1) Kuyumcu takozlarının bileşimindeki metalleri yazarak, bu takozlardan Ag geri kazanımında

uygulanan iki yöntemi ilgili reaksiyonlarıyla anlatınız

Kuyumcu takozları : %20-60 arasında Altın, %1-70 arasında Gümüş, %1-70 arasında bakır ile az
miktarda; platin, paladyum, osmiyum, iridyumi rutenyum ve kaynak malzemelerinden gelen bir miktar
Çinko ile Kadmiyum içerir.
Kuyumcu takozlarının bileşenlerine ayrılmasında hidro-elektrometalurjik prosesler kullanılır. Bunlar
kuartasyon ve afinasyondur.
a) Nitrik Asit ile Selektif Çözümlendirme (KUARTASYON) Yöntemi
Bu yöntem Au, Ag ve Cu alaşımlarındaki gümüş ve bakırın nitrat çözeltisine geçmeleri ve altının ise
çözünmeden toz halinde serbest kalması ‘ifraz’ esasına dayanır. Yöntemin verimi kullanılan alaşımın
%bileşeimi 75Ag-25Au seviyelerine yaklaşınca artar
Au + HNO3  REAKSİYON OLMAZ

3Ag + 4HNO3  3AgNO3 + NOx + 2H2O

Cu + 4HNO3  Cu(NO3)2 + 2H2O + 2NO2

Oksidasyon potansiyelleri hidrojenden daha pozitif olan yarı soy ve soy metaller, asitlerle
çözünürken H+ çıkarmazlar. Bunların tuz çözeltileri ancak asit radikallerini parçalayarak mümkündür.

Reaksiyon sırasında serbest kalan -azot monoksit- havada oksitlenerek NO x ve sonrasında NO2 ye
dönüşür. Bu gazların tümü oldukça zehirlidir.

YÖNTEMİN YAPILIŞI: Gümüş ve bakır içeren konsantre nitrik asit çözeltisi çok fazla sı katılarak
seyreltilir. Bu seyreltilmiş çözeltinin içine bakır hurdaları atılarak gümüş sementasyonu işlemi ile
metalik gümüş kazanılır.

Bu metod çok fazla nitrik asit harcadığı için yerini geçici olarak sülfirik asitte selektif
çözümlendirme metoduna bırakmıştır. Kuartasyon yöntemi yani bu yöntemin avantajı ise altın
kazanımını çok hızlı bir şekilde yapabilmemizdir.

b) Sülfirik Asitte Selektif Çözümlendirme (AFİNASYON) yöntemi

Bakır düşük altın-gümüş alaşımları %86’ lık sülfirik asitle 240C kaynatılarak reaksiyona sokulur.
Sıcak ve konsantre sülfirik asit

2Ag + 3H2SO4  2AgHSO4 + SO2 + H2O

Reaksiyonu uyarınca gümüşü ‘gümüşbisülfat’ olarak çözeltiye alır. Çözelti, çözünürlüğü daha düşük
olan Ag2SO4 oluşumu için seyreltilir ve bu bileşik hızla çöker. Çöken Ag 2SO4 filitre edilir ve demir
ile sementasyon işlemi sonucunda gümüş kazanılır.
 Bu yöntemde gerekli ekipman maliyeti yüksektir ve işlem sonucu oluşan kükürt gazıda işletme
açısından oldukça problemlidir.

2) İkincil çelik üretiminde ortaya çıkan EAF baca tozlarının bileşimini yaz. Türkiyede
ortaya çıkan toplam EAF baca tozu miktarı ve bu tozdaki çinko ve demir miktarını
hesaplayınız.

Büyük bir kısmı metal oksitlerden meydana gelir. Esas olarak demir oksitler (Fe xOy), çinko oksit
(ZnO) ve zinkit (ZnFe2O4) mineralojik formunda olup; az miktarda kurşun oksit (PbO), alkali klorürler
(NaCl ve KCl) ve üçlü bileşikler (Fe-Ca-Zn oksit ve Fe-Zn-Mn silikat) gibi yapılar da yer alır.

1 ton çelik başına yaklaşık 20 kg baca tozu oluşmaktadır. Bu baca tozlarında ortalama %25-45 arası
Zn, %25-35 arası ise Fe bulunur.

Dünyada yaklaşık 4milyon ton/yıl türkiyede ise 700.000 ton/yıl EAF baca tozu üretilmekte.

3) EAF baca tozlarından çinko geri kazanımında uygulanan bazik liç işleminde Zn, Fe ve
Pb davranışı??
- Demir, sodyum hidroksit (NaOH) ile reaksiyone girmez ve liç katısına gider
- Kurşun, sodyum hidroksit ile reaksiyona girip çözeltiye geçer
- Çinko, sodyum hidroksit ile reaksiyona girip çözeltiye geçer.

Çinkonun, çinko ferritten ayrışmamasından dolayı %85’ i (kazanılır??). Çözelti e ile temizlenir ve
elektrolizle Zn kazanılır.

4) EAF baca tozlarından çinko geri kazanımında oda sıcaklığında uygulanan zayıf asidik
liç işleminde Zn, Fe ve Pb davranışı hakkında bilgi veriniz.

Asit olarak H2SO4 (en çok kullanılan) , HCl ve HNO3 bileşimlerinden biri kullanılır.

- Pb, H2SO4 ile reaksiyonua girip liç katısına geçer

- Fe2O3 (hematit), H2SO4 (sülfirik asit) ile reaksiyona girip çözeltiye geçer
- Toz Zn, H2SO4 ile reaksiyona girip ZnSO4 olarak çözeltiye geçer.

Ferrite bağlı olan Zn zayıf asidiklikte çözeltiye geçmez. Kazanılması için elektroliz aşamasında pH =
0 olana kadar H2SO4 kullanılmalıdır.

5) EAF baca tozlarından çinko geri kazanımında 80C’ de uygulanan kuvvetli asidik liç
işleminde Zn, Fe ve Pb davranışları hakkında bilgi veriniz.

Metallerin davranışı 4. Sorudaki gibidir.

Sadece ferrite bağlı çinkolar da çözeltiye geçer. Bu işlemin kötü yanı Fe’ nin de çözeltiye geçmesidir.
Bu durum katı-sıvı ayrımını ve çözeltiyi temizlemeyi zorlaştırır
 6) EAF baca tozlarından çinko geri kazanımında uygulanan pirometalurjik işlemlerde
uygulanan temel yöntem hakkında bilgi veriniz.

EAF baca tozu, mukavemet artışı için kok ve pelet ile karıştırılıp peletlenir. Bu pelet redükleyici fırın
ortamında işlenir.

7) Karbon ayak izi ne demek? Ülkeler arası gelişen karbon ayak izi ticareti hakkında bilgi
veriniz.

Karbon ayak izi, birim CO2 cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan
faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür. Diger bir deyişle kisinin küresel ısınmadaki kisisel
payının ölcüsüdür. Kyto sözlesmesine göre ülkeler karbon salınımlarını belli oranda azaltmak
zorundadır bir sirket belirlenen seviyeden fazla karbon salınımı yapacaksa baska bir yerden karbon
kredisi bulmak zorundadır bu durum karbon ticaretini ve borsasını ortaya cıkarmıstır

8) Sera etkisi ve küresel ısınma hakkında bilgi veriniz.

SERA ETKİSİ: Dünya, üzerine düşen güneş ışınlarından çok, dünyadan yansıyan güneş ışınlarıyla
ısınır. Bu yansıyan ışınlar başta CO2 metan ve su buharı olmak üzere atmosferde bulunan gazlar
tarafından tutulur, böylece dünya ısınır. Işınların bu gazlar tarafından tutulmasına sera etkisi denir.

KÜRESEL ISINMA: Başlıca atmosfere salınan sera gazlarının neden olduğu düşünülen sera etkisi
sonucunda, Dünya üzerinde yıl boyunca kara, deniz ve havada ölçülen ortalama sıcaklıklarda görülen
artışa verilen isimdir. Küresel iklim değişikliği insani fosil yakıtlar tüketimi, endüstriyel ve tarımsal
gibi faaliyetlerin sonucu olarak atmosferdeki miktarı ve yoğunluğu artan sera gazlarının neden olduğu
küresel ısnmanın neden olduğu iklim değişikliklerindendir. Bu iklim değişiklikleri kuraklıki, çölleşme,
yağışlardaki dengesizlik ve sapmalari, su baskınları, tayfun, fırtına, hortum vb meteorolojik olaylarda
artışlar gibi belirtilerle kendini gösterir.

Paris Anlaşmasına göre dünyanın ortalama ısısı en fazla 2 C olmalıdır. Bu hedeflere ulaşmak için bir
çok faaliyet şarttır. En önemlilerinin arasında fosil yakıt tüketiminin burakılması vardır.

9) Dore Metal tanımı ve Küpelasyon, Kuartasyon, Afinasyon yöntemleri hakkında bilgi

veriniz.

Kuartasyon ve Afinasyon yöntemleri 1. Soruda açıklanmıştır.

DORE METAL: İçinde genellikle değersiz metal artıkları %5’ten az olan altın ve gümüş karışımı.

KÜPELASYON: Değerli metallerin kurşun düğmeden ayrılması işlemidir. PbO’ nun ergime
sıcaklığından daha yüksek sıcaklıklarda, okside olmuş kurşunu absorbe eden ve küpel adı verilen
gözenekli potalar kullanılarak gerçekleşir. Bu işlem sayesinde, değerli metallerden meydana gelen bir
boncuk küpelin dip kısmında elde edilir. Elde edilen boncuk gümüş içeriğinin ayrılması için nitrik asit
(HNO3) ile çözüldükten sonra boncuğun geri kalan kısmının değerli metal içeriği çeşitli teknikler
kullanarak belirlenir.

10) Kırmızı Çamur hangi metalin üretiminde ortaya çıkan bir atıktır? Bileşenleri ve bileşen
yaklaşık miktarları hakında bilgi veriniz

Kırmızı Çamur, bayer prosesi ile Alumina üretilirken oluşan bir atıktır. Bileşimi ve bileşenleri;

Fe2O3 42.34
Al2O3 16.26
Ignition loss 12.66
CaO 11.64
SiO2 6.97
TiO2 4.27
Na2O 3.83
Others 1.85
La2O3 0.09
CeO2 0.06
Sc2O3 0.02
Nd2O3 0.01
Y2O3 0.01

Kırmızı çamurdan titanyum elde etmek için hidrometalurjik yöntemler kullanılır. Titanyumu eldesi
için kullanılan en efektif asit çözeltisi sülfirik asittir (H2SO4) ardından HCl

11) Lityum-iyon pillerin pirometalurjik geri kazanımında olası çalışma sıcaklığı hakkında bize
bilgi veren diyagram hangisidir? Diyagram hakkında bilgi veriniz.

ELİNGAM DİYAGRAMINA GÖRE SICAKLIKLARINA BAKILIR 1000 DERECEDE İLK

OLKARAK 2NİO+C – CO2 + Nİ

12) Lityum iyon pillerinin hidrometalurjik geri kazanımında pH, sıcaklık gibi olası çalışma
şartları hakkında bize bilgi veren diyagram hangisidir??

Eh-pH – pourbaix ? ?? DEGİSEN PH DEGERİNE BAGLI OLARAK BİR İYONUN

CÖZELTİDE KALMASI PH DEGERİNE BAGLIDIR BELLİ PH ARALIGINDA
CÖZELTİDEKİ METALİN HANGİ HANGİ FORMDA OLDUGUNU GÖSTERİR .

13) Moebius ve Balbach-Thum elektrolizi hangi metalin rafinasyonunda kullanılır?

İki elektroliz türü de Gümüş rafinasyonu için kullanılır.

MOEBİUS: Temel prensip, anot külçesindeki gümüş ve bakırın anodik olarak oksitlenerek seyreltik
nitrik asit, gümüş nitrat, sodyum nitrat elektroliti içerisinde çözünmesi ve çözeltiden selektif olarak
gümüşün katodik redüksiyonuna dayanır.
BALBACH-THUM: Moebius elektrolizi ile aynı elektrokimyasal koşullarda çalışır ancak geometrik
düzeneği farklıdır. Hücre boyutları açısından kısa bir tank olup, banyo içi aside dayanıklı refrakter
malzeme ile kaplanmıştır. Katot olarak hücrenin dibini boydan boya tayay olarak kaplayan kalın bir
grafit tabaka veya paslanmaz çelik katot kullanılmaktadır.

a) Anot ve Katot Reaksiyonları nelerdir?

Moebiusta anot reaksiyonu: Ag0  Ag+ + e- ve Cu0  Cu+2 + 2e- (yani cu ve ag yükseltgenir)

Katot reaksiyonu: Ag+ + e-  Ag0 (gümüşü indirgeriz)

Balbach-Thum’ da reaksiyonlar aynıdır. Ancak bu yöntemde anot atığı kalmaz ve anot külçe olarak
kullanılmak zorundadır.

b) Her iki yöntemin ortak ve farklı noktalarını belirleyin

Ortak
Aynı elektrokimyasal koşullarda çalışır
Hücrelerde aside dayanıklı refrakter malzeme
kullanılır
Yüksek saafiyette gümüş elde edilir
Fark
Geometrik düzenek farklıdır
Balbach’ ta anot külçe olarak kullanılmalıdır
Balbach’ta daha yüksek enerji ihtiyacı vardır

c) Meobius elektrolizinde elektrolit bileşimi zamanla nasıl değişir?

Bakır ve gümüş anottan birlikte çözünürler, katotta ise gümüş birikir. Bu sebeple çözeltinin bakır
konsantrasyonu sürekli yükselirken gümüş konsantrasyonu ise sürekli düşer.

Katotta toplanan metal, anottan çözünen miktarı karşılamak zorundadır. Yani anot elektrolitinin
bileşimindeki azalmayla eşdeğer hızda - oranda katotta bir artış olmalıdır.

d) Moebius elektrolizinde elektrolit hangi yöntemler ile dengeye getirilir?

Gümüş-nitrat çözeltisi ilavesiyle. Çözeltideki gümüşün azalması sonucu hücrenin verimliliğinin

düşmesini önlemek için sisteme belirli periyotlarda gümüş nitrat çözeltisi eklenir. Eğer anotlardaki
bakır içeriği yüksekse gümüş nitrat daha sık olarak sisteme beslenmelidir.

Metalik gümüş katotta toplanırken çözeltide ekivalent miktarda nitrik asit oluşur ve bu nitrik asit bir
noktadan sonra gümüşü katotta toplanmasından daha hızlı bir biçimde çözmeye başlar. Bu durumu
önlemek için belirli aralıklarla çözeltiye kalsiyum hidroksit ilave edlir. (oluşan asiti kalsiyumnitrat
şeklinde nötralize etmek için)

14) Miller ve Wohlwill rafinasyon yöntemleri hangi metale uygulanır? Yöntemleri anlat

Altın’ a uygulanır.
 MİLLER : Pirometalurjik bir rafinasyon işlemidir.

Dore metal külçesinde altınla beraber bulunan metaller: Ag, Cu, Pt, Pd, Pb, Ni.

Ergimiş dore metal külçesi içerisine klor gazı üflenerek dore metal bünyesindeki empüritelerin
(gümüş, bakır, platin, rodyum) uçucu klorürleri oluşturulur ve bu uçucu metal klorürler dore metal
eriyiğini terk ederler. Yeşilimsi altın klorür gazı çıkmaya başladığı zaman gaz üflenmesi kesilir ve
pota içerisinde %99.5 safiyette sıvı ham altın kalır. İşlem süresi ortalama 105 dakika. Ardından bu
%99.5 safiyetteki altın wohlwill hücresine yollanır

WOHLWILL ELEKTROLIZI: %99.99 safiyette altın elde edilebilir. Wohlwill elektrolizinde

rafinasyon işlemi sadece doğru akım ile gerçekleştirilir fakat titreşimli akım kullanılması yüksek
gümüşlü anotlar ile yüksek akım yoğunluğunda ve düşük asitlik seviyelerde çalışma imkanı tanır.

Altın klorürlü ortamda Au + 4Cl-  AuCl4- + 3e- ve Au + 2Cl-  AuCl2- + e- (klorla

reaksiyona giderek altınklörür çözeltisini oluşturur ve yükseltgenir ??) bu reaksiyonlar uyarınca stabil
anyon kompleksi yaparak çözünür. Bu kompleksler katotta redüklenerek saf altın üretilir.

15) Altın kahvesi kavramı, Jarosit-Götit-Hematit Yöntemleri, Sementasyon yöntemi hakkında

bilgi veriniz.

Altın Kahvesi: Liç işleminden sonra bir kısmı yüzen, bir kısmı da dibe çökmüş olan altın tomarının
toz halinde bulunmasıdır.

Jarosit: Zn metalurjisinde Fe’nin giderilmesi için bir yöntem

Götit: Çözelti içindeki Fe’ nin FeOOH olarak çöktürülür

Hematit: Demir içeren liç çözeltisindne demir, Fe2O3 (hematit) şeklinde çöktürülür.

Sementasyon : Elektrokimyasal bir yer değiştirme reaksiyonudur. Bir metalin sulu çözeltisinden
kendisinden daha bazik başka bir metal yardımıyla çöktürülmesidir.

VİZE SORULARI

METALLERİN YENİDEN KAZANIMI-Soru Bankası / 13.11.2020

1) Çelik, alüminyum ve bakırın dünya ve ülkemiz için primer ve sekonder üretimleri
hakkında bilgi veriniz.
Çelik; tüm üretimin %30’ u ikincil üretim. Çin 830 milyon ton/ yıl ile 1# . Türkiye ilk 10’
da ve 34-36 milyon ton civarı çelik üretiyor. 2.cil üretim EAF demektir. EAF’ ta refrakterler
çok sık değiştirilmeli. ABD’ de 2. Üretim %40 civarı iken Türkiyede %72 civarı (alışılmışın
dışı şekilde 2. Üretim daha fazla)
Alüminyum; Üretimi çok kolay değildir. 1/3 lük bir kısım geri kazanım ile olmaktadır.
Dünya 60milyon ton (primer+sekonder) Türkiye ise sadece primer 60 bin ton üretmekte.
Bakır; Bakırın 2. Üretimi düşüktür. Şili en fazla bakır üreten ülkedir. Bakırın %80 civarı bir
oranı primer üretim ile olur.

2) 5g Cu2+/L, 30 g/L Zn2+ ve 10 g/L H2SO4 konsantrasyonundaki atık çözeltideki

bakırı selektif olarak geri kazanmak amacıyla bir akım şeması öneriniz. İşlem
kademeleri hakkında bilgi veriniz.
Solvent Ekstraksyon yöntemi kullanılır. Bu işlem birbiri içerisinde çözünemeyen iki sıvı fazın
içerisindeki bileşenlerden birinin diğer sıvı faz içine geçişi sonrasında zenginleşmesidir.
İşlem kademeleri;
1) Yükleme ; bu aşamada sulu faza bir organik faz karıştırılarak metal iyonlarının yeni
eklenen organik faza yüklenmesi sağlanılır.
2) Sıyırma; oluşan organik fazın verdiği metali geri yüklemesi sağlanır. Sıyırma
çözeltisi, hacmi az olan yüksek asit konsantrasyonlu bir çözeltiye alınarak ayrılır.
3) Atıksulara uygulanan;
a) Nötralizasyon işlemini avantaj ve dezavantajları ile birlikte anlatınız.
Nötralizasyon: yapıcı bir kimyasal ekleyerek nötr hale getirip metal hidroksit olarak cöktürme
yöntemidir. Calısma ph degeri 7 9 arasıdır cöktürme semantasyon tanklarında gerceklesir
ucuzdur ve teknoloji gerektirmez

 Ph düzenleyici ajanlarla yapılır Cl, SO4, NO3 gibi

 Her metal için çözelti Ph seviyesi önemlidir.
 Metal sülfatın sodyum hidroksit ya da kalsiyum oksit ile tepkimeye girmesiyle yapılır.
 Polimetalik çözeltilerde uyuglanması uygun değildir bir çok metalik iyon olduğunda
farklı metal hidroksit tortuları farklı katı atıklar oluşturur.
 Aynı zamanda atık sularda indirgenebilecek metal iyon konsantrasyonu sınırlıdır yani
tam bir geri kazanım söz konusu değildir. Bu sınır değer 5ppm ya da ml/l değerindedir.
 Sedimantasyon tankı dışında başka bir tankta yapılamaz zorunlu olarak bu tank
kullanılır.

b) Elektrodiyaliz yöntemi hakkında bilgi veriniz.

 Konsantre çözelti üretimine dayanır.

 Katyon değiştirici mebran ve anyon değiştirici mebran kullanılarak “+” ve “-“
iyonlarını belirli bir akım kuveti kullanarak bir birinden ayırılınır.
  5-6 saatlik süre zarfında gerçekleştirilir uygulnanan akım büyüklüğü süreyi
değiştirir.
 Mebranlar arasında 5mm uzunluğunda boşluklar olur bu boşluklarda biriken
çözeltiler ise seyreltik ve konsantre olmak üzere ikiye ayrılır.
 Örneğin bir nikel sülfat çözeltisinde Cl ve SO4 anyonları anyon değiştirici
mebranlardan geçerek elektrodiyalizde + yüklü yöne hareket eder, Nİ katyonları
ise katyon değiştirici mebranlardan geçerek “-“ yüklü yöne hareket eder böylece
bir seyreltik bölge bir konsantre bölge olmak üzere birbirini tekrar eder 5-6
saatte bir konsantre çözelti toplanır.
 Akü endüstrisinde kullanılır.

4) Düşük konsantrasyonda (<5 g/L) ağır metal iyonu içeren atık çözeltilerin
işlenmesinde kullanılan elektroliz hücrelerinde, elektroliz akımını veren bağıntıyı
çıkartınız. Bu bağıntıya bağlı olarak düşük konsantrasyonlu çözeltilerin işlenmesine
olanak veren elektroliz sistemlerine ait temel dizayn kriterlerini yazarak, açıklayınız.

Teorik olarak toplanması gereken metal miktarı faraday.

elektrotlarda açığa çıkan madde miktarı elektrik yükü ile dğru orantılıdır
Faraday ve fick yasalarından eşitlikle akımı çekersek ;
D. z . F q C 0−C i
I= . .
M n δN

elde ederiz. Bu da;

∆∁
I =k . q .
δN

Düşük konsantrasyonlarda gerçekleştirilen elektrolizde uygulanan akımı

veren denklemi çıkartık
k(m/s) = Şarj transfer sabiti
q (m 2 /m3) = Elektroliz yüzeyi
∆ ∁=metal konsantrasyonu fark ı
∂ N (mm)=nerst tabakasıkal ınl ığı

Elektroliz dizayn kriteleri 3 tanedir ;

1. Yüksek hacim zaman verimi
2. Yüksek akımlarda çalışabilmek
3. İkisini aynı anda yapabilmek
 Yüksek hacım zaman verimi için elektrot yüzeyini büyültmek
gerekir.
Yüksek akımlarda çalışabilmek içinse nerst tabakası kalınlığını
inceltmemiz gerekir.

5) 2 g/L Cu2+ içeren 5m3 çözeltiden bakır geri kazanımı amacıyla demir talaşı
kullanılmaktadır.
a) pH=2.5 ve pH=0.2 şartları için elektrokimyasal reaksiyonları yazarak her iki durum için
bakır geri kazanım verimlerini karşılaştırınız.
b) Bakırın % 98 verimle geri kazanıldığı durumda ilave edilmesi gereken minimum demir talaşı
miktarını hesaplayınız. MCu: 64 g/mol, MFe:56 g/mol

6) Elektrokimyasal sementasyon işlemini EMF serisi üzerinden seçeceğiniz metal çifti

üzerinden anlatınız. Reaksiyonun başlama şartı ve bitme şartını termodinamik olarak
ifade ediniz.

Cu+2+ Fe 0 → Fe+2 +Cu0

Demir-bakır sementasyon çiftini seçecek olursak örneklemek için
Sementasyon reaksiyonunun kimyasal itici gücü birbiriyle yer değiştirmekte olan iki
elementin standart potansiyelleri arasındaki farktır. Reaksiyonun başlama şartlarını
nerst denklemini kullnarak bakabiliriz;
RT
E=E0 + l n ame
nF
ECu =E Fe

0,059 0,059
0,340+ log C Cu =−0.440+
+2 log C Fe
2 2
+2
 C Fe
+2

26,57=log
C Cu
+2

C Fe+2

=1027
CCu +2

Potansiyel farkın 106 büyük olmasıyla reaksiyon başlar diyebiliriz

Reaksiyonun bitmesi ise bu potansiyel farkın 0 a yaklaşmasıyla gerçekleşir.

7) Düşük konsantrasyonlarda Cu ve Ni iyonları içeren polimetalik bir çözeltiden bakır

ve nikeli birbirinden ayırma da kullanılabilecek yöntemleri tanımlayarak anlatınız
Solvent Ekstraksyon yöntemi kullanılır. Bu işlem birbiri içerisinde çözünemeyen iki sıvı fazın
içerisindeki bileşenlerden birinin diğer sıvı faz içine geçişi sonrasında zenginleşmesidir.
İşlem kademeleri;
1) Yükleme ; bu aşamada sulu faza bir organik faz karıştırılarak metal iyonlarının yeni
eklenen organik faza yüklenmesi sağlanılır.
2) Sıyırma; oluşan organik fazın verdiği metali geri yüklemesi sağlanır. Sıyırma
çözeltisi, hacmi az olan yüksek asit konsantrasyonlu bir çözeltiye alınarak ayrılır.
8) Elektrodiyaliz yöntemi hakkında bilgi veriniz.
Elektrodiyaliz fiziksel esaslı ayırma yöntemlerinden biridir. Çözelti üretimine dayalıdır. Bir
tarafı katot bir tarafı anot olan bir elektrodiyaliz ünitesi arasına katyon ve anyon değiştirici
membranlar koyuyoruz. (Katyon değiştirici membranlar + yükleri geçirir – yükleri ise
geçirmez, anyon değiştirici membranlarda ise bu durum tam tersidir) Hücreyi besleyip hafif
bir voltaj verdiğimizde katyonlar katot bölgesine, anyonlar ise anot bölgesine doğru harekete
geçiyor. Ancak membranlarda takılıp hapsoluyorlar. Hapsoldukları ve metal iyon
yoğunluğunun fazla olduğu bölge konstenrar bölgesidir. Bu bölge bir pompa ile üniteden
alınır ve ayrıştırma gerçekleşmiş olur.
9) Bakırın demirle sementasyon reaksiyonunu yazarak,
a) standart şartlar için reaksiyonun standart serbest enerji değerini hesaplayınız.
b) 2 g/L Cu2+ içeren bir litre çözeltiden bakır geri kazanımım amacıyla demir talaşı
kullanılmaktadır. %90 verimle gerçekleşen reaksiyon sonrası çözeltinin aktüel potansiyel
değerini hesaplayınız.
ECu
0 = 0,337 V EFe
0 = -0,440 V ACu: 64 g/mol AFe : 56 g/mol F: 96500 C

10) 3g Cu2+/L, 5g/L H2SO4 konsantrasyonundaki atık çözeltiyi 5 ppm Cu2+, 1200 ppm
H2SO4 değerine getirmek için;
a)katı atık oluşturarak,
difüzyon analizi difüyon analizi; metal tozlarını asitlerden,dağlama çözeltilerden kazandırmak
amacıyla yapılan ayrıştırma işlemidir.
b) katı atık oluşturmaksızın izlenebilecek iki farklı yöntem seçerek, seçtiğiniz yöntemleri anlatın
elektroliz . elektroliz; elektrik akımıyla bir sıvı içerisinde çözünmüş kimyasalların atıksız
ayrıştırma işlemi

11) 5 g/L Cu2+ içeren bir 2 m3 çözeltiden bakır geri kazanımı için sementasyon işlemi
yapılacaktır.
A) sementasyon reaksiyonunu yazınız.
B) bakırın %97 verimle geri alınması durumunda harcanan en az demir talaşı miktarını
hesaplayınız.
C) bakır geri kazanım veriminin %60 olması durumunda verimi düşürün olası neden yada
nedenleri açıklayınız.

12) Nerst denklemi ve Faraday kanunu yazarak ilgili terimleri açıklayınız.

elektrotlarda açığa çıkan madde miktarı elektrik yükü ile dğru orantılıdır

13) 5 g/L Cu2+ ve 1 g/L Ni2+ iyonu içeren bir çözeltiden nikel ve bakırı metalik halde
selektif olarak (ayrı ayrı) geri kazanmak için bir proses öneriniz. Önerdiğiniz prosesi
kısaca anlatınız.
14) Solvent Ekstraksiyon işlemi
a) hangi amaçla uygulanır
Birbiri içerisinde çözünmeyen iki sıvı fazı ayırmak amacıyla uygulanır.

b) SX verimi nasıl hesaplanır, açıklayınız.

15) Atık suyu tanımlayarak, atık suların değerlendirilmesinde kullanılan yöntemleri

sınıflandırınız
Atık su; evsel, endüstriyel, tarımsal, kişisel vb kullanımlar sonucu kirlenmiş, alıcı ortama
direk olarak veremediğimiz bütün sular. Endüstriyel atık suyun olası özellikleri ve onu
endüstriyel atıksu sınıfına sokan parametreler; metal konstantrasyonu (içinde bulunması
gereken metal iyonu miktarı belirlidir daha fazlası olursa atıksu sınıfına girer) , BOİ (biyolojik
oksijen ihtiyacı), KOİ, TOC, N/P, pH, AKM, renk-koku