Biologia – nauka o życiu

imię i nazwisko

klasa data

1. Poniżej zostały przedstawione różne poziomy organizacji ciała człowieka.

Zaznacz poprawną odpowiedź, która przedstawia hierarchiczną budowę organizmu człowieka od najniższego 0–1 p.
poziomu organizacji.
1. 2. 3. 4. 5.

A. 1 → 3 → 2 → 4 → 5 C. 4 → 1 → 3 → 5 → 2
B. 3 → 4 → 1 → 5 → 2 D. 3 → 1 → 5 → 4 → 2

2. Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. 0–1 p.

Naczynie krwionośne to C. komórka.
A. organellum. D. tkanka.
B. narząd.

3. Oceń, czy poniższe informacje dotyczące zasad przeprowadzania doświadczeń są zgodne z prawdą. Zaznacz
0–4 p.
literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo literę F – jeśli jest fałszywa.

1. Próbę badawczą stanowi zestaw doświadczalny poddany działaniu badanego czynnika. P F

2. Przed opracowaniem wyników doświadczenia formułuje się poprawny wniosek. P F
Wniosek z doświadczenia wyciąga się na podstawie porównania wyników
3. P F
otrzymanych w próbie badawczej i w próbie kontrolnej.
4. Wniosek z przeprowadzonego doświadczenia jest zaprzeczeniem lub potwierdzeniem P F
postawionej hipotezy.

4. W pracowni biologicznej uczniowie oglądali pod mikroskopem różne komórki.

0–2 p.
a) Zaznacz rysunek przedstawiający komórkę zwierzęcą. Uzasadnij swój wybór za pomocą jednego argumentu.
A. B. C.

Uzasadnienie – __________________________________________________________________________
b) Oglądany przez uczniów obraz komórki był powiększony 1000 razy. Zaznacz zastosowane powiększenie 0–1 p.
obiektywu, jeśli okular powiększał 20 razy.
A. 50 razy. B. 5 razy. C. 200 razy. D. 20 000 razy.
5. Rośliny są organizmami samożywnymi, ponieważ w procesie fotosyntezy wytwarzają związki organiczne z 0–1 p.
prostych związków nieorganicznych.
Zaznacz nazwę organellum komórkowego, w którym zachodzi fotosynteza.

A. Jądro komórkowe. B. Mitochondrium. C. Wakuola. D. Chloroplast.

6. Na podstawie poniższego opisu rozpoznaj organellum komórkowe i podaj jego nazwę. 0–1 p.
Ta struktura ma dwie błony, z których wewnętrzna jest silnie pofałdowana i tworzy grzebienie. Zachodzi w niej
wytwarzanie energii na potrzeby życiowe organizmu.
Nazwa organellum: _________________________________________________________________________

7. Przyporządkuj odpowiednim układom narządów pełnione przez nie funkcje. 0–3 p.

A. Układ oddechowy. 1. Odbiera i analizuje bodźce pochodzące ze
B. Układ nerwowy. środowiska zewnętrznego i wewnętrznego
C. Układ rozrodczy. organizmu.
2. Wytwarza gamety i niektóre hormony.
3. Transportuje do komórek tlen i substancje
odżywcze.
4. Pobiera tlen i usuwa na zewnątrz dwutlenek
węgla.
A – ___________ B – __________ C – ___________

8. Przeczytaj opis mięśnia, a następnie wykonaj polecenia.

Komórki tego mięśnia występują w postaci długich, wielojądrowych włókien o poprzecznym prążkowaniu. Ich
skurcz jest szybki i zależny od woli człowieka.
a) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. Ten opis dotyczy mięśnia będącego elementem: 0–1 p.

A. macicy. B. serca. C. ręki. D. żołądka.

b) Zaznacz rysunek przedstawiający opisany mięsień. 0–1 p.

A. B. C.

9. Tkanki różnią się od siebie budową, w zależności od miejsca występowania i pełnionej w organizmie funkcji.
Poniżej przedstawiono rysunki dwóch tkanek: łącznej i nabłonkowej.
Zaznacz rysunek przedstawiający tkankę łączną. Uzasadnij swój wybór za pomocą jednego argumentu. 0–2 p.

A. B.

Uzasadnienie – _____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Biologia – nauka o życiu
imię i nazwisko

klasa data

1. Poniżej zostały przedstawione różne poziomy organizacji ciała człowieka.

0–1 p.
Zaznacz poprawną odpowiedź, która przedstawia hierarchiczną budowę organizmu człowieka od najniższego
poziomu organizacji.

1. 2. 3. 4. 5.

A. 1 → 2 → 3 → 5 → 4 C. 4 → 1 → 3 → 5 → 2
B. 5 → 4 → 1 → 3 → 2 D. 5 → 1 → 4 → 3 → 2

2. Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. 0–1 p.

Krew to
A. komórka. C. tkanka.
B. układ. D. narząd.

3. Oceń, czy poniższe informacje dotyczące zasad przeprowadzania doświadczeń są zgodne z prawdą. Zaznacz 0–4 p.
literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo literę F – jeśli jest fałszywa.

1. Hipotezę formułuje się przed wykonaniem doświadczenia. P F

2. Doświadczenie jest metodą stosowaną wyłącznie do badania procesów biologicznych. P F
3. Próbę kontrolną stanowi zestaw doświadczalny poddany działaniu badanego czynnika. P F
4. Doświadczenie przeprowadza się w celu rozwiązania problemu badawczego. P F

4. W pracowni biologicznej uczniowie oglądali pod mikroskopem różne komórki.

a) Zaznacz rysunek przedstawiający komórkę roślinną. Uzasadnij swój wybór za pomocą jednego argumentu. 0–2 p.

A. B. C.

Uzasadnienie – __________________________________________________________________________
b) Uczniowie korzystali z mikroskopu, którego okular powiększał 10 razy, a obiektyw 20 razy. Zaznacz 0–1 p.
powiększenie oglądanej komórki.

A. 20 000 razy. B. 200 razy. C. 30 razy. D. 300 razy

5. W komórkach większości organizmów zachodzi oddychanie tlenowe.
0–1 p.
Zaznacz nazwę organellum komórkowego, w którym zachodzi ten rodzaj oddychania.

A. Rybosom. B. Mitochondrium. C. Wodniczka. D. Chloroplast.

6. Na podstawie poniższego opisu rozpoznaj organellum komórkowe i podaj jego nazwę. 0–1 p.
Ta struktura ma dwie błony. Z błony wewnętrznej tworzą się stosy spłaszczonych pęcherzyków, zwanych
granami. Zawierają one zielony barwnik – chlorofil.
Nazwa organellum: _________________________________________________________________________

7. Przyporządkuj odpowiednim układom narządów pełnione przez nie funkcje. 0–3 p.

A. Układ dokrewny. 1. Reguluje procesy zachodzące w organizmie
B. Układ mięśniowy. za pomocą substancji chemicznych
C. Układ pokarmowy. wydzielanych do krwi.
2. Pobiera i trawi pokarm.
3. Usuwa z organizmu zbędne i szkodliwe
produkty przemiany materii.
4. Wpływa na pracę narządów wewnętrznych i
umożliwia poruszanie się.
A – ___________ B – __________ C – ___________

8. Przeczytaj opis mięśnia, a następnie wykonaj polecenia.

Komórki tego mięśnia występują w postaci rozgałęzionych włókien o poprzecznym prążkowaniu. Ich skurcz
jest szybki i niezależny od woli człowieka.
a) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. Ten opis dotyczy mięśnia będącego elementem: 0–1 p.

A. klatki piersiowej. B. uda. C. jelita. D. serca.

b) Zaznacz rysunek przedstawiający opisany mięsień. 0–1 p.

A. B. C.

9. Tkanki różnią się od siebie budową, w zależności od miejsca występowania i pełnionej w organizmie funkcji.
Poniżej przedstawiono rysunki dwóch tkanek: nerwowej i tłuszczowej. Zaznacz rysunek przedstawiający tkankę 0–2 p.
nerwową. Uzasadnij swój wybór za pomocą jednego argumentu.

A. B.

Uzasadnienie – _____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Skóra – powłoka organizmu
imię i nazwisko

klasa data

1. Wpisz w odpowiednie miejsca na rysunku nazwy trzech elementów skóry. Wykorzystaj podane wyrazy.
0–3 p.
skóra właściwa, naskórek, gruczoł potowy, gruczoł łojowy, włos

A.

B.
C.

2. Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. 0–1 p.

W skórze właściwej znajdują się
A. komórki martwe, naczynia krwionośne i gruczoły łojowe.
B. naczynia krwionośne, włosy oraz receptory.
C. ciałka dotykowe, gruczoły potowe i melanina.
D. paznokcie, gruczoły łojowe oraz komórki martwe.

3. Podaj nazwę substancji wydzielanej przez gruczoły łojowe oraz funkcję tej substancji. 0–2 p.

Nazwa substancji: _____________________________

Funkcja substancji: _________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

4. Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. 0–1 p.

Melanina, czyli barwnik skóry, powstaje w
A. warstwie podskórnej.
B. warstwie rozrodczej naskórka.
C. warstwie rogowej naskórka.
D. skórze właściwej.

5. Podkreśl właściwe wyrazy tak, aby tekst dotyczący funkcji termoregulacyjnej skóry był zgodny z prawdą. Był 0–3 p.
upalny dzień. Po grze w koszykówkę Tomek miał zaczerwienioną twarz i był cały spocony. Naczynia
krwionośne jego skóry się skurczyły / rozszerzyły, co spowodowało zwiększenie / zmniejszenie przepływu krwi i
oddawanie ciepła z organizmu. Jednocześnie gruczoły potowe zmniejszyły / zwiększyły wydzielanie potu.
6. Oceń, czy poniższe informacje dotyczące skóry są zgodne z prawdą. Zaznacz literę P, jeśli informacja jest 0–4 p.
prawdziwa, albo literę F – jeśli jest fałszywa.

1. Włosy to wytwory skóry właściwej. P F

2. W skórze właściwej znajdują się zakończenia nerwowe, zwane receptorami. P F
3. Skóra właściwa zawiera włókna kolagenowe. P F
4. Naskórek jest silnie ukrwiony i unerwiony. P F

7. Podkreśl nazwy trzech chorób zakaźnych skóry. 0–1 p.

owsica, świerzb, czerniak, poparzenie, wszawica, tasiemczyca, opryszczka, trądzik pospolity

8. Jedną z częstych chorób skóry jest grzybica. 0–1 p.
a) Podaj trzy objawy grzybicy.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

b) Wymień dwie zasady, których należy przestrzegać, aby uniknąć zachorowania na grzybicę. 0–2 p.
1. __________________________________________________________________________________
2. __________________________________________________________________________________

9. Na podstawie opisu rozpoznaj chorobę skóry i podaj jej nazwę. 0–1 p.

Tę chorobę wywołuje wirus. Do jej objawów należą między innymi bolesne pęcherze, które pojawiają się w
okolicach warg. Zwykle choroba mija sama, nie pozostawiając śladów, jednak może co pewien czas powracać.
Nazwa choroby: __________________________

10. Znamiona barwnikowe na skórze powinny być systematycznie kontrolowane.

Wymień dwie niepokojące cechy znamion barwnikowych, których obecność wymaga wizyty u dermatologa. 0–2 p.
1. ______________________________________________________________________________________
2. ______________________________________________________________________________________

11. Zosia poparzyła się wrzątkiem. Na jej ręku pojawiły się pęcherze wypełnione płynem.
a) Podkreśl stopień poparzenia, któremu uległa dziewczynka. 0–1 p.

poparzenie I stopnia, poparzenie II stopnia, poparzenie III stopnia

b) Zaznacz trzy czynności, które należy wykonać, aby udzielić Zosi pierwszej pomocy. 0–1 p.
A. Nałożyć jak najszybciej opatrunek, bez schładzania miejsca poparzenia.
B. Schładzać poparzone miejsce strumieniem zimnej wody przez co najmniej 10 min.
C. Przekłuć pęcherze i polać rany wodą utlenioną.
D. Nałożyć jałowy opatrunek po schłodzeniu poparzonego miejsca.
E. Posmarować poparzone miejsce kremem.
F. Zdjąć jak najszybciej ozdoby z palców, zanim pojawi się opuchlizna.
Skóra – powłoka organizmu
imię i nazwisko

klasa data

1. Wpisz w odpowiednie miejsca na rysunku nazwy trzech elementów skóry. Wykorzystaj podane wyrazy. 0–3 p.
naskórek, skóra właściwa, gruczoł łojowy, gruczoł potowy, naczynie krwionośne, ciałko nacisku i wibracji

A.

B. C.

2. Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. 0–1 p.

Wytworami naskórka są
A. komórki tłuszczowe, gruczoły łojowe oraz paznokcie.
B. gruczoły sutkowe, naczynia krwionośne i włosy.
C. ciałka dotykowe, włosy oraz gruczoły łojowe.
D. paznokcie, gruczoły potowe i gruczoły sutkowe.

3. Podaj nazwę substancji wydzielanej przez gruczoły potowe oraz funkcję tej substancji. 0–2 p.

Nazwa substancji: _____________________________

Funkcja substancji: _________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

4. Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. 0–1 p.

Za odbudowanie złuszczających się komórek skóry odpowiadają
A. włókna kolagenowe skóry właściwej.
B. komórki warstwy podskórnej.
C. komórki warstwy rozrodczej naskórka.
D. komórki warstwy rogowej naskórka.

5. Podkreśl właściwe wyrazy tak, aby tekst dotyczący funkcji termoregulacyjnej skóry był prawdziwy. 0–3 p.

Weronika wyszła z domu w mroźny dzień. Pod wpływem niskiej temperatury naczynia krwionośne jej skóry się
skurczyły / się rozszerzyły, co spowodowało zwiększenie / zmniejszenie przepływu krwi i zatrzymywanie ciepła
w organizmie. Jednocześnie gruczoły potowe zmniejszyły / zwiększyły wydzielanie potu.
6. Oceń, czy poniższe informacje dotyczące skóry są zgodne z prawdą. Zaznacz literę P, jeśli informacja jest 0–4 p.
prawdziwa, albo literę F – jeśli jest fałszywa.
 1. Warstwa rozrodcza naskórka jest zbudowana z martwych komórek. P F
2. Melanina jest barwnikiem chroniącym organizm przed szkodliwym działaniem promieni P F
ultrafioletowych.
3. Naskórek jest silnie ukrwiony i unerwiony. P F
4. Włókna kolagenu nadają skórze sprężystość i elastyczność. P F

7. Podkreśl nazwy trzech niezakaźnych chorób skóry.

alergia skóry, świerzb, grzybica, czerniak, wszawica, opryszczka, trądzik pospolity

8. Bardzo niebezpieczną chorobą jest czerniak – nowotwór złośliwy skóry.

a) Podaj trzy objawy czerniaka. 0–1 p.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

b) Wymień dwie zasady, których należy przestrzegać, aby uniknąć zachorowania na czerniaka. 0–2 p.
1. __________________________________________________________________________________
2. __________________________________________________________________________________

9. Na podstawie opisu rozpoznaj chorobę skóry i podaj jej nazwę. 0–1 p.

Tę chorobę wywołują bezskrzydłe owady. Najczęściej atakują one owłosioną skórę głowy, którą nakłuwają, by
żywić się krwią. To powoduje silne swędzenie.
Nazwa choroby: __________________________

10. Chorobą skóry, która łatwo się rozprzestrzenia, jest grzybica. Grzyby pasożytnicze atakują najczęściej skórę,
paznokcie lub włosy.
Wymień dwie zasady profilaktyki stosowane w celu uniknięcia grzybicy. 0–2 p.
1. ______________________________________________________________________________________
2. ______________________________________________________________________________________

11. Piotr bardzo długo przebywał na mrozie. Po powrocie do domu zauważył, że ma mocnozaczerwienione ręce i
odczuwa ból.
a) Podkreśl stopień odmrożenia, któremu uległ chłopiec. 0–1 p.

odmrożenie I stopnia, odmrożenie II stopnia, odmrożenie III stopnia

b) Zaznacz trzy czynności, które należy wykonać, aby udzielić Piotrowi pierwszej pomocy. 0–1 p.
A. Odmrożone ręce włożyć do gorącej wody, a następnie obniżać jej temperaturę.
B. Odmrożone ręce włożyć do letniej wody i powoli podnosić jej temperaturę.
C. Nałożyć jałowy opatrunek po schłodzeniu obolałego miejsca.
D. Podać gorące napoje w celu podniesienia temperatury ciała.
E. Zawinąć rany bandażem elastycznym.
F. Ogrzać ciało ciepłym okryciem.