You are on page 1of 130
Chuong 4 Bai7 HE BAN KEO VA HE PHAN TAN THO . MUC TIEU HQC TAP Nb dds mht rg Lge pues 223 eho Ries 5. Trinh bay diedé Reo Kh. 4.1, HE BAN KEO Dinh nghia: Hé ban keo Hi nhing hé phan tén cita cée tiéu phan trong mdi trudmg Jing, trong hé ban keo c6 thé tn tai cén bang déng sau : Dung dich phan tir, ion == Dung dich mixen == Gel _Khi ting ndng 46, can bang chuyén dich vé phia phai. Tang nhigt d6 thi cin bing chuyén dich vé phia trdi. Neoai ra, néu thay ddi pH hoae dua vao hé mbt chéit dién ly thich hgp, cling lam chuyén dich can bing. Mot s6 hg ban keo dng chit y la: dung dich nude eta nhiéu chat hoat tinh bé mat nhu : xa phéng, chat mau hiru co, nhimg din chat cia tanin. Trong dung dich ban keo, 6 thé t6n tai nhiing dang hat chi yéu sau: — Nhimg phan tir trung hoa. = Ton “Tap hop nhom céc phan tir trung hia tgo ra mixen. Cc hé ban keo gap nhiéu trong kf thugt nhuém mau, thude da, gidy vai va tng hop hitu co. Hé ban keo dién hinh la dung dich cia xa phOng trong nuée. 4.1.1, Phan loai xa phong a. Xa phong hoat tinh anion: la nhimg xa phing c6 g6c host dng la anion. Nguvi ta edn phan ra than: + Xa phong thing dung dé la xa phong mu6i héa tri mot Natri, Kali hoge la amoni cua céc acid stearic, acid pamitic, acid oleic. + Xa phing cé cation héa tri cao (nh Ca? , Mg"? Al 8 Fe 3), Nhimg xa phong nay it tan trong nude, tan nhiéu trong hydrocacbua long. * Xa phong trong phan tir c6 chita gbe SOs : do géc SOs li géc acid manh nén xa phng loai nay co thé tan ca trong mdi trudng acid va dae bigt trong nude cuing. Vi du : Xa phong natri isobutyl naphtalin sunfonat. b. Xa phong hoat tinh cation: Vi dy: Chlohydrat octadecanoate amin CigHs/NH3C! khi phan ly cho géc xi phng Ia cation CygHyNH". Loai nay ding 48 bao vé keo duong va dé tao ra cdc be mat tich dign duong bang céch cho hdp phy cdc cation nay. ¢. Xa phong khéng phén ly thamh ion: Diy la Jogi xa phng do phan tmg ester gitta acid béo day cacbon dai acid stearic ‘ya rugu da chite propatriol dé tao thinh san pham monoester, diester va triester. Trong nude cdc xA phdng nay khéng phan ly thanh ion, nho cé nhém ua nude nén chiing tan duge trong nirée. Loai nay thutmg duge ding lam chat nhii héa tao méi trudng trung tinh, thudng ding trong my phim. 4.1.2. Trang thai hoat dong ciia xa phong trong nuoc a. Mixen xa phong * = 6 mot nhigt d6 xée dinh, khi ndng 49 xa phong dat ti mot gid ti xée dink, tht trong hé bit dau tao ra cée mixen xa phng. Ndng 46 tao mixen durge goi la néng d6 toi han, ky higu la Cy. Mixen xa phong c6 hai dang cu tao: dang clu va dang phién ban. = Khi gid tri Cy nho, mixen xa phéng c6 dang hinh edu, Cée phan tir chit HDBM quay nhém hydrocacbua véo nhau va huéng nhém c6 eye wa nude ra ngoai. Nhiéu thi nghigm chimg «6 mdi mixen chifa khong 50 phan tir xa phing. Duong kinh cla mixen cau gap ddi chiéu dai méi phan tir xa phong. Khdi long mixen trung binh vio khodng 12.000 - 22.000. _Néu ting néng 46 dung dich xa phong qua Cy, cla mixen cdu, bat diu c6 qua trinh chuyén dang mixen tir dang mixen cau sang dang mixen ban, Cac mixen xa phong cing 6 thé tao ra lop dign tich Khuyéch tin, do dé eting mang dign thé & xc din. O néng 46 cao thich hop, dung dich xa phong cfing tao gel nhu mgi h keo wa ling khac. 4.1.3. Ung dung cia dung dich xa phong — Dung dich xa phOng duge sir dung lim chit bao vé keo, én dinh nhi tuong, chat tao bot. Co ché bao vé ciia xa phong 1a do sy hép phy cia keo, nh turong, bot. Cc phan tir xa phong dinh hudng 6 bé mat ede hat, to cho cdc hat c6 lip v6 solvat héa bao vé — Cfing nhu xa phong, mot sé chit cé téc dung tay ria, bot gidt tng hop déu c6 hoat tinh bé mat cao. Vi dy nhu cdc dodexyl sunfat, alkyl benzo sunfonat... — Trong cong nghigp va doi séng : tinh chat tiy rita 10 do kha nang thim w6t va bint loai cde vét ban khdi vai ve quan do, do tao ra nhimg lop hdp phy bén 6 cae bot va vi vay cfc bot gitt duge ede chat ban 46. — Mét 36 chat téy rita (detergent) con cé kha nang héa tan cde protit, lipit, carotenoit... lam bat hoat céc virut, cée dc t6 vi khuan va cé tinh sat khudn manh. Do vay ching durge ding dé diéu ché cée thudc sét khudn, khir tring, nhimg ché phim mo ding ngoai da chong ndm, cde nhii tuong diu thude. Cae ché pham c6 natri alkyl sunfat ding dé chita loét da day. Ngoai ra, ching con duge ding nhiéu trong nganh thudc da, phim nhuém. 4.2. HE PHAN TAN THO 4.2.1, Nha tong (Emulsions) a, Nhit tong: 1a nhimg hé phan tin gdm nhimg hat cua mot chat long khéng tan phan tn trong mét chat long khae, Ca hai chdt long tao ra nhii tuong phai khéng hoe it tan vio nhau, Dé viée phan tan hat chat long vao moi trudng long duge bén thi can dua vao hé chat 6n dink goi la chat nhii héa, Ty trong ca 2 pha léng nay cng gan nhau thi nhii tuong cang bén, it tach lop. D6 phan tén cia nhd twong thudng thap hon rat nhiéu so voi h8 keo ran trong ong, do dé kich thue cde tiéu phan thudéng lén hon tiéu phan hé keo. 4.2.1.1, Phan loai nha twong 4a. Theo pha phan tén va. moi trang phan tén nguedi ta phn ra: ‘Nha tuong dau trong nude (D/N) Nhii tuong nude trong dau (N/D) Nha tuong kép Siéu nha twong Nai trong déu trong mde: pha phan tan 1a dau, méi truéng phn tan 1a nuée. KY higu DIN, Nguege lai 1a nha teong meée trong déu: pha phin tin la nude, moi tnaimg phan tan la dau. Ky higu N/D b. Theo néng d6 cita pha phan tan: — Nhii tong lofing : 46 14 nhing nhi trong c6 ndng 46 pha phan tan nhé hon 1%, Khi d6 hat nh tong nhé, hinh cdu va hé — Nha tuong dic: khi néng d@ chat phan tan khodng tir 1% ti 7%. Nhimg nhit tuong nay cé hat cing to va khéng bén. 4.2.1.2. Phuong phap nhén biét nhd tong C6 thé phan biét nha tuong D/N hay N/D dya vao nhimg dae diém sau: - Phuong phép pha loang : c6 thé pha loang nha twong D/N bing H20 va pha Jofing nhii tuong N/D bang dau. =, Phuong phap ding kinh hién vi; ding chat mau tan trong dau hodc tan trong nuée dé nhugm mau nhi tong. Vi dy: ding Sudan III mau dé cho vao nhii tuong. Soi inh néu thy mau ewa hat phan tén 1a mau do, moi trudng mau tring (hode khéng méu) thi nhd tuong li D/N. — Phuong phap do d6 din: tite la xéc dinh dign tro ciia nhii tong ma ta muén khao sit. Nhi tuong dau trong nude ¢6 dign tré nhé nén d6 dn dign t6t hon nhdl tong nude trong dau c6 dign tra lin nén 46 dn dign bé. Vi vay, khi do 46 din dién cia nh tuong D/N c6 gia tri 16n cén nguge lai 46 dain cia nhii tong N/D sé nhé. 4.2.1.3. D6 bén ving cia nhé tuong Nhii tuong thurdng cé d6 bén rit kém vi nang luong ty do bé mat lin, cde hat chat léng ca pha phan tan rat dé sét nhap véi nhau thinh mot khdi, dé giam bé mat phan chia pha va nang lugng ty do bé mat gidm hé sé ben. M&t khac qua trinh hp phy mt chdt long lén bé mat chat long khée pha rt kho khan. Vi thé cdc nhii tuong thuong rat khéng ben. Dé cho mt nhii tuong ben, ngudi ta thuimg thém cdc chat nhii héa, Chat nhii héa 6 tac dung lam gidm sire cing bé mat, vi thé d& tao hat, khi khudy lc trong qua trinh pha ché. Ngoai ra chat nhii héa c6 kha nang hap phy Jén bé mat hat chat long, lim cho hat chat long tich dién va tao I6p solvat hoa quanh hat. ‘Chat nha héa quyét dinh kigu nhii tuong 1a D/N hay N/D. ‘Néu chat nhii héa 1a loai thin dich (D/N), tan nhigu trong muse phan oye hon trong céc dung moi hiru co khong phan cuc, thi 6n héa tao nhii tuong D/N. Chat nhii héa ghét dich tan nhiéu trong dau thi én héa cho nha tuong N/D. Téc dé sa ling cia nha teong Trong qué trinh én dinh nha dinh hay hdn dich thing xay ra cdc qué trinh sau: sur tong tic gitta cae tiéu phan do chuyén dng Brown, su ndi kem, su sa lang hoc tuong, tac thuin nghich gitta tiéu phan hat phén tin va méi truéng. Theo Stockes téc 46 ndi kem va sa lng duge xéc dinh nhu sau: 2gr*(d, ~d,) on Trong 46: 1 kich thse hat phan tan g: gia toc trong trudng i, dp ti trong hat va mdi trong, 17: 49 nhét cia méi trueng, = y: téc d9 ndi kem hode lang cn cua nhit dich Sur ndi kem cia nhii dich e6 thé duge giam di bing nhiéu cdch: Gia kich thude hat Gia ting d6 nhét cia moi tung, im su khde bigt ti trong gitta hai pha 4.2.1.4, Phan logi chat nh héa C6 03 loai chat nha hoa : — Nhimg chat hoat dong bé mat: ce chat HDBM 6 03 loai: anionic, cationic va khong phan ly thanh ion, Logi anionic thuémg ding 14 cae xa phong kim loai kiém. Trong dé mach cacbon cita géc hydrocacbua tir 12-18 nguyén tir cacbon. Néu C<12 thi xa phong tan vio nude. ‘Néu C>18 thi xa phong tan nhiéu vao dau, vi thé tac dung bao vé sé rat kém. = Che chAt cao phan tir: 46 1A cde tée nhdn nhii héa ty nhién nhu: gelatin, lexitin, choslesterol, casein, metyl cellulose. ~ Cée hat phin tin nhé: cae hat cao lanh (keo dat sét ~ bentonit) keo hydroxit kim loai Al, Mg. 4.2.1.5. Co ché hoat dong cua chat nha héa a. Vai r6 bao vé Khi them chat nha héa vio hé nhii tuomg, qua trinh phan 1ép tach 2 pha etia dau va nude trong nhii tong gidm. M6ét chat nha héa tt thé hign nig vai trd sau: — Chat nha héa tép trung 6 bé mat va Kam giam site cing bé mat cia 2 chat Jong va lam gidm nang long tu do bé mat cita cae gigt phan tan — Hap phy xung quanh hat phan tan, lam thanh m6t mang bao bén ving, ngan can cdc giot hop lai véri nhau. — Tao cho bé mat ede giot 66 dign tich du Ién, dé xuat hign lye trong hd gita cdc giot, gidp nhii trong ben. — Lam tang dé nhét cla nhii tuong & m6t ndng do vita phai. Thye té khong phai tit ca cdc chit nhit héa déu c6 tat ed ede tinh chat nay. b. Cée loai mang bao vé cia chdt nhit héa : Cac chit nhii héa khi déng vai trd hogt dng sé tao thanh mOt mang mong trén be mat gitta hai pha nude va dau, diu nay lam gidm nang luong tyr do bé mat, ta0 lop ao bao vé khién cdc hat phan tin khéng tip xtc duge dé thanh hat to va pha vo nhii dich, Co thé pl din loai cdc mang bao vé nhu sau: - Cée mang don phén tie: cic chit HDBM Ia téc nhan nhii héa, vi e6 kha nang dip phu & bé tao ra mang don lép phan tir hay cdc ion (cation hoc anion), ngan cach dau nude. Khi hap phy 6 bé mat thi o & be mat gidm, tue la nang Iuong tr do cua bé mat gid, nén nbd dich dn dink hon. Néu cdc chat nhii héa tao ra mang don I6p ion héa thi cic hat nho hon sé duoc tich dién va lye day tong hd tang lén, hé tra nén bén ving. Nhimg chét HDBM khéng ion héa cling co thé hap phy dic biét nhimg ion tr dung dich, lim cho bé mat gigt duoc tich dign, nhéy dé gigt bén hon. ~ Mang da phén tir: cde chat keo va nude tir thién nhién nhur (gelatin, gom Arabic, Aragant) tao ra ede mang da lép phan tir quanh céec giot dau phan tén trong nurse Hién nay cde chat nhii héa téng hop co nhiéu nén loai chat nay it ding. Mang da lp phan tir nay nhuwr tim 4o bao quanh cdc gigt nhd, c6 kha nang ching Iai su ngung két, Ngoai ra mot s6 phan tir chat nay tan trong nude lam cho d6 nhét cua méi trudmg phan tin tang lén, nhi dich tang dé bén. — Mang hat ran: cdc hat rin c6 kich thud rat nho cé I:ha nang thim uot cd nude va diu, nén cé téc dung nhu chat nhii héa. Céc hat rin nay lim thanh mét lép do & be mit gigt nhdi tuong, ng’in cach su lién két cde giot lai véi nhau, BOt rin nhii héa phai c6 kich thude thich hop, ludn ludn nhé hon kich thurée hat nha tuong, Néu chat nha héa tham nude thi lop do bao vé s® xudt hign true. Khi dé tao ra nhi tuong D/N. Néu chat nbii héa dé bi dau thim uot dé hon thi 4o bao vé sé xudt hién 6 pha dau va la chat nhdi héa cho nhii trong N/D. Nhu vay, mang hat rin tao diéu kign hinh thanh nhd trong, khi nd & ngoai giot phan tan. Cé nhimg chat lé tic nhan nhii héa cho nh dich D/N hay N/D cén tay thude thir ty tron Lan, Hinh 4-1. Cac mang béo ve ca chat nh ha 4. Nhd tyong DIN, 2. Mang Gon lop phan tir 3. Mang da Sp phan ti 4. Mang hat rén Hinh 4.2: Cac loai mang hat ran quanh giot nha tong. ” an, Truong hop giot dug bao vé, ‘Throng hop khong tao duoc nha inh tuong duoc hin thanh, twang, giot khong dug bao ve. Khi mudn diéu ché nha trong D/N, trude hét phin tén bentonit vao nude cho cdc hat phan tén hat nude tao ra bot nhao, sau dé thém dau vao roi nghién tiép. Néu muén digu ché nha dich N/D thi dau tién phan tan bentonit trong dau. Sau dé thém dan nude vao, Trong thye té vige diéu ché nha wong va pha bd nhii tuong rat quan wong. ‘Trong nganh Duge, nguvi Duge si quan tam toi vige digu ché cde nhi twong thudc thich hgp, dé che dau mai vi, tang tc dung cita thude. Nd twong D/N thudng ding trong, edn loai nhi tuong N/D thi hay duge ding ngoai (nhw cream, dau nude thom). Voi tinh chit Ia chat nhii héa cho cac dau béo, ngudi ta hay ding long do tring, gelatin, dextran. Vi thé phai bidt r& tie dung cia mt chat nhti héa dinh ding dé pha ché. Neuye lai trong cde ngdnh céng nghigp, vige phd bd nhii twong cling 1a van dé quan trong durge dat ra ‘du: ding acid manh dé thu nhya cao su tir nhii trong mii cao su. ‘Nau néng, ly tam véi téc dd cao, diva nhii twong vao dign truong 1a mot trong nhiing bién php hirw higu dé pha vo nha twong trong cong nghiép dau mé dé tach dau va nuéc ra khdi nho, twong N/D. 4.2.1.6. Sy chuyén turéng ciia nh tong (Sy dao pha): Su chuyén tudng cua nha tuong 1a qué tinh chuyén bién tuong hé cua 02 logi nit tuong tir D/N === N/D trong didu kign thich hop: (Qué trinh nay tién han bang céch vira khuay manh, vira them chat nh héa thich hgp. Vi du: Khi cho CaCl; véi mét long thich hop vao hé nh twong DIN di duge nhi hoa bing xa phing natri, xd phdng natri sé két hop voi CaCl; thinh xi phong canxi, 1a chat nha: héa loai N/D. Sau khi thém dau dé digu chinh ti 1€ thé tich pha dau nhiéu hon pha nude, khuay manh s€ thu durge nha tong N/D, Sw chuyén tuémg cia nhi twomg duge sit dyng dé pha bé ahi twong ban dau thinh hi tong méi hod khi cn tach pha 6 céc nha tuong ty nhién. 4.2.2. Hn dich (Suspensions) Huyén pha hay hén dich, dich treo thudng 1a hé phan tan di thé rin trong long, thude 1a hé phan tan thé, Nhigu tinh chat eda huyén phi gidng tinh chat hé keo nhung ceudng 46 tinh chit thi khéc nhau. Vi dy: huyén phi sa ling nhanh hon keo, e6 chuyén dng Brown rit yéu, hau nh khong cé kha nang khuéch tén, huyén phit khéng nhiéu xa anh sing vi kich thude hat Jn hon bude song Anh séng. Khi chiéu anh sang qua huyén phi, ta thay huyén phit due vi cdc hat phan chiéu anh séng theo moi huéng. Huyén phi c6 46 bén dong hoc rét nhd, vi ede hat to dé sa lang. Tuy céc dich treo lam thuéc d& cho thém cdc chdt cao phan tix, hoat chat hoat tinh bé mat dé ting d6 bén, song dé lau van phan 6p. Vi thé ngudi ta van phai dé & nhan dong chit : * Lc kf trrde khi diing ” d6i vai logi thuée nay. 4.2.3, Khi dung (Aerosol) Thuimg la nhing hé phan tin khi trong 46 chét phan tan 6 trang thdi rin hoa long phan tan trong méi truéng khi. Cac hé rin/ khi c6 the 14 hé keo (nhur khéi) nhung cing 6 thé 1a hé thd, khi kich thuée hat Ion nhur cdc dém bui. Trong thye té thrdmg bui khéi Tan In v6i nhau, trong cing diéu kién xuat hign. Hé phan tan long trong khi thudng goi a suomg ma, trong suong mi cdc hat phan tén c6 dang hinh cau. Hat keo khi thuréng c6 thé mang mét Iuong dign tich nhé hon nhiéu so voi hat keo trong méi trong long. Bang thye nghiém nguoi ta thay cdc hat MgO, ZnO, Fe203 mang dign tich im, cdc hgt SiOz, P20s, than, tinh bGt mang dign duong. Su hinh thanh cdc dim may, suong mit gay nhigu hign tugng thai tiét trong thién nhién, c6 anh hudng rat nhiéu t6i néng nghiép, sy san sinh phat trién cua déng, thyc vat. Su hinh thanh ede dém byi trong céc khi xa cia nha méy, gdy 6 nhiém méi trudng. Van dé khi bui 6 cdc nha may la van dé ky thudt quan trong anh hudng dén site khée ciia ngudsi lao dng. Ngudi ta cé thé din hé keo khi qua cdc thiét bi loc by goi la cée Cyclon, Dong hat byi c6 t6c d6 lim di qua Cyclon bi thay adi tbe dé va huéng chuyén dng sé bj sa ling xudng. Bién phap dign chuyén dé loc keo khi, diing trong cong nghiép 48 khit bui cdc 6ng khéi, cde khi thai thoat ra nhur sau (hinh 4.3): ‘Thiét bi gdm: day catét cé mat do dong dign rat 16n. Anot 1a thanh éng kim loai. Dign ap gitta hai cue khoang 70 dén 100 kV. Dién tir tir catot bay vo khi ion héa cdc phan tir khi. Céc phan tir bi ion héa nay duge cfc hat keo hap phy. Do dé hat keo mang dign 4m va chuyén nhanh vé anot, sau d6 mat dién tich roi xuéng. 0 > Khisgeh ” Khibyi o Hinh 4-3. Thiét bi loc bui bang phuong phép dién cdng nghiep Vigc bao ché nhimg hé phun ma trong digu trj mai, hong dé ting higu qua tri ligu dang ngay cang duye ting dung rng rai. Ngurdi ta ding khi dung hoe cée binh xit dé dua cae thude khang sinh & dang. rin hodec léng thanh cdc hat nho, phun than dong vao noi bi viém nhiém dé ting cutmg kha ning can diéu tri ‘Vidu : - Khi dung hydrococtizol, dexamethason phun vio hong bénh nhan. - Huyén phi Neomyxin va Oropyvalon dé xit vao durtmg mii = Thude phun mi Salonpas xit vao vét throng khi dau co, khop CAU HOI LUQNG GIA 1. Dinh nghia hé ban keo 1a gi? Nhing yéu t6 nao anh hug ti ean bang cia hé ban keo. 2, Néu ede dang tan tai va dac diém cita Mixen xa phong trong nude ? 3. Néu nhing dic diém ciia nha tuwong so véi hé eo. 4. Trinh bay co ché téc dung nbii héa cita ba loai chat nhii hoa dién hinh. 5. So sinh 46 bén va tc dung cia nhii trong véi hé keo. CAU HOI TRAC NGHIEM 1. Natri octadecanoat 14 mét mudi hiru co khong déng vai trd sau: a. Lam chat ty rira cita xa phong héa tr] 1 'b, La chat nhii héa tao nhii dich N/D c, Tao lop mang bao vé trén bé mat cia cée giot gitta hai pha long d. Gidm site cng bé mat gitta 2 pha ling dau va nuée e. Giam nang lugng ty do bé mat gitta 2 pha dau nude. 2. Ete cia Polietetilen va span ¢6 dac tinh sau: a. La chat hoat bé mat logi anion b. La chat hoat bé mat loai cation ¢. La chat hoat bé mat khong phan ly thinh ion d. Tao nha dich N/D e. Tat cd déu sai 3. Hop chit natri stearat trong cén ethylic dén néng do cao ndo dé a, Cé thé tao mixen clu b. La chat HDBM anion c. La chat HDBM cation 4. Co thé ché tao edn khé ¢. Tat cd déu diing 4, Gelatin la cac chit HDBM loai: a. La chat HDBM anion b, La chit HDBM cation ¢. Lacée chit HDBM c6 nguén géc ty nhién d. La chit HDBM khong phan ly thanh ion ©. Cau e vad ding. 5. Trong long dé trimg c6 hgp chat lexithin 1a a. Chit HBBM loai anion b. La chdt HDBM cation c. Lachdt HDBM 6 nguén géc ty nhién d. La chit HDBM tao nbd dich N/D e. Tat ca cdc cau trén déu ding 6. Phosphalugel 14, ché pham tr viém_loét da day t4 tring, cd thanh phan chinh la ‘IPOs, chat lam ngot, chat lim thom va chat én dinh, cho biét edu tnic cia ché pham trén: a. Dung dich phan tr b, Nhii dich. c. Hin dich d. Hn dung dich ¢. Tit ca déu sai 7. Ngudi ta c6 thé pha v6 cdu tnic cita stra dong vat hod thyc vat bang céch: a, Nau s6i sita dau nanh b, Lam lanh sita dau nanh c. Khudy manh d. Thém chat HDBM khéng phan ly thanh ion ¢. Cho thém stra da bi chua stl ll lla Chuong 5 CAC HIEN TUQNG BE MAT VA HAP PHU Bai 8 CAC HIEN TUNG BE MAT MUC TIEU HOC TAP “LD Trinh bay dheoe khidi nite ve site cing’ bé mde Gia dng dich: 2. Trinh bay duge hign tno neem nidn. ay. (3 Trinh ny co tae nt i ham 0. 5.1. NHU'NG KHAI NIEM CO BAN 5.1.4. Sive cng bé mat cia chat long Site cing bé mat (SCBM) ciia chat long LA nding Iugng ty do trén mot dign tich bé mat, la céng cdn thiét dé lam ting bé mat lén dign tich nhat dinh. Xét bé mat phan cach 2 pha ling-khi. Céc phn tit A 6 trong long chat léng chiu nhiing luc tung tée cita cde phia long-long bing nhau. Cdn céc phan wi Bo lép bé mat lye tuong téc ede phan tif léng-khi nhd hon long-long . Vi thé edie lye tie dung vao phan ti B kéo B hung vao Ong chit King gay nén stic cing bé mat tren chat long B. Khi Oh Be Lscocmantrnnet nator | —> Cac phan tir bén trong chat léng Hinh 81, Lyc tong tac gira cdc phan tir bé mat va cdc phan tl trong long chat lng ‘Thi nghiém: Tir thanh M’N’ néu kéo cing — 1 dén MN ta tgo dutge mot mang chat lng tren khung MNM’N’. Ta da tgo m@t ning lugng dir trén bé mt trén khung MNM’N'do dé mang c6 xu hudng gidm dign tich bé mat bing cach kéo thanh MN di déng vé phia M’N’. M = ah Néu tée dung mOt Ive F vao thanh MN, 4é 7 lam gidm suf kéo cing bé mat mang chat ldng N F dén vi tri M'N thi luc F c6 cong bang voi nding lugng du bé mat. Hinh 6-2. Dung cu lam tang be mat mang chat long Nhu thé, ta da phdi tigu t6n mot cong dé chéng li su co kéo ca bé mat, céng dé bang d9 tang cila nang Ivgng dur bé mat dG,. Ngoai ra, cong nay ding aé thing lye tong tac gifa cic phan wh bé mat nén cong cling ty 1¢ vdi d6 ting dign tich tiép xi. Taco: =dG,=0.dS 6.1) Trong dé o la hg s6 ti 18 va ae gg 1A site cding bé mat (SCBM) Khi dS=1 => dG,=0 1Nén o6 thé n6i SCBM 1a nding long tgo ra trén m@t dom vi b& mat. Nhu vay SCBM 12 nang lugng ty do mim tén mot dign tich bé mat lem’, céng cn thiét dé lam tang bé mat Jén dign tich nbat dinh 1cm’?. ‘Thf nguyén cia SCBM [8 erc/em’ (ere = dyn. vem) vay: ‘SCBM = ere.cm? SCBM = dynem™ Bang 5.1. Sirc cng bé mat mot s6 hgp chat hoa hoc TT Chat long Nhigt 49 ("C) ‘SCBM o (ercicm’) 1_| Etanol 20 216 2_| Benzen| L 20 28,9 3_| Glycerin 20 66.0 4 [Nude 20 72.75 3_| Thay ngan 20 ft 486 (6 [Hysro 252 2 7_| Oxy =198 17 @_| Thiéc 300 510 @_[vang 1200 4120 Trén bé mat léng-khi, nude c6 SCBM 18 72,75, ercicm?, 6 18-20 °C. ‘Thuy ngan c6 SCBM 1a 485 erc/em’, cdn huyét thanh ngudi 1a tiv 46-47 erc/em’, Khi nhigt d9 tang thi SCBM gidm. . 6 nhiet d6 t6i han, bé mat phan chia léng-hoi bién mat thi SCBM = 0. 5.1.2. Ap sudt hoi bao héa trén bd mat cht tong C6 hai gigt chit 1éng bén kinh ty va r2 dp sudt hoi bio hoa trén hai giot chat long nay 1a pi va pr, dé don gidn, ta coi hoi 18 khi ly twGng thi 4p sudt hdi bao hoa va ban kinh hai giot chat long lién quan theo phuong trinh sau: | (5.2) Néu r, > m2 thi p> > pi. Khi thay giot chat long mot bing bé mat phing ufc ry > © thi pi = Pping V8 Pz Van 1a pray, Khi d6 lién quan gitta dp sudt hoi én bé mat phang c6 tuong quan sau: } (53) Tn Nhu vay 4p suat hoi bao hod trén bé mat phdng ludn nhé hun dp sudt hoi bio hoa d trén mat 16i (r > 0) Pn = Pohang in Ap sudt hoi bao hod trén bé mat 1dm (r <0) ludn nhd hon Sp suat heli bilo hoa trén bé mat phang. 5. 1, Hign turgng mao dén ‘Truong hop ahiing nbiing mao quan thuy tinh trong nude th) ¢6 hign wong nude dang lén bén trong mao quin mt khodng c6 chiéu cao 1a h. Ngan mép nuéc trong mao quin Iudn c6 dang Kim, do 4p sudt hoi bio hod 6 bé mat 1bm ludn nhd hon 4p sudt hoi bao hoa 3 bé mat phing. Hinh 53. Mao quan thuy tinh nhing trong nude pi < pr 5.1.2.2. Hign turgng ngung ty mao quan Vi 4p suat hai bdo hoa 6 mao quan hep luén nhé hon 4p 3 mat phang, cho nén nhiéu khi hoi vin chufa dat bio hoa hoae qui bio hoa d bé mat phang, nhung c6 thé bao hod hode qué bio hoa déi vai pha l6ng nim trong mao quan hep ngbia [a nu6e 66 thé s€ dong lai trong mao quan, qué trinh nay goi 1 hién tugng ngung ty mao quan, Ti 6 suy ra: sy ngumng ty hoi 6 mao quan hep xdy ra s6m hdn d mao quan ln, Hign tong ngung ty mao quan 1a cd sé cila hién tong hép phy hoi nude 5 nhitng mao quan hep va céc 15 xdp ctia cdc chat hip phu xp nhu silicagen va cde chat hit dm, 5.1.3. Hién tugng thdm wot bé mat Khi mot chat lng tiép xitc voi bé mat rn ta c6 hign tong sau: ~ Néu chit long bao phil toan bé mat rn thi dude goi 1A sy théim wot hoan toan. Vi du: nhé vai giot nuéc trén bé mat rin bong sach, nude sé bao phi bé mat rin, ta c6 sur thdm udt hoan toan. = Neue lai, khi chat lng tu Iai thanb nhing giot day tren bé mat rin, ta goi d6 1a su théim u6t khGng hoan toan. = Néu chat léng tao thanh nhang hat hinh cau trén bé mat ran thi dé 1 sy khong thm w6t, giéng nhu got thuy ngan trén bé mat ran. Quan sat hfe tuoing tc gitfa cde phan tir rén-ldng, khi-rin va Wing-khi ma ta thay hién tugng thm uét vdi céc mife dd khdc nhau. Khi chat lng tigp xtic vdi bé mat rin tao nhiing géc khdc nhau dug goi 12 ge tham uét 0. 6 <90°C = 90°C > 90°C Ons Hinh 4, Nning trréng hop thém uét Khong hoan toan 4: Pha Léng ; 2: Pha khi 3: Pha ran Tai diém A la im tiép xc cita 3 pha Wing (1), khi (2), rn (3) 06 3 lye tuong. tae: ~ orn: Lute cing bé mat léng-khi; ~ 6,4: Lue c&ng bé mat rin-khi; - 6,4 Lite cing bé mat rdn-long. Ba Ive nay nim 6 3 vects tung Ung véi tiép tuyén cla chat long va cdc bé mat phan chia Khi géc thiim wét 6 6n dinh, hai lye oj, Va oi, tée dung én bé mat vat rin C6 phuong d6i nhau. Luc ois tao voi bé mat vat rdn mot gée 8. Vi vay ta 6: Kr = Gis + 14 COSO Suy ra: cos (34) Cos6 dae trung cho kha nding thém udt bé mat. Vi géc 0 bign déi tir 0 -180°C nén cos6 bién thién tir 1 dén-1. Chat long thém uét hoan toan khi @ = 0°C hay cos® = 1 va hoan ton khong thdm urst khi 6 = 180°C hay cos0 = -1. Do d6, cos0 cng Kim thi chat long cng d& tham ust bé mat, mudn cos0 Jn thi ox.g phai lon va GL» phai nho. hang bé mat thim wot tt (cos@ > 0) goi 1a bé mat wa long, trai lai dé mat co cos@ < 0 goi la bé mat ky long. ‘Tham wdt 1 qué tinh kam gidm nang lugng ur do 8 hg c6 3 pha tip xtc, sir thdm wot t6t khi chat léng chay lan bao bé mat ran, Nhu thé, thm uét la qué trinh thay bé mat cé SCBM én (rx) bing bé mat cé SCBM nhé hon (1.x), qué trinh thém ut Lm gidm nang ludng wy do bé mat nén qué trinh dé 18 tod nhiét Nhang bé mat thm uét goi la bé mat va ling, bé mat khong thdm wot goi la bé mat ky long. Ta c6 thé chuyén mot bé mat tty ky Jong sang ua long va ngugc lai bing cach duva vao hé nhitug téc nhdn thm wot (thing 1a cae chét HDBM). Tac nhén thdm wét la chat c6 khd nding lam gidm luc cang bé mat ca dung dich auding didi luc cng bé mat ciia chat rdn . Hign tugng thm uét dige img dung nhiéu trong thyc té dé diéu ché, bao vé he keo, nha tying thudc, tuyén ndi quing va k¥ nghé nhum mau. 6.1.4. Stee cdng bé mat cla dung dich chét tan 5.1.4.1. Chét tan trong dung djch la cht khéng hoat dong bé mat ‘Trong dung dich, sy phan bé chat tan trong dung méi va néng 46 chat tan d6 Anh hudng rat 1dn ti stfc cing bé mat cha hé. Néu chat tan phan ly trong dung dich, céc ion chat dién ly wong téc vai cdc phan tir dung méi tao nén hign tufgng solvat héa. Trong nude cdc ion nay bi hydrat hod manh, nghia ld ching bi cdc phan tir dung mdi kéo sau vao trong long dung dich. Két qua, lung chat tan d bé mat nhé hon trong long dung dich nhu thé stic cling be mat ca dung dich lén hon site cng bé mat cia dung méi nguyén chat (45> Cum). Néu chat tan khong dién ly va bj khéng solvat hod manh thi chit tan sé phan bo lop bé mat va tong long dung dich nhu nhau, khi 46 o44= am Vi du: Khi hoa tan dung saccaroza vio trong nuée thi SCBM dung dich va dung mdi hdu nhw khéng thay adi. ‘Trong hai trudng hop trén: chat tan Lim ting chit it SCBM cila dung dich hoge khdng lm thay d6i SCBM cila dung dich; ngudi ta goi chuing 1a chit khéng hoat dong bé mat, 5.1.4.2. Chat tan trong dung dich la chat hoat dng bé mat Mot sO chat hitu cd c6 cdfu tao gdm hai phdn: Géc hydrocacbur va cae nhom chic: NOx, COOH, -NHp, -OH, -SO3H. Do cdc géc hydrocacbon ky miéc tic 1a khong twing tée hoae tong téc yu véi nude, nén suf cé mat ciia ching d trong nude di lam yéu tung téc gifla cdc phan tit trong dung méi nay. Lue nay, chat tan thudng tap trung va tich ty Idp bé mat nhiéu hon trong lang dung dich. Vi thé, SCBM ciia dung dich nhé hon SCBM cila dung moi tinh Khiét (041< 4m). Nguii ta goi nhitng chit nay 1a chdt HDBM. Ky higu chat hoat dong bé mat Dau NUée a: Nhing phan tt c6 phan than dau chiém wu thé bb: Nhdng phan ti c6 cn bang dau - nude nhy nhau c: Nhing phan tir c6 phan than nude chiém uu thé Hinh 5-5. Tuong quan than dau - née cla chét HBM Ky higu chét HDBM gém vong tron tudng ing cho nhém phan cue thin nude con nét dam gach dai 1a géc R than da Tuy theo do dai cita mach hydrocacbon va bin chit céc nhém chite 66 tinh than nudc khéc nhau ma céc chat nay phan b6 trong dung dich & nhing vi tri nhdt dinh nao d6. Trong mai tring c6 2 pha diu-nutée, phén ge R eta CHDBM nam 6 pha dau va phan thin nude (nhém chifc) nim 6 pha nude. Cée chat HDBM déu c6 kha nang tap ung & bé mat ngdn céch pha va Lim gidm SCBM cia dung dich. Kh ning lam giim SCBM ciia dung dich nhiéu hay st phu thude néng d6 chat HBBM va chiéu dai mach cacbon eiia géc R. Bigu dién suf phu thude cla SCBM dung dich vao néng d6 chit tan trong dung dich, duige néu d hinh 5.7 Su thay déi SCBM theo néng d6 chai tan. Bé mat dung dich cé ch& HOBM 6 6 Hinh §-6, Sy phan bé clia chat HBM trong dung dich Kha ning lim giém SCBM cia chat HDBM trong dung dich phy thude vio chiéu dai va sO hdng mach hydrocarbon va due yoi Li hoat tinh bé mat, cs ° 1. Chat dién ly 2.Dung méitinn khiét 3. Chat HDBM Hinh 5-7. Su thay 481 SCBM theo néng d0 chat tan trong dung dich Nam 1884, Traube da tim ra qui t4c thy nghiém nhw sau: G néng 46 thap, khi khéo sat dung dich ca cdc acid béo 66 cling mt day déng ding, néu thém m6t nhém -CH2 vio mach hydrocacbon thi hoat tinh bé mat sé ting khodng 2 dén 3 lan. Sau nay, ngudi ta thay quy t4c Traube vé hoat tinh bé mat cing ding cho ca cdc chat HBBM cé nhém chife la amin va nig. 5.2. PHAN LOAI CHAT HOAT DONG BE MAT ‘Theo nguén géc cde chat hoat dong bé mat (HDBM) cd thé chia lam hai loai: Cée chit HDBM c6 ngudn gée ty nhién nhur dat sét, cao lan, hode gom, nhya cay, long 48 trimg (lecithin), cholesterol. Cée chat HDBM © ngudn ade nhan tao (ting hgp), day la logi quan trong va eb nhidu mg dung thu 16, lai chét HDBM nay due phan lam ede dang sau: 5.2.1. Chit hoat dong bé mat logi anion _ Diy l loi chit HIDBM 06 thé phn ly thanh anion trong moi trdng hoat dng, loai nay 6 thé ké céc hop chat sau: 5.2.1.1, Xa phong kim loal héa tri! La mudi cita acid béo va ion kim loai héa tr I, vi du: Natri stearat: CysHy;COONa; Kali oleat: Ci7HyCOOK Trong méi trudmg hoat dong, cde mudi nay phan ly thinh anion ¢6 tae dong, Cyll3COONa ———® CirHysCOO- + Na’ XApphong Na thurdmg gay kich tmg da va li chat nh ha cia nb ttromg D/N. ati 2. Xa phong kim foal héa tri I! La mudi cia acid béo va ion kim loai hoa tr IL, vi dy: Canxi stearat: (Cy7H:sCOO); Ca Magnesium oleat: —(CiHxCOO}Mg “Trong moi trudng hoat dng, ede mudi nay phan ly thanh anion c6 tée dng (CrHsCOO;Ca—— (CrHCOOY, + Ca” Xa phong Ca thurdmg gay kich img da va la cht nhi ha cia nha turong N/D 5.2.1.3. Mudi sunfat cia alco! béo va ion kim logi ién hinh ctia loai nay 1a Natri lauryl sunfat: C1HpsOSOsNa. Hop chat nay dé tan trong nude, dé tg0 bot (diing trong kem nh rang), ding lam chat trg tan, bén trong moi trudg nude cimg. 5.2.2. Chat HDBM cation Diy la loai chit HDBM o6 thé phan ly thinh cation durong tong méi tr’mg hoat dong, Jogi nay c@ thé ké cdc hop chat sau: 5.2.2.1. Muéi amoni bac 4 Phan tir cde chét nay cé nhiéu nhom hydrocarbur_ gin vao amin bic 4, khi hda tan trong, ude céc hgp chat nay phin ly thinh ion duong dong vai tro hoat dOng, vi du: CHs(CH3)NCL—— Cicth(CHsN- + CT Chat HDBM loai nay rit dé gy tham, gitp be mat vi Khu d€ thém ede chat sat Khun Ade bj tiéu digt, 12.2.2. Mudi amin La mudi acid cua amin hiru co. khi hoa tan trong nude cde chat niy phan ly thanh ion iomg déng vai tro chat hoat ding. CisHyNHCL-——® CwHyNiyh + CT 3.2.3. Cac chat HOBM khéng phan ly thanh ion 5.2.3.1. Ester cua regu da chive va acid béo Rugu da chit khi bi ester hoa voi acid bo itu cae thé tao thanh mono ester hod ester ahigu Lin ahr diester. triester dy la chit HIDBM khong phan ly thanh ion. vid HO-CHy-CHy-OH + CirHyCOOH —® HO-CHCHy-0-CO-Cooths + HO ‘Trong phan img trén, propadiole6 hai nhdm OH, neu chi co mot nhen ON bi ester tgo ra sn phim monoester (c6 mot phn thin du 1a acid béo va. mot phan thin nuoe La nhom raga con Iai) 'Néu ca hai nhm OH bi ester igo sin phim diester ( hai phi than du ta acid béo va snot phan than mui 1a phan cbn Iai) nur the hoat tinh be mat cu diester sé c6 phan thin du kha véi monoester. py fa lai chét HDBM ma trong mai trsdng host dng khong phin ly than fon, Khong ich img da thurdng ding trong my phim. 5.2.3.2. Span va Tween «a Span: LA san phi ester ha ea sorbitan vat acid bEo, trong mot Ima oat dong khong phan ly thinb ion, tie dng nit hoa ni dich N/D. (CHOH):CHOCHOH C;H5COOH —> (Ch JON) (CH;0),COOC Hs +0 Tween: ta sin phim eter ha cia Span va polioxietiten, trong. moi tnabng hoat dong khong phan ly thinh ion, o6 tée dng nh héa nti dich D/N. 6.3. UNG DUNG CUA CHAT HDBM Trong nganh Duge cae chit HDBM cht yéu due ding lam cic te nhan thm Yat, hoa tan, nha hod, tao bot, kha nang tdy nifa va kha nang tao mixen. 5.3.1. Sy tham wot Nhiéu chat rin khong tham udt chat 6ng, khi SCBM tdi han clia n6 qua thap so Voi SCBM cata chit Ing, Vi du: oy20 =72 dyVem, Spizenten = 31 dyVem. Vi thé, nguifi ta ding cic chit HDBM khde nhan trong dung dich nude, dé lam giim SCBM dung dich nude xudng dusi gan 31 dyl/em, khi d6 chang dé thm vat hon. 5.3.2. Tac nhan hoa tan Trong dung dich sy hign dign mét s@ chat HPBM sé hoa tan nhiéu hoat chat hon. Vi du: su hod tan ei 2 ting khi thém chat hoat dong bé mat nhyt natri caprilat, natri laurat, Tween 20, Tween 60... mu diém eila cae tae nhiin nay Ta ing do hod tan eta thude, ting tie dung sinh hoe va do ben cila thude, hocmon estron trong dung moi 5.3.3. Tac nhan nha hod Khi stv dung chat HDBM lam tée nhdn nhG hod, sé quyét dinh loai oho wong dau trong nude (D/N) hode nude trong div (N/D), diéu nay gitip cho cau tric cha nha tidng digu ché thich hop hon, Mot s6 chat nha hod téng hop nhu Sanimal H, M, L va ‘Triton B due sit dung rat higu qui wong ché phdm thude tif su dé wo thanh nba. tng DIN khi dufge pha loang véi nue. rronatcensaonasamewenihinienieaainitt 5.3.4, Tac nhan tao bot Bot la mot hé khong bén vig, str tao bot sé kém theo sy gia ting bé mat phin cach khi- ong rt Kim. Vi thé, sur tao bot chi e6 the xay ra khi site caing be mit ctia hé nho, Didu nay duge thye hign bing cach thém xa phing natri vao nude, hoge ede chit HDBM Khe, Nuée tinh khiet hang tgo bot, chi cd nude chita xi phing hoa cde chat HDBM khée méi tao bot. Mor chat TIPBM trong qua trinh hoot dng Kim gim stte cng ctta hé nhigu sé e6 kha nding tao bot tot 8.3.5. Kha nang tay rva Kha ning tdy nia la tng hop ee tinh chit dic trmg etia xa phong nur: Alt ding ten snit, kha nang nhi hod, Khi:néing hod tan vir Kha nding tao hor xitip cic chit bain bj tic Khoi be mil vai soi va hda tan vao nude dé ding. 5.3.6. Kha nang tao mixen “Trong dung dich x phong ¢6 thé thn tai 6 dang ion phan tir hoe mixen. Mixen la tip hop ede phin wr xa phing phan ly hoc kh6ng pha ly. Khi ndng dé xa phdng trong dung dich dat t6i mt mite nhat dinh goi 1a ndng do 16 han mixen (NDTHM) thi trong hé hinh thanh mixen hinh cau. Trong mixen hinh cia, mach hydrocacbon sé quay du vio nkau cin nhém phn eye thin nude s® quay ra ngdal tao thanh khoi edu Khi nng 46 xa phong trong dung dich eao hom cic mixen s c6 cdu tao dang tam. Trong, mixen hinh tam, mach hydrocacbon sé quay du vio nhau con nhém phan cue than nude se {quay ra ngoai tao thanh lip song song nhau, Két qua la cée mixen hinh tam durge tao thanh gdm hai lop phan tir xa phong co mgch hydrocacbon huring vio nhau con nhém thin nude quay ra to tinh hai ban mit song song. © GAU HOI LUQNG GIA 1, Néu dinh nghia vé sfc cing bé mat 2, Gidi thich kha nang lam gidm stic cing bé mat cia chat HDBM. 3, Néu nhiing dac diém gidng nhau va khée nhau cia chat HDBM. 4, Phan loai chat HDBM: cfu tao, tinh chat. 5, Néu tg dung cla chat HBBM. CAU HO! TRAC NGHIEM 1. Trong qué trinh hé’p phy, than nao 6 kha nang hap phu wt hat: a. Than dude b. Than géo dita © Than dé d. Than gin e. Than bin 2. Qué trinh acid acetic bi hp phu trén than hoat la qué tfinh hap phu: a, Hod hoc b. Hod ly c Vatly d. Bé mat e. Titcd déu dung 3, Ké tén mot ché phdm duge chita than hoat duige san xuat tai Viet Nam: a Carbophos b. Acticarbine © Quinocarbin d. Carbogast , Normogastry! 4, Khi diéu ché nha dich D/ N, dé nhd dich dugc én dinh ngudi ta thudng: a, Tang tf 1€ dau so véi nutée b. Thém dung dich CaCl c. Thém dung dich NaCl 4. Thém natri stearat e. Thém calci stearat mt 5. Chat ndo c6 thé dude sit dung lam chat tdy rita trong ving nude cting: Natri stearat Calei acetat Bot gidt tong bop epee Tat ca déu ding 6. Trong kem danh ring chat tao bot thubng ding [a a. Natri stearat b. Natri dodecyl benzen sulfonat c. Natri lauryl sulfat d. Span e. Tween 7. Mudi stearat trimetyl amoni bromur 1a chat hoat dng bé mat c6 dic tinh: a. Khi cho vao nue phan ly thanh anion b. Buge ding trong mdi trusng kiém c. Tao bot wt d. C6 kha nang sat khudn tt e. Tal 8. Span 1a chat hoat dong bé mat c6 dic diém: déu ding a. Laester ciia sorbitol va acid béo b. La ester cila sorbitan va acid béo c. La ete ciia sorbitan va alcol béo d. La ete cia sorbitol va alcol béo fe. La ester cita sorbitan va acid hitu co 9, Tween 1a chit hoat dong bé mat c6 dac diém a. Laster ciia span va acid béo b. Liete cita span va ethylen glycol ¢. Laete ciia sorbitan va poli ethylen glycol d. La ete cita sorbitan va polioxi cthylen glycol ¢. Late ciia span va polioxi ethylen glycol 10, Khi hod tan mét lung xa phdng natri vao nude sé co hién tong a, Xa phong natri phn tin wén bé mat ciia dung dich b. Xa phdng natri Kim ting stfc cang bé mat ctia dung dich c. Xa phdng natri phn tin vao trong long chit long Ham tang side mat cia dung dich d. XA phdng natri phiin tan trén bé mat va trong long nbu nhau, khOng Fam thay di stic cing bé mat e. Ciubvaa ding. 11. Vai td cita Span trong chét HDBM la: : a, Chat tao bot b. Chat trg tan c. Chat nh héa N/D d. Chat phd bot fe. Chat nhi héa D/N 12. Vai trd ciia Tween trong chét HDBM Ia: a. Chat tao bot b. Chit trg tan c. Chit nhit héa N/D d. Chat pha bot e. Chat nh héa DN 13. Vai trd cia Natri lauryl sunfat trong chat HBBM 1a: a. Chit tao bot b. Chat trg tan cc. Chat nhii hoa N/D d. Chat pha bot e. Chat nha hoa D/N 14, Vai trd cia Hexadecy! trimetyl amoni clorur trong chit HDBM Bi: a. Chat sat khuan b. Chat trg tan ce. Chat nhii hoa N/D d. Chat pha bot e, Chat nhii hoa D/N 15. Vai trd ciia lecithin trong chét HDBM I a. Chat sat khuan b. Chat trg tan cc, Chat nhii héa N/D d. Chat pha bot e. Chat nhii hoa DN 16, Vai tro ca CaCl; trong chuyén tuéng nhii dich la: a, Chat sat khudn b. Mudi gitip trao déi ion ¢. Chat nhii héa N/D d. Chat pha bot . Chait nha héa D/N 17, Bé tao mot nha twong D/N ding ngoai, hay chon chit nhii héa hiru higu nhit trong céc chat DBM sau: a, Hexadecy! trimety! amoni clorur b. Natri lauryl sunfat c. Tween d. Span . Sanimal Chuong 5 Bai 9 Sl HAP PHU Muc TIEU HOC TAP 5.1, MOT SO KHAI NIEM VA BINH NGHIA a 5.4.4. Dinh nghia Hap phu [a suf gia ting néng 4} mot chat len bé mat cht khdc. Chat khf, chat gia tang Ién bé mat mot chit rin duge goi la chat bj hip phy, con chat long hoac hip phu chat tan hoac khf goi 1 chat hap phy. Vi dy: Cho than tiép xtic vi oxy thi than sé thu huit khf O2 tap trung Jén bé mat cia than. Ta n6i than hép phy khi Os, than 1a chat hap phy, con O2 la chét bi hép phy. Néu chat bj thu hut, chui sau vao trong ldng thé tich pha goi la sy hp thy. Lugng chat bi hap phu tu tap trén bé mat chat hép phy nhiéu hay ft, phy thude vao: ban chat chat hap phy, chit bi hap phy, phu thuge vio néng dO chat tan hode 4p suit chat khi va nhigt 46 é bidu thi lugng cht bi hap phy !én bé mat phn chia pha nhiéu hay it, ngudi ta dua ra khai nigm d6 hip phu. 5.1.2. BO hdp phy La lugng chat bi hap phu duge chat hap phy thu hit gia ting trén don vi ba mat phin chia pha. Ngudi ta ky hiéu 1a a la d9 hap phy: a-% - X: lutgng chat bi hap phy thung tinh bling mol, minimol hoac gam - $:18 dign tich bé mat chat hap phy, thudng tinh bing cm’, Trong truing hdp bé mat rin khéng xdc dinh chinh xdc thi ngudi ta thay S bing hi lugng chit hp phy 1a gam. ‘Thit nguyén cia a [A mol/em? hodc gam/em” hay milimol/gam. Gia tri cla a duge xéc dinh khi hé dat dén trang thai can bang, nghia la tai thoi diém dé téc d6 hap phu va téc dé phan hap phy bing nhau. Day 1a trang thai can bang d6ng, do chuyén dong nhiét quyét dinh. 6.1.3. Cac yéu té anh huéng dén sy hdp phy Nghién ciru qué tinh hap phy, ngudi_ ta nhén thay sy hap phy phu thude vao - Ban chat ciia chat hdp phu, - Ban chat ctia chat bi h4p phy, ~ Néng d6 chit tan hay dp suat chat khi - Va nhigt do. Khi khdo sat sy hap phy & nbigt 46 inh 6-8. Buang dng nhiet hp khong ddi, do 1a sy hp phy dang nhi phy & cdc nhiét d6 khdc nhau Khi khio sat su hdp phu 6 ap sudt khong doi goi la hap phy ding dp. Ham biéu dién sy phy thuge gitta 46 hap phy theo néng d6 c6 dang a = f(C) hoac theo 4p suat a = {(P). D6 thi biéu dién cdc wong quan nay 6 nhiét 46 hang dinh duge goi IA dung ding nhiét hap phy. Cac dung biéu dién c6 ba doan: mét doan nghiéng tuyén tinh, img voi ving co nong 49 hofe 4p suat nhd, mgt doan cong img véi 4p sudt p cé gid tri trung binh va doan nm ngang tmg vai néng dé hodc dp suat cao. = O mién ép sudt hoe ndng 6 c6 gid tri nhd Sy hap phy ty 1é thudn vdi p (hode C). Liic 46 bé mat chat hp phy hau nhu con ty do, chua bj bao hda. Duong biéu dién la doan nghiéng. ~ Khi dp suat hod néng 46 c6 gid tr) 16n Dudng bidu dién 14 doan nim ngang, song song véi trac hoanh. Khi dé bé mat chat hp phu da bi bao hoa. ~ Khi p suat hoge néng 46 c6 gid tri vira During biéu dign 1a doan cong, gitta doan nghiéng va doan ngang, ting v6i gié tri 4p suit p hoac ndng 46 C rung binh. Khi nhiét 46 ting, su hép phu gidm. Dudng dang nhiét hap phy 4 nhiét d6 cao nim 4 phia dudi dudng ding nhiét hap phu 6 nhiét d6 thap. 5.1.4, Phan loai hap phy C6 hai loai hap phu: hap phu vat ly va hap phu hod hoe, 5.1.4.1. Bac trung cua hdp phy vat ly 1a - Lue hip phu Hi lye tic dung khéi Ivgng, qué tinh hap phy wing we qua tinh nyung hoi trén bé mat pha rin. - Hap phy vat ly 1a qua trinh ta nhidt va say rad nhigt do, thap, nbiét hap phu nhé vai chuc kealo/mol - Qué trinh héip phy 1a qua trinh thugn nghich, sin phim cia qué tinh hap phu khong bi bién déi vé thanh phan hod hoc so vi qua trinh hap phu. 5.1.4.2. Dac trung cua h4p phy hoa hoc = Lue hap phy hoa hoe 1a tye: céng ti, High két ion, két hod hoe nhur lye ctia Hién Két hydro, lign ket — Hip phy hod hoe fa qué trinh tod ahigt va xay ra 6 n Ion vai tram kealo/mol — Qua trinh khur hap phy hoa hoe tong déi khé khan, san phim khir hap phy khi bj bién dai vé thinh phan va tinh chat hoa hoe. Vi du cho than hoat hap phu CO khi hur hip phy thu due CO. va CO. — Doi voi mot chit khi va chat hap phu xdc dinh. khi tang nbiét dO thi hap phy vt ly c6 thé chuyén sang hap phy héa hye 9 cao, nhigt hap phu Nhin chung qua trinh hap phy ¢6 tod nhigt. Nhigt hap phy vat ly vao khoang 8-33 kj/ mol tong dong voi nhigt ngung ty, con nhigt hap phu hoa hge c6 thé dat Gi 800 kj/ mol, cy nhigt phan img hoa hoc. 5.1.5. Téc 46 hap phy Tuy theo tinh chat bé mat eta chat hdp phu ma qué trinh hap phy xdy ra voi nhang téc dé khae nhau. Hap phy trén bé mat nhdn xdy ra vot te dé kha lin, do dé can bing hap phu thiét lp ahanh. G ning bé mat rn x6p hode trong dung dich, te dO hap phu khé nh6. Su Khuéch tin chat tan vao su trong long mao quin cia vat xp hode sy hap phy chat tan tif dung dich lén bé mat chat hp phu can phai es mot thii gian nhat dinh va thé gian thiét Idp can bang lau hoo. 5.2. SY’ HAP PHY CUA CHAT KHi TREN BE MAT RAN Su hip phu ctia chat khi vao pha rin nhang dang don gidn eda hap phu, Nguisi ta c6 thé khdo st qué trinh hap phu chi gdm mot cdu ut. Do dé khdng bi phite tap hod bdi cfu ul thit hai, Nhu thé hap phy khi tren bé mat rdn thutng thudn Igi cho nghién ctu ly thuy¢t hap phu. 5.2.1, Phuong trinh hap phy ctia Langmuir 5.2.1.1. Thuyét hép phy cia Langmuir Nam 1915 Langmuir (ngutsi My) da trinh bay ly thuyét vé hap phu ciia chit khi trén bé mat rin theo mot si ludn diém sau ~ Lye hap phy 1a Ive téc dung khdi Iwung, e6 tie dung trong pham vi kich thude phan tt tao dun Ip hip phu ~ Shap phu thé hign 6 nhiing vet nif, nhiing gée nhting canh, dinh ten bé mat eda chat hap phy do 1a cae tung tam hap phu trén bé mat rin Phan tf bi hap phu vao céc trung tam bé mat trong mot khoding théi gian sau 6 sé ph = Khi hé dat dén trang thai edn bang, tb bé mat rn va te dO qua trinh phan hap phu (bd @ hai qua trinh hap phu chat khi wén hoi khi) bang nhau 5.2.1.2. Thiét lap phwong trinh ding nhigt hdp phy cua Langmuir Khi khdo sat su hap phu ciia chat khi len bé mat mot vat ra 66 dign tich toan phan 1a Sy= lem’. Goi 0 la dién tich bi hap phu, dng voi dd hip phu 6 bé mat hic nay 1a a. Khi bé mat Sy=1 n’ dutée hap phy hoan todn thi dé hap phu cue dai 1a ama. Nhu vay ta ¢6 phéin bé mat da bi hap phu: (5.5) Phan bé mat chva bi hap phu la: (1- 0) em* Toe dé héip phu phy thude vao phan bé mat chia bi hip phu 6 thé vidi : Vip = ki U-8) p (5.6) ‘Toe dd phn hap phy phy thude vao phin bé mat di bi hap phu la 0 Nén Voap = kr 0 (67) Khi can bang ta cé. Vin = Von fe BL ky) (L-0)p = 0 (38) Thu gon phuding trinh trén ta ¢: hp 69) ky +kp

You might also like