8.

GAIA”LAN-ZUZENBIDEAREN SORRERA”

8.1.LANA, GIZARTE-GATAZKA ETA LAN ZUZENBIDEAREN SORRERA

8.1.1.Lana eta gizarte-gatazka:

Gizarte gatazkak:Lan mota batzuk eragin egiten diote gizarteari pertsonen arteko
gatazkak,noiz?lan harremana langile eta enpresa buruen artean, pertsona batek
besterengan lan egiten duenean.Autonomoek ez dira hor sartuko.
Interes gatazka, langile batek 1000 euro sarrera, baina enpresari 1000 euro galera,
ordun, gatazka bihurtuko da.
Lan zuzenbidea gizarte gatazkak konpontzeaz arduratzen da

8.1.2.Lana gizarte aurre-kapitalistan:

Antzinaroan Grezian eta Erroman esklaboak lana egiten zuten,esklaboaren lana
derrigorrezkoa zen.Esklaboak ondasunak ziren zuzenbidearen aldetik.Lan zuzenbidea
oraindik ez dauka zentzurik.Erdi aroa,nekazariek eta morroiak egiten dute
lan.Morroien lana derrigorrezkoa izango da,zuzenbide aldetik pertsonak dira,jauntxoak
eskubidea zeukan jopuari gosez hiltzeko, eskubidea bortxatzeko … Lan zuzenbidea
oraindik ez da eman.Hirietan gremioak ematen zen,libreko lana zen,baina lan
zuzenbidea ez zen eman lan baldintzak ez zeudelako zehaztuta eta ezin ziren
negoziatu.

8.1.3.Lana gizarte kapitalistan:

XVIII.mendean bi iraultza egon ziren gizarte kapitalista sortzeko;
- Industriako iraultza:nekazaritzatik fabriketara(landa exodoa),asmakizun
zientifikoengatik(lurrun makina),industriaren sustapena sortarazi zuen.
- Frantziako iraultza:Liberaltasuna,berdintasuna eta elkartasuna.Zuzenbide
ikuspuntutik bakarrik lehenengo biak hartzen dira kontuan,pertsona guztiak
askeak dira,derrigorrezko lana kanporatu egiten du .
Juridiko izatea zuzenbide arlo guztia hartzen du, berriz, judizial, gauza konkretu bat
da,esparru jakin bati eragiten dio,epaileei eragiten dio.
Sistema kapitalista sortzen da xviii-xix.mendean, funtsean, langileen eta enpresa
buruen harremanak sortzen dira.
8.1.4.Atxikipen kontratua:
Izen ofiziala, zerbitzu errendamendu kontratua izango litzateke.Kontratu bat izango da
bi pertsonen arteko adostasuna.Enpresa buru batek xix.mendean ez dio lan kontratu
bat egiten lan merkatua ez delako sortu ,baina bai egiten dio atxikipen
kontratua.Zuzenbidea zerbitzu bat bezala ikusiko du.Atxikipen kontratua deitzen zaio,
libreak eta berdinak direlako bi pertsonak bere artean konponduko dute bere
baldintzak,baina errealitatean ez da horrela,bat miserian dago eta bestea
aberastasunarekin, ordun, aberatsak baldintzak zehaztuko ditu.
8.1.5.Esplotazioa:
Atxikipen kontratuan ez daude egongo mugak, bi pertsonen arteko akordio bat dela
eta.Muga gabe egotea esplotazioa sortu zuen, XIX.mendean Europan esplotazioa
orokorra zen, 16 orduko lanak, emakumeak eta umeak lan erdiak direla,Ingalaterran
hiru urteko umeak lan egiten pospolo fabriketan.Teorian segurtasun hori kontratuan
negoziatuko da, zuzenbidea ez du ezer egiten.
8.1.6.Langile-mugimendua:
Langileen erantzuna esplotazioari dagokio langile mugimendua.Langileen mugimendua
bortizkeriarekin eta bizitza txarra ekarri zuen,langileak jabeen eta estatuaren(arauak ez
ditu jartzen) kontra altxatu ziren.ZIZA.menden, bi korronte:anarkistak(estatuarik gabe
bizi) eta sozialistak(langileak boterea izatea).Gobernua botere exekutiboa da,eta
estatua hiru botereak da.
8.1.7.Lan-Zuzenbidearen sorrera:
Langile mugimendua kolokan jartzen du estatua,sistema kapitalista arriskuan jartzen
da.Langile mugimendua baretzeko lan zuzenbidea sortu egin zuten, hau da, langileei
gutxieneko lan baldintzak ezarri zizkioten(8 ordu,soldata minimo bat …).Lehendabiziko
lan araua 1803an eman zen Ingalaterran,Espainian 1873(Beno legea)
Ikuskaritzaren bidez,lan zuzenbidea aplikatzen dela egiten du,lehenengo ikuskaritza 1906an
eman zen Espainian.

8.2.LAN-ZUZENBIDEAREN APLIKAZIO EREMUA

Lan zuzenbidea izateko honako lau elementuak aplikatu behar dira:
1- Borondatezkoa: Borondatezkoa ez da lan bat derrigorrezkoa
denean(esklaboa,hauteskunde mailara jutea).
2- Menpekoa: Enpresaren antolakuntza eta administrazioan dagoenetan.
3- Besteentzat: Bestearentzat mozkina izango da,hau da, mozkinak enpresak
jasango ditu.Arriskua jasango du enpresak,langile batek ez badu ondo egiten
bere lana enpresak jasaten du arriskua.
4- Ordaindua: Enpresak soldata bat ordaindu behar dizu,lanaren asmoa mesede
bat egitea bada ez da ordaindua bezalakoa kontsideratuko.

8.3.LAN-ZUZENBIDEKO (ARAUAK) ITURRIAK, ETA BEREN HURRENKERA

HIERARKIKOA

EUROPAKO BATASUNAKO ZUZENBIDEA:

Arauak:
- Jatorrizko zuzenbidea: Tratatuak(printzipio nagusiak)
- Zuzenbide eratorria: Erregelamenduak(aplikagarriak dira Europa osoan
automatikoki), Zuzentarauak(Estatuak erabaki dezake,zeharka) eta
Erabakiak(estatu batentzat,estatu multzoa edo estatu guztiarentzat)
- Printzipio nagusiak:Merkatu bakarra egotea.(ondasuna,kapitala,zerbitzua eta
lana librea)
1978ko KONSTITUZIOA: Bigarren mailan gelditu da, baina,herrialde atean arau nagusia
dela esan dezakegu,Europar Batasuneko zuzenbidea izango da lehenengoa
borondatez.Subironatasun galdu dute,EB-n egoteko.Estatu bakoitza bere konstituzioa
dauka;konstituzio atal bakoitza bere pisua dauka(1.atala garrantzitsuena eskubidea eta
betebeharrak).28.1 eta 28.2 artikuluak,askatasun sindikala eta greba eskubidea.

NAZIOARTEKO ARAUAK :

LANE: Hitzarmenak eta Gomendioak:

- LANE:Lanaren nazioarteko erakundea/OIT/ILO;NBE sartuta,NBEn beste hainbat
organizazio daude;Unicef(haurrei),UNESCO,ACNUR…Lane bideoa ikusi.1919an
sortu zen, lehen mundu gerran bukatu ostean, pobrezia eta injustizia sozial
gehien lan gutxiagoko lekutan.Bere helburua justizia soziala,lan duina.187
herrialde hiru pertsona kide bakoitzeko Ginebran biltzen dira.
- Hitzarmena:arauak
- Gomendioak:recomendaciones
LEGEA(parlamentua)
Herritarrek daukagulako boterea da garrantzi handiagokoa legea.
Lege motak:
- Lege arrunta:bestelako legeak,mailan berdina
- Lege organikoa:Oinarrizko eskubideak
- Errege dekretu legegilea:Espainiako gobernutik emandako lege bat.
- Errege dekretu legea:Espainiako gobernutik dator,salbuespeneko legea.

ERREGELAMENDUA(gobernua)
Erregelamenduak:
- Errege dekretua: Espainiako Gobernuak emandako erregelamendua.
- Dekretua:Autonomiako Gobernuak aplikatzen du erregelamenduak.
- Agindua:
- - ministro agindua:ministroek agindutako erregelamenduak.
- -kontseilari agindua(gobernu autonomikoan)kontseilariek agindutako
erregelamenduak.
8.4.AUTONOMIA KOLEKTIBOA ETA HITZARMEN KOLEKTIBOA
Lan zuzenbidean bakarrik ematen da.Lan baldintzak aurkitzen dugu hitzarmen
kolektiboetan.Zuzenbide ikuspegitik;kontratu bat(dokumentu,akordioa izan daiteke isil
bidez,ahoz edo idatziz,bi alderdi,eskubide/betebharrak)+arauak(betebeharra
denentzat)
Autonomia kolektiboa botere araugile gisa (Konst. 37.1 art.):

Hitzarmen kolektiboaren kontzeptua eta izaera juridikoa (LE, 82.1):

Hitzarmen kolektibo motak:

- Sektorekoa:

- Enpresakoa:

8.5.1.OHITURA LABORALA

Ezaugarri orokorrak:

Lan arloko ezaugarri bereziak (LE 3.1.d):

8.5.2.ZUZENBIDEAREN PRINTZIPIO OROKORRAK

Ezaugarri nagusiak:

8.6.LAN-ZUZENBIDEKO ITURRIEN APLIKAZIOA ETA INTERPRETAZIOA

- Lan zuzenbideko arauaren arazoa; kontraesana izango litzateke.

(Lan kontratuaren posizioa hitzarmen kolektiboaren atzean egongo da,lan kontratua
baita ere aztertu behar da.)
- Aplikazio araua nola konpondu?Arau hierarkiaren printzipioa aztertu beharko
genuke,kasu egin beharko genioke hierarkia altuarena lukeena.Hierarkia
altuaren izaera aztertu beharko genuke:
1. Bete beharreko zuzenbidea
- Absolutua Beheko araudiari ez dio aukera ematen(Langile estatutuko 6/1)
 - ErlatiboaLan zuzenbidean gehienetan agertzen dena,arau batek jartzen
duenean tope bat eta beheko arauari usten dio nahi duena erabakitzen tope
hori gainditzen ez duen bitartean.
2. Hautazko zuzenbideBehekoak hautatu dezake goikoari kasu egin ala ez.
(en defecto de pago)

Baldintza hoberenaren printzipioa: Arauak aldatzen dira, baina kontratu bitartez

lortutako eskubideak gorde egiten dira.

Langilearen eskubide ukaezintasuna:Margena lan kontratuan egongo da.Lan

kontratuan egongo dira zehaztuta baldintzak.Ezin ditu uko egin lan kontratuaren goi
hierarkian daudenak.Langilea aukera izango balu edozer gauza egiteko XIX.mendeko
esplotaziora bueltatuko ginateke.

Pro-operario(langileen aldeko) printzipioa: Daukagunean edozein arau eta zalantzak

ditugu nola interpretatzeko,printzipio honek langilearen aldeko interpretazioa izango
da.