3

*)Vật chất quyết định ý thức như thế nào và cho ví dụ :

-Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là mối quan hệ biện chứng. Trong
mối quan hệ giữa vật chất và ý thức thì vật chất có trước còn ý thức có
sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức quyết định ý thức,ý thức tác động trở
lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người.

Vật chất quyết định ý thức :

-Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định rằng: Vật chất là cái có trước, ý
thức là cái có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định ý thức, bởi
vì:
-Ý thức là sản phẩm của một dạng vật chất có tổ chức cao, là sự phản ánh
của thế giới vật chất, là hình ảnh mang tính chủ quan của thế giới vật chất.
Vì vậy, nội dung của ý thức do vật chất quyết định. Nên vật chất không chỉ
quyết định nội dung mà hình thức biểu hiện cũng như mọi sự biến đổi của
ý thức.
-Các yếu tố cấu thành nguồn gốc tự nhiên, nguồn gốc xã hội của ý thức là
bản thân thế giới khách quan hoặc các dạng tồn tại của vật chất đều khẳng
định vật chất là nguồn gốc của ý thức.
Ví dụ 1: Hoạt động của ý thức diễn ra bình thường trên cơ sở hoạt động
sinh lý thần kinh của bộ não người. Nhưng khi bộ não con người bị tổn
thương thì hoạt động ý thức cũng bị rối loạn.
Ví dụ 2: Ở Việt Nam, nhận thức của học sinh tiểu học, cấp hai, cấp ba về
công nghệ thông tin còn rất yếu. Nguyên nhân là do thiếu máy móc cũng
như thiếu đội ngũ giảng viên. Nhưng nếu đáp ứng được vấn đề hạ tầng thì
trình độ tin học của học sinh tiểu học, cấp hai, cấp ba của sẽ tốt hơn rất
nhiều. Điều này đã khẳng định điều kiện vật chất như vậy thì ý thức cũng
như vậy.

*)Ý thức tác động lại vật chất thông qua các hoạt động thực
tiễn
-Trong mối quan hệ với vật chất, ý thức có thể tác động trở lại đối với vật
chất thông qua các hoạt động thực tiễn của con người. Bởi vì ý thức chính
là ý thức của con người nên nói đến vai trò của ý thức chính là nói đến vai
trò của con người. Bản thân ý thức không trực tiếp làm thay đổi bất cứ điều
gì trong hiện thực khách quan.
Mọi hoạt động của con người đều do ý thức chỉ đạo, vì vậy vai trò của ý
thức không phải là trực tiếp tạo ra hay làm thay đổi thế giới vật chất mà nó
trang bị cho con người những hiểu biết về hiện thực khách quan, trên cơ
sở đó con người xác định mục tiêu, đề ra phương hướng, xây dựng kế
hoạch, lựa chọn phương pháp, các biện pháp, công cụ, phương tiện … để
thực hiện mục tiêu của mình.
Sự trở lại của ý thức đối với vật chất diễn ra theo hai hướng:

 Tích cực: Ý thức có thể trở thành động lực thúc đẩy vật chất phát
triển.
 Tiêu cực: Ý thức có thể là lực cản phá vỡ sự vận động và phát triển
của vật chất khi ý thức phản ánh không đúng, làm sai lệch các quy
luật vận động khách quan của vật chất.

Như vậy, bằng cách định hướng hoạt động của con người, ý thức có thể
quyết định hành động của con người, hoạt động thực tế của con người
đúng hay sai, thành công hay thất bại …
Ví dụ 1. Hiểu được tính chất vật lý của thép là nóng chảy ở nhiệt độ hơn
10000C, người ta tạo ra các nhà máy gang thép để sản xuất thép đủ kích
cỡ chứ không phải bằng phương pháp thủ công cổ xưa.
Ví dụ 2. Từ nhận thức đúng đắn về thực tế kinh tế đất nước. Từ sau Đại
hội VI, đảng ta chuyển nền kinh tế từ tự cung, quan liêu sang nền kinh tế thị
trường, để sau gần 30 năm bộ mặt nước ta đã thay đổi hẳn.