XXXII OGÓLNOPOLSKIE

WARSZTATY PRACY PROJEKTANTA KONSTRUKCJI

BESKIDY WISŁA, 7 ÷ 10 marca 2017 r. KRAKÓW

Michał TOPOLNICKI ∗

DOBRA PRAKTYKA STOSOWANIA I PROJEKTOWANIA

WGŁĘBNEGO MIESZANIA GRUNTU NA MOKRO (DSM)

1. Wstęp

Pod względem liczby i różnorodności krajowe wdrożenia technologii wgłębnego mieszania na

mokro DSM (ang. Deep Soil Mixing), które objęły m.in. nasypy drogowe i kolejowe, obiekty
mostowe, budynki mieszkalne i przemysłowe, silosy, centra komercyjne, posadzki, parkingi
i place składowe, obudowy wykopów i przesłony przeciwfiltracyjne, zajmują czołowe miejsce
w Europie. Na kolumnach DSM posadowiono ponad 250 wiaduktów/mostów drogowych
i kolejowych oraz ponad 300 turbin wiatrowych (dane obejmują tylko budowy firmy Keller
Polska), a oba rodzaje zastosowań były pierwszymi w skali międzynarodowej [10, 15].
Z perspektywy ponad 1000 wdrożeń w ciągu ostatnich 17 lat (szacunek autora) można stwierdzić,
że metoda DSM zajęła trwałe miejsce w polskiej geotechnice, podobnie jak to ma miejsce
w rozwiniętych krajach na świecie. Kolejna światowa konferencja poświęcona wgłębnemu
mieszaniu gruntu na sucho i na mokro odbędzie się w Gdańsku w roku 2020.
Rosnącej liczbie zastosowań DSM towarzyszą od początku prace nad unormowaniem zasad
stosowania tej metody, m.in. w Europie [2, 3, 8] i Polsce [17]. Nie nadążają jednak za potrzebami
praktyki, a zakres uregulowanych zagadnień jest ciągle niewystarczający, zwłaszcza w odniesieniu
do projektowania. W tej sytuacji istotne znaczenie mają udokumentowane przykłady praktyki
projektowej, oparte na doświadczeniu firm geotechnicznych wykonujących te roboty. W Polsce
korzystano z prac [12, 14], w których przyjęto zachowawcze założenia projektowe, uznając takie
podejście za właściwe dla początkowych wdrożeń DSM. Chodziło bowiem o zapewnienie
zrównoważonego rozwoju technologii DSM w kraju i o stopniowe optymalizowanie zastosowań
w miarę gromadzonego doświadczenia.
Szybko rosnące zastosowania DSM spowodowały wzrost zainteresowania technologią
wgłębnego mieszania gruntu także wśród projektantów i wykonawców, którzy wcześniej nie
projektowali lub nie wykonywali takich robót, a na krajowym rynku usług geotechnicznych
wzrosła konkurencja. Takim uwarunkowaniom towarzyszą pozytywne i negatywne zachowania.
Z jednej strony, podejmowane są dalsze prace i badania, aby w racjonalny sposób optymalizować
projektowanie i wykonawstwo robót DSM, zgodnie ze wspomnianą strategią stopniowego

∗
Prof. dr hab. inż. – Keller Polska Sp. z o.o.

295
rozwoju. Z drugiej strony, pojawiają się przypadki poszukiwania źle rozumianych oszczędności.
Na przykład, zaniżanie zawartości cementu w stabilizowanym gruncie, przyspieszanie czasu
wykonania kolumn DSM kosztem jakości wymieszania, zmniejszanie liczby kolumn skutkujące
ich nadmiernym wytężeniem, arbitralne zmniejszanie współczynników bezpieczeństwa, obniżanie
standardów rejestracji wykonania kolumn lub zmniejszanie wymagań w zakresie kontroli jakości
robót. W konsekwencji, w sposób niekontrolowany rośnie ryzyko, aż dochodzi do nieudanego
zastosowania. Takie przypadki, pomimo że stanowią znikomy ułamek procenta udanych
zastosowań, z reguły nie są obiektywnie analizowane na szerszym forum. Obrastają
‘półprawdami’ oraz erodują zaufanie do technologii i zasad projektowania. Argumenty ‘przeciw’
łatwo padają na podatny grunt wśród tych, którzy nie rozumieją technologii DSM i nie zadają
sobie trudu, aby je zweryfikować.
Biorąc pod uwagę potrzebę uaktualnienia zasad projektowania DSM [12-14] w nawiązaniu do
zebranego doświadczenia i nowych regulacji międzynarodowych [3,4,8] oraz celowość
podniesienia standardu krajowych aplikacji DSM podjęto próbę podsumowania dobrej praktyki
stosowania i projektowania wgłębnego mieszania gruntu na mokro. Szczególną uwagę zwrócono
na właściwości i zasady projektowania cementogruntu, których zrozumienie i wdrożenie ma
podstawowe znaczenie dla podniesienia standardu projektowania DSM. Wykonawcze aspekty
wgłębnego mieszania gruntu uwzględniono tylko w zakresie ich wpływu na projektowanie.

2. Proces wdrożenia wzmocnienia gruntu DSM w praktyce budowlanej

Wdrożenie wzmocnienia gruntu DSM w praktyce budowlanej następuje w trzech etapach.

Pierwszy obejmuje zebranie i analizę danych wyjściowych, drugi projektowanie geotechniczne,
a trzeci wykonanie robót wraz z kontrolą jakości (rys. 1).
Pierwszy etap nie jest trywialny. W tej fazie prac należy dokonać wstępnej analizy
możliwości i celowości zastosowania technologii DSM w warunkach przedmiotowej inwestycji,
bazując na ugruntowanej wiedzy i doświadczeniu, a w uzasadnionych przypadkach także na
badaniach próbek cementogruntu wymieszanych w warunkach laboratoryjnych lub nawet
polowych. Dogłębna analiza pozwala zidentyfikować korzyści i ryzyka związane z zastosowaniem
technologii DSM i stanowi podstawę racjonalnych decyzji. Z tego powodu powinna być wykonana
tylko przez kompetentne osoby, mające doświadczenie projektowe i wykonawcze.
Drugi etap obejmuje iteracyjne dochodzenie do optymalnych rozwiązań projektowych DSM,
które powinny spełniać wymagania stanu granicznego nośności i stanu granicznego
użytkowalności przy możliwie najmniejszym nakładzie kosztów. Istotną rolę w tym procesie
odgrywa projektowanie cementogruntu, a zwłaszcza określenie charakterystycznej wytrzymałości
cementogruntu na ściskanie biorąc pod uwagę nie tylko rodzaj i właściwości gruntu oraz rodzaj
i ilość zastosowanego spoiwa, ale również funkcję projektowanego wzmocnienia gruntu
i charakterystykę planowanego układu kolumn DSM. Trafne określenie właściwości fizycznych
i mechanicznych cementogruntu stanowi istotną trudność w projektowaniu biorąc pod uwagę
różnorodność gruntów i spoiw hydraulicznych oraz specyfikę procesu mieszania gruntu
z zaczynem in-situ. Z tego powodu dobrą praktyką, przynoszącą wymierne korzyści inwestorom,
jest wykonywanie pilotowych badań cementogruntu dla potrzeb projektu geotechnicznego na
próbkach wymieszanych w laboratorium, a w uzasadnionych przypadkach także prób polowych.
W porównaniu do praktyki międzynarodowej, w Polsce korzysta się z tej pomocy zbyt rzadko.
Kluczowe znaczenie ma także stosowanie adekwatnych modeli i analiz obliczeniowych, które
muszą właściwie uwzględniać współpracę kolumn DSM z gruntem i przedmiotowym obiektem
budowlanym.
W trzecim etapie podstawowe znaczenie ma zapewnienie dobrej jakości wykonania robót.
Ponieważ mieszanie gruntu odbywa się in-situ, szczególną rolę odgrywa sprzęt i dokumentacja
wykonania robót z udziałem zaawansowanych systemów automatycznej rejestracji parametrów
produkcyjnych. Wymagania w tym zakresie, zamieszczane w projektach i specyfikacjach
technicznych, powinny odpowiadać dobrej praktyce wykonawczej, co wymaga śledzenia rozwoju
296
technologii oraz współpracy z wykonawcami robót DSM. Dobrą praktyką, zwłaszcza w przypadku
projektów o dużym znaczeniu, jest kontrolowanie sprzętu oraz sposobu wykonania i rejestrowania
kolumn na poletkach próbnych przed rozpoczęciem wykonywania podstawowego zakresu robót.

Charakterystyka
obiektu, obciążenia, Projekt Wykonawczy,
kryteria funkcjo- Badania pilotowe
cementogruntu dla Specyfikacje Techn.
nalne i użytkowe
projektowania? Tak

Warunki gruntowe, Badania

wodne i lokalne Nie lab. i/lub polowe
miejsca budowy cementogruntu Poletko
próbne
DSM?
Publikacje, normy, Projektowanie Tak
zalecenia, doświa- cementogruntu
Nie
dczenia z innych Poletko
wdrożeń DSM Schemat próbne
wzmocnienia

Etapy:
Analizy Realizacja
1: Zbieranie/analiza robót DSM
danych wyjściowych

2: Projektowanie
geotechniczne Wypełnienie
kryteriów
projektowych? Kontrola wykonania
Nie Tak
3: Wykonanie robót (Monitoring – opcja)

Rys. 1. Proces wdrożenia wzmocnienia gruntu DSM w praktyce budowlanej

W dalszej części skupiono się na wybranych zagadnieniach szczegółowych, które wchodzą

w zakres dwóch pierwszych etapów wdrażania DSM w praktyce.

3. Analiza danych wyjściowych

3.1. Możliwości aplikacyjne oraz zalety i ograniczenia DSM

Możliwości aplikacyjne wgłębnego mieszania gruntu na mokro są bardzo szerokie i obejmują:

1 - wzmacnianie gruntu, 2 - zabezpieczenie gruntu przed upłynnieniem, 3 - obudowy wykopu
i konstrukcje oporowe, 4 - stabilizowanie skarp, 5 - przesłony przeciwfiltracyjne, 6 - stabilizację
i solidyfikację zanieczyszczeń (inżynieria środowiska).
Koncentrując się na pierwszej grupie zastosowań i analizując światowe wdrożenia można
wyciągnąć wniosek, że pod względem rodzaju obiektów inżynierskich i stopnia ich ważności nie
ma zasadniczych ograniczeń w stosowaniu DSM. Wskazują na to spektakularne zastosowania
DSM w krajach, gdzie przeciętne warunki gruntowe oraz oddziaływania sejsmiczne są
nieporównywanie gorsze niż w Polsce. Przykładowo, w Japonii, która jest liderem w stosowaniu
DSM i gdzie dominującym rodzajem gruntu są miękkoplastyczne iły o wilg. od 60 do 120%,
wzmocniono do roku 2010 około 73,3 mln m3 gruntu na lądzie i dnie morza, m.in. pod falochrony
i nabrzeża poddane intensywnym obciążeniom dynamicznym i zmiennym [6]. W Korei
posadowiono 2-gi co wielkości na świecie tunel podmorski, a w Azji rozpoczęła się budowa
elektrowni atomowej, która w całości będzie posadowiona na gruncie wzmocnionym metodą
DSM.
Mieszanie wgłębne gruntu, podobnie jak inne metody wzmocnienia podłoża w geotechnice,
ma zalety i ograniczenia. Analizując możliwości zastosowania DSM w odniesieniu do planowanej
inwestycji oraz płynących stąd korzyści i ryzyka jest pomocne uwzględnienie zestawienia
zamieszczonego w tabl. 1.
297
 Tablica 1. Główne zalety i ograniczenia metody wgłębnego mieszania gruntu na mokro

Zalety Ograniczenia

• Efekt stabilizacji gruntu cementem uzyskuje
się dla wszystkich rodzajów gruntu
• Właściwości stabilizowanego gruntu mogą
być dostosowane do potrzeb
(projektowanie cementogruntu)
• Łatwość wykonywania kolumn stycznych
i zachodzących na siebie oraz dostosowania
schematu wzmocnienia do potrzeb projektu
• Niewielkie oddziaływanie w gruncie,
mogące szkodzić sąsiednim obiektom
• Dobra wydajność, stąd korzystne dla dużych
projektów
• Brak wibracji, umiarkowany hałas w czasie
robót
• Może być stosowane na lądzie, w strefie
brzegowej i na morzu
• Rodzaj i stan gruntu wpływają na efektywność
wiązania cementogruntu
• Jednorodność i właściwości wzmocnionego
gruntu mogą się znacznie zmieniać
(typowy rozrzut większy niż dla betonu)
• Ograniczenie głębokości mieszania; brak
możliwości wykonywania kolumn nachylonych;
nie można wzmacniać wydzielonych warstw gr.
• Kolumny nie mogą być wykonywane w linii
istniejących obiektów (poza met. hybrydową)
• Trudność przechodzenia przez warstwy silnie
zagęszczone, zwarte lub zawierające kamienie
• Ciężar maszyny może ograniczać wjazd na
bardzo słaby grunt
• Wrażliwość cementogruntu na warunki
atmosferyczne i cykle zamarzanie/odtajanie

Mieszanie gruntu może być wykonane w ten sposób, że cała objętość słabego gruntu zostaje
wymieszana ze spoiwem, lub w dowolnie ustalonym stopniu wzmocnienia. Ściany wykonywane
z zachodzących kolumn stosuje się głównie do zabezpieczania wykopów i stabilizacji zboczy,
a także do wykonywania szczelnych przesłon.

3.2. Kiedy mieszanie na mokro?

O zasadności i efektywności zastosowania metody wgłębnego mieszania gruntu na mokro

w przypadku konkretnego projektu decyduje wiele czynników. Pogłębione studia w tym zakresie
powinny być częścią prac projektowych. Na etapie wstępnego rozpoznania przydatne są
praktyczne wskazówki, wymienione w dalszej części. Mają charakter orientacyjny. Nie należy ich
interpretować jako ostrych granic stosowania mieszania gruntu na mokro.
Pierwszą wskazówką jest rodzaj gruntu, biorąc pod uwagę, że zasadniczo nie ma ograniczeń
do stosowania DSM ze strony rodzaju ani ważności obiektu budowlanego. Rodzaj gruntu
rodzimego w dużym stopniu determinuje możliwość i efektywność zastosowania technologii
wgłębnego mieszania na mokro. Piaski i gliny mieszają się lepiej niż iły i grunty organiczne,
a cementogrunt osiąga wyższe wytrzymałości przy tej samej zawartości cementu. Do
przybliżonego oszacowania skuteczności i potrzebnego zakresu wzmocnienia DSM w przypadku
konkretnego projektu wystarczają w zasadzie informacje zamieszczone w punktach 4.2, 4.3, 4.11
i tabl. 4.
Drugą jest wilgotność gruntu rodzimego. Znaczenie początkowej wilgotności gruntu dla
przebiegu mieszania i wytrzymałości cementogruntu można ocenić na podstawie wyników badań
pokazanych na rysunku 1. Badania wykonano w warunkach laboratoryjnych mieszając piasek
i glinę pylastą z zaczynem cementowym o W/C = 1,0. Ilość zaczynu we wszystkich badaniach
zmieniano w ten sposób, aby wypadkowa zawartość cementu we wszystkich przypadkach była
taka sama i wynosiła 200 kg/m3. Piasek miał wilgotność naturalną 14%, a glina 39%. Dolewając
wodę, przed dodaniem zaczynu, zmieniono początkową wilgotność piasku na 20, 25, 30 i 40%
(ostatni punkt można pominąć, bo wilgotność była powyżej chłonności gruntu) oraz 50, 70, 100
i 120% dla gliny [1].

298
 ( wn = 14%, wr = 31,5% )

( wn = 39%, wL = 54% )

Zaczyn:
ρ =1,5 g/cm3
CEM III/A 32,5

Rys. 1. Wytrzymałość cementogruntu na ściskanie w zależności od początkowej wilgotności gruntu,

przy stałej zawartości cementu we wszystkich próbkach 200 kg/m3.

Woda zawarta w gruncie zwiększa wypadkowy wskaźnik W/C. Dla piasku od wartości 2,1 dla
próbki o wilgotności naturalnej do 2,9 przy pełnym nasyceniu, a dla gliny od 3,6 do 4,8. Mieszanie
na mokro gruntu o zbyt wysokiej wilgotności początkowej przestaje być stopniowo efektywne.
Należy zauważyć różnicę w zachowaniu gliny. Mieszanie przy wilgotności naturalnej było mniej
skuteczne niż dla próbki o wilgotności początkowej 120%. Powodem jest niski stopień
wymieszania gliny z zaczynem, nawet pomimo mieszania w laboratorium. Próbka była za sucha.
Najskuteczniejsze jest mieszanie gliny o wilgotności początkowej zbliżonej lub nieco większej od
granicy płynności (54%). Ten wniosek ma istotne znaczenie praktyczne.
Analizując informacje o wilgotność gruntu w miejscu budowy należy zwrócić uwagę, że
znaczenie początkowej wilgotności dla zastosowań DSM w gruntach niespoistych jest inne oraz
mniej ważne niż dla gruntów spoistych i organicznych. Grunty niespoiste są dobrym składnikiem
cementogruntu. Mają dużo mniejszą chłonność. Zmiana W/C jest mała, a cementogrunt osiąga
duże wytrzymałości już przy niskiej zawartości cementu. Utrudnienia dla DSM są natury
wykonawczej. Występują w przypadku zbyt niskiej wilgotności gruntu. Zbyt suche piaski są
trudne do penetracji i silnie chłoną wodę. Podawanie zaczynu musi spełniać dodatkową funkcję
‘smarowania’ mieszadła, co zwiększa zużycie. Natomiast w przypadku gruntów spoistych
i organicznych można przyjąć, że stosowanie mieszania na mokro przy wilgotności początkowej
powyżej 120% jest nieefektywne.
Trzecią wskazówką jest agresywność środowiska gruntowego, w tym zwłaszcza skład
chemiczny wody gruntowej. Zalecenia w tym zakresie, za [3], zamieszczono w punkcie 4.4. Jest
istotne, że stosując odpowiednie cementy, dostosowane do rodzaju agresywności, można
zapobiegać negatywnym skutkom agresywnego oddziaływania wody gruntowej. Dalsze
możliwości związane są z dodatkowymi zapasami bezpieczeństwa, uwzględnianymi
w projektowaniu geotechnicznym.
Czwartą wskazówką jest zawartość części organicznych Iom. Dla zawartości Iom ≤ 15% można
osiągnąć porównywalne wytrzymałości jak dla tego samego gruntu bez części organicznych, ale
przy rosnącej zawartości cementu. Po przekroczeniu 20% wytrzymałości są niskie nawet przy
wysokim dozowaniu cementu, co wyznacza praktyczną granicę stosowania.
Kolejne wskazówki związane są technicznymi możliwościami i warunkami realizacji robót
DSM. Istotne znaczenie ma m.in. miąższość oraz głębokość zalegania słabego gruntu.
Utrudnieniem może być także konieczność przejścia mieszadła przez zagęszczone lub zwarte
grunty, leżące powyżej warstwy słabej. Omówienie tych zagadnień wykracza jednak poza ramy
niniejszego opracowania.

299
4. Projektowanie geotechniczne

4.1. Ogólny mechanizm stabilizacji gruntu spoiwem cementowym

Ogólny mechanizm stabilizacji gruntu spoiwem cementowym obejmuje cztery etapy:

uwodnienie spoiwa, wymianę jonową, formowanie produktów hydratacji cementu oraz
formowanie produktów reakcji pucolanowej (rys. 2).

Rys. 2. Ogólny mechanizm stabilizacji gruntu spoiwem cementowym

Uwodnienie spoiwa i trwający dalej proces absorpcji wody zmniejszają początkową

wilgotność stabilizowanego gruntu, a wymiana jonowa zmienia fizyczne właściwości gruntu oraz
powoduje obniżenie plastyczności gruntu. Ten efekt wykorzystuje się przy wykonywaniu
powierzchniowej stabilizacji gruntu, np. w drogownictwie, ponieważ dodanie niewielkiej ilości
cementu lub wapna ułatwia i podnosi skuteczność zagęszczania gruntu. Hydratacja cementu
i reakcja pucolanowa powodują twardnienie cementogruntu, przy czym nabieranie wytrzymałości
w czasie hydratacji jest szybkie i trwa krótko, a w przypadku reakcji pucolanowej jest wolne
i rozciągnięte w czasie. Pucolany, najczęściej pod postacią popiołów lotnych i mikrokrzemionki,
nie twardnieją samodzielnie po zmieszaniu z wodą, ale reagują chemicznie z wodorotlenkiem
wapnia w środowisku wodnym tworząc uwodnione krzemiany wapnia, będące również produktem
hydratacji cementu. W rezultacie struktura stwardniałego cementogruntu staje się bardziej zwarta,
tworząc materiał o zwiększonej wytrzymałości oraz trwałości, a proces ten może trwać bardzo
długo (nawet lata). Dwa ostatnie etapy mają zasadnicze znaczenie dla wzmacniania gruntu metodą
wgłębnego mieszania przy udziale stosunkowo dużych ilości spoiwa cementowego.

4.2. Czynniki wpływające na wytrzymałość cementogruntu DSM

Projektowanie cementogruntu sprowadza się do określenia (prognozowania) wartości
parametrów fizycznych i mechanicznych materiału, który powstanie w wyniku wymieszania
gruntu z zaczynem cementowym in-situ. Podstawowym parametrem projektowym dla większości
zastosowań DSM jest wytrzymałość cementogruntu na ściskanie fc, która zależy przede wszystkim
od rodzaju gruntu oraz jego właściwości fizycznych i chemicznych, składu wody gruntowej,
rodzaju i ilości cementu, gęstości zaczynu i sposobu podawania, stopnia wymieszania gruntu
z zaczynem oraz od czasu i warunków dojrzewania cementogruntu. Szczegółowy wykaz
czynników wpływających na wytrzymałość cementogruntu zamieszczono w tabl. 2.
Pomimo wielu badań i bogatej literatury, zwłaszcza w odniesieniu do powierzchniowej
stabilizacji gruntów i iniekcji geotechnicznych, prognozowanie właściwości cementogruntu pod
kątem planowanego zastosowania DSM jest trudne i wymaga doświadczenia. Wynika to z braku
adekwatnego modelu cementogruntu, umożliwiającego analizowanie ilościowego i wypadkowego
oddziaływania czynników wymienionych w tablicy 2. Dlatego w praktyce projektowej często
korzysta się z doświadczeń zdobytych w porównywalnych warunkach gruntowych na
wcześniejszych budowach, o ile są dostępne i miarodajne. Jednak najlepszym sposobem jest
300
wykonanie badań pilotowych cementogruntu dla potrzeb projektowania geotechnicznego. Badania
pilotowe na próbkach gruntu wymieszanego z zaczynem cementowym w warunkach
laboratoryjnych nie są ani trudne, ani kosztowne. Wymagają przede wszystkim zarezerwowania
czasu. W ramach dobrej praktyki projektowej powinny być wykonywane znacznie częściej niż do
tej pory.
Tablica 2. Główne czynniki wpływające na wytrzymałość cementogruntu w zastosowaniach DSM

Czynniki
Grunt i woda gruntowa
Cement, dodatki,
woda zarobowa
Sprzęt i sposób mieszania
Czas i warunki dojrzewania
Charakterystyka
rodzaj, skład granulometryczny, mineralogia, wilgotność, granice
konsystencji, zawartość części organicznych, skład chemiczny
oraz pH wody gruntowej, ewentualne zanieczyszczenia
skład, ilość i jakość spoiwa cementowego, gęstość zaczynu,
jakość wody zarobowej
konstrukcja mieszadła, sposób mieszania i podawania zaczynu,
czas mieszania
czas dojrzewania, temperatura, wilgotność, cykle opad/susza,
ekspozycja na zamarzanie/odtajanie

4.3. Pilotowe badania cementogruntu

Program badań pilotowych należy dostosować do potrzeb planowanego wdrożenia DSM.

Odpowiednio zaplanowane badania zmniejszają ryzyko nieosiągnięcia założonych parametrów
fizycznych i mechanicznych cementogruntu w warunkach budowy. Pozwalają także sprawdzić
działanie różnych cementów oraz w racjonalny sposób optymalizować zużycie cementu, które ma
duży wpływ na koszt wzmocnienia gruntu metodą DSM.
Na rysunku 3 pokazano przykład badań pilotowych, wykonanych na próbkach gliny pobranej
z miejsca budowy i wymieszanej w laboratorium z jednym rodzajem cementu w celu określenia
dozowania potrzebnego dla uzyskania zakładanej wytrzymałości cementogruntu.
fcm
[MPa]
(28 dni)

[kg/m3]

Rys. 3. Pilotowe badanie wytrzymałości cementogruntu przygotowanego w laboratorium

(grunt: glina, CEM II/B-V 32,5, średnie wytrzymałości fcm każdorazowo z 12 próbek)

Wykorzystując wyniki badań cementogruntu przygotowanego w laboratorium należy mieć na

uwadze, że w warunkach polowych średni stopień wymieszania gruntu z zaczynem cementowym
w kolumnie DSM może być niższy od stopnia wymieszania osiąganego w laboratorium, gdzie
uzyskuje się jednorodne próbki materiału. Z tego powodu dla warunków polowych zaleca się
przyjmować niższe wytrz. cementogruntu od tych, które uzyskano dla próbek wymieszanych
w warunkach laboratoryjnych. Przyjmowany stopień redukcji, w zakresie od 0,5 do 1, zależy od
dokładności wymieszania gruntu z zaczynem in-situ.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę, że podczas wykonywania kolumn DSM niezbędne
jest kontrolowanie wskaźnika wymieszania BRN (ang. Blade Rotation Number). Wskaźnik BRN

301
wyraża w uproszczony sposób pracę włożoną w czasie mieszania kolumny DSM, wyrażaną za
pomocą liczby obrotów pojedynczej belki mieszającej przypadającej na metr długości kolumny,
zgodnie z formułą:

BRN = M ⋅ ∑ (R pi V pi + Rwi Vwi )

n
[obr./m] (1)
i =1

gdzie:
M - liczba aktywnych belek mieszających (belka o długości równej średnicy kolumny liczy się
podwójnie), Rp - prędkość obrotowa mieszadła w fazie penetracji [obr./min], Vp - prędkość
penetracji mieszadła [m/min], Rw - prędkość obrot. mieszadła w fazie wyciągania [obr./min],
Vw - prędkość wyciągania mieszadła [m/min], n - liczba pełnych cykli mieszania dół-góra
biorąc pod uwagę sposób wykonywania kolumny (rys. 4). Zalecane wartości wskaźnika BRN
w zależności od rodzaju gruntu podano w tabl. 4.

Czas

miejsce przebieg alternatywny

wypływu Zagłębienie wzmacnianie stopy
kolumny
zaczynu mieszadła

Rys. 4. Możliwe sposoby wykonania kolumny DSM w jednym lub trzech cyklach mieszania

4.4. Jaki cement do DSM?

Analizując przydatność różnych cementów do wzmocnienia gruntu metodą DSM należy mieć
na uwadze, że głównym składnikiem cementogruntu są naturalne lub antropogeniczne grunty
zalegające w podłożu. Ich wpływ na właściwości fizyczne i mechaniczne cementogruntu jest
silniejszy niż w przypadku betonu (porównując udział gruntu do udziału kruszywa w betonie).
Ilustrują to badania pokazane na rysunku 5, wykonane przy stałej zawartości cementu dla trzech
rodzajów gruntu i pięciu cementów z grup CEM I-III [1]. Zastosowanie różnych cementów
zmieniło wytrz. cementogruntu ok. 1,5 raza dla torfu, 1,9 raza dla gliny i 2,8 raza dla piasku.
Natomiast wpływ rodzaju gruntu, największy w przypadku porównania torfu z piaskiem,
spowodował zmianę wytrzymałości około 8 do 23 razy. Grunt może również zawierać
zanieczyszczenia, a woda gruntowa może mieć agresywny skład chemiczny. Oba czynniki
dodatkowo utrudniają wiązanie cementogruntu.

fcm [MPa]
CEM III A 32,5R
Piasek (wn=14%) 200 kg/m3
Zaczyn W/C=1
Glina pylasta (wn=39%)

Torf (wn=600%)

Rys. 5. Wpływ rodzaju cementu na wytrzymałość cementogruntu po 60 dniach dojrzewania [1]

302
 Z powodu dominującego wpływu rodzaju gruntu na wytrzymałość cementogruntu najlepszym
sposobem sprawdzenia skuteczności wiązania analizowanego gruntu z wybranymi cementami oraz
określenia ilościowych zależności są bezpośrednie badania, które można wykonać na próbkach
gruntu wymieszanych w laboratorium w ramach badań pilotowych.
W krajowej praktyce do robót DSM używane są z reguły cementy powszechnego stosowania
z grup CEM I-III. Zastosowany cement powinien spełniać wymagania wynikające z klasy
ekspozycji cementogruntu w miejscu wykonania kolumn DSM oraz mieć potwierdzoną
przydatność do zastosowań geotechnicznych (oba warunki wg PN-EN 206-1). Inne rodzaje
cementów można użyć, jeżeli je wypróbowano w porównywalnych warunkach.
W przypadku narażenia na agresję chemiczną ze strony gruntu lub wody gruntowej
wzmocnienie gruntu DSM może być stosowane przy oddziaływaniu klasy XA1, a w przypadku
agresji siarczanowej także klasy XA2 [3]. Dla pozostałych rodzajów średniej (XA2) i silnej (XA3)
agresji chemicznej oraz w przypadku występowania w gruncie albo w wodzie gruntowej
substancji, które mogłyby negatywnie wpłynąć na właściwości cementogruntu, wdrożenie DSM
wymaga indywidualnej oceny przez rzeczoznawcę. Przy ocenie agresywnego oddziaływania wody
gruntowej na kolumny DSM należy zwrócić uwagę na intensywność przepływu wody w otoczeniu
cementogruntu. W warunkach stacjonarnych i przy małych prędkościach filtracji wody, a więc
w przypadku większości typowych zastosowań DSM, oddziaływanie jest znacznie mniej
destruktywne niż przy intensywnym przepływie i wymywaniu produktów ługowania.
Błędem popełnianym przez projektantów, mimo wielokrotnych wyjaśnień [por. 7]¸ jest żąda-
nie stosowania cementu CEM I-SR3 do wzmocnienia gruntu DSM pod drogowymi obiektami
inżynierskim na podstawie Rozporządzenia MTiGM z 2000 roku. Do robót DSM nie odnoszą się
przepisy dotyczące betonów mostowych. Skutki złych zapisów w projektach i specyfikacjach
DSM powodują absurdalne konflikty wykonawców i nadzoru.

4.5. Różnica między zawartością cementu a zużyciem cementu

Właściwości cementogruntu zależą od zawartości cementu w docelowym materiale, wyrażanej

w kg masy cementu przypadającej na objętość wymieszanego gruntu.
W przypadku wgłębnego mieszania na sucho zawartość cementu równa się zużyciu cementu
w przeliczeniu na objętość wzmocnionego gruntu, która jest równa objętości kolumny DSM
(pomijając niewielkie straty). Przy mieszaniu na mokro jest inaczej. Podczas mieszania gruntu
z zaczynem cementowym powstaje urobek, który wydostaje się na powierzchnię. Objętość urobku
odpowiada, z dobrym przybliżeniem, całkowitej ilości zużytego zaczynu ponieważ wzmacniane
grunty są z reguły nasycone wodą. Tym samym zawartość cementu w wymieszanym gruncie,
którego objętość odpowiada sumarycznej objętości kolumny i urobku, jest zawsze niższa od
‘nominalnego’ zużycia cementu przeliczonego na objętość wzmocnionego gruntu (objętość
kolumny), co zilustrowano przykładem na rysunku 6. Zamieszczony na rysunku wykres jest
przydatny w praktyce. Pozwala łatwo wyznaczyć docelową zawartość cementu we wzmocnionym
gruncie w zależności od gęstości objętościowej zaczynu oraz całkowitej objętości zużytego
zaczynu, odniesionej procentowo do objętości wzmocnionego gruntu.
W czasie wykonywania badań pilotowych na próbkach wymieszanych w laboratorium należy
zwrócić uwagę, aby zawartość cementu w przygotowanym i badanym cementogruncie
odpowiadała zawartości (a nie zużyciu) cementu w produkcyjnych kolumnach DSM.
W praktyce budowlanej często utożsamia się zużycie cementu z zawartością cementu, co jest
niewłaściwe. Przy braku zrozumienia można bowiem wykonać wzmocnienie gruntu metodą DSM
przyjmując planowaną docelową zawartość cementu w gruncie za wymagane zużycie cementu.
Pozwala to (pozornie) obniżyć koszt wykonania robót, ale jest kłopotliwe po stwierdzeniu, że nie
uzyskano zakładanej wytrzymałości cementogruntu ponieważ ilość cementu we wzmocnionym
gruncie jest niewystarczająca.

303
 Zużycie cementu [kg/m3] Zawartość cementu [kg/m3]
Masa cementu podzielona
przez objętość
wzmocnionego gruntu
≠ Masa cementu podzielona przez
sumę objętości wzmocnionego gruntu
i objętości wpompowanego zaczynu

Przykład:
Kolumna DSM: średnica Ø 0,8 m, długość 9 m
Objętość kolumny: 4,5 m
3

Objętość wpompowanego zaczynu: 1,55 m (1,55 / 4,5 = 34,4%)

3

Gęstość zaczynu: 1,5 g/cm

3

DSM Masa zużytego cementu: 1160 kg

Zużycie cementu: 1160 / 4,5 = 258 kg/m
3

Zawartość cementu w kolumnie: 1160 / (4,5+1,55) = 192 kg/m

3

Rys. 6. Różnica między zawartością cementu a zużyciem cementu w przypadku

mieszania gruntu metodą na mokro

4.6. Dojrzewanie cementogruntu

Jak wyjaśniono w 4.1, dojrzewanie cementogruntu przebiega dłużej niż wiązanie betonu, dla
którego umowny (normowy) koniec dojrzewania następuje po upływie 28 dni. Ma to istotne
znaczenie dla projektowania i zastosowań DSM oraz kontroli wytrzymałości cementogruntu.
Na rysunku 7 pokazano wyniki badań wytrz. na ściskanie cementogruntu otrzymanego po
zmieszaniu w warunkach laboratoryjnych namułu z okolic Gdańska, o wilgotności początkowej
51% i zawartości części organicznych 5,6%, z cementem hutniczym CEM III/A 32,5 [1].
Zawartość cementu wynosiła 200 kg/m3. Wytrzymałość zbadano po 3, 7, 28, 60, 120, 180 i 365
dniach dojrzewania cementogruntu. Stwierdzono, że wytrzymałość znacząco wzrosła po upływie
28 dni oraz że długotrwały przyrost wytrzymałości ma charakter logarytmiczny. Wniosek
potwierdzają także inne badania cementogruntu [6].

120

3 7 28 60 180 365

Rys. 7. Przyrost wytrzymałość cementogruntu w czasie dla próbek laboratoryjnych

(grunt: namuł wn =5 1%, Iom = 5,6%, γ = 16 kN/m3; W/C = 1; CEM III/A 32,5 - 200 kg/m3)

304
 Przyrost wytrzymałości cementogruntu w czasie dłuższym niż 28 dni potwierdzają także
wyniki badań - rys. 8, które obejmują dane ze 125 obiektów posadowionych na kolumnach DSM
w Polsce, 3835 próbek oraz 6 rodzajów cementu z grup CEM II i CEM III. Wzmacniane grunty
obejmowały głównie: plastyczne i miękkoplastyczne gliny, gliny pylaste oraz piaski gliniaste
o różnej wilgotności, a zawartość cementu wahała się w granicach od 250 do 350 kg/m3. Próbki
normowe 153 cm pobierano na mokro ze świeżo wykonanych kolumn. Badania wytrzymałości na
ściskanie wykonano po 3, 7, 14, 28 i 56 dniach wiązania cementogruntu. Przebieg linii trendu
wskazuje ciągły przyrost wytrzymałości oraz że proces wiązania nie kończy się po upływie 56 dni.

Uśredniona korelacja na podstawie:

125 obiektów DSM w Polsce,
3835 próbek pobranych na morko,
6 rodzajów cementu:
fc [MPa]

CEM II/B-V 32.5R

CEM II/B-S 32.5R
Średnia z minimalnych fc CEM II/B-M(S-V) 32.5R
Średnia ze średnich fc CEM II/B-M(V-LL) 32.5R
Linia trendu CEM III/A 32.5 N-NA
CEM III/A 32.5 N-LH/HSR/NA
Dni
fc,56 / fc,28 = 1,25
3 7 14 28 56

Rys. 8. Przyrost wytrzymałości cementogruntu w czasie dla próbek polowych

Powyższe przykłady badań laboratoryjnych i polowych są zgodne z doświadczeniami

w innych krajach. W zaleceniach FHWA [4] wskazuje się na 1,5 krotny wzrost wytrzymałości po
60 dniach w stosunku do wytrz. po 28 dniach dojrzewania, oraz w stosunku około 3:1 po 15 latach
w porównaniu do wytrzymałości po 60 dniach. Japońskie doświadczenia wykazują średni wzrost
wytrzymałości od 1,2 do 1,44 pomiędzy 28 a 91 dniem dojrzewania [6]. Ponadto stwierdzono,
badając próbki rdzeniowe pobrane z kolumn w wieku od 3 do 20 lat, że wytrz. cementogruntu
wzrosła ok. 2 do 5 razy, zależnie od rodzaju gruntu oraz zawartości i rodzaju cementu. Dla
cementu CEM III przyrosty wytrzymałości były większe niż dla CEM I, a zaczyn cementowy
o wysokim wskaźniku W/C obniża długoterminowy przyrost wytrzymałości w porównaniu do
zaczynu w o niskim W/C. Jednak we wszystkich przypadkach, a więc niezależnie od rodzaju
gruntu oraz rodzaju i zawartości cementu, zaobserwowano niemal liniowy przyrost
wytrzymałości cementogruntu z logarytmem czasu.
W światowej praktyce projektowej nie uwzględnia się jeszcze efektu długotrwałego wzrostu
wytrzymałości cementogruntu poza okres 90 dni, który stanowi utajony zapas projektowy.
W polskich zastosowaniach DSM zaleca się przyjmować wytrzymałość na ściskanie
cementogruntu po 60 dniach dojrzewania jako wartość miarodajną (bazową) dla potrzeb
projektowania i kontroli wytrzymałości.
Ze względów praktycznych na budowach bada się wytrzymałość cementogruntu zwykle po
upływie 28 dni dojrzewania. Dla wytrzymałości 28-dniowej można przyjmować:
fc,28 / fc,60 = 0,80 (2)
Projektant może dopuścić kontrolowanie wytrzymałości cementogruntu po 28 dniach
dojrzewania na podstawie korelacji (2) biorąc pod uwagę rodzaj wzmacnianego gruntu oraz rodzaj
i zawartość cementu.

4.7. Wytrzymałość charakterystyczna cementogruntu na ściskanie

Rozkłady empiryczne wytrzymałości polowej cementogruntu wykazują duży rozrzut, co jest

immanentną cechą technologii DSM, zarówno w przypadku mieszania na sucho, jak i na mokro
(rys. 9). Uzasadnia to stosowanie podejścia statystycznego do określenia wytrzymałości
charakterystycznej cementogruntu fck, jako reprezentatywnej dla projektowanego wzmocnienia

305
gruntu, która podlega weryfikacji w czasie i po zakończeniu robót DSM. Oprócz tego powinno się
uwzględnić funkcję projektowanego wzmocnienia gruntu w powiązaniu z charakterystyką
przyjętego schematu wzmocnienia za pomocą pojedynczych lub współpracujących ze sobą
kolumn DSM, która wpływa na poziom ufności fck w analizie probabilistycznej.

(a) (b)

Rys. 9. Histogramy wytrzymałości cementogruntu na ściskanie dla dwóch typowych budów

DSM oraz aproksymacje rozkładem normalnym i log-normalnym.

Analizy dużej liczby zrealizowanych budów DSM wykazały, że rozkład logarytmiczno-

normalny lepiej aproksymuje empiryczne rozkłady wytrzymałości na ściskanie niż rozkład
normalny, przyjmowany wcześniej [12,14]. Przy zweryfikowanym założeniu charakterystyczna
wytrzymałość cementogruntu na ściskanie fck wynosi:

exp [ f cm (ln f c ) − m s d (ln f c )]

f ck = min  (3)
≤ 12 MPa
gdzie:
1 n
f cm (ln f c ) = ∑ ln ( f ci ) - średnia wartości ln fci ,
n i =1
(4)

2
1 n
s d (ln f c ) = ∑ (ln ( f ci ) − f cm (ln f c )) - odchylenie standardowe wartości ln fci ,
n − 1 i =1
(5)

m - parametr statystyczny odpowiadający poziomowi ufności (prawdopodobieństwu), że

każda zbadana wytrzymałość fci nie będzie mniejsza od fck, przyjmowany z tablicy 3
w zależności od klasy zastosowania DSM,
n - populacja analizowanych wytrzymałości, przy czym analizę statystyczną zaleca się
stosować jeżeli n ≥10.
12 MPa - górne ograniczenie wytrzymałości cementogruntu dla technologii DSM wg [3].

Klasyfikacja zastosowań DSM, zamieszczona w tablicy 3, bierze pod uwagę funkcję

wzmocnienia gruntu w nawiązaniu do stanów granicznych nośności (ULS) i użytkowalności (SLS)
rozpatrywanego obiektu. Ustala dwie podstawowe klasy zastosowań, A i B.
Klasa A obejmuje przypadki, kiedy wzmocnienie/zastosowanie DSM musi zapewnić
spełnienie warunków stanu SLS oraz ULS obiektu. Odpowiada jej 90% poziom ufności z jakim
należy określić charakterystyczną wytrzymałość cementogruntu na ściskanie (10% kwantyl
dystrybuanty rozkładu wytrzymałości, uwzględniony także w [3]).
Natomiast do klasy B należą tylko te zastosowania DSM, w których rozpatrywany obiekt
może być posadowiony w sposób bezpośredni na niewzmocnionym gruncie bez obawy
o przekroczenie warunków stanu ULS, to znaczy kiedy wzmocnienie DSM projektuje się w celu
spełnienia warunków stanu granicznego użytkowalności obiektu. W praktyce dotyczy to
najczęściej potrzeby zredukowania nadmiernego osiadania obiektu. Dla tych przypadków
306
wprowadzono podklasy B1 i B2, z poziomami ufności 85% i 80% (15 i 20% kwantyle), zależne od
wrażliwości zastosowanego schematu wzmocnienia podłoża na skutki ewentualnego wyłączenia
pojedynczych kolumn z pracy w zespole, które mogłoby doprowadzić do przekroczenia stanów
SLS obiektu w wyniku przeciążenia pozostałych kolumn. Warto nadmienić, że zalecenia [8]
wprowadziły jeden poziom ufności 81% dla wszystkich zastosowań DSM (także dla iniekcji
strumieniowej), a wytyczne [4], w ramach nieco innej filozofii projektowania, uwzględniają
poziomy ufności z przedziału od 70 do 90%, przy czym dla odpowiedzialnych zastosowań DSM
zaleca się przyjmować co najmniej 80% poziom ufności.
Tablica 3. Poziomy ufności charakterystycznej wytrzymałości na ściskanie
w zależności od klasy zastosowania DSM
Klasa Poziom m
zastoso- Charakterystyka zastosowania DSM
wania ufności [-]
Obiekt ( budynek, nasyp, wiadukt, posadzka, skarpa, itd.) niestabilny
bez wzmocnienia gruntu.
A 90% 1,28
Wzmocnienie DSM potrzebne dla spełnienia warunków stanu
granicznego nośności (ULS) i użytkowalności (SLS).
Obiekt stabilny bez wzmocnienia gruntu.
Wzmocnienie DSM potrzebne tylko dla spełnienia warunków SLS.
B1 85% 1,04
Wypełnienie kryteriów SLS wrażliwe na ewentualne wyłączenie
pojedynczych kolumn w przyjętym schemacie wzmocnienia podłoża.
Obiekt stabilny bez wzmocnienia gruntu.
Wzmocnienie DSM potrzebne tylko dla spełnienia warunków SLS.
B2 80% 0,84
Wypełnienie kryteriów SLS niewrażliwe na ewentualne wyłączenie
pojedynczych kolumn w przyjętym schemacie wzmocnienia podłoża.

Przypisując zastosowanie DSM do klasy B1 lub B2 należy wziąć pod uwagę, że schematy
wzmocnienia złożone ze ścian, krat, grup i bloków kolumn stycznych lub przenikających się są
odporniejsze na skutki (ewentualnych) sporadycznych imperfekcji wykonawczych lub uszkodzeń
niż schematy złożone z pojedynczych i silnie wytężonych kolumn, które przypominają dyskretne
układy palowe. Pierwsze zastosowania należy przyporządkować do klasy B2, a drugie do B1.
Przykładowo, przypadek typowej turbiny wiatrowej, z pojedynczymi kolumnami DSM
rozmieszczonymi tylko na obwodzie fundamentu w celu zwiększenia sztywności dynamicznej
i zredukowania przechyłu, należy zaliczyć do klasy B1. Podobnie jak wzmocnienie gruntu za
pomocą pojedynczych i wytężonych kolumn DSM pod niedużym fundamentem podpory wiaduktu
drogowego w celu zredukowania osiadania. Z kolei, wzmocnienie gruntu pod dużą płytą
fundamentową albo szerokim i niewysokim nasypem za pomocą kolumn rozmieszczonych
w regularnej siatce o niedużym rozstawie może być zaliczone do klasy B2. W przypadkach
’pośrednich’ lub trudnych do oceny należy przyjmować klasę B1. Wszystkie zaliczenia
zastosowania DSM do klasy B są właściwe tylko wtedy, jeżeli nie występuje przypadek A.
Rysunek 10 ilustruje sposób wyznaczenia charakterystycznej wytrzymałości na ściskanie dla
zbioru danych pokazanego na rys. 9b, obejmującego 140 próbek cementogruntu (wiadukt auto-
strady A1). Wyznaczona wartość fck dla tego zbioru z poziomem ufności 90% wynosi 2,15 MPa.
W tablicy 4 zamieszczono wartości przeciętnych spodziewanych wytrzymałości
charakterystycznych cementogruntu na ściskanie, oparte na krajowych doświadczeniach, które
można wykorzystać do wstępnych prac projektowych jeżeli nie dysponuje się wynikami badań
pilotowych ani danymi empirycznymi z realizacji robót DSM w podobnych warunkach. Podane
zakresy fck zależą od rodzaju gruntu oraz odpowiadają wskazanym zawartościom cementu
i wskaźnikom wymieszania BRN. Przy ustalaniu miarodajnej wartości fck dla projektowanego
cementogruntu należy zawsze brać pod uwagę czynniki wymienione w tabl. 2.

307
 Rys. 10. Graficzna interpretacja sposobu wyznaczenia charakterystycznej
wytrzymałości na ściskanie dla zbioru danych pokazanego na rys. 9b

Tablica 4. Przeciętne wytrzymałości charakterystyczne cementogruntu dla gruntów

mieszanych na mokro w warunkach polowych

Wytrzymałość … przy … oraz wskaźniku

Rodzaj gruntu charakterystyczna2) zawartości cementu wymieszania
fck [MPa] [kg/m3] BRN [obr./m]
Torfy1) 0,5 - 1,0 350 > 600
Namuły organiczne 1)
0,7 - 1,5 320 > 500
Iły 1,0 - 2,0 280 > 450
Gliny 1,2 - 2,0 260 > 430
Pyły 1,5 - 3,0 220 > 400
Piaski 3,5 - 5,0 180 > 350
1)
Rosnąca zawartość części organicznych obniża wytrzymałość.
2)
Po 60 dniach dojrzewania, przy wskazanej zawartości cementu i dobrym wymieszaniu.

W zakresie przeciętnych zawartości cementu w wymieszanym gruncie, ok. 100 do 400 kg/m3,
wytrzymałość na ściskanie zmienia się niemal proporcjonalnie z ilością cementu (por. rys. 3), ale
w różnym stopniu. Przykładowo, zwiększenie dozowania cementu o 50 kg/m3 powoduje większy
przyrost wytrzymałości w piaskach niż w glinach, a w glinach większy niż w namule.

4.8. Obliczeniowa wytrzymałość cementogruntu

Obliczeniową wytrzymałość cementogruntu na ściskanie fcd wyznacza się na podstawie

zależności przyjętej za [3]:
f ck
f cd = 0,85 (6)
γm
gdzie:
0,85 - współczynnik redukcyjny ze względu na potencjalne efekty długoterminowe,
powodujące zmniejszenie wytrzymałości cementogruntu,
γm - częściowy współczynnik bezpieczeństwa; przyjmuje się γm = 1,5 dla obciążeń stałych
i zmiennych, oraz γm = 1,3 dla obciążeń wyjątkowych.

308
 Cementogrunt przenosi także ścinanie i zginanie. W przypadku niedysponowania wynikami
bezpośrednich badań można przyjmować:
- dla wytrzymałości obliczeniowej na ścinanie:
0,4 do 0,50 × fcd , dla fck <1 MPa
0,3 do 0,35 × fcd, dla 1< fck <4 MPa (7)
0,2 × fcd, dla fck >4 MPa
- dla wytrzymałości obliczeniowej na rozciąganie:
0,1 do 0,20 × fcd , (8)
przekroczenie poziomu 0,1·fcd może spowodować zarysowanie.

Uwzględnienie ograniczonego rozciągania w kolumnach DSM jest dopuszczalne, ale wymaga

przeprowadzenia zaawansowanych analiz obliczeniowych, zwykle za pomocą MES 3D (por. 15).
W większości zastosowań DSM i przy uproszczonych metodach obliczeń należy dążyć do
schematów wzmocnienia podłoża zapewniających pracę kolumn na ściskanie, wykorzystując
możliwości jakie daje zmiana liczby kolumn i schematu wzmocnienia. Pojedyncze
kolumny/elementy DSM o przekroju mniejszym niż 0,3 m2 (średnica 0,6 m) mogą być ściskane
tylko osiowo i nie powinny przenosić obciążeń poziomych.

4.9. Moduł sprężystości cementogruntu

W praktycznych analizach obliczeniowych wzmocnienia gruntu DSM wykorzystuje się

najczęściej tzw. sieczny moduł sprężystości E50, przyjmowany dla wartości 50% wytrzymałości na
ściskanie. Norma [3] zaleca przyjmować max nachylenie krzywej naprężenie-odkształcenie.
Na rysunku 11 pokazano przykładowe wyniki badania modułu ściśliwości próbki cemento-
gruntu wymieszanej w laboratorium, ściskanej jednoosiowo. Do pomiaru odkształceń zastosowano
cztery niezależne czujniki lokalne o wysokiej dokładności, rozmieszczone na obwodzie próbki co
90o i w równej odległości od podstawy [9]. Współczynnik korelacyjny modułu ściśliwości do
średniej wytrzymałości próbki na ściskanie wyniósł 714. Wynik odpowiada zakresowi ok. 100 do
1000, podawanemu w literaturze dla cementogruntu wymieszanego w warunkach laboratoryjnych
[4, 6], przy czym wyższym wytrzymałościom odpowiadają wyższe wartości współczynnika
korelacji, a zależność ma charakter wykładniczy. Dla warunków polowych współczynniki są
niższe ze względu na gorszy stopień wymieszania cementogruntu niż w laboratorium (zob. 4.3).

E50 = 714 · fcm

3, nr czujnika

1 4 2

Rys. 11. Zależność naprężenie-odkształcenie dla cementogruntu przygotowanego w laboratorium

(średnica/wysokość próbki: 150/300 mm, grunt: glina, CEM II/B-V 32,5R, 300 kg/m3) [9]

309
 Do oszacowania wartości współczynnika korelacji E50/fcm w warunkach polowych można
wykorzystać wyniki próbnych obciążeń kolumn DSM. Przykładowe badanie, pokazane na rysunku
12a, dotyczy pojedynczej kolumny o średnicy 0,8 m i długości 5,45 m, którą wykonano obok
podpory wiaduktu drogowego posadowionego na kolumnach DSM i obciążono próbnie w ramach
kontroli jakości robót. Średnia wytrzymałość na ściskanie cementogruntu kolumny, zbadana na 12
próbkach pobranych na mokro, wynosiła fcm = 3,6 MPa, a wytrzymałość charakterystyczna fck = 2,2
MPa (z poziomem ufności 90%). Badanie kolumny obejmowało trzy etapy, a mianowicie pierwsze
obciążenie do 295 kN, pełne odciążenie oraz ponowne obciążenie do 460 kN. Odwzorowując
metodą analizy wstecznej MES przebieg próbnego obciążenia z wykorzystaniem sprężysto-
idealnie plastycznego modelu konstytutywnego, z dokładnością pokazaną na rysunku 12a,
obliczono moduły sprężystości cementogruntu odpowiadające pierwszemu i drugiemu obciążeniu
(rys. 12b). Małym odkształceniom kolumny na początku badania odpowiadają wysokie wartości
modułu, które szybko maleją. W końcowej fazie pierwszego obciążenia oraz w ciągu drugiego
obciążenia wartość oszacowanego modułu sprężystości cementogruntu wynosi około 1450 MPa,
której odpowiada współczynnik korelacji 403 w stosunku do średniej wytrzymałości na ściskanie.
W badaniach [1] otrzymano średnio E50/fcm = 380 dla próbek wyciętych z kolumny, a wytyczne [4]
zalecają dla warunków polowych zakres E50/fcm od 150 do 500.

Obciążenie, kN

PLAXIS (Obciążenie 1)
Osiadanie, s[mm]

PLAXIS (Obciążenie 2)

Analiza MES
Obciążenie 1
Odciążenie
Obciążenie 2
ε [%]

(a) (b)

Rys. 12. (a) Próbne obciążenie kolumny DSM oraz wyniki symulacji MES,
(b) moduł ściśliwości otrzymany drogą analizy wstecznej dla dwóch etapów obciążenia

W przypadku niedysponowania wynikami bezpośrednich badań można przyjmować

następujące wartości modułu sprężystości cementogruntu, biorąc pod uwagę:
- średnią wytrzymałość na ściskanie: E50 = 300 do 400 × fcm (9)
- charakterystyczną wytrzymałość na ściskanie: E50 = 500 do 800 × fck (10)
Współczynnik Poissona dla cementogruntu ma wartość około 0,3 - 0,4, niezależnie od wytrzyma-
łości materiału.

4.10. Zachowanie cementogruntu w długim okresie czasu

Trwałość cementogruntu ma istotne znaczenie w związku koniecznością zapewnienia

bezpieczeństwa obiektów budowlanych posadowionych na gruncie wzmocnionym metodą DSM
w długim okresie użytkowania, wynoszącym 100 i więcej lat.
Szczegółowe badania kolumn DSM po upływie 20 lat od ich wykonania, polegające na
pobraniu próbek rdzeniowych z pobocznicy poddanej oddziaływaniu niewzmocnionego gruntu
(miękkoplastyczny ił aluwialny, o wilgotności 80 do 100%), wykazały spadek wytrzymałości
cementogruntu poniżej wytrzymałości projektowanej w powierzchniowej strefie o grubości od 30
do 50 mm, oraz średni wzrost wytrzymałości o około 2 razy wewnątrz kolumny [5]. Uzupełniające
badania na próbkach wymieszanych w laboratorium i poddanych oddziaływaniu wody morskiej,
słodkiej i gruntu wykazały, że osłabienie wytrzymałości następuje głównie na skutek powolnego

310
ługowania kationu wapnia Ca2+, podobnie jak w przypadku betonu, oraz że oddziaływanie wody
morskiej jest silniejsze niż wody słodkiej i gruntu [6]. Strefa osłabionego cementogruntu rozszerza
się w kierunku środka kolumny, a przyrost grubości strefy jest proporcjonalny do pierwiastka
czasu oddziaływania środowiska.
Kolumny DSM w podłożu podlegają więc działaniu dwóch procesów, a mianowicie
zwiększaniu grubości strefy osłabionej wytrzymałości na obwodzie kolumny oraz przyrostowi
wytrzymałości w centralnej części przekroju, osłoniętej strefą osłabioną od wpływu otoczenia.
Z punktu widzenia zdolności kolumny do przenoszenia obciążenia oba procesy niejako
‘współzawodniczą’ ze sobą, przy czym pierwszy przebiega proporcjonalnie do pierwiastka, a drugi
do logarytmu czasu. Wykorzystując dane eksperymentalne [5] pokazano na rys. 13, że przyrost
nośności kolumny w czasie ΔN(t), wynikający ze wzrostu wytrzymałości cementogruntu wewnątrz
nienaruszonego trzonu kolumny, pozostaje dodatni przez okres 100 lat (i dłużej) pomimo
zwiększania się grubości strefy osłabionej wytrzymałości.

Δfc(t) Δg(t)
ΔN(t)

D0=1m

Przyrost grubości strefy osłabienia Δg [mm]

Wartości zmierzone [5]: Przyrost wytrzymałości, Δfc ·10 [MPa]
fc (93 dni) = 5,8 MPa Przyrost nośności kolumny DSM, ΔN ·10 [MPa]
Δfc (20 lat) = 4,4 MPa Wartości zmierzone
Δgśr (20 lat) = 40 mm
t [lata]
Rys. 13. Symulacja przyrostu wytrzymałości kolumny i rozwoju grubości strefy
osłabionej wytrzymałości cementogruntu

Do takiego samego wniosku prowadzi także zachowawcze założenie, że po upływie 20 lat

wytrzymałość cementogruntu nie będzie dalej wzrastała i pozostanie na zbadanym poziome
(zmierzono 10,2 MPa w porównaniu do 5,8 MPa po 93 dniach od wykonania kolumn). Zbadany
przyrost wytrzymałości o 4,4 MPa wystarcza bowiem do skompensowania utraty nośności
kolumny w strefie osłabionej przez okres 165 lat (w symulacji przyjęto całkowity zanik
wytrzymałości w strefie osłabionej, pomimo że badania wykazały rezydualną wytrzymałość na
ściskanie na poziomie 0,3 do 1,0 MPa, przy projektowanej wytrz. cementogruntu 2,26 MPa).
W krajowej praktyce projektowej stosowano także dodatkowe ‘zabezpieczenie’ kolumn DSM
poddanych odziaływaniu agresywnego środowiska gruntowo-wodnego, przyjmując do analizy
stanów granicznych ULS i SLS kolumny o zredukowanej średnicy obliczeniowej, pomijając
całkowicie obwodową strefę o obniżonej wytrzymałości. W przypadku agresywnego
oddziaływania środowiska istotną rolę odgrywa także zastosowanie odpowiedniego rodzaju i ilości
cementu oraz zapewnienie dobrego stopnia wymieszania cementogruntu (4.3).
Reasumując, kwestionowanie możliwości stosowania kolumn DSM do fundamentowania
odpowiedzialnych obiektów budowlanych o długim okresie użytkowania z obawy o utratę
wytrzymałości cementogruntu w długim okresie czasu, w tym do drogowych obiektów
inżynierskich, nie jest uzasadnione. Przeczy też praktyce światowej. Także w Polsce, w okresie 17
lat stosowania, nie zanotowano żadnego przypadku osłabienia cementogruntu w podłożu, który by
wywołał negatywne skutki dla obiektu.
Projektant posadowienia odpowiedzialnych obiektów z wykorzystaniem technologii DSM
może uwzględnić nie tylko korzystne procesy zachodzące w cementogruncie, jak wyjaśniono
powyżej, ale ma także do dyspozycji całą gamę dodatkowych środków, w tym zastosowanie

311
bezpiecznych schematów wzmocnienia podłoża, niewrażliwych na nieprzewidziane uszkodzenia
kolumn, oraz odpowiednich spoiw cementowych i dozowania, podwyższających odporność
cementogruntu na oddziaływanie środowiska (4.4).

4.11. Wybór schematu wzmocnienia podłoża

Schematy wzmocnienia podłoża DSM, złożone najczęściej z pojedynczych kolumn, ale także
z kolumn podwójnych, potrójnych i paneli, mogą mieć dowolną geometrię (rys. 14, 15). Kolumny
wykonywane stycznie lub na zakład zwiększają sztywność i szczelność układu grupowego.
Zależnie od przyjętego schematu, wzmocniony obszar gruntu może być rozpatrywany jako
zespolony blok, o podwyższonej wytrzymałości i sztywności w porównaniu do gruntu rodzimego,
lub jako układ kompozytowy, w którym kolumny DSM i grunt rodzimy współpracują
w przenoszeniu obciążenia, w stopniu zależnym od względnej sztywności i geometrii układu.
Blokowe schematy wzmocnienia DSM radykalnie poprawiają nośność i stateczność gruntu.
Umożliwiają alternatywne posadowienie silnie obciążonych obiektów, które inaczej wymagają
głębokiego fundamentowania. Analizy obliczeniowe ULS/SLS są podobne jak dla konstrukcji
grawitacyjnych. Obejmują sprawdzenie nośności zewnętrznej (nośność, równowaga na obrót,
przesunięcie, poślizg głęboki) i wewnętrznej bloku (naprężenia krawędziowe, ścinanie) oraz
sprawdzenie osiadania. W układach kompozytowych grunt rodzimy rozdziela pojedyncze
kolumny lub grupy kolumn DSM, albo zostaje otoczony przez połączone kolumny. Układy
kompozytowe są oszczędniejsze niż bloki i z tego powodu często stosowane w praktyce.
Ich projektowanie jest trudniejsze. Wymaga uwzględnienia adekwatnych mechanizmów
zniszczenia, odpowiadających złożonym stanom obciążenia, w tym możliwości wystąpienia
zniszczenia progresywnego. Błędem jest przyjmowanie uśrednionych parametrów fizycznych
i mechanicznych wzmocnionego gruntu, obliczanych proporcjonalnie do udziału powierzchni
przekroju kolumn, dla schematów wzmocnienia niespełniających warunków homogenizacji
podłoża.

Rys. 14. Przykłady rozmieszczenia kolumn DSM w planie:

(a) pojedyncze, siatka kwadratowa, (b) pojedyncze, siatka trójkątna, (c) styczne, (d) zachodzące,
(e) ściana (trencher), (f) rzędy, (g) krata, (h) panele, (i) plaster miodu, (j) pierścień,
(k) krat z kolumn podwójnych, (l) grupy kolumn podwójnych, (m) ściany i kraty proste, (n) blok

312
 1 x 80 cm 2 x 70 cm

1 x 120 cm

1 x 160 cm
1 x 120 cm

Rys. 15. Kolumny DSM, wykonane mieszadłem pojedynczym i podwójnym

Na rysunku 16 pokazano przykłady schematów wzmocnienia DSM, które zastosowano do

posadowienia wiaduktów drogowych i kolejowych w Polsce. Średni wskaźnik wzmocnienia ap
(powierzchnia przekroju kolumn do powierzchni fundamentu) dla 344 analizowanych podpór i 88
wiaduktów wynosił 41%, przy rozpiętości przedziału od 16 do 71%. Wdrożone rozwiązania
okazały się interesującą alternatywą dla palowania i sztywnych inkluzji, zarówno w przypadku
potrzeby spełnienia warunków stanu granicznego nośności (ULS), jak i użytkowalności (SLS).
Szczególnie efektywne są układy kratowe lub zbliżone do kratowych, z kolumnami
rozmieszczonymi po obwodzie fundamentu.
Należy zwrócić uwagę, że wskaźniki wzmocnienia dla rozwiązań DSM są znacznie wyższe od
stosowanych w przypadku sztywnych inkluzji (ang. Rigid Inclusions), a więc niezbrojonych
kolumn betonowych o średnicy od 0,25 do 0,40 m, które mieszczą się w przedziale około 2 do 5%.
Dzięki stosowaniu większych średnic (rys. 15) ryzyko całkowitego wyłączenia pojedynczych
kolumn DSM z pracy w wyniku zginania, wyboczenia, ścięcia lub błędu jest mniejsze (kategoria
B, [16]).
Schematy wzmocnienia podłoża mogą być rozbudowane odpowiednio do potrzeb
i obejmować nie tylko wyodrębnione fundamenty. Pokazany na rysunku 17 przykład ilustruje
zastosowanie blokowego wzmocnienia pod fundamentami przyczółków mostu drogowego,
z kolumnami DSM umieszczonymi wewnątrz osłonowej ścianki szczelnej, oraz wzmocnienie
podłoża pod nasypami dojazdowymi za pomocą pojedynczych kolumn, rozmieszczonych
w regularnej siatce. Wdrożone rozwiązanie pozwoliło wyeliminować różnicę osiadania na styku
nasypu z konstrukcją mostu, często obserwowaną w przypadku słabego podłoża pod całym
obiektem.

313
Rys. 16. Przykłady schematów wzmocnienia gruntu DSM dla wiaduktów
drogowych i kolejowych zbudowanych w Polsce

314
 Ze względów technologicznych kolumny DSM wykonuje się z powierzchni platformy
roboczej do głębokości określonej w projekcie, mieszając grunt na całym odcinku. Z tego powodu
prawidłowo określone obmiary robót DSM powinny uwzględniać wykonawcze a nie efektywne
długości kolumn, liczone po ścięciu głowic do wymaganego poziomu.

4.12. Obliczenia osiadania fundamentów posadowionych na kolumnach DSM

Przy obliczaniu osiadania obiektów posadowionych na podłożu wzmocnionym kolumnami

DSM należy uwzględnić:
1 - ściśliwość strefy wzmocnionego gruntu pod fundamentem, 2 - ściśliwość gruntu rodzimego
poniżej strefy wzmocnienia w zakresie aktywnego oddziaływania oraz, w pewnych przypadkach,
3 - także dodatkowe osiadanie na skutek efektu ‘przebicia’ pod podstawą kolumn.
Ściśliwość strefy wzmocnionej oblicza się przy założeniu, że odkształcenie kolumn DSM i gruntu
rodzimego pod (sztywnym) fundamentem jest takie same (kompatybilność odkształcenia).
Osiadanie wynikające ze ściśliwości gruntu poniżej strefy wzmocnienia liczy się w klasyczny
sposób, jak dla fundamentu zastępczego na poziomie podstawy kolumn. Przebicie jest szczególnie
ważne dla kolumn płytko zagłębionych w warstwę nośną oraz dla układów kolumn zawieszonych.
ścianka
szczelna

rzeka

Rys. 17. Przykład wzmocnienia gruntu DSM pod przyczółkami mostu i nasypami dojazdowymi

Przykład analizy osiadania podpory wiaduktu pokazano na rys. 18. Rozpatrywany przypadek
odpowiada wiaduktowi pokazanemu na rys. 16b (druga podpora z lewej strony), posadowionej
w sposób bezpośredni na gruncie wzmocnionym 46 kolumnami DSM (ap = 40,1%).
Osiadanie bez wzmocnienia wynosi 97,4 mm, a po wzmocnieniu 20,4 mm, z dominującym
udziałem ściśliwości gruntu poniżej strefy wzmocnienia (14,5 mm). W strefie wzmocnienia
kolumnami DSM stopień redukcji osiadania wynosi 20,5 raza (z 90,4 mm do 4,4 mm).
Ograniczenie całkowitego osiadania podpór obiektów wieloprzęsłowych do wartości 20-30 mm
pozwala zredukować różnicę osiadania sąsiednich podpór do, standardowo przyjmowanej, granicy
10 mm.

315
Rys. 18. Przykład analizy osiadania podpory wiaduktu kolejowego (rys. 16b, duga podpora z lewej strony),
posadowionej na gruncie wzmocnionym kolumnami DSM

4.13. Wpływ nasypu dojazdowego na osiadanie przyczółków obiektu mostowego

Analizując osiadanie obiektów mostowych należy uwzględnić kolejność wykonywania robót

oraz wpływ jaki może mieć osiadanie nasypu dojazdowego na zachowanie przyczółków
posadowionych na wzmocnionym gruncie. Praktykowane rozdzielanie zakresów projektowania
pomiędzy niezależnie pracujących ‘mostowców’ i ‘drogowców’ sprzyja powstawaniu błędów
projektowych w tym zakresie.
Na rysunku 19 pokazano przykład analizy osiadania 4-przęsłowego wiaduktu drogowego,
która uwzględnia etapy budowy obiektu. Pierwszy obejmuje budowę konstrukcji obiektu, której
towarzyszą osiadania podpór posadowionych na gruncie wzmocnionym kolumnami DSM. W tym
czasie nasypu nie ma. W drugim etapie budowany jest nasyp dojazdowy, a w trzecim występuje
dodatkowe obciążenie użytkowe. Obliczenia ilustrują wpływ nasypu na osiadanie podpór P1 i P2.
Osiadanie przyczółka P1 znacząco rośnie w drugim etapie, pomimo stałego obciążenia, a podpora
P2 nie osiada ponieważ znajduje się poza zasięgiem oddziaływania nasypu. W rezultacie może
dojść do przekroczenia dopuszczalnej różnicy osiadania między podporami P1 i P2, pomimo
wzmocnienia gruntu pod jedną i drugą podporą.
Oddziaływanie nasypu może być łatwo niedocenione. W przykładzie nasyp o wysokości 6,5 m
osiada zaledwie około 45 mm. Pomimo tego wywołuje dwa razy większe osiadanie przyczółka P1
niż jego bezpośrednie obciążenie. W praktyce można redukować niekorzystne oddziaływanie
nasypu dojazdowego na przyczółki w sposób pokazany na rysunku 17, wzmacniając grunt także
pod nasypem, albo wstępnie przeciążyć podłoże nasypem przed budową obiektu mostowego.

316
 Podpora P1 Podpora P2 Osiadanie [mm]
8
Obciążenie B
12
16
Obciążenie A (stałe) 20
24
28
DSM 32
DSM 36
40
44
48
52
56

Etap 1 Etap 2 Etap 3

Nasyp

Podpora P1
Osiadanie [mm]

Podpora P2

Etap 1: Obciążenie stałe wiaduktu; brak nasypu

Etap 2: Etap 1 + nasyp bez obciążenia użytkowego
Etap 3: Etap 2 + obciążenie użytkowe (B)

Kroki obliczeniowe

Rys. 19. Przykład analizy osiadania podpór wiaduktu drogowego, posadowionych na kolumnach DSM,
z uwzględnieniem etapów budowy obiektu

4.14. Sprawdzenie wytężenia kolumn DSM

Dla obu klas zastosowań wzmocnienia gruntu, A i B (por. tabl. 3), należy sprawdzić wytężenie
kolumn DSM, a więc warunek tzw. wewnętrznej nośności kolumn ze względu na wytrzymałość
cementogruntu. Zastosowane modele i metody obliczeniowe muszą być adekwatne do analizy
przyjętego schematu wzmocnienia podłoża, szczególnie dla układów kompozytowych.
W przypadku fundamentów poddanych złożonym kombinacjom obciążenia oraz
posadowionych bezpośrednio na kolumnach DSM z wykorzystaniem betonu podkładowego,
a także przy zastąpieniu betonu podkładowego warstwą dobrze zagęszczonej lub stabilizowanej
podsypki, można wyznaczyć siły działające na poszczególne kolumny za pomocą klasycznej
Metody Sztywnego Oczepu (MSO). Wykorzystanie metody MSO równoważne jest założeniu, że
kolumny DSM, o dużej sztywności w porównaniu do gruntu rodzimego, przejmują 100%
obciążenia działającego na fundament, nawet jeżeli przyjęto stosunkowo niski wskaźnik
wzmocnienia ap. Dla większości zastosowań DSM to założenie prowadzi do górnego
(bezpiecznego) oszacowania wartości maksymalnego naprężenia w najbardziej obciążonej
kolumnie DSM.
Wyjątkiem są przypadki, kiedy wystąpi silne zginanie pojedynczych kolumn, co zilustrowano
przykładem obliczeniowym. Analizę wykonano dla tej samej podpory wiaduktu, dla której
policzono osiadanie (rys. 18). Uwzględnienie efektu zginania kolumn i rzeczywistej sztywności
fundamentu wymaga analizy MES 3D. Zastosowany model pokazano na rys. 20.

317
 Rys. 20. Model MES 3D dla podpory wiaduktu kolejowego, posadowionej na 46 kolumnach DSM
(druga podpora z lewej na rys. 16b)

W celu uwypuklenia wpływu jaki ma gruntu rodzimy na zachowanie kolumn DSM

przeanalizowano także dwa dodatkowe przypadki, zmieniając moduł ściśliwości warstwy słabej
(nr 2 na rys. 18) na 3 MPa (bardzo słaby grunt) i 30 MPa (typowy grunt), w porównaniu do
wartości wyjściowej 10 MPa (słaby grunt). Wyniki obliczeń pokazano na rys. 21. Maksymalne
naprężenie w narożnej kolumnie A, określone metodą MSO, czyli bez uwzględnienia
oddziaływania gruntu, wynosi 1014 kPa. Uwzględnienie zginania kolumn i współpracy gruntu dla
podstawowego przypadku (warstwa słaba) prowadzi do naprężenia maksymalnego 944 kPa
w kolumnie B, co wynika z lekkiego ugięcia fundamentu. W przypadku bardzo słabego gruntu
naprężenie maksymalne wzrasta do 1252 kPa i występuje w kolumnie C, przekraczając wartość
wyznaczoną metodą MSO (1014 kPa). W przypadku typowego gruntu maksymalne naprężenie
w kolumnie A wynosi 875 kPa i jest wyraźnie niższe od wyznaczonego metodą MSO.
Uwzględnienie wzajemnego odziaływania kolumn DSM, gruntu i fundamentu prowadzi do
redystrybucji obciążenia poszczególnych kolumn. Zaawansowane analizy obliczeniowe należy
stosować w tych przypadkach, kiedy może wystąpić znaczące zginanie i ścinanie kolumn.
Problematyczne schematy wzmocnienia, które prowadzą do nadmiernego zginania i ścinania
kolumn DSM, należy zastępować układami kolumn pracujących w zespole. Alternatywnym
sposobem jest zwiększanie wskaźnika wzmocnienia w kierunku układów blokowych, czemu może
towarzyszyć obniżenie wytrzymałości cementogruntu.

Warstwa 2: E=30 MPa Warstwa 2: E=3 MPa

‘Typowy’ grunt Bardzo słaby grunt

Rys. 21. Wyniki analizy naprężenia w kolumnach DSM dla podpory wiaduktu kolejowego
(druga podpora z lewej na rysunku 16b)

318
4.15. Sztywność podparcia DSM

W analizach projektowych zachowania całego obiektu często występuje potrzeba

modelowania wzmocnienia gruntu DSM za pomocą zastępczej sztywności układu podparcia
fundamentu, którą można ocenić na podstawie wyników próbnych obciążeń pojedynczych
kolumn.
Próbne obciążenia kolumn DSM wykonuje się w ramach programu zapewnienia jakości
w uzasadnionych przypadkach, jak np. silnie obciążone fundamenty o małych rozmiarach, albo
schematy kompozytowe o niskim wskaźniku wzmocnienia. Jakkolwiek sposób wykonywania
obciążeń jest taki sam jak w przypadku pali, to interpretacja wyników próbnego obciążenia
sprowadza się do wyznaczenia sztywności zamiast nośności granicznej. Z tego powodu ogranicza
się wartość przyłożonego obciążenia do 120-150% obciążenia charakterystycznego i nie obciąża
kolumn do zniszczenia (płynięcia plastycznego).
Na rysunku 22 pokazano przykładowe wyniki 15 próbnych obciążeń kolumn DSM o Ø1,0 m
i długości od 4,5 do 12,3 m. Dotyczą one zastosowań mostowych, które charakteryzowały się
wysokimi wymaganiami w zakresie wytrzymałości cementogruntu oraz sztywności wzmocnienia
gruntu. W zakresie przeciętnych wartości obciążenia charakterystycznego, 550 do 800 kN,
osiadania kolumn są małe i wynoszą zaledwie około 1,5 do 4 mm. Odpowiada im sztywność
w zakresie około 200 do 400 MN/m. Udział odkształcenia plastycznego po odciążeniu kolumn
wynosi około 50%.

Obciążenie [kN]
12.3 = długość kolumny [m]

400 MN/m
9.2
12.0

9.1
8.5
Przeciętny zakres obciążenia

9.7 6.1 8.5

10.4 8.6
charakterystycznego

7.1 8.5
200 MN/m

9.3
Kolumny DSM Ø1,0 m
15 próbnych obciążeń
7.6

Osiadanie [mm] 4.5

Rys. 22. Przykładowe wyniki próbnych obciążeń dla kolumn DSM,zastosowanych

do wzmocnienia gruntu pod obiektami mostowymi

Wypadkową sztywność podparcia fundamentu w odniesieniu do złożonych układów kolumn

pracujących w zespole wyznacza się za pomocą analizy MES. W tym celu symuluje się najpierw
metodą analizy wstecznej wyniki miarodajnego obciążenia pojedynczej kolumny, jak pokazano na
rys. 12a, a następnie używa zweryfikowanego modelu do obliczenia zastępczej sztywności całego
układu wzmocnienia, łącznie z uwzględnieniem ewentualnej współpracy gruntu w przenoszeniu
obciążenia.
Dzięki możliwościom, jakie daje projektowanie wytrzymałości cementogruntu i wybór
odpowiedniego schematu wzmocnienia podłoża, można zmieniać wypadkową sztywność
wzmacnianego gruntu w zakresie odpowiadającym wymaganiom projektu, uwzględniając
wymagania podatnych sposobów fundamentowania.
319
5. Podsumowanie

Kluczem do dobrego projektowania i stosowania technologii DSM w praktyce jest

zrozumienie procesu mieszania gruntu z zaczynem cementowym in-situ, reakcji chemicznych
zachodzących w wymieszanym gruncie, krótko- i długookresowych właściwości cementogruntu
oraz wzajemnego oddziaływania kolumn DSM z gruntem rodzimym i fundamentem.
Rodzaj i stan gruntu rodzimego w największym stopniu wpływają na parametry fizyczne
i mechaniczne cementogruntu. Utrudnia to trafne prognozowanie właściwości cementogruntu dla
potrzeb projektowania tylko na podstawie założonej zawartości cementu w wymieszanym gruncie.
Z tego powodu elementem dobrej praktyki projektowej powinno być wykonywanie pilotowych
badań cementogruntu na próbkach wymieszanych w warunkach laboratoryjnych, które pozwalają
także optymalizować zużycie cementu, ważne z punktu widzenia kosztów wykonania robót DSM.
Immanentną cechą wgłębnego mieszania gruntu jest rozrzut wytrzymałości cementogruntu,
zwłaszcza w gruntach bardzo spoistych, który wstępuje nawet przy najlepszej dokładności
wykonania kolumn. Z tego powodu należy stosować nie tylko odpowiednie rozwiązania
projektowe i współczynniki bezpieczeństwa, ale także odpowiednie metody kontroli wykonanych
robót. Odnosi się to szczególnie do sposobów badania i oceny wytrzymałości cementogruntu,
w ramach której należy wykorzystywać analizy statystyczne. Uaktualnione zasady wyznaczania
charakterystycznej wytrz. cementogruntu w odniesieniu do zbioru zbadanych wytrzymałości
uwzględniają rozkład logarytmiczno–normalny, potwierdzony doświadczalnie, oraz klasy
zastosowania DSM. Wprowadzona klasyfikacja umożliwia racjonalne dostosowanie poziomu
ufności wytrzymałości charakterystycznej do specyfiki zastosowań DSM.
Bardzo istotnym elementem dobrej praktyki projektowej jest stosowanie odpowiednich
schematów wzmocnienia podłoża. Możliwość łatwego łączenia kolumn DSM w dowolne układy
geometryczne jest silnym atutem metody wgłębnego mieszania gruntu, a umiejętne dostosowanie
schematu wzmocnienia do charakteru obiektu, działających obciążeń i warunków gruntowych jest
najlepszym sposobem ograniczania nadmiernego ryzyka rozwiązań projektowych DSM. Metody
obliczeniowe i modele numeryczne stosowane do analizy przyjętego schematu wzmocnienia
muszą w adekwatny sposób uwzględniać wzajemne oddziaływanie kolumn z gruntem rodzimym
fundamentem, co zilustrowano przykładami.
Ważnym zadaniem projektanta robót geotechnicznych jest określenie racjonalnych kryteriów
funkcjonalnych i odbiorowych robót DSM, oraz poprawne ustalenie obmiaru robót z uwzględnie-
niem ich specyfiki. Trzeba pamiętać, że koszty wzmocnienia gruntu silnie rosną ze wzrostem
wymagań projektowych odnośnie do wytrzymałości i jednorodności cementogruntu. Z tego
powodu przyjmowanie wymagań przewyższających racjonalne potrzeby jest nieuzasadnione
i może znacząco wpływać na ekonomiczność wzmocnienia gruntu za pomocą technologii DSM.
Poruszone zagadnienia szczegółowe nie wyczerpują katalogu spraw, od których zależy
prawidłowe zastosowanie i zaprojektowanie wzmocnienia gruntu DSM. Podane zalecenia, które
będą dalej uzupełniane, nie powinny być również rozumiane jako gwarantujące pomyślne
wdrożenie robót DSM. Stanowią raczej podsumowanie ponad 15-letnich doświadczeń i reprezen-
tują aktualny stan wiedzy i praktyki projektowej.

Literatura

[1] BROŻEK (LEŚNIEWSKA) A.: Wytrzymałościowe i technologiczne aspekty wzmacniania

gruntu metodą wgłębnego mieszania na mokro, Praca doktorska, Politechnika Gdańska, 2007.
[2] EN 1467:2005. Wykonawstwo specjalnych robót geotechnicznych – Wgłębne mieszanie
gruntu. Poprawki EN 1467:2005/AC (2006).
[3] DIN 4093:2015, Bemessung von verfestigten Bodenkörpern - Hergestellt mit Düsenstrahl-,
Deep-Mixing- oder Injektions-Verfahren, Beuth Verlag GmbH, Berlin.
[4] FHWA, 2013-11. Federal Highway Administration Design Manual: Deep Mixing for
Embankment and Foundation, Support Publication No. FHWA-HRT-13-046.

320
[5] IKEGAMI M., ICHIBA T., OHISHI K., TERASHI M.: Long-term strength change of cement
treated soil at Daikoku Pier, Soft Ground in Coastal Areas, Balkema, 2003.
[6] KITAZUME M., TERASHI M.: The Deep Mixing Method, CRC Press, 2013.
[7] KŁOSIŃSKI B.: O racjonalnych wymaganiach wobec betonów do fundamentowania
głębokiego, Drogownictwo, 10/2014.
[8] Österreichische Bautechnik Vereinigung (2012), Merkblatt Qualitätssicherung für
Bodenvermörtelung und Bodeninjektion im Spezialtiefbau.
[9] RAPORT nr U212/2016: Badania doświadczalne współczynnika sprężystości stwardniałej
mieszanki spoiwa i gruntu przy ściskaniu, Politechnika Wrocławska, Wydział Budownictwa
Lądowego i Wodnego, 11/2016 (zlec. Keller Polska Sp. z o.o.).
[10] TOPOLNICKI M.: Quality Control of Wet Deep Soil Mixing with Reference to Polish
Practice and Applications, Proc. Deep Mixing Workshop, Tokyo 2002.
[11] TOPOLNICKI M.: Wzmacnianie i uszczelnianie gruntu metodą mieszania in-situ (Soil
Mixing), Inżynieria Morska i Geotechnika, Nr 6/2003.
[12] TOPOLNICKI M.: In situ Soil Mixing, Ground Improvement (rozdział), Red. M. Moseley, K.
Kirsch, CRC Press, Londyn, wyd. 2 (2004), wyd. 3 (2013).
[13] TOPOLNICKI M.: Projektowanie i wykonawstwo posadowienia wiaduktów autostradowych
na podłożu wzmocnionym metodą wgłębnego mieszania gruntu (DSM), V Ogólnopolska
Konferencja Mostowców, Wisła 2008..
[14] TOPOLNICKI M.: Wzmacnianie i uszczelnianie gruntu metodą wgłębnego mieszania na
mokro (DSM), XXIV Ogólnopolski Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła 2009.
[15] TOPOLNICKI M., SOŁTYS G.: Novel Application of Wet Deep Soil Mixing for Foundation
of Modern Wind Turbines, Proc. 4th Int. Conf. on Grouting and Deep Mixing, New Orleans,
16-18.02.2012.
[16] TOPOLNICKI M.: Ryzyko związane ze wzmacnianiem gruntu za pomocą kolumn o różnej
sztywności, XXVIII Ogólnopolski Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła, 2013.
[17] Wytyczne wzmacniania podłoża gruntowego w budownictwie drogowym. GDDP.
Opracowanie: Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Warszawa 2002.

321