MERSİN ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2021-2022 Güz Yarıyılı 1527110 Makine Mühendisliğinde Deneyler Dersi Programı

A) Sınav ve Değerlendirmeye İlişkin Esaslar

1. Her öğrenci kendi grubu ile beraber deneylere girer.
2. Katılım sağlanmayan deneyin rapor notu sıfır (0) olarak değerlendirilir.
3. Öğrenciler laboratuvar çalışmalarının en az %80’ine katılmak zorundadır. Devam şartını
yerine getirmeyen/getiremeyen öğrencilere F1 notu verilir.
4. Deney raporları deneyin yapıldığı tarihten itibaren iki hafta içerisinde (en geç bir sonraki
deneye başlamadan önce) sorumlu öğretim elemanına imza karşılığında teslim edilmelidir.
Belirtilen süre içinde raporu teslim edilmeyen deneylerin rapor notu sıfır (0) olarak
değerlendirilir.
5. Bir deneyin uygulamasından sonra gerektiğinde deney ile ilgili kısa sınav (quiz) yapılabilir.
Deneye katılım sağlayamayan öğrenciler kısa sınava alınamaz.
6. Ara sınav notu toplam ağırlığı %50 olmak üzere bir ara sınav puanının %25’inden ve deney
raporları ortalama puanının %25’inden oluşur. Yarıyıl sonu sınav ağırlığı da benzer şekilde
hesaplanır.
7. Ara sınav, ders içerisinde/kapsamında yapılan deneyler ile ilgili seçmeli sorulardan oluşur.
Öğrencilere, ara sınav tarihine kadar aldıkları deneyler ile ilgili sorular için toplam 100,00 tam
puan üzerinden not verilir.
8. Güncel duyurular için bölüm panosunun ve web sayfasının takip edilmesi gerekmektedir.

B) Deneyin Raporlanmasına İlişkin Esaslar

1. Deney raporlarında, Ek-1’de verilen kapak sayfası kullanılmalıdır.
2. Deney raporları, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Tez Yazım
Esasları’na göre EK 2’de verilen içeriğe bağlı kalacak şekilde hazırlanmalıdır.

1
C) Deney Uygulama Planı

Katsayılarının Ölçülmesi D.
Sıvı ve Gazların Isı İletim

Çentik Darbe (Vurma) D.

İklimlendirme Sistemi D.
(Kompozit Lab.)

Krank-Biyel D.
Çekme D.
(Atölye)

(Atölye)

(Atölye)

(Atölye)

(Atölye)
Kam D.
Tarih Saat
09:00-09:40
27 Eylül
09:50-10:30 Ders Tanıtımı
21
10:40-11:20
09:00-09:40 KY1 AG1 ÇÇ1 UG1
04 Ekim
21 09:50-10:30 KY2 AG2 ÇÇ2 UG2
10:40-11:20 KY3 AG3 ÇÇ3 UG3
09:00-09:40 KY1 AG1 ÇÇ1 UG1
11 Ekim
21 09:50-10:30 KY2 AG2 ÇÇ2 UG2
10:40-11:20 KY3 AG3 ÇÇ3 UG3
09:00-09:40 KY2 AG2 ÇÇ2 UG2
18 Ekim
21 09:50-10:30 KY3 AG3 ÇÇ3 UG3
10:40-11:20 KY1 AG1 ÇÇ1 UG1
09:00-09:40 KY2 AG2 ÇÇ2 UG2
25 Ekim
21 09:50-10:30 KY3 AG3 ÇÇ3 UG3
10:40-11:20 KY1 AG1 ÇÇ1 UG1
01 09:00-09:40 KY3 AG3 ÇÇ3 UG3
Kasım 09:50-10:30 KY1 AG1 ÇÇ1 UG1
21 10:40-11:20 KY2 AG2 ÇÇ2 UG2
08 09:00-09:40 KY3 AG3 ÇÇ3 UG3
Kasım 09:50-10:30 KY1 AG1 ÇÇ1 UG1
21 10:40-11:20 KY2 AG2 ÇÇ2 UG2
15 09:00-09:40
Kasım 09:50-10:30 Arasınav
21 10:40-11:20
22 09:00-09:40 UG1 KY1 AG1 ÇÇ1
Kasım 09:50-10:30 UG2 KY2 AG2 ÇÇ2
21 10:40-11:20 UG3 KY3 AG3 ÇÇ3
29 09:00-09:40 UG1 KY1 AG1 ÇÇ1
Kasım 09:50-10:30 UG2 KY2 AG2 ÇÇ2
21 10:40-11:20 UG3 KY3 AG3 ÇÇ3
06 09:00-09:40 ÇÇ2 UG2 KY2 AG2
Aralık 09:50-10:30 ÇÇ3 UG3 KY3 AG3
21 10:40-11:20 ÇÇ1 UG1 KY1 AG1

2
 13 09:00-09:40 ÇÇ2 UG2 KY2 AG2
Aralık 09:50-10:30 ÇÇ3 UG3 KY3 AG3
21 10:40-11:20 ÇÇ1 UG1 KY1 AG1
20 09:00-09:40 AG3 ÇÇ3 UG3 KY3
Aralık 09:50-10:30 AG1 ÇÇ1 UG1 KY1
21 10:40-11:20 AG2 ÇÇ2 UG2 KY2
27 09:00-09:40 AG3 ÇÇ3 UG3 KY3
Aralık 09:50-10:30 AG1 ÇÇ1 UG1 KY1
21 10:40-11:20 AG2 ÇÇ2 UG2 KY2
09:00-09:40
03 Ocak
09:50-10:30 Değerlendirme
22
10:40-11:20

D) Öğrenci Numarasına Göre Deney Grupları*

Uygulama Sorumlusu Gruplar Öğrenci Numarası

Arş.Gör. Kaan YAMAN KY1 18152003-…12
KY2 18152014-…23
KY3 18152024-…29
Arş.Gör. Alper GÜNÖZ AG1 18152031-…36
AG2 18152037-…45
AG3 18152046-…55
Arş.Gör. S. Çınar ÇAĞAN ÇÇ1 18152057-…62
ÇÇ2 18152064-…819
ÇÇ3 18152829-…35
Arş.Gör Uzay GEZER UG1 18152837-…55
UG2 18152908-19152828
UG3 19152834-…
*Listede numarası olmayan öğrenciler Laboratuvar Koordinatörü ile görüşerek bir gruba dâhil
edilecektir.

3
EK 1. Kapak Örneği.

MERSİN ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNDE DENEYLER DERSİ

…………………………….. RAPORU

Öğrenci No :
Adı SOYADI :
Deney Grubu :
Deney Tarihi :
Teslim Tarihi :

4
EK 2. Rapor İçeriği.

Deney raporları aşağıdaki bölümlerden oluşur.

1. GİRİŞ
(Deneyin amacı tanımlanır. Deneysel yöntemin dayandığı temel prensipler ve kurumsal
temeller literatüre atıf verilerek kısaca açıklanır.)

2. DENEYSEL YÖNTEM
(Deney düzeneğinde kullanılan ekipmanlar, şematik veya gerçek fotoğraflarla tanıtılır. Çalışma
prensipleri hakkında bilgiler verilir. Deneyin uygulama adımları açıklanır.)

3. MÜHENDİSLİK HESAPLARI ve ANALİZLER

(Yapılan deneye ait mühendislik hesapları ve analizlerin ayrıntılı açıklamalarının verildiği
bölümdür. Deney verilerinin işlenmesinde varılan sonuçların takip edilebilir olması, uygun
olan çizelge ve/veya şekiller halinde sunulması gerekir.)

4. TARTIŞMA ve SONUÇLAR / YORUM

(Deneyde elde edilen sonuçların değerlendirildiği, gerekli karşılaştırmaların varsa yapıldığı,
deneyin başarı seviyesinin tartışılarak ileride yapılması gerekli iyileştirme önerilerinin
sıralandığı kısımdır.)

KAYNAKLAR

EKLER (varsa)

5
 T.C.
MERSİN ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ÇEKME DENEY FÖYÜ

MERSİN
 ÇEKME DENEYİ
1. DENEYİN AMACI

Çekme deneyi, malzemelerin mekanik özeliklerinin belirlenmesi, mekanik

davranışlarına göre sınıflandırılması ve malzeme seçimi amacıyla yapılır. Bu deneyde standart
çekme numunelerinin mukavemet değerleri ölçülür. Elde edilen değerler karşılaştırılarak,
malzemelerin mekanik özellikleri değerlendirilir.

2. TEORİK BİLGİ

Bu deney sonucunda, kuvvet (F)-uzama (∆L) eğrisi elde edilir. Ancak bu eğri ile birlikte
kullanılan numunenin boyutlarını da vermek gerekir. Bu nedenle, bu eğri yerine daha evrensel
olan gerilme-şekil değiştirme (birim uzama) eğrisi kullanılır. Gerilme-birim uzama eğrisine
çekme diyagramı adı verilir. Şekil 1’de normalize edilmiş durumdaki düşük karbonlu bir çeliğin
gerilme-birim uzama eğrisi verilmiştir.

Şekil 1. Düşük karbonlu yumuşak bir çeliğin çekme diyagramı.

2
 Çekme deneyi sonucunda malzemenin orantı sınırı, elastiklik sınırı, akma sınırı ve
çekme dayanımı gibi mukavemet değerleri ile kopma uzaması, kopma büzülmesi, rezilyans ve
tokluk değerleri belirlenir. Malzemenin cinsine, kimyasal bileşimine ve metalografik yapısına
bağlı olan bu özellikler aşağıda sırasıyla açıklanmaktadır.

a) Orantı sınırı (σ0): Gerilme-birim uzama diyagramında Hooke yasasının, yani σ=E.ε
bağıntısının geçerli olduğu doğrusal kısmı sınırlayan gerilme değeridir. Bu bağıntıdaki orantı
katsayısına (E) elastiklik modülü denir ve bu katsayı çekme diyagramının elastik kısmını
oluşturan doğrunun eğimini gösterir. Bir malzemenin elastiklik modülü ne kadar büyükse, o
malzemenin elastik şekil değiştirmeye karşı direnci de o ölçüde büyük olur.

b) Elastiklik sınırı (σE): Malzemeye uygulanan kuvvet kaldırıldığı zaman plastik uzamanın
görülmediği veya yalnız elastik şekil değiştirmenin meydana geldiği en yüksek gerilme
değeridir. Genellikle, elastiklik sınırı orantı sınırına eşit kabul edilir. Pratikte σe yerine %0.01
veya %0.005'lik plastik uzamaya karşı gelen gerilme (σ0.01 veya σ0.005) değerleri alınır.

c) Akma dayanımı (σa): Uygulanan çekme kuvvetinin yaklaşık olarak sabit kalmasına karşın,
plastik şekil değiştirmenin önemli ölçüde arttığı ve çekme diyagramının düzgünsüzlük
gösterdiği kısma karşı gelen gerilme değeridir. Bu değer akma kuvvetinin (Fa) numunenin ilk
kesit alanına bölünmesiyle (σa = Fa/A0) bulunur. Düşük karbonlu yumuşak çelik gibi bazı
malzemeler, deney koşullarına bağlı olarak belirgin akma sınırı gösterebilirler. Malzemelerin
belirgin akma göstermemesi durumunda, genelde %0.2'lik plastik uzamaya (εplastik=0.002) karşı
gelen çekme gerilmesi akma sınırı veya akma dayanımı olarak alınır.

d) Çekme dayanımı (σç): Bir malzemenin kopuncaya veya kırılıncaya kadar dayanabileceği
en yüksek çekme gerilmesi olarak tanımlanır. Bu gerilme, çekme diyagramındaki en yüksek
gerilme değeri olup, σç = Fmaks/A0 formülü ile bulunur. Burada Fmaks malzemeye uygulanan en
yüksek kuvveti, A0 ise malzemenin ilk kesit alanını gösterir.

e) Kopma dayanımı (σk): Çekme deneyi esnasında, numune kesiti çekme kuvvetini artık
karşılayamadığı anda kopma meydana gelir. Çekme diyagramı çiziminde kaydedilen bu son
gerilme değerine, malzemenin kopma dayanımı adı verilir.

f) Kopma uzaması (KU): Çekme numunesinin boyunda meydana gelen en yüksek yüzde
plastik uzama oranı olarak tanımlanır. Çekme deneyine tabi tutulan numunenin kopan
kısımlarının bir araya getirilmesi ile son boy ölçülür ve boyda meydana gelen uzama ∆L=lk - l0

3
bağıntısı ile bulunur. Burada lo numunenin ilk ölçü uzunluğunu, lk ise numunenin kırılma
∆L
anındaki boyunu gösterir. Kopma uzaması ise; KU(%)= 𝑥100 bağıntısı yardımıyla belirlenir.
𝑙0

Bu değer malzemenin sünekliğini gösterir.

g) Kopma büzülmesi (KB): Çekme numunesinin kesit alanında meydana gelen en büyük
𝐴0 −𝐴𝑘
yüzde daralma veya büzülme oranı olup, KB(%) = 𝑥100 bağıntısı ile hesaplanır. Burada
𝐴0

A0 deney numunesinin ilk kesit alanını, Ak ise kırılma anındaki kesit alanını veya kırılma
yüzeyinin alanını gösterir. Kopma büzülmesi, kopma uzaması gibi sünekliğin bir göstergesidir.
Sünek malzemelerde belirgin bir büzülme veya boyun verme meydana gelirken, gevrek
malzemeler büzülme göstermezler.

g) Rezilyans: Malzemenin yalnız elastik şekil değiştirmesi için harcanan enerji veya elastik
şekil değiştirme sırasında malzemenin depoladığı enerji demektir. Bu enerji, gerilme (σ)-birim
uzama (ε) eğrisinin elastik kısmının altında kalan alan ile belirlenir ve numune kırılınca geri
verilir.

h) Tokluk: Malzemenin birim hacmi başına düşen plastik şekil değiştirme enerjisi olarak
tanımlanır ve malzemenin kırılıncaya kadar enerji depolama veya soğurma yeteneğini gösterir.
Tokluk, genellikle σ-ε eğrisinin altında kalan alanın hesaplanması ile bulunur.

3. DENEYİN YAPILIŞI

Çekme deneyi için önce test edilecek malzemeden standartlara uygun bir çekme numunesi
hazırlanır. Çekme deney cihazının çeneleri arasına düzgün ve ortalayacak bir şekilde sıkıştırılan bu
numune gittikçe artan bir yükle kopuncaya kadar çekilir. Bu esnada uygulanan F yükü ile buna karşı
malzemenin gösterdiği uzamalar (ΔL) cihaz ve video ekstensometre ile ölçülür. Deney sonucu elde
edilen yük (F) ve uzama (ΔL) değerlerinden yararlanarak (F – ΔL) diyagramı elde edilir. Bu diyagrama
çekme diyagramı da denir.

4. DENEY RAPORUNUN HAZIRLANMASI

Hazırlanılacak deney raporunda olması gereken bölümler:

 FORMAT (Puan: 20) Kapak, Kaynakça, Yazı düzeni, Sunum şekli vb.
 TEORİK BİLGİ (Puan: 10)
 DENEYİN YAPILIŞI (Puan: 10)
 SORULARIN CEVABI (Puan: 60)

4
5. SORULAR
1) Çekme deneyi sonucunda elde edilen yük-uzama (F-ΔL) grafiğini çiziniz. (Puan: 10)
2) Mühendislik gerilme-gerinim (σ-ε) grafiğini çiziniz. (Puan: 10)
3) Yük-uzama grafiğini gerilme-gerinim grafiğine çevirmeye neden ihtiyaç duyarız, açıklayınız.
(Puan: 10)
4) Çubuğun yüzdece uzama miktarını, yüzdece büzülme miktarını, çekme gerilmesini, elastisite
modülünü hesaplayınız. (Puan: 20)
5) Deney sonucunda malzeme hakkında elde ettiğiniz önemli bilgiler nelerdir, yorumlayınız.
(Puan: 10)

NOT: Kullanacağınız tüm birimler SI birim sisteminde olmalıdır. SI birim sistemine göre
olmayan cevaplardan puan kırılacaktır.

5
KAYNAKLAR
[1] Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Metalik
Malzemelerin Çekme Deneyi Föyü
[2] Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Çekme
Deneyi Föyü
[3] Bartın Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Çekme
Deneyi Föyü

6
 ÇENTİK DARBE (VURMA) DENEYİ

AMACI:
Metalik malzemelerin dinamik zorlamalar altında kırılması için gerekli enerji miktarını
ve sünek-gevrek geçiş sıcaklığını tespit etmek.

TEORİK BİLGİ:
Darbe deneyi, dinamik yüklere karşı kırılma enerjisini ve sünek-gevrek geçiş sıcaklığını
belirlemek için yapılan bir deneydir.
Bu deneyde üzerinde çentik açılmış standart deney parçası bir sarkaç çekiç yardımıyla
kırılır ve çekicin salınma yüksekliği kaybından (h-h') kırma için sarf edilen enerji saptanır
(Şekil 1).

Şekil 1. Sarkaçlı darbe deneyi düzeneği

Standart bir sarkaçlı darbe cihazında, ucunda bir kütleye (m) sahip çekiç belirli bir
yükseklikte (h) tutulur. Çekiç serbest bırakılmadan önce potansiyel enerjisi:

Çekicin numuneye çarpma anındaki kinetik enerjisi:

1
2

1
Kaybedilen potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşecektir. Buradan (1) ve (2) denklemleri
eşitlenerek çarpışma hızı şöyle elde edilir:

1
2
2
Darbe öncesi ve sonrası yükseklikleri sarkaç uzunluğu, düşme ve yükselme açıları cinsinden
şöyle ifade edilebilir:
1 cos
1 cos
Buna göre, darbe öncesi enerjisi (Edö) ve darbe sonrası enerjisi (Eds) aşağıdaki gibi olacaktır:
ö 1 cos 1 cos
1 cos 1 cos
Numune tarafından soğurulan enerji, darbe öncesi ve sonrası enerjilerinin farkı olacaktır:
ö cos cos
Doğrudan makinanın skalasında okunan kırma işi numunenin dolu kesitine bölünerek
numunenin çentik darbe dayanımı (Nm/m2=N/m) elde edilebilir.

Charpy ve Izod Darbe Testleri:

Charpy ve Izod darbe test yöntemlerinde çentik açılmış bir test numunesi, standart bir
yükseklikten bırakılan bir sarkaç ile darbeye maruz bırakılır. Darbeden sonra sarkacın çıktığı
yükseklik tespit edilerek sarkacın ilk ve son konumdaki enerji farkı numune tarafından
soğurulan darbe enerjisi olarak ölçülür. Darbeden sonraki sarkacın yüksekliği ne kadar az ise,
soğurulan darbe enerjisi, dolayısıyla malzemenin darbe direnci veya tokluğu da o derece
yüksektir. Charpy ve Izod test yöntemleri ufak farklılıklar dışında birbirlerine çok benzerler.
Bu farklılıklardan en önemli olanı, numunenin desteklenme şekli ile çentiğin destek ve darbe
noktalarına göre konumudur.
Charpy test düzeneğinde numunenin tam ortasına bir çentik açılır. Numune; çentik
yüzeyi darbe yüzeyine ters durmak üzere basit mesnetli kiriş şeklinde düzleme sabitlenir
(Şekil 2). Izod test düzeneğinde de yine ortasına çentik açılmış numune bu sefer dikey
ankastre kiriş şeklinde deney düzeneğine yerleştirilir (Şekil 2).

2
 Şekil 2. Charpy (solda) ve Izod (sağda) test düzenekleri

Sünek-Gevrek Geçiş Sıcaklığı:

Normal koşullarda sünek davranış gösteren bir malzeme özel koşullar altında gevrek
kırılma eğilimi gösterebilir. Bu özel koşullardan birisi düşük sıcaklık değerleridir. Sünekten
gevrekliğe geçiş sıcaklığı en kolay ve en güvenilir şekilde çarpma deneyi ile saptanabilir;
kırılma enerjisinin farklı sıcaklıklarda tespit edilmesiyle malzemenin geçiş sıcaklığı belirlenir.
Geçiş sıcaklığı malzemede %50 gevrek %50 sünek kırılmanın olduğu noktadaki sıcaklık
olarak bilinir. Şekil 3’de sıcaklığa bağlı olarak bir malzemenin geçiş sıcaklığı gösterilmiştir.

Sünek kırılma
Kırılma Enerjisi

Gevrek kırılma

Geçiş Sıcaklığı

Sıcaklık

Şekil 3. Sünek-gevrek geçiş sıcaklığının belirlenmesi

3
 Metalik malzemelerin geçiş sıcaklıkları ve darbe dirençleri kristal yapılarına göre
değişim göstermektedir. Çoğunlukla YMK yapılı malzemelerin kırılma dirençleri daha
fazladır. HMK yapılı malzemelerde belirgin bir geçiş sıcaklığı tespit edilebilir. Malzemenin
sertlik ve dayanımının yüksek olması o malzemenin kırılma direncinin daha az olabileceğine
işaret eder. Şekil 4’de farklı kristal yapılı malzemeler için genel kırılma enerjisi ilişkisi
verilmiştir. Basit karbonlu çeliklerde geçiş sıcaklığı yaklaşık -20°C civarındadır. Ostenitik
çeliklerde ise böyle bir geçiş sıcaklığı yoktur, eğri az bir eğimle sürekli artar.

YMK yapılı malzeme

HMK yapılı malzeme

Kırılma Enerjisi

Yüksek mukavemetli ve yüksek sertlikteki malzeme

Sıcaklık

Şekil 4. Farklı yapılı malzemelerin kırılma enerjisi ilişkisi

DENEY DÜZENEĞİ VE PROSEDÜRÜ:

Çentik darbe deneyi kapsamında:
 Deney föyünde bahsedilen konular açıklanacak; deney hakkında genel bilgi verilecek;
 Web ortamında, gösterim amaçlı, online olarak, aynı malzeme üzerinde değişik
sıcaklıklarda darbe deneyleri yapılacak;
 Laboratuvarda bulunan çentik darbe cihazının kullanımı hakkında bilgi verilecek;
 Gösterim amacıyla, laboratuvarda bulunan çentik darbe cihazına bir numune
yerleştirilerek darbe deneyi yapılacaktır.

4
DENEY RAPORU:
• Deney raporu tek kişi tarafından hazırlanacaktır.
• Raporda yazdığınız her değer için birim kullanınız.

Hazırlayacağınız deney raporunda olması gereken bölümler ve yapmanız gerekenler:

• KAPAK (Puan: 10)

• DENEY PROSEDÜRÜ (Puan: 05)
(laboratuvardaki cihazın nasıl kullanıldığı,)
• ELDE EDİLEN VERİLER (Puan: 05)
- (Laboratuvarda yapılan deney esnasında kullanılan numune hakkında bilgi,
numunenin kırılmasından elde edilen bilgiler).
- (online olarak yapılan deneylerde elde edilen veriler)
• SORULAR:
1. Charpy ve İzod darbe deneyleri aras ındaki farkı açıklayınız; her biri için kullanılan
numune şekillerini üzerlerinde boyutları göstererek çiziniz. (Puan: 10)
2. YMK ve HMK metallerin “darbe direnci-sıcaklık” ilişkilerinin farklarını yazınız ve
şekil çizerek gösteriniz. (Puan: 10)
3. a. Çentik darbe deneylerinde numune üzerine açılan çentiklerin şekilleri hakkında
çizerek bilgi veriniz. (Puan: 05)
b. Gri dökme demirden hazırlanan darbe deneyi numunelerine çentik açılmamasının
nedenini yazınız (Puan: 05)
c. Çentik kalitesinin deney sonucu üzerinde etkisinden bahsediniz (Puan: 05)
4. Laboratuvarda yapılan deneyi dikkate alarak: çarpma hızını, kırılma enerjisini, ve
çentik darbe mukavemetini hesaplayınız. (Puan: 10)
5. Online olarak, aynı malzeme üzerinde değişik sıcaklıklarda yapılan darbe
deneylerinde, elde edilen kırılma enerjisi ile sıcaklık arasındaki ilişkiyi grafik çizerek
gösteriniz; grafik üzerinde darbe geçiş sıcaklığını belirtiniz; ve grafikteki
düzensizlikleri yorumlayınız. (Puan: 20)
• KAYNAKLAR (Puan: 05)
FORMAT (Puan: 10)

5
KAM DENEYİ FÖYÜ
1.DENEYİN TANITILMASI

1.1.GİRİŞ
Kam çifti iki serbestlik derecesine sahip ve kinematik elemanlar arasında nokta veya
çizgi teması olan yüksek kinematik çifttir. Günlük kullanımda ise kam, eğri bir profille imal
edilmiş bir uzuv olup bu eğri profil ile genellikle bir doğru, küre veya silindir gibi basit bir
profile sahip başka bir uzuvla temas eden cisimdir. Kam mekanizması ise yapısında en az bir
kam çifti olan mekanizmadır.
Her türlü hareketin mümkün olduğundan ve diğer mekanizmalarda karşılaştırıldığında
tasarımın nispeten kolay olması sonucu, kam mekanizmaları uygulamada en fazla kullanılan
mekanizmalardır. Kamlar ayarlı olabilir veya kolayca değiştirilebilir şekilde tasarlanabilir
(Modern dikiş makaralarında olduğu gibi). Diğer mekanizmalarda elde edilmesi kolay
olmayan hareketler kam mekanizmasıyla kolayca elde edilebilir (Beklemeli hareket gibi).
Ancak hassas kamların maliyeti oldukça yüksek olup, kamlarda sürtünme ve aşınma önemle
dikkate alınması gereken hususlardır. Yüksek hızlarda ve/veya yüksek yükler altında kam
mekanizmalarının düzgün çalışabilmeleri çok dikkatli tasarımı ve çok hassas imalatı gerekir.
Bu nedenle bilhassa yüksek hızda çalışması istenilen makinelerin tasarımı sırasında mümkün
olduğunca az kam kullanılmasına dikkat edilmesi gerekir.

1.2.DENEYİN AMACI
Kam profil formuna bağlı hareket eden, çıkış uzvunun yaptığı hareketin belirlenmesi
ve deplasman-kam açısı, hız-kam açısı, ivme-kam açısı ve değerlerinin tespit edilmesi ve
grafiksel olarak gösterimdir.

1.3.DENEYİN MALZEMESİ
Sikloidal, basit harmonik, kübik #1, kübik #2 ve parabolik hareket üretecek şekilde
tasarlanan kam profillerine sahip kamlar, CAD-CAM üretim prosesine göre lazer kesme
tezgahında imal edilmiştir. Çalışmamız esnasında sınıflama açısından kamlar, 1. Kam, 2.
Kam, 3. Kam, 4. Kam ve 5. Kam olarak isimlendirilip, isimleri kamların üzerlerine
yazılmıştır. Deney kamlara ait ağırlık merkezlerinin koordinatları ve ağırlıkları aşağıdaki
gibidir:

Basit Harmonik için X=-53,795; Y=0; W=4915 gr

Parabolik için X=-54,8737; Y=0; W=4925 gr
Sikloidal için X=-57,8245; Y=0; W=4957 gr
Kübik #1 için X=-59,9638; Y=0; W=4982 gr
Kübik #2 için X=-53,0721; Y=0; W=4907 gr

1.4.KAM MEKANİZMASI
Kam mekanizmaları genellikle dönme hareketini diğer hareket türlerine dönüştürmek
amacıyla kullanılan mekanizmalardır. Kam mekanizmaları basit ve düzenli hareketlerin elde
edilmesi için uygun olabileceği gibi, diğer mekanizmalarla kolayca elde edilemeyecek
karmaşık ve düzensiz hareketlerin elde edilmesinde de kullanım açısından uygundur.
Kam mekanik bir eleman olup, doğrudan temasla ve belirlenmiş bir hareketle izleyici
adı verilen başka bir elemanı sürmek amacıyla kullanılır. Kam-izleyici mekanizmaları
hareketli birkaç parçasıyla oldukça basit bir yapıya sahiptir. Bu özelliklerinden dolayı kam
mekanizmaları uygulamada en fazla kullanılan mekanizmalardır. Tekstil makinelerinde,
küçük parçaların üretiminde (otomat kamları), dikiş makinesinde ve oyuncaklarda
kullanımları yaygındır. Genel olarak kamın bir tam dönmesi ile hareket tekrarlanır. Tipik bir
örnek vida gibi küçük parçaların seri işlenmesinde kullanılan otomat kamlarıdır. Bunun yanı
sıra yüksek hızlarda ve yüklerde çalışacak kamların düzgün çalışmaları açısından oldukça
hassas tasarlanması gerekmektedir. Bu tür yüksek hızlarda çalışılan yerlerde kam sayısının
mümkün olduğu kadar az tutulması hassasiyet ve özellikle maliyet açısından önemlidir.
Kam çiftini oluşturan her iki yüzey farklı eğriler olabilmekle beraber imalat açısından
kolaylığı göz önüne alındığında yüzeylerden biri genelde doğru veya daire olarak seçilir.
İzleyicinin doğrudan temasla kam ile beraber çalışması durumunda kayma sürtünmesi dönme
sürtünmesine dönüşür.
Deneyde kullanılacak olan kam düzeneği Şekil 1’de şematik olarak gösterilmiştir.
Deneyde O merkezli kam, yay ile kuvvet kapalı olarak izleyiciye hareketi iletecek ve belli bir
devir sayısından sonra izleyici kamı takip edemeyip sıçramalar ortaya çıkacaktır. Deney bu
kritik hızı k gibi yay sabitine sahip bir yayın kullanıldığı ve merkezden kaçıklığa sahip bir kam
mekanizması için bulmayı amaçlamaktadır.

2.TEORİ
Kam mekanizmaları kuvvet veya şekil kapalı olarak sınıflandırılmaktadırlar. Deneyde
kullanılan kuvvet kapalı kam mekanizmasının yapısı Şekil 1’deki gibidir. toparlaklı eksenel
öteleme yapan izleyici kullanılarak tasarlanan kam mekanizmasında;
• Temel dairesinin yarıçapı Ro,
 • Kamın yarıçapı Ra,
• İzleyicinin yarıçapı Rb,
• Motorun eksenden kaçıklığı Lo,
• Kamın başlangıçtaki konumu θ
• Kamın toplam dönüş açısı β,
• Hareket esnasında kamın toplam yer değiştirmesi L ile ifade edilmektedir.

Şekil 1. Eğrisel ve doğrusal çift kam mekanizmalı sistem

3. Deneyin Yapılışı
İmal edilmiş olan düzlem kamlar, eğrisel ve doğrusal çift kam mekanizması üzerinden
takılıp çıkartılabilecek şekilde dizayn edilmiş bulunulmaktadır. Bir düzlem kam, mekanizma
üzerine takılarak manuel olarak saatin tersi yönünde 10’ar derece aralıklarla 0 < θ < 2Π
aralığında döndürülmektedir. Her 10’ar derece aralıkta yardımcı bir aparat ile kam,
mekanizma gövdesine sabitlenmektedir. Kamın sabitlenmesinden sonra doğrusal izleyici
üzerinden bulunan metrik skaladan milimetre cinsinden izleyicinin gerçekleştirdiği deplasman
değerleri okunmaktadır. Bütün aralıklarda bu değerler okunarak kam açısı (θ) - deplasman (S)
sayısal verileri elde edilmektedir. Açıya karşılık gelen deplasman değerlerinin 1. sayısal türevi
alınarak, açı (θ) - hız (V) verileri, 2. sayısal türevi alınarak, açı (θ) – ivme (a) verileri elde
edilmektedir. Bu işlemler 1. Kam, 2. Kam, 3. Kam, 4. Kam, 5. Kam için ayrı ayrı
gerçekleştirilerek her bir düzlem kam için deneysel veriler oluşturulur. Her bir kam için
deplasman, hız ve ivme eğrileri bu verilerden yararlanılarak hesaplanır.

4. Genel Bilgiler
İmal edilmiş olan kamların her biri belirli eğri profillerini temsil etmektedir (basit
harmonik, sikloidal, çift harmonik, parabolik, lineer, 3.derece eğri 1-2 vb.). Bu hareketlere ait
deplasman (yer değiştirme) eşitlikleri bilinmektedir. Teorik hesaplamalarda bu eşitlikler
bilindiği her bir hareket ayrı ayrı ele alınarak yer değiştirme eşitliğinin birinci türevi alınarak
hız, ikinci türevi alınarak ivme eşitliği bulunabilir.

Hareket Eğrileri
1.Doğrusal Hareket
s=Ct
Kam için sabit açısal hız (ω) kabul edilirse:
𝜃𝜃
s=C olacaktır.
𝜔𝜔
H = strok boyu
β = kamın tüm hareket sırasında döndüğü açı ise:
s = 0 iken θ = 0 ve s = H iken θ = β sınır şartları kullanılarak
𝜃𝜃 𝜔𝜔
s=H ve ν =H a = 0, ancak başlangıç ve bitiş noktalarında a = ∞
β β
olacaktır.

Şekil 2’de hareket, hız ve ivme eğrileri gösterilmiştir. Uç noktalarda ivmenin sonsuz
olması bu tip bir eğrinin düşük hızlarda bile kullanılmasına müsaade etmektedir. Ayrıca bu
eğri kam eğrisi olarak çizildiğinde, süreksizlik hareket diyagramında görüldüğü gibi kam
profilinde de olacaktır.
 Şekil 2. Hareket, hız ve ivme eğrileri
2. Basit Harmonik hareket

Şekil 3. Geometrik olarak basit harmonik hareket

Tasarımı kolay ve sürekli bir hareket olmasından dolayı basit harmonik hareket
bilhassa düşük veya orta hızlı kamlarda çok sıkça kullanılan bir harekettir. Geometrik olarak
basit harmonik hareket Şekil 3’te gösterildiği gibi, bir daire üzerinde bulunan noktaların s
öteleme eksenine projeksiyonu ile elde edilir. Çapı toplam öteleme strokuna eşit yarım daire
kam yükselme açısı bölümü kadar bölümlere ayrılır ve daire üzerinde alınan her noktanın
dikey eksene projeksiyonu sırasında kamın belirlenen aralık kadar döndüğü öngörülür.
Şekilden anlaşılacağı gibi, hareket başlangıç ve bitişte daha yavaş, orta noktalarda daha hızlı
olacaktır. Bu tüm bekleme-hareket-bekleme için kullanılan eğrilerde aranılan özelliktir. Basit
harmonik hareketin denklemi aşağıdaki gibidir:

1 𝛱𝛱𝛱𝛱
s= H �1 − cos � ��
2 β
1 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝛱𝛱𝛱𝛱
ν= sin � �
2 β β

1 𝛱𝛱𝛱𝛱 2 𝛱𝛱𝛱𝛱
α= H� � cos � β �
2 β
 Şekil 4. Hareket, hız ve ivme eğrileri
Hareket, hız ve ivme diyagramları Şekil 4’te görülmektedir ve maksimum hız ve ivme
değerleri:
1 𝛱𝛱𝛱𝛱 1 𝛱𝛱𝛱𝛱 2
ν𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = H , α𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = H � �
2 β 2 β

3. Parabolik veya sabit ivmeli hareket:

Şekil 5. Geometrik olarak parabolik ve sabit ivmeli hareket

Parabolik harekette hareketin ilk yarısında izleyici sabit bir ivme ile hızlandırılırken
ikinci yarısında sabit bir eksi ivme ile yavaşlatılır. Bu hareket eğrisini grafik olarak çizmek
için izleyici yükselişi ile kamın dönme açılarını eşit sayılara bölmemiz gerekir (Şekil 5).
Yükseliş bölümlerini orta noktada bir dikey doğru üzerinde gösterelim. O başlangıç
noktasından dikey doğru üzerinde bulunan 1, 2, 3 ve 4 noktalarına çizilen doğrular ile kam
dönme açısı bölümlerinden çizilen dikey doğruların kesiştiği noktalar bu parabol üzerinde
bulunan noktalardır. Hareketin ikinci yarısı için O yerine O' noktası kullanılarak aynı işlem
tekrarlanır.
İzleyicinin hareketi, hızı ve ivmesi kam dönme açısına göre:
0<θ<β/2 aralığında: β/2<θ<β aralığında:
𝜃𝜃 2 𝜃𝜃 2
s = 2H � � s = H �1 − 2 �1 − � �
β β
𝜃𝜃 𝜔𝜔 𝜃𝜃
ν = 4Hω � 2� ν = 4H �1 − β �
β β

𝜔𝜔 2 𝜔𝜔 2
α = 4H� � α = -4H� �
β β

Şekil 6. Hareket, hız ve ivme eğrileri

İvme her konumda belirli bir değer alırsa da, ivme değişimi sonsuz olacaktır. Hareket,
hız ve ivme diyagramları Şekil 6’da gösterilmektedir

4.Sikloid Hareket Eğrisi:

Şekil 7. Geometrik olarak sikloid hareket eğrisi

Şekil 7’de gösterildiği gibi eğer bir daire bir doğru üzerinde yuvarlanır ise, daire
çemberi üzerinde bir nokta sikloid eğrisini çizer. İzleyicide sikloid hareketi elde etmek için
çevresi H veya çapı H/Π olan, merkezi ise OO' doğrusu üzerinde bulunan daire çizilir. Daire
çemberi ve kam yükseliş açısı aynı sayıda eşit aralıklara bölünür. Bu daire üzerinde bulunan
bir noktadan (örneğin 1 noktası) çizilen yatay doğrunun dikey ekseni kestiği noktadan OO' ye
paralel çizilen doğru ile aynı noktaya karşı gelen yatay eksen üzerindeki noktadan (1 noktası)
çizilen dikey doğrunun kesiştiği nokta yükselme eğrisi üzerinde bir noktayı belirler. Analitik
olarak hareket, hız ve ivme eğrileri (Şekil 8):

Şekil 8. Hareket, hız ve ivme eğrileri

Sikloid hareket eğrisi iyi dinamik özelliklere sahip bir kam sistemidir. İvme her
noktada sınırlı olup başlangıç ivmesi de sıfırdır. Bu en az titreşim, gürültü oluşturan bir kam
sistemini vereceğinden genellikle tavsiye edilir. Ancak bu özelliklere erişilebilmesi için kamın
çok hassas imal edilmesi şarttır.

𝐻𝐻 𝛱𝛱𝛱𝛱 1 2𝛱𝛱𝛱𝛱
s= � − sin � ��
𝛱𝛱 β 2 β
𝐻𝐻𝐻𝐻 2𝛱𝛱𝛱𝛱
ν= �1 − cos � ��
𝛱𝛱β β

2𝐻𝐻𝐻𝐻𝜔𝜔2 2𝛱𝛱𝛱𝛱
α= 2 sin � �
β β

5.Çift Harmonik Hareket eğrisi:

Bu eğri iki harmonik hareketin farkından oluşmaktadır. Şu ana kadar elde edilmiş
eğriler simetrik iken, bu eğri simetrik değildir. Bu nedenle Bekleme-Hareket veya Bekleme-
Hareket-Doğrusal Hareket gibi durumlarda kullanımı daha uygundur. Hareket, hız ve ivme
aşağıdaki denklemlerde ve hareket, hız ve ivme eğrileri ise Şekil 9’da verilmektedir.

1 𝛱𝛱𝛱𝛱 1 2𝛱𝛱𝛱𝛱
s = H��1 − cos � �� − �1 − cos � ���
2 β 4 β
1 𝛱𝛱𝛱𝛱 𝛱𝛱𝛱𝛱 1 2𝛱𝛱𝛱𝛱
ν= H �sin � � − 2 sin � ��
2 β β β

1 𝛱𝛱𝛱𝛱 2 𝛱𝛱𝛱𝛱 2𝛱𝛱𝛱𝛱

α = H� � �cos � β � − cos � ��
2 β β
 Şekil 9. Hareket, hız ve ivme eğrileri

6. Üçüncü Derece Hareket Eğrisi (#1)

İvmenin sabit olmayıp düzgün olarak değişmesi istenilir ise hareket üçüncü dereceden
olacaktır. Birinci tip (#1) üçüncü derece hareket eğrisinde ivmenin zamana göre değişimi
pozitifdir. Bu nedenle eğri iki üçüncü derece eğrinin birleşiminden elde edilir. Hareketin
başlangıç ve bitişinde ivmenin sıfır olması avantajlı ise de, orta noktada ivmenin sürekli
olmayışı uygulamada sorunlar yaratır (sadme sonsuz olacaktır). Bu nedenle tavsiye
edilmemektedir. Analitik olarak hareket, hız ve ivme denklemleri aşağıda verilmekte olup,
eğrileri Şekil 10’da gösterilmektedir.

0<θ<β/2 aralığında: β/2<θ<β aralığında:

𝜃𝜃 3 𝜃𝜃 3
s = 4H � � s = H �1 − 4 �1 − � �
β β

𝜔𝜔 𝜃𝜃 2 𝜔𝜔 𝜃𝜃 2
ν = 12H � � ν = 12H �1 − β �
β β β

𝜔𝜔 2 𝜃𝜃 𝜔𝜔 2 𝜃𝜃
α = 24H� � � � α = -24H� � �1 − �
β β β β

Şekil 10. Hareket, hız ve ivme eğrileri

7. Üçüncü Derece Hareket Eğrisi (#2)
İkinci tip üçüncü derece hareket eğrisi ise tek bir eğriden oluşmuştur ve süreklidir. Bu
eğriye aynı zamanda 2-3 polinomu da denmektedir. Hareket, hız ve ivme eğrileri Şekil 11’de
verilmiştir. Analitik olarak denklemler:

𝜃𝜃 2 𝜃𝜃
s = H � � �3 − 2 �
β β
𝜔𝜔 𝜃𝜃 𝜃𝜃
ν = 6H� � � � �1 − �
β β β

𝜔𝜔 2 𝜃𝜃
α = 6H� � �1 − 2 �
β β

5.Sorular
1- Her bir kama ait deplasman, hız ve ivme deneysel verilerinin tablosunu oluşturunuz. Hız ve
ivme verilerini elde ederken türev işlemlerini merkezi sonlu farklar yöntemi kullanarak
yapımız.

d𝑠𝑠 𝑠𝑠𝑖𝑖+1 −𝑠𝑠𝑖𝑖−1

= (i=2,…,n-1)
dθ 2Δθ
2- Bu deneysel verilere ait deplasman-açı, hız-açı, ivme-açı grafiklerini oluşturunuz.
3- Deneysel grafikler dikkate alınarak kamların hangi profil eğrisini çizdiğini belirleyiniz.
 KRANK-BİYEL I DENEYİ

1.AMAÇ

Krank-Biyel mekanizmasında verilen boyutlar altında krank konumu ile piston

yerdeğiştirmesi arasındaki ilişki gözlenecektir. Değişik boyutlardaki krank-biyel
mekanizmalarının bu uygulamada kullanılmasıyla boyut farklılıklarından; piston yer
değiştirmesi, hız ve ivmesinin nasıl etkilendiği gözlemlenecektir. Teorik olarak hesaplanan
değerler deneysel olarak elde edilenlerle karşılaştırılıp farklar gözlenecek ve bu farkların
nedenleri incelenecektir.

2.TEORİ

2.1. Piston-Krank Bağıntısının Çıkartılması

Şekil 1

r: Krank yarıçapı

l: Biyel kol uzunluğu

θ: Krank kolunun yatay düzlemle yaptığı açı

φ: Biyel kolunun yatay düzlemle yaptığı açı

Q Noktası: Krank açısının sıfır olduğu konumdaki piston alt ölü noktası

P Noktası: Krank açısının θ konumuna karşılık gelen piston konumu

x: Pistonun alt ölü noktadan itibaren aldığı yol

l
n: Biyel kol uzunluğunun krank yarıçapına oranı ( )
r

Şekil 1'in kullanılması ile aşağıdaki iki bağıntı yazılabilmektedir.

x = l Cosφ − r Cosθ − (l − r ) (1)

l Sinφ = r Sinθ (2)

l
=n (3)
r

Sinθ
Sinφ = (4)
n

Cosφ = 1 − Sin 2φ (5)

 Sinθ 
2

Cosφ = 1 −   (6)
 n 

Cosφ ’nin değeri binom açınımı kullanılarak çıkarılabilir:

1 1
Cosφ =1 − 2
Sin 2θ − 4 Sin 4θ − ............................... (7)
2n 8n

Binom açılımda 3. elemandan itibaren değerler çok küçük olduğu için ihmal edilirse;

1
Cosφ ≈1 − 2
Sin 2θ (8)
2n

x = l Cosφ − r Cosθ − (l − r ) (9)

x = l Cosφ − l − r Cosθ + r (10)

x = r (1 − Cosθ ) − nr (1 − Cosφ ) (11)

(8) numaralı denklemin (11) denkleminde yerine konulmasıyla

Sin 2θ
x ≈ r (1 − Cosθ − ) (12)
2n
denklemi elde edilir.

2.2 Piston Hızının Çıkarılması

(12) nolu denklemin türevinin alınmasıyla pistonun hız denklemi çıkarılabilir:

dx dx dθ
= (13)
dt dθ dt

dθ
=ω (14)
dt

2Sinθ Cosθ
vP ≈ ω r ( Sinθ − ) (15)
2n

Sin 2θ
vP ≈ ω r ( Sinθ − ) (16)
2n

pistonun hız ifadesi elde edilir.

3. DENEY DÜZENEĞİ

Bu deneyde kullanılacak düzenek, HI-TECH SCIENTIFIC marka HTM.17 Krank.-Biyel

deney aparatıdır.

Şekil 2 Deney Düzeneği

Şekil 2'deki deney düzeneğinde krank kolunun 100 'lik konumlarına bağlı olarak, piston yer
değiştirmesi milimetre olarak ölçülebilmektedir.
Deney düzeneğinin konumları:

Krank yarıçapı (r) : 25, 31.25 ve 50 mm

Biyel kol uzunluğu (l) : 200, 225 ve 250 mm

Yukardaki krank yarıçapı ve biyel kol uzunluğu değerleri kullanılarak 9 değişik boyutta
krank-biyel mekanizması elde edilebilmektedir.

4. DENEYİN YAPILIŞI

4.1. Krank Açısı ve Piston Deplasmanlarının Ölçülmesi

Deney mekanizmasını krank yarıçapına ve minimum biyel kol uzunluğuna ayarlayınız. Bu

değerleri ve bunların oranını not ediniz. Krankı sıfır konumuna getirerek, piston konumunu
tespit ediniz. Krank kolunu 180° açı değerine kadar 100 aralıklarla döndürerek piston
deplasmanlarını not alınız. Alınan sonuçlan aşağıdaki Tablo gibi düzenleyiniz.

Tablo 1

Biyel Kol Uzunluğu l (mm) 250 250 250

Krank Yarıçapı r (mm) 50 31.25 25
Oran n
DEPLASMANLAR
Krank Açısı θ (0)
(mm) (mm) (mm)
0
10
20
180 dereceye kadar yaz

Yukarıdaki yapılar işlemi biyel kolunun 250 mm, krank kolunun 31.25 mm ve biyel kolu 250
mm, krank kolunun 25 mm uzunlukları için tekrarlayınız.

4.2. Krank Konumuna Bağlı Olarak Piston Hızının Hesaplanması

Deney setini 200 mm kol uzunluğuna ve 50 mm krank yarıçapına ayarlayınız. 200 lik açı
değerlerine karşılık gelen piston konum deplasmanlarını not ediniz. Aynı işlemi krank
yarıçapının 25 mm iken tekrarlayınız. Elde edilen sonuçları aşağıdaki tablo kullanılarak
düzenleyiniz.

Tablo 2

Biyel Kol Uzunluğu l (mm)

Krank Yarıçapı r (mm)
Oran n

Krank Açısı θ (0) Deplasman Artış Deplasman Artış

(mm) (mm) (mm) (mm)
0 x △x x △x
20
40
60
180 dereceye kadar yaz

Her 200’ lik ara değer için deplasmandaki değişim, bu 200 lik açı artışının ortalama
değerindeki açı için yaklaşık hız ifadesini verecektir. Piston hız ifadesinin teorik olarak
hesaplanması için krank kolunun saniyede 20° döndüğü kabul edile bilinir.

N
ω = 2π
60

ω (rd/s) : Krank kolunun açısal hızı

N (d/d) : Saniyede 200 lik açı değişimine karşılık gelen açısal hız

5. SONUÇLAR

5.1 Grafikler

(a) Piston yer değiştirme (x) miktarını ordinat krank açısını (θ) apsis olacak şekilde elde
edilen deneysel değerleri grafik haline getiriniz. Ayrıca deneysel x ' değerleri ile (12)
numaralı formülden hesaplanan teorik x e değerlerini ve bağıl hataları bir tabloda birleştiriniz.

(b) Piston yer değiştirmesindeki artışların kullanılmasıyla hesaplanan yaklaşık hız değerleri
ordinat krank açısını (θ) apsis olacak şekilde elde edilen deneysel değerleri grafik haline
getiriniz. Ayrıca deneysel, sonuçlardan hesaplanan hız değerleri ile (16) numaralı formülden
hesaplanan teorik hız değerlerini ve bağıl hataları bir tabloda birleştiriniz.

(c) “(a)” kısmında çizilen x -θ grafiğinden sayısal türev alma yöntemiyle v-θ ve a-θ
grafiklerini elde ediniz.

5.2. Gözlemler ve Tartışma

(a) Deneyden elde edilen sonuçlar ile teorik sonuçları karşılaştırınız. Farklılıklar olup
olmadığı gözlenmekte midir? Hata kaynakları nelerdir?

(b) Piston hız ve ivme dağılımını yorumlayınız. En büyük ve en küçük hız ile ivme değerleri
hangi krank açısında oluşmaktadır? Bu grafiklerden nasıl ve ne amaçla yararlanıla bilinir?