MKomisyonu

e s l e k S t a n d(MSK)
ardlar

Meslek Standard

At rram a v e T e k n i k
Hizmetler Birimi (ATHB)

DIKIŞ MAKINESI OPERATÖRÜ (KUMAŞ)

(Seviye 2)

Dikiş Makinesi Operatörü (Kumaş), kendi başına ve belirli bir süre içerisinde, konfeksiyon ürünleri
imalatında, dikiş makinesi ve yardımcı aparatları kullanarak ürün parçalarını birleştirme ve her
türlü dikiş işlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.

Eylül 1998
Revizyon 0
ÖNSÖZ
Ülkemizde son yıllarda yapılan bütün çalışmalarda Türk ekonomisinin uluslararası rekabet
gücünün artırılması ve başta Gümrük Birliği olmak üzere Avrupa Birliği ile bütünleşme süreci
hedeflenmiştir. 1990’lı yıllarda yaşanan hızlı küreselleşme süreci, giderek artan teknolojik yenilikler ve
uluslararası pazarlardan pay kapma yarışları, ülkelerin insan kaynaklarını geliştirmeye yönelmesine neden
olmuştur. Çalışanların iş değiştirme ve iş bulma yeteneğiyle doğrudan ilgili olarak işgücü hareketliliğinin
artırılması, işgücü piyasasının şeffaflaştırılması ve verimliliğin artırılması istihdamla ilgili her türlü
girişimde öne çıkmaktadır. Çalışma yaşamının istediği ve ihtiyaç duyduğu insanların niteliklerinin
tanımlanmasında, iş yaşamınca geliştirilen ve benimsenen meslek standardları büyük önem taşımaktadır.
Bu standardlara uygun insan yetiştirilmesi ve istihdamı ise ancak meslek standardları hazırlandıktan
sonra gerçekleştirilebilecektir.

Ülkemizde meslek standardları ve belgelendirmeye ilişkin en geniş kapsamlı girişim, “İstihdam

ve Eğitim Projesi” kapsamında, Devlet, işçi ve işveren kesimini temsil eden kuruluşların oluşturduğu
Meslek Standardları Komisyonu (MSK) tarafından yürütülmektedir. Bu komisyonda: Milli Eğitim
Bakanlığı (MEB), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), İş ve İşçi Bulma Kurumu (İİBK),
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK), Türkiye
Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), Türkiye
İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ) ile gözlemci üye olarak Mesleki Eğitim ve Küçük
Sanayi Destekleme Vakfı (MEKSA) temsilcileri bulunmaktadır. Teknik çalışmalar MSK’nun kararları
doğrultusunda, uygulama birimi olan Araştırma ve Teknik Hizmetler Birimi (ATHB) tarafından,
Almanya’da faaliyet gösteren Federal Mesleki Eğitim Kurumu (BIBB)’nun teknik yardımları ile
yürütülmektedir.

Elinizdeki bu standard, ülkemizde istihdam ve eğitim arasında sağlam köprüler kurmak,

istihdamı geliştirmek amacıyla oluşturulan “İstihdam ve Eğitim Projesi”nin sekiz bölümünden biri olan
Meslek Standardları ve Belgelendirme Sistemi bölümü çalışmaları çerçevesinde hazırlanmıştır.
Sözkonusu standard, Dikiş Makinesi Operatörlüğü (Kumaş) meslek dalında 2. seviyede çalışan bir kişinin
yapması gereken görev ve işlemler ile sahip olması gereken genel bilgi ve becerileri göstermektedir. Bu
alanda bizzat faaliyet gösteren kişilerden oluşan bir çalışma grubu tarafından, üç gün süren teknik
çalışma sonunda oluşturulmuştur. Sözkonusu grubu oluşturan kişiler, ülkemizde faaliyet gösteren değişik
büyüklükteki (küçük-orta-büyük) işletmelerden MSK/ATHB kanalıyla davet edilerek bir araya
getirilmiştir. Bu standard daha sonra MSK tarafından önerilen ilgili kuruluşlara gönderilmiş ve görüşleri
alınmıştır. Meslek Standardları ve Belgelendirme çalışmalarımıza teknik elemanlarını göndermek
suretiyle destek veren işletmelere ve değerli bilgilerini bizlerle paylaşan ve elinizdeki bu standardı
hazırlamamıza yardım eden; Sayın Süleyman ÇETİN (Eren Tekstil), Sayın Fatma YURTSEVEN (Eren
Tekstil), Sayın Fatma GÜVENDİR (Bahar Tekstil), Sayın Mustafa AY (Eren Tekstil), Sayın Murat
GENÇ (Gülşen Triko), Sayın Ali SAKİN (Eren Tekstil), ve ayrıca, hazırlanan meslek standardına değerli
görüşleri ile katkıda bulunan başta MSK üyesi kuruluşlar ve alt teşkilatları olmak üzere, ilgili tüm
kuruluşlara teşekkür ediyoruz.

Meslek Standardı geliştirme çalışmalarımızı daha sonra sınav ve belgelendirme sistemi

oluşturma faaliyetleri izleyecektir. Ülkemizde istihdamın geliştirilmesine önemli katkılar yapacağına
inandığımız bu çalışmanın, bu yolda yapılacak başka çalışmalara ışık tutmasını, yeni girişimlere vesile
olmasını diliyoruz.

Hasan ÖZCAN
Meslek Standardları Komisyonu Başkanı
TESK Genel Sekreteri
 İÇİNDEKİLER

I. Meslek Standardı

II. Unvan ve Tanımı

III. Dikiş Makinesi Operatörü(Kumaş)'nün Yaptığı Görev ve İşlemler

IV. Genel Olarak Kullanılan Araç, Gereç ve Ekipmanlar

V. Genel Bilgi ve Beceriler

VI. Genel Tutum ve Davranışlar

VII. Uluslararası Standard Meslek Sınıflandırma Sistemi (ISCO-88)

ile Karşılaştırma

VIII. Avrupa Birliği’nce Ortak Kabul Gören Meslek Profilleri

ile Karşılaştırma

IX. Mesleğin Bugünkü Durumu ve Gelecekteki Eğilimler

IX.I. Türk İşgücü Piyasasında

IX.II. Avrupa Birliği’nde

X. MSK Yeterlilik Belgesi Nasıl Alınır?

Telif hakkı, Meslek Standardları Komisyonu (MSK)’na aittir. Bütün hakları saklıdır. Ankara, Türkiye 1998.
I. MESLEK STANDARDI

Meslek Standardı Nedir?

Meslek Standardı, bir mesleğin gereklerinin kabul edilebilir standardlarda

yerine getirilebilmesi için ihtiyaç duyulan asgari bilgi, beceri, tutum ve davranışları
gösteren normlardır. Meslek standardları ayrıca, başta çalışanlar, eğitimciler ve
işverenler olmak üzere, ilgili bütün kesimlere, bir mesleğin başarı ile yürütülebilmesi
için gerekli olan nitelikler ve o meslekte yeterlilik belgesi alabilmek için yapılacak
sınavlarda aranacak ölçme ve değerlendirme kriterleri hakkında fikir vermektedir.

Bir Meslek Standardı genel olarak aşağıdaki hususları içermektedir:

• standardın hazırlandığı seviye için yaygın olarak kullanılan mesleki unvan ve

tanım,
• bir mesleğin gereklerini uygun olarak yerine getirmek için kişinin yapması
gereken görev ve işlemler,
• genel olarak kullanılan araç-gereç ve ekipmanlar,
• bir mesleğin gereklerini uygun şekilde yerine getirebilmek için kişinin sahip
olması gereken genel bilgi ve beceriler ile tutum ve davranışlar,
• mesleğin uzmanlık dalları ile birlikte mevcut durumu ve gelecekte göstereceği
eğilimler.

Meslek Standardına Neden İhtiyaç Duyuluyor?

Meslek Standardı hazırlanmasının başlıca amaçları:

• işgücü piyasasında, belirli bir meslekte istihdam edilebilmek için işgücünde

aranan mesleki yeterlilikleri ortaya koymak,
• işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu mesleki yeterlilikleri ortaya koyarak, eğitim
programcılarına müfredat hazırlamada yardımcı olmak,
• kişilerin, sözkonusu mesleki yeterliliklerle donatılmasına yönelik olarak
sunulan mesleki eğitim, meslek değiştirme, mesleki ilerleme vb. eğitim
hizmetlerine destek vermek,
• eğitim ile işyaşamı arasında sağlam köprüler kurularak, işyaşamının eğitime
ilgi, katılım ve katkısını artırmak,
• iş değiştirme ve işe yerleştirme faaliyetlerine yardımcı olmak,
• Türk ekonomisinin uluslararası rekabet gücünün, nitelikli işgücü ile
desteklenmesine yardımcı olmak,
• uluslararası normlara uygun, saygın ve güvenilir bir sınav ve belgelendirme
sisteminin kurulmasına yardımcı olmak,
• bütün kesimlerce kabul gören mesleki yeterlilik belgelerine sahip işgücünün
sayı ve oranını artırmak,
• mesleki yeterlilik belgelerine sahip işgücü istihdamının yaygınlaştırılmasıyla
tüketiciye daha kaliteli mal ve hizmet sunulmasına destek vermek,
• mesleki yeterlilik belgesi sahibi nitelikli işgücü hareketliliğini artırmak, ve
• uzun vadede işsizliğin azaltılmasına ve istihdamın geliştirilmesine katkıda
bulunmaktır.

Meslek Standardı Nasıl Hazırlanıyor ?

4
 Meslek Standardları, MSK’nun uygulama birimi olan ATHB (Araştırma ve
Teknik Hizmetler Birimi) tarafından çalışma yaşamını temsil eden çeşitli
büyüklükteki (küçük, orta, büyük) işyerlerinden gelen ve bizzat alanda çalışan meslek
uzmanları ile sıkı bir işbirliği içinde hazırlanmaktadır. Hazırlanan meslek standardı
daha sonra, MSK tarafından önerilen ilgili kuruluşlara gönderilmekte ve görüşleri
alınmaktadır. MSK tarafından onaylandıktan sonra ise ilgili tüm tarafların
kullanımına sunulmaktadır. Meslek Standardları hazırlanırken, bir yandan Türk
işgücü piyasasının ve ekonomisinin gereklilikleri yansıtılmaya çalışılmakta, öte
yandan uluslararası gelişmelerin de gözden uzak tutulmamasına çaba
gösterilmektedir. Standard hazırlama çalışmalarında, gerek ülke içi gerekse
uluslararası alanda yapılmış çalışmalardan, kaydedilmiş gelişmelerden
yararlanılmaktadır. Elinizdeki standardın VII’nci ve VIII’nci bölümlerinde
uluslararası meslek sistemleri ile karşılaştırma yapılmıştır.

Meslek Standardları genel olarak üç ayrı seviye (1, 2, 3) gözönüne

alınarak hazırlanmaktadır

Seviye 1: Bu seviyede çalışan kişi, mesleğin gerektirdiği rutin ve basit görev

ve işlemleri yapabilir.

Seviye 2: Bu seviyede çalışan kişi, geniş veya dar bir meslek alanında, o
mesleğin gerektirdiği bir kısmı rutin olmayan ve kompleks nitelikli görev ve işlemleri
yapabilir. Bu görev ve işlemleri yerine getirirken bireysel sorumluluk alabilir ya da
başkaları ile işbirliği içinde çalışabilir.

Seviye 3: Bu seviyede çalışan kişi, geniş veya dar bir meslek alanında, o
mesleğin gerektirdiği çoğunlukla rutin olmayan ve kompleks nitelikli görev ve
işlemleri değişik koşullarda yapabilir. Bu görev ve işlemleri yerine getirirken önemli
ölçüde sorumluluk alabilir ve kendi başına karar verebilir. Çoğunlukla yanında
çalışanları yönlendirir ve denetler.

Elinizdeki meslek standardı 2. seviyedeki bir Dikiş Makinesi Operatörü

(Kumaş) için hazırlanmıştır.

II. UNVAN VE TANIMI

Unvan: Dikiş Makinesi Operatörü (Kumaş) (Seviye 2)

Tanım: Dikiş Makinesi Operatörü (Kumaş), kendi başına ve belirli bir süre
içerisinde, konfeksiyon ürünleri imalatında, dikiş makinesi ve yardımcı aparatları
kullanarak ürün parçalarını birleştirme ve her türlü dikiş işlerini yapma bilgi ve
becerisine sahip nitelikli kişidir.

5
III. DİKİŞ MAKİNESİ OPERATÖRÜ (KUMAŞ)'NÜN YAPTIĞI GÖREV
VE İŞLEMLER

Dikiş Makinesi Operatörü (Kumaş), işletmenin genel çalışma prensipleri

doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş
güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite
gerekliliklerine uygun olarak, aşağıdaki görev ve işlemleri yerine getirir.

GÖREVLER İŞLEMLER
A İş İçin Hazırlık Yapmak A01 İşçi sağlığı ve iş güvenliği için gerekli
önlemleri almak
A02 Dikiş makinesini temizlemek
A03 Yapılacak iş konusunda yetkiliden bilgi
almak
A04 İğne kontrolü yapmak
A05 Anten sistemini (bobinlik) kontrol etmek
A06 İplik kontrolü yapmak
A07 İpliğin tansiyon (gerginlik) ayarını
yapmak (1)
A08 Yardımcı aparatları takmak/değiştirmek
A09 Metoyu (sıralama) kontrol etmek
A10 Mekik ve masura kontrolü yapmak (2)
A11 Yardımcı araç/gereç kontrolü yapmak
A12 Birleştirilecek parçaların kontrolünü
yapmak
A13 Yapılacak işin numunesini incelemek
A14 Bir önceki departmandan gelen işin
kontrolünü yapmak
B Dikiş İşlemlerini Yapmak B01 İplik takmak/değiştirmek
B02 Makineyi çalıştırmak
B03 Makine dikiş ayarlarını kontrol etmek
B04 Kumaşı makineye vermek
B05 Dikişin başında ve sonunda sökülmeleri
önlemek (zigzag yapmak)
B06 Malzeme eksikliğinin giderilmesini
sağlamak
C Makine Kontrolü Yapmak C01 Makine karterinde yağ kontrolü yapmak
C02 Siperlikleri kontrol etmek
C03 Makinenin dizlik ayarını yapmak
C04 Kontrollarda tespit edilen makine
arızalarını yetkiliye bildirmek
C05 Çalışma sonunda makinenin kapatılıp
kapatılmadığını kontrol etmek
D Dikiş Kontrolü Yapmak D01 Yapılan ilk işin yetkili tarafından
kontrolünü sağlamak
D02 Yapılan işin dikiş kontrolünü yapmak
D03 Malzemeyi ve yapılan işi belli aralıklarla
kontrol etmek
D04 Düzeltilmesi mümkün olan hataları
gidermek
D05 Tespit edilen önemli dikiş hatalarını
yetkiliye bildirmek
D06 Bitirilen işin ilgili departmanlara
gönderilmesini sağlamak (3)
 E Makinenin Rutin Bakımını Yapmak E01 Makinenin haftalık temizliğini yapmak
E02 Çavanozu (mekik yatağı) yağlamak
E03 Makine kayışının gerginliğini kontrol
etmek
E04 Düz bıçaklı makinelerin bıçağını
değiştirmek
F Mesleki Gelişime İlişkin Faaliyetlerde F01 Yanında çalışanlara eğitim vermek.
Bulunmak
F02 Meslekle ilgili toplantı, seminer vb.
faaliyetlere katılmak
F03 Meslekle ilgili yayınları, teknolojik
gelişmeleri, modayı izlemek
F04 Meslekle ilgili hizmet içi eğitim, işbaşı
eğitim vb. faaliyetlere katılmak
F05 Randıman ve kaliteyi geliştirmeye
yönelik önerilerde bulunmak

(1) : "D-Dikiş Kontrolü Yapmak" görevinde tekrarlanmaktadır.

(2) : "C-Makine Kontrolü Yapmak" görevinde tekrarlanmaktadır.
(3) : Küçük ölçekli işletmelerde geçerlidir.

Aşağıda 4. 5. ve 6. bölümlerde yer alan listeler mesleğin geneli ile ilgili olup,
mesleğin daha iyi anlaşılması için standarda dahil edilmiştir. Sözkonusu listeler
alfabetik olarak hazırlanmış olup, bir işyerinden diğerine değişebilmektedir.

IV. GENEL OLARAK KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMANLAR

Araçlar, Makine ve Ekipmanlar

1. Anahtarlar 21. Kıvırma ayağı

2. Bıçak 22. Kollu makine
3. Bıçaklı düz dikiş makinesi 23. Kompresör
4. Biye aparatı 24. Koruyucu ve ölçü siperlikleri
5. Büzgü ayağı 25. Kova
6. Cımbız 26. Lastik eldiven
7. Çıma ayağı 27. Lastik makinesi
8. Çift iğne makinesi 28. Lüper
9. Çizgi taşı 29. Makas
10. Düz ayak 30. Meto (sıralama) makinesi
11. Düz dikiş makinesi 31. Mezuro
12. Fermuar ayağı 32. Orta takip
13. Fırça 33. Pense
14. Gaze ayağı 34. Pile aparatı
15. Gözlük 35. Programlanabilir dikiş
16. İlik aparatı makinesi*
Kanca 36. Tornavidalar
17.
Karyoko 37. Ürün taşıma arabası
18.
Kemer makinesi 38. Yağdanlık
19.
Kesim motoru 39. Yedek ayak
20.
7
Gereçler (Malzemeler)

1. Arma 10. Masuralar

2. Astar 11. Tela (kanvas)
3. Bobin (iplik) 12. Temizlik malzemeleri
4. Cırt bant 13. Vatka
5. Etiketler (beden, firma, meto) 14. Yıkama talimatı
6. Fermuar
7. İğneler
8. Kumaş çeşitleri
9. Lastik

* : Genellikle büyük ölçekli işletmelerde kullanılmaktadır.

V. GENEL BİLGİ VE BECERİLER

1. Araç, gereç ve ekipman bilgisi

2. Ekip içinde çalışma yeteneği
3. El becerisi
4. Görsel yetenek
5. İletişim yeteneği
6. İlkyardım bilgisi
7. İşçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri bilgisi
8. İşyeri çalışma prosedürleri bilgisi
9. Kalite kontrol prensipleri bilgisi
10. Malzeme bilgisi
11. Malzeme katalogları/el kitapları bilgisi
12. Mesleki matematik bilgisi
13. Mesleki teknolojik gelişmelere ilişkin bilgi
14. Mesleki terim bilgisi
15. Öğrenme yeteneği
16. Standart ölçüler bilgisi
17. Ürün bilgisi
18. Yedek parça bilgisi

VI. GENEL TUTUM VE DAVRANIŞLAR (1)

1. Çalışkan olmak
2. Çevre korumaya karşı duyarlı olmak
3. Detaylara dikkat etmek
4. Dikkatli olmak
5. Dürüst olmak
6. İnsan ilişkilerine özen göstermek
8
7. İş disiplinine sahip olmak
8. İş güvenliğine dikkat etmek
9. İşyeri çalışma prensiplerine uymak
10. İşyerine ait araç, gereç ve ekipmanların kullanımına özen göstermek
11. Kaliteye dikkat etmek
12. Meslek ahlakına sahip olmak
13. Planlı ve organize olmak
14. Sabırlı olmak
15. Soğukkanlı olmak
16. Sorumluluk sahibi olmak
17. Temiz olmaya özen göstermek
18. Titiz olmak
19. Yeniliklere açık olmak
20. Zamanı iyi kullanmak

VII. ULUSLARARASI STANDARD MESLEK SINIFLANDIRMA SİSTEMİ

(ISCO-88) İLE KARŞILAŞTIRMA

Elinizdeki "Dikiş Makinesi Operatörü (Kumaş) Meslek Standardı" ISCO-88

sınıflandırma sisteminde "Dikiş Makinesi Operatörleri" ünite grubunda (Ana Grup 8,
Alt-Ana Grup 82, Alt Grup 826 ve Ünite Grubu 8263) yer almaktadır.

VIII. AVRUPA BİRLİĞİ’NCE ORTAK KABUL GÖREN

MESLEK PROFİLLERİ İLE KARŞILAŞTIRMA

Avrupa Birliği’nce ortak kabul gören meslek profilleri, kısa adı CEDEFOP
olan Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi tarafından hazırlanmaktadır.

Elinizdeki "Dikiş Makinesi Operatörü (Kumaş) Meslek Standardı",

Avrupa Birliği’nin 08.10.1990 Tarihli ve C 253/31 Sayılı Resmi Gazetesi’nde
yayımlanan "Dikiş Makinesi Operatörü" meslek profiline karşılık gelmektedir.
Ancak Avrupa Birliği'nin bu meslek profili kapsamında yer alan otomatik ve
programlanabilir dikiş makinesi kullanımı, elinizdeki standarda göre genellikle büyük
ölçekli işletmelerde geçerli olmaktadır.

IX. MESLEĞİN BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEKTEKİ EĞİLİMLER

IX.I. Türk İşgücü Piyasasında

Türk konfeksiyon sanayiindeki büyümenin başlangıcı olarak yerel talebin

arttığı ve sanayinin teşvik edildiği 1970’lerin başları gösterilmektedir. Düşük işçilik
maliyeti ve özellikle pamuk olmak üzere hammadde maliyetinin avantajından
yararlanan sanayi 1980’lerde hızla büyümüş ve ülke ekonomisinde önemli bir konuma
sahip olmuştur. Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne girmiş olmasının, Uzak Doğu ülkeleri
ile rekabette bir süre daha avantaj sağlaması beklenmektedir. Ancak Türkiye’deki
ucuz işçiliğin giderek azalması nedeniyle bu alandaki avantaj giderek ortadan
kalkmaktadır. Özellikle Uzak Doğu, Doğu Avrupa ve diğer düşük maliyetli ülkelerin
9
ürünleri ile Türkiye’nin rekabet etmesi gittikçe zorlaşmaktadır. Bu sebeple, Türk
konfeksiyon sanayii ürün kalitesini yükselterek daha yüksek kaliteli ürün piyasalarını
hedeflemektedir. Son yıllarda artan miktarda konfeksiyon sanayicisi dikey
entegrasyon yolu ile işletmelerini büyütmeye başlamıştır. Konfeksiyonda kullanılan
malzemelerin fiyatlarının artması bazı büyük işletmeleri kullandıkları iplik, kumaş
vb. malzemeleri kendileri üretmeye teşvik etmiştir. Son dönemde gerçekleştirilen
entegrasyonlar, sanayicilere girdi kalitesini kontrol etme olanağını sağlamıştır.
Buna ilaveten, birçok konfeksiyon sanayicisi, market zincirleri ve toptan satış
mağazaları kurarak kendi ürünlerini kendileri pazarlamaya başlamışlardır. Sipariş
üzerine çalışmak yöntemi yerini giderek kendi pazarlama ve satış ağlarını kurma
eğilimine bırakmaktadır. Birçok büyük konfeksiyon kuruluşu ya kendi markalarını
yaratmışlar ve/veya tanınmış yerel veya yabancı firmalar ile ortaklık kurmuşlardır.
Ayrıca, büyük işletmelerin önemli bir bölümü kendi işletmelerindeki veya dışarıdaki
tasarımcılarla çalışmaktadırlar. Bu yolla daha yüksek kaliteli ürün piyasalarına girerek
daha fazla katma değer kazanmayı amaçlanmaktadırlar.

Dikiş makinesi operatörlüğü mesleği Türk konfeksiyon piyasasında geniş

istihdam olanaklarına sahip bir meslek olarak görülmektedir. Sabır ve özveri
gerektiren bu meslekte edinilen bilgi ve beceriler deri, döşeme, triko, mefruşat ve
ayakkabı imalatı gibi çeşitli meslek alanlarında da kullanılabilmektedir.

Yetişmiş nitelikli eleman ihtiyacı birçok alanda olduğu gibi bu meslekte

de kendini hissettirmektedir. Dikiş makinesi operatörlüğü, genellikle büyük
ölçekli işletmelerde bulunan ve giderek kullanımı yaygınlaşan programlanabilir
dikiş makinelerinde kısa bir eğitim sonrasında öğrenilebilmektedir. Otomatik ve
programlanabilir dikiş makineleri zaman, kolaylık ve ürün kalitesi üzerinde olumlu
etkiler yaratmaktadır.

Dikiş makinesi operatörlüğü mesleği, daha çok büyük ölçekli işletmelerde

ürün bazında branşlaşma göstermektedir. Pazarda istikrar ve devamlılık sağlamakta
güçlük çeken küçük ölçekli işletmelerde ise branşlaşma dikkate değer düzeyde
bulunmamaktadır.

Konfeksiyon alanında çalışan işletmelerin, daha çok işsizliğin yoğun olduğu

göç alan bölgelerde toplandığı gözlemlenmektedir. Bu bölgelerin bazılarında nitelikli
eleman açığını karşılamak üzere küçük ölçekli işletmelerin bir araya gelerek etkili
eğitim olanakları yaratma yönünde dikkate değer girişimler gözlenmektedir. Meslek
kuruluşları başta olmak üzere sivil toplum örgütlerinin gerek eğitim gerekse pazar
araştırmaları bakımından daha etkin olmaları beklenmektedir.

IX.II. Avrupa Birliği’nde

Bu bölümde Dikiş Makinesi Operatörlüğü (Kumaş) mesleğinin yer aldığı

sektördeki genel eğilimler, çalışan işgücünün istihdam durumu, değişen mesleki
vasıflar, teknoloji ve organizasyona ilişkin yenilikler ile müşteri talepleri açılarından
ele alınmaktadır.
Türk işgücü piyasasındaki durumun anlatıldığı yukarıdaki bölümden
farklı olarak bu bölümde, meslekten ziyade mesleğin içinde yer aldığı sektöre
ilişkin genel nitelikteki bilgilere yer verilmiştir. CEDEFOP kaynaklarından(2)
yararlanılarak özetlenilen bu bilgiler Avrupa Birliği’ne üye ülkeler bazında farklılıklar
gösterebilmektedir.

10
 Çalışanlara düşük ücretlerin ödendiği güneydoğu Asya ve Latin Amerika
ülkelerindeki rekabetin artmasına rağmen, tekstil sektörü, AB’de önemli bir sanayi
dalı olmaya devam etmektedir. Tekstil sektörü kullanılan hammaddeye (örneğin;
yün, keten, kenevir vb.) göre farklı alanlara ayrılmıştır. Özellikle çorap ve külotlu
çorap gibi triko ürünleri ile halı ve diğer zemin kaplamaları büyük ölçekli işletmelerde
üretilmektedir.

Tekstil sektörüne kimyasal liflerin girmesi, bu sektörle sentetik malzeme

ve kimyasal ürünler işleyen alanlar arasındaki ayrımı belirsizleştirmektedir. Tekstil
ve konfeksiyon sanayileri arasındaki ayrım deri ve ayakkabı sanayileri arasındaki
ayrımda olduğu gibi oldukça belirsizdir.

Tekstil sektörü 1980’lerde temel bir yeniden yapılanma sürecinden geçmiştir.

Yeni teknolojiler ve emek tasarrufu sağlayan yatırımlar, verimliliğin önemli ölçüde
artırılmasına yardımcı olmuştur. Seri üretimden, teknoloji ağırlıklı, uzmanlık
gerektiren imalat ve ürünlere doğru bir kayma meydana gelmiştir. Aynı zamanda,
markalı ürünlerin kalitesi arttırılmış, modaya uygun hale getirilmiş ve imajları
güçlendirilmiştir.

1988’den beri, özellikle pazarın üst seviyelerinde olmak üzere şirket

evliliklerinin sayısı hem AB’de hem de dünya çapında artmıştır. Bu artış büyük
ve çokuluslu sanayi gruplarının oluşmasını ve güçlenmesini sağlamıştır. Sektörde,
istihdam edilenlerin sayısındaki azalma devam etmektedir. Güneydoğu Asya ve
Doğu Avrupa’da giderek artan rekabet, şartlar ne olursa olsun, AB’deki üreticilerin
1980’lerdeki üstünlüğünü ortadan kaldıracak ve buradaki üreticileri sahip oldukları
avantajlardan yoksun bırakacaktır.

Tekstil sektöründe özellikle iplik ve dokuma üretiminde teknolojik seviye

çok yüksektir. Şimdiye kadar birbirinden bağımsız olarak gerçekleştirilen üretim
aşamaları ve yöntemleri, amaca uygun makinelerin geliştirilmesiyle birbiriyle daha
bağlantılı hale gelmekte, dolayısıyla makine operatörleri, servis personeli ve sistem
teknisyenlerine olan ihtiyaç hızla artmaktadır. Hemen hemen bütün işletmelerde
malzeme girişi, üretim ve ürün çıkışı bilgisayar destekli olarak yapılmakta, bunun
sonucu olarak vasıfsız veya yarı vasıflı işçiler için bu sektörde istihdam olanakları
azalırken, model tasarımı, rafinasyon, boyama ve bitirme işlemlerinin önemi
artmaktadır. Bu durum vasıflı işgücü için sözkonusu mesleklerde istihdam olanakları
yaratmaktadır. Tekstil sektöründe istihdam genel olarak azalmakla birlikte, yüksek
vasıflı işgücü için istihdam olanakları oldukça iyidir.

Tekstil sektörünün giderek daha az emek yoğun bir sektör görünümü almasına
rağmen, konfeksiyon sektörü emek yoğun bir sektör olmaya devam etmektedir.
Modern üretim yöntemleri, üretimin küçük parçalara ayrılmış belli bölümlerini
dışarıya yaptırma olanağı sağlamaktadır. Bu tür bir uygulama ile taşeron, küçük ve
orta ölçekli işletmelerin sayısında artış görülmektedir.

Avrupa Birliği’nde 20 veya daha fazla eleman çalıştıran işletmelerin sayısında

1980’lerde bir artış görülmektedir. Ancak bu konfeksiyon alanındaki istihdamın
da aynı oranda arttığı anlamına gelmemektedir. Konfeksiyon sanayi, uzmanlaşma,
ürünlerde farklılaşma, esneklik ve üretim tesislerinin Birlik dışına taşınması yoluyla
yüksek uluslararası rekabet gücünü devam ettirebilmiştir. Ancak, bu Avrupa
Tek Pazarı’nda önemli bir bağımlılığa yol açmıştır. Bugünkü üretim ve istihdam
11
seviyelerinin korunabilmesi için Birlik, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri ve yeni
sanayileşen ülkelerin pazarlarına girmek zorundadır.

Konfeksiyon sektörü, teknolojik kaynaklı değişimlerle, tekstil endüstrisinden

farklı olarak 1980’lerin sonları ve 1990’ların başlarında karşılaşmıştır. İşletmelerin
piyasadan kaynaklanan değişimlere hemen karşılık vermesi giderek daha önemli hale
gelmekte, dolayısıyla bilgisayar destekli ürün tasarımının yanı sıra elektronik veri
alışverişi, otomatik depolama ve lojistik yönetimle ilgili teknolojilerin yaygın olarak
kullanılması gerekmektedir. Bu durum iş organizasyonunda önemli değişiklikler
yapılmasını zorunlu kılmakta, bu ise sektörde çalışmaların sahip olmaları gereken
mesleki gerekliliklerde değişikliklere yol açmaktadır. Bunun yanında, günümüze
kadar kabul görmüş olan parçaların bir üretim hattında üretilmesi sistemi yerini,
zaman içinde, alternatif ve daha esnek yapıda olan ve ekip çalışmasına dayanan
üretim yöntemlerine bırakmaktadır.

Sektör, genel olarak, bir duraklama ve uluslararası alanda azalan bir büyüme
eğilimindedir. Tamamen ulusal yapıda olan işletmeler ile küçük taşeron firmaların
dünya piyasalarında devam etmekte olan rekabeti yakalaması zor görünmektedir.

Dünya çapında süregelen bu rekabet, bugüne kadar küçük işletmeler ve ev

işletmelerinden oluşan sektördeki mesleki gereklilikleri de değiştirecektir.

Müşteri ilişkileri, ürün bilgisi, uluslararası ticaret, iş organizasyonu, tasarım,

lojistik, danışmanlık, pazarlama ve bilgi/iletişim sistemleri konusunda kişilerin
sahip olması gereken mesleki gereklilikler artmakta ve bu gereklilikler ürün ağırlıklı
sistemlerden hizmet ağırlıklı sistemlere doğru bir kayma eğilimi göstermektedir.

X. MSK YETERLİLİK BELGESİ NASIL ALINIR?

MSK tarafından onaylanmış bir MSK Yeterlilik Belgesi almak isteyen

adaylar, yetkisi MSK’ca onaylanmış bir kurumun yapacağı yeterlilik sınavını
başarıyla geçmek zorunda olacaktır.

Sınav ve belgelendirme sistemine ilişkin düzenlemeler önümüzdeki dönemde

MSK tarafından belirlenecektir.

1) Meslek Analiz Çalışması sırasında, alan uzmanları tarafından genel tutum ve davranışlar
sıralanmıştır. Ancak, bu hususlar sınav ve değerlendirmede esas alınmayacaktır.
2) Kaynak: Sellin, Burkart; CEDEFOP, Supplement to the Compendium of occupational profiles at
the skilled blue-and white-collar worker level-situation and trends: supply and demand for skilled
workers-, Berlin 1995

12