2

2
Araling Panlipunan
Una nga Kwarter – Modyul 8:
Hustong Buluhaton sa Panahon
sa Kalamidad
Araling Panlipunan – Ikaduha nga Grado
Alternative Delivery Mode
Una nga kwarter – Modyul 8: Hustong Buluhaton sa Panahon sa Kalamidad
Unang Edisyon, 2020

Batas Republika 8293, Seksiyon 176 naga ingon nga dili mahimong makaangkon og
katungod sa copyright sa bisan unsa nga tagsulat ang gobyerno sa Pilipinas. Bisan pa man,
kinahanglan una ang pagtugot sa ahensya sa gobyerno nga nagpatuman sa tagsulat kung
kini mahimong pagkakitaan. Apil sa mga pwede nga buhaton sa maong ahensya ang
pagtakda sa mahimong bayad.

Ang mga tagsulat sa (istorya, basahon, balak, kanta, hulagway, ngalan sa produkto o brand
name, tatak o trademark, salida sa telebisiyon, pelikula, atbp.)nga ginamit niini nga
modyulnagpanag-iya sa copyright nianang mga gihisgutan. Paningkamutan nga matultulan
sila para makuha ang ilang pagtugot sa paggamit sa mao nga mga materyales. Wala
giangkon sa mga nagmantala ug sa nagsulat ang katungod isip tag-iya niini.Ang unsa man
nga gamit gawas niining modyul, kinahanglan ang pagtugot gikan sa orihinal nga pagsulat..

Walay bisan unsa nga bahin o parte niining materyales ang mahimong kopyahon o ipatik sa
unsa man nga pamaagi nga walay pagtugot sa departamento.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
PangalawangKalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat : Sheila Q. Jarabe/ Teresa Mae V. Bucag
Editor : Dr. Bazil T. Sabacajan, Melodyn U. Tabamo, Claire B. Dagaraga &
Carlito J. Sagocsoc
Tagasuri : Engrid T. Salugsugan, Daisy Y. Tabalba
Tagaguhit : Sheila Q. Jarabe
Tagalapat : Siegfred R. Pulgarinas
Tagapamahala : Dr. Arturo B. Bayucot, CESO III Regional Director
Mala Epra B. Magnaog, CLMD Chief
Dr. Neil A. Improgo, Regional EPS-LRMS
Dr. Ray Butch D. Mahinay, Regional ADM Coordinator
Dr. Emelia G. Aclan, CID Chief
Dr. Linda D. Saab, Division EPS In Charge of LRMS
Dr. Bazil T. Sabacajan, Division ADM Coordinator

Inilimbag sa Pilipinas ng Sangay ng Camiguin

Department of Education – Region X

Office Address : B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin

Website : www.depedcamiguin.com
E-mail Address : depedcamiguin@gmail.com,camiguin@deped.gov.ph
 2

Araling Panlipunan
Una nga Kwarter – Modyul 8:
Hustong Buluhaton sa Panahon
sa Kalamidad
Pasiuna nga Mensahe
Para sa Magtutudlo:
Kumusta, malipayong paggamit niining Araling
Panlipunan - Ikaduha nga Grado Alternative Delivery
Mode (ADM) Modyul sa (Hustong Buluhaton sa Panahon
sa Kalamidad, Ikawalong Semana)
Kini nga Modyul nadesinyo, naugmad ug nasusi sa
pagtinabangay sa mga magtutudlo nga gikan sa
pampublikong institusyon para sa pagtabang kanimo nga
makab-ot ang sumbanan nga gitakda sa K to 12
Curriculum samtang ilang gibuntog ang mga babag nga
adunay kalabutan sa personal, social, ug economic nga
mga sitwasyon sa ilang pag-eskwela.
Kining kapanguhaan sa pagkat-on o learning resource
gilauman nga makapadasig sa magtutuon o bata nga
mobuhat sa mga giniyahan ug gawasnong buluhaton sa
iyang kaugalingon nga lihok ug panahon. Dugang pa,
ang katuyuan usab niini mao ang pagtabang sa
magtutuon o bata nga makakuha sa mga gikinahanglan
nga kahanas niining atong panahon karon sa ika- 21 nga
siglo samtang gitagaan usab og konsiderasyon ang ilang
mga panginahanglan og sitwasyon.
Isip dugang nga materyales sa nag-unang teksto, makita
ninyo kini nga kahon sa kinatibuk-an sa modyul.

ii
 Mga Minugbo nga sulat sa Magtutudlo
Ihatag kining binahing tulun-anan ngadto sa tinun-an nga
wala nakatungha ug wala nahanas sa topiko mahitungod
sa mga buluhaton o aksyon sa eskwelahan ug panimalay
sa panahon sa kalamidad.
Ihatag usab kini ngadto sa mga tinun-an nga wala naka-
abot sa 80% ug labaw sa sukdanan sa maayong panabot.
Ipahinumdom sa tinun-an ang paggamit sa laing papel diin
didto isulat ang tubag sa gihatag nga buluhaton.

Isip magtutudlo, ikaw ang gilauman nga maghatag sa

magtutuon o bata kung unsaon paggamit niini nga
Modyul. Gitahasan usab ikaw sa pagsubay sa pag-uswag
sa iyang kahibawo samtang imo siya gitagaan og higayon
nga makatuon sa iyang kaugalingon nga pagkat-on sa
kahibawo. Ug usab, gitahasan ka nga dasigon ug
tabangan ang magtutuon o bata sa iyang pagbuhat sa
mga buluhaton sulod niini nga Modyul.
Para sa Magtutuon
Kumusta, maayong paggamit niining (Araling Panlipunan
sa Ikaduha nga Grado ) Alternative Delivery Mode (ADM)
Module sa (Hustong Buluhaton sa Panahon sa
Kalamidad)!
Kini nga Modyul gihimo para matagaan ka sa
makahuluganon nga higayon para sa mga giniyahan ug
gawasnong pagkat-on subay sa imong kaugalingon nga
lihok ug panahon. Isip aktibo nga magtutuon, mahimo
nimo ang pagproseso sa sulod niining modyul.

iii
Kini nga Modyul adunay mga parte katugbang sa mga
icons:
Kat-oni Dinhi nga bahin,
mahibaloan kung unsa ang
kinahanglan nga matun-an
sa modyul.
Pasiunang Ang katuyoan niini nga
Pagsulay/Sulayi
bahin sa buluhaton mao
ang pagsusi sa imong
naunang kahibalo
mahitungod sa leksiyon nga
imong pagatun-an. Kung
makuha nimo ang ensakto
nga mga tubag (100%),
pwede na nimo dili gamiton
kini nga modyul.
Pagsusi Kini ang hamubo nga
buluhaton o paghisgot sa
nauna nga kahibalo para
matabangan ka nga
makonek ang karon ug sa
una nga leksiyon.
Sulayi ug Kat-oni Dinhi nga bahin, ipaila ang
bag-o nga leksiyon sa
nagkalain lain nga pamaagi
sama sa usa ka istorya,
kanta, balak, pagpresentar
sa problema, sitwasyon, o
mga buluhaton.

iv
Hisgutan Ta Dinhi nga parte, tagaan ka
og hamubo nga
panaghisgot sa leksiyon.
Ang katuyuan niini para
matabangan ug masabtan
ang bag-o nga konsepto ug
kahanas.
Pagpalambo sa Naglangkob kini sa mga
Kahibalo
buluhaton nga giniyahan og
gawasnon pagbansay para
mapalig-on ang imong
pagsabot ug kahanas sa
leksiyon. Mahimo nimo nga
tan-awon kung husto ba
ang imong tubag sa mga
buluhaton sa pagtan-aw sa
tubag nga nahimutang sa
susi sa hustong tubag nga
anaa sa katapusan nga
parte sa modyul.
Hinumdumi Kini naglangkob sa nga
pangutana o pagbutang sa
mga tubag diha sa
gibutangan og blanko nga
parte sa kapahayag para
mapaproseso kung unsa
ang natun-an nimo gikan sa
leksiyon.

v
 Buhata ug Kini naglangkob sa mga
Kat-oni
buluhaton nga
makatabang sa imo para
mabalhin ang bag-ong
kahibalo o kahanas sa
tinuod nga sitwasyon o ang
kamatuoran sa kinabuhi.
Tantiya Kini usa ka buluhaton nga
ang katuyuan masukod ang
lebel sa kahibalo nga
nakab-ot sa natun-an nga
kompetensi.
Dugang nga Dinhi nga bahin, adunay
mga Buluhaton
ihatag nga dugang nga
mga buluhaton para
mapalambo ang imong
kahibawo ug kahanas sa
natun-an nga leksiyon.
Susi sa mga Naglangkob kini sa
Tubag
insaktong tubag sa tanan
nga mga buluhaton nga
anaa sa modyul.

Sa katapusan na parte ani nga modyul, makita usab ang:

Pakisayran Kini ang listahan sa tanan

nga gikuhaan sa pagbuhat
ug pag-ugmad niini nga
modyul.

vi
Ang mosunod mao ang importante nga pahinumdum sa
paggamit niini nga modyul:
1. Ampingi ang paggamit niini nga modyul. Ayaw
butangi o sulati sa bisan unsa nga mga marka o sulat
sa bisan asa nga parte sa modyul. Magamit sa lain
nga papel sa pagtubag sa mga tahas ug buluhaton.
2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa Sulayi sa dili pa
mobalhin sa laing gihatag nga buluhaton nga naa
niini nga modyul.
3. Basaha ug maayo ang mga direksiyon sa dili pa
buhaton nga mga buluhaton sa pagbansay.
4. Obserbahe ang pagkamatinud-anon ug ang
integridad sa pagbuhat sa mga buluhaton ug sa
pagsusi sa insakto nga mga tubag.
5. Humana usa ang gibuhat nga buluhaton sa dili pa
moadto sa uban pa nga mga buluhaton.
6. Ibalik ang modyul sa imong maestro o sa facilitator
kung mahuman na ang pagtubag sa tanan nga
mga buluhaton.
Kung ugaling naglisod ka sa pagtubag sa mga
buluhaton, ayaw pag duha-duha pagkonsulta sa imong
magtutudlo o facilitator. Mahimo ka usab mangayo ug
tabang sa imong nanay ug tatay, sa imong magulang o
sa bisan kinsa nga kauban sa balay na mas magulang
nimo. Imong huna-hunaon pirmi nga wala ka nag-
inusara.
Maglaum kami nga pinaagi niining modyul makasinati
ka sa usa ka makahuluganon nga kahibalo ug
makakuha ka sa lawom nga pagsabot nga may
kalabutan sa kompetensi nga gitun-an.

vii
 Kat-oni

Minahal kong mga Bata:

Kini nga modyul gihimo alang sa mga tinun-an sa
ikaduha nga grado sa elementarya diin ang bugtong
tumong ug tuyo mao ang pag-edukar ilalom sa K to 12
Curriculum.

Ang pokus o sentro niini nga modyul mao ang pag-

palambo sa mahait ug tukmang kahibalo sa mga bata
mahitungod sa hustong buluhaton sa panahon sa
kalamidad.Pinaagi niini nga modyul, ang mga
magtutuon gilauman nga:

a. Mabuhat ang insaktong bulahaton sa tunghaan

ug eskwelahan sa panahon sa kalamidad.

Usisaha ug gamita sa insaktong pamaagi kini nga

modyul aron mahimong mapuslanon ang inyong
kinabuhi. Makatabang kini kaninyo minahal kong mga
tinun-an.

Malipayon nga Pagtuon ug Maayong Pagbasa!.

1
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi

Direksyon: Butangan og tsek () kung tinuod og ekis (X)

kung dili tinuod.

1. Hulaw – mao ang taas nga panahon sa

ting-init sa usa ka lugar.

2. Bagyo - Mao ang pagdahili sa yuta tungod

sa paghumok niini o tungod sa linog.

3. Landslide/Dahili – ang usa ka kusog nga

paghaguros sa hangin nga adunay dala
nga ulan.
4. Pagbuto sa Bulkan – mao ang panghitabo
nga diin ang bulkan magbuga og init nga
mga bato, lapok og abo.
5. Baha - mao ang pagtaas o pag-awas sa
tubig gikan sa iyang natural nga
gikahimutangan o ginaagian ngadto sa
mga kayutaan.
6. Linog - mao ang pag-uyog o pagkurog sa
yuta tungod sa paspas nga lihok sa
enerhiya og paglihok sa dagkong tipak nga
yuta sa ilalum nga bahin sa kalibutan.

2
 Aralin
Hustong Buluhaton sa
1 Panahon sa Kalamidad
Ang disaster drill usa ka buluhaton sa matag
tulonghaan diin bansayon ang mga trabahante ug mga
tinun-an sa mga pamaagi sa pagresponde sa panahon
sa kalamidad. Gihimo kini aron magpabilin nga han-ay,
linaw ug luwas ang pag-atubang sa maong kalamidad
ug malikayan ang kadaut o disgrasya.

Pagsusi

Direksyon: Idibuho ang bituon ( ) kon kining

panghitabo sa kaniadto nga panahon ug idibuho usab
ang kasingkasing ( ) kon kining panghitabo sa karun
nga panahon.
1. 2.

3. 4.

3
 Sulayi ug Kat-oni

Isulat ang Oo sa linya kung kini mao ang angay buhaton

o Dili kung dili angay pagabuhaton.

_________ 1. Sigurohon nga luwas ang palibot.

_________ 2. Limpyohan pag ayo ang mga palibot sa
balay.
_________ 3. Maggawas-gawas sa panimalay sa panahon
sa kalamidad.
_________ 4. Susihon ug tul-iron ang mga guba nga parte
sa panimalay.
_________ 5. Tun-i kung unsaon paghatag sa pasiunang
tambal o first aid.
_________ 6. Dili maminaw sa radyo, telebisyon o mga
anunsyo sa barangay.
_________ 7. Dili magdula sa panahon sa kalamidad aron
makalikay sa sakit ug mga disgrasya.
_________ 8. Dili mataranta, magmaabtikon ug
magpabiling kalma sa panahon sa
kalamidad.
_________ 9. Dili angay mag-andam ug mga pagkaon
nga dli kinahanglan lutoon ug limpyo nga
tubig.
________ 10. Tun-i ang mga panghimangno nga
gipahibalo sa barangay bahin sa mga
peligro kabahin sa kalamidad.

4
 Hisgutan Ta

Mao kini ang mga angay natong hinumdoman ug

buhaton sa panahon sa kalamidad:

Sa wala pa ang kalamidad, ayaw pagkataranta.

Kinahanglan ang pagkamaabtikon, ug pagkalma. Dapat
mag-andam ug mga pagkaon sama sa de-lata, pansit
ug tubig, suga o flashlight, baterya, emergency kit, radyo,
posporo ug mga kandila. Tun-i kung unsaon paghatag sa
pasiunang tambal o first aid.

5
 Susihon ug tul-iron ang mga guba nga parte sa
panimalay. Butangan ug lig-on nga suporta ang haligi sa
panimalay. Tun-an kung asa dapit sa panimalay
makagawas o maka-ikyas sa kalamidad.
Tun-an ang mga pahimangno mahitungod sa mga
kalamidad sa telebisyon, radyo ug dyaryo.

6
 Sa kamulo na ang kalamidad, dapat magpuyo sa
panimalay o evacuation center ug maminaw sa mga
balita sa radio, telebisyon ug anunsyo sa barangay.
Protektahi ang imong kaugalingon aron makalikay sa
disgrasya.

7
 Sa pagkahuman sa kalamidad, inspeksyunon ang
kaugalingon ug ang mga kauban. Buhaton ang
pasiunang pagtambal kung gikinahanglan. Susiha usab
ang panimalay kung pwede pa ba mapuy-an. Sigurohon
nga luwas na ang palibot. Limpyohan pag-ayo ang
palibot sa panimalay. Ilabay ang mga napundong tubig
sa lata ug uban pa nga pwede nga mapuy-an sa lamok.

8
 Pagpalambo sa Kahibalo

Unang Giniyahang Buluhaton

Direksyon: Isuwat ang Sakto sa blangko kon mao ang
saktong buhaton ug Sayop kon dili insakto ang
buluhaton.
________1. Molabang sa baha kung adunay bagyo.
________2. Mag-andam ug suga/flashlight, baterya, ug
emergency kit.
________3. Dili tul-iron ang mga guba nga parte sa
panimalay.
________4. Mag-andam ug mga pagkaon nga dili kinahanglan
lutoon ug limpyo nga tubig.
________5. Ayaw pagkataranta. Kinahanglan ang
pagkamaabtikon, ug pagkalma.
________6. Magdula o maligo sa tubig-baha aron
makalikay sa sakit ug mga disgrasya.
________7. Tun-an kung asa dapit sa panimalay
makagawas o maka-ikyas sa kalamidad.
________8. Dili ilabay ang mga napundong tubig sa lata
ug uban pang pwede nga puy-anan sa
lamok.
________9. Tun-i ang mga panghimangno nga gipahibalo
sa telebisyon, radyo ug barangay bahin sa
mga peligro kabahin sa kalamidad.
________10. Sa pagkahuman sa kalamidad, inspeksyunon
ang kaugalingon ug ang mga kauban.
Buhaton ang pasiunang pagtambal kung
gikinahanglan.

9
Unang Pagtantiya
Direksyon: Pangitaa ang katugbang sa lumbay A diha sa
lumbay B. Isuwat ang letra sa inyong tubag sa linya sa
lumbay A.

Lumbay A Lumbay B
1. bagyo a. Dili mag-usik sa tubig ug magpundo
ug tubig para naay magamit.
2. hulaw b. Likayan ang pagpamutol sa mga
kahoy ug mananom na lamang niini.
3. baha c. Maminaw sa mga balita sa radio,
telebisyon, ug anunsiyo sa barangay
mahitungod sa panahon.
4. pagbuto sa d. Tun-i ang mga panghimangno nga
bulkan gipahibalo sa PhiVolcs bahin sa mga
peligro kabahin sa pagbuto sa
bulkan.
5. dahili e. Likayan ang pag-adto sa daplin sa
dagat para makalikay sa posible
nga tsunami bisan nahumana ang
pagtay-og sa yuta.
6. linog f. Kung apektado sa pagtaas sa tubig
tungod sa high tide paningkamuti
nga aduna kay kalendaryo nga
listahan sa high tide ug low tide.

10
Ikaduhang Giniyahang Buluhaton
Direksyon: Ihan-ay ang mga letra aron makaporma og
ngalan sa kalamidad.

1. 2.

ilnog - __________ ahab - ____________

3. 4.

bunkal -__________ wuhal -____________

5. 6.

gunos -___________ hidali -_____________

11
Unang Gawasnong Buluhaton
Ihan-ay ang hustong pagkasunod-sunod sa panghitabo.
Isulat ang 1-3 diha sa kahon sa tuong bahin sa hulagway.
A.

B.

C.

12
Ikaduhang Gawasnong Buluhaton
Isulat ang SD kon kini wala pa nahitabo ang kalamidad,
KN kon kini nga kalamidad kamulo nga nahitabo ug HN
kon humana nahitabo.

_______ 1. Dapat magpuyo sa panimalay.

_______ 2. Dapat mag-andam ug mga pagkaon ug de

lata.

_______ 3. Susihon ug tul-iron ang mga guba nga parte sa

balay.

_______ 4. Inspeksyunon ang kaugalingon ug ang mga

kauban.

_______ 5. Susiha ang panimalay kung pwede pa ba

mapuy-an.

_______ 6. Buhaton ang pasiunang pagtambal kung

gikinahanglan.

_______ 7. Maminaw sa mga balita sa radio, telebisyon ug

anunsyo sa barangay.

_______ 8. Dili maggawas-gawas sa panimalay sa

panahon sa kalamidad.

_______ 9. Protektahi ang imong kaugalingon aron

makalikay sa disgrasya.

_______10. Siguroha nga aduna kay emergency kit ug

kahibalo sa paggamit niini.

13
Ikaduhang Pagtantiya

Basaha ang mga pulong nga anaa sulod sa kahon ug

isulat ang letra sa insakto nga kolum.

a. Magpuyo sa balay ug maminaw sa balita.

b. Kanunay iandam ang mga gamit sama sa first aid kit.
c. Susiha ang panimalay kon pwede pa ba mapuy-an.
d. Kung naguba ang balay, susiha kung pwede pa
bang mapuy-an.
e. Maminaw sa mga balita sa radyo, telebisyon ug
anunsyo sa barangay.
f. Mag-andam ug mga pagkaon nga dili kinahanglan
lutoon ug limpyo nga tubig.
g. Ilabay ang mga napundong tubig sa lata ug uban
pang pwede nga puy-anan sa lamok.
h. Tun-an ang mga pahimangno mahitungod sa mga
kalamidad sa telebisyon, radyo ug dyaryo.
i. Magpabilin sa sulod sa panimalay o evacuation
center kung dili importante ang adto-an.
Mag-amping, abtik ug kalma kung maglakaw.
Sa wala pa Sa kamulo na Pagkahuman sa
nahitabo ang panghitabo panghitabo

14
 Hinumdumi Kini

Ang mga talamdan nga angay natong

pagasundon aron kita mahimong luwas sa
mga kalamidad nga hinatag sa kinaiyahan.
Kini mao ang mga buluhaton sa saktong
gawi aron hapsay ug kita mahibalo sa
angay natong pagabuhaton sa panahon
nga adunay kalamidad. Aron kita
mamahimong luwas ug malikay sa peligro o
disgrasya. Kinahanglan atong isulod sa
alimpatakan ang mga insaktong buluhaton
o aksyon sa panimalay ug eskwelahan sa
panahon sa kalamidad.

Idibuho sa gibutang nga bakante nga lingin sa ubos nga

bahin sa hulagway ang malipayon nga nawong ( ) kon

15
 Buhata ug Kat-oni

wala pa nasinati ug ang masulob-on nga nawong ( )

kon kini nasinati na nimo.

1. 2.

3. 4.

5.

Direksyon: Ila-ilaha ang mga mosunod nga hulagway.

16
 Pagtantiya
Markahi ug tsek () ang kahon kilid sa hulagway kung
sakto ang gipakitang gimbuhaton ug ekis (x) kung sayop
ang gibuhat.

1. 2.

3. 4.

5. 6.

17
 6.

7. 8.

8.

9. 10.

10.

18
 Dugang Buluhaton

Magdibuho ug tulo (3) ka hulagway sa mga

nagkalain-laing kalamidad nga nasinati ninyo sa inyong
kinabuhi.

(5 ka puntos kada hulagway)

19
 20
Pasiunang Pagsusi: Sulayi ug Kat-oni:
Pagsulay/Sulayi 1. 1. OO 6. DILI
1.  4.  2.
2. OO 7. OO
3.
2. X 5. 
3. DILI 8. OO
4.
3. X 6. 
4. OO 9. DILI
5. OO 10.OO
Unang Giniyahang Unang Ikaduhang
Buluhaton: Pagtantiya: Giniyahang
Buluhaton:
1. 6. 1. C 4. E
SAYOP SAYOP 1.LINOG 4.HULAW
2. 7. 2. A 5. B
SAKTO SAKTO 2.BAHA 5.SUNOG
3. F 6. D
3. 8.
3.BULKAN 6.DAHILI
SAYOP SAYOP
4. 9.
SAKTO SAKTO
5. 10.
SAKTO SAKTO
Susi sa Insaktong Tubag
 21
Unang Gawasnong Ikaduhang Gawasnong
Buluhaton: Buluhaton:
A. 1. KN 6. HN
2 1 3 2. SD 7. KN
B. 3. SD 8. KN
1 3 2 4. HN 9. KN
C. 5. HN 10. SD
2 3 1
Ikaduhang Pagtantiya:
Sa wala Sa kamulo Pagkahuman
pa na ang sa
nahitabo panghitabo panghitabo
f a d
b I g
h e c
Buhata ug Kat-oni: PAGTANTIYA:
1.  6. 
1.
2. 2. X 7. 
3. 3.  8. 
4. 4.  9. X
5. 5. X 10. X
Pakisayran

Del Rosario, Glenda P. (2018) Araling Panlipunan 2

Ang aking Komunidad Noon at Ngayon Kiaers Publishing
House

Aguilar, Djhoane C. (2003) Araling Panlipunan 2

Kagamitan ng Mag-aaral Sinugbuanong Binisaya Vival
Publishing House

22
Alang sa inyong mga pangutana o komento, sulat o tawag sa:

Department of Education – Division of Camiguin

B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin Province

Email Address: depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph

Cellphone no: 09057284681