Mövzu №9.

Uc-uca və üst-üstə qaynaq

birləşmələri.Hesablanması.

Mühazirənin planı:

1. Üst-üstə və uc-uca qaynaq birləşmələrinin

hesablanması haqqında məlumat verilir.
 Qaynaq birləşməsinin möhkəmliyi birləşdirilən
elementlərin əsas metalının möhkəmliyindən, əriyən
tikiş metalının möhkəmliyindən, birləşmənin
formasından, növündən, birləşməyə yükün təsir
xarakterindən, qaynaqlama texnologiyasından asılıdır.
Qaynaq məftilinin, flyusun düzgün seçildiyi halda
mexanikləşdirilmiş qaynaq tikişində tikişin ərimiş
metalının möhkəmliyi birləşdirilən elementlərin əsas
metalının möhkəmliyindən az alınmır. Lakin
keyfiyyətsiz qaynaqlama zamanı tikişdə
məsamələr,şlak və qaz qalıqları əmələ gəlməsi
nəticəsində tikiş zəifləyir. Buna görə də dartılmaya
işləyən qaynaq tikişi ancaq fiziki nəzarət olduğu halda
əsas metalla eyni güclü qəbul edilir.
Sıxılmaya və kəsiməyə işləyən uc-uca tikişlərin
möhkəmliyinə belə defektlər az təsir edir və nəzarət
tələb olunmur.
Uc-uca tikiş birləşmələrinin hesablanması.
Mərkəzi tətbiq olunmuş N qüvvəsində uc-uca tikişdə
gərginliyin tikiş boyu bərabər yayıldığı və tikişin
hesabi qalınlığının elementlərdən daha naziyinin
qalınlığına bərabər olduğu qəbul edilir (şək.1.).
Tikişdə gərginlik aşagıdakı şərti ödəməlidir:

burada: N-hesabi qüvvə,t- tikişin hesabi qalınlığı,

tikişin hesabi uzunluğu,l-tikişin faktiki uzunluğu, Рy -
uc-uca qaynaq birləşməsinin sıxılma və dartılmada
hesabi müqvimətidir, c - iş şəraiti əmsalıdır.
 Qaynaqlanan elementlərin qalınlığı boyu tam bişmə
təmin olunmadığı halda t əvəzinə 0.7t qəbul
edilməlidir.Qaynağın hesabi müqviməti bütün sıxılan
bieləşmələrdə, habelə dartılan bieləşməyə fiziki nəzarət
olduğu halda Рy = Рy ; fiziki nəzarət olmadığı halda
Рy = 0.85Рy , birləşmə kəsilməyə işlədiyi
Рs = Рs qəbul edilir. Рy , Рs -pоладын щесаби
мцгавимятляридир.
Tikişdəki gərginlik шярти юдямядийи щалда тикишин
узунлуьуну артырмаг мягсяди иля ону чяп гябул
етмяк олар(şək.1.b).
tg  2 : 1
olduğu halda бирляшмянин мющкямлийи ясас металын
мющкямлийиня бярабяр alınır. Эярэинликляр:
тикиши перпендикулйар истигамятдя:
 sin 
 
t 

 cos 
Tikiş boyu  
t



burada  
b
sin 
 2t

Бирляшмяйя яйиъи момент тясир етдийи щалларда:

M
   Ry  c
W

W 
t 2
6
- tikişin müqavimət momentidir.
Шякил 1.Uc-uca qaynaq birləşməsinin hesablanması.
Буъаг тикиши бирляшмяляринин щесабланмасы
Цст-цстя бирляшмяляр буъаг тикиши иля йериня
йетирилир вя бунлар ъинащ вя алын тикиши ола билярляр.
Гцввя истигамятиня паралел йерляшмиш ъинащ тикиши
бирляшмянин ени истигамятиндя эярэинлийин гейри
бярабяр йайылмасына сябяб олур. Бу тикишляр
узунуна истигамятдя дя гейри бярабяр ишляйир.
Уъларда даща бюйцк эярэинликляр йараныр (шяк.2).
Бунлары нязяря алараг тикишин щесаби узунлуьуну 4
Кф вя 40 мм-дян аз вя 85Кф - дян чох гябул
етмирляр.
Гцввянин ютцрцлмя характериндян асылы олараг
ъинащ тикиши щям кясилмяйя, щям дя яйилмяйя
ишляйир.
Тикишин даьылмасы уълардан башлайыр вя щям тикиш
металлы, щям дя ясас метал бойу онун тикиш метали
иля бирляшдийи сярщяддя баш веря биляр.

Шякил 2.Cinah tikişində gərginliyin yayılması.

 Алын тикиши гцввяни елементин ени истигамятдя
бярабяр, тикишин галынлыьы бойу ися олдугъа гейри
бярабяр пайлайыр. Хцсусиля тикишин кюкцндя бюйцк
эярэинлик йараныр. Бирляшмядяки эярэинлик
консентрасийасыны азалтмаг мягсяди иля бирляшян
елементлярин бир-бириня кечиди ряван олмалы, тикишин
сятщи вя цстлцйцн уълары механики ишлянмялидир. Бу
мягсядля тикишин мейиллийини артырмаг (1:1,5),
чюкцк тикиш гябул емяк, яримя дяринлийи артырмаг
олар (шяк.3).
Шякил 3.Tikişdə gərginlik Шякил 4.Bucaq tikişinin hesabi
konsentrasiyasının azaldılması sxemi.
tədbirləri.
а-ряван кечид вярягин;
б-вярягин уъунун ишлянмяси
вя кясилмяси;
ъ-цстлцйцн йонулмасы;
д-тикиш сятщинин ишлянмяси.
 Буъаг тикишляринин щягиги иш мцряккябдир вя
онларын щесабланмасы шярти характер дашыйыр.
Истигамятиндян асылы олмайараг йцклярин тикиш бойу
бярабяр пайландыьы гябул едилир вя ики кясикдян бири
цзря шярти кясилмядян даьылманын мцмкцнлцйц
гябул едиляряк щесабланыр (шяк.4).
Тикиш металы цзря (1 кясийи):
N
 Rf  f  c
 f K f 

ясас метал цзря онун яримиш тикиш металлы иля

сярщяди бойу (2 кясийи)
N
 Rz  z  c
z K f 
 бурада: Кф – тикишин катети, ф və z - тикишин яримя
дяринлийин нязяря алан ямсаллар олуб гайнаьын
нювцндян, тикишин вязиййятиндян асылы олараг гябул
едилир (0,7-1,15); l- тикишин фактики узунлуьундан 10
мм аз гябул едилмиш щесаби узунлуьу,  c- тикишин
иш шяраити ямсалы;  f , z ,
Рf -тикиш металынын кясилмядя щесаби
мцгавимятидир, електроддан вя йа гайнаг
мяфтилиндян асылы гябул едилир; Рz -яримиш тикиш
металын сярщяддиня эюря кясилмядя щесаби
мцгавимятидир Рz = 0.45Рun гябул едилир.
Чох вахт тикишин галынлыьы Кф гябул едиляряк онун
узунлуьуну тяйин етмяк мягсядя уйьун олур.

 
K f ( R   ) min  c
 
 
K f ( R   ) min  c

бурада: (R  ) qiyməti (  R  ) və (  R  )

  min f f f z z z

qiymətlərindən kiçiyidir.
Ики буъаг тикиши иля алынмыш бирляшмяйя момент
вя сцрцшдцрцъц гцввя тясир едярся йохлама
ашаьыдакы кими апарылыр (шяк.5).
2 2
 N   6M 
     Rf  f  c
 2 K    2 K  2 
 f f    f f  

2 2
 N   6M 
     Rz  z  c
 2 K    2 K  2 
 f f    f f  
Шякил 5.Bucaq tikişinin hesablanmasına aid.
 Гейри симметрик профиллярин буъаг тикиши иля
бирляшдирилдийи щалда чалышмаг лазымдыр ки,
гцввялярин тясир хятти бирляшмянин аьырлыг
мяркязиндян кечсин. Буъаглыэын лювщя иля
бирляшдийи щалда (шяк.6) тикишин цмуми тяпя вя ятяк
тикишляринин узунлуглары ашаэыдаки кими щесабланыр.
N
 t   1sm
2 K ( R   ) min  c
t
f

 э 
1     1sm
2 K R   min  c
э
f

Burada:   z b -bucaqlığın ağırlıq mərkəzinin

o

vəziyyətinin xarakterizə edir.

 т
Н
зо
б

я
=0,7 =0,75 =0,65

Шякил 6.Bucaqların birləşməsində qaynaq tikişinin hesablanmasına

aid.
Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.