PRESLERDE ĐŞ GÜVENLĐĞĐ ÖNLEMLERĐ

Emir ÖZASLAN
Otomasyon Kısım Müd.
TEKNOLOJĐ GRUBU
COŞKUNÖZ METAL FORM

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

SUNUM ĐÇERĐĞĐ:

1. HĐDROLĐK VE MEKANĐK PRES TANITIMI

2. PRESLERDE ĐLGĐLĐ CE REFERANSLARI
3. PRESLERDE RĐSK ANALĐZĐ YÖNTEMĐ
4. PRES TEHLĐKE SEVĐYESĐ VE GÜVENLĐK KATAGORĐLERĐ
5. PRES EMNĐYETĐ HAKKINDA BAZI SORULAR
6. PRESLERDEKĐ TEHLĐKELER VE TEMEL EMNĐYET TEDBĐRLERĐ
6.1 MEKANĐKSEL TEMEL TEDBĐRLER
6.2 MEKANĐK PRESLER
6.3 HĐDROLĐK PRESLER

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 PRESLER

Presler elektrik motorundan aldıkları dönme enerjisini mekanik enerjiye çevirerek,

malzeme şekillendirme işlemlerinde kullanılan makinelerdir.

Presler temel olarak iki gruba ayrılırlar;

1. MEKANĐK PRESLER
2. HĐDROLĐK PRESLER

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

MEKANĐK PRESLER

Mekanik presler bir elektrik motoru tarafından

tahrik edilir ve kuvvet iş parçasına kızaklar
tarafından mekanik olarak iletilir.

Enerji depolamak için volan kullanılır.

Parçayı şekillendirmek için gerekli kuvvet,
volan büyüklüğünü belirler.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 HĐDROLĐK PRESLER

Hidrolik preslerde güç , bir veya daha fazla sayıdaki pistona

uygulanan hidrostatik basınç ile sağlanır.

Basınç hidrolik pompanın elektrik motoru ile döndürülmesi

ile elde edilmektedir.

Değişken debi ve basınç ile hız ve tonaj

ayarlanabilmektedir.

Hidrolik preslerde çok büyük tonajlara çıkılabilmektedir.

(Ör: 60.000 ton)

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRESLERDE ĐLGĐLĐ CE REFERANSLARI

CE (CONFORMITY EUROPE):

Avrupa konseyi tarafından yayınlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri, bir çok ürün için sağlık, güvenlik
çevre-tüketiciyi koruma ve mümkün olduğu durumlarda evcil hayvanların korunması yönünde
zorunlu şartları içermektedir.

Sözkonusu direktifler kapsamında, birçok ürünün Avrupa Birliği üyesi ülkelerde serbestçe
dolaşabilmesi için, ilgili direktiflere ve uyumlaştırılmış standartlara uygunluğunu belgeleyen
CE işaretini taşıması mecburidir.

Uyumlaştırılmış yasalar çerçevesinde 2003 yılından itibaren Türkiye’de de bu durum zorunlu

hale gelmiştir.

Direktifler, bir şekilde yerine getirilmesi gereken zorunluluklar olarak görülmemeli,

makinelerimizi gerçekten emniyetli hale getirmek için bir rehber olarak ele alınmalıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 PRES TEHLĐKE SEVĐYESĐ
VE
GÜVENLĐK KATAGORĐLERĐ

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

TEHLĐKE SEVĐYESĐNE GÖRE GÜVENLĐK KATAGORĐSĐNĐN BELĐRLENMESĐ

EN 954-1
Güvenlik Katagorisi
B 1 2 3 4
S1:Hafif hasar

F1:Nadiren P1

P2
S2: Ciddi Hasar
P1
F2: Sık sık
P2

Hasarın Tehlikeye maruz kalma Tehlikeyi önleme

Şiddeti sıklığı ve süresi olasılığı
P1:Belli koşullada olası
P2:Çok zor

Presler en tehlikeli makineler sınıfında olup uygulanacak emniyet sistemlerinin

en az katagori-4 seviyesinde olması gerekir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 GÜVENLĐK KATAGORĐLERĐ

Katagori-B: Bir arıza olması durumda, güvenlik fonksiyonu kaybolur.

Katagori-1: Bir arıza olması durumda, güvenlik fonksiyonu kaybolur. Ancak arıza
olasılığı B ye göre daha azdır.

Katagori-2: Makine çevrimine başlamadan önce, mevcut bir arıza varsa, güvenlik
sistemi arızayı tespit eder ve çalışmasına izin vermez. Ancak arıza
makine çevrim yaptığı esnada oluşursa güvenlik kaybolur.
Sadece oto kontrol var.

Katagori-3: Bir arıza oluşumunda güvenlik korunur. Ancak tüm arızalar algılanamaz.
Algılanamayan arızaların birikimi güvenliğin kaybolmasına neden olur.
Sadece yedekleme var.

Katagori-4: Arızaların oluşmasında, güvenlik fonksiyonu her zaman devrededir.

Arızalar güvenlik kaybolmadan tespit edilir ve arıza giderilmeden yeni
çevrime izin verilmez.
Hem yedekleme hem de oto kontrol var.
OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRES EMNĐYETĐ HAKKINDA BAZI SORULAR

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 PRES EMNĐYETĐ HAKKINDA
BAZI SORULAR

1. Đşletmemizde bugüne kadar ciddi bir kaza olmadı. Bizde kaza olma ihtimali
çok düşük. Ekstra emniyet tedbiri almamıza gerek var mıdır?

EVET.
Đstatistiksel veriler emniyeti garanti etmez. %1 olasılık dahi iş kazası kavramında
çok yüksektir. Böyle bir işletmede kaza riski pusuda bekliyor olacaktır.

2. Preslerde çalışan işçilerimiz çok tecrübeli ve dikkatli kişilerdir. Bu nedenle ek emniyet

tedbiri almamıza gerek var mıdır?

EVET.
Duygusal bir varlık olan insanın; üzgün, kızgın veya dalgın anları mutlaka olacaktır.
Emniyet tedbirleri de en tecrübesiz insanın en dalgın zamanında dahi kazadan
koruyacak şekilde tasarlanmış olmalıdır.

Ayrıca makinelerimiz sadece operatorü değil, o civarda herhangibir sebeple

bulunmuş kişileri de koruyacak şekilde emniyetli olmalıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRES EMNĐYETĐ HAKKINDA

BAZI SORULAR

3. Emniyetli presin ek maliyeti ile buna dikkat etmeyen rakiplerimle hala

rekabet edebilirmiyim?
EVET.

Sürekli ve güvenilir üretim hattı.

Güvenle çalışan iş gücündeki verimlilik artışı
Çalışanlar tarafından tercih edilen iş yeri, işçilik maliyetlerinde düşüş.
Emniyetli fabrika imajının oluşturduğu değer ile yeni iş imkanları

4. Emniyete önem veriyoruz. Ancak önümüzdeki önemli ve acil işlerimizi

tamamlayalım hemen emniyet konusuna başlayacağız.

Đşletmede emniyet eksikliği varsa, bugün dahi çok geç kalınmıştır. Olağan işlerimize
paralel derhal başlatılmalıdır. Yeni makine alımlarında emniyet kritilerleri ön planda
olmalı. Đşletmedeki mevcut makineler de hızla emniyetli seviyeye getirilmelidir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 PRESLERDEKĐ TEHLĐKELER VE TEMEL EMNĐYET TEDBĐRLERĐ

MEKANĐKSEL TEMEL EMNĐYET DEVRELĐ

TEDBĐRLER TEDBĐRLER

MEKANĐK-HĐDROLĐK PRES ORTAK TEDBĐRLER

MEKANĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

HĐDROLĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRESLERDEKĐ TEHLĐKELER VE TEMEL EMNĐYET TEDBĐRLERĐ

MEKANĐKSEL TEMEL EMNĐYET DEVRELĐ

TEDBĐRLER TEDBĐRLER

MEKANĐK-HĐDROLĐK PRES ORTAK TEDBĐRLER

MEKANĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

HĐDROLĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 MEKANĐKSEL TEMEL TEDBĐRLER

Korkuluk
Ayak dayaması

Koruma
kapakları

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

MEKANĐKSEL TEMEL TEDBĐRLER

Koruma Kapakları: Sürekli dönen volan ve kayış sistemi de tehlike teşkil etmektedir.
Bu nedenle etrafının uygun şekilde kapatılması gerekmektedir.

Volan ve kayış koruma

kapağı

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 MEKANĐKSEL TEMEL TEDBĐRLER

Koruma Kapakları: Otomatik sac sürme ile beslenen preslerde sacın girdiği kısma
elin girmesini engeleyecek ancak sacın geçmesine müsade edecek tarzda fensler
tasarlanmalıdır.

Sacın geçmesine
müsade eden kapaklar

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

MEKANĐKSEL TEMEL TEDBĐRLER

Merdiven: Merdiven ilgili CE standardına uygun olarak yapılmalıdır.

Yerden min.2200m ve max.3000mm’den sonra, geriye düşmeyi önlemek

üzere sırt koruma sistemi bulunmalıdır.

Merdiven

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 MEKANĐKSEL TEMEL TEDBĐRLER

Ergonomi: Prese parça yükleme ve boşaltma operasyonları için pres tasarımında

ergonomi kurallarına dikkat edilmelidir.

Ergonomi

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRESLERDEKĐ TEHLĐKELER VE TEMEL EMNĐYET TEDBĐRLERĐ

MEKANĐKSEL TEMEL EMNĐYET DEVRELĐ

TEDBĐRLER TEDBĐRLER

MEKANĐK-HĐDROLĐK PRES ORTAK TEDBĐRLER

MEKANĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

HĐDROLĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 ACĐL STOP BUTONU

Acil stop butonları, sarı zemin üzerine kırmızı renkli buton

olmalıdır. Basıldığında kalıcı olmalıdır.

Acil stop butonu geri çekildiğinde , reset butonuna

basılmadan pres tekrar çalışmaya hazır hale
gelmemelidir.

Makine üzerinde acil stopa benzeyen

fakat başka amaç ile kullanılan butonlar
bulunmamalıdır.

Bunlar panik anında acil stopa basacak

kişiyi yanıltacaktır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

ACĐL STOP BUTONU

Presin tehlikeli bölgelerine acil stop butonları yerleştirilmelidir.

Dört kolon üzerine

Üst köprü üzerine

Çiftel sehpalarının üzerine

Ana kumanda panosu üzerine

Mevcut ise pres çukuruna

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 ACĐL STOP BUTONU

Preslerde acil stop devresi katagori-4’e göre tasarlanmaldır.

Emniyet modülleri veya Emniyetli PLC ile acil stop devresi oluşturulmalıdır.

24Vdc

K1
Acil Stop Güvenlik modülü
Veya Safety PLC K2

K1 K1 K2
Tehlikeli hareket
K2 devresine
0V

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

ÇĐFTEL KONSOLU

Çiftel konsolu operatorun koç tehlikeli yönde hareket

ederken , tehlike bölgesinden uzak kalmasını
sağlamak içindir.

Dirseği
Çift el butonlarının üst kısımlarında aşağıdaki Temsil
eden
gibi koruma olmalıdır. Deney
Bu korumalar operatorün tek kolunu kullanarak konisi

dirseği ile diğer butona basmasına engel

olmalıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 ÇĐFTEL KONSOLU

Çift butonları özel çiftel güvenlik modülüne veya emniyetli plc’lere kat-4’e
uygun şekilde bağlanmaldır.

Kesinlikle direkt standart plc ye veya kumanda devresine

bağlanmamalıdır.
24Vdc

Çift El Güvenlik modülü

veya Safety PLC

0V

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

ÇĐFTEL KONSOLU

Bu modüller her iki buton arasında 0.5sn lik gecikmeye müsade eder.

Böylece operator şekildeki gibi

bir butona cisim sıkıştırıp tek el ile
üretim yapamayacaktır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 ÇĐFTEL KONSOLU

Birden fazla operatorun çalışması gereken preslerde, kalıba göre operator sayısı da
değişmektedir. Bazen 2 bazen de 4 operator çalışabilmektedir.
Buradaki en büyük risk, herhangibir operatorün, kendi çiftel konsolunun aktif olduğu zannederek
üretime devam etmesidir.
Bu riski ortadan kaldırmak için,
3 4 önlemler alınmalıdır.

Bu önlemlerden birisi, aktif edilmemiş çiftele

basıldığında presin uyarı vermesi ve hataya
geçmesidir.

Ayrıca herbir operatorün kendi çiftelini

PRES prese dahil edebilmesi ve
aktif olduğundan emin olmasını sağlayacak
sistemler uygulanmalıdır.

2 1
Her vardiyadiya değişim öncesi operatorlerin
ilk olarak çiftel testi yapması talimat ile
sağlanmalıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

IŞIK PERDELERĐ

Işık perdesi operatorün korunmasında en önemli cihazlardan birisidir.

Operatorlerin yükleme ve boşaltma yaptığı yere konulmalıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 IŞIK PERDELERĐ

Koç tabladan de kadar uzaklığa yerleştirileceği önemlidir ve ilgili CE standardına

göre hesaplanmalıdır.

Koç tablaya doğru eli uzanan operatorün eli, koç tablaya ulaştığında koç tablanın
durmuş olmasını sağlayan bir mesafe hesabıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

IŞIK PERDELERĐ

75mm den büyük ölü alan kalmamalıdır.

Şekilde görüldüğü gibi Yatay bir ışık perdesi

ilavesi çözüm olacaktır.

Işık perdesi ışın aralıkları:

Dikey için 14mm-20mm parmak koruma olmalıdır.

Yatay için ise 30 -50mm yeterlidir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 IŞIK PERDELERĐ

Alıştırma ve deneme preslerinde olduğu gibi, operator ışık perdesini geçip içerideki
kalıp üzerinde bir işlem yapacak ise, ışık perdeleri her defasında manuel resetlenmelidir.

Arka ışık perdeleri sadece arkadan,

ön ışık perdeleri de sadece önden

Resetlenebilmelidir.

PRES
kalıp

NOT: Üretim preslerin operator,

Yükleme ve boşaltma yaparken
Işık perdesi içinde kaldığı için
Otomatik reset modu
kullanılabilmektedir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

KAPAK SVĐÇLERĐ

Operator tarafından kullanılmayan arka, sağ ve sol yanlar, uygun kapaklar ile
kapatılmalıdır.

Bu kapaklar emniyet sviçleri içermelidirler.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 KAPAK SVĐÇLERĐ

Otomatik çalışan preslerde, kalıptan bir parça, çapak vs fırlama ihtimali var ise,
açılır kapanır fens ile operator ve çevredeki kişiler korunmalıdır.

Bu fens kalıptan fırlayacak cisimleri engelleyecek şekilde olmalıdır.

Fens kapalı sviçleri emniyet devresine kat-4 olarak bağlanmalıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRES MOD SEÇĐM ANAHTARI

Pres modları emniyet devresine bağlanmalıdır.

Üzerine anahtar takılabilen bir seçici anahtar kullanılmaldır.

PRES MODLARI: - KAPALI

- REGLAJ AYARI
- KESĐKLĐ ÇALIŞMA
- TEK VURUŞ
- SÜREKLĐ ÇALIŞMA
- MOBĐL TABLA

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 PRESLERDEKĐ TEHLĐKELER VE TEMEL EMNĐYET TEDBĐRLERĐ

MEKANĐKSEL TEMEL EMNĐYET DEVRELĐ

TEDBĐRLER TEDBĐRLER

MEKANĐK-HĐDROLĐK PRES ORTAK TEDBĐRLER

MEKANĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER (EN 692)

HĐDROLĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

MEKANĐK PRES KAVRAMA/FREN

DUAL VALFĐ

Mekanik preslerde, koç tabla hareketi kavrama/fren grubuna hava gönderilmesi ile
sağlanmaktadır.
Bu havayı yönlendiren valf mekanik presin en kritik emniyet elemanıdır.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 MEKANĐK PRES KAVRAMA/FREN
DUAL VALFĐ

Kavrama valfi olarak kesinlikle bu iş için üretilmiş ürünlerden kullanılmalıdır.

Kavrama valfleri çiftlenmiş valf grubundan oluşur.

Đki valf birden açmadıkça hava geçişine müsade etmez.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

MEKANĐK PRES DÖNER KAM GRUBU

S1

S2

Emniyet devreleri koç hareketi S1 ve S2 emniyet kamları ile izlemektedir.

1. Koç tabla üst noktada bilgisi (330 -15)

2. Koç tabla alt noktayı geçti yukarı çıkıyor bilgisi (180 – 350)

Emniyet kamlarının her ikisi de önemli olup, bu kamların mekanik

kam ve zamanla pozisyonunu kaybetmeyen yapıda olması gerekmektedir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 MEKANĐK PRES DÖNER KAM
ZĐNCĐR SVĐÇLERĐ

Döner kam grubu hareketi zincir vasıtasıyla gerçekleşiyorsa, bu zincirler çift

olmalı ve iki ayrı sviç ile izlenmelidir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

PRESLERDEKĐ TEHLĐKELER VE TEMEL EMNĐYET TEDBĐRLERĐ

MEKANĐKSEL TEMEL EMNĐYET DEVRELĐ

TEDBĐRLER TEDBĐRLER

MEKANĐK-HĐDROLĐK PRES ORTAK TEDBĐRLER

MEKANĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER

HĐDROLĐK PRESE ÖZGÜ TEDBĐRLER (EN 693)

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 HĐDROLĐK PRESTE EMNĐYET VALFLERĐ

Emniyetli bir hidrolik preste bulunması gereken

min. emniyet valfleri aşağıdaki gibidir.

V1 : Silindir üstüne giden basıncı kesen valf

V2 : Silindir üstündeki basıncı tanka boşaltan valf
V3 : Silindir altındaki silindirin aşağı düşmesini engelleyen valfler

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

HĐDROLĐK PRES KOÇ TABLA

KĐLĐTLEME SĐSTEMLERĐ

ÜST NOKTA KĐLĐT SĐSTEMĐ:

Pres bakım esnasında, veya alıştırm preslerinde kalıp üzerinde işlem yaparken ,
koç tablanın altına girilmesi gerekebilir.

Bunun için koç tablayı üst noktada kilitleyen sistemler kullanılmalıdır.

Kilit pozsiyonları sviçler ile emniyet devresi tarafından izlenmelidir.

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

 HĐDROLĐK PRES KOÇ TABLA
KĐLĐTLEME SĐSTEMLERĐ

EMNĐYET BARLARI:
Daha çok alıştırma preslerinde kullanılır.

Operator kalıp içindeki işlemine başlamadan önce,

üst koç ile alt tabla arasına alır.

Daya kolonlarının dışarıda olması emniyet sviçleri ile

izlenmektedir.

EMNĐYET KUPALARI:
Yine alıştırma preslerinde, operator kalıp içinde işlem
yaparken, üst kalıbın düşmesini engellemek
maksadıyla, iki kalıp arasında emniyet kupaları
koyarak işine başlamalıdır.

Preslerin dört kolonuna, emniyet kupa soketleri monte

edilir.
Operator tarafından kupalar kolondan alındığında
presin emniyet devresi, koç tablanın hareketini
engelleyecektir.
OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN

TEŞEKKÜR EDER, GÜVENLĐ ĐŞ GÜNLERĐ DĐLERĐZ,

OTOMASYON BÖLÜMÜ HAZIRLAYAN: EMĐR ÖZASLAN