ปฐพีกลศาสตร์ประยุกต์

และวิธีไฟไนท์อีลิเมนต์

ดร. ชาญชัย ทรัพยมณี วงศ

วุฒวิ ศ
ิ วกร

ตารางเวลาบรรยาย

วันพฤหัสที่ 23 กรกาคม 2558

09.00 – 10.30 แนะนําวิธีการจําลองปั ญหาทางวิศวกรรมปฐพีด้วยวิธีไฟไนท์อีลิเมนต์เบื ้องต้ น
แนะนําโปรแกรม PLAXIS 2D
Break
10.45 – 12.00 ตัวอย่างการใช้ โปรแกรม PLAXIS ในการจําลองงานขุดดิน, งานคันทาง, ลาด Slope +
เขื่อนริ มตลิ่ง

Lunch
13.00 – 15.00 ปฏิบตั ิการใช้ โปรแกรม PLAXIS ในการจําลองปั ญหา

2
พื้นฐานความรู

1. Soil mechanics

Cohesion, friction angle, undrained shear strength, Young’s modulus,

Poisson’s ratio, Triaxial test, Total stress, Effective stress, Earth
pressure, Mohr-Coulomb failure theory, overburden pressure, pore
pressure, Seepage, Permeability ฯลฯ

2. Foundation engineering (Applied soil mechanics)

เสาเข็ม, ฐานรากแผ, Diaphragm wall, Sheet pile wall, Soil investigation,
Standard penetration test ฯลฯ

3. Finite Element Method

Stiffness matrix, Pre-processing, Post-Processing, Non-linear analysis

4. ประสบการณ ทเี่ กีย่ วของกับ Foundation

งานออกแบบและกอสรางฐานรากแผ, งานขุดดิน, งานถมดิน, การขุดโดยใชกาํ แพงกันดิน

ชั่วคราว/ถาวร และคํา้ ยัน (Temporary/Permanent wall with bracing)

The Finite Element Method

4
ตัวอยาง ตองการคํานวณพื้นทีว่ งกลมรัศมีหนึ่งหน วย ดวยการแบงเป็ นรูปสามเหลีย่ มยอย โปรด
ระบุวา ควรจะใชจาํ นวนรูปสามเหลีย่ มเทาใดจึงจะไดคาํ ตอบทีถ
่ ูกตองถึงทศนิยมหลักที่ 3

การคํานวณพื้นทีว่ งกลมโดยการแบงเป็ นพืน

้ ทีส่ ามเหลีย่ มยอย

่ องวงกลม ซึง่ มีรศั มี r=1

คํานวณพื้นทีข
A  r 2
คําตอบทีถ
่ ูกตองคือ 3.14159265358979

คํานวณพื้นทีข
่ องวงกลม
โดยการแบงเสนรอบวงของวงกลมเป็ นเสนตรง
แลวรวมพื้นทีส
่ ามเหลีย่ มยอยๆ เขาดวยกัน
แบง 8 จุด พื้นที่ = 2.82842712474619

แบง 16 จุด พื้นที่ = 3.06146745892072

แบง 20,000 จุด พื้นที่ = 3.14159260191267

6
 ่ ูกตอง= r 2 = 3.14159265358979
คําตอบทีถ

3.50

3.00

้ ท ี่ (ตารางหน่วย)
2.50

2.00

1.50
พืน

1.00

0.50

0.00
0 20 40 60 80 100 120
จํานวนด้านของรูปหลายเหลีย
่ มทบรรจุ
ี่ อยู่ในวงกลม

้ คําตอบก็จะมีคา ใกลเคียง
จะเห็นไดวา ถาเราแบงเสนรอบรูปของวงกลมใหมีจาํ นวนมากขึน
คําตอบทีถ ้
่ ูกตองมากขึน

grid 35 35
m e
table 1 7.7,21.6 7.9,24 8.7,27 10.9,30.1 14,31.5 17,32
20,31.6
table 1 23,30.5 25.6,28 26.9,25 26.9,21.4 26.1,18.9 24.5,17
table 1 22,15 20.8,14.2 20,13 19.6,12 19.6,9 14.8,9
table 1 14.8,12.8 15.6,15 17.1,16.9 20,19.4 21,21 21.4,23
table 1 21,24.7 20,26 18,27 17,27 15,26.3 13.8,25.2 13,23
table 1 13,21.6 7.7,21.6
gen table 1
gen circ 17.3,5 2.5
m n reg=18,13
m n reg=18,5

PLAXIS

FLAC
ซอฟทแวรวเิ คราะหดวยวิธี Finite Element

8
ตัวอยางของปัญหาทางดานวิศวกรรมฐานราก ทีว่ เิ คราะหโดยวิธี Finite Element

ขัน
้ ตอนทําการจําลองจริง

เริม
่ จาก Concept ของการออกแบบ ไปถึงการประมวลผลขอมูลดิน
และการจําลองดวย FEM

ผูจ าํ ลองควรจะตองเขาใจในพฤติกรรมของโครงสรางทีจ่ ะจําลองกอนเพือ

่ ให
เลือกใชชนิดของแบบจําลองใหใกลเคียงกับความเป็ นจริง

งานขุด

กําแพง pile wall กําแพง pile wall

งานขุดหองใตดน
ิ โดยใช pile wall

กําแพงกันดิน กําแพงกันดิน
งานขุด
งานขุด

งานขุดหองใตดน
ิ งานขุดหองใตดน
ิ

ตัวอยางบางงานทีไ่ ดวเิ คราะหดว ย FEM

10
 ทําไมตองใชวธิ ีไฟไนทอลี เิ มนต ?

ถาปัญหาทีต
่ อ
 งการวิเคราะหสามารถคํานวณดวยมือได ไมจาํ เป็ นตองใชวธิ ีนี้

ใชในปัญหาทีซ
่ บ
ั ซอนเกินกวาจะใชทฤษฎีหรือวิธีทม
ี่ ีอยูได

11

การวิเคราะหทางวิศวกรรมปฐพี ดวย close-form solution

ถาเป็ นปัญหาทีม
่ ี closed form solution และขอบเขตของปัญหาไมซบั ซอนไมจาํ เป็ นตองใชการ
จําลองเชิงตัวเลข ตัวอยางเชน Bearing capacity equation ของ Terzaghi

qult qult Terzaghi  cN c  qN q  1 BN 

2
Df


 Nq N
 Nc
45 
   44 , N  260
2   48 , N   780

Nc Nq N

แตถา เป็ นปัญหาทีไ่ มมี closed form solution หรือมีขอบเขตซับซอนเกินกวาทีจ่ ะแกสมการหา

คําตอบได ตัวอยางเชน

12
การวิเคราะหทางวิศวกรรมปฐพี ดวย FEM

อุโมงคลอดใตโครงสรางเกา ซึง่ ตองทําการศึกษาผลกระทบทีอ ้ ตอสะพาน กอนทีจ่ ะ

่ าจจะเกิดขึน
ทําการเจาะอุโมงค (Wanchai 2006)

13

การวิเคราะหทางวิศวกรรมปฐพี ดวย FEM

กําแพงกันดิน Diaphragm wall ในการขุดน

ิ ลึกมาก

14
การวิเคราะหทางวิศวกรรมปฐพี ดวย FEM

กําแพงกันดิน Diaphragm wall ในการขุดน

ิ ลึกมากในชัน
้ ดินเหนียวออน

15

การวิเคราะหทางวิศวกรรมปฐพี ดวย FEM

http://csf.ru

การจําลองเพือ
่ ศึกษาผลของการเจาะอุโมงคตอ
 อาคารทีใ่ ชฐานรากเสาเข็ม แบบ 3D โดย PLAXIS 3D

16
การวิเคราะหทางวิศวกรรมปฐพี ดวย FEM

ออกแรงดัน
เสาเข็มทดสอบ
SEAFCO Co. Ltd. (Public)

การจําลองเสาเข็มรูปตัวที เพือ
่ ศึกษาพฤติกรรมการรับแรงดานขางและทางดิง่ FLAC 3D

17

 , c,  , E , , k x , k y Nodes

Element

การแอนของกําแพง

จําลองโดยการประยุกตใชวธิ ีเชิงตัวเลข, ศึกษาพฤติกรรมกอนนําไปสรางจริง

18
 ขอมูลดิน เลือกอยางไร

ตัวอยางการเลือกใชขอ
 มูลดิน

19

BH-1

BH-3

BH-2
BH-4

Pond

Site investigation – neighboring structures and land use

20
 su (t/sq.m) gamma (t/cu.m) SPT-N, blows/ft
0 1 2 3 4 5 1.4 1.9 0 20 40
0 2.5 0 0
1.80

1.3 2.5 1.65 1.80

5 5 5

1.3 1.9 1.501.65

Depth, m

10 10 10

1.9 3.5 1.50 1.80

15 3.5 15 1.80 1.90 15 23

BH-1 (Gatew ay Ekamai)

BH-2; SC@shallow (Gatew ay Ekamai)
BH-3 (Gatew ay Ekamai)
BH-4 (Gatew ay Ekamai)
20 20 1.90 20 23

Soil investigation - Subsoil profile

21

ตัวอยางการใช FEM เพือ่ ใชในการวิเคราะหงานขุดหองใตดน

ิ ลึกมาก

22
Bottom up construction method
23

Top down construction method

24
 25

Bending Mom ent (T-m /m )

100 50 0 -50 -100 -150
0.00

5.00
Depth (m)

10.00

15.00

20.00

การออกแบบเหล็กเสริม
26
 การวิเคราะหเสถียรภาพของคันดิน

27

คันดินถม

แนววิบตั ิ บอขุด

วิเคราะหเสถียรภาพงานดินถม

แนววิบตั ิ

วิเคราะหงานขุดโดยทิง้ ลาดดิน
ตัวอยางบางงานทีไ่ ดวเิ คราะหดว ย FEM
28
ตัวอยางการจําลองคันดินโดยใช FEM เพือ
่ ศึกษากลไกการวิบตั ข
ิ องลาดดิน

29

แนะนําโปรแกรม PLAXIS

30
ขอกําหนดขัน
้ ตํ่าของ Hardware และ platform สําหรับโปรแกรม PLAXIS

ระบบปฏิบตั ก
ิ ารเป็ นคอมพิวเตอรใช CPU ชนิด Pentium โดยอาจใชระบบปฏิบตั ก
ิ ารเป็ น
• Windows® NT 4.0 โดยมี Service pack 4.0 เป็ นอยางตํ่า
• Windows® 2000
• Windows XP Professional (32 bits)

ฮารดดิสค โปรแกรม PLAXIS ตองการเนื้อทีว่ า งอยางนอย 60 MB เพือ ่ ใชตด

ิ ตัง้ โปรแกรม และ
ตองการพื้นทีอ่ ยางนอย 500 MB เพือ ่ เป็ นพื้นทีใ่ นการใชงาน แตสาํ หรับการจําลองทีม ่ ีขนาดใหญอาจ
จําเป็ นตองใชเนื้อทีว่ า งมากกวานี้

หน วยความจําภายใน (RAM) โปรแกรม PLAXIS ตองการหน วยความจําภายในอยางนอย 512

้ และสามารถสราง
MB โดยถามีหน วยความจําภายในมากกวานี้จะทําใหการคํานวณเร็วขึน
้
แบบจําลองใหมีจาํ นวนอีลเิ มนตมากขึนไดดว ย

การดแสดงผลกราฟิ ก แนะนําใหใชทส
ี่ ามารถแสดงผลทีค
่ วามละเอียด 1024x768 และ 16 bit
color เป็ นอยางตํ่า

31

เมือ
่ ติดตัง้ โปรแกรมเสร็จแลวสามารถเปิ ดโปรแกรมไดดงั รูป โดยโปรแกรมจะประกอบไปดวยสวนของ

Input Pre-processing

Calculations Processing

Output
Post-processing
Curves

Reference manual

32
สวนของ Input

33

ทูลบาร – สวนของ pre-processing

34
ทูลบาร – สวนของ processing

35

ทูลบาร – สวนของการรายงานผลความคืบหนาของการคํานวณ

36
ทูลบาร – แสดงผลการคํานวณ Post-processing

37

ตัวอยางปัญหาทีส
่ ามารถวิเคราะหดว ยโปรแกรม PLAXIS

38
 Version 6 (structured mesh)

การกอสรางหองใตดน
ิ โดยใช Diaphragm wall และคํา้ ยัน

39

0.000 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000

20.000

10.000

0.000

การวิเคราะหการเคลือ
่ นตัวของคันดินถม

40
การจําลองการขุดเพื่อกอสรางอุโมงค

41

การจําลองการขุดเพื่อกอสรางอุโมงค

42
 การวิเคราะห Seepage ใตโครงสรางใตดน
ิ

43

ลักษณะของการจําลองใน PLAXIS

Plane strain Axisymmetry

ตัวอยาง

44
 คันดินถนน

= ไมจํากัด

Plane strain: คันดินขุด หรือ ถม

45

Plane strain: การขุดดินโดยใชกาํ แพงและคํา้ ยัน

46
 ถังนํ้ามัน, ไซโล เสาเข็ม

Axi-symmetry : (1)

47

q  100 kPa

ฐานรากวงแหวน งานขุดแบบปลอง

Axi-symmetry : (2)

48
สิง่ ทีจ่ าํ เป็ นตองจําลองในปัญหาทางดานวิศวกรรมปฐพี

• Soil ใช 6-node หรือ 15-node triangular element

• Plate and beam ใช Beam element

• Interface ใช element ชนิดพิเศษ

• Anchor ใช spring

• Geogrid ใช rod element

• Tunnel เป็ นวิธีสราง รูปรางโคงของอุโมงค และ lining

รายละเอียดของการจําลองจะอธิบายในระหวางการใชงาน

49

ปัจจัยทีม
่ ผ
ี ลตอการจําลองดวยวิธีไฟไนทอลี เิ มนต

โดยเฉพาะการจําลองทางดานวิศวกรรมปฐพีทม
ี่ พ
ี ฤติกรรมเป็ นแบบ non-linear

ความสัมพันธทไี่ ดจาก
350
การทดสอบ
Tangent Secant
300

250

200

150

100
???
50

0
0.00 0.10 0.20 0.30 0.40
a

50
จํานวนและขนาดของอีลเิ มนต

หยาบ (coarse) จํานวนอีลเิ มนตไมมาก ละเอียด (fine) จํานวนอีลเิ มนตเพิม ้

่ ขึน
ใชเวลาคํานวณนอย ใชเวลาคํานวณเพิม ้
่ ขึน

51

จํานวน node ตอ element

Contour Contour
ไมตอ
 เนื่อง ตอเนื่อง

52
การสรางความละเอียดใหกบั บางจุด หรือบางพื้นที่

Cluster refinement Line refinement

53

การสรางความละเอียดใหกบั บางจุด หรือบางพื้นที่

Point refinement Global refinement

54
 55

้ อยูก
ความแมนยําของประมาณดวยวิธีการจําลองดวย PLAXIS ขึน  บั ปัจจัยตอไปนี้
อยางมาก

• ความเชีย่ วชาญของผูท
 าํ แบบจําลองในการจําลองปัญหาชนิดนัน
้ ๆ

• ความเขาในตอแบบจําลองดิน (soil models) และขอจํากัดของแบบจําลองนัน

้

• การเลือกใชขอ
 มูลดินเพือ่ ใชเป็ นพารามิเตอรของแบบจําลอง (model parameters)

• และสามารถทีจ่ ะพิจารณาตัดสินใจในความน าเชื่อถือของผลการคํานวณจากการ

จําลอง

เรียบเรียงจาก: Disclaimer and Warranty by PLAXIS

56
 ผลของความละเอียดของ Mesh ตอผลการคํานวณ
1 Coarse
250 2 Medium 0.20

3 Fine
1 Coarse
200 Vesic
4 Very fine 0.15 2 Medium

Displ. at center (m)

q_ult (kN/sq.m.)

3 Fine
150
4 Very fine
0.10

100
5 Line refine
Hansen 6 Cluster refine
q_ult (PLAXIS) 0.05
50 Vesic 7 B = 4m
Brinch_Hansen
Meyerhof Pre-defined failure
Hansen 8 line
disp_center
0 0.00
with small
0 2 4 6 8 10
9 surcharge
Fineness level

57

ผลของความละเอียดของ Mesh ตอผลการคํานวณ (ตอ)

Cluster refine

Coarse Very fine

Pre-defined line refine

58
การใช PLAXIS ในการวิเคราะหการเสริมกําลังของลาดดิน

59

ตัวอยางการใชงาน Geogrid หรือ Geotextile

60
ไมเสริม geogrid เสริม geogrid 2 แนว เสริม geogrid 3 แนว

ใชตรวจสอบเสถียรภาพของลาดดินเสริมดวย geogrid

61

เสริม pile 3 แนว

ไมเสริม pile เสริม pile 2 แนว

ใชตรวจสอบเสถียรภาพของลาดดินเสริมดวย soil nail

62
 เสริม pile 4 แนว
ไมเสริม pile

ใชตรวจสอบเสถียรภาพของลาดดินเสริมดวย เสาเข็มคอนกรีตเสริมเหล็ก

63

Problem Example

64
 New
-Project properties
 -Model

-Geometry line
-Draw geometry

-Geometry
 Materials
-Soil & interfaces

Materials
-Soil & interfaces
 Materials
-Soil & interfaces

Materials
-Soil & interfaces
 Materials
-Soil & interfaces

Geometry
-Soil profile
 Geometry
-Distributed load

Geometry
-Standard fixities
 Geometry
-Mesh generation

Output
-Mesh generation
 Calculation
-Classical mode

Calculation
-Initial phase----
Parameters----
Define….
 Calculation
-Staged construction

Calculation
-Water conditions---
Phreatic level
 Calculation
-Water conditions--Phreatic
level--Water pressures

Calculation
-Output---Click update
 Calculation
-Phase 1----Parameters-
---Define….

Calculation
-Staged construction---
Click Fill & Distributed
load
 Calculation
-Water conditions---
Water pressures

Calculation
-Output---Click update
 Calculation
-Phase 2---General---Calculation type--Safety--
Click calculate project

Calculation
-Feature of program
running
 Calculation
-Click to output program

Calculation
-Deformation
 Calculation
-Output

Calculation
-Output---Project---Calculation information
 บันทึก
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 บันทึก
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………