T.C.

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ

Yüksek Entropili Alaşımlar

LİSANS BİTİRME TEZİ

HAZIRLAYAN :Ferhat SAYDAM

DANIŞMAN :Prof. Dr. Burak DİKİCİ
ERZURUM-2020
 KABUL VE ONAY SAYFASI

160708003 numaralı Ferhat SAYDAM tarafından hazırlanan ‘’YÜKSEK

ENTROPİLİ ALAŞIMLAR’’ İsimli lisans bitirme tezi çalışması, Atatürk Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Bitirme Projesi /
Tezi Komisyonu tarafından …./…./…. tarihinde oy birliği / oy çokluğu ile BAŞARILI
bulunmuş ve Lisans Bitirme Tezi olarak kabul edilmiştir.

Üye
(Tez Danışmanı)
Unvan, Ad Soyad

Komisyon Üyesi Komisyon Üyesi

Unvan, Ad Soyad Unvan, Ad Soyad
 TEZ BEYANI

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde

elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu
çalışmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf
yapıldığını beyan ederim.

Ocak 2020
(imza)
Ferhat SAYDAM
 ÖZET

YÜKSEK ENTROPİLİ ALAŞIMLAR

SAYDAM, Ferhat
Lisans Tezi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Burak DİKİCİ
OCAK 2020, 45 sayfa

Bu çalışmada, son yıllarda bütün ilgileri üzerine toplayan yüksek entropili

alaşımlar ele alınmıştır. Yüksek entropi kavramı tanımlanırken en az 5 ana elementin
birbirleri içerisinde çözünürlüğünü ve termodinamik açıdan alaşımlanması anlatılmakla
beraber YEA üretiminde kullanılan üretim yöntemlerini, çekirdek etkileri ve mekanik
özellikleri de incelenmiştir. Burada geleneksel alaşımlar ile YEA’larda
karşılaştırılmıştır. YEA’lar yeni bir malzeme grubu olmasına karşın literatür
araştırmasında görülmüştür ki sağladığı muazzam özellikleri ve gelecekte birçok
geleneksel alaşımların yerini alabilecek potansiyel bir malzeme grubu olduğu çoğu
çalışmalarda rapor edilmiştir.

Anahtar kelimeler: Yüksek Entropi, Alaşım, Termodinamik, Entropi

 ÖN SÖZ

Tez çalışmamın her safhasında bana büyük bir ilgi ve sabır gösteren her türlü
bilgi ve tecrübesi ile bana yol gösteren, beni her zaman çalışmaya teşvik eden Sayın
Prof. Dr. Burak DİKİCİ ’ye ve araştırmam süresince destek olmasından dolayı teşekkür
ederim
Çalışmalarım esnasında her daim yanımda olan sevgili Doç. Dr. Kadri Vefa
Ezirmik hocama, Atatürk Üniversitesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliğinde bulunan
diğer tüm hocalarıma destek olan tüm dostlarıma, tüm eğitim hayatım boyunca benden
maddi manevi desteklerini esirgemeyen her zaman yanımda olan sevgili aileme
teşekkürlerimi bir borç bilirim.

2020
Ferhat SAYDAM
 İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY SAYFASI ..................................................................................... 3

ÖZET ........................................................................................................................... v
ÖN SÖZ....................................................................................................................... vi
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... vii
ÇİZELGELER LİSTESİ .............................................................................................. ix
ŞEKİLLER LİSTESİ .................................................................................................... 1
SİMGELER VE KISALTMALAR ............................................................................... 2
1. GİRİŞ.................................................................................................................... 4
2. ALAŞIM TANIMI VE ÇEŞİTLERİ ...................................................................... 5
2.1. Demir Esaslı Alaşımlar .......................................................................................... 6
2.1.1. Çelikler ........................................................................................................ 6
2.1.2. Dökme demirler ........................................................................................... 7
2.2. Demir Dışı Alaşımlar ............................................................................................. 7
2.2.1. Alüminyum Alaşımları ................................................................................ 7
2.2.2. Bakır Alaşımları .......................................................................................... 8
2.2.3. Magnezyum Alaşımları................................................................................ 8
2.2.4. Titanyum Alaşımları .................................................................................... 8
3. YÜKSEK ENTROPİLİ ALAŞIMLAR .................................................................. 9
3.1. Yüksek Entropili Alaşımların Keşfi ve Gelişimi ..................................................... 9
3.2. Yüksek Entropili Alaşımların Tarif Edilmesi ........................................................ 12
3.3. Yüksek Entropili Alaşımların Çekirdek Etkileri.................................................... 15
3.3.1. Yavaş Difüzyon Etkisi ............................................................................... 15
3.3.2. Yüksek Entropi Etkisi ................................................................................ 17
3.3.3. Karışım (Kokteyl) Etkisi ............................................................................ 18
3.3.4. Kafes Distorsiyon Etkisi ............................................................................ 20
3.4. Yüksek Entropili Alaşımların Dizaynı .................................................................. 22
3.5. YEA’larda Katı Eriyikler ..................................................................................... 23
3.6. YEA’larda İntermetalik Fazlar ............................................................................. 24
3.6.1. B2 fazı ....................................................................................................... 24
3.6.2. Sigma fazı (ϭ) ............................................................................................ 24
3.6.3. Laves fazı .................................................................................................. 24
3.6.4. L12 fazı ...................................................................................................... 25
 viii

3.7. Arayer Bileşikler (Hӓgg Fazlar)............................................................................ 25

3.8. Yüksek Entropili Alaşımların Mekanik Özellikleri ............................................... 26
3.9. Yüksek Entropili Alaşımların Üretim Yöntemleri ................................................. 27
3.9.1. Ergitme ve Döküm Yöntemleri .................................................................. 27
3.9.2. Katı Hal Üretim Yöntemleri....................................................................... 30
3.9.3. YEA ve YEA-esaslı kaplamalar ................................................................. 31
3.10. Kullanım Alanları............................................................................................... 32
KAYNAKLAR ........................................................................................................... 33
 ix

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo Sayfa

Tablo 3. 1 klasik alaşımların düzenlenme entropi değerleri (J.W.Yeh, 2013). .............. 14

Tablo 3. 2 Nikel (YMK) difüzyon parametresi (Tsai ve Yeh, 2014). ........................... 16
 1

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil Sayfa

Şekil 3. 1 Mühendislik malzemelerin ve YEA’ların tarihsel gelişim diyagramı (Yeh vd.,

2004). ......................................................................................................................... 10
Şekil 3.2 YEA ile ilgili yayınlanan yıllara göre sayısı (Murty vd., 2014). .................. 11
Şekil 3. 3 Eşmolar alaşımların element sayısıyla ilişkili olarak yerleşim düzeni (Miracle
vd., 2014).................................................................................................................... 13
Şekil 3. 4 (a) karıştırmadan önce (b) karıştırma, atom çapları eşit kabul edilen 5 bileşenli
eşatomik alaşım element (Murty vd., 2014). ................................................................ 14
Şekil 3. 5 A) ∆Skrş ‘e göre Alaşım sınıflandırma B) Malzemelerin sınıflandırılması (Yeh,
2013). ......................................................................................................................... 17
Şekil 3. 6 X değerine göre CoCrCuNiFeAlx alaşımın sertlik ve kafes parametresinin
değişimi. A) alaşımın sertliği B) YMK kafes parametresi C) HMK kafes parametresi
(Yeh vd., 2007). .......................................................................................................... 18
Şekil 3. 7 Çeşitli çelik ve alaşımların birlikte sertliklerinin karşılaştırılması (Zhang vd.,
2014). ......................................................................................................................... 19
Şekil 3. 8 (a) HMK yapı (b) YMK elementlerin kafes içerisindeki dağılımı (Yeh, 2006).
................................................................................................................................... 20
Şekil 3. 9 Kafes distorsiyon etkisi (Bragg difraksiyonu) (a) mükemmel kafes (aynı
atomlar), (b) farklı atomlardan meydana gelmiş katı eriyiğin kafes distorsiyonu, (c)
XRD piklerine etki eden sıcaklık ve kafes distorsiyonu (Yeh vd., 2007). ..................... 21
Şekil 3. 10 Atomik boyut faktörün sertlik değişim ilişkisi (Tian vd., 2015).................. 22
Şekil 3. 11 Bridgman yöntemi (Suryanarayana,2001). ................................................. 28
Şekil 3. 12 LENS yöntemi (Zhao vd., 2009). ............................................................... 29
Şekil 3. 13 Mekanik alaşımlama şematik gösterim (Murty vd., 2014). ......................... 30
Şekil 3. 14 DC ve RF püskürtme yöntemi (Chen vd., 2013a). ...................................... 31
 2

SİMGELER VE KISALTMALAR

Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda

sunulmuştur.

Simgeler Açıklama

°C Celcius Derecesi
Kısaltmalar Açıklama

316L Düşük Karbonlu Paslanmaz Çelik

A Amper
d Düzlemler arası mesafe
DC Doğru Akım
ECAS Elektrik Akım Destekli Sinterleme
EDS : Enerji dağılımlı x-ışınları spektrometresi
G: Gibbs Serbest Enerjisi
H: Entalpi
HEA : Yüksek Entropili Alaşımlar
HMK : Hacim merkezli kübik
HV : Vickers sertlik
S: Entropi
SEM : Taramalı elektron mikroskobu
SPS : Spark Plazma Sinterleme
R: Üniversal gaz sabiti
 3

RF Radyo frekansı
YMK : Yüzey merkezli kübik
XRD : X-Işınları difraksiyonu
VEC : Valans elektron konsantrasyonu
δ: Atomsal boyut farkı
σ: Sigma fazı
θ: Bragg açısı
2θ : Saçılım açısı
λ: Kullanılan X-ışınının dalga boyu
Å: Angström
ΔHkrş : Karışım entalpisi
ΔSkrş : Karışım entropisi
 4

1. GİRİŞ

Alaşımlar süre gelen insan yaşamının çeşitli sorunlarına ve ihtiyaçlarına göre çok yalın
bir halden zamanla daha komplike bir hale gelmiştir. Medeniyetlerin yaşamını
sürdürebilmesi veya ilerlemesi ellerindeki mevcut teknolojilerini kullanabilme yeteneği
ve gelişe bilirliği büyük bir önem arz etmektedir. Teknolojinin gelişe bilmesi için doğal
olarak kullanılan malzemenin gelişmesi ile paralellik göstermektedir. Alaşımların
kullanılabilirliği ve en iyi bir 191şekilde performans elde etmek için metallerin
keşfinden sonra günümüze kadar ihtiyaçların karşılanması adına başta paslanmaz
çelikler, yüksek hız çelikleri ve süper alaşımlar gibi birçok alaşım keşfedilmiş ve
geliştirilmiştir.
Yüksek Entropili Alaşımlar olarak nitelendirilen ve bünyesinde genel olarak 5 veya
daha fazla sayıda birbirlerine yakın oranlarda element ile birlikte eser miktarlarda minör
elementlerde ihtiva eden bir malzeme grubudur. Yüksek Entropili Alaşımlar genel
çalışma prensipleri bakımından kritik oranlarda yüksek karışım entropilerine sahip
oldukları için yüksek sıcaklarda dahi katı eriyik fazların intermetaliklere göre kararlı bir
hale gelmesidir. Bu gibi özelliklerine bağlı olarak kolay üretile bilirliği ve malzemenin
tahlil edilebilirliğini kolaylaştırmaktadır (Ye ve ak. , 2016; Miracle ve ark. , 2017).

YEA ‘lar yeni bir alaşım türü olması ve gün geçtikçe zorlaşan, karmaşık bir hale
bürünen mühendislik problemlerine ve uygulamalarına benzersiz çözüm ve dikkat
çekici özellikler sunmaktadır. YEA ‘lar genel olarak aşınmaya maruz kalan parçalarda,
radyasyon ve korozyon özellikleri ile nükleer endüstrisinde vb. birçok uygulamada
istenilen her koşula göre ayarlana bilen özellikleri ile malzeme problemini ortadan
kaldırabilecek ve mevcut birçok alaşımın yerini alabilecek bir malzeme grubudur
(Daniel, 2014; Michalel ve ark. , 2016; Ionnis ve Maria, 2016).
Bu tez çalışmasında genel olarak literatür taraması yaparak alaşım tanım ve
çeşitlerinden başlayarak Yüksek Entropili Alaşımların genel özelliklerini ve başlıca
üretim yöntemlerini, kullanılan elementlerin etkileri gibi özellikleri ve Yüksek Entropili
Alaşımlardan beklenen gelecek vadeden bir malzeme grubu olabilirliğinin üzerine bir
araştırmadır.
 5

2. ALAŞIM TANIMI VE ÇEŞİTLERİ

Alaşım tanımlanırken en az birinin metal olması şartıyla iki veya daha fazla kimyasal
elementten oluşan, homojen yapıya sahip olan ve metal özelliği sergileyen maddeye
alaşım denir. Alaşımlar çeşitli yapısal özelliklerine, alaşım sistemlerine, denge veya faz
diyagramlarına göre sınıflandırmak mümkündür (Savaşkan, 2009).

Endüstride alaşımlar elde etmek için kullanılan metaller genellikle yüksek oranda saf
değildirler. Bir alaşımın yapısal özelliklerini belirleyebilmek için yapı içerisindeki
fazların çeşidini, dağılış şekillerini, miktarlarını, bileşen oranlarını, fazların özelliklerini
ve alaşım içindeki geometrik dağılımlarının iyi bir şekilde analiz edilmesi gerekir
(Savaşkan, 2009; Karaaslan, 2010).

Alaşımlar arı kristalli alaşımlar ve karışık kristalli alaşımlar olmak üzere başlıca iki tür
kristal yapıya sahiptirler. Alaşımlar homojen oldukları durumlar sadece eriyik halde
iken yani sıvı çözeltide oluşurlar ve katı durumda ise bir katı çözelti içeren veya çok
sayıda katı çözelti, ara bileşikler ve saf metal kristali içerecek heterojen morfolojiye
sahip olabilirler (Karaaslan, 2010).

Alaşım elde etmenin sağladığı avantajlar kısaca;

1. Hemen hemen sınırsız sayıda malzeme elde etmek

2. İstenilen metalik özelliklerde malzeme üretimi
3. İstenilen fiziksel özelliklerde malzeme üretimi
4. Estetik açıdan güzel görünümlü malzemeler
5. Korozyondan koronum ve ısıl işlemlerde kullanılabilir hale getirilebilir olmaları
alaşımların sağladığı başlıca özelliklerdendir.

Alaşımların en büyük faydaları metallerden farklı olarak yüksek sıcaklıklara, aşınmaya,

kimyasal ortamlara, yorulma gibi uygulamaların fiziksel veya fizikokimya sal
 6

gereksinimlerini karşılaması ve gerekli olan özellikler sağlamayan niteliklerden dolayı

alaşımlar kullanır (Megep, 2007; Karaaslan, 2010).
Metalik malzemelerin sınıflandırılması, ana maddesi demir olan malzemelere demir
esaslı ve ana maddesi demir olamayan diğer metalik malzeme gruplarını demir dışı
olmak üzerek iki sınıfa ayrılarak sınıflandırma yapılabilir. Sınıflama işleminde bir başka
yöntem olarak şekillene bilirlik özelliklerini de kullanılarak yapılabilir; örneğin bir
malzeme döküm yoluyla veya malzemeyi deforme ederek şekillendirilebilir (Erdoğan,
2000).

2.1. Demir Esaslı Alaşımlar

Demir esaslı malzemeler piyasada üretimi ve kullanımı yüksek oranda üretilen metalik
malzeme çeşididir. Demirin bu kadar kullanılmasında başlıca sebepler, demir cevherinin
doğada yüksek tenörlerde olması ekonomik açıdan çıkarılıp, işlenebilmesi, kolay
şekillendirilip ve çeşitli oranlarda alaşımlandırılması istenilen mekanik ve fiziksel
özellikleri karşılayabilmesi sıralanabilir. Demirin korozyon direnci ve elektriksel
iletkenliğinin az olması demirin zayıf özelikleri arasında gösterilebilir(Satish, 2004).

2.1.1. Çelikler

İçerisinde yaklaşık %2,14 civarında içerisinde karbon barındıran demir esaslı malzeme
çeşidine çelik denir. Çelikler içerisine katılan karbon dışında istenilen özellikleri
karşılayabilmek için eser miktarlarda mangan, silisyum, kükürt ve fosfor gibi elementler
içerebilirler. Çeliklerin sınıflandırılması kimyasal içeriklerine, kaliteler, kullanım
alanları ve şekillendirilme yöntemlerine göre sınıflandırılabilir ve kısaca içerdikleri
karbon miktarı ile bağlantılı olarak (%ağ C < 0,3) düşük, (0,3 < %ağ C <0,6) orta ve
(%ağ C >0,6) yüksek karbonlu çelik olarak gruplandırılabilir (Gürü ve Yalçın, 2006).
 7

2.1.2. Dökme demirler

Çeliklerden farklı olarak içerisinde %2 den fazla karbon, %1-3 arasında silisyum
yanında kükürt ve fosfor barındıran demir alaşımlarına dökme demir denir. Dökme
demirler şekillendirile bilirlik açısından döküm işlemi kullanılarak şekillendirilir. Krom,
molibden, bakır ve nikel gibi alaşım elementlerinden faydalanarak korozyon, sertlik ve
dayanım gibi özelliklerini artırma amacıyla alaşımlamak mümkündür. Dökme demirler,
mikro yapısından kaynaklanan homojenlik ve döküm kolaylığı nedeniyle genellikle
ötektik bileşime yakın noktadadır ve silisyum, ötektik noktayı sola kaydırır. Dökme
demirler, yüzey görünümlerine ve mikro yapılarına göre sınıflandırılır. Beyaz dökme
demir ve kır dökme demir yüzey görünümleri sınıfına girerken lamel grafitli, küresel
grafitli, vermiküler grafitli ve temper grafitli dökme demirler mikro yapılarına göre
dökme demir sınıfı içerisinde sınıflandırılır(Cavcar, 1996; Can, 2006).

2.2. Demir Dışı Alaşımlar

Mendeleyev tablosunda bulunan 92 tane kararlı izotopu bulunan elementin yalnızca 70

tanesi metalik formdadır ve yalnızca 30 tanesi endüstride yaygın olarak kullanılmakla
beraber diğer elementler alaşım elemanı olarak kullanılmaktadır. Bu elementlerden
bazıları; Alüminyum, bakır, nikel, krom, kurşun, magnezyum, kalay ve çinkodur (Gürü
ve Yalçın, 2006).

2.2.1. Alüminyum Alaşımları

Yer kabuğunda yüksek oranda bulunabilirliği yanında yüksek oranlarda hurdadan

yeniden kazanımı olması alüminyumun hem ekonomik açıdan hem de işlene bilirlik
açısından vazgeçilmez kılmaktadır. Alüminyum çok hafif bir metaldir yaklaşık
yoğunluğu 2,70 gr/mol ‘dür ve bazı alaşımları 500 MPa değeri üzerine çıkmaktadır. Bu
düşük yoğunlukları yanında elektriksel ve termal özellikleri ile korozyon dirençleri gibi
parametreler ile karakterize edilir.
Yüzey merkezli kübik kafes yapısına sahip ve düşük sıcaklıklarda dahi kolayca
şekillendirile bilir (Can, 2006).
 8

2.2.2. Bakır Alaşımları

Bakır diğer alaşım gruplarına nazaran hem alaşımlı hem de alaşımsız olarak
kullanılabilmesi başta elektrik endüstrisinde ve birçok alanda kullanılabilmesi önemli
bir metaldir. Genel olarak elektriksel özellikleri, korozyon direnci, yeterli çekme
dayanımı, lehimlene bilir olması bakırı mühendislik uygulamaları açısından
vazgeçilmez kılmaktadır. Bakırın bilindik alaşımları başta bakır çinko alaşımı olan
pirinç ve diğer bir bakır alaşımı olan, içeresine pirinçten farklı olarak katılan Sn, Al, Si
ve Ni katkıları içeren bronz alaşımıdır(Erdoğan, 2001).

2.2.3. Magnezyum Alaşımları

Magnezyum yeryüzünde demir ve alüminyumdan sonra en çok bulunan ve gümüş grisi

rengine sahip olan bir metaldir. Heksagonal sıkı paket (HSP) kafes sistemine sahip olan
magnezyum endüstride kullanılan düşük yoğunlukta en hafif metaldir ve kafes
sisteminden dolayı döküm veya sıcak işleme tabi tutularak şekillendirilir. Magnezyum
oksijene karşı aşırı bir afiniteye sahip olduğu için çok çabuk korozyona uğrar ve
üretimde kullanılan enerji maliyeti yüksektir. Temel olarak magnezyumun alaşım
elementleri Al, Zn ve Mn ‘dır (Gürü ve Yalçın, 2006).

2.2.4. Titanyum Alaşımları

Titanyum ve alaşımları yaklaşık 60 yıldan beri yapısal malzemeler olarak kullanımda

olan mühendislik malzemesidir. Titanyum alaşımlar, 550 C ye kadar yüksek sıcaklık
özelliklerine, oksitleyici asit, klorür maddeleri ve birçok tabii ortamda yüksek korozyon
dirençlerine sahiptirler aynı şekilde mükemmel dayanıma sahip olması büyük bir
avantaj sağlıyor fakat maliyet bakımından pahalı olması kullanımda sınırlayıcı bir
dezavantajdır. Titanyum alaşımlarının gösterdiği bu özelliklerden dolayı uçak
endüstrisinde çok büyük bir önem arz etmektedir (Erdoğan, 2001).
 9

3. YÜKSEK ENTROPİLİ ALAŞIMLAR

Çok komponentli alaşımlar diğer bir ifadeyle yüksek entropili alaşımlar, en az 5 temel
elementin veya bu orana yakın atomik oranlarda katı eriyik şeklinde oluşturduğu
alaşımlar olarak tanımlanmaktadır. Bu karışım oranı, yüksek karışım entropisini
meydana getirmekle beraber intermetalik fazların oluşumuna engel olmakta, bu
mekanizma sayesinde basit yüzey merkezli kübik (YMK), hacim merkezli kübik
(HMK) veya katı eriyiklerin oluşumuna neden olmaktadır (Young ve ark. ,2014; Nayan
ve ark. , 2014).
YEA birden fazla ana alaşım elementine sahiptirler ve ana alaşım element oranı %5-
%35 arasında bileşim oranına sahiptir. Bu oran yanında minimal oranlarda (%5 altında)
diğer elementleri barındırabilir. Birden fazla ana alaşım elementlerine sahip olmalarının
büyük avantaj sağlamaktadır. Bu avantajlar yüksek sertlik ve dayanım, üstün aşınma
direnci, yüksek sıcaklık dayanımı, iyi korozyon ve oksidasyon dayanımı ile yüksek yapı
kararlılığı olarak sıralanabilir ve ek olarak YEA üretimi için ileri teknoloji veya çok
özel donanıma ihtiyaç duyulmadan birçok YEA seri üretilebilir. Rapor edilmiş hali
hazırda 30’dan fazla elementten 300 den fazla YEA hazırlanmıştır (Dolique ve ark.,
2009; Cheng ve ark., 2013; Chuang ve ark., 2013; Tsai ve Yeh, 2014; Cheng ve ark.,
2014).

3.1. Yüksek Entropili Alaşımların Keşfi ve Gelişimi

İnsanlık ana metalleri keşfetmesiyle zaman içerisinde başta kendilerini savunmak ve

avlanmak gibi temel ihtiyaçlarını giderebilmek için çeşitli araç gereç üretmişlerdir. Gün
geçtikçe artan ihtiyaçlara karşılık verebilmek için günümüzde çok farklı yöntemler
kullanılarak üretilen çok sayıda malzeme üretilmiştir. Şekil 3.1’de Ashby grafiğinden
faydalanarak malzemelerin tarihsel gelişimi gösterilmiştir.
Franz Karl Achard’ in 19.yüzyılının başlarına doğru, 5 ila 7 element kullanarak yaptığı
çok bileşenli alaşımlar ile YEA’ların öncüsü olarak bilinir. 1788’de Achard kitabında
bakır, kurşun, kalay, arsenik, gümüş, antimon, bizmut, çinko, kobalt, platinyum ve
demiri içeren 11 elementin 900’ün üzerinde alaşım kompozisyonu ve kapsamlı
sonuçları bildirmiştir (Smith, 1963).
 10

Şekil 3. 1 Mühendislik malzemelerin ve YEA’ların tarihsel gelişim diyagramı (Yeh vd.,

2004).

1900’lü yılların sonuna gelindiğinde klasik alaşım anlayışını değiştirecek birbirinden

habersiz olan iki çalışma yapılmıştır bunlar; Tayvan’da Jien Wei Yeh ve Birleşik
Krallık’ da Brian Cantor tarafından yapılmıştır (Yeh vd., 2004).
Klasik alaşım anlayışının yıkılmasıyla ortaya Yüksek Entropili Alaşım kavramının
ortaya çıkması oldukça heyecanlı ve dikkat çekici olmuştur ve bu konu üzerinde yapılan
çalışmalar Şekil 3.2’de grafik halinde gösterilmiştir (Murty vd., 2014).
 11

Şekil 3.2 YEA ile ilgili yayınlanan yıllara göre sayısı (Murty vd., 2014).

2004 yılında “Advanced Engineering Materials” dergisinde “Nanostructred high

entropy alloys with multi principal elements - novel alloy design concepts and
outcomes” isimli yayınlanan makale ile Yüksek entropili alaşımlar literatüre
girmiştir(Murty., 2004).
 12

3.2. Yüksek Entropili Alaşımların Tarif Edilmesi

Yüksek entropili alaşımlar birbirlerine yakın oranlarda 5 veya daha fazla elementten
oluşur. YEA’ların genel prensibi özellikle metaller arası bileşikler ile
karşılaştırıldığında yüksek sıcaklıklardan kaynaklı YEA yapısında bulunan katı çözelti
fazın gibbs serbest enerji kaynaklı olarak yüksek karışım entropisi kararlılık
göstermektedir(Yeh vd., 2004). Termodinamikte gibbs serbest enerjisi; alaşım sistemi
içeresinde bir fazın kararlılığı olarak ifade edilir(denklem 3.1).

∆Gkrş = ∆Hkrş –T ∆Skrş (3.1)

∆Gkrş karışımın gibbs serbest enerjisi, ∆Hkrş karışımın entalpisi, ∆Skrş karışımın entropisi
ve T mutlak sıcaklıktır. Denklemde entropi kısmında anlaşılacağı üzere yüksek
entropiye sahip düzensiz fazlar, düşük entropiye sahip düzenli fazlara göre üstünlük
sağlamaktadır. Bu avantaj genellikle yüksek sıcaklıklarda zaman zaman düzenli fazların
giderilmesini sağlamaktadır.
Aşağıda verilen denklem 3.2’ de uygun düzensiz çözeltide mol başına düzenlenme
entropisi verilmiştir.

∆Skrş = -R Ʃni=1 xi lnxi (3.2)

R gaz sabiti 8,314 J/K mol, n farklı bileşikten oluşan eşmolar alaşımda düzenlenme
entropisi olarak ifade edilir.

S = R ln n (3.3)

Denklemde n=5 değeri verilince 1,6094 R sonucu elde edilmektedir. Miracle vd.
kullandıkları bu formül ile yüksek entropili alaşımları ∆Skrş ≥ 1.5𝑅 olarak
bildirmişlerdir(Miracle vd., 2014). Eşmolar alaşımların element sayısıyla ilişkili olarak
yerleşim düzenine ait grafik şekil 3.3’de verilmiştir.
 13

Şekil 3. 3 Eşmolar alaşımların element sayısıyla ilişkili olarak yerleşim düzeni (Miracle
vd., 2014).

Hume-Rothery kuralları; kristal yapısı, atomik boyut farkı, valans ve elektronegatiflik

kuralları ile çözünen ve çözen elementlerin karşılıklı çözüne bilirlikleri açıklanmıştır.
Farklı elementlerin aralarında kuracakları ilişkilerde Hume-Rothery kuralları etki
etmektedir ve karışım entalpisinin negatif olması ile intermetalik faz oluşumunu
kolaylaştırırken pozitif olmasıyla segregasyon oluşumuna neden olmaktadır.

Farklı atomik oranlardaki YEA’lar için karışımın entropisi eşit atomik olanlara oranla
daha düşük olabilir. Konun daha iyi anlaşılması için Al1.5CoCr0.5FeNi0.5 alaşımı ele
alınacak olursa alaşımın entropisi 1.523 R değerinde ve AlCoCrFeNi alaşımı 1,61R
değerinde olması düzenlenme entropisinden düşük olduğunu göstermektedir (Murty vd.,
2014).
 14

Şekil 3. 4 (a) karıştırmadan önce (b) karıştırma, atom çapları eşit kabul edilen 5 bileşenli
eşatomik alaşım element (Murty vd., 2014).

Tablo 3.1’de klasik alaşımların düzenlenme entropi değerleri verilmiştir. Birçok

alaşımın bu tabloda düşük entropili (R<1) olduğu, nikel ve kobalt esaslı süper
alaşımların ve metalik camların 1-1,5 R değerine sahip orta entropili alaşımlar olduğunu
göstermektedir (J.W.Yeh, 2013).

Sistem Alaşım Sıvı durumdaki ∆Skrş

Düşük alaşımlı çelik 4340 0,22R düşük
Paslanmaz çelik 304 0,96R düşük
316 1,15R orta
Yüksek hız çeliği M2 0,73R düşük
Mg alaşımı AZ91D 0,35R düşük
Al alaşımı 2024 0,29R düşük
2075 0,43R düşük
Cu alaşımı 7-3 pirinç 0,61 düşük
Ni esaslı süperalaşım Inconel 718 1,31 orta
Hastelloy X 1,37 orta
Co esaslı süperalaşım Stellit 6 1,13R orta
Metalik Cam Cu47Zr11Ti34Ni8 1,17R orta
Zr53Ti5Cu16Ni10 Al16 1,30R orta
Tablo 3. 1 klasik alaşımların düzenlenme entropi değerleri (J.W.Yeh, 2013).
 15

3.3. Yüksek Entropili Alaşımların Çekirdek Etkileri

YEA’ların genel özelliklerine ve mikroyapısına etki eden birçok etken olmasına karşın
temelde dört tane çekirdek etkisi üzerine durulmaktadır. Bunlar yüksek entropi etkisi,
kafes distorsiyon etkisi, yavaş difüzyon etkisi, kokteyl (karışım) etkisidir.
İntermetalik bileşiklerin ve fazların oluşmasının kısıtlanmasında yüksek karışım
entropisi karşılıklı çözünmeyi geliştirilerek sağlanmaktadır (Yeh., 2006; Zhang vd.,
2014).

3.3.1. Yavaş Difüzyon Etkisi

YEA’larda kafes distorsiyonun neden olduğu atomik boyuttaki hareket kısıtlama

nedeniyle difüzyon hızı azalmaktadır. Elementlerin atomik boyutta birlikte yaptığı
difüzyon hareketi, faz dönüşümlerinin eşit şekilde dağılmalarında etkilidir. Geleneksel
döküm sırasında soğuma, fazların ayrışması yüksek sıcaklık ile engellenir. YEA’larda
zaman zaman nano çökeltilere rastlanmasının nedeni budur. YEA’lar, diğer birkaç
element ve alaşım üzerinde Yeh vd. tarafından kompozisyon bölünmesi ve boşluk
oluşumu üzerinde çalışılmış ve YEA, paslanmaz çelik ve saf elementlerin difüzyon
katsayılarını hesaplayarak aşağıdaki sıralamayı elde etmişlerdir (Yeh, 2011; Zhang vd.,
2014).
Saf Metaller > Paslanmaz Çelikler > Yüksek Entropili Alaşımlar

Nano boyuttaki çökeltinin yapısını açıklayabilmek için yavaş difüzyon etkisinden

faydalanılmaktadır. Örnek olarak CuCoNiCrFe alaşımı incelendiğinde çekirdek
oluşumunun kolay olduğu ve büyümesinin yavaş gerçekleştiği bilinmektedir. Bu
durumun daha iyi anlaşılabilmesi için 2 farklı açıdan ele alınması gerekmektedir.
Birinci açıdan bütün kafes notalarında bulunan komşu atomlar birbirlerinden biraz
farklılık göstermektedir. Bu sebeple komşu atomlar arasındaki boşluklara atomların
atlaması farklıdır. Eğer bir atom bulunduğu noktadan daha düşük bir enerji seviyeli bir
noktaya atladığı zaman yerini bu noktadan başka bir noktaya atlama ihtimalini azaltmış
olur. Buradaki mekanizmanın aksine kendi yerinden daha yüksek enerjili bir seviyeye
 16

atladığı zaman atomun kendi orijinal noktasına atlama olasılığı yükselecektir. Bu iki
olayda difüzyon olayını yavaşlatacaktır. (Tsai ve Yeh, 2014).
İkinci açıyı ele alacak olursak elementlerin farklı difüzyon seviyelerine sahip oldukları
için bazı elementler düşük enerji seviyesi ve boşluklara sıçrama başarı seviyelerinin
daha düşük olacaktır. Örnek olarak yeni bir fazın gerçekleşe bilmesi için yeniden
çekirdeklenmesi ve büyümesi gibi istenilen kompozisyonların oluşması için yeniden
dağılımı gerekmektedir. Her iki açıyı irdeleyecek olursak elementlerin yavaş hareket
etmesi sınırlayıcı bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Tablo 3.2’de nikel elementi
için difüzyon parametresi verilmiştir (Tsai ve Yeh, 2014).

Çözünen Sistem D0 Q Tm (Ts) Q/Tm DTm

(10-4 m2/s) (kj/mol) (K) (10-13 m2/s)
Ni CoCrFeMnNi 19,7 317,5 1607 1,1975 0,95
YMK Fe 3 314 1812 0,1733 2,66
Co 0,43 282,2 1768 0,1596 1,98
Ni 1,77 285,3 1728 0,1651 4,21
Fe-15Cr-20Ni 1,5 300 1731 0,1733 1,33
Fe-15Cr-20Ni- 4,8 310 1705 0,1818 1,53
Si
Tablo 3. 2 Nikel (YMK) difüzyon parametresi (Tsai ve Yeh, 2014).

Yavaş difüzyon etkisi kısaca faz morfolojisi, dağılımı, büyümeyi ve çekirdeklenmeyi

difüzyon ile kontrollü bir şekilde faz dönüşümlerini etkileyecektir. Sonuç olarak bu
mekanizma yüksek Entropili alaşımlarda istenilen bir özelliktir (Murty vd., 2014;
Michael vd., 2016).
 17

3.3.2. Yüksek Entropi Etkisi

Element sayısının fazla oluşu oluşturulacak alaşım sistemlerinde karışık ve kırılgan bir
mikro yapı oluşturacağı fikri ile bu alaşım sisteminin sınırlı olarak çalışılmasına neden
olmuştur. Düşünülenin tam tersine YEA’larda az sayıda hatta tek fazlı olarak oluşmaları
yanında kimyasal olarak birbirleriyle uyumlu elementlerde meydana gelmektedirler.
Yüksek karışım entropisi birbirleri ile çözünmeyi artırırken, fazların ayrılması ve
intermetalik oluşumuna da engel olmaktadır. Bu nedenle yüksek karışım entropisi eriyik
durumlarda intermetalik eriyikler ve terminal eriyiklerinin çözünürlüklerini artırmakla
beraber yüksek sıcaklıklarda çoklu eriyik fazların oluşumuna katkı sağlamaktadır (Yeh,
2006; Zhang vd., 2014).
Yüksek Entropi etkisi kavramı ilk olarak Yeh tarafından katı eriyiklerin kararlı bir yapı
haline getirilmesi için ortaya atılmıştır (Yeh, 2011). Şekil 3.5’de klasik alaşımların ve
malzemelerin sınıflandırılması verilmiştir (Murty vd., 2014; Michael vd., 2016).

A B

Şekil 3. 5 A) ∆Skrş ‘e göre Alaşım sınıflandırma B) Malzemelerin sınıflandırılması (Yeh,

2013).

Başta belirtildiği gibi yüksek entropi etkisi çoklu ana elemente sahip katı eriyikleri ifade
etmek için kullanılmaktadır. Stokiyometrik olarak intermetalikler genellikle düşük
karışım entropili hatta karışım entropileri sıfır olarak kabul edilmektedir. Yüksek
entropili katı eriyikler ve benzeri fazları intermetalikler gibi kararlı fazlar haline
getirmeye yöneliktir (Zhang vd., 2014).
 18

3.3.3. Karışım (Kokteyl) Etkisi

Karışım etkisi metalik alaşımlarda herhangi bir elemente bağlı olarak elde edilemeyen
özelliklerin birçok elementin karıştırılmasıyla elde edilebilirliği olarak
tanımlanmaktadır. Kokteyl etkisi de olarak isimlendirilir ve alaşımların içeriği ve
özelliklerinin önemli oranlarda ayarlana bileceğini belirtir. Örnek olarak alüminyum
elementi yumuşak ve düşük ergime sıcaklığına sahiptir fakat alüminyum YEA’larda
sertliği artırabilir. Şekil 3.6’da verilen CoCrCuNiFeAlx alaşımı Alüminyum seviyesine
bağlı olarak sertliği önemli oranlarda etkilemektedir. Başlangıçta YMK yapılı sistem Al
miktarının artmasıyla YMK+HMK yapıya ve daha sonra HMK yapıya dönüşmektedir.
Sonuç olarak hem YMK hem de HMK yapı için sertlik artışı olduğu göstermektedir
(Zhang vd., 2014; Miracle vd., 2014).

Şekil 3. 6 X değerine göre CoCrCuNiFeAlx alaşımın sertlik ve kafes parametresinin

değişimi. A) alaşımın sertliği B) YMK kafes parametresi C) HMK kafes
parametresi (Yeh vd., 2007).
 19

Şekil 3.7’de verilen bazı YEA’ların paslanmaz çeliği temel alarak sertlik değerleri
karşılaştırılmıştır.

Şekil 3. 7 Çeşitli çelik ve alaşımların birlikte sertliklerinin karşılaştırılması (Zhang vd.,

2014).
 20

3.3.4. Kafes Distorsiyon Etkisi

Atom boyutlarının çözen ve çözünende farklı olması ve kafes içerisindeki çoklu

elementlerden kaynaklanan yüksek oranda distorsiyona uğramasına sebep olur. Kristal
ve amorf yapıların distorsiyon etkisi malzemede termal, mekanik, kimyasal, elektriksel
ve optiksel özellikleri gibi birçok parametreyi etkilemesi kafes distorsiyon etkisi olarak
adlandırılmaktadır (Yeh, 2006; Zhang vd., 2014). Şekil 3.8’de HMK ve YMK kristal
yapıları için yüksek entropili alaşımlarda çok bileşenli, 5 temel elementin dizilişi
gösterilmiştir.

Şekil 3. 8 (a) HMK yapı (b) YMK elementlerin kafes içerisindeki dağılımı (Yeh, 2006).

Kafes distorsiyon etkisi oluşumun temel nedeni farklı atomik boyuttaki elementlerin
eklenmesi ile oluşur. Analizlerde XRD piklerinin yoğunluklarında büyük oranlarda
kayba neden olmaktadır. Şekil 3.9’da distorsiyondan kaynaklanan XRD yapısı
gösterilmiştir ve yüksek oranda atom düzleminde bulunan yüzey pürüzlülüğü
YEA’larda XRD piklerinde yüksek oranlarda düşüşe sebebiyet vermektedir (Yeh vd.,
2007).
Kafes distorsiyon etkisi özellikle HMK yapılarda yüksek dayanımı açıklamakta
kullanılmakta ve YMK yapılı YEA’larda düşük sevide dayanım gösterdiği
araştırmacılar tarafından belirtilmektedir (Zhang vd., 2014).
 21

Şekil 3. 9 Kafes distorsiyon etkisi (Bragg difraksiyonu) (a) mükemmel kafes (aynı
atomlar), (b) farklı atomlardan meydana gelmiş katı eriyiğin kafes
distorsiyonu, (c) XRD piklerine etki eden sıcaklık ve kafes distorsiyonu
(Yeh vd., 2007).
 22

3.4. Yüksek Entropili Alaşımların Dizaynı

Yüksek entropili alaşımlar ilk olarak 2004 yılında literatüre Yeh ve arkadaşlar sayesinde
kazandırılmış bir kavramdır (Yeh vd., 2004). Çok sayıda elementin bir arada
harmanlanması ile karışım entropisi (S) sayesinde tek fazlı katı eriyikler
oluşturulabilmesi ve makul mikro yapıları sayesinde özel performans gerektiren
mühendislik uygulamaları ve malzemelerinde basit katı eriyiklerin dengeli bir hale
getirilmesi büyük önem arz etmektedir (Tian vd., 2015).
Geleneksel olarak alaşımlama yapılırken Hume-Rothery kurallarına uygunluğu göz
önünde bulundurulurken YEA’lar tasarlanırken bunlara ek olarak faz oluşumunda
karışım entalpisi ve karışım entropisi de önemli parametreler olarak kabul edilir.
Yapılan çeşitli araştırmalar sonrasında benzer bir düşünce ile intermetalik oluşumu
yerine katı eriyiklerin oluşumunda kısaca karışım entalpisi (ΔHkrş), karışım entropisi
(ΔSkrş) ve atom boyut faktörü (δ) değerleri faz oluşumunda etkin rol oynamaktadır
(Zhang vd., 2008; Gua ve Liu, 2011). Örnek olarak Şekil 3.10’ü irdelediğimiz zaman
görüldüğü üzere atomik boyut farklılığı ile sertlik arasında doğru orantılı olarak bir artış
söz konusudur (Tian vd., 2015).

Şekil 3. 10 Atomik boyut faktörün sertlik değişim ilişkisi (Tian vd., 2015).
 23

3.5. YEA’larda Katı Eriyikler

Katı eriyikler için; Al, Cr, Fe, Ti, Nb, Mo, Ta, W ve V elementleri HMK yapıcı olarak
bilinirler. Burada Al diğerleri arasında farklılık gösterir çünkü YMK yapılıdır. Aynı
zamanda Al içerisinde bulunduğu yüksek konsantrasyon da HMK yapıyı kararlı hale
getirirken düşük konsantrasyonlarda içerisinde bulunduğu YMK yapıyı kararlı hale
getirmektedir. Al miktarının çok olduğu yapılar örnek olarak AlNi, AlFe, AlCo gibi
HMK yapılı bileşiklere isnat edilmektedir. Ni, Co ve Cu elementleri YMK yapıdadır ve
YMK yapıyı dengeleyici yönde hareket sergilemektedirler.
Pozitif karışım entalpisi yüksek olan bakır elementi dendritler arası bölgelerde
segregasyona uğramaktadır. Bakır belirtildiği üzere düşük miktarlarda yapıda
bulunduğu zaman segregasyona uğrarken yüksek miktarlarda bulunması yapıyı bakırca
zengin bir faz olarak göstermektedir (Mishra vd., 2012; Mridha vd., 2013).
Cr ve Mo HMK fazdaki yapıyı kararlı hale getirirken Mo, Fe, Ni, Co ayrıca sigma faz
oluşumuna destek olur. HSP yapıda bulunan Ti yüksek sıcaklıklarda HMK yapıya
dönüşür. Ti alaşımın HMK yapıda kalmasını desteklemesi, alaşımda korozyon
direncinin artırılması ve katı eriklerin sertleşmesini artırmak için kullanılan bir
elementtir (Murty vd., 2014).
 24

3.6. YEA’larda İntermetalik Fazlar

YEA’lar üzerine yapılan çalışmalar atomik boyut farkı, elementler arası atomik ilgi ve
karışım entropisi gibi parametreler YEA’larda katı eriyiklerin oluşumunu açıklamak
için yeterli olmadığını anlaşılmıştır. Böylesi durumlarda İntermetalik süreç veya faz
koşullarının neden olduğu amorf fazlar izlenebilmekte. Bu fazlar B2, Sigma (ϭ), Laves
ve L12 fazları olarak örneklenebilir (Murty vd., 2014).

3.6.1. B2 fazı

B2 fazı YEA’larda düzenli halde bulunan HMK bazlı bir fazdır. Kafes sistemi içerisinde
merkezde bir çeşit atom bulunurken köşelerde ise başka bir çeşit atom bulunur. Isıl
işlem sırasında HMK fazda çökelme şeklinde B2 fazı kendini gösterebilmektedir.
CsCl, CuZn ve NiAl bu yapı çeşidine verilebilecek örneklerdir (Murty vd., 2014).

3.6.2. Sigma fazı (ϭ)

Sigma fazının oluşması için YEA’larda yalnızca karışım entropisine bağlı değildir
bunun yanı sıra atomik boyut faktörüne ve elementlerin birbirleri ile olan afinitelerine
bağlı olarak farklı çeşitlerde katı eriyiklerin meydana gelebileceğinin bir göstergesidir.
Sigma fazı YEA’larda çok komponentli bir katı eriyiktir. Bu faz genelde Cr tabanlı
çeliklerde görünür ve FeCr eşit atomlu tetragonal yapıdadır. Cr YEA’larda HMK fazı
kararlı hale getirmekle birlikte Fe, Ni ve Co sigma faz oluşumunu kolaylaştırır (Murt
vd., 2014).

3.6.3. Laves fazı

Bu faz atomik boyut farklılığının 1,05 ile 1,67 arasında ve AB2 stokiyometrik oranda
oluşan Laves intermetalik bir fazdır (Murt vd., 2014).
 25

3.6.4. L12 fazı

L12 fazı B2 fazından farklı YEA’larda düzenli halde bulunan YMK tabanlı bir fazdır.
Kafes sistemi içerisinde merkezde bir çeşit atom bulunurken köşelerde ise başka bir
çeşit atom bulunur. Bu tür alaşımların hepsi L1 2 fazı matriste, Al ve Ni içermekte ve
YMK yapıda görünür. Burada Al içeriğinin yüksek olmaması gerekmektedir aksi
taktirde B2 fazı ve HMK bir yapı meydana gelebilir (Murty vd., 2014).

3.7. Arayer Bileşikler (Hӓgg Fazlar)

Hӓgg Fazları da olarak isimlendirilen Arayer bileşikleri boyutları küçük boyutlu olan
atomların kafes içerisinde bulunan arayer boşluklarını doldurması ile oluşur. YEA’larda
arayer bileşikleri reaktif püskürtme ile çok bileşenli kafeslerde kullanılan bir yöntemdir
ve ilk olarak 2004 yılında FeCoNiCrCuAl0.5 YEA üzerine magnetron püskürtme
yöntemi ile nitrür filmi biriktirilmiştir (Chen vd., 2004).
 26

3.8. Yüksek Entropili Alaşımların Mekanik Özellikleri

İntermetalik alaşımlar dışında ki geleneksel alaşımlarda mekanik özellikler genel olarak

baskın element tarafından belirlenir ve alaşım içerisinde bulunan diğer elementler
tarafından ise istenilen spesifik özelliği belirler. Örneğin düşük karbonlu ferritik çeliği
ele alacak olursak bu çeliğin ana mekanik özelliği demir tarafından belirlenir. Bu özellik
diğer alaşımlar içinde söylene bilir (Zhang vd., 2014; Michael vd., 2016).

Yukarıda da belirtildiği gibi intermetalik alaşım sınıfının mekanik özellikleri

belirlenirken genelde iki ana element tarafından belirlenir. Örnek olarak Ti-Al, Fe3Si ve
Fe3 Al verilebilir. İntermetalik bileşikler bazı sınırlayıcı bileşenler sahip olmalarına
karşın düzenli fazlardır. İntermetaliklerin gevrek olmalarının sebebi düzenli fazlarda
Burgers vektörleri, dislokasyon hareketlerinin büyük olmasından kaynaklanmaktadır
ama son dönemde yapılan çalışmalarda İntermetaliklerin sünekliğini artırmak için bir
çok çalışma mevcuttur (Zhang vd., 2014).

YEA’larda özelliklerin bileşen veya herhangi bir özelliği örneğin sertlik ve dayanım
özelliği yapı türü tarafından belirlenmektedir. HMK yapıda ki YEA’lar sertlik ve
yüksek akma mukavemeti gösterirken, YMK yapıda YEA’lar yüksek plastiklik ve
düşük akma mukavemeti göstermektedir (Zhang vd., 2014; Michael vd., 2016).

Mekanik özellikler; çekme ve akma dayanımı, uzama, yorulma, sürünme, sertlik ve

elastiklik modülü gibi birçok özelliği içinde barındırır. Uygulamada malzeme seçimi
yapılırken bu özellikler optimum seviyede seçilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak YEA’lar üzerine yapılan çalışmalarda geleneksel alaşımlara kıyasla özel
uygulamalarda daha iyi performansa sahip oldukları bilinmektedir (Murty vd., 2014;
Miracle ve Senkov, 2017).
 27

3.9. Yüksek Entropili Alaşımların Üretim Yöntemleri

YEA’ların üretmek için birçok farklı yöntem mevcuttur. Bunlar başta döküm, toz
metalürjisi ve film şeklinde değişik formlarda sentezlenebilmektedir. Burada tüm proses
süresince 3 ana mekanizma iş yapmaktadır sırasıyla; ergitme ve döküm, toz metalürjik
yöntem ve biriktirme teknikleri kullanılmaktadır (Murty vd., 2014; Zhang vd., 2014;
Michael vd., 2016).

Bazı teknik ve yöntemler, dengeli ve dengesiz soğutma şartları altında değişik YEA’lar
üretmek için kullanılırlar. Örnek olarak ergitme ve döküm teknikleri verilebilir. Ayrıca
ergitme prosesleri arasında vakum ark ergitme ve vakum indüksiyon ergitme en
bilimdik yöntemlerdir. Püskürtme, kaplama ve plazma nitrürleme teknikleri ise YEA
ince filmler üretebilmek için kullanılan yüzey modifikasyon teknikleridir (Murty vd.,
2014)

3.9.1. Ergitme ve Döküm Yöntemleri

YEA’ların üretimine kullanılan en bilindik yöntem ergitme ve döküm işlemidir bugüne

kadar yayımlanmış çalışmaların yaklaşık %75’i bu yöntem kullanılarak yapılmıştır.
Vakum ark yöntemi kullanılan en popüler yöntemdir ve sıcaklığın 3000 °C kadar
ulaştığı bu yöntemde yüksek ergime sıcaklığına sahip metallerin ergitilmesini dahi
sağlamaktadır. Bu yöntemde dezavantajı olarak düşük ergime sıcaklığına sahip olan
metallerin buharlaşmasına sebebiyet vermesi olarak bilinir ve bu nedenle alaşım üretim
sürecinin çok kontrollü bir şekilde takip edilmesi gerekmektedir. Bu dezavantaja başa
çıkabilmek için indüksiyon veya direnç ısıtma fırınları kullanılabilir (Murty vd., 2014;
Zhang vd., 2014; Michael vd.,2016).

Başka bir üretim yöntemi olan sıvı hal üretim tekniğidir ve Bridgman-Stockbarger
olarak da bilinir. Şekil 3.11’de bu yöntem şematik olarak gösterilmiştir
 28

Şekil 3. 11 Bridgman yöntemi (Suryanarayana,2001).

Bu yöntemde öncelikle büyümekte olan tek kristalli ingotların üretimi için

kullanılmaktadır. Çok kristalli materyallerde ergime sıcaklığına kadar ısıtılması ve
konteynerin sonu olan kısımda çekirdek kristalinin olduğu yerden yavaş soğutulması ile
işlem tamamlanır. Tek kristalli malzemelerde çekirdek üzerinden şekillenip aşamalı
olarak hazne üzerinden uzayarak şekillenir. Czochralski yöntemiyle üretilemeyen yarı
iletken malzemelerin üretiminde kullanılan en bilindik yöntemdir (Ma vd., 2013; Zhang
vd.,2014).
 29

Laser-engineered net shaping (LENS) yöntemi kütlesel olarak YEA üretiminde

kullanılan bir başka yöntemdir. Şekil 3.12’de LENS yöntemi gösterilmiştir.

Şekil 3. 12 LENS yöntemi (Zhao vd., 2009).

Bu yöntem kısaca bilgisayar destekli ve oksidasyon önlemek amacıyla koruyucu bir gaz
ortamında metalik tozlara odaklanmış olan yüksek güce sahip olan lazer ışını yardımıyla
yüzeye metal biriktirme işlemidir. Bu yöntem ile değişen katmanlı YEA’ların üretilmesi
için de kullanılmaktadır (Kunce vd., 2013; Michael vd., 2014; Zhang vd., 2014).
 30

3.9.2. Katı Hal Üretim Yöntemleri

YEA’ların üretiminde yaklaşık olarak %5 civarında katı hal üretim prosesi

kullanılmaktadır. Bu yöntem mekanik alaşımlama ve element karışım yoğunluğu ile
açıklanabilecek bir yöntemdir. Şekil 3.13’de gösterildiği üzere mekanik alaşımlama
sürecinde farklı elementer tozların difüzyon ve homojen bir yapıya olmaları için yüksek
enerjiye sahip değirmenlerde işleme tabi tutulur (Murty vd., 2014; Zhang vd., 2014).

Şekil 3. 13 Mekanik alaşımlama şematik gösterim (Murty vd., 2014).

 31

3.9.3. YEA ve YEA-esaslı kaplamalar

Bu yöntem ile üretilen ve rapor edilen çalışmalarda yaklaşık %20 civarında çalışma
vardır. Magnetron püskürtme ve plazma nitrürleme yöntemleri gaz hal yüzey
modifikasyon türünde kullanılan en bilindik yöntemlerdir. Standart bir yöntem olan
püskürtme yönteminde biriktirilmiş ince film altlıkları üzerine atom püskürtülerek
uygulanan bir yöntemdir. Burada uygulanan ve kolay bir yöntem olan Doğru Akım
(DC) püskürtme yöntemidir. DC püskürtme yönteminde biriktirme seviyesi kontrollü
güç, argon basıncı ve polarlama voltajı kontrolü ile gerçekleştirilir. Ayrıca kullanılan
Radyo Frekansı (RF) püskürtme yöntemiyle yalıtkan malzemelere biriktirme işlemi
gerçekleştirilir. Şekil 3.14’de DC ve RF püskürtme işlemi şematize edilerek
gösterilmiştir. YEA’ların kaplamalarında en bilindik yöntem magnetron yöntemidir.
(Lai vd., 2006; Feng vd., 2013; Murty vd., 2014).

Şekil 3. 14 DC ve RF püskürtme yöntemi (Chen vd., 2013a).

 32

3.10. Kullanım Alanları

Gün geçtikçe artan ihtiyaçlar nedeniyle kullanılan geleneksel alaşımlar yerine daha
yüksek performansa sahip yüksek teknolojik malzemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Yarış,
malzemede küçülme, çevresel faktörler, pazarlama ve ürün sorumluluğu gibi nedenleri
malzemelerin gelişmesini etkilemektedir. Örneğin malzemede küçülme ihtiyaçların
pratikliği ve kullanımı açısından daha cazip görülen faktörler rekabet ortamında birçok
fayda sağlayacaktır ( Murty vd., 2014).

Yüksek entropili alaşımlar gelişen malzemelerin ve ilerleyen teknolojinin içerisinde

kullanılması gereken aday bir malzemedir. Düşük yoğunluk ve sağlamlık isteyen
malzemeler enerji sektöründe kullanılması istenilebilir. Sürtünme sebebiyle meydana
çıkan ısı örneğin, süpersonik uçakların hava ile yaptığı sürtünme sonucu yüzeylerinde
300 °C ve üzerinde sıcaklık meydana gelebilir. Bu tarz uygulamalarda kullanılacak olan
malzemelerin güvenirlik ve dayanıklılığı açısından YEA’lar, çelik ve titanyum
alaşımlarının yerine kullanılması için iyi bir adaydır (Steadyman ve Rao, 2015).

YEA’lar sağladığı mekanik özellikler; yüksek sertlik, aşınma direnci, yüksek sıcaklıkta
yumuşama direnci ve anti korozyon gibi özelliklerinden dolayı makine ekipman ve
yüzeylerini korumak amacıyla kullanılabilir. YEA’lar bilindik diğer özellikleride
yüksek radyasyon dirençleri ve yüksek korozyon dirençleri ile tankların giydirilmesinde
kullanılacak bir malzeme sınıfı olarak ifade edilmektedir (Zhang vd., 2014; Steadyman
ve Rao, 2015).

YEA’lar bir diğer potansiyel kullanım alanı da refrakter metal olarak termal bariyer
giydirilmesi uygulamalarında kullanılabilir (Zhang vd., 2014; Steadyman ve Rao,
2015).
 33

KAYNAKLAR

1. Erdogan, A., & Zeytin, S. Yüksek Entropili Alaşimlar: Prensipler Ve Alaşim

Tasarimi. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2),
1160-1178.
2. Chen, H.C., Jan, D.J., Chen, C.H., Huang, K.T., 2013a. Bond and
electrochromic properties of WO3 films deposited with horizontal DC, pulsed
DC, and RF sputtering. Electrochim. Acta 93, 307_313.
3. Chen, T.K., Shun, T.T., Yeh, J.W., Wong, M.S., 2004. Nanostructured nitride
films of multielement high-entropy alloys by reactive DC sputtering. Surface
and Coating Technology, 188_189, 193-200.
4. Cheng J.B., Liang X.B., Xu B.S., 2014. Effect of Nb addition on the structure
and mechanical behaviors of CoCrCuFeNi high-entropy alloy coatings, Surface
and Coatings Technology 240, 184–190.
5. Cheng J.B., Liang X. B., Wang Z. H., Xu B. S., 2013. Formation and mechanical
properties of CoNiCuFeCr high-entropy alloys coatings prepared by plasma
transferred arc cladding process, Plasma Chem Plasma Process, 33:979–992.
6. Chuang Ming-Hao, Tsai Ming-Hung, Tsai Che-Wei, Yang Nai-Hao, Chang
Shou-Yi, Yeh Jien-Wei, Chen Swe-Kai, Lin Su-Jien, 2013. Intrinsic surface
hardening and precipitation kinetics of Al0.3CrFe1.5MnNi0.5 multi-component
alloy, Journal of Alloys and Compounds 551 12–18.
7. Can Ahmet Çetin, 2006. Tasarımcı Mühendisler İçin Malzeme Bilgisi, Birsen
Yayınevi, İstanbul, 1-318.
8. Danıel O. Svensson 2014. High Entropy Alloys: Breakthrough materials for aero
engine applications at department of materials and manufacturing technology
Chalmers Unıversıty of Technology, Yüksek Lisans Tezi.
9. Dolique V., Thomann A.-L., Brault P., Tessier Y., Gillon P., 2009. Complex
structure/composition relationship in thin films of AlCoCrCuFeNi high entropy
alloy, Materials Chemistry and Physics 117, 142–147.
10. Dong Yong, Zhou Kaiyao, Lu Yiping, Gao Xiaoxia, Wang Tongmin, Li Tingju,
2014. Effect of vanadium addition on the microstructure and properties of
AlCoCrFeNi high entropy alloy, Materials and Design 57, 67–72.
 34

11. Erdoğan Mehmet, 2000. Mühendislik alaşımlarının yapı ve özellikleri 1.cilt,

Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 1-338.
12. Erdoğan Mehmet, 2001. Mühendislik alaşımlarının yapı ve özellikleri demir dışı
alaşımlar cilt 2, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 339-602.
13. Feng Xingguo, Tang Guangze, Ma Xinxin, Sun Mingren, Wang Liqin, 2013.
Characteristics of multi-element (ZrTaNbTiW)N films prepared by magnetron
sputtering and plasma based ion implantation, Nuclear Instruments and Methods in
Physics Research B 301, 29–35.
14. Gürü Metin ve Yalçın Hayri 2006. Malzeme Bilgisi, Palme Yayıncılık, Ankara,
1-492.
15. Ioannis S.Aristeidakis, Maria-Ioanna T.Tzini, 2016. High Entropy Alloys,
University of Thessaly Department of Mechanical Engineering Laboratory of
Materials, Yüksek Lisans Tezi.
16. Juan, C.C., Hsu, C.Y., Tsai, C.W., Wang, W.R., Sheu, T.S., Yeh, J.W., 2013. On
microstructure and mechanical performance of AlCoCrFeMo0.5Nix high-
entropy alloys. Intermetallics 32, 401-407.
17. Karaaslan A. 2010. Mühendislik Alaşımları İçin Faz Diyagramları, Literatür
Yayınları, 1-343.
18. Kunce I., Polanski M., Bystrzycki J. 2013. Structure and hydrogen storage
properties of a high entropy ZrTiVCrFeNi alloy synthesized using Laser Engineered
Net Shaping (LENS), International Journal Of Hydrogen Energy 38, 12180-12189.
19. Lai Chia-Han, Lin Su-Jien, Yeh Jien-Wei, Chang Shou-Yi, 2006. Preparation and
characterization of AlCrTaTiZr multi-element nitride coatings, Surface and
Coatings Technology 201, 3275–3280.
20. Ma S.G., Zhang S.F., Gao M.C., Liaw P.K., and Zhang Y. 2013. A successful
synthesis of the CoCrFeNiAl0.3 single-crystal, high-entropy alloy by bridgman
solidification, JOM, Vol. 65, No. 12, 1751-1758.
21. Megep, 2007. Alaşım Metalleri Ve Kimyasallar, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı,
Ankara 1-35.
22. Miracle D.B., Senkov O.N., 2017. A critical review of high entropy alloys and
related concepts, Acta Materialia 122, 448-511.
 35

23. Miracle Daniel B., Miller Jonathan D., Senkov Oleg N., 2014. Christopher
Woodward, Michael D. Uchic and Jaimie Tiley, Exploration and development of
high entropy alloys for structural applications, Entropy 16, 494-525.
24. Michael C. Gao, Jien-Wei Yeh, Peter K. Liaw, Yong Zhang, 2016. High-
Entropy Alloys: Fundamentals and Applications, Springer, 1-516.
25. Mridha, S., Samal, S., Khan, P.Y., Biswas, K., Govind, 2013. Processing and
consolidation of nanocrystalline CuaZnaTiaFeaCr high-entropy alloys via
mechanical alloying. Metall. Mater. Trans. A 44, 4532-4541.
26. Mishra, A.K., Samal, S., Biswas, K., 2012. Solidification behaviour of
TiaCuaFeaCoaNi high entropy alloys. Trans. Indian Inst. Met., 725_730.
27. Murty B.S., Yeh J.W., Ranganathan S., 2014. High Entropy Alloys, Elsevier, 1-
190.
28. Niraj Nayan, Gaurav Singh, S.V.S.N. Murty, Abhay K. Jha, Bhanu Pant, Koshy
M. George, Upadrasta Ramamurty, 2014. Hot deformation behaviour and
microstructure control in AlCrCuNiFeCo high entropy alloy, Intermetallics 55
145-153.
29. Satish V. Kailas, 2004. Material Science, Dept. of Mechanical Engineering,
Indian Institute of Science, Bangalore, 402-426.
30. Savaşkan T. 2009. Malzeme Bilimi ve Muayenesi, Genişletilmiş 5. Baskı, Derya
Kitapevi, Trabzon, 1-376.
31. Smith, C.S., 1963, Four Outstanding Researchers in Metallurgical History.
American
32. Society for Testing and Materials, Baltimore MD.
33. Suryanarayana C. 2001. Mechanical alloying and milling. Prog Mater Sci;46:1–
184.
34. Tian Fuyang, Varga Lajos K., Chen Nanxian, Shen Jiang, Vitos Levente, 2015.
Empirical design of single phase high-entropy alloys with high hardness,
Intermetallics 58 1-6.
35. Tsai Ming-Hung, Yeh Jien-Wei, 2014. High-Entropy Alloys: A Critical Review,
Mater. Res. Lett., Vol. 2, No. 3, 107–123.
36. Ye Y.F., Wang Q., Lu J., Liu C.T. and Yang Y., 2016. High-entropy alloy:
challenges and prospects, Materials Today, Volume 19, Number 6, 349-361.
 36

37. Yeh J. W. 2011. Recent progress in high-entropy alloys. Presentation at

Changsha meeting.
38. Yeh J.W., 2006. Recent Progress in High-Entropy Alloys, Annales De Chimie –
Science des Materiaux, 31pp. 633-648.
39. Yeh Jien-Wei, Chang Shou-Yi, Hong Yu-Der, Chen Swe-Kai, Lin Su-Jien,
2007. Anomalous decrease in X-ışın diffraction intensities of Cu–Ni–Al–Co–
Cr–Fe–Si alloy systems with multi-principal elements, Materials Chemistry and
Physics 103, 41–46.
40. Yeh J.W., Chen S.K., Lin S.J., Gan J.Y., Chin T.S., Shun T.T., 2004.
Nanostructured high-entropy alloys with multiple principal elements: novel
alloy design concepts and outcomes. Adv Eng Mater, (5):299–303.
41. Yeh, J.W., 2013. Alloy design strategies and future trends in high-entropy
alloys. J. Met. 65, 1759-1771.
42. Zhang Yong, Ting Zuo Ting, Tang Zhi, Michael C. Gao, Karin A. Dahmen,
Peter K. Liaw, Zhao Ping Lu, 2014. Microstructures and properties of high-
entropy alloys, Progress in Materials Science 61, 1–93.
43. Zhao, F., Cao, W., Ge, C., Tan, Y., Zhang, Y., Fei, Q., 2009. Research on laser
engineered net shaping of thick-wall nickel-based alloy parts. Rapid Prototyping
J. 15, 24-28.
44. Zhou, Y.J., Zhang, Y., Wang, Y.L., Chen, G.L., 2007. Solid solution alloys of
AlCoCrFeNiTix with excellent room-temperature mechanical properties. Appl.
Phys. Lett. 90, 181904-1-181904-3.