Pojam sistema automatskog upravljanja (SAU) i

sistema automatske regulacije (SAR)

Tehnološko postrojenje, njegov deo ili jedan tehnički uređaj u kome treba da se održava
nominalni režim rada predstavlja objekat upravljanja.
Automatsko upravljanje podrazumeva upravljanje objektom bez neposrednog čovekovog
delovanja. Uređaj automatskog upravljanja je tehničko sredstvo koje ostvaruje automatsko
upravljanje.
Objekat upravljanja i uređaj automatskog upravljanja predstavljaju celinu i čine sistem
automatskog upravljanja.
Sistem automatskog upravljanja podvrgnut je različitim spoljnim i unutrašnjim poremećajima.
Pod spoljnim poremećajima podrazumeva se delovanje spoljne sredine ili uređaja koji ne čine
deo sistema.
Unutrašnji poremećaj predstavlja delovanje jednog dela sistema automatskog upravljanja na
drugi.
Najčešće regulisane procesne veličine su: temperatura, pritisak, protok, nivo, pH vrednost,
koncentracija gasa i sl.
Zavisno od toga u kojoj je meri čovekov umni rad zamenjen radom mašina i uređaja, razlikuje
se nekoliko stepena automatizacije:
➢ Pri delimičnoj automatizaciji samo je deo informacijskih operacija procesa poveren
sistemu za vođenje. Ovakvi sistemi su otvoreni, ne prate stanje izlaznih veličina procesa,
i to je u stvari njihova osnovna karakteristika i nedostatak.
➢ Nešto složenija je automatizacija vođenja proizvodnog procesa kompenzacijom
poremećaja. Ovakav način vođenja naziva se još i vođenje unapred. Ceo sistem
sastoji se od objekta upravljanja (procesa), jedinice za vođenje i izvršnog uređaja.
Bitan element sistema za vođenje je regulator (R). On prima informaciju o izlaznoj veličini X
(odnosno o njenom odstupanju od zadate vrednosti X0) i šalje odgovarajući signal vođenja Y0
pogonskom uređaju koji pokreće izvršni uređaj u cilju dovođenja regulisane (izlazne) veličine na
željenu vrednost.
Uprošćena blok šema takvog sistema data je na slici 1.

Slika 1. - Potpuna automatizacija

1
Pri ovakvom sistemu automatskog upravljanja proizvodni sistem i sistem za vođenje (uređaj
automatskog upravljanja) međusobno su spojeni u krug.
Takav krug se naziva regulacioni krug. Mogućnost zatvorenog obilaženja celokupnog sistema
osnovni je uslov vođenja prema izlaznoj veličini.
Takvo vođenje procesa se naziva regulacija i najčešće se primenjuje. Regulacioni krugovi su
krugovi sa negativnom povratnom spregom i njihova je osnovna karakteristika stabilizacija
izlazne veličine na željenu vrednost.
Ovde je moguće uočiti bitnu razliku između pojmova sistema automatskog upravljanja (SAU) i
sistema automatske regulacije (SAR). Sistem automatske regulacije je u stvari sistem
automatskog upravljanja sa zatvorenim regulacionim krugom. Može se reći da je sistem
automatske regulacije zatvoreni sistem automatskog upravljanja (ZSAU).