Kaymakam Erol Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanım,

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI Güdük Necmi, Komiser Rıza Baba vb.

*Akrabalık adı olup ‘’lakap veya unvan’’ olarak
kullanılan kelimeler büyük harfle başlar:
A-Cümleler büyük harfle başlar:
Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun, Gül
Baba, Telli Baba vb.
*Araştırmaların sonucunun ne olacağı önceden
kestirilemez.
UYARI: Akrabalık bildiren amca, dayı, teyze, hala
*Sıkıntıyı göze almayanlar yüksek yerlere uçamaz.
vb.. kelimeler küçük harfle başlar:
*Tülay ablama gittim.
UYARI: Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan
*Ali amca hastalanmış.
cümleler büyük harfle başlar.
*Ayşe teyzemin keki çok güzel.
*Fatma nene nerede?
*Atatürk "Köylü, milletin efendisidir.’’ demiş.
*Çevremizdeki bazı insanlar (Onlara insan demeye
Dikkat: Cümle içinde özel adın yerine kullanılan
utanıyorum.) sokak hayvanlarına çok acımasızca
‘’makam veya unvan sözleri’’ büyük harfle başlar:
davranıyor.
*Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul etti.
*Yarın Cumhurbaşkanı Meclis’te oturuma katılacak.
UYARI: Ara sözler, ara cümleler (Bunlar iki virgül
* Yarın Bakan yeni ekonomik paketi açıklayacakmış.
ya da iki kısa çizgi arasına alınır.) büyük harfle
başlamaz:
Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam,
mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle
* Ablam , her türlü sıkıntımda yanımda olan kişi, yarın
başlar:
ameliyat olacak. (ara söz)
*Sayın Bakan, Sayın Başkan, Sayın Rektör vb.
*Çocukluğumun geçtiği şehre -Kadirli’ye- özlem
duyuyorum. (ara söz)
Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar
*Dünkü toplantıda, ne yazık ki ben katılamamıştım,
büyük harfle başlar:
önemli kararlar alınmış. (ara cümle)
*Sevgili Kardeşim,
* Sınıfta anlattıklarım –bunu daha önce de söylemiştim-
*Değerli Arkadaşım,
kulağınıza küpe olsun. (ara cümle)
*Aziz Dostum,
UYARI: İki noktadan sonra cümle varsa ya da özel
ad varsa büyük harfle başlar, örnekler
Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle
sıralanmışsa küçük harfle başlar.
başlar:
*Size tek nasihatim var: Kimseyi kınamayın.
*Boncuk, Fındık, Minnoş, Pamuk vb.
*Dedemin şu sözü aklımdan hiç çıkmaz: Sürünmek
istemiyorsan hep mücadele et.
Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar:
*Alman, Arap, İngiliz, Japon, Rus, Türk, Tatar vb.
*Yarınki seminere herkes katılıyormuş: İlknur, Hakan,
Perihan …
Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar:
*Marketten almamız gereken çok şey var: peçete,
*Türkçe, Almanca, İngilizce, Rusça, Tatarca vb.
deterjan, pirinç…
*Üç şey insanı başarıya ulaştırır: disiplin, sabır, azim.
Devlet adları büyük harfle başlar:
*Köyde her şey yetişiyor: erik, kiraz, üzüm…
*Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri,
Azerbeycan vb.
B. Özel adlar büyük harfle başlar:
Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar:
Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını
Mustafa Kemal Atatürk, Yunus Emre, Karacaoğlan vb.
bildiren sözler büyük harfle başlar:
*Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan;
Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar,
Musevilik, Musevi; Budizm, Budist;
saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle
Hanefilik, Hanefi; Katoliklik, Katolik vb.
başlar:

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI


Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar
-Onlara göre Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığı her
zaman tartışma konusu olmuştur.
-Coğrafya dersinde Ay ve Güneş tutulmasını işledik.
-Amerikalılar Güneş’teki ısı kaybının nedenlerini
araştırıyor.
-Öğrenciler coğrafya dersinde Mars ve Jüpiter’in yanı
sıra Satürn’ü de merak ediyorlardı.
-Mehmet, Halley’i farklı bir gök cismi olarak biliyordum,
diyordu. (yıldız)
-Onlar Küçükayı’yı görmek için uzay bilimini
araştıracaklar. (yıldız)
UYARI: Dünya, güneş, ay gibi sözcükler terim
anlamının dışında kullanılmışsa, gök cismini
kastetmezse, coğrafya terimi olmazsa küçük harfle
yazılır.
-Sen güneş gözlüm, ay yüzlümsün benim.
-Odamıza akşamları ay vuruyor.
-Sen benim dünyamı aydınlatan güneşsin.
-Bu oda güneş görmüyordu.
-Bize, güneş girmeyen eve doktor girer, dedi.
-Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş.
11-Yön bildiren sözcükler yer isminden önce
gelirse büyük, yer isminden sonra kullanılırsa
küçük yazılır:
*Yarın Anadolu’nun doğusu yağışlıymış.
*Yarın Doğu Anadolu yağışlıymış.
*Bugün Kuzeydoğu Asya’da deprem olmuş.
*Bugün Asya’nın kuzeydoğu deprem olmuş.
NOT: ‘’Orta Doğu, Orta Asya, Uzak Doğu’’ gibi ifadeler
ara yön değildir, ayrı yazılırlar ve ilk harfleri büyük olur.
UYARI: Yer ve yön bildiren sözcükler (özellikle
doğu, batı) ‘’kültürü, medeniyeti, belli bir yeri
ya da orada yaşayan halkı’’ anlatmak amacıyla
kullanıldıklarında tek başlarına da kullanılsalar büyük
harfle başlar, sonlarına gelen ekler kesme işareti ile
ayrılır.
*Nedense Batı katliama seyirci kalıyor.
*Biz Doğu toplumuyuz, adetlerimiz Batı’dan farklıdır.
* Divan edebiyatında Doğu kültürü ağır basar.
ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI
Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.)
büyük harfle başlar:
*Afrika, Asya, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu vb.
Not: Afrika kıtası, Akdeniz Bölgesi
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz,
nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler
büyük harfle başlar:
*Ağrı Dağı, Aral Gölü,
Asya Yakası, Çanakkale Boğazı,
Fırat Nehri, Süveyş Kanalı, Tuna Nehri vb.
NOT: Bu özel adlar ortak tamlanana bağlanıp çoğul eki
alırsa ilk harfleri küçük yazılır.
-Erciyes ve Nemrut dağları çok görkemlidir.
-Ceyhan ve Seyhan nehirleri Akdeniz’in en önemli su
kaynaklarındandır.
UYARI: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran
şehir, il, ilçe, kasaba, belde, köy vb. sözler küçük
harfle başlar:
*Osmaniye ili, Kadirli ilçesi,
Tokmaklı beldesi, Yeşilova köyü,
Fatih kasabası vb.
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında
geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde,
sokak kelimeleri büyük harfle başlar:
*Halit Rifat Paşa Mahallesi’nde, Yunus Emre Bulvarı’na,
Karaköy Meydanı, Zafer Caddesi vb.
Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı
adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:
*Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han,
Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı vb.
NOT: Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı
söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk
harfi büyük yazılır:
*Hisar’da Kıraç’ın konseri varmış.
*Yarın şirketin Boğaz’da yemeği var.
Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi
büyük harfle başlar ve bunlara getirilen çekim
ekleri kesme işareti ile ayrılmaz.
*Türkiye Büyük Millet Meclisinde
Çocuk Esirgeme Kurumuna
İş Bankasının
Bakanlar Kurulunun vb.

Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge
adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:
*Medeni Kanun’da,
Türk Bayrağı Tüzüğü’nün,
Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği vb.
Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık,
üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük,
yönetmelik ve makam sözleri asılları
kastedildiğinde büyük harfle başlar:
*Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl 1 Ekim’de toplanır.
Bu yıl ise Meclis, yeni döneme erken başlayacak.
*Türk Dil Kurumu çalışmalarını titizlikle sürdürüyor.
Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Kurumun 21 Mayıs
2009 tarihinde Kars’ta düzenlediği toplantıda kullanıma
açıldı.
*2876 sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçiriliyor.
Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo,
heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle
başlar:
*’’Nutuk’’u mutlaka okuyun.
* Safahat’ı önümüzdeki hafta bitirim.
*Onun Sinekli Bakkal romanını okuyun
*Türk Dili dergisinin
*Resmî Gazete vb.
UYARI: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi,
tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz:
*Haberi Milliyet gazetesinde okudum.
*Türk Dili dergisine abone olmalısınız.
*Halı Dokuyan Kızlar tablosu çok meşhurdur.
Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve
kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar:
*Cumhuriyet Bayramı’nın
Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı,
Ramazan Bayramı,
Miraç Kandili,
Anneler Günü’nde
Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb.
toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi
büyük yazılır:
*VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı
Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni
Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı vb.
Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle
başlar:
*Kurtuluş Savaşı’na,
Millî Mücadele Dönemi
Cilalı Taş Devri’nde,
İlk Çağ’da
Cahiliye Dönemi,
Not: ‘’Ergenlik çağı, bigisayar devri, teknoloji çağı vb.’’
tarihî olmayan çağ, devir adları küçük yazılır.
UYARI: Para birimleri büyük harfle başlamaz:
*avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret vb.
-Bana 1000 avro para Verdi.
-Amerikan doları giderek değer kazanıyor.
UYARI: Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri
cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
*Atatürk büyük bir liderdi, onu herkes severdi.

UYARI: Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik
özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle
yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, başlar:
de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle *Antep fıstığı,
yazılır: Adana kebabı,
*Mai ve Siyah, Bizans sikkesi,
Vatan yahut Silistre Osmanlı camileri,
Leyla ile Mecnun, Hindistan cevizi,
Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe İngiliz anahtarı,
Maraş dondurması,
NOT: Özel adın tamamı büyük yazıldığında ve, ile, Van kedisi vb.
ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu,
mü soru eki de büyük harfle yazılır:
*DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ , LEYLA İLE
MECNUN

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI

Ç. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük BİRLEŞİK KELİMELERİN YAZIMI
harfle başlar:
*27 Mart 1979 Salı günü doğmuş.
Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
*Atatürk Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
*Yiyecek adları:
*Lale Festivali 25 Haziran’da başlayacak.
dilberdudağı (tatlı), hanımgöbeği (tatlı), vezirparmağı
*Onlar 2020’nin Mayıs’ında evlenecekmiş.
(tatlı), kadınbudu (köfte), kadıngöbeği (tatlı)…

Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları

*Oyun adları:
küçük harfle başlar:
beştaş, dokuztaş, üçtaş , yüzbir…
*Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime
başlar.
*Gök cisimlerinin adları:
*Yürütme Kurulu toplantılarını perşembe günleri
Büyükayı (yıldız kümesi), Küçükayı (yıldız
yaparız.
kümesi),Samanyolu (yıldız kümesi)…

D. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda

*Renk adları:
geçen kelimeler büyük harfle başlar:
baklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği, devetüyü,
*Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs
gülkurusu, kavuniçi, tavşankanı, vişneçürüğü,
Durağı, Dolmuş Durağı, Şehirler Arası Telefon vb.
yavruağzı …

*Seni dolmuş durağında bekliyorum.

*Oğlu, kızı sözleri:
*Seni Dolmuş Durağı tabelasının altında bekliyorum.
çapanoğlu, eloğlu…

UYARI: Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada,

*-a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek,
bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme
vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak
işareti konmaz:
fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır:
-Boğaz Köprümüzün güzelliği,
düşünebilmek, sevebilmek, alıvermek…
-Amik Ovamızın bitki örtüsü,
-Kuşadamızdaki liman vb.
*-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-
miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik
UYARI: Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler, ünlüyle
kelimeler bitişik yazılır:
başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb.
cankurtaran, çöpçatan, barışsever, basınçölçer,
biçimlerde yazılır.
hacıyatmaz, kadirbilmez, varyemez, çokbilmiş,
güngörmüş …
UYARI: Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve
*İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu /
bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:
-tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle
Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe,
kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak,
çıtkırıldım, gecekondu, hünkârbeğendi, imambayıldı,
Aydınlı, Konyalı, Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup
külbastı, mirasyedi, şıpsevdi, zıpçıktı …
Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin,
Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan,
*Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -
Atatürkçülüğün vb.
tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-
er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış
Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle
bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
başlar:
dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, biçerdöver, göçerkonar,
-Tanrı, Allah, İlah, Cebrail, Zeus, Osiris, Kibele vb.
okuryazar…
UYARI: “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak
kullanılmadıklarında küçük harfle başlar:
-Eski Yunan tanrılarına karşı çok meraklıdır.
-Pop müziğin ilahı ülkemizde konsere verecek.
-“Amerika’da kaçakçılığın allahları vardır.”

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI

*Somut olarak yer bildirmeyen alt,
üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan
birleşik kelimeler bitişik yazılır:
ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı;
akşamüstü, ayaküstü, bayramüstü, gerçeküstü,
olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü;
akşamüzeri, ayaküzeri …
*Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları:
başağırlık, başbakan, başçavuş, başeser, başhekim …
*Bir topluluğun yöneticisi
anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz
isim tamlamaları:
aşçıbaşı, binbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı…
*Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle
kurulan birleşik kelimeler:
ağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımefendi…
*Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım,
herhangi, hiçbir, hiçbiri vb. belirsizlik sıfat ve
zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Not: Yukarıdaki sözcüklerde ‘’bir’’ sözcüğünün anlamını
yitirmiş olmasına dikkat edelim. ‘’Bir’’ sözcüğü rakamsal
değer ifade ederse ‘’tek’’ anlamında kullanılırsa ayrı
yazılır.
-Sana bir şey söyleyeceğim.
-Onunla bir an göz göze geldik.
Öğrencilerin her biri yüzer soru çözecek.
Not: ‘’Pek çok, pek az, hiç kimse, her neyse, her
şey, bir şey, ikide bir, şu an, ya da, tabii ki’’
sözcükleri ayrı yazılır.
Not: Bazı sözcüklerin iki türlü kullanımı vardır. Bunlarda
sözcüklerden biri anlamını yitirmişse bitişik, sözcüklerin
ikisi de anlamını koruyorsa ayrı yazılır.
-Dün öğretmenle bire bir test çözdük. (teke tek)
Bu ilaç senin sıkıntılarına birebir. (etkili anlamındaysa
ayrı)
-Birtakım bilinçsiz insan yüzünden doğamız
mahvoluyor. (belirsizlik)
Dün kardeşim bir takım fincanı paramparça etti. (set)
-Derse geciktiğine göre herhâlde otobüsü
kaçırdı.(ihtimal)
ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI
Biz bu cennet vatanı her hâlde ve koşulda
koruruz.(kesinlik)
*Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik
yazılır:
aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi…
istisna: orman evi, dağ evi, bağ evi
*Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik
yazılır:
Kuvayımilliye, Misakımillî, ehlibeyit, ehvenişer,
erkânıharp, gayrimeşru, suikast, hamdüsena…
*Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil
ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır:
İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu,
Açıköğretim Fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi …
AYRI YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
1-Etmek, edilmek, eylemek, olmak,
olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller,
ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya
türemesine uğramazsa ayrı yazılır:
alt etmek, arz etmek,
azat etmek, terk etmek,
farz etmek fark etmek
Not: Sözcüklerde herhangi bir ses düşmesi veya
türemesi olursa bitişik yazılır:
-azmetmek, hicvetmek, vakfetmek, şükretmek,
meyletmek (ünlü düşmesi)
-hazzetmek, reddetmek, affetmek, hisstmek, halletmek
(ünsüz türemesi)
2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci
kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler
ayrı yazılır.
*Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
köpek balığı,
ton balığı,
çalı kuşu,
deve kuşu,
ağustos böceği,
at sineği,
bal arısı vb.
*Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler:
Arnavut kaldırımı, çevre yolu,
deniz yolu, hava yolu, 8. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış,
kara yolu, keçi yolu vb. orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek,
çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan
Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
kurulan birleşik kelimeler: alt yazı, üst kat, üst küme, ana bilim dalı, ana dili, ön
açık oturum, açık öğretim, söz, ön yargı, art niyet, iç savaş, iç tüzük, dış borç, dış
ana dili, Ay tutulması, hat, orta kulak, orta oyunu, sağ açık, sağ bek, sol açık,
çözüm yolu, dil birliği, sol bek, peşin fikir, peşin hüküm vb.
iş birliği, iş bölümü,
yer çekimi vb.

Gök cisimleri:
Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuyruklu yıldız, gök taşı, hava
taşı, meteor taşı vb.

Zamanla ilgili birleşik kelimeler:

bağ bozumu, gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta SAYILARIN YAZILIŞI
sonu vb.
1-Sayılar harflerle de yazılabilir:
3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil
*on dört gün,
ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki
*haftanın beşinci günü vb.
birleşik kelimeler ayrı yazılır:
çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, çıkmaz sokak, *Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik
görünmez kaza, uçan daire vb. verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır:
*17.00’de, *15.00’te,
4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla
*1.500.000 lira, *25 kilogram,
kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları
*150 kilometre, *15 metre kumaş,
ayrı yazılır:
*1.250.000 kişi vb.
bal rengi, boncuk mavisi, gece mavisi, limon sarısı vb.

5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce

kullanılan sıfatlar ayrı yazılır:
açık mavi, açık yeşil, kirli sarı, koyu yeşil vb.
6. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik
kelime ve terimler ayrı yazılır:
ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa
dışı;
ceviz içi, hafta içi, yurt içi, şehir içi;
aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.
*Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da
yazılabilir:
saat dokuzu beş geçe,
saat yediye çeyrek kala vb.
*Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay
okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin,
milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir:
1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon 412
milyar vb.

7. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle

2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı
oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı
yazılır:
yazılır:
*iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir vb.
deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey), böbrek üstü
bezi vb. 3. Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari
belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır:
*650,35 (altıyüzelliTL, otuzbeşkr.)
ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI
 10.Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla
4. Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla belirtilir aksi durumda yazım yanlışı kabul edilir:
işaret arasında boşluk bırakılmaz: *2’şer değil - ikişer
*%25 ‰50 vb. 9’ar değil - dokuzar
100’er değil - yüzer vb.
5. Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları
bitişik yazılır: 11. Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı
*altmışaltı, ellibir, yirmibir vb. esas alınarak yazılır:
*4/8’i (dört bölü sekizi)
6. Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, 1/2’si (bir bölü ikisi) vb.
hükümdar adlarında, tarihlerde ayların
yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların Not: Sayılarla kurulan nota adları bitişik yazılır:
asıl bölümlerinden önceki sayfaların *Onaltılık notalarda kimse sıkıntı yaşamadı.
numaralandırılmasında, maddelerin *Otuzikilik notaları çalamıyorum.
sıralandırılmasında kullanılır:
XX. Yüzyıl, III. Selim, Not: Saatlerin yazımında 00’lı bölüm okunmaz.
XIV. Louis, II. Mahmut, 18.00’da (yanlış) 15.00’da (yanlış)
V. Karl, VIII. Edward, 18.00’de (doğru) 15.00’te (doğru)
I. Cilt, II. Dünya Savaşı
12.X.1979 Not: Üssü işaretinden sonra kesme işareti kullanılmaz.
10.II.2021 km²’ye (yanlış)
km²ye (doğru)
7. Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan
sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve EK FİİLİN YAZILIŞI
aralarına nokta konur:
*4.567 kişi *326.197 vatandaş *Ek fiilin çekimli biçimleri (idi, imiş, ise) ayrı
*49.750.812 *28.434.250 yazılabildiği gibi bitişik olarak da yazılabilir.
yorgundu (yorgun idi),
8. Sayılarda kesirler virgülle ayrılır: güzelmiş (güzel imiş),
*15,2 (15 tam, onda 2) gelirse (gelir ise)
*5,26 (5 tam, yüzde 26) vb. başlayacakken (başlayacak iken),
*6,8’lik deprem çalışıyorken (çalışıyor iken) vb.

9. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir.

Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan
FİİL ÇEKİMİ İLE İLGİLİ YAZILIŞLAR
sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra
kesme işareti konularak derece gösteren ek
-a / -e, -acak / -ecek, -ayım / -eyim, -alım / -elim, -an / -
yazılır:
en vb. eklerden önce gelen ünlü veya ekin geniş ünlüsü
*15. daire *15’inci daire
söyleyişe bakılmaksızın a / e ile yazılır:
*56’ncı kat *56. kat
*XX. *XX’nci vb.
*başlayacağım başlıyacağım
gelmeyeceksin gelmiyeceksin;
UYARI: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde
başlayayım, geleyim
rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek
başlayalım, gelmeyelim
yazılır, ayrıca nokta konmaz:
başlayan, gelmeyen vb.
*8.’inci değil 8’inci,
*2.’nci değil 2’nci vb.
*50’inci değil 50’nci
*8’nci değil 8’inci

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI

 UYARI: Kalıplaşmış olarak bitişik yazılanlar
"DE" BAĞLACININ VE "-DE" HÂL şunlardır:
(SİMBOHÇaM)
EKİNİN YAZIMI Sanki, illaki, mademki, belki, oysaki, halbuki, çünkü,
"de" bağlacı ile "de" hal eki birbirine karıştırılmamalıdır. meğerki
Aşağıda, dikkat edilmesi gereken noktalar verilmiştir.
"-ki" İlgi Zamiri
"-de" Hâl Eki Ek hâlindeki tek zamirdir.İsmin yerini tutar. Bitişik yazılır.
-İsim çekim eklerindendir. *Seninki benimki kadar iyi değil.
-İsmin bulunma hâlini yapan hâl ekidir. *Bizim kurumunki oldukça güzeldi.
-Yer ve zaman bildirir. *Onur’unki yine olay çıkarmış.
-Sesli uyumlarına uyar.
-"-de", "-da", "-te", "-ta" biçimleri vardır. "-ki" Yapım Eki (Sıfat yapan –ki)
*Eski İstanbul'da ne güzel günler yaşanmış. İsimlere eklenerek sıfat tamlaması kuran ektir.’’Hangi’’
*Sinop’ta ve Uşak’ta birçok doğa güzelliği vardır. sorusuna cevap verir.
*Annemde ve babamda sağlık sorunu yok. Sadece -ki ve az da olsa -kü şekilleri vardır:
*Ayda yılda bir uğrar oldu. *Kafandaki kötü düşünceleri silmelisin.
*Elde avuçta ne varsa bitti. *Bu yılki sınav zor olacak.
*Yarınki maç kaçta başlıyor?
"de" Bağlacı *Dünkü filmi beğenmedim.
*Cümleye genellikle ‘’dahi, bile’’ anlamı katar.
*Daima ayrı yazılır.
İLE’NİN YAZILIŞI
*"te, ta" şekli yoktur.
*Cümleden çıkarılınca cümlenin anlamı bozulmaz.
ile, ayrı olarak yazılabildiği gibi kelimelere
eklenerek de yazılabilir.
Bu soruyu Ali de mi bildi?
*çiçekle (çiçek ile), kuşla (kuş ile) arkadaşıyla (arkadaşı
Sorsan da söylemem.
ile)
İstese de istemese de gidecek.
Babam da annem de gitmiyor.
SORU EKİ MI / Mİ / MU /
Çalışıp da kazanacaksın.
Sinop da Uşak da küçük kentlerdir. MÜ’NÜN YAZILIŞI

NOT: De’yi cümleden çıkardığımızda cümle hâlâ Bu ek gelenekleşmiş olarak ayrı yazılır ve
anlamlıysa ayrı yazılır, anlam bozuluyorsa bitişik yazılır. kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı
olarak ünlü uyumlarına uyar:
Sen de mi geldin?
"Kİ"NİN YAZIMI İnsanlık öldü mü?
PRATİK KURAL: Ki’ye –ler ekini getirebiliyorsan bitişik
Verecek misin?
yazılı, getiremiyorsan ayrı yazılır. (Cümleye değil
Okuyor muyuz?
sözcüğe)
Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında
"ki" Bağlacı
da ayrı yazılır:
Sadece "ki" biçimi vardır.
*Güzel mi güzel!
Kendinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı
*Yağmur yağdı mı dışarı çıkamayız.
yazılır.
*Yağmur yağmadı ki mantarlar ortaya çıksın.
*Atatürk diyor ki: ...
*Ben ki hep sizin için çalıştım.
*Sınavı kazanabilir miyim ki?
*Öyle iyi ki anlatamam.

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI

HECE YAPISI VE SATIR SONUNDA *başa baş, bire bir (ölçü), dişe diş,
KELİMELERİN BÖLÜNMESİ göze göz, teke tek
İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik
*ardı ardına, boşu boşuna,
yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur:
peşi peşine, ucu ucuna vb.
ba-şöğ-ret-men,
il-ko-kul,
UYARI: Pekiştirilmiş sözcükler bitişik yazılır. İkilemelerle
Ka-ra-os-ma-noğ-lu vb.
karıştırmamalıyız.
*Darmadağınık,
Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf
karmakarışık,
bırakılmaz:
darmaduman,
................................................................................u-
sırılsıklam,
çurtma değil,
çırılçıplak vb…
..........................................................................uçurt-
ma;
.......................................................................müdafa-
a değil, ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİ
.........................................................................müda- Kökeni Türkçe olan kelimelerin sonunda b, c, d,
faa; g ünsüzleri bulunmaz. Ancak anlam farkını belirtmek
üzere ad, od, sac gibi birkaç kelimenin yazılışında bu
Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kurala uyulmaz:
kesme işareti kullanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.
.........................................................................Edirne’ *od(ateş), ot (bitki);
nin... *sac (yassı demir), saç (kıl).
........................................................................Ankara’
dan... Dilimizdeki hac, şad, yâd gibi birkaç örnek
......................................................................... 1996’ dışında, alıntı kelimelerin özgün biçimlerinin
da... sonlarında bulunan yumuşak ünsüzler sertleşir:
*etüt etüd metot metod
Standart standard ahenk aheng
İKİLEMELERİN YAZILIŞI
UYARI: Son ünlüleri kalın sıradan olmasına karşın son
İkilemeler ayrı yazılır:
sesleri ince söylenen bazı alıntı kelimeler ince ünlülü
*adım adım, ağır ağır, bata çıka,
ekler alır:
çoluk çocuk, düşe kalka, eciş bücüş,
eğri büğrü, saçma sapan vb.
alkol / alkolü,
hakikat / hakikati,
m ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır:
idrak / idrakimiz,
*at mat *çocuk mocuk,
kontrol / kontrolü,
*dolap molap * kapı mapı vb.
saat / saate,
sadakat / sadakati,
UYARI: İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan
santral / santraller
ikilemeler de ayrı yazılır:
*baş başa, diz dize, el ele,
*omuz omuza, art arda yüz yüze

*baştan başa, daldan dala, elden ele,

günden güne, dilden dile

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI

KISALTMALARIN YAZIMI
1-Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının UYARI: Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen
kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin büyük eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır:
olarak yazılmasıyla yapılır. * TDK’ya dün gittik.
-TDK’ye dün gittik.
*TBMM, TDK, ABD, THY, İTÜ * SGK’dan belge almalısınız.
B (batı), D (doğu), SGK’den belge almalısınız.
BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi)
BDT’ye,
UYARI: Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda THY’de,
nokta kullanılmaz. İki istisnası vardır: TRT’den,
T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve TL’nin vb.
T. (Türkçe)
UYARI: Kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir
Dikkat: M.Ö M.S. kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde
kısaltmanın okunuşu esas alınır:
2. Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları *ASELSAN’da çalışıyormuş.
kullanılır ve bunların sonuna nokta konmaz. *BOTAŞ’ın açıklamalarını takip edeceğiz.
*m (metre), mm (milimetre), *NATO’dan
cm (santimetre), km(kilometre), *UNESCO’ya
g (gram), kg (kilogram),
l (litre), hl (hektolitre) UYARI: Numara sözünün kısaltması da kelime gibi
okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre
3. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında getirilecektir:
kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk *No.lu, No.suz
harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate
alınır. UYARI: Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli
kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz. Bu tür
Uyarı: Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra,
unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk kelimenin veya üs işaretinin okunuşuna uygun olarak
harf küçük olur: yazılır:
*Alm. (Almanca), *İng.(İngilizce), cm³e (santimetreküpe), cm³’e
* Prof. (Profesör) *haz. (hazırlayan), m²ye (metrekareye) m²’ye
*çev. (çeviren), *ed. (edebiyat),
* fiz. (fizik) vb. *vs. (vesaire)
*Kocatepe Mah. DÜZELTME İŞARETİ

UYARI: Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen 1-Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan
eklerde kelimenin okunuşu esas alınır. Kısaltmanın kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan
sonunda nokta varsa kesme işareti kullanılmaz. ünlülerin üzerine konur:
*cm’yi, kg’dan, mm’den, kr.un vb.
*adem (yokluk), âdem (insan)
*Elmanın kg’sini 5TL’ye aldım. *adet (sayı), âdet (gelenek, alışkanlık)
Elmanın kg’ını 5TL’ye aldım. *alem (bayrak), âlem (dünya, evren)
*aşık (eklem kemiği), âşık (vurgun, tutkun)
*Prof.un olaydan haberi yokmuş. *hala (babanın kardeşi), hâlâ (henüz)
Prof.ün olaydan haberi yokmuş. *rahim (esirgeme), rahîm (koruyan, acıyan)
*şura (şu yer), şûra (danışma kurulu)
*20 yy’da çok kötü olaylar yaşandı. *hal (sebze vb. satış yeri) hâl (durum, vaziyet)
20 yy.da çok kötü olaylar yaşandı.

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI


2. Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım
kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k
ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine
konur:
*dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr
*dükkân, hikâye, kâfir, kâğıt, Hakkâri, Kâzım; mahkûm,
YABANCI ÖZEL ADLARIN YAZILIŞI
Latin Harflerini Kullanan Dillerdeki Özel Adlar
1. Latin harflerini kullanan dillerdeki özel adlar
özgün biçimleriyle yazılır:
*Beethoven, Byron, Cervantes, Chopin, Rousseau,
Shakespeare
*Bologna, Buenos Aires, Iorga, New York, Nice,
Rio de Janeiro

*mezkûr, sükûn, sükût vb. NOT: Ancak Batı dillerinde kullanılan adların okunuşları
ayraç içinde gösterilebilir:
Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra Shakespeare (Şekspir) vb.
gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile
yazılır: 2. Eskiden dilimize yerleşmiş bazı Batı kökenli kişi ve
*Halûk, Lâle, Nalân , Balâ, yer adları Türkçe söylenişlerine göre yazılır:
Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki vb.
*Napolyon, Şarlken, Şarl (Demirbaş Şarl); Atina, Brüksel,
Uyarı: -L sadece özel adlarda geçerlidir. Cenevre, Londra, Marsilya, Münih, Paris, Roma, Selânik,
* Bahçeye lale ektim. Venedik, Viyana, Zürih; Hollanda, Letonya,
* Lâle Hanım yarın seminer verecek. Lüksemburg vb.

3. Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle
karışmasını önlemek için kullanılır:
*Türk askeri - askerî okul,
*İslam dini - dinî bilgiler,
*fizik ilmi - ilmî tartışmalar,
*Atatürk’ün resmi - resmî kuruluşlar vb.
Nispet eki alan kelimelere Türkçe ekler
getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır:
*millîleştirmek, millîlik, resmîleştirmek, resmîlik vb.
3. Yabancı özel adlardan türetilmiş akım adları
Türkçe söylenişlerine göre yazılır:
*Dekartçılık, NEpikürcülük, Kalvenci, Kalvencilik,
Kalvenizm, Kartezyenizm, Lüterci, Lütercilik, Marksçılık,
Marksist, Marksizm vb.
4. Ait olduğu dilde ayrı yazılan yer adları Türkçede
de ayrı yazılır:
*Buenos Aires,Hyde Park, New Orleans, New York,
Rio de Janeiro, San Marino vb.

UYARI: Karışma ihtimali yoksa şapka konmaz.

ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİ
*Hukuki süreç henüz bitmedi.
*Ben siyasi konuşmaları pek sevmem.
Kökeni Türkçe olan kelimelerin sonunda b, c, d,
*Ahlaki konularda çok hassastır.
g ünsüzleri bulunmaz. Ancak anlam farkını belirtmek
*Medeni durumunun bekar olduğunu biliyorum.
üzere ad, od, sac gibi birkaç kelimenin yazılışında bu
kurala uyulmaz:
*ad (isim), at (binek hayvanı);
SİMGELERİN YAZIMI *od (ateş), ot (bitki);
1. Elementlerin simgeleri, uluslararası biçimleriyle *sac (yassı demir), saç (kıl).
kullanılır: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir) vb.
2. Ekler elementlerin simgelerine değil adlarına Dilimizdeki hac, şad, yâd gibi birkaç örnek dışında,
getirilir: Au’ya değil altına, Fe’ye değil demire vb. alıntı kelimelerin özgün biçimlerinin sonlarında bulunan
yumuşak ünsüzler sertleşir:
*bant (<band), *bent (<bend),
*cilt (<cild), *etüt (<etüd),
*metot (<metod), *standart (<standard);

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI

Bu gibi alıntılar ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında kelime sonlarındaki sert ünsüzler yumuşar:
*kitap / kitabı, *sebep / sebebi; *bant / bandı,
*bent / bendi, *cilt / cildi, *etüt / etüdü,
*metot / metodu, *standart / standardı;

UYARI: Bazı alıntı kelimelerde yumuşama olmaz:

ahlak / ahlakın, cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrakı, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka, sepet / sepeti, tank / tankı vb.

YAZIMI KARIŞTIRILAN BAZI SÖZCÜKLER

birçok birebir (etkili) şofben

birkaç bire bir (karşılıklı) teneffüs
bir an yüzyıl (dönem) unvan
bir gün yüz yıl (sayı) pardösü
bugün art arda pantolon
şu an yan yana maydanoz
bir şey el ele karnabahar
pek çok masmavi entelektüel
pek az karmakarışık kolektif
hiçbir yanlış kurdele
hiç kimse yalnız sezaryen
her biri egzoz vejetaryen
her an asfalt iddia
herhangi bir şey şoför naylon
gitgide fiyat rastlantı
birdenbire orijinal restoran
birbirimizi sürpriz menü
gelgelelim gardırop direkt (doğrudan)
ikide bir espri antrenman
herkes ızdırap tribün
ya da makine günübirlik
tren motosiklet hazırcevap
kravat dinozor hıncahınç
tıraş erozyon kırkikindi
kılavuz eşofman kupür
kulüp lavabo tabii ki
gurup (gün batımı) inisiyatif hoşça kal
birtakım laboratuvar hoş geldiniz
bir takım (sayı) radyasyon günaşırı
stajyer fasulye

ORHAN BİLİR TÜRKÇE DERS NOTLARI