Professional Documents
Culture Documents
Özet
Bu araştırmada, PEG 6000 ile oluşturulan kuraklık stresinin (-2, -4 ve -6 atm su tutma gücüne sahip
solüsyonlarda) bazı nohut çeşitlerinin (Dikbaş, Gökçe ve Uzunlu-99) farklı irilikteki (7, 8 ve 9 mm) tanelerinin
çimlenme özellikleri üzerine etkileri belirlenmiştir. Araştırmada, çeşitlerin tane iriliklerine göre yüz tane ağırlığı (g),
su alım oranı (%), çimlenme yüzdesi (%), ortalama çimlenme zamanı (gün) ve çimlenme indeksi incelenmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre, kuraklık stresinde çimlenme özellikleri bakımından çeşitler ve tane irilikleri arasında
farklılık olduğu belirlenmiştir. Gökçe çeşidi kurak şartlarda yüksek oranda çimlenirken, çeşitlerin küçük (7 mm)
taneleri, orta (8 mm) ve iri (9 mm) tanelerden daha iyi sonuçlar vermiştir. Çeşitlerin tüm tane iriliklerinde çimlenme,
-4 atm kuraklık stresinde düşmüştür. Sonuç olarak, kurak şartlarda nohut tarımı yapılacaksa, kurağa toleranslı nohut
çeşitleri yanında, bu çeşitlerin küçük tanelerinin hızlı ve üniform bir çimlenme sağlayacağı belirlenmiştir.
The Effects of Seed Size and Drought Stress on Germination Characteristics of Chickpea (Cicer arietinum L.)
Abstract
The effects of drought stress (at the water potentials of -2, -4 ve -6 atm induced by PEG 6000) on germination
characteristics of the different sized seeds (7, 8 and 9 mm) of three chickpea cultivars (Dikbaş, Gökçe and Uzunlu-
99) were investigated. Hundred seed weight (g), water uptake (%), germination percentage (%), mean germination
time (day) and germination index were determined in the study. The results revealed that the cultivars and seed sizes
significantly differed for drought stress. Gökçe appeared to be more tolerant to drought stress than the other cultivars.
For the small seeds size, small seeds of the cultivars gave better results than that of medium or large seeds in drought
conditions. A dramatic decrease in germination of each seed size of the investigated cultivars was recorded at -4 atm
of drought stress. It was concluded that the small sized seeds of the cultivars providing rapid and uniform germination
should be preferred besides drought tolerant cultivars, if the cultivation of chickpea in drought conditions is required.
Keywords: Chickpea, drought stress, seed size, germination
1. Giriş
Artan gıda talebini karşılamak için özellikle kurak ve yarı kurak alanlarda
marjinal alanlarda tarım yapmak zorunlu toprak verimliliğini sürdürülmesinde önemli
hale gelmiştir. Bu alanlarda, tahıllara oranla, rol oynamaktadır (Şehrali, 1988). Genellikle
verimi düşük ancak geliri yüksek olan kurak veya yağışın olmadığı dönemde
yemeklik baklagiller ön plana çıkmaktadır. yetiştirilmesi nedeniyle kuraklık nohut
Nohut, ülkemizin en önemli baklagil gelişimini ve verimini etkileyen en önemli
cinslerinden biridir. 2006 yılı verilerine göre stres faktörlerinden birisidir.
5.243.672 dekar ekim alanı, 551.746 ton Kuraklık, tüm tarım alanlarını ve
üretim ve 105 kg/da verime sahiptir tarımsal ürünleri olumsuz etkileyen en
(Anonim, 2008). İnsan ve hayvanlar için önemli stres faktörlerinden biridir
önemli bir besin kaynağı olmasının yanında, (Kalefetoğlu ve Ekmekçi, 2005). Kuraklığın
a
İletişim: M.Kaya, e-posta: mkayaisparta@hotmail.com
69
Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinde Tane İriliği ve Kuraklık Stresinin Çimlenme Özelliklerine Etkisi
70
A. GÜRBÜZ, M. KAYA, A. DİVANLI TÜRKAN, G. KAYA, M. D. KAYA, C. Y. ÇİFTÇİ
o
arasında ve 20±1 C’ de tamamen karanlık kurulmuştur. Her tekerrürdeki bir
çimlendirme dolabında yürütülmüştür çimlendirme kâğıdı için uygun test
(Anonim, 1996). Araştırma, 4 tekerrürlü ve solüsyonundan 10 ml eklenmiş ve
her tekerrürde 50 adet tohum olacak şekilde buharlaşmayı engellemek için ağzı kilitli
50,5
LSD%:1.50
48,7
48,3
80
42,7
42,6
50
40,3
70
Yüz tane ağırlığı (g)
32,6
31,3
30,9
50
30
40
20 30
20
10
10
0 0
Dikbaş Gökçe Uzunlu-99 Dikbaş Gökçe Uzunlu-99 Dikbaş Gökçe Uzunlu-99
7mm 7mm 7mm 8mm 8mm 8mm 9mm 9mm 9mm
Şekil 1. Nohut Çeşitlerinin Tane İriliklerine Göre Yüz Tane Ağırlığı (g) ve Su Alım Oranları (%)
Not: Barların üzerinde gösterilen değerler yüz tane ağırlığına aittir.
71
Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinde Tane İriliği ve Kuraklık Stresinin Çimlenme Özelliklerine Etkisi
Çizelge 1. Nohut Çeşitlerinin Tane İriliklerine Göre Kuraklık Streslerindeki Çimlenme Yüzdeleri (%)
Tane iriliği Kuraklık stresi (atm)
Çeşit
(mm) Kontrol -2 -4 -6
7 100.0 a 95.0 b 56.7 de 10.0 hı*
Dikbaş 8 100.0 a 85.0 c 30.0 f 0.0 j
a d ghı
9 100.0 63.0 12.0 0.0 j
a a c
7 100.0 100.0 81.7 45.3 fg
a c fg
Gökçe 8 100.0 85.0 20.0 10.0 hı
a c gh
9 100.0 80.0 13.0 0.0 j
a a c
7 100.0 100.0 80.0 25.7 f
a ab de
Uzunlu-99 8 100.0 96.7 54.7 5.0 ı
a c f
9 100.0 86.7 31.7 0.0 j
*: Üst simge olarak gösterilen aynı harflerin ortalamaları arasında fark yoktur (P<0.05).
Çizelge 2. Nohut Çeşitlerinin Tane İriliklerine Göre Kuraklık Streslerindeki Ortalama Çimlenme Süreleri
(gün)
Tane iriliği Kuraklık stresi (atm)
Çeşit
(mm) Kontrol -2 -4 -6
7 2.88 hı 5.77 g 7.94 c-f 8.39 bcd*
Dikbaş 8 3.22 h 7.81 def 8.72 abc -j
h ab a
9 3.53 8.89 9.36 -j
hı g bcd
7 2.75 5.10 8.39 8.47 bcd
hı ef a-d
Gökçe 8 2.98 7.48 8.54 8.67 a-d
h a-d a
9 3.33 8.66 9.36 -j
ı g b-f
7 2.32 5.22 8.01 8.31 b-e
hı f b-e
Uzunlu-99 8 2.93 7.26 8.29 8.00 b-f
hı b-f b-e
9 3.13 8.03 8.30 -j
*: Üst simge olarak gösterilen aynı harflerin ortalamaları arasında fark yoktur (P<0.05).
72
A. GÜRBÜZ, M. KAYA, A. DİVANLI TÜRKAN, G. KAYA, M. D. KAYA, C. Y. ÇİFTÇİ
Çizelge 3. Nohut Çeşitlerinin Tane İriliklerine Göre Kuraklık Streslerindeki Çimlenme İndeksleri
Tane iriliği Kuraklık stresi (atm)
Çeşit
(mm) Kontrol -2 -4 -6
7 0.53 abc 0.49 bc 0.17 ıjk 0.02 mn*
Dikbaş 8 0.49 bc 0.27 gh 0.06 lmn -n
bc jkl mn
9 0.49 0.13 0.03 -n
a de hij
7 0.59 0.40 0.21 0.11 klm
ab fg mn
Gökçe 8 0.54 0.30 0.05 0.01 n
abc hij mn
9 0.53 0.19 0.02 -n
ab cd ghı
7 0.56 0.45 0.24 0.07 lmn
abc ef jkl
Uzunlu-99 8 0.52 0.36 0.14 0.01n
abc gh klmn
9 0.51 0.27 0.09 -n
*: Üst simge olarak gösterilen aynı harflerin ortalamaları arasında fark yoktur (P<0.05).
73
Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinde Tane İriliği ve Kuraklık Stresinin Çimlenme Özelliklerine Etkisi
şiddetinde daha yüksek oranda ve hızlı response of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars
çimlenirken, -4 atm kuraklık stresi tüm çeşit to drought stress implemented at pre- and post-
anthesis stages and its relations with nutrient
ve tane iriliklerini olumsuz etkilemiştir. Tane uptake and efficiency. Plant Soil Environ., 52:368-
irilikleri bakımından tüm kuraklık streslerinde 376.
daha yüksek çimlenme yüzdesi veren, daha Kalefetoğlu, T. ve Ekmekçioğlu, Y., 2005. Bitkilerde
hızlı ve üniform çimlenen küçük (7mm) kuraklık stresinin etkileri ve dayanıklılık
mekanizması. G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 18(4):
tanelerin kurak şartlarda avantaj 723-740.
sağlayabileceği söylenebilir. Kaya, M., Kaya, G., Kaya, M.D., Atak, M., Sağlam, S.,
Khawar, K.M. and Çiftçi, C.Y., 2008. Interaction
between seed size and NaCl on germination and
Kaynaklar early seedling growth of Turkish cultivars of
chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Zhejiang
Al-Karaki, G., 1998. Seed size and water potential University Science B, 9(5): 371-377.
effects on water uptake, germination and growth of Küsmenoğlu, İ., Öziç, H., ve Merhamlı, G., 2008.
lentil. Journal of Agronomy and Crop Science, Türkiye Tescilli Yemeklik Tane Baklagil Çeşitleri
181(4):237-242. 1975-2008. İhracatçı Birlikleri Tohumculuk ve
Anonim, 1996. International Seed Testing Association. Araştırma Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi
International Rules for Seed Testing. Seed Science (İTAŞ), 41s.
and Technology, 21, supplement. Main, M.A.R. and Nafziger, E.D., 1994. Seed size and
Anonim, 2004. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma water potential effects on germination and seedling
Enstitüsü Çeşit Kataloğu ve Araştırma Faaliyetleri. growth of winter wheat. Crop Science, 34:169-171.
Ankara. Mares, D.J. and Mrva, K., 2001. Mapping quantitative
Anonim, 2008. T.C. Başbakanlık, TÜİK, Tarım trait loci associated with variation in grain
İstatistikleri Özeti, 1987-2006. 57s. dormancy in Australian wheat. Australian Journal
Dutt, N.R.G. and Sharma, R.K., 1982. Screening of Agricultural Research, 52: 1257-1265.
chickpea cultivars with polyethylene glycol for Michel, B.E. and Kaufmann, M.R., 1973. The osmotic
drought tolerance during germination. International potential of polyethylene glycol 6000. Plant
Chickpea Newsletter 7:11. Physiol., 51: 914–916.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F., Saxena, N.P., Johansen, C., Saxena, M.C. and Silim,
1987. Araştırma ve Deneme Metodları (İstatistik S.N., 1993. Selection for drought and salinity
Metodları II) Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. 1021, tolerance in cool-season food legumes. In: K.B.
Ankara, 381s. Singh and M.C. Saxena Eds. Breeding for stres
Ellis, R.H. and Roberts, E.H., 1980. Towards a Rational tolerance in cool-season food legumes. United
Basis for Testing Seed Quality. In: Hebblethwaite, Kingdom, p.245-270.
P.D. (Editör.), Seed Production. Butterworths, Şehirali, S., 1988. Yemeklik Dane Baklagiller. Ankara
London, pp. 605-635. Üniv. Ziraat Fak. Yay. 1089, Ders Kitabı: 314. 435
Esechie, H.A., Al-Saidi, A. and Al-Khanjari, S., 2002. s.
Effect of sodium chloride salinity on seedling Sharma, R.A., 1985. Influence of drought stress on the
emergence in chickpea. J. Agronomy and Crop emergence and growth of chickpea seedlings.
Science, 188:155-160. International Chickpea Newsletter, 12:15-16.
Gan, Y.T., Miller, P.R. and McDonald, C.L., 2003. Soltani A., Galeshi, S., Zeinali, E. and Latifi, N., 2002.
Response of kabuli chickpea to seed size and Germination, seed reserve utilization and seedling
planting depth. Can. J. Plant Sci., 83:39-46. growth of chickpea as affected by salinity and seed
Gunes, A., Cicek, N., Inal, A., Alpaslan, M., Eraslan, F., size. Seed Sci. and Technol., 30:51-60.
Guneri, E. and Guzelordu, T., 2006. Genotipic
74