BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

1. THỰC TRẠNG CHỌN NGHỀ CỦA HỌC SINH:

- Thực trạng:
+ Theo TS Nguyễn Mạnh Hà (chuyên gia Tâm lý học hướng nghiệp, Học viện Thanh thiếu niên Việt
Nam), kết quả khảo sát sinh viên năm thứ nhất tại một số trường đại học, có đến 65,4% sinh viên chưa
hiểu hết về mục đích, ý nghĩa của ngành học mình lựa chọn; 50,8% không biết học xong ra làm việc gì và
nơi nào tuyển dụng. Chính vì thế, có đến 75,6% sinh viên cho biết họ ít thỏa mãn với sự lựa chọn của
mình.
+ Theo khảo sát trung tâm dự báo nhân lực TP HCM, tỷ lệ học sinh chọn sai ngành học chiếm khoảng
60%, chỉ có 5% học sinh có hiểu biết về ngành chọn học, 20% có hiểu biết tương đối đầy đủ và 75%
thiếu hiểu biết về nghề bản thân chọn học. Tại TP.Hồ Chí Minh khoảng 80% sinh viên, học viên sau khi
tốt nghiệp các trường Đại học, Cao đẳng, Trung cấp, Sơ cấp nghề tìm được việc làm, còn 20% tìm việc
rất khó khăn hoặc không tìm được việc làm. Trong tổng số tìm được việc làm chỉ có 50% là có việc làm
phù hợp năng lực và phát triển.
+ Nhiều SV học 1 vài năm hoặc khi ra trường phải đi học lại ngành khác.
+ Sinh viên ra trường thừa thành tích nhưng thiếu kinh nghiệm, thiếu và yếu kỹ năng mềm,

- Học sinh và phụ huynh và GV mắc phải nhiều sai lầm khi chọn nghề như:
+ Coi nhẹ sự lựa chọn nghề nghiệp.
+ Chọn nghề không đúng năng lực và tính cách bản thân mà chỉ căn cứ vào lực học.
+ Đánh giá thấp ngành học, chọn nghề vì sĩ diện, theo bề nổi và hấp dẫn bởi sự hào nhoáng bên ngoài
của nghề, nghĩ rằng chỉ có nghề được đào tạo đại học mới có giá trị và địa vị xã hội.
+ Chọn nghề theo sự áp đặt, theo niềm khát khao của bố mẹ, chọn theo sự rủ rê của người khác.
+ Chọn nghề mà không hiểu hết những thuận lợi và khó khăn của nghề, đ ồng nhất thành tích cao về một
vài môn học văn hoá với thành công trong lĩnh vực nghề nghiệp ấy.
+Chưa hiểu rõ về mình, không nắm bắt được nhu cầu xã hội trong tương lai.

- Tầm quan trọng khi chọn nghề:

Chọn nghề là bước đi đầu tiên, nhưng là quyết định quan trọng nhất khi tiến vào ngưỡng cửa cuộc đời vì
công việc là một phần quan trọng của cuộc sống. Nó giúp ta cảm thấy mình có ích, thu nhập nuôi sống bản
thân, gia đình và đóng góp cho cộng đồng, xã hội. Chọn nghề sai lầm là đặt cho mình một tương lai không
thật sự vững chắc và gây ra những hậu quả tiêu cực như thất nghiệp, không phát triển được nghề nghiệp,
lãng phí thời gian, tiền bạc, công sức và lãng phí chất xám.
Tương lai cuộc đời tùy thuộc vào nghề nghiệp của mỗi người. Điều quan trọng không nằm ở nghề gì kiếm
được nhiều tiền hay không, có tạo dựng được danh tiếng hay không, mà chính là nghề nghiệp đó có phù hợp
với bản thân hay không. Chỉ có sự “lành nghề”, dù là nghề gì, sự xuất sắc trong nghề là yếu tố quyết định
đưa tới thành công. Vì thế, chọn nghề có thể nói là điều quan trọng nhất trong cuộc đời của mỗi người. Chọn
cho mình một nghề nghĩa là chọn cho mình một tương lai.

Vì vậy, các em cần nghiêm túc chú ý thực hiện thật tốt các khâu trong quá trình hướng nghiệp theo sự hướng
dẫn của GVCN, ban tư vấn và các trung tâm chuyên về tư vấn nghề nghiệp. Tuy nhiên các em cũng cần có
chính kiến, suy nghĩ, sự chọn lựa của bản thân để luôn sáng suốt khi quyết định, đừng vội nghe danh để
đoán tương lai nghề nghiệp.

https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 1
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

2. MỘT SỐ VIỆC LÀM QUAN TRỌNG KHI CHỌN NGHỀ

Nội dung tìm hiểu Mục đích và những công việc cần thực hiện
1. Tìm hiểu bản thân - Càng hiểu rõ bản thân, các em càng dễ dàng định hướng nghề nghiệp và đưa
quyết định phù hợp nhất cho bản thân, định hướng cho bản thân để khỏi bị lạc
đường khi chọn nghề.
1.1. Tình trạng sức Chiều cao, cân nặng, bệnh tật, dị tật,...(Các học sinh thi vào trường công an,
khỏe quân đội và một số trường có yêu cầu về ngoại hình cần lưu ý kĩ, những ngành
cần phân biệt rõ màu sắc, ...)
1. 2. Sở thích nghề - Khi làm công việc phù hợp với sở thích nghề nghiệp của mình, ta sẽ luôn có
nghiệp động lực để mỗi người ra sức rèn luyện, tự học, tự bồi dưỡng và vượt qua mọi
khó khăn để vươn tới đỉnh cao của nghề nghiệp, yêu thích công việc và luôn có
cảm giác thoải mái, hạnh phúc trong công việc, động lực .
- Trắc nghiệm sở thích nghề nghiệp (Bài số 01)
1.3. Tìm hiểu năng - Chọn nghề phù hợp với khả năng của bản thân giúp cho mỗi người phát huy
lực bản thân cao độ những mặt mạnh của bản thân để phát triển và thành đạt trong nghề
nghiệp. Mỗi người đều có những khả năng, điểm mạnh riêng biệt gồm khả năng
về trí tuệ, văn hóa, thể chất, quan hệ giao tiếp… Những khả năng này nếu được
rèn luyện thỏa đáng, sẽ phát triển thành những kĩ năng và thế mạnh cần có trong
nghề nghiệp. Nếu ai đó được làm những công việc thuộc về thế mạnh của họ, sự
thành công là hiển nhiên vì họ làm việc rất hiệu quả, dễ dàng đạt chất lượng cao
và luôn thấy tự tin, thỏa mãn trong công việc. Ngược lại, nếubản thân mình thiếu
khả năng, thế mạnh thì dù làm việc mất rất nhiều thời gian và công sức nhưng
hiệu quả khó có thể đạt như mong muốn, thậm chí còn thất bại
- Trắc nghiệm năng lực bản thân (Bài số 02), Trắc nghiệm IQ , ....
1.4. Tìm hiểu tính - Mỗi người sinh ra đều có một cá tính riêng biệt, phù hợp với công việc, nghề
cách nghiệp và môi trường làm việc nhất định, là yếu tố góp phần quan trọng giúp ta
đạt được sự thành công và thỏa mãn trong công việc
- Trắc nghiệm H.J.Eysenck (Bài số 03) và Trắc nghiệm của John Holland (Bài
số 04))
1.5. Tìm hiểu kĩ năng - Kĩ năng thiết yếu là những kĩ năng cần thiết cho công việc, học hành, và cuộc
thiết yếu sống của mỗi người. Kĩ năng thiết yếu giúp chúng ta có khả năng học và thành
công trong môi trường làm việc, nó là nền tảng giúp chúng ta học các kĩ năng
khác cũng như tiến triển trong nghề nghiệp và thích nghi với thay đổi. Do vậy,
khi tuyển dụng người lao động ở các vị trí khác nhau, cùng với việc kiểm tra,
đánh giá về chuyên môn, các nhà tuyển dụng luôn xem xét và đánh giá cao các
kĩ năng thiết yếu của mỗi người. Những kĩ năng thiết yếu được hình thành và
phát triển trên nền tảng khả năng, sở thích, cá tính và giá trị nghề nghiệp của mỗi
người.
Có 3 nhóm kĩ năng thiết yếu, đó là: Nhóm kĩ năng cơ bản; Nhóm kĩ năng
quản lí bản thân; và Nhóm kĩ năng làm việc nhóm. Khi đã hiểu được tầm
quan trọng của các kĩ năng thiết yếu, các em sẽ quan tâm và rèn luyện các kĩ
năng thiết yếu ngay từ bây giờ để chuẩn bị tốt nhất cho khả năng được tuyển
dụng sau này. Để làm được điều này, mỗi chúng ta cần phải xác định được bản
thân mình đã có được những kĩ năng thiết yếu nào và cần phải tiếp tục tìm
hiểu, rèn luyện những kĩ năng thiết yếu nào
- Tìm hiểu kĩ năng thiết yếu (Bài số 05)
1.6. Tìm hiểu giá trị - Giá trị nghề nghiệp chính là những nhu cầu quan trọng cần được thỏa mãn
nghề nghiệp của mỗi người khi tham gia lao động nghề nghiệp, là động lực thúc đẩy người
ta chọn nghề đó, quyết định tiếp tục với nghề đó hay đổi nghề khác, phản ánh
mức độ thỏa mãn, hạnh phúc trong nghề nghiệp của mỗi người, chúng có liên
quan chặt chẽ với sở thích và cá tính của mỗi người . Do quan niệm, nhận
thức, và điều kiện sống của mỗi người khác nhau nên giá trị nghề nghiệp của
mỗi người cũng khác nhau. Có người cho rằng giá trị nghề nghiệp của họ chỉ
https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 2
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

đơn giản là có công việc ổn định, thu nhập đảm bảo cho cuộc sống của bản thân
và gia đình; Có người lại coi sự thăng tiến trong nghề nghiệp để được giữ vai trò
lãnh đạo là giá trị nghề nghiệp của họ… Việc tìm hiểu để biết rõ giá trị nghề
nghiệp của bản thân đóng vai trò rất quan trọng trong việc quyết định nghề
nghiệp.
Nghiên cứu cho thấy có đến 90% người lao động đổi công việc vì giá trị nghề
nghiệp của họ không được thỏa mãn hoặc không phù hợp với nơi làm việc, với
đồng nghiệp, hay với người lãnh đạo trực tiếp của mình.
Cần phân biệt giá trị nghề nghiệp của mỗi người với giá trị của một nghề nghiệp
nào đó. Nói đến giá trị của một nghề là nói đến đánh giá của xã hội, của mỗi
người đối với nghề đó. Ví dụ, nghề bác sĩ hay nghề kinh doanh tài chính hiện
nay đang được xem là nghề có giá trị cao trong xã hội.
- Tìm hiểu bảng giá trị nghề nghiệp (Bài số 06)

2. Tìm hiểu các yếu

tố khác ảnh hưởng
đến chọn nghề
2.1.Truyền thống gia Bên cạnh yếu tố di truyền, ngay từ nhỏ, các em đã được sống trong môi trường
đình mang đậm chất nghề nghiệp của gia đình. Hàng ngày được nghe kể, được quan
sát, được học hỏi các kinh nghiệm hoạt động nghề nghiệp của mọi người trong
gia đình. Các sở thích, khả năng, và giá trị nghề nghiệp sẽ được nuôi dưỡng, phát
triển theo xu hướng nghề nghiệp của gia đình. Do vậy, có thể nói, truyền thống
nghề nghiệp gia đình là một trong những yếu tố có ảnh hưởng rất lớn đến việc
chọn nghề và quyết định con đường nghề nghiệp của mỗi người, nhất là những
gia đình có nghề truyền thống như nghề đông y, nghề thủ công mĩ nghệ, nghề
biểu diễn, sáng tác... . Các em nên nhớ rằng, cha mẹ luôn đóng vai trò rất quan
trọng trong cả quá trình lựa chọn hướng học, chọn nghề, từ các bước tìm hiểu đến
khi ra quyết định nghề nghiệp. Vì vậy, các em càng chia sẻ với cha mẹ nhiều, thì
quyết định của các em sẽ càng phù hợp với bản thân và gia đình.
2.2. Thị trường tuyển Giúp chúng ta biết được những công việc nào đang có ở địa phương, quốc gia và
dụng lao động quốc tế? Những nghề nào đang được xem là có tiềm năng trong tương lai? Những
kĩ năng thiết yếu nào mà người lao động cần có? Nhu cầu của thị trường tuyển
dụng về mặt số lượng và chất lượng lao động ra sao? Nhờ đó, chúng ta có cơ sở
vững chắc để đối chiếu, tìm ra mối tương quan giữa mong muốn của bản thân với
nhu cầu của thị trường tuyển dụng và đưa ra quyết định chọn nghề một cách thực
tế, vừa thỏa mãn được trách nhiệm chung, vừa đáp ứng được sở thích, khả năng
của bản thân. Biết rõ nhu cầu của thị trường tuyển dụng còn giúp ta có kế hoạch
chọn nghề, kế hoạch học tập, tu dưỡng chuẩn bị cho việc tham gia vào TTrTDLĐ
và hoạt động nghề nghiệp một cách thuận lợi nhất, tốt nhất. Sau khi ra trường,
công việc mà em lựa chọn có dễ được tuyển dụng không? Theo dự báo của Bộ
Lao động – Thương binh – Xã hội, nhu cầu TDLĐ đối với công việc này trong
tương lai như thế nào?...
2.3. Vị thế kinh tế Kinh tế Việt Nam trong vòng năm năm tới sẽ phát triển theo hướng nào? (dịch vụ
quốc gia hay công nghiệp hay nông nghiệp…), Nhà nước có chính sách phát triển kinh tế
đất nước như thế nào? Sự quan tâm và đầu tư của các nước trong khu vực
ASEAN hay thế giới đối với kinh tế Việt Nam như thế nào?... Hiểu biết về vị thế
kinh tế quốc gia giúp cho các em biết được triển vọng của ngành học và nghề
nghiệp mà các em đã chọn.
2.4. Yếu tố giới với – Hiện nay, ở nước ta cũng như nhiều nước trên thế giới rất quan tâm đến
hoạt động nghề vấn đề bình đẳng giới trong học tập, lao động, gia đình và xã hội. Tuy nhiên,
nghiệp để đảm bảo cho mỗi người được hạnh phúc trong lao động nghề nghiệp, trước
khi chọn nghề, chúng ta cần tìm hiểu để biết được ảnh hưởng của giới tính đối
với hoạt động nghề.
Mặc dù giữa nam và nữ có đặc điểm tâm, sinh lí khác nhau nhưng trong thực tế,
https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 3
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

có nhiều nghề cả nam và nữ đều có thể chọn cho mình và làm được tốt nếu như
mình có sở thích, cá tính, khả năng và giá trị nghề nghiệp phù hợp với nghề đó và
được đào tạo và rèn luyện. Tuy nhiên, cũng có một số nghề mà phụ nữ và nam
giới nên cân nhắc nếu nghề đó có chống chỉ định đối với điều kiện riêng của
mình.
3. Tìm hiểu nghề yêu
thích
3.1.Tìm hiểu công - Trong thực tế, có một số nghề chung nhau công thức nghề hoặc gần giống nhau
thức nghề của bạn về công thức nghề. Những nghề có cùng công thức được xếp vào một loại. Nếu
ai đó phù hợp với một nghề thì có khả năng sẽ phù hợp với những nghề cùng
loại. Biết cách xác định công thức nghề hoặc biết được công thức nghề của các
nghề, khi chọn nghề, ta sẽ chọn những nghề chung nhau hoặc gần giống nhau
về công thức nghề. Không chọn những nghề có sự khác biệt quá lớn về công
thức nghề. Công thức của mỗi nghề được lập ra bởi 4 dấu hiệu cơ bản của nghề,
đó là: Đối tượng lao động, mục đích và nội dung lao động, công cụ lao động,
điều kiện lao động.
- Trắc nghiệm xác định đối tượng lao động của mình (Bài số 09)
Mục đích và nội dung lao động, Công cụ lao động, Điều kiện lao động
3.2. Lập bản mô tả
nghề
4. Trải nghiệm thực - Xem bảng câu hỏi gợi ý khi đi tham quan các nhà máy, xí nghiệp,...
tế
5. Tìm hiểu thông tin Website tham khảo về ngành nghề: https://thongtintuyensinh.vn
nghề nghiệp trên
mạng internet
6. Những lưu ý và sai Đọc thông tin ở bên dưới
lầm khi chọn nghề
7. Xây dựng mục Xây dựng KHNN là một việc làm hết sức cần thiết nhằm giúp cho các em có
tiêu và kế hoạch được định hướng nghề nghiệp một cách khoa học và tự tin, vững bước đi trên con
nghề nghiệp đường mà mình đã lựa chọn. Chọn nghề phù hợp là quan trọng, nhưng quan trọng
hơn cả là làm sao đến được với nghề mình đã chọn và phát huy được hết khả
năng, sở trường của mình trong hoạt động nghề nghiệp sau này. Điều này phụ
thuộc chủ yếu vào KHNN và quyết tâm thực hiện KHNN của chính bản thân các
em
Mục tiêu nghề nghiệp có còn phù hợp với sở thích, khả năng và cá tính của bản
thân không? Có cần điều chỉnh không? Nếu có thì điều chỉnh như thế nào?
Hãy ghi rõ những thuận lợi để có động lực thực hiện KHNN

https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 4
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

3. MỘT SỐ LƯU Ý KHI CHỌN NGHỀ

3.1. Nhất thiết phải đánh giá thật chính xác về phẩm chất nhân cách và năng lực của mình.
Việc tìm hiểu về năng lực của cá nhân như chỉ số IQ, CQ, EQ hay những khả năng cụ thể khác như sắc giác,
chú ý (sức tập trung, sức phân phối…), quan sát, tư duy không gian, trí nhớ sơ đồ, tưởng tượng sáng tạo,
ngôn ngữ… là những yêu cầu tối quan trọng. Điều này có thể thực thi thông qua một số bài tập, một số trắc
nghiệm. Tuy vậy, điều quan trọng không kém là phải xác định thực sự được khả năng học tập và khả năng
thi tuyển của cá nhân. Khả năng này là khả năng triển vọng chứ không phải là điểm số thực tế học tập. Đôi
lúc, phải có ước mơ, phải có nỗ lực và sự kiên nhẫn chờ đợi, rèn luyện…

3.2. Xác định năng lực học tập của bạn

- Tìm hiểu điểm trúng tuyển của ngành nghề đó ở trường bạn muốn thi vào trong ba năm liên tiếp, từ đó so
sánh với sức học của mình cho phép bạn xác định khả năng trúng tuyển của mình vào trường đó như thế
nào.
- Giải thử đề thi đại học ba năm gần đây và so sánh điểm chuẩn với ngành học ở trường mà mình định thi
vào để ước lượng năng lực, khả năng trúng tuyển của mình.
- Nhờ thầy/cô, người thân, bạn bè đánh giá, nhận xét.

3.3. Chọn nghề phù hợp với năng lực, khả năng trí tuệ
- Nhiều bố mẹ chúng ta khi giúp con chọn nghề ít để ý đến năng lực học tập của chúng ta. Đôi khi sức học
của chúng ta có hạn nhưng cha mẹ lại hướng chọn trường đòi hỏi khả năng học tập, nghiên cứu cao mà ít
người có thể theo được.  
- Học sinh cảm thấy áp lực khi thi cử và mất tự tin vào bản thân. Nếu may mắn trúng tuyển vào ngành đã
chọn nhưng do sự đòi hỏi cao của ngành học, bản thân học sinh cũng không đủ năng lực để theo học, nên dễ
dẫn đến  việc bỏ học.
- Chúng ta hãy phân tích thực tế và dựa vào năng lực của  mình để chọn ngành nghề phù hợp.

3.4. Chọn nghề phù hợp với tố chất, năng khiếu, đặc điểm vượt trội của mình.
Khi đó chúng ta có cơ hội thể hiện sự vượt trội của mình so với những người khác. Cơ hội thành công và
thăng tiến trong công việc tốt hơn, cuộc sống dễ dàng, tiếp thu nhanh hơn, nắm bắt nhanh hơn.

3.5. Tất cả mọi ý kiến luôn được nhìn nhận dưới những góc độ và nhận xét khác nhau.
Tham khảo ý kiến nhiều người: do sự trãi nghiệm và hiểu biết chưa nhiều, chưa đủ để tự mình nhìn được
năng lực, sở trường, chưa hiểu rõ, chưa thấy tiềm năng của mình. Nên cần phải hỏi nhiều người ở nhiều góc
độ khác nhau. Không nên bỏ qua lời khuyên của bố mẹ và lớp người đi trước. Nhưng nghề nghiệp và cuộc
sống tương lai do cính mỗi người quyết định và sẽ đồng hành cùng nó. Vì vậy, bên cạnh việc tiếp thu ý kiến,
hãy là chính mình để quyết định và hãy chịu trách nhiệm với cuộc sống của bản thân cũng như lựa chọn,
định hướng tương lai của mình. Và cuối cùng một điều quan trọng nhất đó chính là năng lực và tâm huyết
với nghề. Bất cứ bạn chọn nghề gì, công việc gì thì cũng phải tự thân mình học tập, trau dồi  kiên thức và
năng lực nghề nghiệp thì bạn mới thành công.

3.6. Nghiên cứu thêm các kênh khác, do kiến thức trong trường có khoảng cách xa với bên ngoài và bên
ngoài so với thế giới. Trong trường chỉ dạy kiến thức chung chung, cơ bản.

3.7. Tách biệt mục tiêu của mình với kỳ vọng từ người khác

3.8. Chọn một ngành không phải là “bản án chung thân”, mà là khởi điểm.
Bạn có thể vấp ngã và buộc phải điều chỉnh lại trên quãng đường đã qua. Chuẩn bị tinh thần để chấp nhận
mọi thứ. Do sự phát triển nên một mặt tập trung học rèn luyện mình để xuất sắc, giỏi; cần thiết bỏ ngành đó
học ngành khác khi xã hội thay đổi.

3.9. Không thể chờ đợi việc được hướng nghiệp mà bản thân mỗi người phải thực hiện sự tự hướng
nghiệp cho chính mình bằng những nỗ lực tốt nhất có thể có của cá nhân.

https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 5
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

3.10. Muốn chọn nghề phù hợp thực sự, cần phải chú ý thực hiện thật tốt các khâu trong quá trình
hướng nghiệp.

3.11. Quan tâm và tìm hiểu thật kỹ về dấu hiệu cơ bản của nghề.
Nhất thiết, muốn chọn nghề phù hợp thì mỗi cá nhân phải tìm hiểu về đối tượng lao động, công cụ lao động,
điều kiện lao động. Một trong những cách phân loại nghề hợp lý là xây dựng công thức nghề. Những nghề
có cùng công thức được xếp vào một loại. Nếu phù hợp với một nghề thì tất nhiên sẽ phù hợp với những
nghề cùng loại. Hiện nay, việc phân loại nghề theo công thức nghề là một bước tiến mới trong quá trình
nhận thức thế giới nghề nghiệp. Đến đây ta thấy rằng, có một số nghề chung nhau công thức. Do vậy, nếu
không chọn được một nghề nào đó, ta có thể chọn cho mình một nghề khác có cùng công thức. Cũng có
những nghề khác nhau nhiều hoặc ít về công thức nghề. Một người sẽ rất khó chuyển từ nghề này sang nghề
khác mà giữa hai nghề ấy có sự khác biệt quá lớn trong công thức nghề.

3.12. Đối với các bạn có ý định du học, theo học đại học ở nước ngoài cũng nên lưu ý một số điểm sau
- Thế mạnh bản thân.
- Khả năng tài chính của gia đình. 
- Mục tiêu: học để làm gì? Dự định thế nào sau khi tốt nghiệp?

3.13. Ba câu hỏi cần đặt ra khi bạn chọn ngành, chọn nghề
 1. Tôi thích ngành gì, nghề gì? → khi bạn có đam mê, hứng thú với công việc, bạn sẽ theo đuổi, vượt qua
khó khăn và thành công với nó.
 2. Tôi làm được nghề gì? → thích thôi chưa đủ, bạn thích nhưng thiếu năng lực, tính cách, thể chất… không
cho phép bạn làm nghề đó thì cũng không thể làm được nghề đó.
 3. Tôi cần làm nghề gì? → thích và có năng lực nhưng lựa chọn nghề xã hội không còn nhu cầu nhân lực thì
cũng khiến cho người chọn gặp khó khăn về đầu ra.
Tổng hợp được cả 3 câu hỏi này, học sinh sẽ có được ngành, nghề tối ưu nhất cho bản thân.

3.14. Nguyên tắc khoa học trong chọn ngành, chọn nghề:
1. Nguyên tắc 1: Chỉ nên chọn nghề phù hợp với sở thích và hứng thú của bản thân.     
2. Nguyên tắc 2: Chỉ nên chọn nghề mà bản thân có đủ điều kiện đáp ứng:
- Năng lực đáp ứng được các yêu cầu của nghề nghiệp.
- Tính cách phù hợp với tính chất của lao động của nghề nghiệp.
- Sức khoẻ phù hợp, đảm bảo với cường độ lao động và tính chất lao động.
- Điều kiện, hoàn cảnh gia đình đáp ứng được chi phí đào tạo, nuôi dưỡng nghề….
3. Nguyên tắc 3: Chỉ chọn ngành, chọn nghề khi đã có hiểu biết đầy đủ về ngành/nghề.
4. Nguyên tắc 4: Không chọn nghề mà xã hội không còn nhu cầu.
5. Nguyên tắc 5: Chọn nghề đáp ứng được những giá trị mà bản thân coi là quan trọng và có ý nghĩa.

3.15. Bảy bí quyết chọn nghề

- Bạn giỏi nhất ở lĩnh vực nào? Hãy liệt kê danh sách những kỹ năng, khả năng và kinh nghiệm của mình,
sau đó tự suy ngẫm xem mình mạnh nhất ở lĩnh vực nào. Hãy phân biệt đâu là khả năng thông thường,
chẳng hạn như: đánh máy nhanh, viết lách rõ ràng, dễ hiểu và đâu là những kỹ năng nghề nghiệp.
- Điều gì hấp dẫn bạn trong công việc?
Tự tay mình viết ra những sở thích của mình. Mình thích công việc liên quan đến máy tính, lập trình? Mình
thích làm nhiếp ảnh gia? Mình thích những công việc không gò bó thời gian và sử dụng nhiều óc sáng tạo?
Hoặc mình có thích kinh doanh không? Mình thích làm công tác xã hội, giúp đỡ người khác? Hãy cân nhắc
tất cả những sở thích sẵn có của bạn trước khi đi đến lựa chọn cuối cùng cho nghề nghiệp.
- Mục tiêu tài chính của bạn?
Nếu bạn đặt ra mục tiêu cụ thể là phải kiếm được bao nhiêu tiền khi làm công việc này thì bạn phải tìm hiểu
và cân nhắc để nắm được mức lương cũng như thu nhập trước khi quyết định. Mức nào thì mình có thể chấp
nhận được? Nhưng nhớ cảnh giác với những thông tin hấp dẫn về mức lương mà coi nhẹ môi trường làm
việc và vấn đề an toàn nghề nghiệp đấy nhé!
- Bạn chấp nhận được trách nhiệm công việc ở mức nào?

https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 6
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

Hãy quyết định xem mình là người có thể chịu trách nhiệm đến đâu trong công việc? Mình thích được quyền
quyết định và chịu trách nhiệm trực tiếp trước kết quả công việc, hay chẳng thích liên quan gì đến quyền đó
mà chỉ tham gia cùng làm công việc, còn việc quyết định đã có người khác lo?
- Bạn muốn nơi làm việc của mình ở đâu?
Bạn thích làm việc xa nhà hay ở gần, cụ thể là khoảng bao nhiêu cây số? Chỗ làm có gần bến xe không?
Điều này đồng nghĩa với việc bạn có ngại đi lại không? Và tất nhiên, danh sách lựa chọn sẽ dài hơn nếu bạn
là người năng động và không ngại đi xa. Bạn cũng nên xét đến khả năng phải đi công tác, bạn có chịu đi
không?
- Bạn thích làm việc ở môi trường nào?
Nhận định lại trong đầu xem bạn đã từng làm việc trong môi trường như thế nào, và bạn có hài lòng với môi
trường đó không? Nếu chưa hài lòng, hãy đặt ra mục tiêu trước mắt: Bạn sẽ chọn môi trường làm việc yên
tĩnh hay ồn ào, sôi động an phận hay cạnh tranh công ty lớn hay là doanh nghiệp nhỏ?
- Bạn thích làm việc với những kiểu đồng nghiệp nào?
Thái độ của đồng nghiệp là một trong những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và hứng thú làm việc
của bạn. Hãy phác thảo những kiểu đồng nghiệp mà bạn thích cộng tác trong công việc. Chẳng hạn, bạn
thích người thẳng thắn, năng động hay thân thiện, sẻ chia? bạn thích sếp dễ tính hay cực kỳ nguyên tắc?…
 Sau khi cân nhắc, trả lời được 7 câu hỏi trên, bạn có thể chắc chắn đến 90% rằng công việc bạn sắp chọn rất
hợp với con người bạn.

3.16. Ý kiến của các chuyên gia

Tiêu chí đầu tiên để chọn nghề là phải theo sở thích để có đủ đam mê theo đuổi nó. Tuy nhiên bên cạnh
thích còn cần phù hợp với khả năng bản thân và gia đình. Điều này giúp bản thân thi đỗ, theo học được và
làm tốt công việc khi ra trường. (Theo Tiến sĩ Lê Chí Thông -Trưởng phòng Đào tạo Trường ĐH Bách khoa
TP.HCM)
Việc tự khám phá sở thích nghề nghiệp thực sự của bản thân rất quan trọng. Điều này có thể thông qua bài
kiểm tra định hướng nghề nghiệp hoặc qua quá trình tìm hiểu kỹ càng và trải nghiệm.
(Theo thạc sĩ Cổ Tấn Anh Vũ -Trưởng phòng Tuyển sinh Trường ĐH Giao thông vận tải TP.HCM)
Định hướng nghề nghiệp theo nhu cầu việc làm thực tế của xã hội sẽ giúp phần nào tránh rơi vào tình trạng
thất nghiệp. Bởi từng giai đoạn khác nhau, nhu cầu nhân lực sẽ có những chuyển biến nhất định.
(Theo Tiến sĩ Phạm Tấn Hạ-Trưởng phòng Đào tạo Trường ĐH KHXH-NV TP.HCM)
Chọn ngành có phạm vi đào tạo rộng. Thông thường, những ngành có phạm vi đào tạo rộng, mang tính chất
đa ngành, liên ngành sẽ giúp người học sau khi tốt nghiệp có được nhiều cơ hội tìm kiếm việc làm hơn là
những ngành cho phạm vi đào tạo hẹp, có tính chuyên biệt hoặc đặc thù (Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương -
Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội).
Chọn ngành có giá trị trong tương lai. Thông thường, thí sinh thường chỉ căn cứ vào việc ngành học mình
lựa chọn hiện có đang “hot” hay không, có đang phát triển hay không mà quên mất không cân nhắc rằng,
sau 4-5 nữa, ngành ấy liệu có còn được ưa chuộng? Nên cần phải “nhìn xa hơn” về tương lai nghề nghiệp
của ngành học đó. Chúng ta nên lựa chọn những ngành học có giá trị trong 10 năm, trong đó có thể kể đến
những ngành như: quản trị kinh doanh, công nghệ thông tin, ngoại ngữ, công nghệ sinh học, luật, tâm lý, xây
dựng các công trình dân dụng… Cùng với sự phát triển của xã hội, đây là những ngành học có khả năng
phát triển trong tương lai.
(Theo Ông Huỳnh Ngô Tịnh - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ thanh niên - công nhân (Thành Đoàn TP.HCM)_

3.17. Một số sai lầm khi chọn nghề

- Không quan tâm đến năng khiếu và sở trường, chỉ liên quan đến sở thích.
- Chỉ căn cứ vào độ nóng của nghề hiện tại, dựa trên nhu cầu nhất thời của thị trường.
- Dựa trên sự đồn thổi
- Chọn nghề theo chuẩn của nhóm, của bạn bè và của người yêu.
- Có bạn chọn trường thi chỉ vì trường đó nổi tiếng và danh giá hoặc chỉ vì điểm chuẩn của năm trước thấp
và có thể bảo đảm cho bạn một tấm vé vào đại học. Các bạn gần như đánh mất bản thân để chạy theo những
hào nhoáng, những ánh hào quang bên ngoài. 
- Chọn nghề không nghĩ đến những điều kiện có liên quan như: điều kiện kinh tế cá nhân hoặc gia đình, thời
gian học nghề, tuổi thọ của nghề, đầu ra của nghề…
- Không thấy đặc trưng nghề, những khó khăn và thuận lợi của nghề.

https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 7
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

- Chọn nghề giống chọn người tình, người yêu.

- Chọn nghề may rủi.
- Nhầm lẫn giữa cái bạn giỏi và cái bạn thích
- Nhầm lẫn giữa sở thích và sự nghiệp
- Nhầm lẫn giữa một phần và toàn bộ công việc

4. GỢI Ý MỘT SỐ CÂU HỎI KHI ĐI TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP

4.1. Bảng câu hỏi dùng giao lưu với khách mời
Sử dụng: Khi học sinh muốn tìm hiểu thông tin nghề nghiệp từ những người làm nghề mình cần tìm hiểu, những
người thành đạt, những người được trường mời giao lưu hoặc học sinh có dịp tiếp xúc. Sau khi tìm hiểu xong, các
em rút ra được bài học gì quan trọng nhất thì ghi nhận lại vào phiếu tham vấn hoặc sổ tay.
Các câu gợi ý:
1. Anh/ chị làm việc ở vị trí công tác hiện tại bao lâu rồi ạ?
2. Anh/ chị có thích công việc này không? Thích phần nào nhất của công việc?
3. Ngày xưa, lúc anh/ chị còn học THPT, anh/ chị giỏi nhất môn gì ạ?
4. Ngày xưa lúc anh/ chị còn học THPT, anh/ chị thích nhất môn gì?
5. Ngày xưa lúc anh/ chị còn học THPT, ngoài việc học ra, anh/ chị thích làm gì nhất? Làm gì giỏi nhất?
6. Lúc chị còn học THPT, anh/ chị có nghĩ mình sẽ làm công việc hiện tại hay không? Anh/ chị có thể vui lòng
cho biết lí do vì sao không ạ?
7. Nếu được quay trở lại thời THPT, sự lựa chọn nghề của anh/ chị có khác với nghề mà anh/ chị đã lựa chọn và
đang làm hiện giờ hay không? Anh/ chị có thể vui lòng cho biết lí do vì sao không ạ?
8. Khả năng nào giúp anh/ chị làm việc tốt công việc hiện tại? Anh/ chị có thấy sự liên hệ nào giữa khả năng
làm việc hiện tại với những điểm mạnh mà anh/ chị có từ THPT không? Động lực nào giúp anh/ chị tiếp tục
làm việc tốt công việc hiện nay? Nếu không phải lo lắng về kiếm sống, anh/ chị có tiếp tục làm công việc này
nữa không?
9. Để từ một học sinh THPT đến vị trí hiện nay của mình, anh/ chị đã phải làm như thế nào? Anh/ chị có thể vui
lòng nói rõ hơn về các bước mà anh/ chị đã làm để có được vị trí như hiện nay không ạ?
10. Anh/ Chị có lời khuyên gì cho các em học sinh THPT về việc chọn nghề?

4.2. Phiếu phỏng vấn thông tin về ngành học

Sử dụng: Khi học sinh muốn tìm hiểu thông tin nghề nghiệp từ những sinh viên đang học ngành mà mình cần tìm
hiểu. Sau khi tìm hiểu xong, các em rút ra được bài học gì quan trọng nhất thì ghi vào phiếu tham vấn.
Các câu gợi ý:
1. Vì sao anh/ chị chọn ngành học này ạ?
2. Khi chị chọn ngành học này, anh/ chị đã tìm hiểu và nghiên cứu như thế nào trước khi ra quyết định?
3. Nếu được chọn lại lần nữa, anh/ chị vẫn chọn ngành này hay sẽ thay đổi?
4. Em muốn được nghe anh/ chị kể cho em nghe về những điểm hay, điểm tốt mà anh/ chị nhận thấy khi theo học
ngành này?
5. Theo anh/ chị có những điểm nào không tốt, làm anh/ chị nản lòng khi học ngành này ạ?
6. Những ngày đầu khi mới vào học, anh/ chị gặp những khó khăn nào ạ?
7. Bây giờ, anh/ chị thích nhất điều gì ở ngành học này?
8. Anh/ chị có lời khuyên gì cho một học sinh đang học 12 như em đang có mong muốn được theo học ngành này
không ạ

4.3. Phiếu phỏng vấn tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp

Sử dụng: Khi học sinh muốn tìm hiểu thông tin nghề nghiệp từ những sinh viên đang học ngành mà mình cần tìm
hiểu. Sau khi tìm hiểu xong, các em rút ra được bài học gì quan trọng nhất thì ghi vào phiếu tham vấn.

Các câu gợi ý:

1. Công việc của anh/ chị là gì ạ?
2. Thường ngày anh/ chị làm những việc gì?
3. Anh/chị thích nhất phần việc nào trong ngày?
4. Ngày xưa khi anh/chị còn trẻ, anh/ chị có nghĩ mình sẽ thích công việc này không?
5. Anh/ chị ghét nhất phần việc nào trong ngày?
6. Những kĩ năng nào cần thiết nhất để hoàn thành tốt công việc này?
7. Nếu em muốn làm công việc giống như anh/ chị, em cần phải học ngành nghề gì?
https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 8
BÀI 1: TÌM HIỂU NGHỀ NGHIỆP BAN TƯ VẤN BTX

8. Nếu em muốn làm công việc giống như anh/ chị, em cần phải có những khả năng gì?
9. Anh/ chị có thể kể cho em nghe hồi xưa anh/chị bắt đầu vào nghề này như thế nào không?
10. Nếu em muốn tự nuôi mình, thì em có nên làm công việc giống như công việc của anh/ chị không?
11. Anh/ chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này

4. 4. Những thông tin cần làm khi đi tham quan quan cơ sở sản xuất
Cách thức thu thập thông tin trong buổi tham quan: quan sát; phỏng vấn người sản xuất; người hướng dẫn… Sau
khi tìm hiểu xong, các em rút ra được bài học gì quan trọng nhất thì ghi vào phiếu tham vấn.
Kết quả tham quan:
1. Các ngành nghề tại CSSX
2. Đội ngũ lao động của CSSX ở từng trình độ
3. Các loại sản phẩm do CSSX làm ra
4. Nguyên liệu sản xuất
5. Nơi tiêu thụ sản phẩm (tại địa phương, trong nước hay ngoài nước)
6. Giá trị sản phẩm, năng suất lao động, dây chuyền sản xuất, trình độ trang thiết bị lao động
7. Phương pháp và điều kiện lao động
8. Những yêu cầu, đòi hỏi đối với người lao động ở CSSX về trình độ kiến thức, kĩ năng, tay nghề, sức khỏe…
9. Chế độ lương, thưởng, ưu đãi đối với người lao động giỏi
10. Điều kiện để được tham gia tuyển dụng và triển vọng phát triển của CSSX.

5. Liên hệ
Facebook hướng nghiệp của trường BTX: https://www.facebook.com/bantuvanbtx/
(Có các liên kết đến các trắc nghiệm và các website hướng nghiệp)
GV phụ trách chính mảng hướng nghiệp: 097 6666 070 (Thầy Đình Hương)
Cung cấp các thông tin về ngành nghề, tiếp nhận các câu hỏi, trao đổi trực tuyến về nghề nghiệp cho HS.
Giáo viên chủ nhiệm

https://www.facebook.com/bantuvanbtx/ 9