1

Lekcja 1

Temat: Poznajemy style językowe, czyli o podstawach skutecznej

komunikacji.

I. Style wypowiedzi

Styl wypowiedzi to sposób wypowiadania się. W zależności od tego do kogo mówimy i w

jakim celu, inaczej dobieramy słowa i formujemy myśli.

II. Style funkcjonalne

 Styl potoczny to styl wypowiedzi codziennych. Używasz go w kontaktach z

przyjaciółmi, rodzicami czy znajomymi. Tworzą go wyrazy ekspresywne, które
wyrażają emocje i uczucia (zarówno pozytywne – kotuś, córunia, jak i negatywne –
łepetyna, babsztyl). Wypowiedzi potoczne są krótkie, czasami dosadne i żartobliwe.
Przykłady słownictwa potocznego – nara, komp, beznadzieja, grat, facet, sztywniak.
Styl potoczny spotkasz w pamiętnikach, dziennikach, listach prywatnych, dialogach.
  Styl naukowy jest nasycony specjalistycznymi terminami odnoszącymi się do danej
dziedziny naukowej, np. botaniki, anatomii, językoznawstwa. Cechami tego stylu są
dążenie do precyzji, rzeczowość, dbanie o jasność wywodu. Teksty naukowe składają
się głównie z rozbudowanych zdań podrzędnie złożonych. Styl naukowy znajdziesz w
referatach, wykładach naukowych, czasopismach naukowych.

 Styl urzędowy spotkamy w aktach prawnych i pismach administracyjnych. Styl ten

jest zwięzły i operuje gotowymi formułami. Charakterystyczne są tu bezosobowe
zwroty do odbiorcy oraz zastosowanie trybu rozkazującego. Często teksty urzędowe
mają formę paragrafów i punktów. Styl urzędowy występuje w podaniach,
zarządzeniach, uchwałach, ustawach. Przypomnij sobie, co ostatnio na lekcji
mówiliśmy na temat pisania listu motywacyjnego.

 Styl artystyczny ma ścisły związek z literaturą. To język poezji, prozy i dramatu.

Ważną rolę odgrywają w nim środki stylistyczne. Styl artystyczny znajdziesz w
utworach literackich.

 Styl przemówień (retoryczny) jest podniosły, bogaty w emocje, charakteryzuje się

starannie dobranym słownictwem, ale takim, by dotrzeć do rzeszy odbiorców.
Spotkamy tu zwroty do adresata, pytania retoryczne, wykrzyknienia. Styl ten jest
obrazowy dzięki zastosowaniu epitetów, porównań, metafor. Wypowiedzi retoryczne
mają często charakter perswazyjny – mają przekonać do czegoś, wpłynąć na postawę
odbiorcy. Służyć do tego mogą odpowiednio dobrane przykłady, argumenty. Styl
retoryczny charakterystyczny jest dla wykładów, kazań, przemówień (np.
politycznych).

 Styl publicystyczny związany jest z tekstami dziennikarskimi. W zależności od

gatunku i celu wypowiedzi, może zawierać cechy wszystkich wymienionych wyżej
stylów – potocznego, naukowego, artystycznego. Styl publicystyczny znajdziesz w
takich wypowiedziach jak felietony, reportaże, recenzje, artykuły prasowe.

ĆWICZENIA

Zadanie 1.

Jakie, Twoim zdaniem, środki językowe psują styl przytoczonego poniżej fragmentu tekstu?

„Stanisław Wyspiański okazał się w „Weselu” bezlitosnym szydercą. Każdemu dostało się za
swoje: inteligencji i chłopom, młodopolskim poetom i egzaltowanym panienkom. Pisarz
przejechał się po chłopomanach i marzycielach. Przyłożył swojemu przyjacielowi Panu
Młodemu i nie oszczędził jego młodziutkiej żony. Każda twarz odbita w zwierciadle jego
krytycznego obrazowania okazywała się szpetną, wykrzywioną i głupia gębą.”
 3

Zadanie 2.

Jakiego stylu użyto w tekście? Wskaż jego cechy?

„Wraz ze zgłoszeniem wniosku należy złożyć podpisaną przez członków zarządu listę
wspólników z podaniem imienia i nazwiska oraz ilość i wysokość udziałów każdego z nich.
Jeżeli umowa spółki nie została zgłoszona do zarejestrowania w ciągu sześciu miesięcy,
umowa traci moc obowiązującą.”

Zadanie 3.
Przeczytaj uważnie poniższy tekst źródłowy (fragmenty) o plemionach Europy:

„W IX wieku kraje Europy rozumianej jako krąg cywilizacji, wciśnięte między Bizancjum, islam i
krąg ludów pogańskich, nie były zbyt rozległe. Wówczas jednak uzyskały tożsamość kulturową,
nawiązując do tradycji dawnego cesarstwa, ale opierając się także na tradycji plemiennej ludów
tworzących nową mapę polityczną w zachodniej, łacińskiej i katolickiej części kontynentu. Ojcem
tej Europy (tak nazywanym już przez współczesnych) był Karol Wielki.

Podróż cesarska do Gniezna spowodowana była szczególnie korzystnym dla Chrobrego

zbiegiem okoliczności. Jedna z najbardziej znanych postaci na dworze cesarza rzymskiego–
biskup praski Wojciech, osobisty przyjaciel Ottona III, zginął w 997 r. Z rąk pogan podczas
swej misji chrystianizacyjnej w Prusach. I Otton i Wojciech mieli przed oczyma ideę
wskrzeszenia Rzymu – uniwersalnego państwa chrześcijańskiego. Pod koniec X wieku mogło
się wydawać, że czas zjednoczenia Włoch, Niemiec, Francji i nowych ziem – Słowiańszczyzny
jest już niedaleki…”

Na podstawie artykułu Henryka Samsonowicza Odprawa u Bolesława, Polityka 10/2000.

Wybierz właściwą odpowiedź:

Autor tekstu posłużył się stylem:

A. potocznym,
B. popularnonaukowym,
C. urzędowym,
D. artystycznym.

Zadanie 4

Przeczytaj uważnie poniższy tekst źródłowy:

„Data Wydarzenie

1000 p.n.e. - Chińczycy konstruują pierwsze latawce – urządzenia latające, cięższe od

powietrza.

I wiek p.n.e. - Owidiusz w Przemianach i Sztuce kochania przedstawia grecki mit o Dedalu i
Ikarze.
 4

XV wiek - Leonardo da Vinci jako pierwszy Europejczyk prowadzi badania naukowe nad
lotem ptaka i sporządza szkice latających maszyn.

21 XI 1783 - Dwaj Francuzi odbywają pierwszy swobodny lot balonem skonstruowanym

przez braci Montgolfier.

25 IX 1852 - Po raz pierwszy wznosi się w powietrze zbudowany przez Henri Giffarda
sterowiec, czyli kierowalny balon.

1881 - Otto Lilienthal jako pierwszy leci w przestworza skonstruowanym przez siebie
szybowcem.

17 XII 1903 - Odbywa się pionierski lot konstruktorów samolotu – Orville’a i Wilbruma
Wrightów.

Na podstawie: Anna Sproule, Bracia Wright. Dzieje budowy pierwszego samolotu, który wzbił
się w powietrze.

Wybierz właściwą odpowiedź:

W tekstach popularnonaukowych kalendarium służy do:

A. analizowania źródeł historycznych,

B. zaprezentowania faktów z otaczającej rzeczywistości,
C. uporządkowania informacji w sposób chronologiczny,
D. przedstawienia faktów w układzie przyczynowo- skutkowym.

Zadanie 5

Przeczytaj uważnie poniższy tekst źródłowy:

„List musi stanowić produkt rozwiniętej cywilizacji (nadawca musi umieć pisać, odbiorca –
czytać, posłaniec być godny zaufania i móc poruszać się po kraju względnie bezpiecznie).
Rozległym scentralizowanym monarchiom starożytnego Bliskiego Wschodu niezbędna była
dobra łączność w przestrzeni, aby móc w granicach swych państw skutecznie sprawować
rządy. Wiele tysięcy listów zapisanych pismem klinowym na glinianych tabliczkach wykopali
archeologowie z piasków Mezopotamii. Najstarszy znany list egipski wysłał około r. 2400
p.n.e. faraon Pepi II niejakiemu Hirfufowi. Egipcjanie korespondowali dużo i ochoczo –
papirus był świetnym i praktycznym materiałem piśmiennym. Sygnały optyczne stosowane
były głównie w starożytnej Grecji. W czasach historycznych jednak używano przede
wszystkim gońców pieszych, biegaczy długodystansowych, którzy przekazywali wiadomości
ustnie. Najsłynniejszym z nich był legendarny żołnierz, wysłany w 490 r. p.n.e. pod
Maratonem. (…)”

Na podstawie: Władysław Kopaliński, Opowieści o rzeczach powszednich, Warszawa 1988

Wybierz właściwą odpowiedź:

 5

Cechą stylu popularnonaukowego, który charakteryzuje podany tekst, jest:

A. przekazanie fachowych informacji w powszechnie zrozumiały sposób,

B. przewaga autorskiego komentarza nad prezentowaniem faktów,
C. obecność dużej liczby dat w tekście,
D. stosowanie prostych zdań w celu przedstawienia wydarzeń w zwięzły sposób.

Podsumujmy:
1. Wypowiedź zazwyczaj pełni jakąś funkcję, czemuś służy. I właśnie ze
względu na funkcję wypowiedzi wyróżniamy rozmaite style języka.
Najbardziej znane (czyli takie, które musisz znać) to:
 styl artystyczny,
 styl naukowy lub popularnonaukowy,
 styl urzędowy,
 styl publicystyczny,
 styl potoczny.
2. Jeżeli zadam Ci wypracowanie na temat „Książka, którą polecam na czas
siedzenia w domu”, to Twoja praca będzie napisana językiem oficjalnym.
Zdania będą rozbudowane, wiele z nich będzie zdaniami złożonymi.
Słownictwo będzie dobierane starannie, tak aby uniknąć niepotrzebnych
powtórzeń. A teraz wyobraź sobie, że opowiadasz o ulubionej książce
kolegom. Ta sama treść, a przecież zupełnie inny styl wypowiedzi – zdania
krótkie, często urywane, przerywane rozmaitymi „ten, tego”, „yyyyy”, „no,
wiecie”. Opowiadając, pomagasz sobie mimiką, gestami, intonacją. Nie musisz
tak starannie budować zdań. To właśnie język potoczny.