Lojik Devreler - Loji̇k Uygulamalar (Megep)

tla
ri.
co
T.C.
MLL ETM BAKANLII
sn
o
MEGEP
em
de
r
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)
ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS
w
.e
LOJK UYGULAMALAR 3
ANKARA 2007
m
ri.
co
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar

ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli
olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek
ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
em
de
r
sn
o
tla
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.
w
.e
NDEKLER
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
AIKLAMALAR ............................................................................................................... ii
GR ..................................................................................................................................1
RENME FAALYET1.................................................................................................3
1. SAYICILAR ....................................................................................................................3
1.1. Asenkron Sayclar ....................................................................................................5
1.1.1 Asenkron Yukar Sayclar ..................................................................................5
1.1.2. Asenkron Aa Sayclar ...................................................................................9
1.2. Senkron Sayclar ....................................................................................................14
1.2.1. Senkron Yukar Sayclar..................................................................................14
1.2.2. Senkron Aa Sayclar ...................................................................................18
1.3. Modlu Sayclar.......................................................................................................25
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................29
LME VE DEERLENDRME .................................................................................31
PERFORMANS TEST .................................................................................................32
RENME FAALYET2...............................................................................................34
2. KAYDEDCLER ..........................................................................................................34
2.1. Seri Giri-Seri k Kaydediciler ...........................................................................35
2.2. Seri Giri-Paralel k Kaydediciler .......................................................................40
2.3. Paralel Giri-Seri k Kaydediciler .......................................................................44
2.4. Paralel Giri-Paralel k Kaydediciler...................................................................47
PERFORMANS TEST .................................................................................................52
RENME FAALYET3...............................................................................................54
3. Dijital / Analog ve Analog / Dijital eviriciler................................................................54
3.1. Dijital / Analog eviriciler ......................................................................................55
3.1.1. Esaslar ............................................................................................................55
3.1.2. Temel R-2R Merdiven Tipi D/A evirici .........................................................56
3.1.3. D/A Entegre Devreler.......................................................................................58
3.2. Analog / Dijital eviriciler ......................................................................................60
3.2.1. Esaslar ............................................................................................................60
3.2.2. Paralel Karlatrcl A/D evirici ..................................................................61
3.2.3. A/D Entegre Devreler.......................................................................................62
PERFORMANS TEST .................................................................................................66
MODL DEERLENDRME...........................................................................................68
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................70
KAYNAKLAR ..................................................................................................................71
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
523 EO 0018
ALAN
Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK
Dal Ortak
MODLN ADI
Lojik Uygulamalar 3
MODLN TANIMI
Dijital elektronik devre tasarmnda kullanlan sayclar,

kaydediciler ile dijital analog eviriciler ve analog dijital
eviricileri anlatan renme materyalidir.
SRE
40 / 32
N KOUL
Daha nceki modlleri tamamlam olmak.
YETERLK
Sayc ve kaydedici devrelerini kurup, lojik kaplarla

kumanda devrelerini kurmak.
sn
o
tla
ri.
co
KOD
em
de
r
Genel Ama
Kaydedici devrelerini ve Dijital/Analog, Analog/Dijital

devrelerini kurup altrabileceksiniz.
MODLN AMACI
Amalar
w
.e
1. Sayc devrelerini hatasz kurup altrtabileceksiniz.

2. Kaydedici devrelerini hatasz kurup altrabileceksiniz.
3. Dijital analog ve analog dijital devreleri hatasz kurup
altrabileceksiniz.
ii
Ortam
Snf, atlye, laboratuvar, iletme, ktphane, internet, ev vb.
rencinin kendi kendine veya gurupla alabilecei tm
ortamlar.
ri.
co
sn
o
tla
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Donanm: (Ara-Gere ve Ekipman)

Lojik entegre kataloglar,
Elektronik devre elemanlar kataloglar,
Lojik entegreler (flip-flop entegreleri ve ADC ve DAC
entegreleri)
Uygulamalarda gerekli elektronik devre elemanlar (diren,
kondansatr, led vb.),
Breadbord,
G kayna,
Balant ara gereleri (krokodil, banana jak vb.)
Voltmetre
Osilaskop, sinyal jenaratr
em
de
r
Size modln iinde yer alan her faaliyetten sonra

verilecek lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri
lerek kendinizi deerlendiriniz.
Her lme arac farkl ekillerde olabilir. Test, uygulama,
soru-cevap vb.
Her lme arac sizin bilgi ve becerileri kazanp
kazanmadnz lmeye, yani yeterliliinizi lmeye
yneliktir.
size
uygulayaca
modl
retmeninizin
deerlendirmesinden nce yapacanz bu deerlendirmeler
size k tutacaktr.
Her lme aracnda, kendinizi lmeye balamadan nce
lme esnasnda yapmanz ve dikkat etmeniz gereken
noktalar aklanmtr.
Ltfen bu talimatlara uyunuz.
Her lme aracnda, lme sonunda kendinizi nasl
deerlendireceiniz ve bu deerlendirme sonrasnda ne
yapacanz konusunda bilgiler yer almaktadr.
retmeniniz, bu modl bitirdiinizde size bir lme
arac uygulayacak ve modlle kazandnz bilgi ve
becerileri lerek deerlendirecektir.
Bu modl sonu lme arac, sizin modlden baarl olup
olmadnz gsterecektir.
w
.e
LME VE
DEERLENDRME
iii
w
.e
iv
em
de
r
ri.
co
tla
sn
o
GR
GR
Sevgili renci,
ri.
co
Bundan yaklak elli yl nce retim el tezghlarnda yaplarak tm iler insan gc ile
ilerliyordu. retilen rnler zaten ok az olduu iin kaliteden ok retimin says nemli
idi. Ancak gnmzde retim byk sanayi kurulularnda ve otomasyon sistemleri ile
gerekletirilmekte ve piyasada oluan rekabet ortamndan dolay artk retimde, retim
adedinden ok retilen mamuln kalitesi nemlidir. te bu noktada bu gne kadar
rendiimiz dijital bilgiler uygulamaya ynelik olarak kullanlabilir hale gelmeye balyor.
tla
Bu modlle daha nceden rendiimiz flip-flop devreleri kullanlarak sayc

devreleri tasarlayabileceiz. Sizlere bu modln birinci faaliyetinde sayclarn tasarlanmas
hakknda eitli bilgiler verilecektir. Baz sayc uygulamalar yaplacaktr.
sn
o
Modln ikinci faaliyetinde ise, bilgilerin bellek birimlerinde ne ekilde sakland

hakknda ilk admlar anlatlacaktr. Sekiz ve on alt bitlik bellek birimleri ile uygulamalar
yaplacaktr.
em
de
r
Modln nc faaliyetinde ise, belki de en ok karnza kacak olan dijital

bilgileri analog bilgilere ve analog bilgileri dijital bilgilere evirme ilemi yapan DAC ve
ADCler hakknda bilgiler edineceksiniz.
Ancak hem bu modl hem de dier modller iin size olan nerim udur: Modllerde
rendiiniz bilgiler sizin ufkunuzda bir nebze olsun genileme salamaktadr. Bu noktadan
sonra i sizin almanza kalmaktadr. Eer rendiklerinizin zerine piyasann ihtiyalarna
uygun bilgiler ekleyebilirseniz sizi dier rakiplerinizin ok nne geirecek bir konumda yer
alabilirsiniz.
Dilerim hepinizin baarl olabilecei bir alma olur.
w
.e
Baarlar.
w
.e
em
de
r
ri.
co
tla
sn
o
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
ri.
co
Sayc devre eitlerini tanyarak, senkron, asenkron ve modlu sayclar

tasarlayabileceksiniz. Tasarlam olduunuz sayclar bilgisayar ortamnda ve bread board
zerinde uygulayabileceksiniz.
ARATIRMA
tla
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken aratrmalar unlardr:
Sayc eitlerini aratrnz.

Yaknzdaki bir fabrikaya giderek sayclarn otomasyon da ne amala ve ne
ekilde kullanldn aratrnz.
sn
o
Aratrma ilemleri iin internet ortam ve sayclarn kullanld fabrikalar gezmeniz

gerekmektedir. Sayclarn kullanm ekil ve amalar iin ise bu cihazlar kontrol eden
kiilerden n bilgi edininiz. almalarnz rapor haline getirerek snf ortamnda bilgi
paylamnda bulununuz.
em
de
r
1. SAYICILAR
Bir saycnn temel ilevi, seilen birim zaman aralnda, mesel saten veya darbe
jeneratrnden gelen toplam darbe saysn lmektir. Bir dijital sayc (saya-counter),
seilen bir zaman aralndaki darbe saysn istenen kodda gsteren saysal bir kt retir.
Dijital elektronikte sayclarn ok nemli bir yere sahiptir. Genel olarak sayclar, flip
floplarn uygun ekilde arka arkaya balanmalarndan elde edilirler.
w
.e
Sayclar l, kumanda ve kontrol tesislerinde youn olarak kullanlrlar. Mesel,

imalat yaplan bir fabrikada imal edilen rnn koliler halinde paketlenmesi iin belli bir
sayda rn olmas gerekli. Bant zerine retilen rnleri sayan bir sayc ile bu sorunu
kolayca zebiliriz. retim doru sayya ulatnda retim durur ve retilen rnler
paketlenir. Bunun yannda dijital saatlerde ya da belli bir zaman aral ile yaplan ilerde
yine sayclara grev dmektedir.
Sayclar genel anlamda iki ekilde snflandrabiliriz.
Asenkron (Farkl zamanl) Sayclar: Asenkron sayclarda saat sinyali

sadece ilk flip flopa uygulanr. Bu flip flopun k ikinci flip flopun saat
giriine uygulanr.
Senkron (E zamanl) Sayclar: Senkron sayclarda ise saat sinyali tm
flip floplara ayn anda uygulanr.
ri.
co
Saat sinyalinin uygulanna gre;
Sayma ynne gre sayclar;
Yukar Sayclar: 0dan balayp belirli bir sayya kadar sayclar.

Aa Sayclar: Belirli bir saydan balayp 0a doru sayan sayclar.
Yukar Aa Sayclar: Bir anahtar yardm ile hem yukar hem aa
doru sayma ilemi yapan sayclar.
tla
w
.e
em
de
r
sn
o
Sayclar giriine uygulanan darbe miktarna bal olarak 2n deer alabilen elektronik
devrelerdir. Buradaki n saycnn yapsndaki flip flop saysn verir. Bunun yannda 2n says
saycnn modunu, 2-1 says da saycnn en ok kaa kadar sayabileceini bize gsterir. Bu
durumu bir rnekle aklayacak olursak. n = 3 ise; bu saycda 3 tane flip flop kullanlm
mod 8 bir saycdr ve enok 2n-1=23-1= 7e kadar sayabilmektedir. Eer yukar doru bir
sayc ise 0-1-2-3-4-5-6-7 sayp tekrar 0a dnecektir. ekil 1.1de mod 8 saycnn dngs
gsterilmitir.
ekil 1.1: Mod 8 saycnn ald deerler
Bir saycnn tekrar yapmadan sayabildii durum saysna o saycnn modu denir.
Tm sayclar belli bir moda gre alrlar. Ancak sayc modlar hep 2nin katlar eklinde
olmak zorunda deildir. Mesel, az nce rnek verdiimiz sayc mod 8 saycdr ancak biz
mod 10 bir sayc tasarlamak da mmkndr. Bu konuyu modlu sayclar altnda daha detayl
inceleyeceiz.
4
imdi bu tanmlamalardan sonra sayc eitlerini daha yakndan tanmaya

balayabiliriz.
1.1. Asenkron Sayclar
ri.
co
Asenkron sayclar, JK flip floplarn arka arkaya balanmas ile elde edilen
sayclardr. Saat sinyali sadece ilk flip flopa uygulanr. kinci flip flopa ise birinci flip
flopun k balanr. nc flip flopa da ikinci flip flopun k balanr. klar ise Q
klarndan elde edilir. Bu sayede ka bitlik sayc tasarlayacaksak o kadar flip flopu arka
arkaya balayarak ihtiyacmz olan saycy elde edebiliriz.
sn
o
tla
Asenkron sayclar da saat sinyali sadece ilk flip flopa uyguland iin girii ile k
arasnda oluan bir zaman gecikmesi oluur. Mesel, her bir flip-flop 10 ns gecikme ekse,
flip flop kullanldnda toplam 30 nslik bir gecikme olur. Uzun sreler iin bu sorun
oluturabilir. Bu gecikme durumundan dolay asenkron flip floplar zaman denetiminde tercih
edilmezler. Ancak saym ilemleri iin ideal zellie sahiptirler. Mesel, bir banttan geen
rnleri saymak iin kullanrsak ve her rn getiinde bir saat sinyali gnderilirse battan
geen rnleri saym oluruz.
1.1.1 Asenkron Yukar Sayclar

1.1.1.1. Bitlik Sayc
em
de
r
Bir nceki modl den de hatrlayacamz zere eer JK flip flopun J ve K girilerine
1 uygularsak Toggle (her defasnda kn durum deitirmesi) modunda alr. Ancak saat
sinyali bir pozitif ve bir negatif alternans tamamladnda (1 periyodunda) JK flip flop
sadece bir kere konum deitir (1 alternans oluur). Birinci flip flop saat sinyalinin frekansn
ikiye blm olur. Birinci flip flopun k ikinci flip flopun giriine balandnda ayn
ilem ikinci flip flop iin de gereklemi olur. Bu durumda giriteki saat sinyalinin frekans
ikinci flip flopun knda drde blnm olur.
Not: Burada flip floplarn den kenarda tetiklediimizi varsayarak ilemlerimizi
takip edelim.
w
.e
bitlik asenkron ikilik yukar sayc devresi 000dan 111e kadar sayma ilemi
yapar. Bu devrede JK flip floplar arka arkaya balanmtr. ekil 1.2de grld gibi, saat
sinyali sadece birinci flip flopa uygulanr. Birinci flip flopun Q kndan hem en kk
ikilik basamak elde edilir hem de ikinci flip flopun saat sinyali salanm olur.
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 1.2: bitlik asenkron yukar sayc devresi
w
.e
em
de
r
ekil 1.2deki devreyi incelersek, tm flip floplarn giriine bir uygulanm durum da
ve saat sinyali sadece birinci flip flopa uygulanyor. lk durumda tm klarn 0 olduunu
dnelim. Saat sinyalinin ilk den kenarnda (1 iken 0 olduu an) birinci flip flop Q k
1 olur. Bu ayn zaman da ikinci flip flopun saat giriine uygulanr. kinci bir saat sinyali ile
birinci flip flopun Q k 0 olur. Bu durumu ikinci flip flop bir den kenar olarak alglad
iin k konum deitirir ve 0 olan k 1 olarak deiir. nc saat sinyalinde birinci
flip flop tekrar konum deitirir, yani 0 iken 1 olur. Bu durum ikinci flip flopun giriine de
uygulanr ama bu durum ykselen kenar olduu iin ikinci flip flopun konum deitirmesine
sebep olmaz. Buradaki flip floplar saat giriindeki sinyal sadece 1 iken 0 olduunda
tetiklenir. Bir sonraki saat sinyalinde ise ilk iki flip flop 0 olurken nc flip flop 1 durumu
alr. Bu durum hepsi 111 oluncaya kadar devam eder, daha sonra hepsi 000 olarak en batan
balar.
m
ri.
co
tla
ekil 1.3: 3 bitlik asenkron yukar saycnn zaman grafii

klar
B
0
0
1
1
0
0
1
1
sn
o
CLK
em
de
r
0
1
2
3
4
5
6
7
A
0
0
0
0
1
1
1
1
C
0
1
0
1
0
1
0
1
Tablo 1.1: 3 bitlik asenkron yukar sayc doruluk tablosu
1.1.1.2. Drt Bitlik Sayc
w
.e
Asenkron 4 bitlik sayc 3 bitlikten farkl olarak arkasna bir flip flop daha eklenmi
halidir. Dolaysyla 0000dan 1111e kadar sayma ilemi yapmaktadr. alma prensibi 3
bitlik sayc ile ayndr. ekil 1.4de drt bitlik saycnn devresi, zaman diyagram ve
doruluk tablosu verilmitir.
m
ri.
co
em
de
r
sn
o
tla
ekil 1.5: Asenkron drt bitlik yukar sayc
w
.e
ekil 1.6: Drt bitlik asenkron yukar sayc zaman diyagram
D
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
ri.
co
klar
B
C
0
0
0
0
0
1
0
1
1
0
1
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
1
0
1
1
0
1
0
1
1
1
1
tla
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
A
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1
sn
o
CLK
Tablo 1.2: Drt bitlik asenkron yukar sayc doruluk tablosu
em
de
r
Asenkron drt bitlik sayc ile 0dan 15e kadar ikilik dzende sayma ilemi
gerekletirebiliriz. Burada dikkat etmemiz gereken bir konuda kk basamak ilk flip flopa
bal olan D kdr. Yukardaki sayy ifade edecek olursak ABCD eklinde yazmalyz.
Bu durum genel literatr de MSD (en byk basamak), LSD (en kk basamak) olarak
adlandrlr. Burada A en byk basamak, D ise en kk basamaa karlk gelir. Tablo
1.2da drt bitlik asenkron yukar saycnn doruluk tablosu verilmitir.
1.1.2. Asenkron Aa Sayclar

1.1.2.1 Bitlik Sayc
w
.e
bitlik aa doru sayclarda sayc sayma ilemine ilk saat sinyali ile birlikte
111den balar ve 000a kadar aa doru sayma ilemi yapar. Daha sonra sayma ilemi
yine 111 olur. Dng bu ekilde devam eder.
bitlik aa saycnn bitlik yukar saycdan fark ikinci flip flopun saat sinyali
birinci flip flopun Q kndan deil de Q' kndan alnmtr. Ayn ekilde nc flip
flopun da saat sinyali ikinci flip flopun Q' kndan alnmtr.
Hatrlatma: Flip floplar 1 den 0a geite (den kenarda) tetiklenmektedir.
Normalde JK flip floplar Toggle modunda alrken ve saat sinyali uygulanmam
iken Q klar 0, Q' klar ise 1 durumundadr. lk saat sinyali uygulandnda 1. flip
flopun Q k 1 olur. Q' k 1 iken 0 olur ve ikinci flip flopu tetikler. Ayn ekilde ikinci
9
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
flip flopunda Q k 0 iken 1 olur. Q' k da 1 iken sfr olduunda bu durum nc flip
flopu tetikler bu sayede ilk saat sinyali ile flip flopunda k 1 olur ve her saat sinyali ile
aa doru sayma ilemi devam eder. kilik dzende 7den 0a doru sayma ilemi yapar.
w
.e
ekil 1.7: bitlik asenkron aa sayc devresi
ekil 1.8: bitlik asenkron aa sayc devresi zaman diyagram
10
klar
B
1
1
0
0
1
1
0
0
C
1
0
1
0
1
0
1
0
0
1
2
3
4
5
6
7
A
1
1
1
1
0
0
0
0
ri.
co
CLK
tla
Tablo 1.3: bitlik asenkron aa sayc devresi doruluk tablosu
1.1.2.2 Drt Bitlik Sayc
ekil 1.9: Asenkron drt bitlik aa sayc
w
.e
em
de
r
sn
o
Asenkron drt bitlik geri saycnn alma prensibi bitlik geri saycnn alma
3
esas ile ayndr. Tek fark bir flip flop daha eklenmi olmasdr. Bundan dolay 2 den deil
de 24 den geri sayabilmektedir. Balang says ikilik dzende 7 yerine 15ten balar. Drt
bitlik asenkron aa saycnn devresi, zaman diyagram ekil 1.9 ve 1.10da ve doruluk
tablosu Tablo 1.4de grlmektedir.
11
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 1.10: Drt bitlik asenkron aa sayc devresi zaman diyagram

CLK
klar
B
C
1
1
1
1
1
0
1
0
0
1
0
1
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
1
0
0
1
0
1
0
0
0
0
w
.e
em
de
r
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
A
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
Tablo 1.4: Drt bitlik asenkron aa sayc devresi doruluk tablosu
D
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
12
Entegreli Asenkron 4 bit kilik Yukar Sayc (7473)
UYGULAMA 1
sn
o
tla
ri.
co
Yukarda asenkron sayclardan bahsettikten sonra imdi bir uygulama ile

rendiklerimizi pekitireceiz. Bu uygulamay 7473 entegre devresi ile gerekletireceiz.
7473 entegresi ierisinde iki adet JK flip flop bulunduran bir entegre devredir. ekil 1.11 ve
1.12de iyaps ve bacaklarnn grevleri belirtilmitir.
w
.e
em
de
r
ekil 1.11: 7473 JK flip flop entegresinin i yaps
ekil 1.12: Entegreli asenkron 4 bit binary yukar sayc
13
Malzeme Listesi
ri.
co
1 Adet Bread Board

1 Adet +5 V DC G Kayna
1 Adet Sinyal Jenaratr (Osilatr)
2 Adet 7473 Entegre
6 Adet 390 Diren
4 Adet Krmz Led
2 Adet Yeil Led
lem Basamaklar
neriler
em
de
r
sn
o
tla
Kullanacanz
malzemelerin
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
salamln kontrol ediniz.
ihtiyacnz olan malzemeleri alnz.
Board zerine devreyi kurarken; devreyi
Malzemeleri ekil 1.12 deki ekilde
kolay takip edebilmek iin olabildiince
board zerine kurunuz.
farkl renklerde teller kullanmaya
ncelikle CLR ucunu 0 durumuna alnz.
alnz.
Devreye enerji (+5V) veriniz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
Devreye Saat sinyalini uygulaynz.
tamamladktan sonra tekrar gzle kontrol
CLR ucunu 1 durumuna aldnzda
ediniz. Daha sonra enerji veriniz.
devre
almaya
ve
saymaya
Bu uygulamada yaptmz devrenin
balayacaktr.
ak grnts, zaman diyagram ve
Saat sinyali devam ettii srece devre
doruluk tablosu ayrntl olarak drt
yukar sayma ilemine devam edecektir.
bitlik
yukar
sayc
konusunda
gsterilmitir.
1.2. Senkron Sayclar
w
.e
Senkron sayclarda asenkron sayclardan farkl olarak saat sinyali sadece ilk flip
flopa deil tm flip floplara ayn anda uygulanr. Sistemdeki tm flip floplar ayn anda
girilerindeki sinyalleri ilerler. Bundan dolay zaman gecikmesi olumaz ve hassas olarak
zaman llebilir. Senkron sayclarda flip floplara ek olarak kaplarda kullanr.
1.2.1. Senkron Yukar Sayclar

bitlik senkron yukar sayc 000dan balayp 111e kadar sayma ilemi yapar.
14
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 1.13: bitlik senkron yukar sayc devresi
em
de
r
Senkron bitlik sayc devresinin almasn aklarken ncelikle saat sinyali

uygulanmad andan balamalyz. ekil 1.13de grld gibi, sadece FF3e +5 V
uygulanm durumda. Bundan dolay her saat sinyali ile A k konum deitirecektir.
Burada A en kk basamak C ise en byk basamaktr.
lk saat sinyali ile birlikte FF3n Q k konum deitirerek A k 0 iken 1 olur.
Bu k ayn zamanda FF2nin J ve K girilerine uygulanr. Bu FF2nin ikinci saat sinyali
ile 0 iken 1 olmasn salarken ayn zamanda A knn da 0 olmasn salar. nc saat
sinyali ile A k tekrar 1 olur fakat FF2nin girilerinde nc saat sinyalinden nce 0
bilgisi olduu iin konum deitirmez 1 olarak kalmaya devam eder. nc saat sinyali
sonunda A k ve B k 1 olduundan devredeki AND kapsnn k 1 olur ve bu
durum FF1in girilerine uygulanr. Drdnc saat sinyali ile C k 1 olurken B ve A
klar 0 olurlar.
w
.e
Bundan sonraki saat sinyallinde ise ilk durum tekrarlanr ve A, B ve C klar 1

olur. Bir sonraki saat sinyali ile de 0 durumunu alr ve bu ekilde sayma ilemi devam
eder. ekil 1.14de devrenin zaman diyagram ve Tablo 1.5de ise doruluk tablosu
verilmitir.
15
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 1.14: bitlik senkron yukar saycnn zaman grafii

CLK
C
0
0
0
0
1
1
1
1
em
de
r
0
1
2
3
4
5
6
7
klar
B
0
0
1
1
0
0
1
1
A
0
1
0
1
0
1
0
1
Tablo 1.5: 3 bitlik senkron yukar sayc doruluk tablosu
w
.e
Drt bitlik senkron sayc 0000dan balayp 1111e kadar sayma ilemi yapar.
alma prensibi bitlik senkron saycya benzer. bitlik senkron saycda en byk
basama 1 durumuna getirmek iin ondan nceki iki basaman 1 olmas gerekiyordu. Bu
durum da bir AND kaps ile salanmt. Drt bitlik saycda gene ayn esas zerine
kurulurdur. En byk basaman 1 olmas iin ilk basaman 1 olmas gerekir. Bu da
bitlik saycya bir AND kaps ve bir flip flop eklenerek salanabilir. ekil 1.15de drt bitlik
senkron sayc devrenin ekli, ekil 1.16da zaman diyagram ve Tablo 1.5de doruluk
tablosu verilmitir.
16
m
ri.
co
tla
w
.e
em
de
r
sn
o
ekil 1.15: Drt bitlik senkron yukar sayc devresi
ekil 1.16: Drt bitlik senkron yukar saycnn zaman grafii
17
A
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
ri.
co
klar
C
B
0
0
0
0
0
1
0
1
1
0
1
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
1
0
1
1
0
1
0
1
1
1
1
tla
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
D
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1
sn
o
CLK
Tablo 1.6: Drt bitlik senkron yukar sayc doruluk tablosu
em
de
r
1.2.2. Senkron Aa Sayclar

Senkron bitlik aa sayc 111balayp 000a kadar sayma ilemi yapan

sayclardr. Senkron sayclarn almasnda alt basamaktan st basamaa doru beslemeyi
Q kndan deil de Q' kndan yaparsak sayma ilemi 111den balayarak geriye doru
ilerler. 000a ulanca tekrar 111 olur ve bu ekilde dng devam eder.
w
.e
Bu devrenin almasn aklayacak olursak, ncelikle saat sinyali verilmeden nceki

durumu incelememiz gerekir. lk saat sinyali verilmeden nce flip floplarn Q k 0, Q'
k 1 olduu durumdur. Bu durumda ilk saat sinyalinden nce tm flip floplarn JK
bacaklarna 1 bilgisi ulam durumdadr. Yani 0 olan Q klar 1 olmaya hazr halde
beklemektedirler. lk saat sinyali ile beraber tm flip floplarn Q k 1 olur. Q' klar da
0 olur. Bu aamadan sonra her saat sinyali ile FF3 konum deitirir. Bu konum deitirme
FF2 yi her iki sinyalde bir, FF3nde her drt sinyalde bir konum deitirmesine sebep olur.
Bu deiimler sonucu 111den balayan sayc devresi 000a ulancaya kadar sayma
ilemine devam eder. Bir sonraki saat sinyali ile tekrar 111 olarak sayma ilemi devam
edecektir.
JK flip floplarn balan biimi ekil 1.17de, zaman diyagram ekil 1.18de ve
doruluk tablosu Tablo 1.7de verilmitir.
18
m
ri.
co
tla
sn
o
em
de
r
ekil 1.17: bitlik senkron aa sayc devresi
w
.e
ekil 1.18: bitlik senkron aa saycnn zaman grafii
19
klar
B
1
1
0
0
1
1
0
0
A
1
0
1
0
1
0
1
0
0
1
2
3
4
5
6
7
C
1
1
1
1
0
0
0
0
ri.
co
CLK
tla
Tablo 1.7: bitlik senkron aa sayc doruluk tablosu
ekil 1.19: Drt bitlik senkron aa sayc devresi
w
.e
em
de
r
sn
o
Drt bitlik senkron geri sayc 1111den balayarak 0000a kadar geriye doru sayma
ilemi yapabilmektedir. almas bitlik ile yaklak ayndr. Devre emas ekil 1.19da,
zaman diyagram ekil 1.20de ve doruluk tablosu Tablo 1.8de verilmitir.
20
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 1.20: Drt bitlik senkron aa saycnn zaman grafii

CLK
klar
C
B
1
1
1
1
1
0
1
0
0
1
0
1
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
1
0
0
1
0
1
0
0
0
0
A
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
Tablo 1.8: bitlik senkron aa sayc doruluk tablosu
w
.e
em
de
r
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
D
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
21
Flip Flop Entegresi ile Senkron 4 Bit kilik Aa Sayc (7473 -7408)
UYGULAMA 2
ri.
co
Yukarda senkron sayclarn alma esaslarn inceledikten sonra imdi 7473 JK flip
flop entegresi ve 7408 AND kap entegresini kullanarak drt bitlik aa sayc devresi
uygulamasn gerekletireceiz. 7473 entegresinin iyapsn bir nceki uygulamada
verdiimiz iin burada tekrar vermiyoruz. 7408in i yaps ekil 1.21de verilmitir.
Malzeme Listesi
em
de
r
sn
o
tla
1 Adet Bread Board

2 Adet 7473 Entegre
1 Adet 7408 Entegre
5 Adet 390 Diren
4 Adet Krmz Led
1 Adet Yeil Led
w
.e
ekil 1.21: 7408 AND kap entegresinin i yaps
22
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 1.22: Entegreli senkron 4 bit binary aa sayc
neriler
Kullanacanz
malzemelerin
alnz.
Yeil ledi gerilim olup olmadn kontrol
ledi olarak kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
Bu uygulamada yaptmz devrenin
ak grnts, zaman diyagram ve
doruluk tablosu ayrntl olarak drt
bitlik
aa
sayc
konusunda
gsterilmitir.
em
de
r
lem Basamaklar
w
.e
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
Malzemeleri ekil 1.22daki ekilde
Devreye enerji(+5V) veriniz.
Devreye saat sinyalini uygulaynz.
CLR ucunu 1 durumuna aldnzda
devre
almaya
ve
saymaya
balayacaktr.
Saat sinyali devam ettii srece devre
aa sayma ilemine devam edecektir.
23
UYGULAMA 3
Senkron 4 Bit kilik Yukar - Aa Sayc (74193)
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
Senkron sayclar JK flip floplar ve AND kaps entegreleri ile yaplabilecei gibi
tmleik sayc entegreleri de mevcuttur. Bu uygulamamzda bunlardan biri olan 74193
Senkron yukar-aa sayc entegresi ile bir uygulama yapacaz. Bu entegre devrede flip
floplar birbirine balamak yerine sadece klar ve gerekli balantlar yaparak devreyi tek
entegre ile kurabilirsiniz.
ekil 1.23: Senkron 4 bit ikilik yukar - aa sayc (74193)
Malzeme Listesi
w
.e
1 Adet Bread Board

1 Adet 74193 Entegre
8 Adet 390 Diren
4 Adet Krmz Led
3 Adet Yeil Led
24
lem Basamaklar
neriler
ri.
co
tla
em
de
r
1.3. Modlu Sayclar
sn
o
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
Malzemeleri ekil 1.23deki ekilde
Devreye enerji(+5V) veriniz.
CLR giriini nce 1 sonra 0 konumuna
alnz.
CLK DOWN giriini 1e alnz. CLK UP
giriine CLC sinyali uygulaynz.
CLRyi tekrar 1e alnz.
CLK UP giriini 1e alnz. CLC DOWN
giriine CLC sinyali uygulaynz.
CLRyi 0 girerek devrenin almasn
gzlemleyiniz.
Notlar
alarak
arkadalarnzn
devreleri
ile
karlatrnz.
Kullanacanz
malzemelerin
alnz. Yeil ledleri CLK UP, CLK
DOWN ve CLR iin kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
CLR giriini nce 1 sonra sfr
yaptmzda devre resetlenmi olur.
klar 0000 konumunu alr.
CLK DOWN 1e bal CLC UPa CLK
sinyali uyguland durumda devre
0000dan 1111e kadar yukar sayma
ilemi yapar.
CLK UP 1e bal CLK DOWN ise
CLK sinyaline bal iken devre aa
sayma ilemi yapar.(CLR 0 iken)
Modlu sayclardan bahsetmeden nce mod kavramndan bahsetmeliyiz. Mod, dier

bir tabirle taban aritmetiidir. Bunu rnekle aklayacak olursak, Mod 4 ya da 4 tabannn
ierdii rakamlar 012 - 3ten olumaktadr. Toplam drt adet eleman vardr. Ancak 4
rakam mod 4n eleman deildir. Mod drdn en byk eleman 3 rakamdr.
Modlu sayclarda o modun tm elemanlarn sayan sayclardr. Mesel, Mod 6
saycsnn elemanlar 01234-5tir. Tasarlayacamz sayc bu alt rakam sayarak
tekrar 0a dnmelidir.
w
.e
Sayclarda kullanlan flip flop says mod snrn belirler. Mesel, 3 flip flop ile
maksimum Mod 8 sayc yaplabilir. Eer biz mod 10 sayc yapmak istiyorsak minimum 4
flip flop kullanmalyz. Modlu sayclar belirli bir snrla snrlandrlm sayclardr.
Sayclarn sayma snrn modlar belirler.
Daha nce matematik dersinde taban aritmetii ve dijital elektronik dersinde Mod
konusu ad altnda grdmz konuyu ksaca hatrladktan sonra imdi konu ile ilgili iki
uygulama devresi gerekletireceiz.
25
UYGULAMA 4
0dan 9a Yukar Sayc (74477490)
ri.
co
Bu uygulamada bir Mod 10 yukar sayc gerekletireceiz. Bu devrede

kullanacamz entegrelerden 7490 mod 10 sayc entegresi. Her saat sinyali ile klar
0000dan 1010a kadar deien daha sonra tekrar 0000 olan bir saycdr.
Malzeme Listesi
w
.e
em
de
r
sn
o
1 Adet Bread Board

1 Adet 7490 Entegre
13 Adet 390 Diren
4 Adet Krmz Led
1 Adet Yeil Led
1 Adet Ortak Anotlu 7 Paral Gsterge
tla
u ana kadar hem anlattmz hem de uyguladmz tm sayclarn klarn hep 1

ve 0lardan oluan ikilik saylar olarak grdk. Bu uygulamada ise klar bir gsterge
sayesinde 0-1-2-39 ekline grebileceiz. Burada kullandmz 7447 entegresi ikilik
formdaki saylar onluk forma dntryor. Mesel, girilerine 0101 uygulandnda biz
bunu gstergede 5 olarak grebilmemiz iin gerekli evirme ilemini gerekletiriyor.
26
m
ri.
co
tla
sn
o
em
de
r
w
.e
ekil 1.24: 7490 entegresi ile (09) yukar sayc
27
lem Basamaklar
neriler
Kullanacanz
malzemelerin
farkl renklerde teller kullanmaya aln.
Yeil ledleri CLK iin kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
Devreye saat sinyali uyguladnz da
gstergede bir rakam gzkecek. Bu
Devreye saat sinyali uygulaynz.
rakamn BCD karl da ledlerde
gzkecektir.
Saat sinyali devam ettii srece ledler
Devrenin almasn gzlemleyerek
0000dan 1001e kadar sayma ilemi
konu hakknda bir rapor hazrlaynz.
yaparken gstergede 0-9 arasnda yukar
ynce sayma ilemi yapacaktr.
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
28
099 Aras Yukar Sayc
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
UYGULAMAFAALYET
FAALYET
UYGULAMA
ekil 1.25: 74390 Entegresi ile (099) yukar sayc
29
Malzeme Listesi
ri.
co
1 Adet Bread Board

1 Adet Sinyal Jenaratr(Osilatr)
2 Adet 7447 Entegre
14 Adet 390 Diren
2 Adet Krmz Led
2 Adet Ortak Anotlu 7 Paral Gsterge
lem Basamaklar
tla
ekil 1.25de devre emasn verdiimiz sayc devresi 099 arasnda sayma ilemi
yapmaktadr. Burada sayma ilemini 74390 entegresi gerekletirmektedir. 7447 entegreleri
ise girilerine gelen sinyalleri ortak anotlu gstergeleri srmek iin kullanlmaktadr.
neriler
sn
o
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
Kullanacanz
malzemelerin
alnz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
CLR giriine nce 1 sonra 0
uygulandnda
devre
resetlenecek.
klarda 00 bilgisi grlr.
Devreye saat sinyali uyguladnz da
gstergelerde 00,01,02 .99 eklinde
sayma ilemi gerekleecektir.
Devreyi herhangi bir anda resetlemek
istersek CLR ucuna nce 1 sonra 0
uygulayabiliriz.
Devre 99a kadar saydktan sonra bir
sonraki saat sinyalinde 00 olacaktr.
Devrenin alma hz uygulanan saat
sinyalinin hzna baldr.
em
de
r

CLR giriini 1e alp sonra tekrar 0a

balaynz.
Devreye saat sinyali uygulaynz.
w
.e
Devrenin almasn gzlemleyerek

konu hakknda bir rapor hazrlaynz.
30
LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
ri.
co
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

1. Aadakilerden hangisi sayc eitlerinden deildir?
A) Asenkron B) Senkron C) Bsenkron
D) Yukar Sayc
2. 8li say sisteminde en byk deerli rakam katr?
A) 7
B) 9
C) 0
A) Sinsoidal B) Testere dii
tla
3. Sayclara uygulanan saat sinyali hangi formdadr?
D) 8
C) Dz sinyal
D) Kare dalga
A) 1110
B) 1101
sn
o
4. 4 bitlik aa saycda 1101den sonraki durum aadakilerden hangisidir?

C) 1100
D) 1111
5. Asenkron sayclar ile senkron sayclar arasndaki fark aadakilerden hangisidir?
em
de
r
A) Asenkron sayclarda saat sinyali sadece ilk flip flopa uygulanr, senkron
sayclarda ise tm flip floplara ayn anda uygulanr.
B) Asenkron sayclar sadece yukar sayma ilemi yapabilirler, senkron sayclar ise
her iki ynde de sayma ilemi yapabilirler.
C) Senkron sayclar sadece yukar doru sayma ilemi yapabilirler, asenkron
sayclar ise her iki ynde sayma ilemi yapabilirler.
D) Asenkron sayclarda saat sinyali tm flip floplara ayn anda uygulanr, senkron
sayclarda ise saat sinyali sadece ilk flip flopa uygulanr.
w
.e
6. Sayc devresini kurduktan sonra saat sinyalini hangi cihaz araclyla uygularz?
A) Avometre
B) Osilatr
C) Osilaskop
D) Spektrum analyzer
31
PERFORMANSTEST
TEST
PERFORMANS
ri.
co
Bu test sizin uygulamaya ynelik becerilerinizi lmeyi hedefleyen bir lme aracdr.
Burada size tablo halinde bir kontrol listesi sunulacaktr. Her bir aamay dikkatlice ve titiz
bir ekilde yaparak kontrol listesini doldurun. Kontrol listesinin doldurulmas konusunda
retmeninizden yardm alabilirsiniz. Sre konusunda retmeninize dannz ve belirlenen
sreler iinde ileri yapmaya zen gsteriniz.
SAYICI UYGULAMALARINA YNELK KONTROL LSTES
tla
Uygulamann Ad:
RENCNN
Ad Soyad :
Uygulama Sresi:
Numara
:
Tarih:
Snf
:
Balama saati:
Biti saati:
DEERLENDRME LTLER
Evet
Hayr
Evet
Hayr
w
.e
em
de
r
sn
o
1.Yaplacak uygulamaya ilikin gerekli bilgiye sahip misiniz?

a. Kuraca devrenin zelliklerini syleyebilmek.
b. Kuraca devre ile ilgili zel elemanlarn katalog bilgilerini
yannda bulundurmak ve okuyabilmek
c. Deneyi nasl yapacan syleyebilmek.
d. Kullanaca ara ve gerelerin adlar ve zelliklerini
syleyebilmek.
e. Uygulamay yapmadaki amacn ve sonuta elde etmeyi planlad
sonucu syleyebilmek.
2. Uygulamay yaparken uyacanz gvenlik tedbirlerini
biliyormusunuz?
Deney Srasnda Gzlenecek Davranlar
3. alma alann temizleyip, nlnz giydiniz mi?
4. Uygulamay yapmak iin gerekli malzemeye sahip misiniz?
5. Uygulamay yapmak iin gerekli cihazlar tanyp, seebiliyor
musunuz?
6. Kullanacanz elemanlarn salamlk kontrollerini tekniine uygun
ekilde yapabiliyor musunuz?
7. Devreyi, devre emasndan takip ederek, doru olarak, tekniine
uygun ekilde breadboard zerine kurabiliyor musunuz?
8. Devreyi kurma ilemini, retmeninizin belirttii sre ierisinde
yapabiliyor musunuz?
9. Devrenin doru kurulup kurulmadn ema zerinden takip ederek
kontrol edebiliyor musunuz? (Elemanlarn bacak balantlarna dikkat
ediniz.)
10. l aleti ile, balantlarda kopukluk olup olmadn, temasszlk
olup olmadn kontrol edebiliyor musunuz?
11. Devreyi altrmadan, yani gerilim vermeden nce devrenin
32
m
Evet
Hayr
Evet
Hayr
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
kurulu halini retmenize kontrol ettirdiniz mi?

12. G kaynan aarak devreye gerilim verdiniz mi?
13. Uygulamalarda her durumu tek tek gerekletirerek bilgi konular
ile karlatrdnz m?
14. Devre sonularnn salamasn yapp, not ettiniz mi?
15. Uygulamay retmenin belirttii sre iersinde bitirdiniz mi?
16. Uygulamay doru sra ile yaptnz m?
17. Atelye arkadalar ile uyum iinde miydiniz ve bakalarn rahatsz
ettiniz mi?
18. Atelye dzenini bozucu hareketlerde bulundunuz mu?
19. Uygulama esnasnda gerekli gvenlik tedbirlerine ve retmenin
ikazlarna uydunuz mu?
20. Aralar dikkatli ve temiz kullandnz m?
21. Atelyeyi ve masanz temiz ve dzenli kullandnz m?
22. Malzemeyi israf etmeden kullanp ve artan malzemeyi yerine
koydunuz mu?
23. lme aralarn kullanp, ayarlarn yapabiliyor musunuz?
Deney Sonunda Gzlenecek Davranlar
24. Kulland ara ve gereleri temizleyerek dzenli bir ekilde yerine
koydunuz mu?
25. Uygulamay yaptnz yeri temizlediniz mi?
26. Uygulama sonunda, yapt alma ile ilgili rapor hazrladnz m?
Raporda Bulunmas Gereken Hususlar
a. Uygulamann Ad:
b. Uygulamann yapld tarih:
c. Uygulama devre balant emas:
d. Baz nemli elemanlarn zellikleri:
(Bacak isimleri, d grn, doruluk tablosu vb.)
e. Uygulamada kullanlacak malzeme listesi:
f. Deneyin nasl yapldnn ksa bir zeti:
g. Deney sonular:
(Eer varsa tablo, grafik vb. eklinde gsterim)
h. Deneyin sonucunun yorumu:
(Olmasn beklediimiz sonu ile elde ettiimiz sonucun
karlatrlmas.)
TOPLAM PUAN (Toplam Gzlenen Olumlu Davran)
DEERLENDRME
Performans testinin deerlendirmesi iin retmeninize bavurunuz ve onun size

syleyecei talimatlar dorultusunda devam ediniz. retmeninizin belirledii eksiklikleri
ve olumsuz davranlar gidermek iin ne yapmanz gerektiini dnnz.
33
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
ri.
co
Kaydedici devrelerini tanyarak genel alma esaslarn reneceksiniz.

rendiklerinizi ncelikle bilgisayar ortamnda daha sonra bread board zerinde
uygulayabileceksiniz.
ARATIRMA
tla
Kaydedici eitlerini aratrnz.

Kaydedici tiplerinden seri giri seri k kaydedici mi yoksa paralel giri
paralel k kaydedicimi daha hzl alr? Neden? Aratrnz.
sn
o
Aratrma ilemleri iin internet ortam ve dijital kitaplarn kullanabilirsiniz.

almalarnz rapor haline getirerek snf ortamnda bilgi paylamnda bulununuz.
2. KAYDEDCLER
em
de
r
kilik saylar geici olarak zerinde tutan devrelere kaydedici (registers) denir. Daha
nceki konularda flip floplar bir bitlik bilgiyi depolayabilen elemanlar olarak tanmlamtk.
Flip floplar belirli bir sistem dhilinde bir birine balayarak kaydedicileri oluturabiliriz.
Baladmz her flip flopa bir bitlik veri kaydedebiliriz.
Mesela, 8 bitlik veriyi kaydetmek iin 8 tane flip flop kullanlr. Flip floplar
birbirlerine yle balanmlardr ki, ikilik dzendeki saylarn kaydediciye girii ve k,
kaymal olarak gerekleir. Flip floplarla yaplan bu tip kaydedicilere kaydran kaydediciler
(shift register) denir.
w
.e
kilik say bitleri (veriler) kaydedilirken, iki yntem kullanlr. Bunlardan ilki, saylar
flip flop sisteminin giriine tek tek her saat sinyali ile kaydetmek. Bu ilem iin sekiz bitlik
sayy kaydetmek iin 8 saat sinyali kullanlr. Bu ileme seri veri girii denir. Bir dier
yntemde 8 flip flopun giriine bilgilerin tamamn hazrlayp tek saat sinyali ile
kaydetmektir. Bu ilemede paralel veri girii denir. Kaydedicilere kaydedilen bilgilerin
tekrar alnmas da ayn ekilde seri ve paralel olarak yaplabilir. Buradan hareketle temel
olarak drt tip kaydedici vardr. Bunlar;
Seri giri-seri k kaydediciler

Seri giri-paralel k kaydediciler
Paralel giri-seri k kaydediciler
Paralel giri-seri k kaydediciler
34
sn
o
tla
ri.
co
Hatrlatma: MSB: En yksek deerli bit. LSB: En dk deerli bit.
ekil 2.1: Kaydedici tipleri
em
de
r
2.1. Seri Giri-Seri k Kaydediciler
w
.e
Seri giri seri k kaydediciler, bilgiyi tek bir giriten kaydedip tek bir ktan
okuduumuz devrelerdir. Bu kaydedicilere bilgi kaydrlarak kaydedilir ve ayn ekilde
kaydrlarak okunur.
35
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 2.2: Seri giri seri k kaydediciye veri kaydedilmesi
w
.e
em
de
r
ekil 2.2de 1010 bilgisinin kaydedilmesi blok diyagram olarak gsterilmitir.

Kaydetme ilemine ncelikle en kk basamaktan balanr. Bir sonraki basamak
kaydedildii anda bir nceki bilgi saa kaydrlr. Drt bitlik bilgi 4 saat sinyali ile kayt
edilir. Kayt edilen bilginin okunmas ilemi de ayn ekilde kaydrlarak ve drt saat sinyali
ile gerekleir.
ekil 2.3: JK flip flopa bilgi kaydedilmesi
JK flip flopa 1 bilgisini kaydetmek iin J giriine 1, K giriine de 0 bilgisi uygulanr.

Bundan sonra 1 saat sinyali uygulandnda flip flopa 1 bilgisi kaydedilmi olur.
JK flip flopa 0 bilgisini kaydetmek iin J giriine 0, K giriine de 1 bilgisi

uygulandktan sonra bir saat sinyali uygulanr. Saat sinyali ile beraber Q k J girii ile
ayn olur.
36
m
ri.
co
ekil 2.4: Drt bit seri giri seri k kaydedici
em
de
r
UYGULAMA 1
sn
o
tla
ekil 2.4de JK flip floplardan oluan bir kaydedici devresi grlmektedir. Bu

kaydediciye 1010 bilgisini kaydetmek istersek. ncelikle en kk basamaktaki 0 bilgisini
kaydetmemiz gerekir. Bunun iin J giriine 0, K giriine 1 uygularz ve bir saat sinyali
uygularz. Bu ekilde birinci bit ilk flip flopa kaydedilmi olur. Daha sonra ikinci biti
kaydetmek iin J giriine 1, K giriine 0 uyguladktan sonra bir saat sinyali daha uygularz.
Bu sinyalle beraber ilk bitteki 0 sfr bilgisi ikinci flip flopa kaydrlr ve ilk flip flopa 1
bilgisi kaydedilmi olur. Dier 0 bilgisini kaydedebilmek iin J=0, K=1 uygulandktan sonra
bir saat sinyali uygulanr. Bu saat sinyali ile daha nce kaydettiimiz 10 bilgisi ikinci ve
nc flip flopa kaydrlr. Giri flip flopu 0 olarak kalr. En son bit (ayn zamanda en
byk basamak) iin J=1, K=0 olarak hazrlandktan sonra uygulanan saat sinyali ile ilk flip
flop 1 olur. Daha nce kaydedilen bilgiler ise bir bit saa kayar. Bu ekilde 4 bitlik bilgi
kaydedilmi olur. Bilgileri elde etmek iin 4 saat sinyali uyguladmzda bu kaydetmi
olduumuz bilgileri sra ile ktan elde edebiliriz.
Seri Giri Seri k Kaydedici (74L91)
ekil 2.5: 74L91 8 bit kaydedici entegresi
w
.e
74L91 8 bitlik saa kaymal RS flip floplardan yaplm bir kaydedici entegresidir.
yaps ve bacaklarnn grevleri ekil 2.5 ve 2.6da gsterilmitir.
37
m
ri.
co
ekil 2.6: 74L91 8 bitlik kaydedici entegresinin i yaps
Malzeme Listesi
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
1 Adet Bread Board

1 Adet 74L91 Entegre
1 Adet 390 Diren
2 Adet Krmz Led
2 Adet Yeil Led
1 Adet Sar Led
ekil 2.7: Seri giri-seri k 8 bitlik kaydran kaydedici devresi
38
lem Basamaklar
neriler
Devreye
8
uygulaynz.
sinyalini Kaydedici ieriini temizlemek iin

yinede AB girileri 0 durumun da iken 8
saat sinyali uygularsak ierii 00000000
durumunu alr.
Devreye osilatr yardmyla saat sinyali
AB girilerini 1 durumuna alnz.
uygulayabileceiniz gibi elle de saat
sinyali de retilebilir. Sonu olarak flip
floplar sinyalin 1den 0 olduu halde
tetiklenir. Bu durumu CLK ucunu +5 V
ve 0 V ile iletime geirerek de
salayabilirsiniz.
AB ularnda 1 bilgisi var iken saat
sinyali uygulandnda kaydediciye 1
Devreye bir saat sinyali uygulaynz.
bilgisi depolanm olur ve ierii
10000000 eklinde oluur.
AB ularnda 0 bilgisi var iken bir sinyal
AB ularn 0 konumuna aln ve bir saat
uygulandnda bir nceki 1 bilgisi bir
sinyali daha uygulaynz.
saa kayar ve iine 01000000 eklinde
bilgi kaydolmu olur.
Bu sinyalden sonra iindeki daha nce
kaydedilmi bilgiler bir saa kayar ve
AB ularn tekrar 1 konumuna alnz ve
ierik 10100000 halini alr.
bir saat sinyali uygulaynz.
AB ular bir konumunda iken drt saat
sinyali uygulandnda daha nceki
AB ular 1 konumunda iken drt saat
bilgiler drt bit saa kayar ve AB
sinyali uygulaynz.
durumu en bataki 4 haneye kaydolur.
11111010 eklini alr.
adet
saat
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
Kullanacanz
malzemelerin
Malzemeleri ekil 2.7deki ekilde board
alnz. CLK girii iin sar led, A ve B
zerine kurunuz.
girileri iin krmz led, Q ve Q' klar
iin yeil led kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
Devreye enerji verdiiniz anda kaydedici
A ve B girilerini 0 durumuna alnz. (A
zerinde henz kaydedilmi bir bilgi
ve B birlikte kullanlmaldr.)
bulunmamaktadr.
w
.e
39
ri.
co
2.2. Seri Giri-Paralel k Kaydediciler
Bu bilgileri sras ile kaydedici devreden Daha nceden defterinize hazrladnz

okuyabilmek iin 8 saat sinyali
bilgileri 8 bitlik seri giri-seri k
uygulamanz gerekir.
kaydediciye kaydediniz ve daha sonra
kaydettiiniz bilgileri okuyunuz.
Kaydran kaydedicilerin ikinci tipi olan seri giri-paralel k kaydedicide giriler

ayn ekilde seri olarak tek tek yaplr. Ancak seri giri-seri k kaydedicide farkl olarak
giri olutuun da klar ayn anda elde edilir. Ayrca bu kaydedicide dierinden farkl
olarak CLR girii de vardr ve tm flip floplara paralel baldr.
1. Clk Sinyali 10000000

sn
o
tla
Seri giri-paralel k kaydedicinin almasn bir rnekle aklayacak olursak.

ncelikle ierisinde kaytl bilginin bulunmadn ve ilk durumunun 00000000 olduunu
dnelim. Bilgi kaydetmek iin giri ucundan tpk seri giri-seri k kaydedicide oluu
gibi, her saat sinyali ile bir bilgi kaydedebiliriz. Eer drt saat sinyali ile 1011 bilgisini kayt
ettiysek. Kaydedicinin k drt admda her kayt girii ile beraber yle deiir.
w
.e
em
de
r
Yukarda gsterildii gibi her giri ayn anda ktan da alnabilir. Bunun bize seri
giri-seri k kaydediciye gre salad stnlk, kaydettiimiz bilgiye tekrar ulaabilmek
iin 8 saat sinyali beklememize gerek kalmamasdr. imdi bu durumu seri giri-paralel k
entegresi olan 74164 ile uygulamada daha iyi inceleyeceiz.
40
UYGULAMA 2
Seri Giri-Paralel k Kaydedici (74164)
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
Bu uygulama seri giri-paralel k entegresi olan 74164 ile yaplmaktadr. ekil

2.8de giri-klar ve i yaps gsterilmektedir.
ekil 2.8: 74164 entegresi ve i yaps
Malzeme Listesi
w
.e
1 Adet Bread Board

11 Adet 390 Diren
8 Adet Krmz Led
2 Adet Yeil Led
2 Adet Sar Led
41
m
ri.
co
tla
sn
o
w
.e
em
de
r
ekil 2.9: Seri giri paralel k 8 bitlik kaydran kaydedici devresi
42
lem Basamaklar
neriler
ncelikle malzeme sorumlusundan

ri.
co
em
de
r
tla
sn
o
Kullanacanz
malzemelerin
Malzemeleri ekil 2.9daki ekilde
aln. Clk ve Clr girii iin sar led, A
ve B girileri iin yeil led, Q klar
iin krmz led kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
tamamladktan sonra tekrar gzle
kontrol ediniz. Daha sonra enerji veriniz.
Clr
giriini 0 bilgisi verildiinde
Clr giriini 0a aln sonra tekrar 1e
kaydedici zerindeki tm bilgiler silinir.
alnz.
klar 0 olur. Clr 1 durumuna
alndnda ise yeni bilgi girmeye hazr
durumdadr.
Devreye 1 bilgisi kaydedebilmek iin A
ve B girileri 1 konumuna alnr ve bir
A ve B girilerinin ikisinin de 1
saat sinyali uygulanr. Saat sinyali
konumuna aln ve saat sinyali
uyguland anda kta ilk bitin 1
uygulaynz.
olduu grlr.
Devreye 0 bilgisi kayt etmek
istediimizde A veya Bden biri 0
durumunda iken saat sinyali uygulanr.
A veya Bden sadece birini 0 konumuna
Girilen bilgi ayn anda kta grlr.
aln ve bir saat sinyali uygulaynz.
Bir nceki bilgi 1 kademe saa kayar.
Bu bilgiyi kayt etmek iin A giriini
srekli 1 konumunda brakn. B giriini
ise 1 kayt etmek istediiniz de 1
konumunda, 0 kayt etmek istediimizde
imdi 11001010 bilgisini kayt ediniz.
ise 0 konumunda tutun. Her bir biti kayt
etmek iin 1 saat sinyali uygulaynz. B
giriini
doru
ekilde
konum
deitirerek 8 saat sinyali sonunda
verilen bilgiyi kayt edebiliriz.
Kaydedici ieriini temizlemek iin
Daha nceden hazrladnz eitli 8
yinede A ve B girileri 0 durumun da
bitlik bilgileri kayt ederek deneyler
iken 8 saat sinyali uygularsak ierii
yapnz.
00000000 durumunu alr.
w
.e
43
2.3. Paralel Giri-Seri k Kaydediciler
Kaydran kaydedicilerin nc tipi olan; paralel giri-seri k kaydedicide giriler

bir defada tm flip floplarn giriine uygulanr ve saat darbesinden sonra kaydedilir. k ise
en son flip flop kndan alnr.
UYGULAMA 3
Paralel Giri-Seri k Kaydedici (74165)
ri.
co
Bu konuyu 74165 entegresi ile yapacamz bir uygulama ile daha iyi renmeye
alacaz.
sn
o
tla
Bu uygulamada 8 bit paralel giri-seri k entegresi olan 74165 ile bir devre
tasarlayacaz.
em
de
r
ekil 2.10: 74165 entegresi
Entegredeki:
ClkI (Saat Inhibit ): Saat darbesi engelleme giriidir. ClkI 1 konumunda iken saat
darbesi etkin olmaz.
Clk: Saat sinyali uygulanan giri.
ShL (Shift Load): Kaydedici giriindeki paralel bilgiler ShL girii 1e alnp tekrar 0a
alndnda kayt edilmi olur.
w
.e
SI (Serial Input) : Kaydedici bilgisi okunurken sol batan kaydediciye alnacak bilgiyi
belirler.
Qh ve Qh' : Seri klar.
A, B, C, D, E, F, G, H: Paralel giriler.
44
m
ri.
co
tla
sn
o
em
de
r
ekil 2.11: Paralel giri-seri k 8 bitlik kaydran kaydedici
Malzeme Listesi
w
.e
1 Adet Bread Board

13 Adet 390 Diren
8 Adet Krmz Led
4 Adet Sar Led
1 Adet Yeil Led
45
lem Basamaklar
neriler
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
Kullanacanz
malzemelerin
Clk, ClkI, ShL ve SI girii iin sar led,
A.H girileri iin krmz led, Q ve Q'
klar iin yeil led kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
Board zerin de kk kablolarn
yerlerini deitirirken cmbz ya da karga
Devreye 11010101 bilgisini kayt edelim.
burun
kullanmanz
ilerinizi
Bunun iin A.H girilerini yukardaki
kolaylatracaktr.
ekilde ayarlaynz.
Bu anda AH arasnda ayarladmz
bilgi devreye kayt edilmi oldu.
Bilgiyi paralel olarak kayt etmek iin
ClkI girii Clk giriini engelleyen bir
ShL ucunu nce 0 daha sonra 1
utur. ClkI 1 durumunda iken uygulan
konumuna alnz.
Clk darbeleri etkin olmaz. ClkI 0
ClkI giriini ve SI giriini 0 durumuna
konumuna alndnda Clk sinyali
aln. Bu durumda kayt edicinin Qh
devreye uygulanm olur.
knda sadece kayt edilen bilginin son
Bu anda devrenin knda sadan ikinci
biti olan 1 grlecektir.
bit olarak 0 bilgisi grlr. Ancak SI
Devreye 1 saat sinyali uygulaynz.
girii 0 konumunda olduunda iindeki
bilgi her okunduunda devrenin en
soluna 0 bilgisi kayt olur. Yani iki Clk
sinyali uyguland iin devrenin
zerindeki kayt 00110101 halini alr.
Devrenin knda sondan nc bit
olan 1 bilgisi okunmaktadr. Bunun
yannda SI girii 0 konumunda olduu
Devreye
bir
saat
sinyali
daha
iin devrenin soluna bir sfr daha
uygulaynz.
eklenmi olur. ierik bilgisi 00011010
eklinde oluur.
Bu durumda her sinyal ile beraber
devrenin seri knda uygun deiimler
olurken sol blmede 0 bilgileri eklenir.
k 00000000 olur.
Bu ekilde 5 saat sinyali daha
uygulaynz.
46
lem Basamaklar
neriler
tla
ri.
co
imdi kendiniz yeni bir 8 haneli ikilik

SI girii 1 konumuna alndnda ise
say belirleyerek onu girilere ayarlayn.
devrenin
knda
her
bilgi
ShL giriini nce 0 sonra 1 konumuna
okunduunda bellekteki bilginin soluna
alarak bilgiyi kayt ediniz.
1 bilgisi eklenecektir.
Daha sonra SI giriini 1 konumuna
Devrenin
almas
ile
ilgili
alnz.
gzlemlerinizi bir deftere not ediniz,
Daha sonra tek tek saat sinyalleri
arkadalarnzla paylanz. Snfa rapor
uygulayarak k gzleyiniz.
olarak sununuz.
Bu ekilde eitli uygulamalar yaparak
devrenin almasn gzleyiniz.
sn
o
2.4. Paralel Giri-Paralel k Kaydediciler
Paralel girii-paralel k kaydedicide giriler bir defada tm flip floplarn giriine

uygulanr ve bir Clk sinyali ile beraber kaydedilir. Ayn anda paralel olan kta da grlr.
w
.e
em
de
r
Aadaki uygulamada 4 bitlik paralel giri-paralel k kaydedici entegresi 74195i

kullanacaz.
47
UYGULAMAFAALYET
FAALYET
UYGULAMA
Paralel Giri-Paralel k Kaydedici (74195)
tla
ri.
co
Bu uygulamada 4 bit paralel giri paralel k entegresi olan 74195 ile bir devre
tasarlayacaz.
Entegredeki:
sn
o
ekil 2.12: 74195 entegresi
Clk: Saat sinyali uygulanan giri.
em
de
r
ShL (Shift Load): Kaydedici giriindeki paralel bilgiler ShL girii 1e alnp tekrar 0a
alndnda kayt edilmi olur.
J K (Serial Input) : Kaydedici bilgisi okunurken sol batan kaydediciye alnacak
bilgiyi belirler.
Qa, Qb, Qc, Qd ve Qd' : Paralel klar.
A, B, C, D: Paralel giriler
Malzeme Listesi
w
.e
1 Adet Bread Board

14 Adet 390 Diren
4 Adet Krmz Led
5 Adet Yeil Led
5 Adet Sar Led
48
m
ri.
co
tla
sn
o
em
de
r
w
.e
ekil 2.13: Paralel giri-paralel k 4 bitlik kaydran kaydedici
49
lem Basamaklar
neriler
ncelikle
malzeme
sorumlusundan
em
de
r
sn
o
Devreye bilgi kayt etmeden nce

devrenin iindeki bilgileri tamamen
silmek iin Clr giriini nce 1 sonra 0
durumuna alnz.
imdi devreye 1011 bilgisini kayt etmek
iin A, B, C, D girilerini uygun ekilde
ayarlaynz.
Devrenin giriine ayarladmz bilgiyi
kayt etmek iin ShL giriini nce 0 sonra
1 konumuna alnz.
ri.
co
tla

Kullanacanz
malzemelerin
Clk, Clr, ShL ve J K girii iin sar led,
A.D girileri iin krmz led, Qa, Qb,
Qc, Qd ve Qd' klar iin yeil led
kullannz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
Devre belleindeki tm bilgi bu ekilde
silinmi oldu.
Bu anda devrenin giriine ayarladmz
bilgiler devrenin belleine kayt edildi.
Paralel bilgi kayt etme ilemi tarif
edildii gibidir. Bilgi kayt edildii anda
kta grlecektir.
JK
girileri
seri
giriler
iin
kullanlmaktadr. JK girileri beraber
kullanlmaldr.
JK
girileri
00
konumunda
bir
saat
sinyali
uygulandnda devrenin belleindeki
bilginin soluna 0 bilgisi eklenir ve hafza
0101 durumunu alr.
Bu durumda devrenin soluna 1 bilgisi
eklenir ve bellekteki bilgi 1010 eklini
alr.
Bu ekilde devrenin soluna 3 adet 1
bilgisi eklenir ve bellekteki bilgi 1111
eklini alr.
74195 entegresine hem seri hem de
paralel bilgi girii yaplabilmektedir.
Ancak sadece 4 bit ilem yaplabilir 8 bit
ilem yapmak iin 74198 entegresi
kullanlmaldr.
JK girilerini 00 konumuna alnz. Bir

saat sinyali uygulaynz.
w
.e
JK girilerini 11 konumuna alnz ve bir

saat sinyali uygulaynz.
Bu durumda
uygulaynz.
saat
sinyali
daha
Bu ekilde eitli paralel ve seri kayt etme

ilemleri yaparak sonular gzleyiniz ve
gzlemlerinizi bir rapor haline getirerek
arkadalarnzla paylanz.
50
LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
2. Kaydedicilere bilgiler hangi formatta kayt edilir?

A) Harfler eklinde
B) kilik say sisteminde
C) Onluk saylar halinde
D) Bir format zorunluluu yoktur
D) Ve kaps
tla
1. Bir bitlik bellek birimi aadakilerden hangisidir?

A) Sayc
B) Flip Flop
C) Kondansatr
ri.
co
3. Bilgilerin tek tek bitler halinde kayt ettiimiz kaydedicilere aadakilerden hangisidir?
sn
o
A) Seri girili kaydediciler

B) Seri kl kaydediciler
C) Paralel girili kaydediciler
D) Paralel kl kaydediciler
em
de
r
4. Bir bilginin en hzl ekilde kayt edilip daha sonra da en hzl ekilde kayttan okunan
kayt edici aadakilerden hangisidir?
A) Seri giri-seri k kaydedici
B) Seri giri-paralel k kaydedici
C) Paralel giri-paralel k kaydedici
D) Paralel giri-seri k kaydedici
5. Kaydedicilere bilgi kayt edebilmek iin hangisi gerekli deildir?
w
.e
A) Saat sinyali uygulanmas gerekir.

B) Giri sinyal bilgilerinin belirlenmi olmas gerekir.
C) Gerekli besleme gerilimi salanm olmas gerekir.
D) kta bilgiyi okuyabilecek bir k biriminin bulunmas gerekir.
51
PERFORMANSTEST
TEST
PERFORMANS
ri.
co
bir ekilde yaparak kontrol listesini doldurun. Kontrol listesinin doldurulmas konusunda
retmeninizden yardm alabilirsiniz. Sre konusunda retmeninize dannz ve belirlenen
sreler iinde ileri yapmaya zen gsteriniz.
KAYDEDC UYGULAMALARINA YNELK KONTROL LSTES

Uygulamann Ad:
Uygulama Sresi:
Tarih:
Biti saati:
tla
RENCNN
Ad Soyad :
Numara
:
Snf
:
Balama saati:
sn
o
Gzlenecek Davranlar
w
.e
em
de
r
Deneye Balamadan nce Gzlenecek Davranlar

syleyebilmek.
2. Uygulamay yaparken uyacanz gvenlik tedbirlerini biliyor
musunuz?
musunuz?
uygun ekilde bread board zerine kurabiliyor musunuz?
ediniz.)
10. l aleti ile balantlarda kopukluk olup olmadn, temasszlk
52
Evet
Hayr
Evet
Hayr
m
Evet
Hayr
Evet
Hayr
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co

ile karlatrdnz m?
ettiniz mi?
koydunuz mu?
23. lme aralarn kullanp, ayarlarn yapabiliyor musunuz?
koydunuz mu?
a. Uygulamann ad:
d. Baz nemli elemanlarn zellikleri :
e. uygulamada kullanlacak malzeme listesi:
g. Deney sonular :
karlatrlmas.)
DEERLENDRME

53
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
ri.
co
Dijital/Analog ve Analog/Dijital devreleri ve zelliklerini tanyarak bu konu iin

tasarlanm entegre devreler hakknda bilgi edineceksiniz. htiyacnza uygun D/A ve A/D
eviriciler tasarlayabileceksiniz. Tasarladnz devreleri bilgisayar ortamnda ve bread board
zerinde kurup uygulayabileceksiniz.
ARATIRMA
Elektronikte niin D/A ve A/D eviricilere ihtiya duymaktayz.

D/A ve A/D eviricilerin kullanm alanlarn, ne amala ve ne ekilde
kullanldn aratrnz.
sn
o
tla
Aratrma ilemleri iin internet ortam ve D/A ve A/D eviricilerin kullanld

fabrikalar gezmeniz gerekmektedir. Gezdiiniz iletmelerde kullanm ekil ve amalarn
gzlemleyiniz mmknse fotoraflarn ekiniz ve bir rapor haline getirerek snf ortamnda
bilgi paylamnda bulununuz.
em
de
r
3. DJTAL / ANALOG VE ANALOG /

DJTAL EVRCLER
Gnmzde kullanlan elektronik kontrol niteleri analog ve dijital elektronik

dzenlerinin birleimi ile gerekleir.
w
.e
Gerilim, akm, diren, frekans, yol, hz, zaman, kuvvet gibi byklkler analog
byklklerdir. Bu byklkler ilk aamada bir transduser ( alglayc, sensr) yardm ile
elektriksel bykle evrilirler. Daha sonra analog elektronik kontrol dzenleri ile
deerlendirerek analog gstergeler (ibreli gstergeler) ile llm olurlar. Gnmzde
analog gstergeler, fazla yer kaplamalar, maliyetlerinin fazla oluu, okuma hatalarna ve
glklerine sebep olmalar sebebiyle yerlerini yava yava dijital (saysal) gstergelere
brakmaktadr. Gemite tamamen analog gstergelerle donatlm bir makine kontrol
panosu, gnmzde dijital gstergelerle donatlarak hem maliyeti azaltlm, hem de hacmi
kltlmtr. Okuma kolayl getirmesi de ayr bir stnlktr.
Yine bir makine kontrol dzeninde bulunan birok analog bykln bir bilgisayar
tarafndan denetlenmesi, verim ve gvenilirlik asndan ok daha yararl olacaktr. Dijital
gstergeler ve bilgisayarlar iin saysal bilgilere ihtiya vardr.
54
O halde, analog devreler tarafndan elektriksel bykle evrilen analog bilgilerin

dijital devrelerde ilenebilmesi iin dijital bykle evrilmesi gerekir. Bu ilemi
gerekletirecek devrelere Analog/Dijital evirici (ADC, Analog Dijital Converter) denir.
ri.
co
Dijital devreler tarafndan ilenen bilgilerin analog bilgilere dntrlmesi de

istenebilir. Mesel, bir bilgisayar tarafndan bir motorun, programl g kaynann, eitli
kazan devrelerinin, stclarn kontrol edilmesi istenebilir. Bu durumda bilgisayar
kndaki dijital bilgilerin analog bilgilere dntrlmesi gerekir. Dijital bilgileri analog
bilgilere eviren devrelere Dijital/Analog evirici (DAC, Dijital Analog Converter) denir.
3.1. Dijital / Analog eviriciler
tla
3.1.1. Esaslar
em
de
r
sn
o
1 ve 0 gibi saysal giri bilgilerinin, akm veya gerilim olarak ktan elde
edilmesine dijitalden analoa evirme ve bu evirme ilemini yapan devrelere de dijital
analog eviriciler denir. Bunlar DAC (Digital Analog Converter) veya D/A olarakta
karmza kabilir.
w
.e
ekil 3.1: DAC blok diyagram
GRLER
X1 X2 X3
0
0
0
0
0
1
0
1
0
0
1
1
1
0
0
1
0
1
1
1
0
1
1
1
IKILAR
Analog k
0V
1V
2V
3V
4V
5V
6V
7V
Tablo 3.1: DAC doruluk tablosu
ekil 3.1de blok olarak gsterildii gibi, DAC devrelerinin evirme kapasitelerine
gre dijital girileri ve bir analog k bulunmaktadr. girili devrede her bir giri deeri
iin giri deerine eit analog k gerilim karl vardr. Bu giri-k ilikisinin
incelenmesi, 1 Voltluk arln girdi deeri X2 verilerek kt deerinin hesaplanabileceini
gsterir. Her bir giri bir arla sahiptir ve k gerilimi ikili girilerin bir olduu durumlar
iin arlklarn toplamdr.
55
tla
ri.
co
Bu D/A eviricide X2 MSB, X0 ise LSBdir.
em
de
r
sn
o
ekil 3.2: DACnin giriine uygulanan dijital bilgi
ekil 3.3: DACnin analog klar
Eer DACnin giriine ekil 3.2 deki gibi 3 bitlik bir sayc devresi balam olsaydk;
klarnda ekil 3.3deki gibi bir analog k elde ederdik. DACnin minimum k 0
Vtur.
w
.e
3.1.2. Temel R-2R Merdiven Tipi D/A evirici
Dijital bilginin analog bilgiye evrilmesi iin bir yntem vardr. Ancak tamam opamplar ile uygulanmaktadr. Biz burada bunlarda R-2R merdiven tipi D/A evirici den
bahsedeceiz.
56
m
ri.
co
tla
sn
o
ekil 3.4: Merdiven tipi D/A evirici
Bu devrede direnlerin R-2R olarak sralanmas ve k dalga eklinin merdiven

basama eklinde artmas sebebiyle bu tip eviriciler R-2R merdiven tipi D/A evirici adn
alr.
em
de
r
D en deerliksiz bit (LSB) olup, devrenin hassasiyetini belirler. Referans geriliminin

16da 1i kadar k etkiler. Her bir basamak deeri Dnin etkiledii deer kadar artar. A
ise en deerlikli bit (MSB) olup, ka referans gerilimi kadar etki eder.
w
.e
GRLER
IKILAR
Analog
A B C
D
k
0
0
0
0
0V
0
0
0
1
0.625 V
0
0
1
0
1.25 V
0
0
1
1
1.875 V
0
1
0
0
2.5 V
0
1
0
1
3.125 V
0
1
1
0
3.75 V
0
1
1
1
4.375 V
1
0
0
0
5V
1
0
0
1
5.625 V
1
0
1
0
6.25 V
1
0
1
1
6.875 V
1
1
0
0
7.5 V
1
1
0
1
8.125 V
1
1
1
0
8,75 V
1
1
1
1
9,375 V
Tablo 3.2: R-2R merdiven tipi D/A evirici doruluk tablosu
57
3.1.3. D/A Entegre Devreler
tla
ri.
co
Dijital bilgileri analog bilgilere evirme ilemi yapan devreler entegre eklinde
piyasaya srlrler. Piyasada birok D/A evirici entegresi bulunmaktadr. Bunlardan
bazlar unlardr; ZN425E, MC1408, AD557, DAC0800, DAC0808.
sn
o
ekil 3.5: ZN425E entegresi
em
de
r
ZN425E entegresi, hem D/A hem de A/D evirici olarak kullanlmaya uygun ekilde
retilmitir. Entegre 1 ve 8 numaral ayaklarna uygulanan 5 V tekli besleme kayna ile
alr. 8 bit dijital girie sahiptir. Entegre ierisinde +2.5 V referans gerilimi retilir ve 16.
ayaktan k yaplr. 15 numaral ayak referans giriidir. Dardan referans gerilimi
uygulanabilecei gibi kendi i referans gerilimi de kullanlabilir. referans gerilimini
kullanmak iin 15 ile 16. ayak birbirine balanmaldr.
Biz burada size ZN425E entegresi hakknda ksaca bilgi vermeye altk ancak, bu
noktada size tm ihtiyacnz olan entegrelerin bilgilerini bulabileceiniz bir sayfaya
ynlendirmek istiyorum.
pucu: www.alldatasheet.com internet adresinde ihtiyacnz olan tm entegrelerin
retici firmalar tarafndan hazrlanm katalog bilgilerini bulabilirsiniz. ngilizce
bilmeyenler ya da az bilenler iin bu sayfann kullanm hakknda da ksaca bilgi verecek
olursak.
Datasheet = Bilgi Tablosu demektir. Bir elemann datasheeti demek katalog
bilgileri demektir.
Part Name= Para smi demektir. Herhangi bir elektronik devre elemannn
para ismini biliyorsanz, bu ismi girerek arama yaptrabilirsiniz.
rnein: http://www.alldatasheet.com/ adresinde, Part name ve Included
seeneklerini seip, arama kutucuuna MC1408 yazarsanz karnza bu
isimde entegreler gelecektir ve bu entegrelerin katalog bilgilerini yani
datasheetlerini bulabilirsiniz.
Description= Tanmlama demektir. Arayacaz elemann ismini
bilmiyorsunuz ama yapt ii biliyorsanz, onu girerekte arama yapabilirsiniz.
w
.e
58
Mesel, http://www.alldatasheet.com/ adresinde Description ve Included

seeneklerini seip arama kutucuuna Decoder (Kod zc) yazarsanz
karnza birok kod zc entegre gelecektir ve bu entegrelerin katalog
bilgilerini yani datasheetlerini bulabilirsiniz.
Produced by= retici Firma anlamndadr.
Manufacture=retici Firma anlamndadr.
Buradaki isimlere bakarak entegreleri reten firmalar renebilirsiniz.
ri.
co
UYGULAMA 1
741 Entegresi ile D/A evirici
Malzeme Listesi
tla
lem Basamaklar
sn
o
1 Adet Bread Board

1 Adet LM741 Entegre
6 Adet 20 K Diren
3 Adet 10 K Diren
1 Adet Dijital Avometre
neriler
Kullanacanz
malzemelerin
em
de
r

Malzemeleri ekil 3.4deki

w
.e
ekilde Board zerine devreyi kurarken; devreyi

alnz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
kontrol ediniz. Tm dijital girilerin
0konumuna getiriniz. Daha sonra enerji
veriniz.
Daha sonra Tablo 3.2de verilen Bu ilemi yaparken bir yandan elde
doruluk tablosundaki deerleri tek tek
ettiiniz deerleri bir kda kayt
deneyerek elde ettiiniz sonular kayt
ediniz.
ediniz.
Tm ihtimalleri denedikten sonra elde Bilgi konular ile tekrar karlatrarak
ettiiniz sonular bir rapor haline
sonular deerlendiriniz.
getirerek snf ortamnda paylanz.
.
59
3.2. Analog / Dijital eviriciler
3.2.1. Esaslar
tla
ri.
co
Basn, scaklk gibi fiziksel deiimi veya akm, gerilim gibi analog elektrik sinyalini,
1 ve 0 gibi dijital bilgilere dntrme ilemine analogdan dijitale evirme ilemini yapan
devrelere de analog dijital eviriciler denir. ADC veya A/D eklinde gsterilir.
ekil 3.7: ADC blok diyagram
sn
o
Prensip olarak A/D evirici, giriindeki analog bilgiyi knda ikilik bilgiye
dntrr. Bir analog iaret dijital iarete evrilirken belirli aralklarla rnekleme yaplr.
Her bir gerilim aral iin dijital bir deer karl vardr. Her nokta iin ayr bir deer
karl olmaz. Bu nedenle oluacak hatalar nlemek olduka zordur.
A/D eviricilerin en nemli zellikleri: znrlk, doruluk ve evrim sresidir.
znrlk: evrici knn giri deerine verdii tepkiye znrlk denir.
Doruluk: Girie gre ktan elde edilmesi beklenen teorik kla, elde
edilen kn karlatrlmasna doruluk denir. Gerek analog deer ile bu
sinyale karlk gelen dijital ifadesi arasndaki hatay gsterir. En kk
deerlikli bitin yarsna kadar olan + hatalar kabul edilebilir.
evrim Sresi: Girie gre kn beklenen durumu alma sresidir.
em
de
r
3.2.1.1. Op-ampl Karlatrcnn alma Esas
w
.e
Karlatrc (comparatr) devresinde op-ampn girilerinden birisi referans kabul

edilir. Dierine giri gerilimi uygulanr. Geri besleme direnci kullanlmad iin kazan
maksimumdur. Giriin referanstan byk veya kk olmas durumuna gre ktan +max
veya max gerilim alnr. Op-ampn besleme gerilimi + 12 V kullanld iin ktan
yaklak + 10 V alnr.
60
m
ri.
co
tla
ekil 3.8: Op-ampl karlatrc rnek devresi
sn
o
ekil 3.8deki devrede eviren girie referans olarak zener diyot zerinden 6 V
uygulanmtr. VG 6 volttan byk olduunda k +, VG 6 volttan kk olduunda k
olur. Giri ile referans arasndaki fark ok kk dahi olsa kta deiiklik hissedilir.
w
.e
em
de
r
3.2.2. Paralel Karlatrcl A/D evirici
ekil 3.9: Paralel A/D karlatrc
61
ri.
co
evrilecek olan analog sinyal tm karlatrc girilerine ayn anda paralel olarak
uygulanr. Karlatrclarn dier girilerine ise referans gerilimi uygulanr. Uygulanan
referans gerilimini 10 V olduunu dnrsek Vc3 noktasnda 2.5 V, Vc2 noktasnda 5 V ve
Vc1 noktasnda 7.5 V bulunmaktadr. Uygulanan analog gerilime bal olarak
karlatrclarn klar 0 ya da 1 durumunu alr. Bu klar bir kodlayc devre ile ikili
say sistemine evrilerek dijital klar elde edilir.
sn
o
tla
Mesel, analog girie 4 V uyguladmzda sadece C1 aktif olurken, 7 V

uyguladmzda ise hem C1 hem de C2 iki aktif olmaktadr. Tablo 3.4de Paralel kl
A/D eviricinin doruluk tablosu grlmektedir.
Tablo 3.4: Paralel karlatrcl A/D evirici doruluk tablosu
em
de
r
3.2.3. A/D Entegre Devreler
ekil 3.10: ZN425E A/D evirici
w
.e
Analogtan dijitale evirme ilemini yapan devreler entegre eklinde piyasaya

srlrler. Bunun yannda bir nceki D/A eviriciler blmnde bahsettiimiz
www.alldatasheet.com internet sayfasndan da ihtiyacmza uygun A/D eviricileri
bulabiliriz. Bu A/D eviricilerden bazlar unlardr; ZN425E, ADC0800, ADC0804.
62
ekil 3.10da grlen ZN425E entegresi, hem A/D hem de D/A evirici olarak
kullanlmaya uygun ekilde retilmitir. Entegrenin 2 numaral LS (Logic Select) girii
kullanlarak saat darbesi girii seilerek 8 bitlik dijital giriler devre d braklr. 4 numaral
ayaa saat sinyali uygulandnda entegre ierisindeki 8 bitlik sayc devreye girer. Saycy
resetlemek iin 3 numaral ayaktaki RST girii 0 yaplr.
ekil 3.11: ADC 0804 entegresi ile uygulama devresi
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co
ZN425E normal artlarda D/A evirici olarak alr. Entegreyi A/D evirici olarak
kullanmak iin 14 numaral analog k bir karlatrcnn eviren giriine balanr.
Karlatrcnn evirmeyen giriine ise llecek analog gerilim uygulanr. Karlatrcnn
k bir kontrol devresine verilir. Entegreye saat sinyali uygulandnda sayc, sayma
ilemine balar. 14 numaral ayakta analog bir gerilim retilir. Sayma ilemi orantl olarak
gerilimin deeri artar. Bu gerilim karlatrcnn evirmeyen giriindeki analog giri gerilimi
deerini atnda, karlatrc k konum deitirir. Kontrol devresi, bu deiiklii
alglayarak, o anda sayc devresinin ulam olduu dijital bilgiyi okur. Bu deer
karlatrc giriindeki analog gerilimin dijital karln verir.
63
741 Entegresi ile A/D evirici
ri.
co
UYGULAMAFAALYET
FAALYET
UYGULAMA
Malzeme Listesi
sn
o
lem Basamaklar
tla
1 Adet Bread Board

1 Adet LM741 Entegre
2 Adet 1 K Diren
2 Adet 10 K Diren
1 Adet 47 K Diren
1Ader 100 K Potansiyometre
2 Adet Krmz Led
1 Adet Dijital Avometre
neriler

em
de
r
Kullanacanz
malzemelerin
Malzemeleri ekil 3.8deki

ekilde
w
.e
Daha sonra Potansiyometrenin deerini

deitirerek
Ledlerin
durumunu
gzleyiniz.

alnz.
Devreyi
board
zerine
kurmay
kontrol ediniz.
Bu ilemi yaparken bir yandan dijital
avometre ile op-ampn girilerindeki
deerleri lerek bir kda kayt ediniz.
Tm ihtimalleri denedikten sonra elde Bilgi konular ile tekrar karlatrarak

ettiiniz sonular bir rapor haline
sonular deerlendiriniz.
getirerek snf ortamnda paylanz.
.
64
ri.
co
1. Mikrofon kn bilgisayarn ileyebilecei ekle evirme ilemine ne ad verilir?

A) Dijital Analog evirme
B) Analog dijital evirme
C) Frenkans Alaltma
D) Genlik Alaltma
LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
tla
2. Op-ampn eviren girii ka numaral ayadr?

A) 2
B) 3
C) 4
D) 6
3. 4 bitlik R-2R merdiven tipi D/A eviricinin referans gerilimi 6 V iken girilerine 1001
bilgisi uygulandnda k ka V olur?
B) 9 V
C) 7.5 V
D) 6.75 V
sn
o
A) 6 V
4. Aadakilerden hangisi A/D eviricilerde kn girie verdii tepkidir?

A) znrlk
B) Doruluk C) evrim sresi
D) Hassasiyet
em
de
r
5. Referans gerilimi 16 V olan bir paralel karlatrcl drt bitlik A/D eviricinin giriine
12 V uyguladmzda dijital k bilgisi aadakilerden hangisidir?
A) 1111
B) 1001
C) 1100
D) 1101
6. 256 Voltluk gerilimi bir A/D evirici ile lmek iin dijital k says ka adet olmaldr?
A) 24
B) 256
C) 8
D) 48
w
.e
7. Bir ses iareti A/D eviriciden geirip, giriindeki analog bilgiyi dijitale evirmek
istiyoruz. Bu A/D eviricinin dijital k adedi aadakilerden hangisi olursa bu ses iaretini
daha gereine uygun ekilde evrilmi olur?
B)8
C)16
A) 4
65
D) 32
PERFORMANSTEST
TEST
PERFORMANS
ri.
co
bir ekilde yaparak kontrol listesini doldurun. Sre konusunda retmeninize dannz ve
belirlenen sreler iinde ileri yapmaya zen gsteriniz.
KAYDEDC UYGULAMALARINA YNELK KONTROL LSTES

Uygulamann Ad:
Uygulama Sresi:
Tarih:
Biti saati:
tla
RENCNN
Ad Soyad :
Numara
:
Snf
:
Balama saati:
DEERLENDRME LTLER
w
.e
em
de
r
sn
o
Deneye Balamadan nce Gzlenecek Davranlar

syleyebilmek.
2. Uygulamay yaparken uyacanz gvenlik tedbirlerini
biliyormusunuz?
musunuz?
uygun ekilde breadboard zerine kurabiliyor musunuz?
ediniz.)
10. l aleti ile balantlarda kopukluk olup olmadn, temasszlk
66
Evet
Hayr
Evet
Hayr
m
Evet
Hayr
Evet
Hayr
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ri.
co

ile karlatrdnz m?
ettiniz mi?
koydunuz mu?
23. lme aralarn kullanp, ayarlarn yapabiliyormusunuz?
koydunuz mu?
a. Uygulamann Ad:
d. Baz nemli elemanlarn zellikleri :
e. uygulamada kullanlacak malzeme listesi:
g. Deney sonular :
karlatrlmas.)
DEERLENDRME

67
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
ri.
co
renme faaliyetleri ve aratrmalar sonucunda kazandnz bilgi ve becerilerin

llmesi iin retmenize mracaat ediniz.
Modl deerlendirmesi iin aada verilen performans testini referans olarak
kullanabilirsiniz. Performans testinin doldurulmasnda retmeninizden yardm alabilirsiniz.
lme sonucunda
deerlendirilecektir.
modl
ile
ilgili
durumunuz
PERFORMANS DENETM LSTES
tarafndan
tla
Baarlar dilerim.
retmeniniz
sn
o
Aadaki kontrol listesini uygun ekilde yapnz.
DEERLENDRME LTLER
Sayclarn zelliklerini biliyor musunuz?
Ka eit sayc vardr ve neye gre snflandrlr?
em
de
r
3
4
5
6
w
.e
Asenkron sayclarda flip floplarn birbirine nasl

balandn biliyor musunuz?
Sayclarn bit saysna ka adet flip flop kullanmanz
gerektiini biliyor musunuz?
htiyacnz olan saycy flip floplarla tasarlayp lojik
devresini izebiliyor musunuz?
htiyacnz olan saycnn zaman grafiini izip yorumlaya
biliyor musunuz?
htiyacnz olan saycnn doruluk tablosunu oluturup
yorumlaya biliyor musunuz?
Doruluk tablosu zaman diyagram ve lojik devresi
arasndaki ilikiyi kurabiliyor musunuz?
Yukar sayma ve aa sayma kavramlarn biliyor
musunuz ?
8
9
10
Modlu sayclar ve zelliklerini biliyor musunuz?
11
Modlu sayc entegrelerini ve katalog bilgilerini biliyor

musunuz?
68
Evet
Hayr
13
Kaydedicilerin zelliklerini ve eitlerini biliyor musunuz?
14
Kaydedicilerin kullanm alanlarn biliyor musunuz?
16
17
Kaydedici entegrelerini ve katalog bilgilerini biliyor

musunuz?
DAC ve ADClerin ne amala kullanldklarn biliyor
musunuz?
DAC ve ADC entegrelerinin katalog bilgilerine ulaabilir
misiniz?
tla
15
Karlatrc eitlerini biliyor musunuz?
19
Karlatrclarn lojik devrelerini izebiliyor musunuz?
21
Karlatrc doruluk tablosunu olutura biliyor

musunuz?
Karlatrcnn fonksiyonu, doruluk tablosu, lojik
devresi, arasndaki ilikiyi kurabiliyor musunuz?
Karlatrc entegrelerini katalog bilgileri ile birlikte
biliyor musunuz?
em
de
r
22
sn
o
18
20
w
.e
DNCELER:
0-99 yukar sayc devresini breadboard zerine kurup

altra biliyor musunuz?
ri.
co
12
69
CEVAP ANAHTARLARI
C
A
D
C
A
B
tla
1
2
3
4
5
6
ri.
co
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

B
C
A
C
D
sn
o
1
2
3
4
5
em
de
r
RENME FAALEYT-3 CEVAP ANAHTARI
w
.e
1
2
3
4
5
6
7
70
B
A
D
A
C
C
D
CEVAP ANAHTARLARI
KAYNAKLAR
w
.e
em
de
r
sn
o
tla
ARSLAN Recai, Dijital Elektronik

BEREKET Metin, Engin TEKN, Dijital Elektronik, Mavi Kitaplar, zmir,
2004.
BEREKET, Metin. Engin TEKN, Atelye ve Laboratuvar-2, Mavi Kitaplar,
zmir, 2004.
YARCI Kemal, Dijital Elektronik, Yce Yaynlar, stanbul, 1998.
YAIMLI, Mustafa, Fevzi AKAR, Dijital Elektronik, 2004.
www.alldatasheet.com
ri.
co
KAYNAKLAR
71

Lojik Devreler - Loji̇k Uygulamalar (Megep)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lojik Devreler - Loji̇k Uygulamalar (Megep)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

tla

(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

Elektrik Elektronik Teknolojisi

Dijital elektronik devre tasarmnda kullanlan sayclar,

Daha nceki modlleri tamamlam olmak.

Sayc ve kaydedici devrelerini kurup, lojik kaplarla

Kaydedici devrelerini ve Dijital/Analog, Analog/Dijital

1. Sayc devrelerini hatasz kurup altrtabileceksiniz.

Donanm: (Ara-Gere ve Ekipman)

Size modln iinde yer alan her faaliyetten sonra

Bu modlle daha nceden rendiimiz flip-flop devreleri kullanlarak sayc

Modln ikinci faaliyetinde ise, bilgilerin bellek birimlerinde ne ekilde sakland

Modln nc faaliyetinde ise, belki de en ok karnza kacak olan dijital

Sayc devre eitlerini tanyarak, senkron, asenkron ve modlu sayclar

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken aratrmalar unlardr:

Sayc eitlerini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam ve sayclarn kullanld fabrikalar gezmeniz

Sayclar l, kumanda ve kontrol tesislerinde youn olarak kullanlrlar. Mesel,

Sayclar genel anlamda iki ekilde snflandrabiliriz.

Asenkron (Farkl zamanl) Sayclar: Asenkron sayclarda saat sinyali

Saat sinyalinin uygulanna gre;

Sayma ynne gre sayclar;

Yukar Sayclar: 0dan balayp belirli bir sayya kadar sayclar.

ekil 1.1: Mod 8 saycnn ald deerler

imdi bu tanmlamalardan sonra sayc eitlerini daha yakndan tanmaya

1.1. Asenkron Sayclar

1.1.1 Asenkron Yukar Sayclar

ekil 1.2: bitlik asenkron yukar sayc devresi

ekil 1.3: 3 bitlik asenkron yukar saycnn zaman grafii

Tablo 1.1: 3 bitlik asenkron yukar sayc doruluk tablosu

1.1.1.2. Drt Bitlik Sayc

ekil 1.5: Asenkron drt bitlik yukar sayc

ekil 1.6: Drt bitlik asenkron yukar sayc zaman diyagram

Tablo 1.2: Drt bitlik asenkron yukar sayc doruluk tablosu

1.1.2. Asenkron Aa Sayclar

ekil 1.7: bitlik asenkron aa sayc devresi

ekil 1.8: bitlik asenkron aa sayc devresi zaman diyagram

Tablo 1.3: bitlik asenkron aa sayc devresi doruluk tablosu

1.1.2.2 Drt Bitlik Sayc

ekil 1.9: Asenkron drt bitlik aa sayc

ekil 1.10: Drt bitlik asenkron aa sayc devresi zaman diyagram

Tablo 1.4: Drt bitlik asenkron aa sayc devresi doruluk tablosu

Entegreli Asenkron 4 bit kilik Yukar Sayc (7473)

Yukarda asenkron sayclardan bahsettikten sonra imdi bir uygulama ile

ekil 1.11: 7473 JK flip flop entegresinin i yaps

ekil 1.12: Entegreli asenkron 4 bit binary yukar sayc

1 Adet Bread Board

1.2. Senkron Sayclar

1.2.1. Senkron Yukar Sayclar

ekil 1.13: bitlik senkron yukar sayc devresi

Senkron bitlik sayc devresinin almasn aklarken ncelikle saat sinyali

Bundan sonraki saat sinyallinde ise ilk durum tekrarlanr ve A, B ve C klar 1

ekil 1.14: bitlik senkron yukar saycnn zaman grafii

Tablo 1.5: 3 bitlik senkron yukar sayc doruluk tablosu

1.2.1.2. Drt Bitlik Sayc

ekil 1.15: Drt bitlik senkron yukar sayc devresi