T.C.

MARMARA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AL 7075 ALAIM MALZEMESNN DLC KAPLAMALI

KESC TAKIMLARLA CNC TORNA TEZGAHINDA
LENEBLRL

Tanju KARAGL

YKSEK LSANS TEZ

MAKNE ETM ANABLM DALI

DANIMAN
Yrd. Do. Dr. Mustafa AY

II. DANIMAN

Dr. Ayhan ETYEMEZ

STANBUL 2008
 T.C.
MARMARA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AL 7075 ALAIM MALZEMESNN DLC KAPLAMALI

KESC TAKIMLARLA CNC TORNA TEZGAHINDA
LENEBLRL

Tanju KARAGL
(141101720050077)

YKSEK LSANS TEZ

MAKNE ETM ANABLM DALI

DANIMAN
Yrd. Do. Dr. Mustafa AY

II. DANIMAN

Dr. Ayhan ETYEMEZ

STANBUL 2008
 T.C.
MARMARA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

KABUL VE ONAY BELGES

Tanju KARAGLn AL 7075 Alam Malzemesinin DLC Kaplamal

Kesici Takmlarla CNC Torna Tezgahnda lenebilirlii isimli

Lisansst tez almas, M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun
23.06.2008 tarih ve 2008/16-24: sayl karar ile oluturulan jri tarafndan Makine
Eitimi Anabilim Dal Makine Eitimi Programnda YKSEK LSANS Tezi olarak
Kabul edilmitir.

Danman: Yrd.Do.Dr.Mustafa AY(M..T.E.F Makine Eitimi Blm) .................

ye : Prof. Dr. Mustafa KURT (M..T.E.F Makine Eitimi Blm) ................

ye : Yrd.Do.Dr.Halil DEMRER (M..T.E.F Metal Eitimi Blm) ............

Tezin Savunulduu Tarih : 30.06.2008

ONAY
M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun .................. tarih ve
...................... sayl karar ile ..........................................................................n
........................................................ Anabilim Dal ...............................................
Programnda Y.Lisans (MSc.) / Doktora (Dr, PhD.) derecesi almas onanmtr.

Marmara niversitesi
Fen Bilimleri Enstits Mdr
Prof .Dr. Sevil NAL
NSZ

zverili bir alma sonucunda ortaya kan bu tezin hazrlanmasna; tevikini,

ilgisini ve bilgisini esirgemeyen blm bakanmz sayn Prof. Dr. Mustafa KURT
hocama kranlarm sunarm. Lisansst almalarm sresince benden yardm ve
desteini esirgemeyen tez danmanm sayn Yrd.Do Dr. Mustafa AY hocama ve
tez almalarm boyunca maddi ve manevi byk desteini grdm ikinci
danmanm sayn Dr. Ayhan ETYEMEZ hocama sonsuz teekkrlerimi sunarm.

Tez almalarm boyunca her konuda bana destek ve yardmlarn

esirgemeyen sayn Ar.Gr. Yusuf KAYNAK hocama ne kadar teekkr etsem azdr.
Ayrca bandan beri beni destekleyen, yol gsteren meslektam Dr. Erol ZCAN
hocama ve yardmlarn esirgemeyen arkadalarma ok teekkr ediyorum.

Yksek lisansn yapp, benimde yksek lisansa balamama tevik eden ve

eitimim boyunca bana maddi ve manevi destek olan, yardmn esirgemeyen eim
Selin KARAGLe sonsuz teekkr ederim.

Haziran,2008 Tanju KARAGL

NDEKLER

SAYFA

ZET........................................................................................................ I
ABSTRACT ............................................................................................ II
SEMBOL LSTES .............................................................................. III
KISALTMALAR...................................................................................IV
EKL LSTES ..................................................................................... V
TABLO LSTES ................................................................................ VII
BLM I. GIRI VE AMA................................................................ 1
BLM II. GENEL BLGLER........................................................... 3
II.1. TALALI LEMLERN MALAT TEKNNDEK YER ................. 3
II.1.1. Tala Kaldrma ve Takm Tezgahlarnn Gelimesi ............................ 4
II.2. ALMNYUM VE ALAIMLARI.............................................................. 6
II.2.1. Giri .......................................................................................................... 6
II.3. KESC TAKIM GEOMETRK ZELLKLER VE DLC
KAPLAMALAR..................................................................................................... 7
II.3.1. Kesici Takmlarn Geometrik zellikleri ............................................. 7
II.3.2. Kaplama yntemleri ............................................................................. 11
II.3.2.1. PVD Yntemi................................................................................... 12
II.3.2.2. CVD Yntemi .................................................................................. 13
II.3.3. DLC Kaplamalar .................................................................................. 14
II.4. METAL KESME TEORILERI VE KUVVETLER ................................. 17
II.4.1. Dik (Ortogonal) Kesme......................................................................... 18
II.4.2. Eik (Oblique) Kesme........................................................................... 19
II.5. METALLERIN TALALI ILENEBILIRLII...................................... 21
II.6. METAL KESMEDE ISI OLUUMU ........................................................ 22
II.6.1. Dik Kesmede Is Oluumu.................................................................... 22
II.6.2. Tala Kaldrmada Scaklk Dalm ................................................... 24
II.7. RETILEN PARANIN YZEY KALITESININ TAYINI ................ 27
II.7.1. Yzey Przll................................................................................ 27
II.7.2. Yzey Kalitesini Etkileyen Faktrler.................................................. 31
II.7.3. Yzey Yapsnn zellikleri ................................................................. 31
II.8. LITERATR ARATIRMASI .................................................................. 32
 II.8.1. DLC Kaplamalar ve zellikleri........................................................... 33
II.8.2. Kaplama Teknikleri ve Talal malat Uygulamalar........................ 37
II.8.3. Tornalamada Yzey Kalitesi ve Etki Eden Parametreler................. 39
II.8.4. Tala Kaldrmada Is Oluumu ve Etkileri ........................................ 42
BLM III. TEZ ALIMALARI .................................................... 45
III.1. ARATIRMA YNTEMI......................................................................... 45
III.2. DENEY TASARIMI VE MODELLEME TEKNKLER ..................... 46
III.2.1. Taguchi Yntemi ................................................................................. 46
III.3. MALZEME VE METOT........................................................................... 48
III.3.1. Malzeme ............................................................................................... 49
III.3.1.1. CNC Torna Tezgah ....................................................................... 49
III.3.1.2. Deneyde Kullanlan Paras Malzemesi (Al 7075) zellikleri ... 50
III.3.1.3. Deneyde Kullanlan Kesici Takmlar ve Katerler .......................... 51
III.3.2. Deney Metotlar ................................................................................... 51
III.3.2.1. Yzey Przll Deneyleri ........................................................ 51
III.3.2.2. Kesme Kuvveti Deneyleri .............................................................. 52
III.3.2.3. Tala Kaldrma Scakl lm Deneyleri ................................... 53
III.3.3. Deney Tasarmlar ............................................................................... 55
III.4. DENEYSEL BULGULAR VE TARTIMA............................................ 57
III.4.1. Al 7075 Alamnn DLC Kaplamal Kesici Ularla Tornalanmas 57
III.4.1.1. Yzey Przllklerinin Sonular Deerlendirilmesi .................. 59
III.4.1.2. Kesme Kuvveti Sonular Deerlendirilmesi................................. 61
III.4.1.3. Tala Kaldrma Scakl Sonularnn Deerlendirilmesi............. 63
III.4.1.4. Tala Oluumunun Deerlendirilmesi............................................ 64
III.4.1.5. Taguchi Yntemi ile Yzey Przll Sonularnn
Deerlendirilmesi........................................................................................... 65
III.4.1.6. ANOVA ile Parametrelerin Deerlendirilmesi .............................. 67
III.4.1.7. Regresyon Modeli ile Ra Tahminsel Denklem Oluturulmas....... 68
III.4.1.8. Optimal Parametrelerin Tahmin Modellerinin Oluturulmas ....... 68
III.4.1.9. Dorulama Deneyleri ve Sonular ................................................ 69
BLM IV. SONULAR.................................................................... 70
BLM V. TARTIMA VE DEERLENDIRME .......................... 72
KAYNAKLAR....................................................................................... 73
ZGEM...............................................................................................
ZET

Al 7075 ALAIM MALZEMESNN DLC KAPLAMALI KESC

TAKIMLARLA CNC TORNA TEZGAHINDA LENEBLRL

Alminyum deiik trlerde rnler retmek iin birok endstride

kullanlmakta ve dnya ekonomisi asndan olduka nemlidir. Yapsal
komponentler alminyumdan yaplmakta olup, alminyum alamlar zellikle uzay
endstrisi bata olmak zere tamaclk ve inaat gibi dayanm ve hafiflik istenilen
alanlarda nem arz etmektedir. malat endstrisi modern talal imalat yntemleri
gelitirmelerine ramen, geleneksel tornalama yntemi ekonomiklii ve basit
uygulanabilirlii gibi sebeplerden dolay hala en yaygn kullanlan ileme prosesidir.

Bu almada, Al 7075 alamn DLC kaplamal kesici takmlarla

tornalanmasnda yzey przll, kesme scakl ve kesme kuvvetleri deneysel
olarak incelenmitir. lerleme oran, kesme hz ve tala derinlii, yzey przll,
kesme scakl ve kesme kuvvetlerine etkisi aratrlmtr. Buna ilaveten, tornalama
sonucu elde edilen tala formlar incelendi. Tornalama prosesinin optimizasyonu iin
Taguchi teknii kullanld. Ayrca, her bir parametrenin elde edilen sonulara
etkisinin tayini iinde varyans analizi (ANOVA) kullanlmtr. Son olarak baml
deikenlerle bamsz deikenler arasndaki iliki regresyon analizi ile
modellenmitir. Bu alma ile Al 7075 alam malzemesinin DLC kaplama ile
optimal ilenebilirlii tayin edilmitir.

Haziran, 2008 Tanju KARAGL

I
ABSTRACT

THE MACHINABILITY OF THE Al 7075 ALLOYS USING DLC

COATED INSERTS IN TURNING PROCESS

Aluminum is used in many industries to make different products and is

significant to the world economy. Structural components made from aluminum and
aluminum alloys are vital to the aerospace industry and very important in other areas
of transportation and building in which durability, strength and light weight are
required. Although modern metal cutting methods were improved in manufacturing
industry, conventional turning still remains one of the most common machining
processes because of economical reasons and simplicity.

In this study, an experimental investigation on surface roughness, cutting

temperature and cutting forces in turning of aluminum 7075 alloy using diamond like
carbon (DLC) coated cutting tools is presented. The influences of the feed rate,
cutting speed and depth of cut on surface roughness, cutting temperature and cutting
force have been examined. In addition, the obtained chip formations have been
observed. In order to optimize the turning process, Taguchi optimization method has
been used. The influence of each parameter on obtained results has been determined
by using analysis of variance (ANOVA). The relationship between dependent
parameters and independent parameters has been modeled by Regression analysis.
The optimal machinability of Al 7075 alloy with DLC coated insert has been
successfully determined in this study.

June, 2008 Tanju KARAGL

II
SEMBOL LSTES

n : Devir Says (dev / dak)

V : Kesme Hz (m/dak)
f : lerleme (mm/dak)
M : Tork (Nm)
P : G (kw)
d :Tala derinlii (mm)

III
KISALTMALAR

Al : Alminyum

DLC : Elmas benzeri karbon

HSS : Yksek hz elii

PVD : Fiziksel buhar biriktirme

CVD : Kimyasal buhar biriktirme

ANOVA : Varyans analizi

IV
EKL LSTES

ekil II.1. Alam seimini etkileyen temel unsurlar .................................................. 6

ekil II.2. Torna kalemi............................................................................................... 7
ekil II.3. Torna takmnn alma dzenei.............................................................. 8
ekil II.4. Takm geometrisini tayin eden dzlemler .................................................. 9
ekil II.5. Torna kaleminin takm referans sistemine gre alar ............................ 11
ekil II.6. PVD teknikleri.......................................................................................... 13
ekil II.7.CVD sisteminin ematik grnts........................................................... 14
ekil II.8. DLC,elmas ve grafit kristalin kristal yaplar.......................................... 16
ekil II.9. DLCnin mikro yaps............................................................................... 17
ekil II.10. Metal kesme temel prensibi.................................................................... 18
ekil II.11. Dik kesme modeli................................................................................... 19
ekil II.12. Eik kesme modeli ................................................................................. 19
ekil II.13. Tornalamada kesme kuvvetleri ve bileenleri ........................................ 20
ekil II.14. Dik kesmede snn meydana gelii ........................................................ 23
ekil II.15. Metal ilemede s dalm .................................................................... 24
ekil II.16. Kesme hz-scaklk ile ilerleme-scaklk ilikisi.................................... 24
ekil II.17. Dik kesme srasnda tala ve i paras arasndaki scaklk dalm ..... 26
ekil II.18. Tala kaldrmada kesme hznn oluan scaklk zerine etkisi.............. 26
ekil II.19. Yzey przllnn gsterimi [16].................................................... 29
ekil II.20. Yzey przll aritmetik ortalamas ................................................ 30
ekil II.21. lenmi bir yzeyin yzey karakteri...................................................... 32
ekil II.22. Karbon hidrojen alam diyaram [18].................................................. 34
ekil II.23. CVD kaplamal ve (b) MWPACVD kaplamal karbr ulardaki anma
oranlar ............................................................................................................... 38
ekil II.24. Deiik kaplamalardaki anma oranlar ................................................ 41
ekil II.25. Deiik kaplamal kesici takmlarn serbest yzeyindeki anma oranlar
............................................................................................................................ 41
ekil II.26. Kesme esnasnda s oluumu ................................................................. 43
ekil III.1.Taguchi nin kalite kontrol sistemi [59]................................................... 46

V
ekil III.2. Johnford VMC 550 Model CNC Torna Tezgah ................................. 49
ekil III.3. Deneyde kullanlan i paralar............................................................... 50
ekil III.4. Deneysel kullanlan kesici takm rnekleri............................................. 51
ekil III.5. Deneyde kullanlan kater rnei ............................................................. 51
ekil III.6. MAHR-Perthometer M1 tanabilir przllk cihaz ........................... 52
ekil III.7. Yzey przll lm..................................................................... 52
ekil III.8. KISTLER dinamometre .......................................................................... 53
ekil III.9. KISTLER 5019b tipi yk amplifikatr ................................................. 53
ekil III.10. Termometrenin gr as ................................................................... 55
ekil III.11. Deney dzeneinin ematik grnts ................................................. 57
ekil III.12. Deneyin fotorafik grnts ............................................................... 58
ekil III.13. Deneysel almann fotorafik grnts (talan sarma an)............. 59
ekil III.14. Yzey przllk deerlerinin ilerleme oran ile deiimi .................. 60
ekil III.15. Kesme parametrelerinim Max. Kesme kuvvetinin deiimine etkisi .. 61
ekil III.16. DynoWare yazlmndan okunan kuvvetler ......................................... 62
ekil III.17. Tala kaldrma esnasnda meydana gelen scaklk................................ 63
ekil III.18. Krlamayan, dolak talalar ................................................................ 64
ekil III.19. stenilen geometride ve krlm talalar ............................................... 65
ekil III.20. Kontrol faktrlerinin S/N oranlarnn grafii........................................ 67

VI
TABLO LSTES

Tablo III.1. Faktriyel tasarm ile Taguchi ynteminin kyaslanmas .................... 47

Tablo III.2. CNC Freze Tezgahnn Teknik zellikleri ............................................ 49
Tablo III.3. Al 7075-T651n kimyasal zellikleri .................................................. 50
Tablo III.4. Al 7075-T651in mekanik zellikleri.................................................... 50
Tablo III.5. Deney parametreleri .............................................................................. 56
Tablo III.6. L9 Deney tasarm .................................................................................. 56
Tablo III.7. Ortalama yzey przll (Ra) deerleri ve S/N oranlar................. 66
Tablo III.8. S/N yant tablosu .................................................................................. 66
Tablo III.9. Ra deerlerine gre ANOVA sonular ................................................ 67
Tablo III.10. Ortalama yzey przll iin optimal deerler ............................. 68
Tablo III.11. Tahmin edilen Ra deeri ile dorulama deneyi sonularnn
kyaslanmas....................................................................................................... 69

VII
BLM I.

GR VE AMA

Talal imalat yllardr nemini korumakta olup, bu alanda yaplan almalar

ise imalat firmalar tarafndan yakinen takip edilmektedir. Her imalatn bir maliyeti
ve bu maliyeti belirleyen faktrler vardr. Kesici takm ve i paras maliyetini;
talal imalattaki en nemli faktrlerden saylabilir. Dolaysyla retim maliyetini
drp, rn daha ucuza mal etmek iin bu faktrleri dikkate almak
gerekmektedir.

Kesici takmn daha uzun mrl olabilmesi ve i parasnn ise istenilen

kalitede retilerek hammadde israfn nlemek iin, kesme performans ve artlarn
optimize etme gereklilii ortaya kmtr. Bunu gerekletirebilmek iin, kesici
takmlarn mrne tesir eden etkenler ile i parasnn kalitesinin belirlenmesinde
etkili olan etkenler bilim adamlar tarafndan aratrlmaktadr. Uzun yllardr yaplan
almalar gstermektedir ki; tornalamada kesici takm mrn ve i paras
kalitesini etkileyen birok parametre ve durum vardr. Kesici takm mr ve retilen
rnn kalitesini etkileyen faktrler, kesici takmn geometrik zellikleri, kesici
takm u as, yaklama as, ilerleme oran, kesme hz, tala derinlii, kaplamalar,
soutma svs, tala krc formu, i paras ve kesici takmdaki rijitlik oran vs. gibi
parametreler hem kesici takm mrn hem de retilen rnn kalitesini etkileyen
parametrelerdir. Bu parametrelerin, i paras malzeme zelliine uygun olarak
seilmesi; kesici takm mrn ve retilen rnn yzey kalitesini arttrarak, retim
maliyeti, ve sarf edilen enerjiyi azalmaktadr. Tm bunlar dikkate alndnda,
tornalamada i paras malzeme zelliine uygun kesme parametrelerinin
seilmesinin nemi grlmektedir.

malat prosesinde dikkat edilmesi gereken konulardan biride, imalat sresince

evreye verilen zarar mmkn olduunca azaltabilmektir. evreyle uyumlu

1
rnlerin gzde olduu gnmz dnyasnda, bu rnler retim srecinde de
mmkn olduunca evreyle uyumlu ortamlar oluturmak ve bu ortamlarda imalat
gerekletirmek gerekmektedir. Bu durumda, talal imalatta kuru ileme n plana
kmaktadr. Bylece, soutucu svlarn evreye verecei zarar ortadan kaldrlm
olacaktr. Soutucu sv kullanmakszn imalat yapabilmek ise gtr. Soutucu
svlar sayesinde i paras ile kesici takm arasnda, srtnmeden dolay oluan s
azaltlmakta ve soutucu svlar; kesme prosesinde oluan talalarn kesme
blgesinden uzaklamas ve krlmasna yardmc olmaktadr. Soutucularn
kullanlmamas yukarda bahsedilen problemlerin olumasna neden olacaktr. Bu
problemlerin en aza indirgenebilmesi iin, kaplama teknolojisinden
yararlanlmaktadr. parasnn zellikleri dikkate alnarak kaplanm kesici takmla
yaplan imalatta, s oluumu ve tala birikintisi aa ekilmeye allmtr. Bu
almada alminyum alamlarn ilenmesinde, birok aratrmac tarafndan
nerilen elmas benzeri karbon (DLC) kaplamal kesici takmlar kullanlarak Al 7075
alam malzemesi zerinden tala kaldrlmtr.

2
BLM II.

GENEL BLGLER

II.1. TALALI LEMLERN MALAT TEKNNDEK YER

malatn amac, ham madde halinde bulunan herhangi bir malzemeyi, belirli bir
ekle dntrmektir. malat, insan ve hayvan gc kullanlarak ilkel yntemlerle
veya mekanik enerji kullanlarak makinelerle yaplabilir. Makinelerin ounlukla
kullanld imalat sistemine sanayi denir. Toplumun, rnein tarm, tekstil, gda vs
gibi herhangi bir retim alanna tatbik edilebilen sanayi, lkenin kalknmasnda ve
ekonominin gelimesinde nemli rol oynar.

malatn hedefi olan rn, retim aralar ile gerekletirilir. ok geni bir
anlamda tm retim aralarna takm tezgah denilebilir. Ancak dar bir anlamda tm
retim aralarna sadece metal, plastik, ahap ve ta gibi malzemeleri ileyen ve
bunlara belirli bir ekil veren retim aralarna takm tezgah denilir. Takm
tezgahlarndan en yaygn olanlar metalik malzemeleri ileyen takm tezgahlardr.

Takm tezgahna balanan, belli bir geometriye sahip kesici takm araclyla
istenilen boyut ve biimde para retilmesi veya i parasndan fazla malzemelerin
tala eklinde kaldrlma ilemine, zellikle i paras metal ise bu ilem Tala
Kaldrma ilemi olarak adlandrlr.

Herhangi bir imalat, ekil deiimine urayan malzemenin yan sra, imalat
ynetimi, takm ve tezgah olmak zere etkenin yardm ile gerekleir. malat
yntemi, ham maddeye ekil vermek iin uygulanan fiziksel olay; takm, imalat
ilemini gerekletiren eleman; tezgah, imalat yntemini gerekletirmek iin
hammaddeye ve takma gereken hareketleri salayan makinedir. Tekniin gelimesi
ile, bu konular kendi aralarnda yaplan incelemelerin ve aratrmalarn sonucu olarak
ayr ayr gelime gstermiler ve gnmzde, malat Yntemleri, Takm

3
Konstrksiyonu ve Tezgah Konstrksiyonu olarak ayr ayr bilim dallarn
oluturmulardr. Bunun yan sra, imalat ilemini kolaylatrmak ve ilem kalitesini
salamak amac ile gerek paralarn, gerekse takmlarn tezgaha tutturulmasn
inceleyen Tutturma Tertibat Konstrksiyonu; bir paraya nihai ekli vermek iin, en
yksek prodktiviteyi ve en dk maliyeti salamak amac ile uygulanmas gereken
imalat yntemlerini inceleyen malat Teknolojisi; ayn kriterlere gre tm fabrika
apnda veya fabrikalardan kurulu holding ve karteller apnda imalat proseslerini
inceleyen Fabrika Organizasyonu ve Yneylem Aratrmas gibi bilim dallar
meydana gelmitir.

malat yntemleri, mekanik ve fiziksel-kimyasal olmak zere iki byk gruba

ayrabiliriz. Bunlardan en nemlisi olan mekanik imalat yntemleri, talal ve talasz
olmak zere iki gruba ayrlr. Ad zerinde talasz imalat yntemleri, tala
kaldrmadan, talal imalat yntemleri ise tala kaldrarak ekil veren yntemlerdir.
Talasz imalat yntemleri dkm, dvme, presleme, haddeleme, ekme, derin
ekme, svama, bkme, kaynak, lehim, yaptrma ve perinlemedir. Talal imalat
yntemleri ise, tornalama, delik delme, delik ileme, kesme ve kanal ama, vida
ekme, frezeleme gibi ileri kapsamaktadr. Fiziksel-kimyasal ileme grubuna elektro
erozyon, tel erozyon, kimyasal, elektro-kimyasal, elektron, lazer ve plazma ile ileme
gibi yntemler girmektedir.

ok ksa zamanda gerekletirilmelerine ramen, talasz imalat yntemleri,

yzey, boyut ve ekil kalitesi bakmndan parada istenilen kaliteyi
salayamamaktadrlar. Bu nedenle, bu ekilde imal edilen paralarn yzeylerinin bir
ksm veya tamam, talal imalat yntemleri ile ilenmektedir. Bundan dolay talal
imalat yntemleri sra bakmndan birinci, talasz imalat yntemleri ise ikincidir
denilebilir[1].

II.1.1. Tala Kaldrma ve Takm Tezgahlarnn Gelimesi

retim arac olarak takm tezgahlarnn kullanlmas insanlk tarihi ile balar.
Ancak 19. yzyln balangcnda ngiltere ve dier Bat Avrupa lkeleri sanayi
devriminin balamasyla, takm tezgahlar gnmzdeki anlam ile hzl bir gelime
gstermiler ve bu lkelerde, sanayinin beklemediini oluturan gl bir takm
tezgah sanayi kurulmutur.

4
 Sanayinin ilk aamasnda paralar, tezgahlarda kaba boyutlar ile ileniyor ve
sonra birbirleri ile almas (montaj) iin elle altrma yaplyordu.

19. yzyln ortalarnda, paralarn deitirilebilirlik ilkesinin bulunmas,

paralarn tezgahlarda toleransl olarak imal edilmesini salam ve montajlar, elle
altrma ile deil de, parann tezgahlarda ilenmi hali ile yaplabilmitir. Bu bulu
prodktiviteyi artrarak seri imalatn ilk etken olmutur. 19. yzyln sonlarna doru
imalat teknolojisinin ve imalat organizasyonunun ilkelerinin tespiti ile seri imalat
a balam, 1900 ylnda, o tarihe kadar takmlar iin kullanlan alamsz ve az
eliklerinin yan sra, Taylor tarafndan hz elikleri uygulamaya konulmu, kesme
hzlarnda ve buna bal olarak retimde byk artlar salanmtr.

Bu ekilde lokomotifler, motorlar, trbinler, ucuz fiyata otomobiller, diki

makineleri ve saatler daha ok imal edilmeye balanmtr. 1930'lu yllarda sert
karbrlerin bulunmas, kesme hzlarn daha da artrarak daha kaliteli yzeylerin elde
edilmesini salamtr. yle ki, bu gelimelerin sonucu olarak atlyelerde balayan
usta ve iilerin kiisel tecrbelerine dayanan tala kaldrma olay ampirik seviyeden
bilim seviyesine ulamtr. Bu hususta M.E, Merchant, F. W. Taylor ve M.
Kronenberg gibi bilim adamlarnn byk katklar olmutur. Bu gelimelere paralel
olarak gerek takm gerekse tezgah konstrksiyonunda nemli deiiklikler olmu ve
yine ayn yllarda, retimin artrlmasnda nemli bir etken olan otomatik takm
tezgahlarnn imalat balamtr.

Tala kaldrma ve Takm tezgah alanndaki gelimeler, zelliinden dolay,

dier gelimeler; rnein ulam, haberleme, uzay, enerji alanndakiler gibi toplum
tarafndan sezilememekte ve takip edilememektedir. Ancak, yukarda belirtilen tm
alanlardaki gelimelerin gereklemesini, takm tezgah alanndaki gelimelerin
salad unutulmamaldr.

Takm tezgahlarnda bu gelimeyle birlikte gvenilirlik, verimli, hassas seri

paralarn retilmesi de kaplamal karbr, seramik ve kubik bor nitrr gibi yeni
kesici takm malzemelerinin de gelimesine sebep olmutur. zellikle ileme
maliyetini azaltmak, takm mrn artrmak ve daha iyi yzey kalitesi elde etme
istei tala kaldrma alannda aratrmalarn yaplmasn zorunlu klmaktadr[1].

5
II.2. ALMNYUM VE ALAIMLARI
II.2.1. Giri
Alminyum 7075 alamlar; baz stn zelliklerinden dolay havaclk ve uzay
endstrisi tarafndan ok tercih edilen malzemeler arasna girmilerdir. Alminyum
ve alamlarn pek ok uygulama iin uygun ve ekonomik klan zelliklerin banda;
grnm, hafiflii, ilenebilirlii, fiziksel ve mekanik zellikleri ve yksek
korozyon dayanm gelir. Baz alminyum alamlarnn kopma mukavemeti 600
MPa mertebelerine kadar kar. Genel olarak yksek scaklklar iin ok uygun
olmayan baz alminyum alamlar 3000C ye varan scakllara kadar rahatlkla
kullanlabilir. Alminyumun; hava, su, tuzlu su ve petrokimyasallar da dahil olmak
zere ve pek ok kimyasal madde ortamnda yksek korozyon dayanm vardr.
Dk scaklklarda mekanik zelliklerini korumas alminyumun bir baka stn
zelliidir. Genel olarak yksek mukavemetli alminyum alamlarnn kaynak
zellikleri iyi deildir. Bu nedenle hava aralar daha ok perinli birleimler
kullanlarak retilir. Ancak az sayda da olsa kaynak yaplabilen yksek mukavemetli
alminyum alam bulunmaktadr [2].

Bir alamn uzay ve havaclk sektrnde seilme kriterleri aada ekil II.1
de sunulmutur[2].

ekil II.1. Alam Seimini Etkileyen Temel Unsurlar

6
II.3. KESC TAKIM GEOMETRK ZELLKLER VE DLC
KAPLAMALAR
II.3.1. Kesici Takmlarn Geometrik zellikleri
Tornalama ilemlerinde kullanlan takmlar tek azl takmlardr. Torna
kalemleri, sap ve kesici ksmlardan meydana gelir. Kesici ksm; tala yzeyi,
serbest yzeyler, ana az, yan az ve utan oluur (ekil II.2). Sapn nemli olan
yzeyi, oturma yzeyidir. Tala yzeyi, paradan kaldrlan talan akt yzeydir.
Baz hallerde bu yzeyin aza paralel olan taraf krlr, krlan bu yzeye tala
yzeyinin eik kenar denir.
Serbest yzeyler, takmn ilenen yzeye doru bakan yzeyleridir. Bu
yzeylere ana serbest yzeyi ve yardmc serbest yzeyi denir.
Ana az, takmn tala kaldran kesme kenardr. Bu kenar, ana serbest ve tala
yzeylerinin kesimesinden meydana gelir. Yan az, yardmc serbest yzey ile tala
yzeyinin kesimesinden oluan azdr. U, ana ve yan azn birletii yerdir; u
belirli bir yarapa gre yuvarlatlr[3].

ekil II.2. Torna kalemi

Tala kaldrma srasnda, takmn paraya gre konumu, kesme ve ilerleme
ynleri ve bu ynlerde kesme hz(v) ve ilerleme hz (u) ekil II.3 de gsterilmitir.
Kesme ilerleme hareketlerinin bileimi etken hareketini, bunlarn ynleri etki ynn
ve hzlar da etken hz (Ve) oluturur. Etken hareketin esas bir helis hareketidir.

7
Dolaysyla kesme ve ilerleme hareketinin sonunda, para zerinden kaldrlan
talan izleri helis eklide olacaktr [3].

ekil II.3. Torna takmnn alma dzenei

Takmn kesici ksmnn geometrisi belirli bir referans sistemine gre tayin
edilir. Kesme ynn esas alan takm referans sistemi ve etki ynn esas alan etki
referans sistemi olmak zere iki referans sistemi vardr. Burada takmn alar, takm
referans sistemine gre ifade edilir. Bu referans sistemi ekil II.4de gsterildii gibi;
referans dzlemi, az dzlemi ve lme dzleminden oluur. Referans dzlemi;
kesme ynne dik, temel yzeye paralel ve takm aznn belirli bir noktasndan
geen dzlem, az dzlemi; takmn ana azn ve kesme ynn ieren ve referans
dzleme dik olan dzlem, lme dzlemi; bu iki dzleme ve dolaysyla ana aza dik
dzlemdir[3].

8
 ekil II.4. Takm geometrisini tayin eden dzlemler
Takm geometrisini tayin eden faktrler; () serbest as, () kama as, ()
tala as gibi ana alar ve takm ucunun (r) yuvarlatma yarapdr. Parann
ilenmi yzeyine teet bir doru ve bu doruya dik bir doru koordinat sistemi
olarak seilirse bu koordinat sistemine gre teet ile serbest yzey (parann ilenmi
yzeyine bakan yzey) arasndaki a () serbest ay, dikey doru ile talan temas
ettii tala yzeyi arasndaki a () tala asn meydana getirir. Kama eklindeki
kesici ksmn as da () kama asn oluturur. Bu alar ekil II.5de torna
kaleminin takm referans sistemine gre lme dzlemindeki kesitinde gsterilmitir
[3]. Bu alar arasnda:

+ + =90 (II.1)
bants vardr.

9
 Tala as () talan paradan uzaklamasna, kama as () takmn paraya
nfuz etmesini ve serbest a () takmn ilenen yzeye srtnmemesini salar.
Pratikte as takm ve para malzemesine bal olarak genellikle =3-7 arasnda
alnr. Dolaysyla tala kaldrma olayn esas olarak ve alar etkiler. Bu hususta
(II.1) bants gz nne alnrsa iki durum ortaya kar;

a) as kk, as byk ise; takmn ucu kt olduundan malzemeye

nfuz etmesi zorlar, kesme kuvvetleri byr, s oluumu artar ve takmn ucu
bozulur.

b) as byk, as kk ise; takm ucu ince olduundan malzemeye

daha kolay nfuz eder, daha kk kesme kuvvetleriyle tala kaldrr, tala kolaylkla
akar ve takm daha yksek kesme hzlarnda kullanlabilir. Ancak u ince
olduundan takmn mukavemeti azalr ve krlma olasl artar.

Yukardaki aklamalar dorultusunda krlgan malzemeler iin as kk

as byk; snek malzemeler iin as byk, as kk seilmelidir [3].

10
 1

-
x
+
C-D Kesiti
4

x
Ana az zerinde
x referans olarak
- +
alnan nokta
3 A-B Kesiti

-

+
1

- +
E-F Kesiti
-
4 2
+
y

y y

4 F
1
- A 1
+ Z grn
C D
3
Z

n

B 2
1 Referans dzlemi

2 Az dzlemi
2
E
3 lme dzlemi

+ -
4 alma dzlemi 1

ekil II.5. Torna kaleminin takm referans sistemine gre alar

II.3.2. Kaplama Yntemleri

Gnmzde kesici takmlar deiik yntemler kullanlarak kaplanabilmektedir.
Ancak, en sk kullanlan ve yksek performans elde edilen balca iki yntemden
aada bahsedilmitir. Bu yntemler;

11
 1. PVD (Fiziksel Buhar Biriktirme) Yntemi

2. CVD (Kimyasal Buhar Biriktirme ) Yntemi

ok sk kullanlan yntemlerdir.

II.3.2.1. PVD Yntemi

nce sert yzey kaplamalarnn takm ve kalp yzeylerine baar ile
yaplabildii yntemlerden biri de Fiziksel Buhar Biriktirme (PVD) yntemidir. Bu
yntem, vakum altnda bulundurulan malzemelerin buharlatrlarak ve sratlarak
atomlarn yzeyden kopartlmas ve kaplama yaplacak yzeye atomsal veya iyonsal
olarak biriktirilmesi esasna dayanmaktadr.

Bu yntemin dier kaplama yntemlerine nazaran stnlkleri aada sralanmtr.

1. Geni bir scaklk aralnda gereklemesi,

2. Geni kullanm alanna sahip olmas,

3. Kaplamalarn yzey kalitelerinin mkemmellii

4. retim hznn ykseklii

5. Yapma kalitesinin verimlilii,

6. Yksek biriktirme hznn elde edilmesi,

7. Tabaka saysnn artrlabilmesi ve retim sistemine getirdii zaman kazanc

eklinde ifade edilebilmektedir.

PVDnin kaplama sreci e ayrlmaktadr. Bunlar, buharlatrma, sratma ve

iyon kaplama tekniidir. Bu iki teknik ile kaplanan ktleye negatif potansiyel (Bias)
uygulanmas ve atomlarn iyonize edilmesi durumundaki ynteme iyon kaplama ad
verilmektedir. PVD teknikleri ekil II.6da zetlenmitir.

12
 ekil II.6. PVD teknikleri
Dnyada bu teknikle yaplan kaplamalar ve aratrmalar hzla ilerleyerek
artmaktadr. Bu kaplamalarn endstriye salad avantajlar ok nemlidir. Bu
konuda kesici takm kaplamalar iyi bir rnektir. Kesici takmlarn kaplanmas ile
takm mrnde % 200-800 arasnda deien ekonomiklik salanabilmektedir [4].

II.3.2.2. CVD Yntemi

CVD, buhar fazndaki kaplama malzemesinin ok sayda kimyasal ilemlerden
geirilerek n stmal levha zerine biriktirilmesi olarak tanmlanabilir. CVD
srecinin temelinde genellikle gaz faznda olan kimyasal tepkimelerin kat rnleri
kaplanacak ana malzeme zerinde biriktirilmesi ile oluturulur. Dolays ile malzeme
yzeyinde ok zel nitelikli ok ince sert tabakalar oluturulmu olur. Bu yntemde
kaplama malzemesi genellikle klorr, florr, borr veya iyodr halindedir.
Redkleyici olarak kullanlan gaz ise hidrojen gazdr. Kimyasal reaksiyon sonucu
kan ikinci rn ise gaz halindedir ve vakum odasndan uzaklatrlr.

CVDnin retim yntemlerine bakldnda be farkl teknik n plana

kmaktadr.

13
 Atmosferik basnta CVD,
Yksek scaklkta CVD,
Dk scaklkta CVD,
Plazma destekli CVD,
Foton (n) destekli CVD.

CVD metodunun ematik grnm ekil II.7de verilmitir.

ekil II.7.CVD sisteminin ematik grnts

CVD teknii ile kaplanacak ana malzeme elik ise bu yntemin tercih edilme
nedeni, yksek scakln ana malzemedeki sertliin azalmasna neden olmasdr[4].

II.3.3. DLC Kaplamalar

Gnmzde, talan kesme blgesinden uzaklatrlmas ve srtnmeyi
azaltmak iin hala soutma svlar kullanlmaktadr. Soutma svlar sadece
maliyeti arttrmakla kalmayp, doal kaynaklarn tketiminin ve evreye olumsuz
etkinin nlenmesi iin herhangi bir soutucu akkan kullanlmadan imalatn
yaplmas ok nemlidir. eliklerin ilenmesinde kuru ilemle veya kuruya yakn
ilemlerle imalat gerekletirilebiliyor olmasna ramen, ayn ilemleri alminyum
ve alamlarnn ilenmesine tam olarak gerekletirildii sylenemez. Bunun temel

14
sebebi ise alminyum malzemelerin ok yapkan olmasdr. Elmas malzemeler, i
yap zelliklerinden dolay anti yapma zellii ok yksek olan malzemelerdir. Bu
sebepten dolay, DLC kaplamalar alminyum ve alamlarnn ilenmesinde tercih
edilirler. Yksek sertlik ve dk srtnme oranndan dolay elmas benzeri karbon
(DLC) kaplamalar, kuru ileme ilemleri iin yksek potansiyele sahiptirler. DLC
kaplamalar, elmas sp3 ve grafit sp2 karbon atomlarndan olumaktadr. Sert karbon
filmlerdeki sertlik miktar, depozit film tabakalarndaki elmas oranna baldr.
Bunun sonucunda, bu kaplamalar sertliklerine gre snflandrlabilirler. Sertlik
deeri 1500-3000 HV olan sert karbon filmler, %5 ile %10 arasnda
hidrojenlememi sp3 (elmas) karbon ihtiva ederler. 3000 ile 5000 HV sertlie sahip
sert karbon kaplamalar ise (elmas/ grafit) sp3 / sp2 oran %15-20 dir. Eer elmas
oran % 100 e yaknsa, DLC nin sertlik ve elastisitesi elmasa ok yakndr (8000-
9000 HV) . T.C.S. Vandevelde ve arkadaslari almalarnda Al-SiC kompoziti, 2
mikron kalnlnda DLC kaplanm ularla, 100 m/dak kesme hz, 0.1 mm/dev
ilerleme ve 0.5 mm paso derinliindeki parametreleri kullanarak, kuru
tornalamlardr. Yaplan alma gstermitir ki, DLC kaplamalar, DLC kaplama
takm mrnn uzamasna etkisi olmamtr. alma sonucu gstermitir ki, DLC
kaplama ok yumuaktr ve belli bir sre tornalamadan sonra anmtr [5].

V.J. Trava-Airoldi ve arkadalarnn yapt almada, deiik kaplama

yntemleri ile DLC film tabakasnn oluumu kyaslanmtr. DLC film kaplamalar,
yksek sertlik, kimyasal kararllk, dk anma katsays ve yksek anma
dayanmndan dolay ok ilgi grmektedir. Plazma yardmyla kimyasal buhar
depolama (PACVD) teknii kullanlarak DLC kaplamalar yaplabilmektedir. DLC
kaplamalarn en byk dezavantaj, metalik altyapda dk ahdezyon anma
zellii olmas ve bunun sonucunda yksek sktrma basncnn olumasdr[6].

DLC kaplamalarda, anma ve srtnmenin kontrol, hem evresel artlara

hem de birikme (deposition) prosesi tarafndan belirlenen kaplamann yapsna
baldr. Donnet C ve Grill A tarafndan yaplan bu almada, PACVD prosesinde
hazrlanan kaplamalarn anma zellikleri incelenmitir. Yaplan deneysel
almada; 0,01-0,5 arasnda anma oranlar gzlenmitir. Anmadaki bu farklln
sebeplerinin, birikme prosesi ve tribolojik parametreler olduu gzlenmitir[7].

Elmas benzeri karbon (DLC) kaplamalar kristalletirilmemi birok film

iermektedir. DLC filmlerin; sertlik, mkemmel anma ve kayganlk, kimyasal

15
kararllk, yksek elektriksel diren ve yksek optik grnrlk gibi zelliklerinden
dolay elmasa ok benzemektedirler. Ve bu zelliklerinden dolay; matkaplarda,
yataklarda, dililerde, kalplarda, zmbalarda ve medikal implantlarda hayli fazla
kullanlmaktadr. DLC film tabakalar, iron implantasyon, elektron siklotron
rezonans mikrodalga plazma kimyasal buhar depolama (ECR-MPCVD) , doru akm
(DC), radyo frekans (RF), plazma glendirilmi kimyasal buhar depolama gibi
birok yntemle oluturulmaktadr. Bu uygulamalar, kaplamann kullanlaca yere
gre farkllk arz etmektedir. Dier depolama teknikleri ile karlatrldnda,
elektron siklotron rezonans (ECR) yntemi DLC uygulamalarnda daha yeni bir
yntemdir. Birok DLC uygulamas anma ve srtnme problemini zmesine
ramen, yksek i gerilmeleri ve yapma (adhesion) problemlerinden dolay baz
kstlamalar olmaktadr.

DLC kaplamann kristal ile elmas ve grafitin mikro yaplar ekil II.8 de
grlmektedir [9].

ekil II.8. DLC,elmas ve grafit kristalin kristal yaplar

DLC kaplamann mikro yapsnn daha iyi anlalabilmesi iin Elektron

mikroskop ile grntlenen mikroyap ekil II.9da sunulmutur [9].

16
 ekil II.9. DLCnin mikro yaps

II.4. METAL KESME TEORLER VE KUVVETLER

18. yzyldan beri metal kesme bilim olarak kabul edilmi ve bununla ilgili
aratrmalar yaplmtr. Talal imalat, i parasndan keskin kesici takm ile ince
tabakalar halinde malzeme kaldrlan nemli bir imalat tekniidir. Talal imalat
ulusal endstri ve ekonomi asndan hayli nemlidir. Endstrilemi lkelerde,
rnlerin maliyetlerinin % 15i imalata gitmektedir. Dnya genelinde kesici takm
iin harcanan miktar yaklak 35 milyon ile krk milyon dolar civarndadr [10]. Bu
adan talal imalatta kesici takm karakteristiini aratrmak ve bunlar gelitirmek
iin kaplamalarn kullanlmas yaygnlamtr.

Metal kesmenin mekanii, modellenmesi bu zamana kadar tam olarak

anlalamamtr. Bunun balca sebebi, prosesin ok karmak bir yapya sahip
olmasdr. Bu konuda ok ciddi aratrmalara imza atan Shaw [11]a gre, metal
kesmeyi ok iyi anlayabilmek iin aadaki konularda bilgi birikimine sahip
olunmas gerekmektedir.

1. Kat hal fizii

2. Mhendislik mekanii

3. Malzeme davranlar

4. Mhendislik plasticity

5. Akkan, srtnme ve anmann temelleri

17
 6. Kimya ve fiziin temel kavramlar

7. Malzeme biliminin fiziksel prensipleri

8. Termodinamik ve s transferi

Metal kesmenin temel prensibi ekil II.10da grlmektedir. Kesici takm

as kadar eik konumdadr ve V hz ile yatay konumda hareket etmektedir.
paras sabit kabul edilmekte, zerinden t0 kalnlnda tala kaldrlmakta ve kayma
dzleminin yapt a ise dir. Oluan talan kalnl tc dr ve ikinci deformasyon
blgesinde tala as boyunca olumaktadr. Lc doal temas uzunluunu ve ise
yarap ifade etmektedir.

ekil II.10. Metal kesme temel prensibi

II.4.1. Dik (Ortogonal) Kesme

Talal imalat da iki eit kesme ekli tanmlanmaktadr. Bunlardan en basiti
olan Orthogonal (Dik) kesme, ekil II.11da gsterilmitir. Tala derinlii t olan, ve
V kesme hzndaki bir kesme prosesinde, kesici takmn kesme kenarnn i paras
kesici takm hareketine 90 derecelik bir ann olmas yani dik olmas bu kesme
prosesinin dik kesme eklinde tanmlanmasna neden olmutur [11].

18
 ekil II.11. Dik kesme modeli

II.4.2. Eik (Oblique) Kesme

Insert kesme kenarnn i paras kesici takm hareketine al olmas
durumunda ise (ekil II.12) bu eik (oblique) kesme olarak tanmlanmaktadr.
malatta kesme olaylar genelde al gereklemekte ve eik kesme olarak
tanmlanmasna ramen, bu modelin matematiksel ve nmerik olarak ifade
edilmesinin prosesi daha karmak bir hal aldrma durumundan dolay genellikle
prosesler dik kesme olarak tanmlanmakta ve hesaplamalar bu ekilde yaplmaktadr.

ekil II.12. Eik kesme modeli

19
Tornalama prosesi, metal kesme proseslerinden en nemlilerinden biridir. Bu proses
de meydana oluan kuvvetler ekil II.13de verilmitir. ekil II.13de grld
gibi, tornalama esnasnda Ft teetsel kuvvet, Fr radyal kuvvet ve Ff ilerleme kuvveti
olumaktadr. Bu kuvvetler dinamometreler ile llebilmektedir.

ekil II.13. Tornalamada kesme kuvvetleri ve bileenleri

Teetsel kuvvet, sadece is paras ve takm arasndaki temas ve srtnmeye
deil, ayn zamanda tala ile tala yzeyi arasndaki temas koullarna da baldr.
Tala oluumunun ve tala krmann nitelii teetsel kuvveti nemli lde etkiler.
Bunun yan sra, tala kalnl (h) ile bu kuvvetin bykl arasnda bir bant
vardr.

Birok is paras malzemesi iin kesme hz artarsa kesme kuvvetleri der.

Bunun nedeni ak blgesindeki yksek scaklklar ve azalan temas yzeyi alandr.
Kesme kuvvetlerindeki azalma miktar malzeme eidine, malzeme koullarna ve
alan kesme hz aralna gre farkllk gsterir.

Esas kesme kuvvetinin ( Ft ) bykl torku, dolaysyla tala kaldrmak iin

gerekli gc etkiler. Prensip olarak teetsel kuvvet ile kesme hznn arpm tala
kaldrmak iin gerekli gc verir [12].

20
II.5. METALLERN TALALI LENEBLRL

Malzemelerin talal islenmesinde dikkat edilmesi gereken en nemli etken,

retimin en dk maliyetle, istenilen kalite ve standartlara uygun olarak
gerekletirilmesidir. Bu etkenlerin retim srecinin sonunda elde edilebilmesi iin
talal imalatta islenebilirlik kavram ortaya kmtr. Talal islenebilirlik; kesici
takm ile is parasndaki ilikinin, tala kaldrma parametreleri dikkate alnarak ve bu
parametrelerin tala kaldrma srasndaki etkilerinin maliyet ve kalite ynnden
deerlendirilerek belirlenmesi diye tanmlanabilir. Talal imalat ileminde
islenebilirliin belirlenmesine allmas, islenecek malzemenin kimyasal ve fiziksel
zelliklerine uygun, kesici takm malzemelerinin ve kesici takm geometrisinin
gelitirilmesini gerekli klmaktadr. Bylece farkl zelliklere sahip malzemelerin,
talal imalat ilemlerinde, deiik takmlar ve tala kaldrma parametreleri
kullanlarak tespit edilen takm anmas, yzey przll, mikro yap, mikro
sertlik ve artk gerilmeler vb. deerleri deerlendirilerek islenebilirlilik veri tablolar
oluturulmaktadr.

Btn bu almalarn amac, malzemelerin talal islenmesi srasndaki takm

ile is paras arasnda oluan, tala kaldrma zorluklarn ve olumsuzluklarn en aza
indirmektir. Genellikle tala takm ara yzeyindeki srtnmeden dolay meydana
gelen scaklklardan dolay takm anmas olumaktadr. Takm ile is paras
arasndaki srtnmeyi azaltarak takm mrn artrmak da mmkn olmaktadr.
Kesme isleme srasndaki oluan s, metal kesme ilemini etkileyen en nemli
nedendir. sleme srasnda oluan s, kesme parametrelerinin deiimine paralel
olarak deiiklik arz eder. zellikle kesme hznn artsyla isleme srasnda oluan
s artmakta ve bu arta bal olarak da tala kaldrma hz ykselmektedir. Is arts
istenmeyen bir oluum olduundan dolay etkilerini azaltmak iin kesici takm
malzemelerinde yenilikler yaplmaktadr. Takm anmasn geciktirmek ve takm
mrn artrmak iin yeni takm malzemeleri kullanlmakta, takm yzeylerine
kaplamalar yaplmakta ve kesici takm performansn artrmak iin farkl
geometrilerde takmlar imal edilmektedir.

Talal islenebilirlik terimi; imalat sanayinde geni olarak kullanlmasna

ramen, deiik tala kaldrma parametrelerinin birlikte oluturduu bir sistem
zelliidir. Talal imalatta bir malzemenin islenebilirlii aadaki tala kaldrma

21
parametreleri kullanlarak takm mr ve yzey przll zerinden
deerlendirilmeye alnr.

a. Kesme Hz,
b. lerleme,
c. Kesme Derinlii,
d. Kesme Koulu,
e. Kesme Yntemi.

Bu deerlendirme kriterleri optimum ekilde alnd zaman kesme

kuvvetlerinin kld gzkr ve buna bal olarak ihtiya duyulan tezgah gc
azalr. Kuvvetlerin deiimiyle oluan s deiiklikleri de dikkate alnmas gereken
nemli bir sonu olarak karsmza kar. Kesme kuvvetleri takm mrn etkileyen
nemli faktrlerden biridir, bundan dolay takm mrnn deerlendirilmesinde
kesme kuvvetlerinin tespiti bilimsel almalarda incelenen konulardandr. Yksek
hzda frezelemede, kesme kuvvetlerinin bilinmesi is paras malzemesinin
islenebilirliinin deerlendirilmesinde nemli bir lt olmaktadr. Buna bal olarak
kesme kuvvetlerinin, takm mr zerindeki etkisinden dolay talal islenebilirlie
nemli etkisi vardr. En uygun tala kaldrma parametrelerinin, farkl mekanik ve
kimyasal zelliklere sahip malzemelere ve kesici takmlara gre deitii
islenebilirlikte dikkate alnmal ve etkileri ayr ayr olarak deerlendirilmelidir [13].

Ayrca, yukarda bahsedilen 5 parametreye ilave olarak, kesici takm

kaplamasnn da ilenebilirlik iin nemli bir faktr olduu kabul edilebilir. Bu
sonu, kaplamann kesici takm mrne etkisi dikkate alnarak varlm ve bu
almann ana temas olmutur.

II.6. METAL KESMEDE ISI OLUUMU

II.6.1. Dik Kesmede Is Oluumu

Tala kaldrma srasnda s oluumu, ekil II.14 de grld gibi blgede
oluur. paras I.deformasyon blgesinde ar derecede gerinmeye maruz kalr.
Gerinim (strain) iin harcanan enerji, elastik gerinim iin harcanan enerjiden olduka
yksektir. Bundan dolay, mekanik enerjinin yaklak olarak tamamna yakn
ksmnn sya dnt kabul edilebilir. Bu sebeple kesme blgesinde oluan s,

22
takm performans ve i paras yzey kalitesini etkiledii iin, olduka nemli bir
faktr olarak kabul edilebilir [14].

ekil II.14. Dik kesmede snn meydana gelii

Dik kesmede oluan s blgesi yle sralanabilir;

Birinci deformasyon (AB) blgesi, plastik deformasyon ile oluan temel s

kayna. Bu blgedeki snn byk bir ksm tala iinde kalr ve talala kesme
blgesinde uzaklatrlr.

kinci deformasyon (takm-tala ara yzeyi (BC)) blgesi. Tala iinde ekstra
plastik deformasyonun olduu ve yeni tala malzemesinin srekli ak sonucu,
srtnme nedeniyle meydana gelen snn, bir ksm talala atlrken, bir ksm da
kesici takm gvdesine geerek kesme blgesinden uzaklatrlr.

nc s kayna, takm ve i parasnn ilenmi yzeyi arasndaki serbest

kenarda (BDde) oluur. Oluan snn bir miktar tala, bir ksm da i paras
tarafndan uzaklatrlr. Bu blgede oluan s, n boluk as olan kesici takm
kullanldnda olmamaktadr. Bu durum kesici takm n boluk asna baldr.

Tala kaldrma srasnda en byk s, kayma blgesinde (birinci deformasyon

blgesinde) ortaya kar. Bu sebeple, takm ve tala arasndaki temas miktar ve
kalitesi performans etkilemektedir [14].

23
II.6.2. Tala Kaldrmada Scaklk Dalm
Tala zerinde bulunan s, talala kesici takmn temasta olduu temas yzeyi
boyunca takm etkileyecektir. Metallerin ilenmesi srasnda takm, tala ve i
paras zerine snn dalm ekil II.15 de ematik ve grafik olarak gsterilmitir.
ekil II.15de A talataki, B i parasndaki C ise kesici takmdaki scaklk
dalmn gstermektedir. Tala kaldrma esnasnda ortaya kan s, kesme
kuvvetleri ve ilenen i paras malzemesine gre farkllk gsterir. Kesme
parametrelerinden kesme hz ve ilerleme s oluumu zerinde ok nemli bir rol
oynarlar. Is oluumunda kesme hznn ilerlemeye gre daha etkili olduu
bilinmektedir. Kesme hz ve ilerleme parametrelerinin scaklkla olan ilikisi
grafiksel olarak ekil II.16da gsterilmitir.

ekil II.15. Metal ilemede s dalm

ekil II.16. Kesme hz-scaklk ile ilerleme-scaklk ilikisi

24
 Tala kaldrma srasnda oluan snn byk bir ksm, kesme blgesinden
talala uzaklatrlr. Dik kesme srasnda tala ve i parasnda oluan ve deneysel
olarak belirlenmi scaklk dalmlar ekil II.17da gsterilmektedir. Kesici takma
doru hareket eden malzemedeki X noktas, birinci deformasyon blgesine doru
yaklar ve geer. X noktas bu blgeden ayrlana kadar stlr ve s tala iine doru
tanr. Y noktas her iki deformasyon blgesinden geer ve ikinci deformasyon
blgesinden ayrlana kadar stlr. Bu nokta, tala gvdesinde s iletimi yoluyla
soutulur ve talata niform bir scaklk dalm oluturulur. Bylece, kesici
kenardan belirli bir mesafede, takm yzeyi boyunca maksimum scaklk oluur.
paras iinde kalan Z noktas, birinci deformasyon blgesinden s iletimi yoluyla
stlr [14].

ekil II.18e gre scaklk dalm yledir:

Qmaks. = Qc + Qw + Qt (II.2)

Burada;

Qmaks. : Toplam s (W), Qc : Talala tanan s (W)

Qw : parasna iletilen s (W), Qt : Takma iletilen s (W) dr.

Kesme hz, tala kaldrma ilemini dorudan etkilemektedir. Kesme hznn

tala kaldrmada oluan s zerine etkisi, ekil II.18de verilmitir. Tala iindeki
maksimum scaklk, ikinci deformasyon blgesinde oluur ve aadaki eitlikle
ifade edilir:

maks. = m + s + o (II.3)

Burada;

m : kinci deformasyon blgesi boyunca srtnmeyle oluan scaklk (C)

s : Birinci deformasyon blgesi boyunca geen malzemedeki scaklk art (C)

o : parasnn balangtaki scakl (C)

25
 ekil II.17. Dik kesme srasnda tala ve i paras arasndaki scaklk dalm

Kesme hznn art ile birinci kesme blgesinde hafif bir scaklk art
olumakta ve sonra sabit kalmaktadr. Bununla birlikte, kesme hzndaki artla takm
tala ara yzey scakl (m + s) hzl bir ekilde artmaktadr. kinci deformasyon
blgesinde oluan bu ani scaklk art, takmla temas uzunluu boyunca kesici
takm performansn etkilemektedir. Kesici takm malzemelerinin geliimi ile birlikte
takm malzemelerinin yksek scakla dayanm arttrlmtr [14].

ekil II.18. Tala kaldrmada kesme hznn oluan scaklk zerine etkisi

26
II.7. RETLEN PARANIN YZEY KALTESNN TAYN

II.7.1. Yzey Przll

Talal imalatta, yzey przll ok nemli aratrma konularndan biridir.
Talal imalatta kullanlan her yntem ile ileme, ileme parametrelerinin yzey
kalitesine dorudan etkisi olabilmektedir [15].

malatta istenilen yzey hassasiyetinin elde edilmesi her zaman nemli k

parametrelerinden biridir. Yzey hassasiyeti; yzey przll, yzey atlaklar,
kimyasal deime, yanma, temperlenme gibi termal hasarlar ve kalc gerilme gibi
birok parametreyi iine alan bir terimdir. Bunlardan yzey przll tala
kaldrma ileminde nemli bir k parametresi olmakta iken; dierleri ise genelde
talama ileminin birer k parametresidir. Tala kaldrmada bir parann yzeyi iki
nemli grnts ile tanmlanr ve kontrol edilir. Birincisi yzeyin geometrik
dzensizlikleri, ikincisi ise yzey ve yzey katmanndaki metalrjik deiikliklerdir.
kinci zellik yzey btnl ile ilgilidir. Yzey btnl ve yzey zellikleri
tanmlanmal, llmeli ve rnn istenilen zel snrlar ierisinde olmaldr. Yzey
yaps; przllk, dalgallk, tepeler ve ukurluklar ile belirlenir (ekil II.19). Yzey
przll yzey yapsndaki ince yapdaki dzensizliklerin bileiminden
olumaktadr. Genelde tala kaldrmayla yaplan imalat ilemlerinde ilerlemenin
etkisiyle olumaktadr. Dalgallk; yzey yaps zerindeki daha geni aralklarn
bileimi eklinde olumaktadr. Genelde, makine ve i parasndaki titreim ve
trlamalar sonucu olumaktadr. Tepeler ve ukurluklar ise yzey zerinde
istenmeyen kesintilerdir [16].

lenen yzeylerin kalitesi ileme performans zerinde nemli rol oynar.

Kaliteli ilenmi bir yzey yorulma mukavemetini, korozyon direncini ve srtnme
mrn nemli derecede iyiletirir. Yzey przll ayrca yzey srtnmesine
sebep olan temas, anma, k yanstma, s iletimi, ya filminin, tutulmas ve
datlmas kabiliyeti, kaplama veya diren mr gibi paralarn eitli fonksiyonel
zelliklerini de etkiler. Bu sebeple istenilen yzey taml genellikle belirlenir
ve ihtiya duyulan kaliteye ulamak iin uygun ilemler seilir. Son yzey
przll iki bamsz faktrn toplam olarak dikkate alnabilir.

27
 1) deal yzey przll takm geometrisi ve ilerlemenin bir sonucudur.

2) Tabii yzey przll kesme operasyonundaki dzensizliklerin bir

sonucudur.

Kesme hz, ilerleme ve tala derinlii gibi kesme operasyonu kontrol

eden faktrler st seviyede oluturulabilir. Buna ramen takm geometrisi, takm
anmas, tala ykleri ve tala oluumlar veya takm ve i parasnn malzeme
zellikleri kontrol edilemeyen zelliklerdir. Trlama veya takm tezgah
titreimleri, i malzemesinin yapsndaki hasarlar, takm anmas veya tala
oluumunun dzensizlikleri, ileme srasnda yzeyin bozulmasna
katkda bulunurlar. Yzey przlln tahmin etmek ve ilerleme veya kesme
hz gibi ileme parametrelerinin uyumunu deerlendirmek rn kalitesini ykseltir
ve istenilen yzey przllnn elde edilmesini salar [17].

28
 ekil II.19. Yzey przllnn gsterimi [16]

Yzey przll belirlenmesi srtnme, temas deformasyonu, s ve elektrik

akm younluu, temasl birletirmelerin skl ve konumsal gereklilik gibi birok
malzeme problemlerinin yok edilmesi iin ok nemlidir. Bu nedenle yzey
przll son yllarda deneysel ve teorik olarak aratrma konusu olmutur.
Gerek przllk geometrisi olduka karmaktr. Eer kullanlan parametrelerin
says artarsa daha gvenilir bir tanmlama elde edilebilir. Bu, yzey aratrmalarnda

yani parametrelerin aratrlmas iin bir sebeptir. Yzey przllk parametreleri

fonksiyonellik asndan genel olarak grupta snflandrlr: genlik parametreleri,

29
boluk parametreleri ve hibrid parametreler. Przllk parametreleri iki boyut
(2D) ya da boyutlu (3D) formda hesaplanabilir. 2D profil analizi bilimsel ve
mhendislik alanlarnda yarm yzyldr ok sk kullanlmaktadr. Son yllarda 3D
yzey analizlerine olan ihtiya artmaktadr. 3D przllk parametreleri tek bir
izgi yerine bir alan iin hesaplanr. 3D przllk parametrelerini hesaplamak iin
deiik yazlmlar kullanlmaktadr. Talal imalatta bitirme yzeylerinin
przllklerinin tanmlanmasnda 2D przllk lm yntemleri nemli yer
tutmakta ve zde paralarn retilmesinde przlln tanmlanmas iin sk
olarak kullanlmaktadr [16].

Przllk aritmetik ortalamas (Ra): Merkez ortalama izgisi (CLA) olarak

ta bilinen, ykseklik aritmetik ortalamas kalite kontrolnde olduka sk kullanlan
przllk parametresidir. ekil II.20de gsterildii gibi bir rnekleme boyu
zerindeki ortalama izgisinin altnda ve stnde kalan mutlak dzensiz
przllklerin aritmetik ortalamasdr. Bu parametreyi tanmlamak ve lmek ok
kolaydr ve ykseklik dalmlar hakknda iyi ve genel bir tanmlama verir. Fakat,
bu parametre dalga boyu hakknda hibir bilgi vermez ve profildeki kk
deiiklikler iin hassas deildir. Bu parametrenin matematiksel ifadesi aadaki
formldeki gibidir [15,54].

ekil II.20. Yzey przll aritmetik ortalamas

L
1
Ra = Y ( x) dx (II.4)
L0

30
II.7.2. Yzey Kalitesini Etkileyen Faktrler
Genellikle yzey kalitesini etkileyen faktrler yle zetlenebilir:

a) Takm tezgahlarnn yeterli rijitlikte olmamas,

b) Tezgahn kinematik mekanizmas,

c) Yataklama sisteminden kaynaklanan tezgah hatalar,

d) Takm ucu ve takm tutucunun rijit olmamasndan kaynaklanan

imalat hatalar,

e) Takm konumlama ve balama hatalar,

f) Takm anmasndan kaynaklanan hatalar,

g) evrenin etkisi ile oluan hatalar olarak saylabilir.

Btn tala kaldrma ilemlerinde temel ama i parasnda istenilen geometri

ve hassas bir bitirme yzeyi oluturmaktr. Tala kaldrma ilemlerinde;
istenilen geometri ve yzey przll olmak zere iki nemli kalite karakteristii
zerinde durulmaktadr. Tala kaldrma ilemlerinde tala ak ve malzeme
tanmnn olduka karmak olmasndan dolay matematiksel modellenebilmesi
iin oklu deikene ihtiya vardr. Bu karmak yapya ramen, ksmen yzey
przllnn kontrol, ncelikli olarak nemli tala kaldrma deikeni
olan kesme hz, ilerleme ve tala derinlii iin uygun deerler seilerek
salanabilir. Genel olarak, tala derinlii ve ilerleme miktarnn artmasyla
birlikte yzey przll miktar artarken, buna zt olarak kesme hznn
artmasyla birlikte yzey przllk deerleri azalmaktadr [17].

II.7.3. Yzey Yapsnn zellikleri

malat teknolojilerindeki gelimelere paralel olarak sadece boyutsal
tamln llmesi yeterli olmayp, birbiri ile ilikili, hatta ilikili olmayan
yzeylerin przllklerinin ve durumlarnn da llmesine ihtiya
duyulmutur. Bir yzey yapsnn kontrolnde nemli faktr srasyla;
yorulma mr, yataklk etme zellii ve anmadr. lenen yzeylerde dalgallk ve
przllk olmak zere iki tip yzey sapmas meydana gelir. Dalgallk yzeyin
geometrik eklini karakterize ederken, przllk yzey kalitesini tayin eder.
Yzey przll standartlara gre yzeye dik olan bir kesitte, belirli bir numune
uzunluu boyunca, belirli bir referans profiline ve profil ortalama izgisine

31
gre tayin edilir. Referans profil olarak genellikle geometrik profil alnr. Profil
ortalama izgisinin yeri, bu izginin stnde ve altnda kalan alanlarn toplam
birbirine eit olacak ekilde belirlenir. Dz bir yzey denildiinde dalgasz,
przsz denildiinde dalgal, fakat gzle bakldnda veya trnakla kontrol
edildiinde, przllkleri fark edilemeyen yzeyler anlatlmak istenir. Dorultu,
yzey przlerinin referans alnan bir aln yzeyine gre durumunu belirler. Yzey
geometrileri, ileme metoduna bal olarak deiir. ekil II.21de ilenmi bir
yzey geometrisi grlmektedir [17].

ekil II.21. lenmi bir yzeyin yzey karakteri

II.8. LTERATR ARATIRMASI

Tornalama prosesi, talal imalat alannda ok fazla uygulanan bir imalat

yntemi olmas nedeni ile bu konuda olduka fazla alma literatrde mevcuttur.
Ancak, yaplan bu almalar, aratrmamzdaki konulara yaknlk derecesine gre
snflandrlarak sunulacaktr ve bylece daha faydal hale getirilmi olacaktr.
Tornalama prosesi dik kesme olarak kabul edilmekte ve bu durumda kesici takm, i
paras ve kesme artlar n plana kmaktadr. Kesici takm yalnz bana irdelendii
zaman, kesici takmn geometrik zellikleri, kaplamal olup olmad, kaplama tr,
i parasna yaklama as, kesici takm malzemesinin zellikleri, tala krcs olup
olmad, anma oran vb gibi zellikler incelenebilmektedir. Ancak bu almada,
kesici takm kaplamas ve bunun ileme prosesine katklar zerinde durulduu iin
bu konuda yaplan almalar irdelenecektir. paras, kesme prosesinde bir dier

32
nemli etkendir. Nihayetinde ama, en ideal geometrik ekle en ksa zaman ve
maliyette ulamaktr. Bunu gerekletirebilmek iin gerekli artlarn salanarak, i
parasnn geometrik, boyutsal ve yzey kalitesinin ileme ile iyilemesini salamak
bu almann amacna ulatn gsterecek nemli bir sonu olacaktr. Bu balamda
Al 7075 serisi i paralarnn ilenmesinde yzey kalitesi ve bilhassa da yzey
przll ile ilgili almalar ve o almalardan elde edilen nihai sonular
almamzn literatr ile kyaslandnda art ve eksilerinin ortaya kmas ve
almann literatre katks asndan nemli olacaktr. Bu balamda, Al 7075 serisi
i paralarnn ilenmesinde yzey kalitesinin iyilemesinde etkili faktrlerin
belirlenmesine katk salayan almalar burada irdelenip yorumlanacaktr. Talal
imalatta, imalat prosesinin iyiletirilmesi bakmndan hayati nem arz eden dier
nemli bir faktr ise kesme koullardr. Kesme parametrelerinin, kullanlacak i
paras ve kesici takm geometrik zellikleri ve kaplamalarna gre seilip
seilmedii elde edilen rnn kalitesi ve kesici takm mrnden tayin edilmektedir.
Bu durum genel olarak kesme performansna yansmakta ve performans
etkilemektedir. Yllardr bilim adamlar ve bu konularda aratrma yapan sanayi
alanlar, her i paras iin ve kesici takm iin ideal kesme parametreleri ve
kesme koullarn belirleme gayreti iinde olmulardr. Ancak i paras malzeme
zelliklerinin sabit olmamas ve srekli yeni malzemelerin gelitirilmesi bu konudaki
almalar srekli gndemde tutmutur. Kesme hz, ilerleme oran ve tala derinlii
gibi kesme parametreleri ile kuru veya soutma svs kullanlarak oluturulabilecek
kesme artlar kesme prosesini bir hayli etkilemektedir. Bunlar gz nne
alndnda, literatrdeki kesme parametrelerinin i paras yzey kalitesine etkisi
zerine yaplan almalarnda hassasiyetle incelenmesi gereklilii ortaya kmtr.
Literatr aratrmasn kendi iinde gruplandrarak, literatrn daha ak ve anlalr
sunulmas amalanmtr. ncelikli olarak aada, DLC kaplama, kaplama
yntemleri, srtnme ve ama gibi zellikleri irdelenecektir.

II.8.1. DLC Kaplamalar ve zellikleri

lk ekilsiz karbon kaplamalar Aisenberg ve Chabot tarafndan argon plazmada
oda scaklnn stnde, bir karbon iyon n retimi ile gerekletirildi [18].
Bunlarn almasndan yaklak otuz yl sonra ok ciddi bir gelime ile gnmzde
DLC olarak ifade edilen deiik oran ve zelliklerde kaplamalar ihtiva eden elmas
benzeri karbonlar gelitirilmitir. Bu kaplamalarn yapsn, rastgele kovalvent ba

33
ile balanm tetragonal elmas (sp3) ve gensel karbon (sp2) yerel koordinasyonu
eklinde ifade etmek doru olur. Deiik formlardaki C-H alamlarn kompozisyonu
gen diyagramda grlebilir (ekil II.22.). Birok ekilsiz karbon grafitlerle
birliktedir. Bunlar sol alt keye yerlemilerdir. ki hidrokarbon polymer-polihydren
((CH2)n) ve polyaetilen ((CH)n), bu genin sa kesi boyunca tanmlanmaktadr.

ekil II.22. Karbon hidrojen alam diyagram [18]

DLC adlandrmas literatre Gill tarafndan kazandrlmtr[19]. DLC terimi

genellikle elmas benzeri karbonun (a-C:H) hidrojenlenmi formu ifade etmek iin
kullanld. Ki bu oran, yaklak olarak elmas ile %50 hidrojen , % 85 e kadar ise
hidrojenlememi karbon (a-C) olarak ifade edildi. Basitletirilmi hali ile, H-DLC
hidrojenletirilmi elmas benzeri karbonu ifade ederken, NH-elmas benzeri karbon
ise hidrojenlememi elmas benzeri karbonu ifade etmektedir.

Elmas benzeri karbonun yap ve zellikleri, kaplama prosesi boyunca

uygulanan biriktirme teknii ve parametrelerine bal olarak deiebilmektedir. DLC
kaplamalar iin ounlukla kullanlan teknikler; 1) DC/RF magnetron sratma
teknii ki bu teknik endstride elmas benzeri karbon kaplamalar iin ok yaygn
kullanlr, [20,24] 2) popler laboratuar teknii olan plazma destekli kimyasal buhar
kertme teknii (PECVD), [25,26] 3) iyon nlar ile biriktirme, 4) ark iyon
kaplama, 5) Darbeli lazer biriktirme (PLC) ok yaygn kullanlan teknikler olarak
sralanabilir [27-28] . Bu kaplama tekniklerinin ortak noktalar iyon ieren karbonlar
retmeleri ve kaplamay ekillendirmek iin alt tabakada bu karbonlar

34
younlatrmalardr. Bu metodlar biriktirme trleri retmek ve plazma
karakteristiklerinde nemli farkllklar yapmak iin kullanlrlar. DC/RF magnetron
sratma tekniinde, karbonlarn iyonlar, grafit hedeflerinin argon iyonlar
tarafndan sratlmas srecinde ekillendirilir [29].

almalar gstermitir ki; kaplamadaki sp3/sp2 oran, ark iyon kaplamalar,

darbeli lazer biriktirme, iyon n biriktirme, plazma takviyeli kimyasal buhar
biriktirme ve DC/RF magnetron sratma teknii ile azaltlabilmektedir [30,31]. Bu
tekniklerin ortak zellikleri sonucu, elmas benzeri karbon (DLC) kaplama yksek
sertlik, yksek elastisite modl ve yksek i gerilmeler tarafndan
ekillendirilmektedir.

Yukarda bahsedilen mekanik zellikler dorudan, kaplamadaki sp3 C oran ile

ilgilidir. Deiik kaynaklardan derlenen bilgiler nda elmas benzeri karbon (DLC)
kaplamann mekanik zelliklerinin; H-DLC kaplamadaki sertlik oran 10-30 GPa ,
elastik modl ise 6-10 defa daha byk olduu grlmtr. Kaplama, 0.5-7 GPa
arasndaki i basma gerilmesi ile karakterize edilmektedir. Sp3 C orannn
yksekliinden dolay, NH-DLC kaplamann sertlii 40-80 GPa oranlarndaki
ykseklie ulaabilmektedir ve elastik modlleri ise 900 GPa deerine ulamaktadr.
Ancak bununla birlikte, artk gerilmeler ise 13 GPa civarnda olumaktadr. Elmas
benzeri karbon (DLC) kaplamadaki gerilme miktar N,Si ve O veya metallerin
kaplamaya dahil edilmesi ile azaltlabildii gibi, yumuak ve sert tabakalardan oluan
ok katmanl kaplamalar ile de bunu baarmak mmkndr [32-33].

Elmas benzeri karbon (DLC) kaplamalar, dk srtnme katsays ve yksek

anma direnci salamak iin ok yaygn kullanlmaktadr. Deiik trlerdeki Elmas
benzeri karbon (DLC) kaplamalarn anma davranlarn karakterize edebilmek iin
birok alma yaplmtr.

Gei tabaka formasyonu ve srtnme azaltma,

zel kaplamalarn biriktirme artlarnn tanmlanmasnn yeterli olamayndan

dolay, Deiik Elmas benzeri karbon (DLC) kaplamalarn tribolojik zelliklerinin
gruplandrlmas veya snflandrlmas olduka zordur. Birok durumda gzlemler
gstermitir ki; DLC kaplamann tribolojik davranlar, temas halindeki yzeylerin
kaymas sresince gei tabakas formu tarafndan kontrol edilmektedir. Bu tabaka
genellikle, kaplamadaki iki malzemenin karmndan meydana gelmektedir. Bu

35
kolay kayabilen arayzey tabaka, DLC kaplamalar iin dk anma oran ve dk
srtnme katsays iin en sk kontrol edilen tabakadr [34-41].

Ronkainen ve arkadalar [34] , tribofilm formasyonunun, RF PECVD teknii

kullanlarak kaplanan, H-DLC kaplamann (% 26 hidrojen ieren) tribolojik
performansna etkisini aratrmlardr. Bu almada, Pim-disk testi, oda
scaklnda uygulanmtr. Uygulanan kuvveti 5 ile 40 N arasnda ve kayma hzn
0.1 ile 3 m/s arasnda deitirerek deneysel olarak performans lm
gerekletirmilerdir. DLC kaplamann srtnme katsaysnn yk ve hzn art ile
azald alma sonucunda ulalan sonu olmutur.

Erdemir ve arkadalar [35] yaptklar almada, metan iyon nlar ile Ti

zerine yaplan H-DLC kaplamalarn tribolojik davranlarn incelemilerdir. Pim-
Disk modeli deneysel dzenekte yaplan almada, filmin srtnme katsays 0.1
mikrondan az kmtr.

Hidrojenin DLC kaplamaya etkisi,

Deiik almalarn sonularna gre, oda scaklnda test edilen DLC

kaplamalarn srtnme katsaylar gstermitir ki; srtnme katsays deeri vakumlu
(P< 10-4 Pa) da , 0.007 ile 0.8 arasnda iken evresel havada %20 < Rh< %60 ise
0.05 ile 0.7 olmakta ve oran olarak ise vakumda 0.007 ile 0.02 ve evresel hava
akmnda 0.1 ile 0.4 arasnda olumaktadr. Srtnme katsaysndaki geni yaylmn
sebebi kaplamadaki hidrojen oran ile ilikilidir. Baz alma sonularna gre,
deiik evresel koullarda DLC kaplamann tribolojik davrannn belirlenmesinde
en kritik ve belirleyici faktr yeterli hidrojen miktardr [42]. Yukarda da
bahsedildii gibi vakumlu ortamda hidrojen miktar (% 40 civarnda)nn sonucu
srtnme katsays deerinin ok dk (0.007-0.02) olmas, dier taraftan
hidrojenlememi DLC kaplamada ise bu orann 0.5-0.8 arasnda olmas gzel bir
rnektir.

Erdemir ve arkadalar [43] yaptklar almada, hidrojenin elmas benzeri

karbon (DLC) kaplama filmin tribolojik zelliklerine etkisini aratrmlardr.
PECVD biriktirilmi hidrojenlenmi DLC kaplamalar, Hidrojenin karbon (H/C)
oranlar kaynak gaz kullanlarak 10a karlarak retilmitir. Ark PVD metodu,
hidrojenlenmemi DLC kaplamalar retmek iin kullanlmtr. Kaplamalar AISI
H13 elik disklere ve M50 elik krelere kaplanarak test edilmitir.

36
Testlerde 10 N luk ykleme ve 0.3-0.5 m/s temas hz kullanlmtr. Deneysel
alma kuru azot ve ak havada gerekletirilmitir. Yaplan bu alma sonucuna
gre, Kaynak gazn H/C oran ile azottaki DLC kaplamalarn srtnme ve anma
katsaylar arasnda dorudan iliki kmtr. Kaynak gazn H/C orannn ok yksek
olmas durumunda yani 10 olduu zaman, DLC kaplamann srtnme katsays 0.003
gibi ok dk deer kmakta, oysaki hidrojensiz DLC kaplamalarn, sfr H/C
oranndaki srtnme katsays 0.65 gibi ok yksek bir deerdir. Bu almadan
ulalan dier nemli bir sonu ise, DLC kaplamalarn srtnme zellikleri deneysel
evreden hayli fazla etkilenmektedir.

Donnet ve arkadalarn [44] yapt almadan ulalan sonuca gre ise, test
ortamndaki hidrojen, hidrojenlenmi elmas benzeri kaplamalar (DLC)n ok dk
srtnme katsaylarna ulamasna yardmc olmaktadr.

Giovanni R. dos Santos ve arkadalar ise [45] yaptklar almada, Elmas

benzeri karbon (DLC) film tabakasn sementit karbr kesici takma PECVD
tekniini kullanarak kaplamlardr. Bu almada, kaplama kalnl 2.5 mikrometre
ve 3 mikrometre olarak kullanlm ve Al-Si alam tornalanmtr. Yaplan
almalar, PECVD kaplama yntemi ile kaplanm kesici takm kullanlarak yaplan
tornalamada, DLC film tabakasnn ilerleme ynndeki kuvvetlerini azaltt
gzlemlenmitir. Ancak bununla birlikte, kesme kuvvetlerinde ciddi farkllklara
neden olmad gzlemlenmitir.

II.8.2. Kaplama Teknikleri ve Talal malat Uygulamalar

Talal imalatta, bilhassada tornalamada DLC, TiN, TiAlN, TiC..Vs gibi birok
deiik kaplama kullanlmaktadr. Kesici takmlara bu kaplamalar yapabilmek iin
Kimyasal Buhar biriktirme, Fiziksel buhar biriktirme, dorudan buhar biriktirme gibi
yntemler ve her yntemin alt teknikleri uygulanmakta ve her birinin tala kaldrma
performansna katks farkl farkl olabilmektedir. Bu durum zerine yaplan
almadan bazlar aada zetlenmitir.

L.Settineri ve arkadalar [46] yaptklar almada, elmas ile kaplanan kesici

takmlarn yzey zelliklerini ve tornalamada kesme performanslarn
aratrmlardr. Yaplan almada, iki deiik kimyasal buhar biriktirme teknii
kullanlm ve kyaslanmtr. Deneysel alma ile film yaps, yzey zellikleri,
elmas kalitesi ve homojenlii sunulmutur. Bu sonular dikkate alnarak, kesici

37
takm performansnda takm mr ve anma mekanizmas, kaplamasz kesici
takmlarla kyaslanarak irdelenmitir. Yazarlara gre, CVD tekniklerinden;
Mikrodalga CVD, scak tel (filament) CVD, yanma sentezi, ve plazma destekli CVD
ok yaygn olarak kesici takmlarn elmas ile kaplamalarnda kullanlan CVD
tekniklerdir. Elmas kaplamalarla sementit karbr ularn kaplanmasnda temel
problem, iyi yapmann yeterince gereklememesidir. Bunun temel sebebi ise
sementit karbr ularn termal genleme katsaylar, elastik modlleri, kimyasal ve
atomik yaplarnn elmas ile uyumamalarndan kaynaklanmaktadr. Bunlar dikkate
alnarak bu almada, uyumamazl minimize etmek ve en uygun CVD kaplama
tekniini belirlemeye allacaktr.

almada aratrmaclar, kaplamas karbr ucu, mikrodalga plazma destekli

kimyasal buhar biriktirme (MWPACVD) ile 850 C keltme scaklnda, 30 m
kalnlkta kaplamlardr. kinci kaplama teknii olarak ise, Scak tel (filament)
kimyasal buhar biriktirme (HFCVD) ile 730-750 C scaklk ve 30 m kalnlkta
kaplamlardr. nc kesici takm ise, genel CVD elmas kaplama ile 25 m
kalnlkta kaplanmtr. Yaplan alma sonucu gstermitir ki; mikrodalga plazma
destekli kimyasal buhar biriktirme yntemi ile kaplamann performans geleneksel
CVD kaplamaya ve Scak tel (filament) kimyasal buhar biriktirmeye nazaran daha
iyidir. Aada ekil II.24de A da geleneksel CVD kaplama ve B de mikrodalga
plazma destekli kimyasal buhar biriktirme yntemi ile kaplamal kesici takm anma
oranlar da bu sonucu dorulamtr.

ekil II.23. (a)CVD kaplamal ve (b) MWPACVD kaplamal karbr ulardaki anma oranlar

Nalbant ve arkadalar [47] yaptklar almada, AISI 1030 eliin

tornalanmasnda kaplamasz, PVD kaplamal, CVD kaplamal karbr ularla deiik
ilerleme ve kesme hzlarnda, 2 mm tala derinliinde kuru tornalama yapmlardr.

38
Bu almada, kaplama trleri ve kaplamasz kesicilerin i paras yzey
przllne etkisi aratrlmtr. Deneysel almann optimizasyonunda yapay
sinir alarnn kullanld bu almada; kaplama malzeme trnn, kaplama
metodunun ve kaplama seviyesinin yzey przllnde etkili olduu grlmtr.
Bunun sebebi olarak ise, kaplama tr, malzemesi ve kaplama tabaka kalnlnn
srtnme katsaylarn etkilemesi ve termal iletkenlii etkilemesi gsterilmitir.
Kesici takm srtnme katsaysnn ve termal iletkenliin azalmas, ortalama yzey
przllk orann azaltmtr. Kesme parametrelerinin yzey przllne
etkisinde ise; kaplamal kesici takmlarda, kesme hz ile yzey przll arasnda
negatif etki olduu grlmtr. Kesme hznn artmas, yzey przlln
azaltmtr. Oysa kaplamasz kesici takmlarda ise paralel iliki grlmektedir.

M. Cemal akr ve arkadalar [48] yaptklar almalarda, kesme

parametrelerinin ve kaplama katman seviyesinin, i paras yzey przllne
etkisini incelemilerdir. akr ve arkadalar yaptklar bu almada, iki kesici takm
kullanmlardr. Bu kesici takmlarn geometrik zellikleri birebir ayndr sadece
farkllk kaplama tabaka kalnldr. Bu parametreler dikkate alnarak yaplan
matematiksel model ile ilerleme orannn yzey przllne maksimum etki ettii,
ikinci nemli etkiyi ise kesme hz yapmtr. Yksek ilerleme oran yzey
przllk miktarn arttrrken, kesme hznn artmas ise yzey przlln
azaltmtr. Bununla beraber, tala derinliinin etkisi nemsenmeyecek derecede
olmutur. Bu almada ulalan dier nemli netice ise; CVD kaplamal kesici
takmdan elde edilen yzey przllk oran PVD den elde edilenden iki kat daha
dk olmutur.

II.8.3. Tornalamada Yzey Kalitesi ve Etki Eden Parametreler

Tornalamada, En ideal kaplama, en ideal kesme koullar vs gibi bamsz
deikenlerinin belirlenmesinin amac, elde edilecek rnden beklenilen stn
kaliteli, grsel olarak tercih edilebilecek, uzun mrl ve ekonomik olmas gibi
zellikler sralanabilir. Bu karakteristiklerden en nemlilerinden ve llebilenlerden
biri de yzey przlldr. Yzey przllnn oluumu ile ilgili kapsaml
bilgi nceki blmlerde sunulmu olup, aada bu konuda yaplan almalar ele
alnmtr.

Reginaldo T. Coelho ve arkadalar [49] yaptklar almada; Tornalama

prosesinde kullanlan kesici takmlarn kaplama trlerinin takm anmasna etkisini

39
incelemilerdir. Bu almada aratrmaclar, sertletirilmi elik olan AISI 4340 i
parasn tornalamlardr. Bu proseste, kesici takm olarak PCBN takm
kullanlmtr. Kaplama tr olarak ise, TiAlN, TiAlN-nanokaplama ve AlCrN tercih
edilmitir. Kaplamann takm anmasna etkisini belirleyebilmek iin dier tm
ileme parametreleri ve kesici takm geometrik zellikleri ayn seilerek deneysel
alma gerekletirilmi ve bylece kaplamasz takm ile kaplamal ve kaplamal
takmlarda kendi arasnda takm anmas dikkate alnarak performans analizine tabi
tutulmulardr. Yaplan alma sonucu gstermitir ki; Kesme prosesinin
balangcnda, kaplamal kesiciler arasnda pek fazla farkllk gzlenmemi sadece
kaplamasz kesicinin oluturduu kuvvet yksek ve buna bal olarak da anma
fazla kmtr. Ancak, genel olarak elde edilen sonulara gre en az anma sras ile
TiAlN-nanokaplamal takm, TiAlN, AlCrN ve kaplamasz eklinde olmutur. Bu
almada, elde edilen yzey przllk deerleri ise 0.7 ile 1.2 m arasnda
llm ve kaplamann yzey przllne etkisinin ok fazla olmad
gzlemlenmitir.

H.Gokkaya ve arkada yaptklar almada, kesici takm geometrisinin ve

kesme parametrelerinin i paras yzey kalitesine etkisini deneysel yntemi
kullanarak aratrmlardr. Yaplan alma sonular gstermitir ki; ilerleme
orannn arttrlmas ile birlikte yzey przllk deeri art gstermitir. Bunun
yan sra, tala derinliindeki art da yzey przlln artrmtr. Yzey
przll en fazla sras ile; ilerleme oran, kesici takm u yar ap ve tala
derinliinden etkilenmitir [50].

P.T. Mativenga ve arkadalar [51,52] yaptklar almada, yksek hzl

tornalamada kaplamal kesici takmlarn tala ile arasndaki temas incelemilerdir.
Bu almada, 5 farkl TiN, TiCN,TiAlN, CrTiAlN ve Dymon-IC kaplamalar
incelemilerdir. Bu kaplama trlerindeki anma ve yzey kalitesi almann ana
temasn oluturmutur. Bu kaplamalar ile kaplanm kesici takmlarn belli bir sre
kullanlmasndan sonra tala temas yzeyindeki anma oranlar ekil II.24de
grlmektedir.

40
 ekil II.24. Deiik kaplamalardaki anma oranlar

ekil II.25. Deiik kaplamal kesici takmlarn serbest yzeyindeki anma oranlar
Ayrca bu kaplamalarn kullanld kesici takmlarla 400 mm uzunlukta AISI
4140 elii i parasnn, 0.1 tala derinliinde 0.15 mm/rev ilerleme orannda
ilenmesi sonucunda, her kaplama trne ait kesici takmn serbest yzeyindeki
anma oranlar, kesme hznn da deiimine bal olarak ekil II.25de verilmitir.

Bu alma, deiik kaplama trlerinin kesici takm anmasna ve takm tala

temas alanna etkisini gstermitir. Bu almada, en fazla anma oran TiN ve en az
anma oran TiAlN ile elde edilmitir.

Mevcut tez almasnda, DLC kaplamann etkisini aratrmak iin bu

yaklamlarda dikkate alnacaktr.

41
 Surjaya ve arkada [53] yapay sinir alarn kullanarak tornalama prosesinde
yzey przlln tahmin etmilerdir. Bu almada, proses parametreleri olarak
ilerleme oran, kesme hz ve tala derinlii alnm, llen parametreler olarak ise
ilerleme ve kesme kuvvetleri dikkate alnmtr. Yaplan almada, tahmin
modelinden elde edilen sonular ile deneysel almadan elde edilen sonular kabul
edilebilir yaknlkta kmtr.

II.8.4. Tala Kaldrmada Is Oluumu ve Etkileri

Talal imalatta s oluumu, aratrmaclarn zerinde hassasiyet ile altklar
konulardan biridir. Tala kaldrma annda oluan scaklk, i paras malzeme zellii
ve kesici takmn zellikleri ile de ilgili bir konudur. Ayrca, kesici takm kaplama
tr de s oluumunda etkili olan faktrlerdendir. Bu konuda literatr de olduka
fazla alma vardr. Ancak, kaplama ve kesme parametrelerinin, s oluumuna etkisi
ile ilgili almalar aada sunulmutur.

J.Rech [55] yapt almada, kuru tornalama esnasnda kesici takm

kaplamasnn, kesici takm- i paras ara yzeyindeki tribolojik olaya etkisini
incelemitir. Deiik kaplamalar ile kaplanm kesici takmlar kullanarak
gerekletirdii almada, kesici takm kaplamalarnn performansn
deerlendirmitir. Rech yapt almada, kaplamalarn performansn ve s
oluumunu lmek iin infrared kamera kullanmtr. Kullanlan infrared kamerann
lm aral 500 C ile 1000 C arasndaki scaklklar lme hassasiyetine sahiptir.
Objenin gerek scakl malzemenin emissivitysine (yaym kabiliyetine ) baldr.
Tala kaldrma srasnda meydana gelen s oluumu ekil II.26da sunulmutur.
ekilde de grld gibi kesme esnasnda birincil ve ikincil blgeler snn
maksimum noktaya ulat blgelerdir. Tala kaldrma scaklnn infrared
teknolojisi ile llmesinde baz alnmas ve odaklanlmas gereken blgeler birincil
ve ikincil deformasyon blgeleridir.

42
 ekil II.26. Kesme esnasnda s oluumu

Bu almada, kesici takm tala yzeyinde meydana gelen sya

younlalmtr. Yaplan almadan u sonulara ulalmtr: Deiik
zelliklerdeki kaplamalarn takm tala ara yzeyindeki srtnme oranna etkisinin
olduu ve bunun sonucu o blgede meydana gelen sda da etkili olduu sonucuna
ulalmtr.

A.Kusikak ve arkadalar [56] yaptklar almada, kesici takm

kaplamalarnn, tala kaldrma esnasnda s akna etkisini aratrmlardr. Bu
almada da infrared lm yntemi ile lmler gerekletirilmitir. Ayrca
termokupl ve sensrler ile de kesici takm u ksmndaki scaklklar llm ve
model oluturulmutur.

Herchang Ay ve arkadalar [57] yaptklar almada tornalamada kesici takm

mr ve s transferini incelemilerdir. Deneysel almada scaklk lmn
gerekletirmek iin hem infrared teknolojisine sahip kameralar hem de termokuplu
kullanmlardr. almalarnda sadece kesici takmda meydana gelen s
irdelenmemi olup, bununla birlikte i paras scakl da irdelenmitir. Ayrca bu
almada, birden fazla farkl malzeme i paras olarak kullanlarak bu malzemelerin
tornalanmasnda s oluumu da kyaslamal olarak incelenmitir.

C.Din ve arkadalar [58] yaptklar almada, infrared kamera sistemini

kullanarak ortogonal kesmede termal analiz yapmlardr. Deneysel alma iin Al
7075 alam ve AISI 1050 eliklerinin kullanld bu almada, kesici takm tala

43
yzeyinde oluan scaklkta llmtr. Yaplan almalardan elde edilen bulgular
ise;

Kesme hznn artmas ile maksimum kesici takm-tala arayz scakl

artmaktadr.
lerleme orannn artmas ile maksimum kesici takm-tala arayz scakl
artmaktadr.
Kesici takm- tala arayznde oluan maksimum scaklk ile kesici takm
tala as arasndaki iliki kolayca fark edilebilir deildir.
eklinde sonulara ulalmtr.

44
BLM III. TEZ ALIMALARI

III.1. ARATIRMA YNTEM

Bu almada deneysel alma yaplmtr ve deney artlar mevcut literatr

aratrmas da dikkate alnarak yaplmtr.

Deneysel almada, Kesme kuvveti ve kesme annda oluan scaklk

gzlenmitir. Elde edilen rnde ise, yzey kalitesi incelenerek, kesme
parametrelerindeki deiim ile yzey kalitesin arasnda bir iliki elde edilmeye
allmtr.

Kesme kuvveti lm iin, yine literatrde kullanm yaygn olan

Dinamometre ile lm yntemi tercih edilmitir. Hazrlanan i paras dinamometre
zerine sabitlenerek delme esnasnda oluan kuvvet datalar bilgisayara x, y ve z
eksenlerinde grafiksel olarak aktarlmtr.

Ayrca, tala kaldrma esnasnda kesici takm ile i paras arasnda meydana
s infrared teknolojisi ile llerek deerlendirilmitir.

Elde edilen deneysel sonular, Literatrde yaygn olarak kullanlan

optimizasyon tekniklerinden Taguchi metodu ile optimize edilerek, parametre
optimizasyonu yaplmtr. Varyans analizi ile, sonularn ekillenmesinde etkili
parametreler ve etki oranlar tayin edilmitir. Regresyon modeli kullanlarak da
baml deikenler ile bamsz deikenler arasnda denklem kurulmutur.

45
III.2. DENEY TASARIMI VE MODELLEME TEKNKLER

III.2.1. Taguchi Yntemi

Taguchi yntemi, ortogonal dizinleri kullanarak deney saylarn nemli lde

azaltan ve ayrca kontrol edilemeyen faktrlerin etkilerini minimize etmeye alan
deney tasarm yntemidir. Taguchi, deneyin tasarm aamasnda deney saysn
azaltarak, kaliteyi deney tasarm aamasnda yakalayabilmektedir.

Taguchi ynteminin kalite kontrol sistemi ekil III.1de grlmektedir.

ekil III.1.Taguchi nin kalite kontrol sistemi [59]

Taguchi yntemi, talal imalatta yaygn olarak kullanlan bir yntemdir.

Taguchi yntemi kullanlarak yaplacak deney tasarmnda takip edilecek yol

aada sralanmtr.

Problemin belirlenmesi

Faktrlerin ve seviyelerin belirlenmesi

Baml deikenin seimi

Deney tasarmnn seimi

46
 Deneylerin yaplmas ve verilerin elde edilmesi

Verilerin analizi

Sonular

En genel ekilde yukardaki yol takip edilerek deney tasarmn yapmak

mmkndr. Taguchi ynteminin dier deney tasarm yntemlerine gre stnl
Aadaki tabloda grlmektedir. Ayn faktr ve seviyeler iin faktriyel tasarm ve
Taguchi ynteminin ngrd deney saylar Tablo III.1 de sunulmutur.

Tablo III.1. Faktriyel tasarm ile Taguchi ynteminin kyaslanmas

Taguchi, uygulamadaki problemleri hedefin trne gre e ayrm ve her biri

iin farkl bir S/N oran tanmlamtr [59].

1. Hedef Deer - en iyi tip problemler iin,

n
1 1 n
= . y ve 2 = . ( y )2 (III.1)
n i =1 n 1 i =1

olduu durumda,

( )
S / N = 10.og 2 / 2 = 10.Log (III.2)

Yukardaki III.1 denklemde n, her bir tasarm parametresi matrisi kombinasyonu iin
kullanlan harici grlt gzleme kombinasyonlarnn saysdr.

47
 2. Daha-Kk-Daha-yi tipi problemler iin,

1 n
S / N ( ) = 10 x log yi 2 (III.3)
n i =1

Bu durumda sinyal, y = 0 olmasn amalayan sabit bir deerdir.

3. Daha-Byk-Daha-yi tipi problemler iin,

Kalite performans karakteristikleri sreklidir ve negatif deildirler, bu tip

problemlerde y deerinin olabildiince byk olmas istenir. S/N orann bulmak iin
bu tip problemler Daha-Kk-Daha-yi tipi problemlere performans karakteristikleri
gz nne alnarak deitirilmektedir.

1 n 1
S / N = 10.og . 2 = 10.( MSD) (III.4)
n
i =1 y

Burada MSD ortalama standart sapmay ifade etmektedir. Tasarm

parametrelerini ayarlamadaki stratejide ilk olarak kt deikenliini minimize
etmek amacyla kontrol faktrleri kullanlr, daha sonra sinyal faktrleri kullanlarak
ortalama deer arzulanan hedef deere yaklatrlr. Kontrol yada sinyal faktr
olmad belirlenen tasarm parametreleri ise performans etkilemedikleri srece
dk maliyet ayarlarnda tutulur. Taguchi metodu, kt deikenliinin etkisini
minimize ederken ayn zamanda kt performansn ekonomik olarak maksimize
etmeyi amalayan bir yaklamdr[60].

malatta, bilhassa da yzey przll, kesme kuvvetleri, scaklk oluumu

gibi parametrelerde hedeflenen minimum deerlere ulamaktr. Bunun iin parametre
tasarm yaplmakta ve en ideal yani optimal parametreleri iine alan bir deney
oluturulmas amalanmaktadr. Bu adan, bu almada en kk en iyidir
yaklam Taguchi ile optimizasyonda kullanlacaktr.

III.3. MALZEME VE METOT

Malzeme ve metot blmnde, deneysel yntem kullanlarak yaplan

aratrmada kullanlan kesici takm, i paras, takm tezgah, gerekli lm aletleri
ve cihazlar incelenecektir. Ayrca deneysel aratrmada kullanlan metotlar da bu
blmde sunulacaktr.

48
III.3.1. Malzeme

III.3.1.1. CNC Torna Tezgah

Deney dzeneinde kullanlan CNC tezgah; iki eksende lineer ve dairesel
enterpolasyon yapabilen, metrik ve in birimlerinde ISO format programlama
yapabilen FANUC kontrol niteli O-M serisi, bir adet Torna tezgahdr(ekil III.II).
Tablo III.2de CNC Torna tezgahnn teknik zellikleri verilmitir.

Motor gc 20 HP, ayna ap 250 mm, ayna delik ap 75 mm, yataklar aras
mesafe 810 mm, 1/1000 mm hassasiyetinde iki boyutlu(x-z), yksek yzey
kalitesinde JOHNFORD TC 35 CNC Fanuc 0T x-z eksenli CNC Torna Tezgah

Tablo III.2. CNC Freze Tezgahnn Teknik zellikleri

Model No VMC 850 / 550+APC

X : 31.5 (800 mm)

Hareket snrlar
Z : 17.7 (450 mm)

mili motor Gc 30 KW

Tabla ykleme kapasitesi 1980 Lbs (900 kg)

Tezgah zemin alan 92.5 x 98.4 (2350 x 2500)

Makine arl 7500 KG

ekil III.2. Johnford TC 550 Model CNC Torna Tezgah

49
III.3.1.2. Deneyde Kullanlan Paras Malzemesi (Al 7075) zellikleri
Alminyum endstrisindeki hzl byme bu metalin esiz zellik ve
kombinasyonuna atfedilmektedir. Bu zellikler alminyumu ok ynl yap ve
mhendislik malzemelerinden biri yapmaktadr. Alminyum arlka hafiftir ve
alamlar yap eliklerinden daha fazla mukavemetlendirilmilerdir. Alminyum iyi
elektriksel ve sl iletkenlie ve yksek bir s ve k yanstma zelliine sahiptir.
Pek ok hizmet artlarnda korozyon direnci olduka iyi ve zehirsizdir. Alminyum
dklebilir ve pek ok ekle getirilebilir ve geni bir aralkta yzey kalitesi verir.
Alminyumun bu stn zellikleriyle mhendislik malzemesi olarak byk nem
kazanmas artc deildir [1].

Deneyde kullanlan numuneler ubuk eklinde olup, 220 mm uzunluu ve 50

mm apndadr(ekil III.3). Tablo III.3de Al 7075 T651e ait kimyasal
kompozisyonlar ve Tablo III.4de ise mekanik zellikleri sunulmutur.

Tablo III.3. Al 7075-T651n kimyasal zellikleri

Al Cu Mn Si Ti Zn Cr
Temel 2.0 0.30 0.13 0.20 0.5 0.28

Tablo III.4. Al 7075-T651in mekanik zellikleri

UTS(Mpa) YS(Mpa) Uzama(%) Younluk(kg/m3) Sertlik(Bhn)
570 505 11 2800 160

ekil III.3. Deneyde kullanlan i paralar

50
III.3.1.3. Deneyde Kullanlan Kesici Takmlar ve Katerler
Deneysel almada kullanlan insertler CNMG 12 04 08 4225 olup DLC
kaplanmtr. Bu ulardan rnekler ekil III.4de grlmektedir. Kullanlan katerler
ise PCLNL 2020 K12 katerlerdir. ekil III.5de grlmektedir.

ekil III.4. Deneyde kullanlan kesici takm rnekleri

ekil III.5. Deneyde kullanlan kater rnei

III.3.2. Deney Metotlar

III.3.2.1. Yzey Przll Deneyleri

Deneysel almada, ileme sonras elde edilen i parasnn ilenen
yzeyindeki przllk deeri MARH-Perthometer ile llmtr. Her lm
hassasiyeti arttrmak iin defa tekrarlanmtr. ekil III.6de lm cihaz
grlmektedir.

51
 ekil III.6. MAHR-Perthometer M1 tanabilir przllk cihaz

Yzey przll lmlerinde, ortalama yzey przllk deeri (Ra) esas

alnarak lmler yaplm ve sonular Raya gre yorumlanmtr. ekil III.7de
yzey przll lm grlmektedir.

ekil III.7. Yzey przll lm

III.3.2.2. Kesme Kuvveti Deneyleri

Deneysel almada kesme kuvveti lmn gerekletirmek iin oluturulan
dzenekte i parasnn ilenmesi esnasnda i parasn etkileyen - eksenli
bileenlerinin llmesinde ve analizinde kullanlmtr. Oluturulan dzenekteki
paralar; boyutlu kistler dinamometre (ekil III.8), kanall charge-
amplifikatr, dinamometreye balanabilen u balama aparat, lm bilgilerinin
analizi iin DynoWare isimli yazlm program, bilgisayar balants iin ISA tipi
A/D kart ve ara balant kablolarndan olumaktadr.

52
 ekil III.8. KISTLER dinamometre

Yk amplifikatr olarak KISTLER 5019b tipi yk amplifikatr

kullanlmtr(ekil III.9). Bu amplifikatr kuvvet sensrnden eksende (x,y,z)
gelen voltaj sinyallerini ayr ayr deerlendirmektedir.

ekil III.9. KISTLER 5019b tipi yk amplifikatr

Kesme esnasnda, yazlm yardm ile eksende oluan kuvvetler llm

ancak yorumlamalar iin maksimum kuvvetler dikkate alnmtr. Optimizasyon ve
varyans analizinde de maksimum kuvvetler dikkate alnarak sonua ulalmaya
allmtr.

III.3.2.3. Tala Kaldrma Scakl lm Deneyleri

Deneysel almada, scaklk lmn gerekletirmek iin bir dzenek
oluturulmutur. Bu dzenekte, Scaklk lm infrared scaklk lm cihaz ile
gerekletirilmitir.

53
Infrared termometreler, scakl llen nesne ile temas etmediinden dier
dokunmal tip termometrelere oranla birok avantajlara sahiptirler. Bu avantajlar
unlardr:

Temassz, temiz lm: Malzemelerin yumuak, slak ve eriilmez olduu

yerlerde kolay ve temiz lm olana salarlar.

Kk, hareketli veya ok scak nesneler: Infrared termometreler sadece

nesnelerden yaylan enerjiyi algladklar iin kk ve harekete halindeki
nesnelerin scaklklarnn llmesinde, dokunmal termometrelere oranla
ok daha kullanldrlar. Scakl 3000C'ye kadar olan nesneler uzak
mesafelerden kolayca llebilmektedir.

Ulalmas g nesneler: Gr alannda olan ve eriilmesi g olan

nesnelerin scaklklar, Infrared termometreler ile ok uzaktan
llebilmektedir.

Emniyet: nsanlarn giremedii emniyetsiz ve zor yerlerde Infrared

termometreler gvenle alabilmektedir.

lm hz: Infrared lmler dier dokunmal lmlerden ok daha

hzldr. Saniyede birok okuma yaparlar ve sonular hassas olarak verirler.
Ayn lmleri dokunmal termometreler ile yapmak uzun zaman alr.

Tekrarlanabilirlik ve doruluk: Infrared termometreler scakl llen

nesneler ile temas etmediinden hassasiyetlerinden ve doruluklarndan
kaybetmezler. Tekrarlanabilirlikleri yksektir. Uzun yllar problemsiz ve
hasarsz olarak hizmet verirler. Infrared lmler ile retim prosesini
srekli kontrol altnda tutmak, retim hatalarnn azalmasn salar ve
bunun sonucunda rn kalitesi artar. Ayrca olas problemlerin Infrared
termometreler ile daha balang aamasnda tesbit etmek beklenmeyen ani
durular engelledii gibi bakm zamann ve gerekli malzemelerin daha iyi
programlanmasn salamaktadr. Bunun sonucunda da bakm masraflar ve
retim kayplar nemli lde azalmaktadr. Ayrca izolasyon hatlarnda
kullanlan Infrared termometreler enerji kayplarnn azaltlmasnda nemli
rol oynarlar.

54
 Her optik cihazn bir gr as vardr. Scaklk llmeden nce kullanc,
cisme uygun uzaklkta bulunduunu kontrol etmelidir. Gr as, cihazn stndeki
V eklindeki kntdan veya lazer ember eklini gsterirken ayarlanabilir. Eer
llecek cismin nnde baka bir engel varsa bu ekilmelidir. X nesnesin
scakln lmek iin Y nesnesi kaldrlmal, Y nesnesinin scaklk lm iin de
termometre daha yakna getirilmelidir. Termometrenin gr as ekil III.10da
grlmektedir.

ekil III.10. Termometrenin gr as

Tornalamada tala kaldrma esnasnda kesici takm ile i paras temas

noktasnda oluan scaklklar yorumlanrken maksimum scaklk deeri dikkate
alnmtr. Gerekli yorumlamalar ve sonu karm maksimum scaklk deerine
gre yaplmtr.

III.3.3. Deney Tasarmlar

Deney tasarm Taguchi teknii kullanlarak yaplmtr. Bylece, daha az
deney ile daha geni kapsaml sonulara ulamak mmkn olmutur. Bu durumda,
zaman ve maliyetten kazanm salanmtr. Kalite karakteristiini belirlerken,
llecek yzey przll ve kesme kuvveti oranlarnn en az olmas
istendiinden dolay, deneyler sonucunda ulalmas beklenen kalite deerlerinden,
en kk en iyidir prensibi uygulanmtr [61].

1 n
S / N ( ) = 10 x log yi 2 (III.5)
n i =1

55
 Denklem III.5 deki n = deney artlarnda yaplan deney saysn ve y ise
llen karakteristii (Baml deikeni) ifade etmektedir.
Bu deneysel almada parametreler olarak, lerleme oran (f), kesme hz (V)
ve tala derinlii (d) seilmitir. Tm deneylerde DLC kaplamal karbr ular
kullanlmtr. Deneyde kullanlacak parametreler ve seviyeleri Tablo III.5de , L9
deney tasarm ise Tablo III.6da sunulmutur. Deney dzeneinin ematik grnts
ekil III.11 de verilmitir.

Tablo III.5. Deney parametreleri

(A) (B) (C)
Parametreler lerleme Oran Kesme Hz Tala Derinlii
(mm/dev) (m/dak) (mm)
Seviye I 0.15 150 0.75
Seviye II 0.20 225 1.5
Seviye III 0.25 300 2.25

Tablo III.6. L9 Deney tasarm

(A) (B) (C)
Deney
Deikenler f V d
No.
(mm/dev) (m/dak) (mm)
1 A1B1C1 1 1 1
2 A1B2C2 1 2 2
3 A1B3C3 1 3 3
4 A2B1C2 2 1 2
5 A2B2C3 2 2 3
6 A2B3C1 2 3 1
7 A3B1C3 3 1 3
8 A3B2C1 3 2 1
9 A3B3C2 3 3 2

56
 ekil III.11. Deney dzeneinin ematik grnts

III.4. DENEYSEL BULGULAR VE TARTIMA

III.4.1. Al 7075 Alamnn DLC Kaplamal Kesici Ularla Tornalanmas

Al 7075 alam hafif olmakla beraber yksek mukavemete sahip bir
malzemedir. Ancak bunun yan sra, yaplan deneysel almada; i parasnn
alminyum alam olmas baz zorluklar beraberinde getirmektedir. Al ve alamlar
malzeme yaplarndan dolay, zellikle kuru tornalamada kesici takma ve i
parasna sarma, yapma gibi problemlere neden olan malzemelerdir. Sarma olay,
hem kesici takma hem de i paras yzey kalitesine olumsuz etki etmekte ve genel
anlamda ileme performansn olumsuz etkilemektedir. Kesme esnasnda soutucu
sv kullanlmas, talan krlabilirliine ve krlan talan kesme blgesinden
uzaklatrlmasna katk salad iin tercih sebebi olmasna ramen, evresel
durumlar dikkate alndnda gnmzde pek tercih edilmek istenmeyen bir
yntemdir. Bu almada da, Al 7075 alam malzemesi kuru tornalama prosesi ile
ekillendirilmitir.

57
 ekil III.12. Deneyin fotorafik grnts

ekil III.12 de grld gibi, Al 7075 alam malzemesi DLC kaplamal

kesici takmlarla deiik kesme parametrelerinde (lerleme oran, kesme hz ve tala
derinlii) tornalanmtr. Kuru tornalama prosesi eklinde yaplan almada
gzlemlenen; kesme parametrelerindeki deiim talan kesici takm ve i parasna
sarlmasnda etkin olabiliyor. ekil III.12 de grld gibi uygun kesme
parametreleri ile, oluan tala rahat bir ekilde kesme blgesinden
uzaklatrlabiliyor.

Ancak, kesme parametrelerindeki deiim, talan kesme blgesinden

uzaklatrlmasn gletirmekte ve talan kesme blgesinde belli bir sre kalarak,
kesici u ve i parasna sarlmasna sebep olmaktadr. Bu durum Al 7075
malzemesinin ilenmesini gletirmekte, kesici takm mrn olumsuz etkilemekte
ve oluan talan i parasnn ilenmi yzeyine temas ile yzey przlln
olumsuz ynde tetiklemektedir. ekil III.13de bu durum ok ak olarak
grlmektedir. Ve bu kesme prosesinden elde edilen yzey kalitesinin bir ncekine
nazaran daha zayf olduu lm sonular ile sabittir.

58
 ekil III.13. Deneysel almann fotorafik grnts (talan sarma an)
Deneysel almalar sonucunun iaret ettii dier nemli bir husus ise, DLC
kaplanm kesici takmlarla Al 7075 alam malzemesi ilenirken, DLC kaplamadan
dolay kesici takm zerine alminyum paracklar yapmamtr. Kesici takm
zerinde birikme olmamtr. Bu durum, Alminyum ve alamlarn ilenmesinde
DLC kaplamalarn performansnn kayda deer olduunu gstermektedir.

III.4.1.1. Yzey Przllklerinin Sonularnn Deerlendirilmesi

Yaplan deneysel almada irdelenen konulardan biride ilenmi yzeylerin
przllk deerleri olmutur. Yllardr yaplan almalar sonucunda yzey
przllnn oluumunda etkin parametreler belirlenmi hatta bununla ilgili
ampirik denklemler retilmitir.

0.0321 f 2
Ra = (III.6)
r
Burada, Ra : yzey przlln, f : ilerleme orann ve r ise u yarapn

ifade etmektedir[62]. Denklem III.6da grld gibi, Ra yzey przll deeri,

ilerlemenin art ile artmakta, kesici takm u yarapnn artmas ile de
azalmaktadr. Ancak bu, ok genel bir denklemdir. almamzda elde edilen
sonular bu denklemle rtmesine ramen, malzemenin alminyum olmas ve DLC
kaplama ile kaplanm kesici takm kullanlmasndan dolay rtme birebir
olmamtr.

59
 Yzey przll lmlerinden elde edilen dier bir nemli neticede, oluan
talan grsel zellii yzey kalitesi hakknda tahminde bulunulmasna olanak
salamaktadr. Daha dzgn ve srekli krlan talalarn elde edildii deneysel
almalarda tala kaldrlan yzeyin przllk deeri daha az olurken, aksine
krlmayan ve kvrmlaarak kesici takm ve i paras etrafnda biriken talalarn
elde edildii deneysel almada tala kaldrlan yzeyin przll ise daha fazla
olmaktadr.

Genel olarak, elde edilen przllk deeri, 0,8- 2,3 m arasnda olmutur ki
bu deerler beklentileri karlamaktadr. Yzey przllk deerinin ilerleme
oranna bal olarak deiimi aadaki ekil III.14de sunulmutur.

ekil III.14. Yzey przllk deerlerinin ilerleme oran ile deiimi

ekil III.14de grld gibi, yaplan dokuz deneyde elde edilen Ra deerleri
grlmektedir. Ancak, deneylerde ilerleme oran, tala derinlii ve kesme hz olmak
zere deiken ve bunlarn etkileri incelenmitir. ekil III.14de grld gibi,
ilerleme oran 0.15 mm/devden 0.20 mm/deve ykselmesine ramen, Ra
deerlerinde az da olsa bir d grlmektedir. Bu durum, Radaki deiimin
ilerleme orannn artndan hayli etkilenmekle birlikte, tamamen ilerleme oranna
bal olmadn gstermektedir. Dier parametreler ve etkileri Taguchi ile
optimizasyon ve ANOVA blmlerinde detayl olarak incelenecektir.

60
III.4.1.2. Kesme Kuvveti Sonular Deerlendirilmesi
Kistler dinamometre kullanlarak gerekletirilen kesme kuvveti lmleri ile
elde edilen sonular, kesme parametrelerinin kesme kuvvetlerine etkisinin
anlalmas asndan belirleyici olmutur. Deneysel almada elde edilen kesme
kuvveti neticelerinden maksimum kesme kuvvetleri dikkate alnmtr. Kesme
kuvvetlerinin iyi tayin edilmesi hem i paras hem de kesici takm asndan
nemlidir. nk, kesme kuvvetleri hem i parasn hem de kesici takm
etkilemektedir. Kesme kuvvetlerinin sadece kesici takm anmasna deil, ayn
zamanda i parasnda meydana gelen gerilmelere ve hatta retilen rnn boyutsal
doruluuna da etkisi vardr. Bu balamda, bir malzemenin ilenebilirliinin
tayininde, o malzeme zerinden tala kaldrma esnasnda gerekli kesme kuvvetlerinin
optimal seviyelerinin tayin edilmesi kanlmaz bir gerekliliktir. Kesme esnasnda
kesme kuvvetlerinin byklnde en etkin parametrelerden biri kesici takm u
yarap dieri ise tala derinlii olarak kabul edilebilir. Yllardr yaplan bilimsel
aratrmalar ve imalat sanayindeki tecrbeler bunu gstermektedir. Ancak, bunlar
genel kabullerdir, imalat sanayindeki gelimeler ve zellikle i paras olarak
kullanlan malzeme zellikleri, kesici takm kaplama trleri ve ileme koullar da
kesme kuvvetinin oluumunda etkili olan faktrlerdir.

ekil III.15. Kesme parametrelerinim Max. Kesme kuvvetinin deiimine etkisi

61
 Al 7075 alam malzemesinin DLC kaplamal kesici takm ile tornalanmasnda,
kesme kuvvetlerinin artnda etkili olan parametrelerden tala derinlii ve kesme
hz ve ilerleme orannn etkisi ekil III.15 grlmektedir.

ekil III.15de grld gibi, tala derinliinin art ile birlikte, kesici takma
kesme dzleminde meydana gelen diren artmakta buna bal olarak ta kesme
kuvveti deeri ykselmektedir. Ancak bu art, lineer deildir. zellikle tala
derinliindeki artn lineer olmasna ramen, kesme kuvvetindeki artn lineer
olmamasnn sebebi, dier parametrelerin kesme kuvvetine etkisi eklinde
yorumlamak mmkndr.

ekil III.15de ayrca kesme hznn maksimum kesme kuvvetine etkisi

grlmektedir. ekilden grld gibi, kesme hzna bal olarak maksimum kesme
kuvvetinde bir art sz konusudur. Deneysel alma esnasnda DynoWare
yazlmndan okunan kesme kuvveti sonular ekil III.16de grlmektedir. ekil
III.16de grld gibi 3 farkl eksendeki kesme kuvvetleri sonular
kaydedilmektedir. Ancak, X ve Y eksenlerinden meydana gelen kuvvetler ihmal
edilmektedir. Asl tala kaldrma iin gerekli olan kuvvet Fz kuvveti olarak kabul
edilmekte ve yorumlamalar ona uygun yaplmaktadr.

ekil III.16. DynoWare yazlmndan okunan kuvvetler

62
III.4.1.3. Tala Kaldrma Scakl Sonularnn Deerlendirilmesi
Talal imalatta, kesme esnasnda kesici takm ile i paras arasnda meydana
gelen scaklk ve bunun etkileri zerine aratrmalar, aratrmaclarn ilgi alanlar
arasndadr. Scaklk lmnde en sk kullanlan yntemler infrared ve termokupl
yntemleridir. Bu yntemleri kullanarak, i paras ile kesici takm arasndaki
srtnmeden meydana gelen scaklk tahmin edilmeye ve llmeye allmaktadr.
Scakln belli deerleri amas, hem i paras hem de kesici takma olumsuz tesir
etmektedir. Bu gerein yan sra, aratrmaclar; bir malzemenin ilenmesinde
scaklk oluumunun belirlenmesini ve bu deerleri kesme parametrelerini
deitirerek optimal noktaya ekerek, kesici takm ile i parasnn; oluan
scaklktan minimal lde olumsuz etkilenmesi iin gayret sarf etmekte ve bunu da
ilenebilirlik kriterleri ierisinde irdelemektedirler. Bu durum dikkate alnarak, DLC
kaplamal kesici takm ile Al 7075 alam malzemesinin ilenebilirlik testinde
scaklk lmleri infrared kamera ile alnm ve scakln artnda en nemli
parametrelerden olan ilerleme oran ve kesme hzna bal sonu ekil III.17de
sunulmutur.

ekil III.17. Tala kaldrma esnasnda meydana gelen scaklk

ekilden den anlalaca gibi, scaklk hem ilerleme oranndaki art ile
artmakta hem de kesme hznn art scakl arttrmaktadr. Ancak, yksek kesme
hzlarnda meydana gelen scaklk deiimi, dk kesme hzlarna oranla daha az
olmutur.

63
III.4.1.4. Tala Oluumunun Deerlendirilmesi
Parametrelerdeki deiim tala oluumu ve geometrisini etkilemektedir. Kesme
performansnn iyiletirilmesi iin uygun kesme parametrelerinin tayini tala
geometrisinde ve oluumunda etkisini gstermektedir. Aada deiik kesme
artlarnda meydana gelen talalar grlmektedir. ekil III.18de yksek kesme
hznda ve yksek ilerleme orannda elde edilen talalar grlmektedir. Olduka
uzun, karmak ve krlmam olan bu talalar, hem kesme performansn drmekte
hem de ilenmi yzeye temas ederek, yzey przllnn artmasna neden
olmaktadr.

ekil III.18. Krlamayan, dolak talalar

64
 ekil III.19da grlen talalar ise daha rahat ve istenilen boyutlarda krlm
talalardr. Bu talalarn elde edildii deneysel almada kullanlan ilerleme oranlar
f=0.15 ve f=0.20 mm/dev ve kesme hzlar ise V=150 m/dak dr. ekil III.18deki
talalarda da ilerleme oranlar rtmekle beraber kesme hzlar daha yksek
seilerek elde edilmi talalardr. Tala derinliinin artnn talan krlmasna ve
geometrik yapsna fazla etkisi olmad sadece oluan talan kalnlnda etkili
olduu yaplan almalar sonucu gzlemlenen sonulardandr.

ekil III.19 stenilen geometride ve krlm talalar

ekil III.19da grld gibi, tala derinlikleri % 100 artmasna ramen

yaklak ayn boyutlarda ve geometride tala elde edilebilmitir. Sadece farkllk tala
derinlii az olan almadan daha ince talalar elde edilmitir. Oysa, istenilmeyen
zelliklerdeki talalarn (ekil III.18) elde edildii almada kullanlan
parametrelerden farkllk kesme hz olmutur.

III.4.1.5. Taguchi Yntemi ile Yzey Przll Sonularnn

Deerlendirilmesi
Taguchi ile tala kaldrma prosesinin optimizasyonunda kontrol faktrleri
olarak ilerleme oran, kesme hz ve tala derinlii alnmtr. Al 7075 alam
malzemesinin ilenebilirliinin aratrlmas amac ile yaplan deneysel alma
neticesinde elde edilen ortalama yzey przll deerleri ve bu deerlerin
oluumda rol oynayan faktrler daha nceki deerlendirme blmnde tartlmtr.
Bu blmde optimal kesme iin uygun kontrol faktrleri ve seviyeleri belirlenerek,

65
prosesin optimizasyonu yaplacaktr. Deneyler neticesinde, elde edilen Ra deerleri
ve her bir Ra deeri iin Sinyal grlt (S/N) oranlar Talo III.7de sunulmutur.

Tablo III.7. Ortalama yzey przll (Ra) deerleri ve S/N oranlar

S/N
Deney Kontrol faktrleri Ra
Oran
No. ve seviyeleri (m)
(dB)
1 A1B1C1 1,02 -0,1720
2 A1B2C2 0,95 0,4455
3 A1B3C3 1,25 -1,9382
4 A2B1C2 2,27 -7,1205
5 A2B2C3 1,84 -5,2964
6 A2B3C1 2,38 -7,5315
7 A3B1C3 2,96 -9,4258
8 A3B2C1 2,78 -8,8809
9 A3B3C2 3,50 -10,8814
Tablo III.8de her bir faktrn seviyelerinin ortalama S/N oranna etkileri
grlmektedir.

Tablo III.8. S/N yant tablosu

Seviye A B C
1 -0,55489 -5,57278 -5,52815

2 -6,64947 -4,57724 -5,85212

3 -9,72936 -6,78370 -5,55346
Delta
9,17447 2,20646 0,32397
Rank 1 2 3

ekil III.20de ise her bir faktrn (lerleme oran, kesme hz ve tala
derinlii) ve seviyelerinin ortalama yzey przll oluumuna etkileri
grlmektedir.

66
 ekil III.20. Kontrol faktrlerinin S/N oranlarnn grafii

Ortalama S/N oranlar kullanlarak, Al 7075 alam malzemesinin

ilenebilirliinde en optimal artlar tayin edilecektir.

III.4.1.6. ANOVA ile Parametrelerin Deerlendirilmesi

Al 7075 alam malzemesinin tornalanmasnda deiik faktr, deiik
seviyede kullanlarak dokuz deney yaplm ve bu deneylerin her birinden farkl Ra
yant deerleri llmtr. Bu farkllklarn tamamen tesadf m yoksa,
faktrlerinden mi kaynakland ve her faktrn bu yanta etkisini belirlemek iin
varyans analizi kullanlmaktadr. Ortalama yzey przll deerlerinin varyans
analizi sonular Tablo III.9da sunulmutur. Tablo III.9da grld gibi, Al 7075
alam malzemesinin DLC kaplamal kesici takmlarla ilenmesi sonucu ilenen
yzeydeki przlln oluumunda en etkili faktr % 92.47 ile lerleme orandr.

Tablo III.9. Ra deerlerine gre ANOVA sonular

Notasyonlar Serbestlik Karelerin Deikenler F oran Yzde
Derecesi Toplam Oran (%)
A 2 6,0551 3,0275 6336,72 92,47
B 2 0,4078 0,2039 426,79 6,22
C 2 0,0842 0,0421 88,07 1,28
Hata (e) 2 0,0010 0,0005 0.03
Toplam 8 6,5480 100

F dal hipotezine gre yaplan varyans analizinde, 0.05 dzeyine gre

tablo deerleri kullanlmtr. Gven aral % 95 seilmitir. Buna gre, F0.05,2,8 =
4,46 olarak belirlenmitir. Bu durumda, A,B ve C faktrlerinin yzey przll
oluumuna istatistiksel ve fiziksel etkisi olduu grlmektedir.

67
III.4.1.7. Regresyon Modeli ile Ra Tahminsel Denklem Oluturulmas
Tala kaldrma iin kullanlan kontrol faktrleri (lerleme oran, kesme hz ve
tala derinlii) ile yant (Ortalama yzey przll) arasnda tahmini denklem
oluturma ve bunlar arasndaki ilikiyi tanmlayabilmek iin dorusal regresyon
analizi kullanlmtr. Bu deneysel alma iin elde edilen Ra denklemi aada
sunulmutur.

Ra = - 0,151 + 1,00 A + 0,147 B - 0,022 C + () R2 = 0.943 (III.7)

Bu denklemde A ilerleme orann, B kesme hzn ve C tala derinliini

sembolize etmektedir. Ayrca, hatay ifade etmektedir. Denklemin belirleme
katsays R2 deeri 0.943 olarak elde edilmitir. R2 deerinin 1 e yaklamas, tahmin
modelinin gerek ilikiye yaknln ifade etmekte ve 0.8 ve zeri olmas
durumunda kuvvetli iliki olarak kabul edilmektedir. Bu almada elde edilen
tahminsel denklemde R2 0.8 zeri olduu iin kabul edilebilir snrlar iindedir ve
kuvvetli ilikiye sahiptir.

III.4.1.8. Optimal Parametrelerin Tahmin Modellerinin Oluturulmas

Deneysel sonular neticesinde llen yzey przllnn yorumlanmas ile
S/N oranlarna bal olarak optimal parametreler tahmin edilmitir.

Tablo III.10. Ortalama yzey przll iin optimal deerler

Faktrler Seviye Ra yant deeri S/N yant deeri

A 1 1,07 -0.55489
B 2 1,85 -4.57724
C 1 2,06 -5.52815

Al 7075 alam malzemesinin ilenmesinde minimum yzey przll

tahmin modeli;

Min. Ra = A1 + B2 + C1 3 (Y)
Min. Ra = 1,07 + 1,85 + 2,06 2 (2.105) = 0.77 m

Taguchi optimizasyon yntemi ile yaplan tahmini optimal model, lerleme

orannn 0.15 mm/dev , kesme hznn 225 m/dak ve tala derinliinin ise 0.75 mm
deerlerinde yzey przll iin optimal deere (0.77 m ) ulalabileceini
ortaya koymutur. Optimal koullar, daha nce yaplan mevcut deney artlar

68
arasnda yoktur. Yaplan optimizasyonun doruluunun test edilmesi iin dorulama
deneyleri yaplacaktr.

III.4.1.9. Dorulama Deneyleri ve Sonular

Tahmini optimal modelde ortaya kan deney artlar, dorulama amal
yaplmtr. Gvenilirliin salanabilmesi iin dorulama deneyi kez tekrar
edilmitir. Dorulama deneyi sonucunda elde edilen yzey przllk sonular ve
tahmin modelinde kan sonu aada Tablo III.11de sunulmutur.

Tablo III.11. Tahmin edilen Ra deeri ile dorulama deneyi sonularnn kyaslanmas
Tahmin Edilen Deney sonuu
Seviye A1 B2 C1 A1 B2 C1
Ortalama yzey przll deeri (m) 0,77 0,75

Tablo III.11de grld gibi, dorulama deneyi neticesinde elde edilen

ortalama yzey przll deeri 0.75 m. Tahmin modelinde sunulan sonu ise
0.77 m idi. Bu sonular gstermitir ki, Taguchi optimizasyon yntemi ile talal
imalatta ve bilhassa da tornalamada elde edilen nihai sonu imalat performansn
arttrmaktadr. Yaplan alma neticesinde, Taguchi optimizasyon tekniinin baar
ile uyguland grlmektedir. Bylece, Al 7075 alam malzemesinin DLC
kaplamal kesici takmlarla ilenmesinde oluan yzey przllk deeri 0.75 m a
kadar indirilebilmitir.

Aratrmalar ve yaplan almalar yzey przllndeki iyilemenin kesme

kuvveti ve tala kaldrma esnasnda oluan scakln azalmas ile ayn eilimde
olduunu gstermektedir. Bu balamda, dorulama deneyleri esnasnda llen
kesme kuvveti ve scaklk deerlerinde de kayda deer bir d grlm ve bu
durumda tm proses iin optimal proses parametreleri belirlenmitir.

69
BLM IV. SONULAR

Al 7075 alam malzemesinin DLC kaplamal ularla ilenebilirliinin

aratrld bu almada faydal neticeler elde edilmitir. lenebilirlik iin
incelenen kriterler, yzey przll, kesme kuvveti, scaklk ve tala oluumun
olmutur. Bu kriterlerin en ideal artlarda gereklemesinde etkili olduu dnlen
kontrol faktr (ilerleme oran, kesme hz ve tala derinlii) farkl seviyede
seilmi ve deneysel almada uygulanmtr. Elde edilen sonular aada
zetlenmitir.

Al 7075 alam malzemesinin DLC kaplamal kesici takmlarla

ilenmesinde, ilenmi yzeyde oluan przllk deerinde en etkili
kontrol faktr ilerleme orandr. Gemi yllarda, orta karbonlu
eliklerin tornalanmasnda elde edilen sonularda da ilerleme oran ve
kesici takm u yar ap kmtr. Bu almada, u yarap sabit
tutulmutur. Bu durumda, orta karbonlu elikler iin elde edilen eilim
ile Al 7075 alam malzemesinin ilenmesinde Rann oluumunda etkin
faktrler ayn eilimdedir.

Kesme kuvvetinin oluumunda her kontrol faktr ( kesme hz, tala

derinlii ve ilerleme oran ) de etkili olmutur. Optimal kesme kuvveti
deerine, f=0.20 mm/dev, V= 150 m/dak ve d=1.5 mm de ulalmtr.

Tala kaldrma esnasndaki oluan scaklk, ilerlemenin artmas ile

artmtr. Ancak, dk kesme hzlarndaki scaklk art, yksek kesme
hzlarndaki scaklk artna nazaran daha fazla olmutur.

Oluan tala geometrilerini iki genel snfta toplamak mmkn

olmutur. Birinci gurup istenilmeyen geometrik ve boyutsal
zelliklerde, dieri ise kabul edilebilir boyut ve zelliklerde oluan
talalardr. Yksek kesme hzlarnda elde edilen talalar istenilmeyen

70
 boyutsal zelliklerdeki talalar snfna girerken, dk kesme
hzlarnda (V=150 m/dak) ise kabul edilebilir zelliklerde tala oluumu
gereklemitir. Kontrol faktrlerinden tala derinlii, tala kalnlnda
etkin olmakla beraber, talan geometrik formunda ve krlmasndaki
etkisi gz ard edilebilecek derecede olmutur.

Taguchi optimizasyon teknii, Al 7075 alam malzemesinin

ilenebilirlii deney tasarmnda ve parametrelerin optimizasyonu ile
yant deerlerin istenilen oranlarda seyretmesinde etkili bir teknik
olduu yaplan alma ile grlmtr.

Varyans analizi (ANOVA) ile, deneysel almadan elde edilen

sonularn oluumunda hangi kontrol faktrnn ne kadar nem
derecesine sahip olduu baarl bir ekilde belirlenmitir.

Regresyon analizi ile, byle bir deneysel alma iin Ra tahminsel

denklemi % 94,3 doruluk ile elde edilmitir.

Elde edilen sonular literatr dikkate alnarak deerlendirildiinde,

DLC kaplamalarn alminyum 7075 alam malzemesinin
ilenebilirliine olumlu katk salad ve zellikle kesici takmn
performansndaki iyilemeye ivme kazandrd sonucuna ulalmtr.
Al 7075 alam malzemesinin DLC kaplama ile kuru tornalanarak,
istenilen geometrik ve boyutsal toleranslarda paralar retilebilecei bu
almadan kan bir dier sonu olmutur.

71
BLM V. TARTIMA VE DEERLENDRME

Al 7075 malzemesi kullanld yerler itibariyle olduka nem arz etmekte

olup, bu malzemenin imalatnda; kesme artlar ve kesici takm karakteristikleri ok
iyi belirlenmelidir. yi belirlenmi kesme parametreleri ile ideal kesici takm
kullanlarak yaplan talal imalatta malzemenin yzey kalitesi daha iyi oluacak ve
kesici takmlar daha uzun mrl olacaktr. Ayrca kesme parametrelerinin ve kesici
takmn iyi seilmesi yaplan talal imalatn ekonomiklii asndan da nem arz
etmektedir. Bilhassa da alminyum malzemelerin kuru ilenmesinde; i parasndan
tala kaldrma esnasnda, i paras malzemesinin kesici takma svanma, yapma,
birikinti oluturma olasl hayli yksektir. Bu durumda, kesici takm performans
ve elde edilen rn kalitesi dmektedir. Bu problemi zebilmenin en etkili
yollarndan biri de kesici takmlarn uygun kaplamalar ile kaplanarak yapma ve
birikintiyi minimize etmektir. DLC kaplamalarn bu soruna zm bulabildii bu
alma ile ortaya konulmutur.

72
KAYNAKLAR

[1] Kaynak,Y.: Matkap ile delik delmede kesme parametrelerinin kesme kuvveti
ve scakln deiimine etkisinin deneysel incelenmesi, Marmara
Universitesi,Fen Bilimleri Enstitis (2003) Yksek Lisans Tezi.
[2] Yurdakul M, Ozbay O, c Y.T.: Havaclk alannda kullanlan alminyum
alamlarn seimi, Gazi Uni. Mh. Mih. Fak. Der.Cilt 17 , (2002)1-23
[3] akr,M.C.:Modern Talal malat Yntemleri, VPA A.. , Bursa, (2000)
349-410.
[4] F.Oktay.: PVD yntemi ile TiN kapl stemperlenmi kresel grafitli dkme
demirlerin adhesiv anma davranlarnn incelenmesi Gazi ni.
Fen.Bilimleri Enst. (2006)
[5] T.C.S. Vandevelde , K. Vandierendonck , M. Van Stappen , W. Du Mong , P.
Perremans Cutting applications of DLC, hard carbon and diamond films
Surface and Coatings Technology 113 (1999) 8085.
[6] V.J. Trava-Airoldi , L.F. Bonetti , G. Capote , L.V. Santos , E.J. Corat : A
comparison of DLC film properties obtained by r.f. PACVD, IBAD, and
enhanced pulsed-DC PACVD Surface & Coatings Technology 202 (2007)
549554
[7] C Donnet, ; A Grill . ; Friction control of diamond-like carbon coatings Surf.
coat. Technol 94-95 (1997) 456-462
[8] H.Y. Uenga, C.T. Guob, K.-H. Dittrich .: Development of a hybrid coating
process for deposition of diamond-like carbon films on microdrills Surface &
Coatings Technology 200 (2006) 2900 2908
[9] Yuu Kagya ve arkadalar.: Development of DLC Coating Film
(AURORACOAT) and its Application to Tools Sei Technical Review , 55
(2003) 89.
[10] Trent R.J; Wright P.K.: metal cutting Woburn, Massachusetts (2002)
[11] Shaw M.C.: Metal cutting principles Oxford University press (1984)

73
[12] A.Kurt.: Tala kaldrma srasnda oluan kesme kuvvetleri ve mekanik
gerilmelerin deneysel olarak incelenmesi ve matematiksel modellerinin
oluturulmas Gazi ni. Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, (2006)
[13] H. M. Dursun.: Titanyum ve inconel 718 malzemelerinin frezelenmesinde
takim asinmasi ve yzey przllgnn arastirilmasi GYTE, Fen Bilimleri
Enst. Yksek Lisans Tezi (2007)
[14] Gokkaya, M.Nalbant.: Tala Kaldrma Srasnda Is Oluumu Ve Dalm
Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi , 2 (2006) 33-43
[15] M.Kurt,Y. Kaynak, E.Bagci.: Evaluation of drilled hole quality in Al 2024
alloy Int J Adv Manuf Technol. 37 (2008) 1051-1060.
[16] Field, M., Kahles, J.F. and Koster, W.P., Surface finish and surface integrity,
Metals Handbook-Machining-16. Ninth Edition, ASM International, Materials
Park-Ohio, 19- 36 (1989).
[17] S. Neeli .: Tornalamada takm geometrisi ve trlama titreimlerinin yzey
przllne etkisi Seluk ni. Fen bilimleri enst.Yksek Lisans tezi.
(2006)
[18] J.Robertson.: Diamond-like amorphous carbon Mat. Sci. Eng. 37 (2002)
129-281
[19] A. Grill.: Diamond-like carbon: state of the art. Diamoand Related materials
8 (1999)1982-2015.
[20] K.Bewilogua, R. Wittof, H. Thomsen, M. Weber.: DLC based coatings
prepared by reactive d.c. magnetron sputtering. Thin solid films 447-448
(2004)142-147.
[21] S. Zhang,X.L.Bui, Y.Fu, D.L.Butler, H.Du.: Bias-graded deposite of diamond
like carbon for tribological applications. Diam. Relat. Mater. 13 (2004) 867-
871.
[22] S. Zhang, H.Xie.: Improving of amorphous carbon coatings on cemented
carbide through plasma cleaning. Surf. Coat. Technol. 113 (1999) 120-125.
[23] S.P.Bugaev, V.G.Podkovyrov, K.V.Oskomov, S.V.Smaykina,N.S.Sochugov.:
Ion-assisted pulsed magnetron sputtering deposition of ta-C films. Thin solid
films 389 (2001) 16-26.
[24] X.T.Zeng, S:Zhang. X.Z.Ding, D.G.Teer.: comparsion of three types of
carbon composite coatings with exceptional load-bearing capacity and high
wear resistance. Thin solid films 420-421 (2002)366-370.

74
[25] K.J.Clay, S.P.Speakman, N.A.Morrison, N.Tomozeiu, W.I. Milne, A.Kapoor.:
Material properties and tribological peformance of rf-PECVD deposited DLC
caoting. Diam.Relat. Mater. 7 (1994) 1100-1107.
[26] K.Lechika, Y. Kokaku, M.Ootake, K.Abe, H.Tani,H.Inaba.: Performance of
hard DLC protective film prepared by PECVD method for thin film magnetic
disk. IEEE Trans.Megn. 30 (1994) 4134-4136.
[27] A.A:Voevodin et al.: Pulsed laser deposition of diamond-like carbon wear
protective coatings: A review. Surf. Coat. Technol. 92 (1997) 42-49.
[28] J.M.Lackner ,et. Al.: Pulsed laser deposition of diamond-like carbon coatings
for industrial tribological applications. Surf. Coat. Technol. 174-175 (2003)
402-407.
[29] R.F.Bunshah.: handbook of deposition Technologies for films and coatings-
science. Technology and applications (2nd edition), Noyes (1994)
[30] Y.Catherine.: Preparation techniques for diamond-like carbon. Diamond and
diamond like films and coatings Plenum,New York (1991)193-227
[31] J.J.Cuomo, D.L.Pappas, J.Bruley, J.P.Doyle,K.L.Seagner.: vapor deposition
processes for amorphous carbon films with sp3 fractions approaching diamond
. J.Appl.Phys. 70 (1991)1706-1711.
[32] J.Deng, M.Braun.: DLC multilayer coatings for wear protection. Diam.
Relat. Mater. 4 (1995) 936-943.
[33] A.A.Voevodin et.al.: Desing of a Ti/TiC/DLC functionally gradient coating
based on studies of structural transitions in Ti-C thin films. Thin Solid Films
298 (1997) 107-115.
[34] H. Ronkainen, J. Likonen, J.Koskinen, S.Varjus.: Effect of tribofilm
formation on the tribological peformance of hydrogenated carbon coatings.
Surf. Coat.Technol. 79 (1996) 87-94.
[35] Y.Liu,E.Meletis, A.Erdemir.: A study on wear mechanism of diamond-like
carbon films. Surf.Coat.Technol. 82 (1996)48-56.
[36] E.Meletis, A.Erdemir, G.Fenske.: Tribological characteristics of DLC films
and duplex plasma nitriding/DLC coating treatments. Surf. Coat. Technol. 73
(1996) 39-45.
[37] A.Erdemi4, C.Bindal,J.Pagan, P.Wilbur.: Characterization of transfer layers
on steel surfaces sliding aganist diamond-like hydrocarbon films in dry
nitrojen. Surf. Coat. Technol. 76-77 (1996) 559-563.

75
[38] Y.Liu, E.I.Meletis.: Evidence of graphitization of diamond-like carbon films
during sliding wear. J.Mater.Science 32 (1997) 3491-3495.
[39] Y.Liu,A.Erdemir,E.I.Meletis.: An investigation of the relationship of between
graphitization and friction behaviour of DLC coatings. Surf. Coat.Technol.
86-87 (1996) 564-568.
[40] T.W.Scharf, I.L.Singer.: Monitoring transfer films and friction instabilities
with in situ Raman tribometry. Tribolgy Letters 14 (2003)3-8.
[41] J.C.S.Lopez, A.Erdemir, C.Donnet, T.C.Rojas.: Frictional-induced structural
transformation of diamond like carbon coatings under various atmospheres.
Surf.Coat.technol. 163-164 (2003) 444-450.
[42] E.Konca et al.: The role of hydrogen on the tribological behaviour of non-
hydrogenated DLC coatings aganist aluminum. Tribol.Trans. 50 (2007)178-
186.
[43] A.Erdemir.: Genesis of superlow friction and wear in diamond like carbon
films. Tribol. Int. 37 (2004)1005-1012
[44] J.Fontaine, C.Donnet,A.Grill,T.L.Monge.: Tribochemistry between hydrogen
and diamond-like carbon films. Surf.Coat.Technol. 146-147 (2001) 286-291.
[45] Giovanni R. dos Santos et al.: Characterization of DLC thin film and
evaluation of machining forces using coated inserts in turning of AlSi alloys
Surface & Coatings Technology 202 (2007) 10291033
[46] L. Settineri, F. Bucciotti, F. Cesano, M.G. Faga.: Surface Properties of
Diamond Coatings for Cutting Tools Annals of the CIRP, 56 (2007)573-576
[47] Muammer Nalbant, Hasan Gkkaya, Ihsan Toktas, Gkhan Sur.: The
experimental investigation of the effects of uncoated, PVD- and CVD-coated
cemented carbide inserts and cutting parameters on surface roughness in CNC
turning and its prediction using artificial neural Networks Robot Comput
Integr Manuf (2008), doi:10.1016/j.rcim.2007.11.004
[48] M. Cemal Cakir, Cihat Ensarioglu, Ilker Demirayak.: Mathematical modeling
of surface roughness for evaluating the effects of cutting parameters and
coating material J. Mater. Process. Tech. (2008),
doi:10.1016/j.jmatprotec.2008.01.050
[49] Reginaldo T. Coelho, Eu-Gene Ng, M.A. Elbestawi.: Tool wear when turning
hardened AISI 4340 with coated PCBN tools using finishing cutting

76
 conditionsInternational Journal of Machine Tools & Manufacture 47 (2007)
263272
[50] H Gokkaya, M. Nalbant.: The effects of cutting tool geometry and processing
parameters on the surface roughness of AISI 1030 steel Materials and Design
28 (2007) 717721
[51] P.T.Mativenga, N.A.Abukhshim, M.A.Sheikh, B.K.K Hon.: investigation of
tool chip contact phenomena in high-speed turning using coated tools Proc.
IMechE Vol. 220 (2006)657-667
[52] Jhj P.T.Mativenga, B.K.K Hon.: A study of cutting forces and surface finish
in high-speed machining of AISI H13 tool steel using carbide tools with TiAlN
based coatings Proc. Instn Mech. Engrs Vol. 217 (2003)143-151
[53] K.Surjya, Pal Debabrata.: ChakrabortySurface roughness prediction in
turning using artificial neural network Neural Comput & Applic (2005) 14:
319324
[54] ahin, Y., Tala kaldrma prensipleri-1, Nobel Yayn Datm, Ankara, 335-
346 (2000).
[55] J.Rech.: Influence of cutting tool coatings on the tribological phenomena at
the tool-interface in orthogonal dry turning Surf. Coating Technol. 200 (2006)
5132-5139
[56] A. Kusiaka, T.J.Battaglia, J.Rech.: Tool coatings influence on the heat
transfer in the tool during machining Surf. Coating Technol. 195 (2005) 29-40
[57] A. Herchang, W.J.yang.: Heat transfer and life of metal cutting tools in
turning Int. J. Hear Mass Transfer. 41 (1998) 613.623
[58] C.Dinc, I.Lazoglu, A. Serpenguzel.: Analysis of thermal fields in orthogonal
machining with infrared imaging J materials proc Technol. 198 (2008) 147-
154.
[59] Kele, . ve Taptk, Y.: Kalite Sava Kalder Yaynlar No:23, stanbul,
(1998).
[60] Abraham, B. ve Mackay, J.: Variation Reduction and Designed Experiments,
International Statistical Review 61 (1993), 121-129
[61] Kurt.M, Bagci.E, Kaynak Y.: Application of Taguchi metods in the
optimization of cutting parameters for surface finish and hole diameter
accuracy in dry drilling processes. Int J Adv Manuf Technol , in press (2007)
[62] Sandvik coromant .: Modern metal cutting, a practical handbook. (1994)

77
ZGEM

1973 ylnda Orduda dodu. 1991de Ordu Teknik Lise ve Endstri Meslek
Lisesi Makine Blmnden mezun oldu. 1993-1995 yllar arasnda Marmara
niversitesi Teknik Bilimler Meslek Yksek Okulu Makine Blmnde okudu. 1996
ylnda Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Talal
retim retmenlii Blmn kazand ve 1999 ylnda mezun oldu.

1999 ylnda Kartal ehit retmen Hseyin Arman Teknik Lise ve Endstri
Meslek Lisesi Tesviye Blm retmeni olarak greve balad, halen ayn okulda
Freze Ksm efi olarak grevini srdrmektedir.

2005 ylnda Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Eitimi

Anabilim Dalnda Yksek Lisans Eitimine balad.

Tanju KARAGL