1. Właściwości i zastosowanie tytanu.
a) Gęstość 4,505 g/cm3
b) Dwie odmiany alotropowe: α – A3 (a=0,295 nm i c/a=1,59) oraz β –
A2 (RPC – a=0,328 nm).
c) Temperatura przemiany alotropowej - 882ºC.
d) Temperatura topnienia 1720ºC.
e) Rm=550MPa
f) A10=27%
g) Odporny na korozję atmosferyczną, w wodzie morskiej i kwasach
organicznych.
h) Wrażliwy na działanie H2SO4, HF, HNO3.
i) Nie utlenia się do 200ºC.
j) Stosowany w postaci rur, blach, prętów, przede wszystkich w
przemyśle lotniczym i rakietowym.
k) Stopy tytanu mogą być spawane w atmosferze helu lub argonu. W celu
zwiększenia ich odporności na ścieranie można je poddawać obróbce
cieplno – chemicznej (nawęglaniu, azotowaniu, molibdenowanie).
2. Dodatki stopowe wprowadzane do tytanu.
Głównymi dodatkami stopowymi wprowadzanymi do tytanu są: Al., Sn,
Mo, V, Mn, Fe, Cr, przy czym aluminium występuje zawsze w ilości 3÷6%.
Pierwiastki stopowe rozpuszczające się w tytanie zwiększają jego
wytrzymałość, przy czym największy efekt dają Fe, Cr i Al. Wpływają
także na położenie temperatury przemiany alotropowej α↔β, zwiększając ją
lub zmniejszając. Niektóre dodatki, np. Cr, Mn, Fe, Al, wykazują
ograniczoną rozpuszczalność i tworzą związki międzymetaliczne, co
umożliwia utwardzanie wydzieleniowe stopu, jednak efekt jest niewielki.
Szkodliwa jest domieszka wodoru, który tworzy wodorki tytanu,
wywołujące kruchość. Podobny efekt wywołują także domieszki tlenu,
azotu i węgla.
3. Przemiana martenzytyczna w stopach tytanu.
W stopach tytanu możliwa jest bezdyfuzyjna przemiana β→α (typu
martenzytycznego), w wyniku której powstaje struktura iglasta (α’), nie
wykazujące jednak tak dobrych właściwości jak martenzyt w stalach.
Temperatura Ms zależy od składu stopu. Najbardziej obniżają ją Fe, Mn, Cr,
najmniej – Ta i Nb. Duża zawartość pierwiastków stopowych powoduje
obniżenie Ms poniżej 0ºC i przemiana β→α’ nie zachodzi w ogóle. Jeśli
temperatura pokojowa zawarta jest między Ms i Mf, to po powolnym
chłodzeniu przemiana β→α’ nie zachodzi do końca i struktura składa się z
α’ + β. W niektórych stopach faza β może ulec rozkładowi izotermicznemu
na α lub w niższych temperaturach na α + ω. Pojawienie się fazy ω silnie
utwardza stop, ale pogarsza jego ciągliwość. Faza ta jest jednak nietrwała i
po odpowiednio długim czasie rozkłada się.
4. Wpływ pierwiastków stopowych na przemianę alotropową α↔β.
Pierwiastki stopowe można podzielić na takie, które podnoszą
temperaturę przemiany alotropowej (O, N, Al, C) i stabilizują fazę α oraz
takie, które obniżają temperaturę przemiany alotropowej, a więc rozszerzają
zakres fazy β. Do tej grupy należą: V, Mo, Nb, Ta, Zr. Istnieje jeszcze
grupa takich pierwiastków, które rozszerzają zakres fazy β, ale powodują
powstawanie eutektoidu; wykazują ograniczoną rozpuszczalność w tytanie
– α. Są to: Cr, Mn, Fe, Ni, Cu, Si, Co i H.
5. Związek między strukturą a własnościami stopów tytanu. 8. Dwufazowe stopy tytanu, ich struktura, własności i zastosowanie.

W zależności od składu stopy tytanu mogą mieć strukturę jednofazową
α, jednofazową β lub mieszaną α + β. Stopy α nie mają zbyt dobrej
plastyczności, ale wykazują mniejszą skłonność do pochłaniania gazów.
Należą do tej grupy tytan technicznie czysty i jego stopy z aluminium.
Stopy β mają bardzo dobrą plastyczność, ale niższą wytrzymałość, a oprócz
tego w wysokich temperaturach pochłaniają tlen i stają się kruche. Stopów o
takiej strukturze raczej się nie stosuje. Najlepsze własności wykazują stopy
α + β, które mają wyższą wytrzymałość od stopów jednofazowych, są
wystarczająco plastyczne do przeprowadzania obróbki plastycznej i mogą
być poddawane obróbce cieplnej. Stopy te zawierają zwykle ok. 5% Al.
oraz dodatki pierwiastków stabilizujących fazę β (V, Mo, Cr, Fe, Mn, Ni,
Co).
6. Możliwości wpływania na własności stopów tytanu przez obróbkę
cieplną.
Można je podzielić na zawierające aluminium i bez niego. Stopy nie
zawierające aluminium to: Ti140A (2% Cr, 2% Mo, i 2% Fe), o
własnościach Rm=1130MPa i A=22% oraz stop C-110M (8% Mn), o
własnościach Rm=800MPa, A=12%.
Stopy z aluminium zawierają 2÷6% Al. Najwyższą wytrzymałość ma
stop WT6 (6% Al, 2% Cr, 2% Mo, 2% Fe i 4% V) o Rm=1180MPa i
A=16%, a najniższą stop Ti-314 (2% Al, 2% Mn) o Rm=650 MPa i
A=16%.
Są też stopy żaroodporne tytanu do 400ºC, np. WT3 (5% Al, 3%Cr),
C-130AM (4% Al, 4% Mn) lub T-155A (5% Al, po ok. 1,4% Cr, Mo i Fe)
o Rm=1000MPa i A=10÷13%.

Strukturę α + β można wytwarzać na drodze obróbki cieplnej. W tym celu

należy nagrzać stop do temperatury, przy której w równowadze powstaje
mieszanina faz (α + β) i szybko ochłodzić (przesycić). Stopy tytanu można
także poddawać utwardzaniu wydzieleniowemu przez starzenie w
temperaturze ok. 500ºC. Pewien wzrost wytrzymałości można uzyskać
również przez hartowanie, wykorzystując przemianę martenzytyczną (punkt
3).

7. Jednofazowe stopy tytanu, ich struktura, własności i zastosowanie.

Strukturę α ma stop WT5 o zawartości 5% Al i stop A-110AT (5% Al i

2,5% Sn). Ich własności są następujące: Rm=800÷850MPa i A=15÷18%.
Używa się ich głównie na blachy.

Przedstawicielem stopu o strukturze β jest B-120VCA (3% Al, 11% Cr i

13% V). Jego własności to: Rm=1450MPa i A=5%. Jest stosowany w
lotnictwie.