Chæång II.

Haìm säú liãn tuûc

Chæång II
HAÌM SÄÚ LIÃN TUÛC
I. CAÏC KHAÏI NIÃÛM VÃÖ LIÃN TUÛC

1. Liãn tuûc taûi mäüt âiãøm

a) Âënh nghéa:
Cho haìm säú f : X → R (X ⊂ R ), x 0 ∈ X . Ta noïi f liãn tuûc taûi x0 khi vaì chè
khi: lim f (x ) = f (x 0 ) hay ∀ ε > 0, ∃ δ > 0, ∀ x ∈ X : x − x 0 < δ ⇒ f (x ) − f (x 0 ) < ε .
x →x 0

Âäi khi ta cuîng âënh nghéa:

Cho haìm säú f : X → R (X ⊂ R ), x 0 ∈ X , f liãn tuûc taûi x0
⇔ ∀ (x n )n∈N , x n → x 0 (x n ∈ X ) : f (x n ) n→ f (x 0 ) .
→∞

Haìm säú f khäng liãn tuûc taûi x0 thç âæåüc goüi laì giaïn âoaûn taûi x0.

v Caïc loaûi âiãøm giaïn âoaûn

Haìm säú f goüi laì giaïn âoaûn loaûi I taûi âiãøm x0 nãúu f giaïn âoaûn taûi x0 nhæng täön
taûi lim f (x ) vaì lim f (x ) hæîu haûn.
x → x +0 x → x −0

Haìm säú f goüi laì giaïn âoaûn loaûi II taûi x0 nãúu noï giaïn âoaûn nhæng khäng giaïn
âoaûn loaûi I taûi x0.

b) Haìm säú liãn tuûc mäüt phêa:

Âënh nghéa :
Cho haìm säú f : X → R (X ⊂ R ), x 0 ∈ X . Ta noïi f liãn tuûc
phaíi (traïi) taûi âiãøm x 0 ∈ X khi vaì chè khi : lim f (x ) = f (x 0 )  lim f (x ) = f (x 0 ) .
x →x +
0  x→x −
0 
Tæì âáy ta tháúy: f liãn tuûc taûi x0 ⇔ f liãn tuûc phaíi vaì liãn tuûc traïi taûi x0.

2. Haìm säú liãn tuûc trãn táûp håüp X

Âënh nghéa:
Cho haìm säú f : X → R (X ⊂ R ) . Ta noïi f liãn tuûc trãn X khi vaì chè khi f
liãn tuûc taûi moüi âiãøm cuía X.

54
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

II. CAÏC PHEÏP TOAÏN ÂAÛI SÄÚ TRÃN CAÏC HAÌM LIÃN TUÛC
Mãûnh âãö 1: Cho haìm säú f, g : X → R (X ⊂ R ), x 0 ∈ X, λ ∈ R . Nãúu f, g
f
liãn tuûc taûi x0 thç f , f ± g, λf, f ⋅ g, (g ≠ 0) liãn tuûc taûi x0.
g

Nháûn xeït:
Ta tháúy ràòng: nãúu f vaì g cuìng liãn tuûc taûi x0 thç sup(f, g ), inf (f, g ) liãn tuûc taûi x0.
1
Tháût váûy, ta coï: sup(f, g ) = (f + g + f − g ) ; inf (f, g ) = 1 (f + g − f − g ) .
2 2

Mãûnh âãö 2: Cho haìm säú f : X → Y vaì g:Y → R (X ⊂ R , Y ⊂ R ) . Nãúu

f liãn tuûc taûi x 0 ∈ X vaì g liãn tuûc taûi f (x 0 ) ∈ Y thç haìm säú h = g o f : X → R liãn
tuûc taûi âiãøm x0.

Hãû quaí:
Cho haìm säú f :R →R vaì a, b ∈ R , a < b. Biãút ràòng
f α (x ) = f (x ) + f (αx ), ∀ α ∈ [a, b] laì haìm liãn tuûc trãn R. Khi âoï f (x ) cuîng laì haìm
liãn tuûc trãn R.

Chæïng minh:

Giaí sæí α, β ∈ [a, b] . Khi âoï f (x ) + f (αx ) vaì f (x ) + f (βx ) laì caïc haìm liãn tuûc.
Thay x båíi αx hoàûc βx, ta coï f (βx ) + f (αβx ) vaì f (αx ) + f (αβx ) cuîng laì caïc haìm liãn
tuûc.
Màût khaïc:
1
f (x ) = [(f (x ) + f (αx )) + (f (x ) + f (βx )) − (f (βx ) − f (αβ x )) − (f (αx ) + f (αβ x ))]
2
AÏp duûng mãûnh âãö 1 suy ra f (x ) liãn tuûc.

III. HAÌM SÄÚ LIÃN TUÛC TRÃN MÄÜT ÂOAÛN:

Âënh lyï 1:
Nãúu haìm säú f : [a, b] → R (a, b ∈ R ) liãn tuûc trãn [a, b] thç:
a) f bë chàûn trãn [a, b].
b) f âaût âæåüc giaï trë låïn nháút vaì giaï trë nhoí nháút trãn [a, b].
Ta coï thãø måí räüng âënh lyï 1 thaình âënh lyï sau:

55
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Âënh lyï 2:
Nãúu haìm säú f : [a, + ∞ ) → R (a ∈ R ) liãn tuûc trãn [a, + ∞ ) vaì
lim f (x ) = b (b ∈ R ) thç:
x → +∞

a) f bë chàûn trãn [a, + ∞ ) .

b) f âaût âæåüc êt nháút mäüt cáûn trãn âuïng cuía noï.

Chæïng minh:
a) f bë chàûn trãn [a, + ∞ )
Do lim f (x ) = b ⇔ ∀ ε > 0, ∃ B > a : ∀ x > B ⇒ f (x ) − b ≤ ε
x → +∞

⇒ b − ε ≤ f (x ) ≤ b + ε. Choün ε = 1 : b − 1 ≤ f (x ) ≤ b + 1
⇒ f (x ) ≤ max ( b − 1, b + 1 ) = M 1

Do âoï våïi x ∈ (B, + ∞ ) : f (x ) ≤ M1

Khi a ≤ x ≤ B thç f liãn tuûc trãn [a, B] ⇒ ∃ M 2 : f (x ) ≤ M 2 .

Váûy f (x ) ≤ max (M 1 , M 2 ) = M ⇒ f (x ) bë chàûn trãn [a, + ∞ ) .

b) Âàût M = sup f (x ), m = inf f (x ). Ta chè cáön chæïng minh âäúi våïi M coìn m
x≥a x ≥a

tæång tæû.

+ M < b ta dãù daìng suy ra âiãöu phaíi chæïng minh.

+ M > b ⇒ ∃α: b < α < M

Do lim f (x ) = b ⇒ ∃ x 1 > a : f (x ) < α ∀ x ≥ x 1

x →+∞

Khi âoï: sup f (x ) = M ⇒ ∃ ξ ∈ [a, x 1 ] : f (ξ ) = M .

x∈[a, x1 ]

Nãúu M = m = b thç f laì mäüt haìm hàòng.

Váûy ta coï âiãöu phaíi chæïng minh.
Âënh lyï 3: (Âënh lyï giaï trë trung gian):
Giaí sæí f laì mäüt haìm säú liãn tuûc trãn [a, b] vaì u laì mäüt säú nàòm giæîa f(a) vaì
f(b). Khi âoï täön taûi êt nháút mäüt âiãøm c∈ [a, b]: f(c) = u.

56
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Tæì âáy ta dãù daìng suy ra âæåüc:

Mãûnh âãö: Nãúu f laì mäüt haìm säú: [a, b] → R liãn tuûc thç f ([a, b] ) laì mäüt âoaûn
cuía R.

Hãû quaí 1: Giaí sæí f laì mäüt haìm säú liãn tuûc trãn [a, b] . Nãúu f (a ) ⋅ f (b ) < 0 thç
täön taûi êt nháút mäüt âiãøm c ∈ [a, b] : f (c) = 0 .

Nháûn xeït:
Nãúu f (x ) ≠ 0, ∀ x ∈ [a , b] thç f (x ) khäng âäøi dáúu trãn [a, b].

Hãû quaí 2: Cho haìm säú f liãn tuûc trãn [a, b], ∀ x i ∈ [a, b] täön taûi ξ ∈ [a, b] sao
1 n
cho f (ξ ) = ∑ f (x i ) .
n i=1

Chæïng minh:
Vç f liãn tuûc trãn [a, b] nãn:
∃ y1 ∈ [a, b ] : f (y1 ) = max {f (x i )}
x i ∈[a, b ]

∃ y 2 ∈ [a, b ] : f (y 2 ) = min {f (x i )}
x i ∈[a, b ]

⇒ f (y 2 ) ≤ f (x i ) ≤ f (y 1 ) , ∀ i
1 n
⇒ f (y 2 ) ≤ ∑ f (x i ) ≤ f (y1 )
n i =1
Vç f liãn tuûc trãn [a, b] ⇒ f liãn tuûc trãn [y1 , y 2 ] hoàûc [y 2 , y1 ].
1 n
Theo âënh lyï 3: ∃ ξ ∈ (y1 , y 2 ) (hoàûc (y 2 , y1 ) ): f (ξ ) = ∑ f (x i ) .
n i=1

Hãû quaí 3: Nãúu haìm säú f liãn tuûc trãn [a, b] thç täön taûi x 0 ∈ [a, b] sao cho:
∀ x ∈ [a, b] : f (x ) ≥ f (x 0 ) .

Måí räüng hãû quaí 3 ta coï âënh lyï sau:

Âënh lyï 4 :
Nãúu haìm säú f liãn tuûc trãn R vaì lim f (x ) = lim f (x ) = +∞ thç ∃ x 0 ∈ R sao
x → +∞ x → −∞

cho: ∀ x ∈ R : f (x ) ≥ f (x 0 ) .

Chæïng minh:
Tæì lim f (x ) = +∞ ⇔ ∀ M > 0, ∃ A ≥ 0 : ∀ x < − A ⇒ f (x ) ≥ M
x →+∞

57
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

lim f (x ) = + ∞ ⇔ ∀ M > 0, ∃ B ≥ 0 : ∀ x > B ⇒ f (x ) ≥ M

x → −∞

Choün M = f (0) ⇒ ∀ x ∈ [− ∞, − A ] : f (x ) ≥ f (0)

∀ x ∈ [B, + ∞ ] : f (x ) ≥ f (0)

Màût khaïc f liãn tuûc trãn [− A, B] nãn täön taûi x 0 ∈ [− A, B] sao cho
∀ x ∈ [− A, B] : f (x ) ≥ f (x 0 ) nhæng do − A ≤ 0 ≤ B ⇒ f (0) ≥ f (x 0 ) .

Váûy ∀ x ∈ R : f (x ) ≥ f (x 0 ) ⇒ âpcm .

Âënh lyï 5:
Cho haìm säú f : [α, β ] → [0, γ ] liãn tuûc (α, β, γ ∈ R, γ > 0) . Khi âoï täön taûi
x 0 ∈ [α, β] sao cho f −1 (x 0 ) khäng coï âuïng hai pháön tæí.

Chæïng minh:
Ta chæïng minh bàòng phaín chæïng.
Giaí sæí ∀ x ∈ [α, β] : f −1 (x ) âãöu coï âuïng hai pháön tæí.

Khi âoï ∃ a, b, c, d ∈ [α, β ] sao cho: a < b vaì f (a ) = f (b ) = 0 ; c < d vaì

f (c ) = f (d ) = γ
1 a +b
+ Nãúu a < b < c < d . Xeït f (x ) = f  
2  2 
a + b
Âàût h (x ) = 2f (x ) − f  =0
 2 
a +b a +b
Tháúy : h (a ) = 2f (a ) − f   = −f  <0
 2   2 
a+b a + b a + b a +b
h  = 2f   − f  = f >0
 2   2   2   2 
a +b
⇒ h (a ) ⋅ h <0
 2 
 a+b
⇒ h (x ) coï nghiãûm x ∈  a, 
 2 
a +b
Tháúy h (b ) = −f  <0
 2 

58
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

a +b
⇒ h  ⋅ h (b ) < 0
 2 
a + b 
⇒ h(x ) coï nghiãûm x ∈  , b
 2 
Tæång tæû trong (b, c)

a +b a +b
h (c ) = 2f (c ) − f   = 2γ − f  >0
 2   2 
⇒ h (b ) ⋅ h (c) < 0
⇒ h (x ) coï nghiãûm x ∈ (b, c)
1 a +b
⇒ phæång trçnh f (x ) = f   coï êt nháút ba nghiãûm
2  2 
 1  a + b 
f −1  f   coï êt nháút ba pháön tæí (vä lyï)
 2  2 
Tæång tæû cho caïc træåìng håüp coìn laûi ta cuîng coï âiãöu vä lyï.
Váûy ∃ x 0 ∈ [α, β ] : f −1 (x 0 ) khäng coï âuïng hai pháön tæí ⇒ âpcm.

IV. TÊNH LIÃN TUÛC CUÍA HAÌM SÄÚ ÂÅN ÂIÃÛU:

Âënh lyï 1:
Nãúu haìm säú f : [a, b] → R (a, b ∈ R ) laì haìm liãn tuûc coï haìm säú ngæåüc thç f
âån âiãûu trãn [a, b] .

Chæïng minh:
Ta seî chæïng minh f tàng ngàût hoàûc giaím ngàût trãn
Giaí sæí : x < y < z maì f (x ) < f (y ) vaì f (z ) < f (y )
⇒ ∃ λ : f (x ) < λ < f (y ) vaì f (z ) < λ < f (y )
⇒ ∃ x 1 , y1 : x 1 ∈ (x, y ) vaì y 2 ∈ (y, z ) : f (x 1 ) = λ = f (y1 )

Vä lyï vç f coï haìm ngæåüc.

Do âoï : våïi x < y < z thç f (x ) < f (y ) < f (z ) hoàûc f (x ) > f (y ) > f (z )
⇒ âpcm

59
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Âënh lyï 2:
Haìm säú f : [a, b] → R laì mäüt âån aïnh khi vaì chè khi f laì haìm säú âån âiãûu
nghiãm ngàût.

Chæïng minh:
Giaí sæí f (a ) < f (b ) (chiãöu ngæåüc laûi tæång tæû).
Khi âoï: ∀ c ∈ (a, b) , ta seî chæïng minh f (a ) < f (c ) < f (b ) .
Vç c ≠ a ⇒ f (c ) ≠ f (a )
(f âån aïnh).
c ≠ b ⇒ f (c) ≠ f (b )
Nãúu f (a ) > f (c )
Âàût g(x ) = f (x ) − f (a ) , f liãn tuûc trãn [a, b] ⇒ g liãn tuûc trãn [a, b]
g (b ) = f (b ) − f (a ) > 0
g (c ) = f (c ) − f (a ) < 0
⇒ g(b ) ⋅ g(c) < 0
⇒ ∃ d ∈ (c, d ) : g(d ) = 0 ⇒ f (d ) = f (a ) (vä lyï vç f âån aïnh )
⇒ f (a ) < f (c)
Tæång tæû ta cuîng coï f (c ) < f (b ) .
Váûy f (a ) < f (c) < f (b ) .
Khi âoï: ∀ x 1 , x 2 ∈ [a, b] : x 1 < x 2 .

Ta coï: f (a ) ≤ f (x 1 ) < f (b ) .

AÏp duûng âiãöu væìa chæïng minh trãn [x 1 , b] ⇒ f (x 1 ) < f (x 2 ) ≤ f (b ) ⇒ âpcm

Hãû quaí: Cho X laì mäüt khoaíng cuía R vaì f : X → R laì mäüt âån aïnh liãn tuûc.
Khi âoï f âån âiãûu nghiãm ngàût.
Chæïng minh:
Cho a, b ∈ X , cäú âënh sao cho a < b vaì x, y ∈ X (x < y ) .
Xeït aïnh xaû : ϕ : [0, 1] → R
t a ϕ (t )
våïi ϕ (t ) = f [(1 − t )b + ty] − f [(1 − t )a + tx ]
Khi âoï ϕ (0) = f (b ) − f (a )

60
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

ϕ (1) = f (y ) − f (x )

Nãúu ϕ (0) ⋅ϕ (1) = [f (b ) − f (a )] [f (y ) − f (x )] < 0 ⇒ ∃ c ∈ (0,1) : ϕ (c ) = 0

⇔ f [(1 − c)b + cy] = f [(1 − c )a + cx ]
Vç f âån aïnh ⇒ (1 − c) b + cy = (1 − c)a + cx
⇔ (1 − c )(b − a ) = − c(y − x ) (vä lyï)

Váûy [f (b ) − f (a )] [f (y ) − f (x )] > 0 .

Do âoï f (y ) − f (x ) cuìng dáúu våïi f (b ) − f (a )

⇒ âån âiãûu nghiãm ngàût ⇒ âpcm.

Chuï yï: Caïch chæïng minh trãn, ta coï thãø chæïng minh âæåüc âënh lyï 2.

Âënh lyï 3:
Giaí sæí f laì mäüt haìm säú âån âiãûu trãn [a, b] . Khi âoï f liãn tuûc trãn [a, b] khi
vaì chè khi f ([a, b] ) laì mäüt âoaûn.

Âënh lyï 4:
Cho f laì haìm säú âån âiãûu nghiãm ngàût vaì liãn tuûc trãn [a, b] thç f coï haìm säú
ngæåüc cuîng âån âiãûu nghiãm ngàût vaì liãn tuûc trãn [f(a), f(b)] hoàûc [f (b ), f (a )] .

V. MÄÚI QUAN HÃÛ GIÆÎA HAÌM SÄÚ LIÃN TUÛC VAÌ TÊNH TUÁÖN HOAÌN
Âënh lyï 1:
Cho haìm säú f (x ) liãn tuûc vaì tuáön hoaìn trãn (− ∞, + ∞) . Nãúu
lim [f (x ) − b] = 0 (b ∈ R ) thç f (x ) = b, ∀ x ∈ R
x →+∞

Chæïng minh:
Giaí sæí T > 0 laì chu kyì cuía haìm f (x ) : f (x + T ) = f (x )

Xeït daîy {x n }: x n = x + nT . x n 
n →∞
→ ∞

Vç lim f (x ) = b vaì do f liãn tuûc nãn lim f (x n ) = b

x → +∞ n→∞

⇔ lim f (x + nT ) = b
n →∞

⇔ lim f (x ) = b
n →∞

61
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

⇔ f (x ) = b
⇒ âpcm

Hãû quaí: Nãúu f laì mäüt haìm säú thæûc liãn tuûc vaì tuáön hoaìn trãn R thç noï bë chàûn
trãn R.

Âënh lyï 2:
Giaí sæí f (x ) vaì g(x ) laì caïc haìm liãn tuûc tuáön hoaìn trãn R vaì
lim [f (x ) − g(x )] = a ∈ R . Khi âoï f (x ) = g(x ) + a, ∀ x ∈ R .
x →∞

Chæïng minh:
Caïch 1:
Giaí sæí T > 0 laì chu kyì cuía f (x )
Khi âoï : lim [f (x ) − g(x )] = a
x →∞

lim [f (x + T ) − g(x + T )] = a
x →∞

lim [g(x + T ) − g(x )] = 0

x →∞

Vç g(x ) laì haìm liãn tuûc tuáön hoaìn ⇒ g(x + T ) − g(x ) cuîng laì haìm liãn tuûc vaì
tuáön hoaìn.
Theo âënh lyï 1 : g(x + T ) − g(x ) = 0, ∀ x ∈ R
⇔ g(x + T ) = g(x ) ⇒ T laì chu kyì cuía g(x )

Do âoï tæì lim [f (x ) − g(x )] = a → f (x ) − g(x ) = a, ∀ x ∈ R

ÂL1
x →∞

⇔ f (x ) = g(x ) + a, ∀ x ∈ R

Caïch 2: Ta chæïng minh bàòng phaín chæïng.

Ta coï thãø coi a = 0 (âàût h(x ) = g(x ) + a ).
Giaí sæí T1 > 0, T2 > 0 láön læåüt laì chu kyì cuía f (x ), g(x ) :
f (x + nT1 ) = f (x )
, m, n ∈ N
g(x + mT2 ) = g(x )
ε
Ta coï : lim [f (x ) − g(x )] = 0 ⇔ ∀ ε > 0, ∃ B > 0 : ∀ x : x > B ⇒ f (x ) − g(x ) <
x →∞ 3
Giaí sæí ∃ x 0 ∈ R : f (x 0 ) ≠ g(x 0 )
Âàût ε = f (x 0 ) − g(x 0 ) ≤ f (x 0 + nT1 ) − g(x 0 + nT1 )

62
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

+ f (x 0 + nT1 + mT2 ) − g(x 0 + nT1 + mT2 ) + f (x 0 + mT2 ) + g(x 0 + mT2 )

ε ε ε
Khi âoï våïi m ,n âuí låïn ε = f (x 0 ) − g(x 0 ) < + + =ε (vä lyï)
3 3 3
Váûy f (x ) = g(x ) + a, ∀x ∈ R

Âënh lyï 3:
Giaí sæí haìm säú f laì liãn tuûc vaì tuáön hoaìn trãn R, våïi chu kyì 2T. Khi âoï
∃ x 0 ∈ R : f (x 0 + T ) = f (x 0 ) .

Chæïng minh:
Âàût g(x ) = f (x + T ) − f (x ) .
Vç f liãn tuûc ⇒ g liãn tuûc
Khi âoï : g(x + T ) = f (x + 2T) − f (x + T ) = f (x ) − f (x + T )

⇒ g(x ) ⋅ g(x + T ) = − (f (x + T ) − f (x )) ≤ 0
2

⇒ ∃ x 0 ∈ [x, x + T] : g(x 0 ) = 0 ⇔ f (x 0 + T ) = f (x 0 )

⇒ âpcm.

VI. MÄÚI QUAN HÃÛ GIÆÎA HAÌM SÄÚ LIÃN TUÛC VAÌ TÁÛP TRUÌ MÁÛT:
Âënh lyï 1:
Giaí sæí haìm säú f(x) liãn tuûc trãn R vaì f(x) chè nháûn giaï trë hæîu tyí (hoàûc vä tyí)
vaì f (a ) = λ (a ∈ R ) . Khi âoï f (x ) = λ, ∀x .

Chæïng minh:
Ta chæïng minh trong træåìng håüp f(x) chè nháûn giaï trë hæîu tyí coìn vä tyí thç
tæång tæû. Ta seî chæïng minh bàòng phaín chæïng.
Giaí sæí ∃ x 0 ∈ R : f (x 0 ) ≠ λ (x 0 ≠ a ) ⇒ β vä tyí : β nàòm giæîa f (x 0 ) vaì λ

Theo âënh lyï giaï trë trung gian: ∃ y 0 nàòm giæîa x0 vaì a sao cho f (y 0 ) = β (vä
lyï vç f chè nháûn giaï trë hæîu tyí).
Do âoï f (x ) = λ, ∀ x

Âënh lyï 2:
Khäng täön taûi haìm säú liãn tuûc f : R → R coï tênh cháút: x vä tyí f(x) nháûn giaï
trë hæîu tyí, x hæîu tyí f(x) vä tyí.

63
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Chæïng minh:
Ta seî chæïng minh bàòng phaín chæïng.
Giaí sæí täön taûi haìm f thoía baìi toaïn.
Xeït haìm säú liãn tuûc g(x ) = f (x ) − x
Khi âoï: ∀ x ∈ R : g(x ) nháûn giaï trë vä tyí.
Theo âënh lyï 1 : g(x ) = c (naìo âoï, c vä tyí)
⇒ g (c ) = c ⇔ f (c) = 2c (vä lyï)
Váûy khäng täön taûi haìm f ⇒ âpcm

Âënh lyï 3:
Khäng täön taûi haìm säú liãn tuûc f : R → R coï tênh cháút: säú f(x) hæîu tyí khi vaì
chè khi x ∈ R vaì säú f(x + a) vä tyí (a ∈ R ) .

Chæïng minh:
Ta seî chæïng minh bàòng phaín chæïng. Giaí sæí täön taûi haìm säú f(x) âæåüc nãu
trong baìi toaïn.
Xeït caïc haìm säú liãn tuûc: g (x ) = f (x + a ) − f (x ) vaì h (x ) = f (x + a ) + f (x )

Khi âoï g(x) vaì h(x) khäng âäöng thåìi laì hàòng säú, vç nãúu khäng thç haìm säú
1
f (x ) = [h(x ) − g(x )] laì hàòng säú.
2
Do âoï, ta coï thãø giaí sæí g(x ) khäng laì haìm hàòng
⇒ x 1 , x 2 ∈ R : g(x 1 ) < g(x 2 )
⇒ ∃ r (hæîu tyí) ∈ [g(x 1 ), g(x 2 )]
⇒ ∃ x 0 nàòm giæîa x 1 vaì x 2 : g(x 0 ) = r
⇒ f (x 0 + 1) − f (x 0 ) = r

Do âoï f (x 0 ) vaì f (x 0 + 1) hoàûc âäöng thåìi laì hæîu tyí hoàûc âäöng thåìi laì vä tyí.

Âiãöu naìy máu thuáùn våïi giaí thiãút. Váûy khäng täön taûi f(x).

Âënh lyï 4
1 p
 nãúu x = våïi (p, q ) = 1
Giaí sæí haìm f(x) xaïc âënh nhæ sau : f (x ) =  q q
0 nãúu x laì säú vä tyí


64
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Khi âoï: f liãn tuûc taûi caïc âiãøm x0 vä tyí, giaïn âoaûn taûi x0 hæîu tyí.
Chæïng minh:
∗ Taûi x0 vä tyí: f (x 0 ) = 0

∀ ε > 0 , khi âoï chè coï q1, q2, ..., qk caïc säú nguyãn dæång thoía âiãöu kiãûn
1
qi
(
> ε ∀ i = 1, k )
p p
⇒ trong lán cáûn cuía x0 thç chè coï hæîu haûn caïc säú våïi máùu säú sao cho
q qi
 p 1
f   = > ε
 q  qi
p
Choün δ > 0 (âuí nhoí): trong (x 0 − δ, x 0 + δ ) khäng chæïa säú hæîu tyí naìo
qi
våïi i = 1, k .

Khi âoï f (x ) − f (x 0 ) = f (x ) − 0 ≤ ε, ∀ x ∈ (x 0 − δ, x 0 + δ )
⇒ f (x ) liãn tuûc taûi x0 vä tyí.
1 p
∗ Taûi x0 hæîu tyí: f (x 0 ) = , x0 = 0 ((p, q ) = 1)
q0 q0
1
∀δ > 0 , choün ε < ⇒ trong (x 0 − δ, x 0 + δ ) luän coï säú vä tyí x.
q0

1
Khi âoï: f (x ) − f (x 0 ) = 0 − >ε
q0

⇒ f (x ) giaïn âoaûn taûi caïc âiãøm hæîu tyí.

VII. LIÃN TUÛC ÂÃÖU:

Âënh nghéa:
Cho haìm säú f : X → R (X ⊂ R ) . Ta noïi f liãn tuûc âãöu trãn X khi vaì chè
khi: ∀ ε > 0, ∃ δ > 0 : ∀ x1, x 2 ∈ X : x1 − x 2 < δ ⇒ f (x1 ) − f (x 2 ) < ε .

Âënh lyï 1: Nãúu haìm säú f liãn tuûc trãn [a, b] thç noï liãn tuûc âãöu trãn [a, b].
Ta coï thãø måí räüng âënh lyï 1 thaình âënh lyï sau âáy.

65
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Âënh lyï 2:
Nãúu haìm säú f liãn tuûc trãn [a, + ∞ ) vaì lim f (x ) = b ∈ R thç noï liãn tuûc âãöu
x →+∞

trãn [a, + ∞ ).

Chæïng minh
ε
Do lim f (x ) = b ⇔ ∀ ε > 0, ∃ B > a : ∀ x > B ⇒ f (x ) − b <
x → +∞ 2
ε ε
Váûy ∀ x' , x" > B ⇒ f (x') − b < vaì f (x") − b < .
2 2
ε ε
Khi âoï: f (x') − f (x") ≤ f (x') − b + f (x") − b < + <ε
2 2
Do âoï f liãn tuûc âãöu trãn [B, + ∞ )

Màût khaïc do f liãn tuûc trãn [a, + ∞ ) nãn f liãn tuûc trãn [a, B + 2] suy ra f liãn
tuûc âãöu trãn [a, B + 2] (2)
Tæì (1) vaì (2) ta suy ra: f(x) liãn tuûc âãöu trãn [a, + ∞ ) .

Hãû quaí: Nãúu haìm säú f liãn tuûc trãn R vaì täön taûi lim f (x ) vaì lim f (x ) hæîu
x →−∞ x →+∞

haûn thç noï liãn tuûc âãöu trãn R.

Âënh lyï 3:
Giaí sæí f(x) laì mäüt haìm säú liãn tuûc âãöu trãn toaìn truûc säú (-∞ , +∞ ). Khi âoï
täön taûi caïc hàòng säú dæång α vaì β sao cho: |f(x)| < α|x| + β,∀x ∈ (-∞ , +∞ )
Chæïng minh:
Ta coï : f(x) liãn tuûc âãöu trãn ( - ∞,+ ∞ ).
⇔ ∀ ε >0, ∃ δ>0: ∀ x', x'' ∈ ( - ∞,+ ∞ ) : | x' - x'' | < δ ⇒| f(x')-f(x'')| ≤ ε.
Choün ε =1 ⇒ | f(x') - f(x'') | ≤ 1
+ Nãúu x>0 . Ta chia [0,x] thaình p pháön bàòng nhau sao cho moüi [xi-1,xi] coï âäü
x
daìi | xi - xi-1 | = < δ våïi p âuí låïn.
p

0=x0 < x1 < x2 <.. .. < xp = x

p
Khi âoï | f(x) - f(0) | = | ∑
i=1
f(xi) - f(xi-1) |

66
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc
p
⇒ | f(x) - f(0) | ≤ ∑i=1
| f(xi) - f(xi-1) | ≤ p

x x x
⇒ | f(x) | ≤ p + | f(0) | = + | f(0) | ( vç | x1 | = | x0-x1| = → p= )
x1 p x1
1
Choün α= , β= | f(0)|
x1
⇒ | f(0)| ≤ αx+ β

+ Nãúu x<0 : tæång tæû ta cuîng coï | f(x) | ≤ αx+ β.

Váûy ta coï âiãöu phaíi chæïng minh.

Âënh lyï 4:
Giaí sæí f(x) laì mäüt haìm säú xaïc âënh trong khoaíng vä haûn (0, +∞ ) vaì
f(x)
lim = + ∞ . Khi âoï f(x) khäng liãn tuûc âãöu trong (0,+ ∞ ).
x → +∞ x

Chæïng minh:
Ta chæïng minh bàòng phaín chæïng
Giaí sæí f(x) liãn tuûc âãöu trong (0, +∞ )
Theo baìi 4: | f(x) | ≤ αx+ β ( ∃ α, β>0), ∀ x ∈(0, +∞ ) .
f ( x) β
⇒ ≤α +
x x

Khi x → + ∞ : + ∞ ≤ A (vä lê)

Do âoï f(x) khäng liãn tuûc âãöu trong (0, +∞ ) .

*AÏnh xaû Lipschitz:

Âënh nghéa:
Cho aïnh xaû f : X → R. Ta noïi f laì aïnh xaû Lipschitz khi vaì chè khi täön taûi k∈
R+ sao cho ∀x1, x2∈ X : |f(x1) - f(x2)| < k|x1 - x2|.
Mäüt aïnh xaû f: X → X laì mäüt aïnh xaû co khi vaì chè khi täön taûi k ∈[0, 1] sao
cho f laì aïnh xaû Lipschitz.

Mãûnh âãö: Nãúu aïnh xaû f : X → R laì aïnh xaû Lipschitz thç f liãn tuûc âãöu.

VIII. CAÏC DAÛNG TOAÏN VÃÖ LIÃN TUÛC

Caïc baìi toaïn liãn quan âãún tênh liãn tuûc cuía haìm säú coï ráút nhiãöu: chæïng minh
tênh liãn tuûc cuía haìm säú taûi mäüt âiãøm; chæïng minh tênh liãn tuûc bàòng giåïi haûn daîy
säú; sæí duûng caïc âënh nghéa âãø chæïng minh giåïi haûn. Caïc chæïng minh naìy thæåìng

67
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

duìng caïc âënh nghéa vãö liãn tuûc, âënh lyï giaï trë trung gian, tênh âån âiãûu cuía haìm säú,
liãn tuûc âãöu.
1. Sæí duûng âënh nghéa vãö tênh liãn tuûc:
Chuí yãúu sæí duûng tênh cháút liãn tuûc taûi mäüt âiãøm cuía haìm säú.

Baìi 1
Chæïng minh ràòng : nãúu haìm säú f(x) liãn tuûc trãn [a, b] thç caïc haìm
m(x)= inf f(ξ ) vaì M(x) = sup f( ξ ) cuîng liãn tuûc trãn [a, b].
a ≤ξ ≤ x a ≤ξ ≤ x

Giaíi
Ta cáön chæïng minh: m(x)= inf f(ξ ) liãn tuûc trãn [a, b] coìn M(x) tæång tæû.
a ≤ξ ≤ x

∗ Taûi x=a: f(a)= inf f(ξ ) = m(a)

a ≤ξ ≤a

Do f liãn tuûc phaíi taûi a ⇔ ∀ε > 0, ∃δ > 0, ∀x : 0 < x - a < δ

⇒ |f(x) - f(a)| < ε
⇒ f(a) - ε < f(x) <f(a) + ε
⇒ f(a) - ε < inf f(ξ ) <f(a) + ε
a ≤ξ ≤a

⇒ m(a) - ε < m(x) < m(a) + ε

⇒ m(x) liãn tuûc phaíi taûi a

∗ Taûi x0 ∈ (a, b)
Do f(x) liãn tuûc taûi x0 ⇔ ∀ε > 0, ∃δ > 0: ∀x∈ (a, b): |x - x0| < δ
⇒ |f(x) - f(x0)| < ε hay f(x0) - ε < f(x) < f(x0) + ε
Xeït x0 < x < x0 + δ. Khi âoï f(x) > f(x0) - ε > m(x0) - ε ( vç f(x0)> m(x0))
Våïi a ≤ ξ ≤ x0 ⇒ f(ξ) ≥ m(x0) > m(x0) - ε .
Váûy våïi a ≤ ξ ≤ x, våïi x∈ [x0 , x0+ δ] thç f(ξ) > m(x0) - ξ
⇒ inf f(ξ ) > m(x0) - ε
a ≤ξ ≤ x

⇒ m(x) > m(x0) - ε

Màût khaïc våïi x0 < x < x0 + δ :

m(x)= inf f(ξ ) < inf f(ξ ) = m(x0) < m(x0) + ε
a ≤ξ ≤ x a ≤ξ≤ x
0

68
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

⇒ m(x) < m(x0) + ε

Váûy khi x0 ≤ x ≤ x0+ δ , ta coï :
m(x0) - ε < m(x) < m(x0) + ε
Hån næîa: våïi ε > 0 tuyì yï, do tênh cháút cuía inf thç ∃x1∈ [a, x0] sao cho
f(x1) ≤ m(x0) + ε
Do âoï våïi x1 ≤ x ≤ x0 , ta coï m(x0) - ε ≤ m(x) ≤ f(x1) < m(x0) + ε
⇒ |m(x) - m(x0)| < ε
Váûy våïi x0 ∈ (a, b) : m(x) liãn tuûc taûi x0

∗ Taûi x = b , tæång tæû

Chuï yï : A ⊂ B : inf {f(x )} ≥ inf {f(x )}
x∈A x ∈B

sup {f(x )}≥ sup {f(x )}

x ∈A x ∈B

 ∃ζ n ∈ [ a, x ] : lim f (ζ n ) = m( x)
m(x)= inf f(ξ ) ⇔ 
a ≤ξ ≤ x
∀ε > 0, ∃ζ 1 ∈ [ a , x ] : f (ζ 1 ) − ε < m( x) < f (ζ 1 )

 ∃ζ n ∈ [ a, x ] : limf (ζ n ) = M ( x)
M(x)= sup f( ξ ) ⇔ 
a ≤ξ ≤ x ∀ε > 0, ∃ζ 1 ∈ [ a, x ] : f (ζ 1 ) ≤ M ( x) < f (ζ 1 ) + ε

Baìi 2
Cho E ⊂ [0,1] vaì f(x) liãn tuûc trãn E. Chæïng minh ràòng f(x) coï thãø måí räüng
trãn caïc âiãøm coìn laûi cuía [0, 1] maì f(x) váùn liãn tuûc trãn E.

Giaíi
Ta seî xáy dæûng mäüt haìm h(x) måí räüng cuía haìm f(x) liãn tuûc trãn [0,1]
 f ( x), x ∈ E

h( x) =  M = f ( x* ), x* ∈ E \ E

 K = f ( x1 ), x1 ∈ [0,1] \ E

Trong âoï A = lim f (x ) ≤ M ≤ lim f (x ) =B

x →x * x→x *

K = f(x1): inf | x − x | < ε1 (våïi ε1 > 0 beï tuìy yï) vaì f(x1) = f(x)
x ∈E 1
Ta chæïng minh h(x) liãn tuûc trãn [0, 1]

∗ h(x) liãn tuûc trãn E: våïi x ∈ E: h(x)=f(x). Do f(x) liãn tuûc trãn E ⇒ h(x)
liãn tuûc trãn E

69
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

∗ h(x) liãn tuûc trãn E \ E

Láúy x0 ∈ E, do f liãn tuûc taûi x0
ε
⇔ ∀ε > 0, ∃δ > 0: ∀ x ∈ E: |x - x0| < δ ⇒ |f(x) - f(x0)| < (1)
2
δ
Giaí sæí : |x* - x0| <
2
• Nãúu x* ∈ E: h(x) liãn tuûc taûi x*
• Nãúu x* ∈ E \ E
ε
Tæì (1) ta coï: lim f (x ) ≥ f(x0) - vaì lim* f (x ) ≤ f(x0) + ε /2
x → x* 2 x →x
x∈E x∈E

ε ε
⇒ f(x0) - ≤ h(x*) ≤ f(x0) +
2 2
ε
⇔ |h(x*) - h(x0)| < våïi x* ∈ E \ E
2
Do âoï h(x) liãn tuûc trãn E \ E

∗ h(x) liãn tuûc trãn [ 0,1] \ E

Theo trãn nãúu x* ∈ [ 0,1] \ E

Do tênh cháút inf | x − x * | < δ/2 (choün ε1 = δ/ 2) thç ∃ x2∈ E sao cho
x ∈E

δ
|x* - x2| < vaì h(x*)=f(x2)
2
δ δ
Ta coï |x2 - x0| < |x* - x2| + |x* - x0| < + =δ
2 2
ε
⇒ |f(x2) - f(x0)| < <ε
2
⇒ |h(x*) - h(x0)| < ε våïi x* ∈ [0,1]\ E
⇒ âpcm
 ∃xn → a : lim f ( xn ) = l
Chuï yï: lim f(x)=l ⇔ 
∀xn → a : l ≤ lim f ( xn )
' '
x →a

 ∃xn → a : lim f ( xn ) = L
lim f(x)=L ⇔ 
x→a
∀xn → a : lim f ( xn ) ≤ L
' '

70
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 3
Giaí sæí f:[0, +∞) → [0, +∞) laì haìm säú liãn tuûc. Chæïng minh ràòng: Nãúu
lim f (f(x)) = +∞ thç lim f (x ) = +∞
x →+∞ x →+∞

Giaíi
Ta chæïng minh bàòng phaín chæïng
Giaí sæí lim f (x ) ≠ +∞ ⇒ ∃ N>0, ∀ n∈ N: ∃ xn > n ⇒ f(xn) ∈ [0, N]
x →+∞

Do f liãn tuûc trãn [0,+ ∞ ) ⇒ f liãn tuûc trãn [0, N] ⇒ f bë chàûn trãn âoaûn [0,
N] tæïc laì ∃ M > 0 : f(x) ≤ M thç f(f(x)) ≤ M
Do âoï våïi mäùi n > M, ∃ xn > n ⇒ f(f(xn)) ≤ M (vä lê vç lim f (f(x)) = +∞)
x →+∞

Váûy lim f (x ) = +∞
x →+∞

Baìi 4
Cho f liãn tuûc trãn R → R* våïi báút kç cáúp säú cäüng a,b,c,d ta coï:
f(a) - f(d) ≥ π | f(b) - f(c) | . Chæïng minh ràòng f laì hàòng säú

Giaíi
Vç f liãn tuûc vaì våïi báút kç cáúp säú cäüng a, b, c,d ta coï f(a) - f(d) ≥ π | f(b) - f(c) |
x−y y-x
Ta xeït daîy våïi x < y, âàût x n = 3 n , y n = 3n
2 2
x−y x−y y-x y-x
Khi âoï: x n +1 = 3 n +1 , x n = 3n , y n = 3n , y n +1 = 3n +1 láûp
2 2 2 2
thaình cáúp säú cäüng

⇒ |f(xn+1) - f(yn+1)| ≥ π|f(xn) - f(yn)| ≥ π2|f(xn-1) - f(yn-1)| ≥ ... ≥ πn|f(x) - f(y)|

⇒ |f(x) - f(y)| ≥ π-n|f(xn+1) - f(yn+1)| (∗)

Giaí sæí våïi x, y∈ [-A, A] (A>0) täön taûi nghiãûm låïn nháút sao cho
x n , y n ∈ [- 2A, 2A]
0 0

⇒ x n 0 +1 hoàûc y n 0 +1 ∉ [- 2A, 2A]

 n0 +1 y − x
3 > 2A
2 4A
⇒ ⇒ 3n0 +1 ( x − y) > 4 A ⇒ n0 > log 3 −1
3n0 +1 x − y < −2 A x− y
 2

71
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Trãn [-2A, 2A] f bë chàûn ⇒ ∃ M>0: f ( x) < M ( ∗ ∗ )

Tæì ( ∗ ) vaì (∗ ∗ ) ⇒ | f(x) − f(y) |≤ π − n 2M 0

4A
− log 3 +1 2πM
⇒ | f(x) − f(y) |≤ π | x − y|
2M = log 4 A
| x − y |log 3π

π 3

f ( x) − f ( y ) 2πM
(c = )
(log Π−1)
⇒ ≤c x− y 3
x− y π log 4A
3

f ( x) − f ( y ) log Π−1
⇒ lim ≤ c lim x − y 3
x→ y x− y x → y

f ( x) − f ( y )
⇒ lim ≤0
x→ y x− y

⇒ f '( x) ≤ 0

⇒ f'(x) = 0
⇒ ∀ x ∈ [-A, A] ⇒ f(x) = cosnt trãn [-A,A]
Vç A laì tuyì yï nãn f laì hàòng säú trãn (- ∞ ,+ ∞ )

2. Sæí duûng âënh lê giaï trë trung gian âãø chæïng minh täön taûi nghiãûm
cuía caïc phæång trçnh trãn træåìng säú thæûc

∗ Aïp duûng træûc tiãúp âënh lê

Baìi 1
Giaí sæí caïc haìm säú f(x) vaì g(x) liãn tuûc, thoaí maîn: f(g(x)) = g(f(x)) , x ∈ R.
Chæïng minh ràòng nãúu phæång trçnh f(x) = g(x) khäng coï nghiãûm thæûc thç phæång
trçnh f(f(x)) = g(g(x)) cuîng váûy.

Giaíi
Do phæång trçnh f(x) = g(x) khäng coï nghiãûm thæûc
⇒ h(x) = f(x) - g(x) khäng âäøi dáúu trãn R
Vç váûy
f(f(x)) - g(g(x)) = f(f(x)) - g(f(x)) + g(f(x)) - g(g(x))
= h(f(x)) + h(g(x))
seî khäng nháûn giaï trë khäng khi x ∈ R
⇒ âpcm

72
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 2
Giaí sæí haìm f(x) liãn tuûc, bë chàûn trãn khoaíng (x0, + ∞ ). Chæïng minh
ràòng: ∀ T ∈ R , ∃ xn → + ∞ sao cho: lim [f(x n + T) − f(x n )] = 0
n → +∞

Giaíi
Ta xeït dáïu cuía T:

∗ Nãúu T > 0: xeït haìm g(x) = f(x+T) - f(x)

Khi âoï ta coï 2 træåìng håüp xaíy ra
+ ∃ x1 > x0 , ∀ x ≥ x1: g(x) khäng âäøi dáúu.
Giaí sæí g(x) > 0 ⇒ f tàng trãn [x1, + ∞ )
Xeït daîy { f(x + nT)}. Vç f tàng vaì bë chàûn trãn
⇒ lim f(x + nT) = l
n → +∞

⇒ lim [f(x + (n + 1)T) − f(x + nT)] = l − l = 0

n → +∞

Âàût xn= x+nT 

n→+∞
→ + ∞ ⇒ lim [f(x n + T) − f(x n )] = 0
n → +∞

+ ∀ B>0, ∃ x' ≥ B: f(x'+T) - f(x') = 0

⇒ ∃{x n } : x n n→ +∞ : f(x n + T) − f(x n ) = 0
→+∞

⇒ lim [f(x n + T) − f(x n )] = 0

n →+∞

⇒ âpcm

∗ Nãúu T < 0 : Âàût t = x + T ⇒ x = t + (-T)

Theo trãn ∃ {tn}: t n n→ +∞ : f(t n + (−T)) − f(t n ) = 0
→ +∞

Toïm laûi: ∀T∈ R , ∃{xn}: xn → +∞ sao cho lim [f(x n + T) − f(x n )] = 0

n → +∞

Baìi 3
Cho f(x) liãn tuûc trãn (a, b), âàût l = lim f ( x), L = lim f ( x) thç ∀ λ : l ≤ λ ≤ L
x →a x→ a

âãöu täön taûi daîy {xn} ⊂ (a,b) sao cho lim xn = a vaì lim f ( xn ) = λ
n→∞ n →∞

Giaíi
+ Nãúu λ = l , vç lim f ( x) = l = λ
x→ a

73
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

⇒ ∃{ xn } ⊂ (a, b) : xn 
n →∞
→ a ⇒ lim f ( xn ) = l = λ
n →∞

+ Nãúu λ = L, vç lim f ( x) = L = λ
x→ a

⇒ ∃{ xn } ⊂ (a, b) : xn 
n →∞
→ a ⇒ lim f ( xn ) = L = λ
n →∞

+ Nãúu l < λ < L ⇒ ∃{xn' } vaì { xn'' } ⊂ (a, b) : xn' → a, xn'' → a

lim f ( xn' ) = l < λ < lim f ( xn'' ) = L

n→∞ n →∞

Khi âoï våïi n > N (n âuí låïn) ⇒ f ( xn' ) < λ < f ( xn'' )

Do f liãn tuûc trãn khoaíng (a,b) ⇒ f liãn tuûc trãn [x'n,x''n] hoàûc [x''n,x'n].
Theo âënh lê giaï trë trung gian ⇒ ∃xn : f ( xn ) = λ våïi xn ∈ (x'n,x''n)
(hoàûc (x''n,x'n)) hay f(xn)= λ våïi xn' < xn< xn'' (xn''<xn <xn')
⇒ a ≤ lim xn ≤ a
n→∞

⇒ lim xn = a
n →∞

Do f liãn tuûc ⇒ lim f ( xn ) = λ

n →∞

Váûy ∃{ xn } ⊂ (a, b) : x n 

n →∞
→ a vaì lim f ( xn ) = λ
n →∞

∗ Sæí duûng hãû quaí 1:

Viãûc chæïng minh täön taûi nghiãûm åí âáy chuí yãúu laì caïch choün haìm vaì
choün [a,b] sao cho f(a).f(b) < 0. Caïch choün [a,b] coï thãø træûc tiãúp tæì giaí thiãút hoàûc
chæïng minh täön taûi [a,b]

Baìi 4
Cho haìm säú f: [a, b] → [a, b] laì mäüt haìm säú liãn tuûc. Chæïng minh ràòng täön taûi
c ∈ [a, b]: f(c) = c

Giaíi
Âàût g(x) = f(x) - x.
Do f liãn tuûc trãn [a, b] vaì f(a), f(b)∈ [a, b] ⇒ g liãn tuûc trãn [a, b] vaì
g(a) = f(a) - a ≥ 0, g(b) = f(b) - b ≤ 0
⇒ g(a).g(b) ≤ 0
⇒ ∃ c ∈ [a, b]: g(c) = 0

⇒ f( c) = c ⇒ âpcm

74
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 5
Cho f, g: [0,1]→ R liãn tuûc sao cho f(0) = g(1) = 0 vaì f(1) = g(0) = 1. Chæïng
minh ràòng: ∀ λ ≥ 0 , ∃ c ∈ [0, 1]: f(x0) = λ g(x0)

Giaíi
Âàût h(x) = f(x) - λ g(x) ( λ >0)
Vç f, g liãn tuûc trãn [0, 1] ⇒ h liãn tuûc trãn [0, 1], ta coï :
h(0) = f(0) - λ g(0) = - λ
h(1) = f(1) - λ g(1) = 1
⇒ h(0).h(1) = - λ ≤ 0
⇒ ∃ c ∈ [0, 1]: h( c) = 0

⇒ f(c ) = λ g(c ) ⇒ âpcm

Baìi 6
Cho haìm säú f(x) liãn tuûc trãn [a,b]. Chæïng minh ràòng: ∀α,β>0: ∃ c ∈ [a,b] sao
cho αf(a) + βf(b) = (α + β)f(c)

Giaíi
Xeït haìm säú g(x)= αf(a) + βf(b) = (α + β)f(x)
Do f liãn tuûc trãn [a,b] ⇒ g liãn tuûc trãn [a,b] vaì ∃ x1,x2 ∈ [a,b]:
f ( x1 ) = max f ( x) , f ( x2 ) = min f ( x) .
x∈[ a ,b] x∈[ a ,b ]

Khi âoï:
g(x1).g(x2)=[ α f (a) + β f (b) − (α + β ) f ( x1 ) ].[ α f (a) + β f (b) − (α + β ) f ( x2 ) ] ≤ 0
⇒ ∃ c ∈ [x1, x2] hoàûc [x2, x1]: g(c )=0
⇒ αf(a) + βf(b) = (α + β)f(c)
⇒ âpcm

Baìi 7
Giaí sæí f, g : [0, 1] → [0, 1] laì caïc haìm säú liãn tuûc. Chæïng minh ràòng ∃ c ∈ [0,
1] sao cho g[f(c )]=f[g(c )]
Giaíi
Xeït h(x) = g[f(x )] - f[g(x)]
Do f, g liãn tuûc trãn [0, 1] ⇒ h(x) liãn tuûc trãn [0, 1]

75
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Theo giaí thiãút: ∃ a ∈ [0, 1]: g[f(a)] = 0

∃ b ∈ [0, 1]: f[g(b)] = 0

Khi âoï h(a) = g[f(a)] - f[g(a)]= - f[g(a)] ≤ 0
h(b) = g[f(b)] - f[g(b)]= - g[f(b)] ≥ 0
⇒ h(a).h(b) ≤ 0
⇒ ∃ c ∈ [a, b] hoàûc [b, a]: h(c ) = 0
⇒ g[f(c)] = f[g(c)]
⇒ âpcm

Baìi 8
Cho f laì mäüt haìm säú liãn tuûc trãn [0,1] thoía maîn âiãöu kiãûn f(0)=f(1). Chæïng
nc + 1
minh ràòng: ∀ n∈ N*, ∃ c ∈ [0,1] sao cho f (c) = f ( )
n

Giaíi
1  n − 1
Xeït haìm säú g ( x) = f ( x + ) − f ( x), x ∈  0,
n  n 
1
Ta coï : g (0) = f ( ) − f (0)
n
1 2 1
g( ) = f ( ) − f ( )
n n n

KKKK KKKK
n −1 n −1
g( ) = f (1) − f ( )
n n
1 n −1
Tæì âoï g (0) + g ( ) + K + g ( ) = f (1) − f (0) = 0
n n
i j
⇒ ∃ i, j sao cho g ( ) ≤ 0; g ( ) ≥ 0
n n
i j j i
⇒ ∃c ∈  ,  hoàûc  ,  : g (c) = 0
n n  n n
cn + 1
Váûy ∃ c ∈ [0, 1] âãø f (c ) = f ( )
n

Baìi 9
Giaí sæí haìm f(x) liãn tuûc trãn R, nháûn caïc giaï trë khaïc dáúu. Chæïng minh ràòng
täön taûi mäüt cáúp säú cäüng a, b, c (a < b < c) sao cho : f(a) + f(b) + f(c ) =0.

76
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Giaíi
Do f liãn tuûc trãn R, nháûn caïc giaï trë khaïc dáúu nãn ta coï
+ ∃ a1, b1, c1 láûp thaình cáúp säú cäüng sao cho f(a1) + f(b1) + f(c1) > 0
+ ∃ a2, b2, c2 láûp thaình cáúp säú cäüng sao cho f(a2) + f(b2) + f(c2) < 0
Âàût: a(t) = (1-t)a1+ ta2
b(t) = (1-t)b1+ tb2
c(t) = (1-t)c1+ tc2
Ta tháúy a(t), b(t), c(t) láûp thaình mäüt cáúp säú cäüng
Xeït haìm F(t) = f(a(t)) + f(b(t)) + f(c(t)) , t∈ [0, 1]
F(0) = f(a1) + f(b1) + f(c1) > 0,
F(1) = f(a2) + f(b2) + f(c2) < 0
Do F liãn tuûc trãn [0, 1] ⇒ ∃ c* ∈ (0, 1): F(c*) = 0
⇒ f(a(c*)) + f(b(c*)) + f(c(c*)) = 0

Âàût a = a(c*), b = b(c*), c = c(c*) ⇒ a,b,c láûp thaình cáúp säú cäüng vaì f(a) +
f(b) + f(c) = 0 ⇒ âpcm

Baìi 10
Cho haìm säú f(x) xaïc âënh, liãn tuûc trãn âæåìng troìn. Chæïng minh ràòng täön taûi
hai âiãøm âäúi tám âäúi våïi âæåìng kênh a vaì b sao cho f(a)=f(b).

Giaíi
Trãn âæåìng troìn ta xaïc âënh âæåüc f(x) våïi goïc ϕ ∈ (- ∞ ,+ ∞ ) sao cho: f
= f( ϕ ) liãn tuûc.
Âàût g( ϕ ) = f( ϕ + x) - f( ϕ )
⇒ g( ϕ + π) = f( ϕ + 2π) - f( ϕ + π) = f( ϕ ) - f( ϕ + π) = - g( ϕ )

⇒ g( ϕ ).g( ϕ +π) = - g2( ϕ ) ≤ 0

Do f liãn tuûc ⇒ g liãn tuûc

⇒ ∃ c∈ ( ϕ , ϕ + π): g( c) = 0

⇒ f(c + π) = f(c )
⇒ âpcm

77
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 11
Cho f, g: R → R laì caïc haìm säú liãn tuûc sao cho:
∀x∈ R , [f(x)]2 = [g(x)]2 ≠ 0 (*)
Chæïng minh ràòng f = g hay f = -g.

Giaíi
Ta chæïng minh bàòng phaín chæïng
Giaí sæí f ≠ g vaì f ≠ - g. Khi âoï ∃ a,b∈ R (a < b): f(a) ≠ g(a), f(b) ≠ g(b)
Tæì (∗) suy ra: f(a) = - g(a) vaì f(b) = g(b)
⇒ f(a).f(b) = - g(a).g(b)
 f (a ). f (b) < 0  f (c ) = 0
⇒  ⇒ ∃c ∈ (a , b) :  Vä lê vç f(x) ≠ 0 vaì g(x) ≠ 0 , ∀ x
 g (a ).g (b ) < 0  g (c) = 0
Váûy g = f hay f = - g (âpcm)

3. Sæí duûng tênh âån âiãûu cuía haìm säú:

Baìi 1
Giaí sæí f: [a,b] → R laì haìm tàng, liãn tuûc trãn[a, b] våïi f(a) ≥ a, f(b) ≤ b. Láúy
x1 ∈ [a, b] tuyì yï vaì xaïc âënh daîy {xn} båíi xn+1 = f(xn), n ≥ 1.
Chæïng minh ràòng: täön taûi lim xn = x* vaì f(x*) = x*.
n →∞

Giaíi
+ Nãúu x1 < x2 , do f tàng ⇒ f(x1) < f(x2) ⇒ x2 < x3 ⇒ f(x2) < f(x3).
Tiãúp tuûc ta seî âæåüc x4 < x5 < L
Váûy {xn} laì daîy tàng vaì bë chàûn trãn ⇒ ∃ x*: lim xn = x*
n→∞

Tæì xn+1 = f(xn) ⇒ lim xn +1 = lim f ( xn )

n →∞ n →∞

Do tênh liãn tuûc cuía haìm säú ta suy ra f(x*) = x* ⇒ âpcm

+ Tæång tæû nãúu x1 > x2 ta cuîng coï lim xn = x* vaì f(x*) = x*.
n →∞

+ Nãúu {xn} laì daîy dæìng hay nãúu x1 = x2 ⇒ x2 = x3 ⇒ x3 = ... ta cuîng suy ra
lim xn = x* vaì f(x*) = x*.
n→∞

78
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 2
Chæïng minh ràòng nãúu haìm f âån âiãûu ngàût trãn [a, b] vaì lim f ( xn ) = f (a ) (xn
n →∞

∈ [a, b]) thç lim xn = a

n→∞

Giaíi
Vç f âån âiãûu ngàût trãn [a, b] nãn f coï haìm ngæåüc: x = f-1(y) bë chàûn (giåïi näüi)
vaì âån âiãûu ngàût trãn f([a, b]).
Giaí sæí f tàng ngàût trãn [a, b] ⇒ f-1 giåïi näüi vaì âån âiãûu ngàût trãn f([a,b]) (1).
Âàût yn = f(xn) ⇒ xn = f-1(yn)
Do (1) ⇒ ∃ lim f −1 ( yn ) = a0 hay lim xn = a0
n →∞ n→∞

Do xn ∈ [a, b] ⇒ a0∈ [a, b] våïi n âuí låïn ⇒ a0 ≥ a

Nãúu a0 > a ⇒ xn > a våïi n âuí låïn
⇒ f(xn) > f(a)
⇒ lim f ( xn ) > f (a ) ( traïi våïi giaí thiãút)
n →∞

Váûy a0 = a (âpcm)

Baìi 3
Giaí sæí f laì haìm liãn tuûc, dæång, tàng nghiãm ngàût trãn (0,+ ∞ ) vaì
f ( x)
lim = 1 . Ta kê hiãûu ϕ(x) laì haìm ngæåüc cuía f(x) (tæïc ∀ x > 0: ϕ(f(x)) = x).
x →∞ xL n n

ϕ ( x)
Chæïng minh ràòng: lim = 1.
x →∞ x
Lnx

Giaíi
f ( x)
Ta coï: lim =1
x →∞ xLnx
⇒ f(x) ∼ xLnx ⇒ Lnf(x) ∼ Lnx+LnLnx ∼ Lnx
⇒ f(x) ∼ xLnf(x)
⇒ f(x) ∼ ϕ(f(x)Lnf(x)) hay x ∼ ϕ(x).Lnx
x ϕ ( x)
⇒ ϕ(x) ∼ ⇒ lim = 1 ⇒ âpcm
lnx x →∞ x
Lnx

79
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 4
Cho f(x) vaì g(x) laì hai haìm liãn tuûc tæì [0, 1] à [0,1] vaì thoaí maîn âiãöu kiãûn
f[g(x)] = g[f(x)], ∀x∈ [0, 1]. Biãút ràòng f laì haìm tàng. Chæïng minh ràòng täön taûi a∈
[0, 1] sao cho : f(a) = g(a) = a.

Giaíi
Âàût h(x) = g(x) - x , ∀x∈ [0,1].
Khi âoï h(x) laì haìm liãn tuûc trãn [0,1] vaì h(0) = g(0) ≥ 0, h(1) = g(1) - 1 ≤ 0
⇒ ∃x0 ∈ [0, 1] : h(x0) = 0 hay g(x0) = x0

+ Nãúu f(x0) = x0 thç ta coï âpcm

+ Nãúu f(x0) ≠ x0 thç ta xeút daîy {xn} xaïc âënh båíi:
x1 = f(x0); xn+1= f(xn), ∀n ≥ 1

Roî raìng xn ∈ [0, 1].

Do f laì haìm tàng nãn {xn} laì daîy âån âiãûu tàng nãúu x0 < f(x0) vaì laì daîy âån
âiãûu giaím nãúu x0 > f(x0) ⇒ ∃a∈ [0, 1] : lim xn = a (1)
n →∞

Bàòng qui naûp ta seî chæõng minh âæåüc : g(xn) = xn, ∀n ≥ 1 (2)
Tæì (1) vaì (2) suy ra :
f(a) = f( lim xn ) = lim f(xn) = lim xn = a
n →∞ n →∞ n →∞

g(a) = g( lim xn ) = lim g(xn) = lim xn = a

n→∞ n→∞ n→∞

Váûy f(a) = g(a) = a (âpcm)

Baìi 5
Cho X laì mäüt khoaíng trãn R. Xeït haìm g: X à X laì mäüt haìm liãn tuûc thoaí
maîn âiãöu kiãûn g(...(g(x))) = x.
Chæïng minh ràòng: g(g(x)) = x

Giaíi
Træåïc hãút ta chæïng minh g(x) âån âiãûu trãn X.
Tháût váûy, giaí sæí g(x) khäng âån âiãûu trãn X .
Khi âoï ∃x1 , x2 , x3 ∈ X : x1 < x2 < x3 vaì f(x1) < f(x3) < f(x2) (caïc træåìng håüp
coìn laûi tæång tæû)

80
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

⇒ ∃x4 ∈ (x1, x2) : g(x4) = g(x3)

⇒ g(...(g(x4))) = g(...(g(x3)))
⇒ x4 = x3 (vä lê)
Váûy g(x) âån âiãûu trãn X

v Nãúu g(x) âån âiãûu tàng, ta chæïng minh g(x) = x.

Tháût váûy, giaí sæí ∃x0∈ X : g(x0) ≠ x0
+ Nãúu g(x0) > x0 , do g âån âiãûu tàng nãn g(...(g(x0))) > x0 (vä lê)
+ Tæång tæû nãúu g(x0) > x0 thç g(...(g(x0))) > x0 (vä lê)
Váûy g(x) = x , ∀x ∈ X

v Nãúu g(x) âån âiãûu giaím, ta dãù daìng chæïng minh âæåüc h(x) = g(...(g(x)))
14243
n láön

laì haìm giaím nãúu n leí vaì laì haìm tàng nãúu n chàón

Khi âoï g(x) âån âiãûu giaím vaì g(...(g(x)

14243 )) = x thç m chàón
m

Tháût váûy,
- Nãúu m leí thç g(...(g(x)
14243 )) = g(x)
m +1

⇒ m + 1 chàôn nãn g(...(g(x)

14243 )) tàng (vä lê do g(x) giaím)
m +1

Do âoï m chàôn .
Âàût g(g(x)) = f(x) ⇒ g(...(g(x))) = g(...(g(x)))
14243 14243
m m/2

maì f tàng theo træåìng håüp 1 nãn f(x) = x

Váûy g(g(x)) = x , ∀x∈ X.
Toïm laûi: g(g(x)) = x , ∀x∈ X

Baìi 6
Giaí sæí caïc haìm säú f, g: (0, ∞) à (0, ∞) liãn tuûc vaì âån âiãûu, thoaî maîn âiãöu
kiãûn: ∀x ≥ 0 maì g(x) ≠ 0 ta âeuì coï f[g(x)] = 1 ⇔ f(x) ≠ 1
Chæïng minh ràòng phæång trçnh g(x) = x luän coï êt nháút mäüt nghiãûm dæång.

Giaíi

81
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Giaí sæí g(x) ≠ x våïi ∀x > 0 , ta suy ra f[g(x)] = 1

⇔ f(x) ≠ 1 , ∀x > 0 (1)
Xeït haìm h(x) = f[g(x)]- f(x) våïi x > 0
Do f vaì g liãn tuûc trãn (0, + ∞) nãn h liãn tuûc trãn (0, +∞)
Tæì (1) ta coï: h(x) ≠ 0 , ∀x > 0
⇔ h(x) > 0 , ∀x > 0 hoàûc h(x) < 0 , ∀x > 0
Âàût gm(x) = g[g [1
...g ( x )...]
424 3
m láön

+ Nãúu h(x) > 0 , ∀x > 0 thç f(x) < f[g(x)] < f[g2(x)] < f[g3x)] , ∀x > 0 (2)
+ Nãúu h(x) < 0 , ∀x > 0 thç f(x) > f[g(x)] > f[g2(x)] > f[g3x)] , ∀x > 0 (3)

Vç váûy theo (1) ta tháúy ràòng :

* Nãúu f(x) = 1 thç f[g(x)] ≠ 1 ⇒ f[g2(x)] = 1
Do âoï f(x) = f[g2(x)] (máu thuáøn våïi (2) vaì (3))

* Nãúu f(x) ≠ 1 thç f[g(x)] = 1 ⇒ f[g2(x)] ≠ 1

⇒ f[g3x)] = 1 , ∀x > 0
⇒ f(g(x)) = f[g3(x)] (máu thuáøn våïi (2) vaì (3))

Toïm laûi âiãöu ta giaí sæí laì sai, suy ra ràòng ∃ x0 > 0 : g(x0) = x0
Âpcm.

82
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

4. Sæí duûng tênh cháút cuía haìm säú liãn tuûc âãöu
Baìi 1
Modun liãn tuûc cuía haìm f(x) trãn (a,b) laì:

Wf(δ) = sup{ |f(x1) - (x2)| : x1, x2 ∈ (a,b) vaì | x1-x2| < δ }.

Chæïng minh ràòng âiãöu kiãûn cáön vaì âuí âãø f(x) liãn tuûc âãöu trãn (a,b) laì
lim Wf(δ)=0.
δ →0

Giaíi
(⇒) Giaí sæí f liãn tuûc âãöu trãn (a,b)
⇔ ∀ ε >0, ∃ δ0 >0 : ∀ x, x' ∈ (a,b): | x- x'| < δ0 .
⇒ | f(x)-f(x')| < ε
⇒ Wf(δ)<ε , ∀ δ < δ 0 ( vç Wf(δ) < Wf(δ 0), ∀ δ < δ 0)
⇒ lim Wf(δ)=0
δ →0

(⇐) Giaí sæí lim Wf(δ)=0

δ →0

⇔ ∀ ε >0 , ∃ δ 0 : ∀ δ < δ 0 ⇒ | Wf(δ)| < ε

⇒ ∀ x1 , x2 ∈ (a,b): | x1 - x2| < δ < δ 0
⇒ | f(x1) - f(x2)| < ε.
⇒ f(x) liãn tuûc âãöu trãn (a,b)
Do âoï ta coï âiãöu phaíi chæïng minh.

Baìi 2
Chæïng minh ràòng: âiãöu kiãûn cáön vaì âuí âãø f(x) liãn tuûc âãöu trãn [a,b] laì :
∃ δ >0 vaì haìm w:[0,δ ]→R liãn tuûc, tàng nghiãm ngàût sao cho w(0)=0 vaì | f(t) -
f(t')| ≤ w(| t-t'| ) ∀ t, t' ∈ [a,b] vaì | t-t'| < δ .

Giaíi
Giaí sæí f liãn tuûc âãöu trãn [a,b]
∀ ε >0 , âàût Aε = { δ : 0< δ ≤ ε sao cho
∀ t, t' ∈ [a,b] nãúu | t-t'| <δ ⇒ | f(t) - f(t') | < ε }
Ta coï Aε ≠ 0 vaì 0< ε 1< ε 2 ⇒ Aε ⊂ Aε 1 2

Xeït daîy {ε n }n =1,∞ . Choün ε n laì daîy giaím.

Âàût an=sup ε n
Ta tháúy : 0< an+1<an< ε n (do Aε < Aε ).
n +1 n

Khäng máút tênh täøng quaït ta coï thãø choün daîy {an} giaím nghiãm ngàût âãún 0.

83
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Âàût w0:[0, ε 1]→R , haìm naìy laì haìm báûc nháút trãn caïc khoaíng [ ε n,ε n+1] vaì
w0(ε n)=an, w0(0)=0.

Ta tháúy: w0 laì haìm tàng nghiãm ngàût vaì liãn tuûc trãn [0,ε 1] vaì våïi
ε ∈ [ ε n, ε n+1], ta coï nãúu | t - t' | < w0(ε ) ≤ w0(ε n) = an
maì an ∈ Aε ⇒ | f(t) - f(t')| < ε n+1<ε .
n +1

Váûy khi | t - t'| ≤ w0(ε) thç | f(t) - f(t')| ≤ ε.

Âàût w1=w0-1 vaì w= 2w1

Nãúu | t - t'| <δ , láúy ε = w1(| t - t'| )
⇒ | t - t'| =w0(ε) ≤ w0(ε n) = an.
⇒ | f(t) - f'(t')| < ε n < ε.

Váûy ∃ w = 2w1 = 2w0-1.

Baìi 3
Giaí sæí f(x) xaïc âënh trãn [0, ∞) vaì liãn tuûc âãöu trãn âoï. Biãút ràòng lim f(x)=0
n→∞

xaíy ra våïi moüi x ≥ 0. Chæïng minh ràòng: lim f(x)=0.

n→∞

Giaíi
Ta coï f liãn tuûc âãöu trãn [0,∞)
⇔ ∀ ε >0, ∃ δ >0: ∀ x, x' ∈ [0,∞): | x - x'| < δ.
ε
⇒ | f(x) - f(x')| <
2

Ta chia [0,1] thaình k âoaûn våïi 0=x0< x1 < x2 < .. .. < xk=1 sao cho ∀ x ∈ [0,1]
⇒ | x - xi| < δ , i = 1, k .

Khi âoï ∀ x>0, ∃ n: 0 < x - n < 1.

⇒ | x - xi - n | < δ
⇒ | f(x) - f(xi - n)| < ε
Màût khaïc:
ε
lim f(xi+n) = 0 ⇔ ∀ ε >0, ∃ Ni : ∀ n > Ni ⇒ | f(xi+n)| < .
n →∞ 2

Âàût N = max{Ni}, i = 1, k
Khi âoï ∀ x>N+1 vaì n>N
ε ε
⇒ | f(x)| ≤ | f(x) - f(xi+n)| +| f(xi+n)| < + =ε .
2 2
⇒ lim f(x)=0.
n →∞

84
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 4
Chæïng minh ràòng haìm säú f(x) = sinx2 khäng liãn tuûc âãöu trãn R.

Giaíi
f liãn tuûc âãöu trãn R
⇔ ∀ ε >0, ∃ δ >0 : ∀ x, x' ∈ R: | x -x '| <δ ⇒ | f(x) - f(x')| < ε.
1
Láúy daîy xn = nπ , yn= ( + n)π .
2
π
1
Khi âoï | xn - yn| = | nπ - ( + n)π | = 2 .
2 1
nπ + ( + n)π
2
⇒ | xn - yn| →0 khi n → ∞ tæïc laì ∃ δ >0 : | xn - yn| < δ.

π
Nhæng | f(xn) - f(yn)| = | sin(n π ) + sin( + n π)| = 1.
2
Khi âoï ta choün ε<1 ⇒ | f(xn) - f(yn)| > ε

Váûy ∀ ε >0, ∃ δ >0 : ∃ xn, yn ∈ ¡ : | xn - yn| < δ.

Nhæng | f(xn) - f(yn)| > ε ⇒ f khäng liãn tuûc âãöu trãn R

Baìi 5
sin x
Chæïng minh ràòng: haìm säú f(x) = liãn tuûc âãöu trãn mäùi khoaíng (-1,0)
x
vaì (0,1) nhæng khäng liãn tuûc trãn (-1,0) ∪ (0,1).

Giaíi
+ Trãn khoaíng (-1,0):

 − sin1, x = 1

 sin x
Âàût F(x) =  , x ∈ (−1, 0)
 x
 −1, x = 0
⇒ F(x) liãn tuûc trãn [-1, 0]
⇒ F(x) liãn tuûc âãöu trãn (-1, 0) hay f(x) liãn tuûc âãöu trãn (-1, 0) .

+ Tæång tæû trãn khoaíng (0,1), ta coï:

 sin1, x = 1

 sin x
F(x) =  , x ∈ (0,1)
 x
 1, x = 0

85
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

⇒F(x) liãn tuûc trãn [0,1] ⇒ F(x)=f(x) liãn tuûc âãöu trãn (0,1) .
sin x
+ Báy giåì ta chæïng minh f(x) = khäng häüi tuû âãöu trãn (-1,0) ∪ (0,1).
x
−1 1
Xeït : xn' = →0, xn'' = →0 khi n→ +∞.
n n
2
Luïc âoï, våïi ε=1 ta coï |xn' - xn''|=
n
1 1
sin(− ) sin
n n
Nhæng | f(xn') - f(n'')| = − =2 >1
−1 1
n n
⇒ f(x) khäng liãn tuûc âãöu trãn (-1,0) ∪ (0,1).

Chuï yï: Muäún chæïng minh f khäng liãn tuûc âiãöu trãn (a, b), ta chè cáön chè ra
hai daîy säú {xn}, {x’n} ⊂ (a, b) sao cho |xn - x’n | → 0 nhæng |f(xn) - f(x’n)| → 0.

Baìi 6
Chæïng minh ràòng: nãúu f(x) laì mäüt haìm liãn tuûc âãöu trong [0,1]vaì sao cho
∀ x ∈ [0,1] ta coï âàóng thæïc:
1 x x +1 
f(x) =  f ( )+ f ( )
2 2 2 
thç f(x)=const trãn [0,1].

Giaíi
Do f(x) liãn tuûc âãöu trãn [0,1]
⇔ ∀ ε >0, ∃ δ >0: ∀ x', x'' ∈ [0,1]:| x' - x''| <δ ⇒ | f(x') - f(x'')| <ε.
1 − x0
Láúy x0 ∈ [0,1]. Khi âoï våïi k âuí låïn ta choün δ 0= <δ
2k
Ta coï :
+ x ∈ [0,1] vaì x+2δ0 ∈ [0,1]
1 x x +1 
f(x+2δ0) =  f ( + δ0 ) + f ( + δ 0 )
2 2 2 
1 x x +1 
f(x) =  f ( ) + f ( )
2 2 2 
1 x x x +1 x +1 
⇒ | f(x+2δ0) - f(x)| ≤  f ( + δ0 ) − f ( ) + f ( + δ0 ) − f ( )
2 2 2 2 2 
1
⇒ | f(x+2δ0) - f(x)| ≤ (ε +ε ) = ε
2

+ x ∈ [0,1] vaì x+ 4δ0 ∈ [0,1]

86
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

1 x x +1 
⇒ f(x+4δ0) =  f ( + 2δ 0 ) + f ( + 2δ 0 ) 
2 2 2 
1 x x x +1 x +1 
⇒ | f(x+4δ0) - f(x)| ≤  f ( + 2δ 0 ) − f ( ) + f ( + 2δ 0 ) − f ( )
2 2 2 2 2 
x
Do x+4δ0 ∈ [0,1] ⇒ + 2δ0 ∈ [0,1]
2
1
⇒ | f(x+4δ0) - f(x)| ≤ (ε +ε ) = ε
2
Ta chæïng minh quy naûp: ∀ x vaì x + 2i δ 0 ∈ [0,1] ta coï

| f(x + 2i δ 0) - f(x)| <ε .

Khi âoï våïi x vaì x+2i+1δ 0 ∈ [0,1]:

1 x x +1 i
f(x + 2i δ 0) = [ f( +2i δ 0)+f( +2 δ 0)]
2 2 2
1 x x x +1 i x +1
⇒ | f(x + 2i +1δ 0) - f(x)| ≤ [ | f( +2i δ 0) - f( )| +| f( +2 δ 0) - f( )|]
2 2 2 2 2
1
⇒ | f(x + 2i +1 δ0) - f(x)| < (ε +ε )=ε
2

Váûy theo quy naûp ta chæïng minh âæåüc

∀ x ∈ [0,1] sao cho x + 2i δ 0 ∈ [0,1] ⇒ | f(x + 2i δ 0) - f(x)| <ε .

1 − x0 k
Cho x=x0 ∈ [0,1] ⇒ x0 + 2 =1 ⇒ | f(1) - f(0)| <ε .
2k
⇒ f(x0)=1 ( ε à0). Vç x0 ∈[0,1] tuìy yï.
⇒ f(x)=f(1), ∀x ∈[0,1].

Baìi 7
Chæïng minh ràòng nãúu haìm f:R → R thoía maîn
| f(a) - f(b)| <| a -b | ∀a≠b.
Chæïng minh ràòng nãúu f | f(f(0))| = 0 thç f(0)=0.

Giaíi
Âãö viãút laûi : f:R → R thoía maîn | f(a) - f(b)| <| a -b | ,∀a,b "=" ⇔a=b.
Âàût x= f(0) , y=f(x) ⇒ f(y)=0.
Khi âoï | x-0| ≥ | f(x) - f(0)| = | y -x | ≥ | f(y) - f(x) |
=| 0 - y | ≥ | f(0) - f(y) | = | x - 0| .
Dáúu "=" xaíy ra ⇔ x=0 ⇒f(0) = 0.

Váûy f(0) = 0.

87
 Chæång II. Haìm säú liãn tuûc

Baìi 8
Cho f: [0,1] →[0,1]. Âàût fk = fo f Ko f . Giaí sæí ∃ n ∈ N sao cho:
1424 3
k

| fn(x) - fn(y)| <| x - y | , ∀x,y ∈ [0,1]

Chæïng minh ràòng: ∃! x0 ∈ [0,1]: f(x0)=x0.
Giaíi
Ta coï : | fn(x) - fn(y)| < | x - y | , ∀ x ∈ [0,1] vaì do fn(x) täön taûi vaì
0 ≤ fn(x) ≤ 1 ( f ∈ [0,1])
⇒fn(x) liãn tuûc trãn [0,1]

Khi âoï âàût gn(x) = fn(x) - x. ⇒ gn(x) liãn tuûc trãn [0,1]
gn(0) = fn(0) ≥ 0
gn(0) = fn(1) -1≤ 0
⇒ ∃ x0 ∈ [0,1]: gn(x0) = 0
⇒fn(x0) = x0.

Do âoï
f(fn(x0)) = f(x0)
fn(f(x0)) = fn+1(x0) = f(x0)
⇒ | fn(f(x0)) - fn(x0) | < | f(x0) - x0 |
⇒ | f(x0) - x0 | < | f(x0) - x0 | (vä lê)
⇒ f(x0) = x0.

Ta chæïng minh x0 laì duy nháút

Giaí sæí ∃ x1, x2 ∈ [0,1] : f(x1) = x1, f(x2) = x2
⇒ | f(x1) - f(x2) | < | x1 - x2 | (vä lê )
Váûy x0 laì duy nháút.

Tæì âáy ta dãù daìng chæïng minh baìi toaïn sau:

Giaí sæí f: [a,b] → [a,b] laì mäüt haìm säú thoía maîn âiãöu kiãûn :
| f(x1)-f(x2) | < | x1 - x2 | ∀ x1, x2 ∈ [a,b].
Chæïng minh ràòng: f liãn tuûc trãn [a,b]. Tæì âoï suy ra ràòng phæång trçnh f(x)=x
coï mäüt nghiãûm duy nháút.

88