Βασιλικό ∆ιάταγµα 436/1961 «Περί χαρακτηρισµού επιχειρήσεων ως «Τουριστικών» »

(ΦΕΚ Α' 111/25.6-6.7.1961)

Έχοντες υπ' όψει:

1. Τας διατάξεις του Νοµ. 1624/1951 « περί κυρώσεως, τροποποιήσεως και συµπληρώσεως
του Α.Ν. 1565/1950 «περί συστάσεως Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού «ως ετροποποιήθη
και συνεπληρώθη.
2. Τας διατάξεις του άρθρ. 12 του Ν.∆. 685/1948 « περί τροποποιήσεως και συµπληρώσεως
διατάξεων τινών του Α.Ν. 588/1945, ως και του άρθρ. 9 του Ν.∆. 3430/1955.
3. Γνωµοδότησιν του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού
εξενεχθείσαν κατά την 29ην συνεδρίασιν αυτού της 1ης Ιουν. 1961.
4. Γνωµοδότησιν του Συµβουλίου της Επικρατείας διατυπωθείσαν εν τω υπ' αριθ. 314 της 17
Μαΐου 1961 Πρακτικώ αυτού, προτάσει του Ηµετέρου επί της Προεδρίας της Κυβερνήσεως
Υπουργού, απεφασίσαµεν και διατάσσοµεν:

Άρθρον 1

Αι κάτωθι επιχειρήσεις και καταστήµατα, δύνανται να χαρακτηρίζωνται ως τουριστικά

δικαιούµενα να χρησιµοποιώσι τον όρον « Τουριστικός» :
α) Εστιατόρια, ζυθεστιατόρια, κέντρα διασκεδάσεως, κέντρα αναψυχής ζαχαροπλαστεία,
καφενεία, µπαρ, κέντρα - περίπτερα αναψυχής εξοχικά ή µη.
β) Καταστήµατα πωλήσεως ειδών λαϊκής τέχνης φωτογραφικών ειδών, αρχαιοπωλεία,
ανθοπωλεία, κουρεία και κοµµωτήρια.
γ) Ξενώνες, οικήµατα ενοικιάζονται δωµάτια εις εκδροµείς ή παραθεριστάς, ορεινά καταφύγια.
δ) Εγκαταστάσεις ιαµατικών πηγών ή ποσιθεραπείας και εγκαταστάσεις θαλασσίων λουτρών.
ε) Λεωφορεία ή επιβατικά αυτοκίνητα άνευ µετρητού ως και αυτοκίνητα καντίναι.
ζ) Οιαδήποτε εν γένει επιχείρησις ή κατάστηµα δυνάµενον να παρέχη εξυπηρετήσεις εις
ταξειδιώτας, περιηγητάς ή παραθεριστάς.
2. Εν τη εννοία του όρου « κατάστηµα» περιλαµβάνονται και τα γραφεία τα παρέχοντα τας
ως άνω εξυπηρετήσεις.

Άρθρον 2

1. ∆ια τον χαρακτηρισµόν των εν τω προηγουµένω άρθρω επιχειρήσεων και καταστηµάτων

ως « τουριστικών» και δια την χρησιµοποίησιν υπό τούτων του όρου «τουριστικού»
απαιτείται άδεια χορηγουµένη τη αιτήσει του ενδιαφεροµένου, δι' ειδικής αποφάσεως του
Γενικού Γραµµατέως του Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού, µετά γνώµην της Επιτροπής
χαρακτηρισµού Τουριστικών Επιχειρήσεων συγκροτουµένης δι' αποφάσεως του Υπουργού
Προεδρίας Κυβερνήσεως.
2. Η Επιτροπή εξετάζουσα τα υπό του αιτούντος προσκοµιζόµενα ή τα υπηρεσιακώς
κατατιθέµενα στοιχεία, ως και τας σχετικάς εκθέσεις των αρµοδίων οργάνων του Ε.Ο.Τ.
υποβάλλει την γνώµην αυτής εις τον Γενικόν Γραµµατέα του Ε.Ο.Τ. όστις αποφασίζει
ητιολογηµένως περί της χορηγήσεως ή µη της αιτουµένης αδείας.
3. Η άδεια ισχύει επί δύο έτη δυναµένη ν' ανανεούται δι' ισόχρονα διαστήµατα κατά την αυτήν
διαδικασίαν (Ν.∆. 685/1948 αριθ. 12).
4. ∆ια την εγκατάστασιν τουριστικών εν γένει επιχειρήσεων εις τµήµατα ανεγειροµένων
οικοδοµών δύναται να ζητηθή εκ των προτέρων υπό του ενδιαφεροµένου έγκρισις των
σχεδίων των τµηµάτων τούτων της οικοδοµής ή του όλου αυτής, προκειµένου περί καθολικής
εν αυτή εγκαταστάσεως τουριστικής επιχειρήσεως.

Άρθρον 3

Η άδεια χρήσεως του όρου « Τουριστικός» παρέχει εις τον κάτοχον ταύτης τα εξής
δικαιώµατα:
α) Να ποιήται χρήσιν ιδιαιτέρου χαρακτηριστικού σήµατος, καθοριζοµένου δι' αποφάσεως του
Γενικού Γραµµατέως του Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού ως και του τίτλου «Τουριστικός».
β) Να καταχωρήται η επιχείρησις αυτού εις τα τουριστικά έντυπα και καταλόγους του Ε.Ο.Τ.
και να συνιστάται υπό του Ε.Ο.Τ. η καταχώρησις αυτής εις τα διεθνή τουριστικά έντυπα και
καταλόγους.
γ) Να καθορίζη ηυξηµένα τιµολόγια βάσει των ισχυουσών αγορανοµικών, τουριστικών ή
άλλων διατάξεων, προκειµένου περί επισιτιστικής επιχειρήσεως.
δ) Να συνιστάται και προτιµάται υπό του Ε.Ο.Τ. δια την εξυπηρέτησιν οµάδων εκδροµέων.
ε) Να λειτουργή βάσει αδείας του Υπουργείου Εργασίας κατά τας ηµέρας αργίας, προς ειδικήν
εξυπηρέτησιν περιηγητών.
στ) Να παρέχηται άδεια παρακευής φαγητών, εκ κρέατος εις επισιτιστικάς τουριστικάς
επιχειρήσεις, καθ' άπασαν την εβδοµάδα.
ζ) Να παρέχωνται εκ µέρους του Οργανισµού Τουριστικής Πίστεως ευνοϊκά δάνεια κατά τας
διατάξεις του Ν.∆. 181/1946.
η) Να παρέχηται παν έτερον δικαίωµα επί τη βάσει εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων.

Άρθρον 4
Προσόντα επισιτιστικών επιχειρήσεων

∆ια να χαρακτηρισθή επιχείρησις Α' τάξεως εκ των εν αρθρ.1 του παρόντος αναφεροµένων
ως « Τουριστική» , δέον όπως έχη τα κάτωθι προσόντα.
1. Κτίριον εις καλήν από πάσης απόψεως κατάστασιν, εσωτερικώς και εξωτερικώς και
ανάλογον της φύσεως της επιχειρήσεως.
2. Είσοδον έχουσαν διάταξιν αποτρέπουσαν την απότοµον εισβολήν αέρος εντός της
αιθούσης των πελατών.
3. Προθήκας - εφ' όσον επιβάλλονται υπό της φύσεως και των αναγκών της επιχειρήσεως -
επαρκείς εν καλή καταστάσει και υελοφράκτους, τα δε εντός τούτων είδη να ώσι
τοποθετηµένα µε τάξιν, απαγορευοµένης της υπάρξεως περιττών και αχρήστων αντικειµένων.
4. Αιθούσας επαρκείς και αναλόγους προς την κίνησιν του καταστήµατος.
5. Αερισµόν φυσικόν, καθώς και τεχνικόν δι' εγκαταστάσεως δυναµένης να αντικαθιστά τον
ατµοσφαιρικόν αέρα τουλάχιστον 10 φοράς την ώραν.
6. ∆άπεδον εξ αδιαποτίσµου υλικού και εν αρίστη καταστάσει διατηρούµενον.
7. Φωτισµόν επαρκή, η δε ηνοιγµένη ποσότης τεχνητού φωτισµού να είναι κατά Μ2
τουλάχιστον 50 λουξ. Η προϋπόθεσις αυτή δυνατόν να µην έχη εφαρµογήν εις περιπτώσεις,
όπου η φύσις της επιχειρήσεως είναι τοιαύτη ώστε να δικαιολογήται και επαρκή θέρµανσιν.
8. Κατάλληλον και επαρκή θέρµανσιν.
9. Επίστρωσιν των εσωτερικών διαδρόµων και των κάτωθι των τραπεζών χώρων δια
καταλλήλων ταπήτων κατά τους χειµερινούς µήνας.
10. Έπιπλα και σκεύη εις αρίστην κατάστασιν και ποιότητα, επαρκή και ανάλογα της φύσεως,
τάξεως και αναγκών του καταστήµατος.
11. Άνετον τοποθέτησιν τραπεζών και καθισµάτων.
12. Τα εις ακαλύπτους χώρους τοποθετούµενα έπιπλα και προστεγάσµατα δέον να είναι
καλαισθητικά και εις αρίστην κατάστασιν, απαγορευοµένης της χρησιµοποιήσεως
εφθαρµένων και ακαλαισθήτων.
13. Τραπεζοµάνδηλα και µάκτρα βαµβακερά, αρίστης ποιότητας και αµέµπτου καθαριότητος.
14. Προσωπικόν υγιές, καθαρωτάτης και επιµελεστάτης εµφανίσεως.
15. Εργαστήριον παρακευής ειδών καταστήµατος (µαγειρείον ή ζαχαροπλαστείον) αναλόγου
χωρητικότητας προς τον αριθµόν των εργαζοµένων και εξυπηρεουµένων αµέµπτου
καθαριότητος και πληρούν τας υπό της υγειονοµικής και πληρούν τας υπό της υγειονοµικής
Υπηρεσίας της Τουριστικής Αστυνοµίας εκδιδοµένας εκάστοτε εγκυκλίους.
16. Κατάλληλον και επαρκή αποθήκην και ψυγεία προς διατήρησιν και εναποθήκευσιν
τροφίµων.
17. ∆ιακεκριµένον χώρον και εγκαταστάσεις πλύσεως σκευών, κατάλληλον και συµφώνως
προς τους εκδιδοµένους υπό της Υγειονοµικής Υπηρεσίας Κανονισµούς.
18. Αποχωρητήρια πελατών, ανάλογα προς την κίνησιν της πελατείας, εις αρίστην
κατάστασιν διατηρούµενα. Οµοίως ανάλογος αριθµός ουρητηρίων. Τα αποχωρητήρια και
ουρητήρια δέον να αερίζωνται εξ ακαλύπτων χώρων, το δε δάπεδον και οι τοίχοι να είναι
κατασκευασµένοι εξ αδιαποτίστου υλικού. Εις τον προ αυτών χώρον δέον να υπάρχουν
επαρκείς νιπτήρες προς χρήσιν των πελατών, πάντοτε δε υγρός σάπων ή κόνις και η
απόµαξις να γίνηται δι ακαθαρών µάκτρων εξ άπαξ χρησιµοποιουµένων ή δι' ειδικού λεπτού
χάρτου, (χάρτινα πετσετάκια ειδικά) ή δι αθερµού αέρος. Εις έκαστον χώρον αποχωρητηρίων
και ουρητηρίων δέον να υπάρχη υπεύθυνος δια την συνεχή διτήρησιν της καθαριότητος.
19. Ιµατιοθήκην προσωπικού εις ίδιον χώρον.
20. Αποχωρητήρια προσωπικού ιδιαίτερα και ανάλογα του αριθµού των υπαλλήλων, καλώς
αεριζόµενα και διατηρούµενα, µετά σχετικού νιπτήρος.
21. Κατάλληλον σύστηµα υδρεύσεως.
22. Κατάλληλον και στεγανόν αποχετευτικόν σύστηµα δι' άπαντα τα τµήµατα του
καταστήµατος.
23. Προκειµένου περί καφενείων δέον όπως απαραιτήτως έχωσι ταύτα τµήµα
ζαχαροπλαστείου και να λειτουργούσιν υπό µορφήν κφεζαχαροπλαστείου.

Άρθρο 5

∆ια να χαρακτηρισθή επιχείρησις τάξεως πολυτελείας εκ των εν άρθρ. 1 του παρόντος

αναφεροµένου ως «Τουριστική» δέον όπως, εκτός των εν τω άρθρ. 4 αναφεροµένων
προσόντων, κέκτηται και τα κάτωθι:
1. Κεντρικήν θέρµανσιν.
2. Τάπητας κατά την χειµερινήν περίοδον.
3. Επαρκή και εις αρίστην κατάστασιν αποχωρητήρια δι' άνδρας και γυναίκας της επαρκείας
οριζοµένης συµφώνως τω Υγειονοµικώ Κανονισµώ.
4. Αίθουσαν πολυτελώς επιπλωµένην και διακεκοσµηµένην.
5. Επιτραπέζια σκεύη οµοιόµορφα, τα µεν εξ αυτών εκ πορσελάνης, εκ πολυτελούς
πορσελάνης, τα δε εξ αυτών µεταλλικά µαχαιροπήρουνα κλπ. επάργυρα ή τουλάχιστον εξ
αλπακά.
6. Τηλαφωνικήν συσκευήν προς χρήσιν των πελατών.
7. Προσωπικόν αψόγως ενδεδυµένον και εις ανάλογον αριθµόν γλωσσοµαθές. Ειδικώτερον
δια τα εστιατόρια και ζυθεστιατόρια απαιτείται επιπροσθέτως:
1. Ιµατιοθήκη δια τους πελάτας µε ανάλογον προσωπικόν.
2. Λινοστολή λινή ή εφ' όσον υφίσταται κρατική απαγόρευσις εισαγωγής, βαµβακερή
εξαιρετικής λευκότητος και καθαριότητος. ∆ια δε τα ζαχαροπλαστεία, καφενεία και κέντρα
αναψυχής απαιτείται επιπροσθέτως:
1. Ποσοστόν 30% πολυθρόναι επί του συνόλου των καθισµάτων.
2. Εδεσµατολόγιον εις Ελληνικήν και Αγγλικήν ή Γαλλικήν.

Άρθρο 6

∆ια να χαρακτηρισθή επιχείρησις τάξεως υπερπολυτελείας εκ των εν άρθρ. 1 του παρόντος

αναφεροµένων ως « Τουριστική» δέον όπως εκτός των εν τοις άρθρ. 4 και 5 αναφερροµένων
προσόντων, να κέκτηται και τα κάτωθι:
1. Εγκατάστασιν κλιµατισµού, όπου λειτουργεί επιχείρησις εν κλειστώ χώρω.
2. Αρχιτραπεζοκόµον γλωσσοµαθή.
3. Επιτραπέζια σκεύη φέροντα τον τίτλον του καταστήµατος.
4. Θέσιν µουσικής εφ' όσον υπάρχει σχετικός χώρος και πρόκειται να γίνη χρήσις τούτου. ∆ια
τα ζαχαροπλαστεία, καφενεία και κέντρα αναψυχής απαιτείται επιπροσθέτως όπως το
σύνολον του ποσοστού πολυθρονών να είναι τουλάχιστον το 50% επί του συνόλου των
καθισµάτων.

Άρθρο 7

∆ια τα κέντρα διασκεδάσεως και τα εξοχικά τοιαύτα απαιτείται ανεξαρτήτως τάξεως:

1. Ο ειδικός χώρος χορού, εφ' όσον διατίθεται τοιούτος, να είναι ανάλογος προς τας
τοποθετουµένας τραπέζας ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η άνετος χρησιµοποίησις τούτου
υπό των πελατών.
2. Η ύπαρξις αναλόγων και ευρυχώρων, διαδρόµων δια την προσέλευσιν και αποµάκρυνσιν
των πελατών εκ του χώρου τούτου.
3. Η χρησιµοποιουµένη λινοστολή δύναται να είναι έγχρωµος, αλλ' εξαιρετικής ποιότητος
αναλόγως της τάξεώς των.
4. Τα εις το ύπαιθρον χρησιµοποιούµενα καθίσµατα δέον να είναι αναπαυτικά (πολυθρόναι
πτυσσόµεναι ή ψάθιναι).
5. Η τοποθέτησις τραπεζών εκτός του καταστήµατος να γίνηται επί χώρου απολύτως
καθαρού και απηλλαγµένου παντός περιττού ή αχρήστου αντικειµένου.
6. Κατάλληλον θέσιν δια µουσικήν εφ' όσον γίνεται χρήσις της.

Άρθρο 8
Προσόντα µεταφορικών επιχειρήσεων

1. Μεταφορικαί επιχειρήσεις δυνάµεναι να χαρακτηρισθώσιν ως Τουριστικαί είναι αι

εκµεταλλευόµεναι ειδικά τουριστικά λεωφορεία του άρθ.1 του Νόµ. 3221/1955 « περί
κυρώσεως της υπ' αριθ. 211/27.2.54 Πράξεως του Υπουργικού Συµβουλίου και
συµπληρώσεως του άρθρ. 3 του Νόµ. 2119/1952 περί λεωφορείων κλπ.» .
2. Ινα χαρακτηρισθή µεταφορική επιχείρησις ως « Τουριστική» δέον:
α) Αύτη να ασκήται παρ' εµπορικής Εταιρείας οιασδήποτε µορφής και µε εταιρικόν κεφάλαιον
ουχί κατώτερον των 500.000 δραχµών.
β) Υπεύθυνος διευθυντής της επιχειρήσεως να έχη πενταετή τουλάχιστον πείραν περί τα
τουριστικά ζητήµατα, πιστοποιουµένων δια βεβαιώσεως ∆ηµοσίας Αρχής ή ενόρκου
βεβαιώσεως ∆ιευθυντού Τουριστικού Γραφείου του Α.Ν. 864/1937 ή ξενοδοχείου.
3. Τα αυτοκίνητα - αναψυκτήρια (καντίναι) δύνανται να χαρακτηρισθώσιν ως « Τουριστικά»
εφ' όσον κατά την κρίσιν της Επιτροπής του άρθ. 2 είναι αρίστης εξωτερικής και εσωτερικής
εµφανίσεως, το προσωπικόν αυτών ευπρεπώς ενδεδυµένον, εις τουλάχιστον εκ του
προσωπικού να οµιλή ευχερώς την γαλλικήν ή αγγλικήν γλώσσαν. ∆έον επίσης το
αυτοκίνητον - αναψυκτήριον να διαθέτη ηλεκτρικόν ψυγείον ως και µηχάνηµα παρακευής
καφέ γαλλικού ή ιταλικού ή αµερικανικού τύπου.

Άρθρο 9
Προσόντα λοιπών επιχειρήσεων

1. Ίνα κατάστηµα ή επιχείρησις ως εν άρθρ. 1 παρ. ς ως και πάσα άλλη επιχείρησις δυναµένη
κατά την κρίσιν της Επιτροπής του άρθρ. 2 να παρέχη εξυπηρετήσεις εις ταξειδιώτας,
περιηγητάς ή παραθεριστάς, χαρακτηρισθή ως « Τουριστική» δέον να ευρίσκεται εις
κεντρικήν οδόν της πόλεως ή εις συνοικίαν συγκεντρούσαν κίνησιν περιηγητών και να είναι
φιλοκάλως διεσκευασµένον.
2. Ο ιδιοκτήτης ή εις τουλάχιστον υπάλληλος των ανωτέρω καταστηµάτων δέον να οµιλή την
αγγλικήν ή γαλλικήν γλώσσαν.
3. Τα καταστήµατα ταύτα δέον να έχουν και ξενογλώσσους επιγραφάς, ως και επί εκάστου
πωλουµένου αντικειµένου ανηρτηµένας εις δραχµάς.

Άρθρο 10

1. Ο χαρακτηρισµός ως «Τουριστικών» επιχειρήσεων ευρισκοµένων εις λουτροπόλεις,

δύναται να γίνη µόνον εις λουτροπόλεις κατεταγµένας αρµοδίως εις την Α' και Β' κατηγορίαν
και εφ' όσον αι περί ων πρόκειται επιχειρήσεις και εγκαταστάσεις πληρούν τους όρους του
άρθρ. 4 του παρόντος.
2. Ξενώνες, οικήµατα ενοικιάζοντα δωµάτια εις παραθεριστάς ή εκδροµείς και ορεινά
καταφύγια, δύνανται να χαρακτηρισθώσιν ως «Τουριστικά» εφ' όσον κείνται εις τουριστικούς
τόπους ανακηρυχθέντας κατά τας διατάξεις του Ν.∆. 180/1946 ή εις λουτροπόλεις τουριστικής
σηµασίας Α' και Β' κατηγορίας ή εις τόπους παρουσιάζοντας τουριστικήν κίνησιν κατά την
κρίσιν της Επιτροπής χαρακτηρισµού τουριστικών επιχειρήσεων.
3. Αι εν τη προηγουµένη παραγράφω αναφερόµεναι εγκατστάσεις εκτός του ότι δέον να
διαθέτουν κτίρια και οπλισµόν εις πολύ καλήν κατάστασιν, επιβάλλεται να έοχυν αφοδευτήρια
πελατών ανάλογα προς την κίνησιν της πελατείας εις αρίστην κατάστασιν διατηρούµενα. Τα
αφοδευτήρια δέον να αερίζωνται εξ ακαλύπτων χώρων, το δε δάπεδον και οι τοίχοι να είναι
κατασκευασµένοι εξ αδιαπότιστου υλικού. Εις τον προ αυτών χώρον δέον να υπάρχουν
επαρκείς νιπτήρες προς χρήσιν των πελατών, πάντοτε δε υγρός σάπων ή κόνις και η
απόµαξις να γίνηται δια καθαρών µάκτρων εφ' απαξ χρησιµοποιουµένων ή δι' ειδικού λεπτού
χάρτου. Εις έκαστον χώρον δέον να υπάρχη υπεύθυνος δια την συνεχή διατήρηριν της
καθαριότητος. Επίσης επιβάλλεται η ύπαρξις ενός τουλάχιστον ντους µετά προθαλάµου και
πλήρη εγκατάστασιν θερµού και ψυχρού ύδατος.

Άρθρο 11

1. Άπασαι αι επιχειρήσεις αι χαρακτηρισθείσαι κατά το παρελθόν ως «τουριστικαί» επί τη

βάσει του από 12.12.1949/10.1.1950 Β.∆/τος υποχρεούνται όπως εντός δύο µηνών από της
ενάρξεως της ισχύος του παρόντος ∆/τος υποβάλλουν αιτήσεις χορηγήσεως αυτών της κατά
το παρόν ∆/µα αδείας.
2. Εν περιπτώσει µη υποβολής εντός της εν τη παρ. 1 τασσοµένης προθεσµίας αιτήσεως
αδείας ή απορρίψεως υποβληθείσης, ο χαρακτηρισµός αίρεται οριστικώς, απαγορευοµένης
της χρήσεως του όρου τούτου.

Άρθρο 12

Καταργούνται τα από 16/28 Ιαν. 1938 «περί τρόπου χαρακτηρισµού επιχειρήσεων ή χρήσεων
ως «τουριστικών» και από 12.12.1949/10.1.50 «περί τρόπου χαρακτηρισµού επιχειρήσεων
ως «Τουριστικών» Ηµέτερα ∆/τα.