Cywilizacja egipska powstała około 3500 lat p.n.e.

w dolinie rzeki Nil w

północno-wschodniej Afryce. Około 3000 roku p.n.e. Górny i Dolny

Egipt zostały zjednoczone przez faraona Menesa.

 Zasięg terytorialny
– Dolny Egipt – północny bieg rzeki (delta), stolica w Memfis

– Górny Egipt – środkowy i południowy bieg rzeki, stolica w Tebach

Największy zasięg – w XIII w. p.n.e. za faraona Ramzesa II (do Nubii

na południu, Libii na zachodzie i Syrii na północnym wschodzie).

W I w. p.n.e. Egipt stał się prowincją rzymską, a w VII w. n.e. został

podbity przez Arabów.

 Wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji

Grecki historyk Herodot nazwał Egipt “darem Nilu”:

★ uprawa ziemi możliwa tylko w dolinie i delcie Nilu oraz nielicznych

oazach
★ coroczne wylewy Nilu w połączeniu z ukształtowaniem terenu
(powodzie w delcie, wąska dolina w środkowym i dolnym biegu) –
konieczność budowy kanałów i urządzeń przenoszących wodę na
pola położone wyżej; prace takie wymagały organizacji pracy
tysięcy ludzi na całym biegu rzeki
★ Nil był wygodnym szlakiem transportowym (poza doliną rzeki
rozciągała się pustynia)
Poza tym:

★ złoża miedzi, złota, kamieni szlachetnych (Nubia, Synaj) – rozwój

rzemiosła i handlu

★ dostępność kamienia –> wielkie budowle publiczne (grobowce,

świątynie)
 Organizacja społeczeństwa

Powstanie jednego państwa egipskiego było związane z

udoskonalaniem systemu budowania i utrzymania kanałów
nawadniających.

Ustrój – monarchia despotyczna (król sprawuje niczym nieograniczoną

władzę polityczną, wojskową i religijną, jest panem życia i śmierci
poddanych).
 Hierarchia społeczna:

❖ faraon (król)
❖ najwyżsi dostojnicy (w tym wezyr)
❖ kapłani (umieli czytać i pisać, znali medycynę i astronomię)
❖ urzędnicy (umieli czytać i pisać)
❖ rzemieślnicy i żołnierze
❖ chłopi (najliczniejsi; uprawiali ziemię, a poza tym zobowiązani do
prac przy utrzymaniu kanałów i wielkich budowach państwowych)
❖ niewolnicy (pozbawieni praw; przeważnie jeńcy wojenni)
 System wierzeń

“Egipcjanie są pobożni ponad miarę, bardziej od innych ludów” (grecki

historyk Herodot).

Politeizm – wiara w wielu bogów:

➔ bóg słońca Ra, bóg śmierci i odrodzonego życia Ozyrys, bogini

płodności Izyda i inni
➔ bóstwa wyobrażane jako postaci ludzkie ze zwierzęcymi głowami
➔ sam faraon uważany za wcielenie jednego z bogów, a po śmierci
za boga
Kapłani – pośrednicy między bogami a ludźmi (potrafili przewidywać
zjawiska przyrodnicze uważane za interwencje boskie). Mieszkali przy
wielkich świątyniach, będących miejscem obrzędów, ale i nauki
(dostępnej jednak tylko dla kapłanów).

Wiara w życie pozagrobowe pod warunkiem zachowania całości ciała:

➢ faraonowie, wyżsi kapłani i urzędnicy – po śmierci zwłoki

poddawane balsamowaniu, a mumie chowane w grobowcach wraz
z wyposażeniem na pośmiertne życie
➢ ciała uboższych zmumifikowane w gorącym piasku pustyni, ciała
sług utrwalane w postaci portretów w grobowcach ich panów
Większość pochówków nie dotrwała do naszych czasów, ponieważ
została rozgrabiona w poszukiwaniu kosztowności. Najcenniejszym
zabytkiem jest grobowiec faraona Tutenchamona odkryty w XX wieku.
 Pismo

Było to pismo obrazkowe (jeden znak odpowiadał słowu, czasem

wyrażeniu lub sylabie):

❖ hieroglify (gr. “święte obrazki”) – inskrypcje w grobowcach i

świątyniach
❖ pismo hieratyczne (“kapłańskie”) – codzienne zapiski
administracyjne i świątynne
❖ pismo demotyczne (“ludowe”) – uproszczone, do użytku
urzędników
 Ciekawostki dotyczące pisma

Materiałem pisarskim hieratyki i demotyki był papirus (sprasowane

włókna rośliny znad Nilu).

Najważniejsze zabytki: “Teksty Piramid” (inskrypcje z grobowców),

“Księga Umarłych”, opisy wypraw wojennych.

Pismo egipskie odczytał dopiero w XIX w. francuski uczony

Jean-François Champollion dzięki badaniom “kamienia z Rosetty”
(zawierającego ten sam tekst po egipsku i grecku).