CAU HOI 32: C6 nhiing phuong phap nao san xuat, ché bién va bao quan thife dn cho lon rig? Do Ign ring an cht: yéu 1a thitc an thé xanh nén cdc phuong phép san xudt, ché bién va bao quan thitc an cho Ign rig 14 céc phuong phap tréng, cham séc, thu hoach va ché bién m6t sé thttc an xanh thong dung. KY thuat trérig thie an xanh trong trang trai lon rimg tuong tu nhu ky thuat trong cay thifc an dé 6 cdc ving khdc, n6 tuan theo cdc chi tiéu ky thuat riéng cho timg loai cay thttc an. Vé phuong phdp ché bién va bao quan thttc an cho Ign rimg thi chi: yéu 1a phuong phdp lam kho hay bét cd (b6t xanh) va cao rau mac di trong céc phuong phap ché bién thttc an xanh c6 phuong phép a chua (a xanh) khd hiéu qua nhung trén thuc té nudi lon rig hién van chua ding. Cdn phuong phap u chua hay u xanh thi chua cé trang trai nado thc hién. Trén thuc té, v6i nguén thitc an xanh khé sén va d6i dao & nudc ta thi cdc trang trai lon rimg vin chi yéu sit dung phuong phap loc bé tap chat va cho an tuoi sOng cdc loai thitc an xanh vita ngon, bé ré tién va hiéu qua. 69Phuong php lam bot cé (bot xanh) Phoi sdy kho 1 phuong phdp cé dién dé bao quan thttc an xanh. Khi s4y kh6, cdc qué trinh lén men béi vi sinh vat sé bi dinh tré vi nuéc tu do da duge tach khoi thttc an (thudng thi do 4m tut tir 70 - 80% dén 10 - 16%). Phuong phdp nay thudng sit dung dé ché bién va bao quan cdc loai thttc an 1a c4c loai thite an thé xanh ngoai cd nhu béo, su su, than 14 chudi, keo dau, ché khéng 16, dau Son Tay,... dén cdc phy phdm cén tuoi xanh nhu rom, than, 14 khoai lang sau thu: hoach ci; than, 14 lac; vd lac; ngon, 14 sén déu.cé thé phoi, say kho dé du trit cho gia stic 4n vao mia déng, mia kh6o thiéu thttc an xanh hodc lam nguyén liéu ché bién véi ure cing véi céc phu phdm khéc. Céc loai phu phdém nay déu 1a nhiing thuc vat giau dam giau vi ta min, khodng va ty 1é xo cfing cao nén Ia thttc an r&t t6t cho gia stic. . Phuong php sdy kh6 thudng lam mat hon 10% cac ch&t hitu co nén khi cho an thttc an phoi s4y khé thudng nén cho 4n thém rau, cd tuoi, ri mat dudng hodc cdc chat tinh bot khdc (cém gao, cém ng6....) 6 phuong ph4p nay, khong can hé & ma chi can cdc thiét bi dé nghién nét san phém nhu chay, cdi, may xay va c4c vat ligu dé dung san phdm nhu thing kim loai khéng gi, bao ni long cé m4y han kin miéng sau khi dung san phdm, bao xc ran, bao tai tho, kho chita. Khi s4y khé phai khOng ché dugc tac dung lén men 70sinh méc cia nhém n&m méc thi méi gitt dugc sén pham phoi, say khé tét. Bang: Thanh phan héa hoc cia mét sé loai bét xanh TT T Ten | Vat Protein|Lipid| Xo rad [Khoan, Phot} IT. thie | chat ‘anxi an |kho| {80 | thé | tho hong téng sé pho dam 1 Bot |91,90} 16,80 | 2,80 |10,30]50,20} 11,80 | - - SO tim LL 2 Bot [84,60] 15,50 | 3,30 |16,10)29,50| 20,20 | 1,22 |0,40 O ie {| | 3 {Bot 14|91,00) 27,28} 2,83 | 7,21 145,43] 8,25 | 1,79 |0,28 IKeo x ~ dau 41 4 [Bot 14 89,66] 20,57 | 8,37 |13,98]39,62| 7,12 | 1,10 /0,63 an {| ————}— 5 Bot |84,30) 7,10 | 4,70 |13,20/49,30| 10,00 | 1,00 |0,40 than, a khoai lang 6 [Bot 194,45] 10,99 | 1,13 j36,47/38,92| 6,94 | 1,03 }0,20 than, la lac 7Bang: Gid tri dinh dudng cia mét sé logi bét xanh Nang lugng | Nang lvong tiéu héa trao déi (Keal) (Keal) STT | Tén thite an Bot béo tam _ 2572 Bot béo dau 1881 Bot ld Keo dau 2671 2487 Bot lé sin Bot than, 14 : eT oee lang | 6 | Bot than, 14 lac * Phuong phdp tién hanh - Thifc 4n xanh tuoi vita thu hoach vé duge ri sach dat, nhat bd sach 14 vang, théi ia, s4u bénh va cdc loai tap chat réi cdt thai thanh timg doan nhé dai 5- 7 cm (Thai bing dao hoadc may c&t théi canh). Cat thite an xanh thanh ting doan déu thi dé bo quan va phoi khé duge déng déu hon. - Ding cao dé dao déu nguyén liéu trong khi phoi 4 - 6 lén/ngay. - X4c dinh 46 kh cia nguyén li¢u: Lay bat ky trong déng thic 4n xanh ra mot luong, can di 10 kg. Phoi b6 mau cing véi déng thite an xanh. Sau khi phoi, m4u thu dugc phai dat tir 2 - 5 kg so véi 10 kg méu thir ban dau 1A dat d6 kho c4n thiét dé 1am bot xanh. Ho&c ding phuong ph4p quan sét, néu lay bat 2349 72ky.mét mu nao trén san phoi ma chi vd nhe 1a 14 da vd vun tiic d6 kh6 da dam bao. : - Gia hoac xay hoac nghién nhé nguyén liéu da kho thanh dang bot min. - Dén vao tii nilon, buéc chat bao quan noi khé, mat, khong dét thdm nuéc. Phuong phap lam cao rau - Thu hai than, 14, ngon cdc loai cay thttc an tho xanh va céc phu phdm tuoi ngay sau khi thu hoach nhu than 14 khoai lang, than 14 lac, ngon 14 san... - Khong cdn phan loai ma chi can chi ¥ cat bd phan géc qué gia, nhat bd phan than, 14 a, vang, thdi. - Ri sach bin, dat, c6n tring, rac,... - Rita sach, dé réo nuéc. - Bam hoac gid nhé. - Vat lay nuéc, bd ba. - Dun dich rau viva loc dugc & nhiét d6 70 - 80°C (khong cho s6i, thay hoi bay lén nhiéu nghi ngut 1a dugc). - Khi thay chat dac néi Jén thinh mot Iép vang déy thi vot ngay lép vang do ra ré hodc sang, nong, nia to mat day. - Rai déu 16p vang vita vét xong lén san gach sach. - Khi bép nhe, vang cao da vd 14 cao da dat d6 kho can thiét. 73". Tron cao di kho v6i mudi da rang theo ty 1é sau: 7-8 g mudi/1 kg cao. - Sau d6, tan nhé cao va muéi thanh bét min. _~ Cat vao bao nilon dé noi khé réo, ding dan. Cao rau c6 nhiéu dam va vitamin nhém B, E, tién vitamin D, A rat tot cho gia stic non. Cao rau cho lon an v6i liéu lugng 50 - 60g cao rau/ngay sé cho mttc tang trong nhanh va gidm tiéu t6n thttc an 10%. Cao rau thutng duoc hda voi nude udng hoac véi sita dé gia stic non uéng ty do gitp kich thich ngon miéng va tang truéng nhanh. . cAU HOI 3s: pé chai déng thie in xanh, khai thic hiéu suat cua d&t va tao bong mat trong trang trai lon rimg cia minh. Téi nén tréng nhiing cay thic an nao? Cach tréng va chim séc cac cay d6? Lon ring cé thé an duge rt nhiéu loai thttc 4n xanh nhung trong khuon khé tai liu nay xin gidi thi¢u mét s6 loai cay hiéu qua va thong dung nhét hién nay. 1. Cay bi ngé Bi ng6 chia nhiéu loai vitamin, s4t va loai Protein quy 18 Pectin cé tac dung kich thich hap thu thttc an 14va loai thai chat doc. D6i vdi lon nang luong tiéu héa bi ngo 1a 404 Kcal va nang luong trao déi dat 388 Kcal. Bi ng6 dé tréng, ft bénh tat, nang suat cao va 1a mén 4n wa thich cia lon ring nén thudng dugce chon tréng trong trang trai nudi lgn'rimg dé cung cap thitc n xanh tai ché cho lon ring. Bang: Gid tri dinh duéng trong 1 kg bi ngd . Mite gia tri srt Tén chat Qua-bi| Hat bi [Day bi 1 |Nang lugng trao déi 692 | 4336 | 336 (KCal) ___L _L 2 [Don vi thie an (g) 027 | 1,73 | 0,13 3 | Protein tiéu hdéa (g) 7 222 25 4 |Canxi (g) 0,5 2,0 5 _|Phétpho (g) 0,4 0,5 Bang: Thanh phan héa hoc cia bi ngé STT Tén chat Ty le (%) | 1 Vat chat kho 11,79 2 _| Protein tho “47 3__| Lipit tho 0,70 4 Xo tho 1,28 5 D4n xuat khong dam 748 6 | Khoang tong so 1,16 7 Canxi 0,04 8 Phétpho_-. 0,04 715Bi dé 18 cay chiu nuéc kém va ciing kém chiu han. Vi vay, dat tréng bf ng6 nén chon loai d&t thoét nudéc va nén tréng bi ng6 xen véi ng6, san dé tiét kiém dat. Thoi vu tréng bj 1a. vao thang 12, thang 1 va thu hoach vao thang 5, thang 6. Dénh ludng bi rong tir 1,5 - 2 cm theo huéng Déng Nam dé trénh nang gat chiéu thang vao cay. Trén luéng bi cudc c4c héc tron sau 0,3 - 0,4 cm, dudng kinh 0,5 cm. M6i hé c4ch nhau 2m.. Bon I6t 2 - 5 kg phan chudng da odi vao méi hé da chuén bi trén ting luéng. Dam 3 - 5 hat bi giéng vao mdi hd. Khi bf lan réng khoang 2 m, cé thé cat tia than, 14 non lam thitc 4n cho ngudi. Néu khong ding qua non 1am thitc an cho ngudi thi nén dé bf that gid dé c6 qua to hét cé, day cao nang suat trén 1 hecta. Thudng thi bf ngo lam thitc an gia stic, gia cdm chi ding qua con hat va day 14 thi hay ding cho ngudi. Ding tuoi séng: X4t miéng cho vat nudi an séng. Ding ndu c4m: Xat miéng (khong cAn bd vd) dé nu cam cho vat nudi an. Ubi: - Bi i men: Chon qua bi that gia -> Khoét tren ddu qua (ché cu6ng) 1 16 héng to bang bat an com -> Rac men rugou tén nhd vao rudt bi vdi ty 1é 0,03 kg men/1 76qua bi -> Day 16 khoét lai -> Xép bi canh bép hodc ché kho réo, 4m 4p. Sau 3 ngay 14 ding bi 1am thttc an cho vat nudi dugc. Loai thitc 4n nay ding cho lon néi hodc lon moi cai sita 4n rt tét. - U hén hop: Bam nhé bi ngé réi néu chin.’ Béo sen bé ré, nhat 14 gia, thi, nat ria sach va bam nho. Trén bi véi béo. Cit mot Idp hén hop bi + béo thi rac mét l6p men- (men rugu). Sau 5 ngay thi ding duoc. Khi cho 4n nén tron voi rau tuoi dé ndu cdm dé toi da héa kha nang tiéu hdéa cha vat nudi. Bi i hén hop _ nay cé thé nau véi cdm gao, ngo, khoai dé 1am thie an bé dudng cho lon, gia cdm, trau, bd cay kéo, trau bd thit va bd, dé dang thdi ky cho sita. 2. Cay khoai ray Gia tri dinh du@ng cia doc 14 va cl khoai ray cao hon doc 14, day, cl ca mot s6 cy thtfc an gia stic phd bién khdc nhu khoai lang, khoai nudc,... Cl khoai ray tuong déi lén, trong lugng trung binh cia ci trén mdi géc (khém) cé thé dat 2 kg, cé ch nang tdi 14 kg. Nang suat trong khoai ray dat tir 120 - 170 t&én doc va 20 -25 tan cti/ha. Gid tri dinh duéng cla khoai ray déi v6i lon dat 269 Kcal nang luong tiéu héa va 256 Kcal nang luong trao déi. 77Bang: Thanh phdn héa hoc cia doc, ld cdy khoai réy [srr Ten thanh phinhéahoc | Tyle(%)_ | 1__ | Vat chat kho 9,50 2__| Protein the _ | 0,90 3 _| Lipid tho 0,50 4__[Xotho 1,60 | 5 D&n xuat khong dam 5,30 6 Khodng téng sé 1,20 7 | Canxi 0,10 8 | Phot pho 0,03 Khoai r4y dugc phan bé ty nhién 6 nhitng ving khf hau nhiét déi néng 4m trén Thé gidi. O Viet Nam, khoai ray moc tw nhién 6 cdc khu ring nhiét doi 4m 14 rong thudng xanh, da sé 14 cdc rimg tht sinh, noi 4m _ ut, ven bd sudi va c4c thung ling nui d4 voi. Nhiéu ho nong dan da tréng xen khoai r4y trong cdc vudn chuéi, vudn qua than g6, cdc loai rimg trong cé dé tén che 0,5 - 0,6m. - La mét loai cay than thao s6ng lau nam, cé than ré dang ci. - Chiéu cao trung binh 2 - 3 m, 14 rat to hinh qua tim hodc thuén mili mac, mép 14 hoi luon séng, dung dimg, mau luc nhat (néu 14 khoai ray dai) hodc mau tring tia (néu 1a khoai r4y kh6n). - Doc (cuéng 14) rat map, c6 thé dai t6i 1m. Cum hoa dang bong mo, cé 14 m6 mau xanh vang, géc 78mang hoa cdi. Phia trén 1a hoa duc, tan cing 1a phan khong sinh san hinh dii duc. - Qua mong, hinh tring, mau do. - C6 2 loai khoai ray: + Khoai ray kh6n: La c6 mau xanh va tia, phd phan trang, ci khong ngita. + Khoai ray dai: La cé mau xanh nhat, sinh truéng manh, ci va doc r&t ngtta nén chi ding 1am thttc an nuéi lon. - Thdi vu: Khoai ray dugc tréng quanh nam nhung tot nhat 14 vao mia Xuan. - Dat tréng: Dat 4m, nhiéu min, toi xép, dét ven sudi, chan nui, ven khe va cdc thung ling. - Ky thuat tréng: + Dao hé sau 25 cm, rong 30cm. Bén 16t mot ft phan muc trong trudng hop luong min trong dat thap. Gitta h6, dat mot cay ray con réi lap dat lai, dam chat. Cé thé cAt mot manh ci ray c6 mat mém dé tréng néu nhu khong cé cay con. + Tréng theo khém, khoang cdch gitta cdc khém 1a 40 x40 cm. Can lam cd, vun géc cho khoai r4y sau khi tréng 1 thang. - Thu hoach: Sau 3 thang tréng, cay khoai réy da c6 4 -5 14 thi cd © thé cat dan cho lon an (nau c4m hoac 4n tuoi). Trung binh tir 15 - 20 ngay c6 thé thu hoach mot lta doc 14. 79Sau 8 thang tréng c6 thé thu hoach toan bé ct va doc. Ca khoai ray bam nhé néu c4m hodc nghién, phoi kho ding dan. 3. Cay rau déu Rau déu 1a loai than cé bd, than chia thanh nhiéu nhdnh, Cay thudng moc quanh nam & cdc bd ao, bd rudng, ao can, ti dong, ving dam l4y hoac nhing noi 4m va di 4nh sang. Cay dé sng, gidng rat ré, it doi hdi céng cham séc va phan bon va ciing 14 mén an ngon miéng cia lon rimg. Bang: Thanh phan héa hoc cua 100 g rau déu tuoi {_ STT Ten chat Ham lwong (g) 1 Nuéc 98,3 2 | Protein 45 | 3 Gluxit : 0,9 4 Xenluloza 2,4 5 Khodng toan phan 2,2 6 Canxi 9,8 7 Photpho 102 8 Sat 1,2 Caroten |. 5,1 - 10 | Vitamin C 7 Cay duge giam bang canh hodc gieo hat. Dé thu duoc nang suat cao nhat, truéc khi cat thu hoach 1 * tudn va ngay sau khi ct nén bon phan dam hodc tro bép cho ruéng déu. 80Rau déu thudng duoc sit dung tuoi cho ga, vit, ngan, ngéng va Ign an truc tiép. Ngoai ra, cé thé ding dé ché bién cao rau va bot rau. 4. Cay bi dao Bi dao hay con goi 1a bf ph4n, bi xanh. Bf dao thugc ho cay day leo, than cd, séng hang nam. Vi cé thé leo gian, tao béng mét cho lon & phia dudi va gid tri vé mat dinh dudng nén bi dao cing thuong dugc chon tréng trong khu nu6i lon rimg. Bi dao c6 2 giéng chinh 1a bf dé va bf géi: Bi da qua nhé, vé xanh, dang thuon dai. Khi.gia qua xanh x4m va cing, khong cé phan trang & ngoai vd. Bi da day cdi, rudt it, day bf nhd. Bf g6i qua to hon bf da, khi gia thudng cé lép phan trang bao phi. Bi nhiéu rudt, day cbi, day bi dai va map. Bi g6i cho nang suat cao hon bi da, trung binh duoc 8 - 12 qua/day. Bang: Gid tri dinh dudng cua I kg qud bi dao STT Tén chat Ham luong 1 Nang luong trao déi 570 KCal 2 | Don vi thttc an 0,20 3 Protein tiéu héa 2g 4 Canxi 02g 5 Phot pho 02g Bi dao dugc tréng vao 2 vu Xuan (dau thang 2) va . vu Thu (dau thang 8). 81Bi dao duge tréng bang cach gieo hat tai héc danh s&n cho bf. Khéng nén gieo hat giéng thanh dém réi bing di tréng noi khdc vi nhu vay cay bi gidng dé long bau va thudng cé sttc séng kém hon. Méi héc va 1 gian 3 m? chi nén tréng 2 - 3 cay 14 dd. Gian bf cin lam 6 noi thodng, nhiéu 4nh sang va cao di khong cho qua cham dat, tiép xtic véi dat &m va nuéc. Bi dao c4n noi dat c6 dinh duGng tét, c6 thé tréng xen véi toi, khoai so. Bén phan c4n thudng xuyén tir b6n 1é6t, bén thtic leo gian, bén thiic ra hoa va bén nudi qua. Khi qua da to, nén budéc day d@ vao gian cho khdi Tung. Thu hoach bf vao ltic qua da gia, cé 16p ph4n trang boc’ ngoai. Bao quan bang cach xép qua bf déu canh nhau, khéng xép chéng bi lén nhau. Kho bao quan can khé réo, thodng mat. Bi dao bao quan tu nhién nhu vay dugc khoang 6 théng. Tuy nhién, néu ché bién bang phuong phdp phoi s4y kho nghién bét nhd min thicé thé dé duoc 2 - 3 nam. Bi dao thuéng dugc ding 4n tuoi cho hau hét cdc loai vat nudi. : 5. Cay chudi Chu6i 14 dang cay than ng4m (than chim trong long dat goi 1a ci). Than that thudng goi 14 ci chudi, 1a noi du trit chat dinh duGng, noi sinh ra ré, 14, mém va hoa, qua. Than gia do nhiéu be 14 két lai, than gia thuéng cao 2 - 4m tiy theo giéng chudi. 82Méi buéng chu6i thudng cé tir 6 - 8 nai, méi nai cd tir 7 - 32 qua. Qua chuéi dai, mong. Qua non thudng cé canh vuéng, sau canh géc mat dan. Qua chin cé vi ngot, huong thom va nhiéu tinh bot. Hat chudi chi cé 6 mot s6 gidng. Hat to, den va nam trong thit qua. Chudi 1a cay an qua nhiét d6i nén rat kém chiu lanh va suong mu6i nén dé bi tap 14 khi gap nhiét do thap. Chuéi sinh truéng t6t 6 gidi han sinh théi nhiét do td 10 - 30°C. Dudi 10°C, cay ngimg sinh trudng, & 5°C 14 bat dau héo, & 1 - 2°C 14 bi kho. Riéng chudi 14 va chu6i hot thi chiu dugc nhiét d6 lanh hon (4-7°C) vi vay hai giéng chudi nay thudng gap 6 cdc ving nti cao va cao nguyén. Chudi 14 loai thuc vat ua sang nén cay thudng cé phién 14 16n. Trong thdi gian sinh trudng néu cé tir 60% s6 ngay nang tré lén thi chuéi phat trién rat tét. Hién tugng héo 14 va chay qua xay ra khi chudéi gap phai diéu kién thdi tiét c6 anh sdng qua gay gat va do 4m thap. Vi vay, cén tréng chuéi véi mat do hop ly dé 14 no che bét nang cho 14 kia sé gidm dugc nhiét d6 va bitc xa. Da s6 cdéc ging chuéi 1A ua 4m nh chuéi tiéu, chuéi tay, chudi 14,... (thudng gap 6 mién Bac), chuéi cau, chudi mat, chu6i chdc,... (thuéng gap & mién Trung). Song mét sé loai chudi 6 mién Nam nhu chu6i cha, chudi hot, chu6i xiém,... lai c6é thé chiu han duge. Nuéc trong cay chudi chiém 75-80%, vi vay ving tréng chuéi thudng 14 ving c6é lugng mua trung binh 83tir 1500 - 2000 mm va d6 4m khong khi 75% tré lén 1a thfch hop nhat. Cc bd phan cia cay chuéi déu cé thé 1am thric dn chan nu6i rat tét. Bang: Thanh phan héa hoc ctia cay chudi han gi STT Tén chat da thu | Ca budéng Thanh phan héa hoc 1 |Nuéc [948 2 {Protein 06 3 | Lipit 02 4 |Xenluloza 19 5 Dan xuat khong 2 dam 6 Khodng toan phén| 5 Gid tri dinh duong 1 | Nang lugng trao 84 d6i (KCal) a — 2 |Don vithtican | 0,03 |0,13|0,32| 1,12 | 0,79 3 | Protein tiéu héa 2 3/4 @) . 4 | Canxi (g) 05 | 1 107] 214 11 5_|Photpho (g) 03 |1.2/ 06109 | 33 84Bang: Thanh phan héa hoc cia qud chudi Thanh phan héa hoc Tén loai thite an ~ Nuéc|Protein|Gluxit|Lipit| Xenluloza Qua xanh béc vo | 73,1} 1,7 | 22,5 | 0,9 0,7 Qua chin béc vo | 77,8} 1,3 18 | 0,8 0,5 Bot qua 8,5 2 82,2 | - 1,7 V6 chuéi xanh V6 chuéi chin 3,3 - oe Nuéc ta c6 thé tréng chuéi quanh nam. Tuy nhién, cdc tinh mién Bac nén trénh tréng vao Dong va tranh dé chudi tré buéng vao mia bao (thang 6 - thang 7). Thdi vu tréng chuéi & mién Bac 1a thang 4 - 5 va thang 8 - 10. Céc tinh mién Nam trdnh tréng vao mia khé, tét nhat tréng tir thang 4 - thang 7. C4c tinh mién Trung thi tréng vao thang 2 - 3 va théng 9 - 11. Noi chung, chuéi dugc tréng tét nhat ‘1a vao cuéi mila Xuan. Khi tréng nén chon ngay ram mat hoac mua nho. Chudn bi dat: Ré chuéi mém, nhiéu nuéc nén chudi wa noi dat 4m, nhiéu mau, toi x6p va thuan tién tudi tiéu. Dat nén c6 d6 pH trung tinh hodc chua nhe 5 - 7. Cay chu6i khong chiu duoc dat kiém va dat man. Tét nhat 1a chon cho chudi dat pha cat, dat thit nhe cd d6 phi cao, giit 4m tét, gén- mach nuéc ngém va kh6ng bi ngap ting. 85Sau khi chon dugc dat phi hop, tién hanh lam dat nhu sau: Dao hé tréng sau 50 cm, rong 60 cm cho mdi cay chudi ging. Lot d4y hé bing min réc, bin, phan chuéng odi. Hang cach hang 2m. Hé tréng cdch mép luéng 0,5 - 0,5m. M6i luéng rong 5,3 m. Néu tréng chudi trén déi c6é d6 déc 10%, cén tao bac thang dé chéng x6i mon va dé chim séc, thu hoach, tao c4c dudng muong din nuéc vé mia mua. Néu tréng tham canh chuéi trén dién tich 1én can nhét thiét phai tréng cay vanh dai chan cdc huéng gid chinh va bio. Chudn bj cdy gidng: Chon va dé giéng bing mdm (chéi): Chon nhing cAy.con moc tit cay me nhung khong nén lay cay moc thit nhat vi thudng ré sau, néu danh di sé anh hudng dén cay me. Cay gidéng phai dugc lay tir cay me khéng bi virus, cay con cao ti 1m tré lén, dudng kinh géc dat 20cm. Cay xanh tét, ding thang thon nhé nhu hinh bip mang, it 14 va 14 nhd. Ding mai hoac thuéng sac dao phia ngoai cay con cho 16 ca, sau dé xan say vao gitta cay me va cay con dé tach lay cay con. Ding dao sdc c&t hét ré con, 14 kho va 1/2 14 tuoi réi dem dung cay noi ram mat. Néu cé diéu kien nén xir ly cay giOng trudc khi tréng nhu sau: Dat cay con vao tro bép ngudi hoac vao hén hop nhao gém 1 - 2 kg supe lan, 40 -50 kg phan chudng oai muc véi nuéc vita nhao. Xt ly xong cay con dua chudéi vao noi ram mat vai ngay sau mdi trong. 86Chon va dé gidng bang cl: Chon ci & cay chudi da chat buéng dugc vai thang: Dao lén, cat hét ré, néu ci to, bé lam 2 hoac 4 miéng, méismiéng cé 1 mam, xit ly cd nhu xt ly cay con, sau vai ngay dem trong cho khi phat trién thanh cay chuéi con thi dénh cay con dem tréng. Tréng chudi: Théng dung nhat 1a tréng bang mdm (chéi): Dat cn than chu6i giéng vao héc dat da chudn bi. Lap day h6 bang rac min da & muc. Sau d6 dam chat, tudi nudc ngay dé giit géc va chong bén ré. Néu khong cé diéu kién tu6i nuéc thudng xuyén thi nén pha 14 tuoi gitt dm cho cay non. Chi ¥ chudi tréng trén déi thi khi lap dat cdn dé miéng hé thap hon 5 -7 cm dé gift nuéc. Thoi gian tir khi tréng dén khi thu hoach chuéi 1a tir 12 - 18 thang. é Chi ¥: Bao gid cay chudi cing tré budéng vé phia d6i dién voi phia mat cat nén khi tréng trén déi thi dat mat cat cia ci cay giéng huéng xu6ng chan ddi dé khi tré buéng huéng vé phia dinh déi. Nhu vay, buéng sé kéo cay tré lai do bi dé, bi nghiéng. Phan bon: - Bon 16t: Méi h6 tréng chuéi cén 10 -15 kg phan hitu co tt; 0,2 kg supe lan va 0,1 kg phan lan. Tron ky cdc loai phan nay v6i 2/3 16p dat mat réi dé xudng hé, phfa trén phi 1/3 6p d&t mat cdn lai. Sau 1- 1,5 thang m6i duge tréng cay gidng. 87- Bon thiic Jan 1: Sau khi tréng duc 1,5 thang va lam cd. Bén 0,15 kg Ure; 0,3 kg phan Kali. Déng thdi tudi 5 kg nuéc phan chuéng. - Bon thc 14n 2: Sau lan b6n thiic thit nhat 3 thang, bon 0,35 kg phan ure; 0,3 kg phan Kali; 7 kg nudc * phan chuéng. - Bén thiic Jan thi 3: Sau lan b6n thuc thi 2 ti 3 - 4 th4ng tttc 14 lic truéc cay tré buéng. Luong phan nhu b6n thtic lan 2 va 8 kg nuéc phan chuéng. - Céch bén: Trén déu phan ka li va lan ri rai quanh gc hoac dao 3 - 416 sau 10 cm, rong 10 -15cm quanh gc chuéi (cdch géc chudi 30 -50 cm) réi dé phan da tron vao cdc 16 va lap dat. Cham séc: - Tu6i méi ngay 1 1én sau khi tréng duge 7 -10 ngay dé cay mau bén ré va héi tuoi tré lai. Dé han ché c6 dai, nén tréng chudi xen véi dau, lac, rau xanh.... hoac cdc cay phan xanh. Nhiing cay tréng xen phai gieo cach géc chuéi 30 - 40 cm. Khi chu6i giao 14 thi khong tréng xen nffa. - Luén gift sach cd trong vudn chuéi. Trung binh 20 -30 ngay lam cé Ilan. Chu ¥ x6i x40 nén cach xa g6c 50 -60 cm vi ré chuéi an néng, ngang trén mat dat. Ché bién va sit dung: * Than chudi non: Khong cén ché bién ma cho gia sijc 4n truc tiép. 88* Than chudi gia da thu hoach buéng: Théi mong -> Gia nhd -> Ngam véi nude dé bot chat -> Tron véi cdm hoac c4c thifc an tinh bét khdc khi cho Ion 4n. Ci chuéi: Bam nhé cho 4n truc tiép hoae c&t khtic nau cém cho Ign an. Qua chuéi, vd qua chuéi bam nhé cho gia cdm, gia stic 4n tru ti€p. La chuéi: ctt 7 kg 14 chuéi bang 1 don vj thitc an. LA chudi cfing chtfa nhiéu Protein (1,7% vat chat kho) va 14 chu6i cho nang sudt cao. La chuéi thuong dugc ché bién bang céch thdi nhd, phoi khd, nghién thanh bét nhé va bao quan trong tui nilong han kin. 6. Cay rau muéng Rau muéng 1a thuc vat than thao, cé nhiéu gidng, phan b6 & cdc ving nhiét déi chau A, chau Phi va chau Uc. Chung co thé s6ng néi trén mat nude hodc dam lay hodc trén can. Cay c6é than réng, phan thanh nhiéu dot. RE moc 6 nhing dot dugc tiép xtic véi dat. Léa hinh tam gidc thuén dai hoac nhon nhu mii tén tiy vao timg gidng. Rau muéng dé tréng, thdi gian thu hoach dai (tir thang 3- 1 nam sau). Méi nam cho thu hoach 8 - 10 Ita. Nang suat trung binh dat 20 -30 tén/lha. Rau muéng 1a cay ua nhiét, nhiét dé thich hgp tir 25-30°C. Cay khong kén dat nhung cé nhu céu nudc tui cao. '89Hién nay 6 nuéc ta c6 hai giéng rau mudéng phd bién [a rau muéng dé va rau muéng tring. Rau muéng 1a loai thifc an thé xanh r&t t6t cho moi loai gia suc vi gid tri dinh duGng cao, nhiéu vitamin, khodng chat ma lai it xo, Rau mu6ng gitp lon ndi, bd stta, dé sia c6 nhiéu sia, lon con mau én va chat luong cla cdc loai vat nudi tét. Rau muéng dé tréng, nang sut-cao 1A mén 4n ua thich cha lon ring. Bang: Thanh phan héa hoc cia rau mudng STT | Tén thanh phan héa hoc Ty le (%) Vat chat kho 2 Protein thé 3 _| Lipid the 4 [4 [xem Sid 5 Dn xuat khong dam 6 Khoéng téng s6 Thoi vu: Rau muéng phat trién 16¢ nhdt vao thang 4 dén thang 9 hang nam. Céc thdi diém khdc, rau gia va cho nang sudt thép hon thdi vu trén. Tuy nhién, trong thuc té, dé tan dung thdi vu va kéo dai théi gian thu hoach, nong dan vn cé thé gieo hat giéng rau muéng 90cé thé tir thang 2 dén thang 8 hang nam. Luong hat gieo cho méi ha 1a 45 -50 kg. Néu gieo hang thi xé hang cdch nhau 15 cm. Néu gieo vai thi sau khi rac hat xohg, ding cao trang hat cdo nhe dé hat rau dn vao dat. Cuéi cing phi ra lén réi chi y gitt dm. Tréng rau muéng ruéng: - Rau muéng nuéc thudng dugc tréng & nhing rudng tring. - Can cay bita dat that ky, dé ruéng sam s4p nuéc. Bon lot cdc loai phan nhuw tréng rau mu6ng can. Trén ruéng chia d&t thanh timg bang rong 1,5 - 2,0 m. Trén bang dat via chia xé cdc ranh nho cach nhau 25cm. - Cay khém ngon rau gidng (gém 2 - 3 ngon) vdi khoang céch 15 cm/khém. Lugng rau gidng cho méi ha 14 6000 - 8000 kg. Néu tha hat Quong hat can nhu tréng can) thi pha v uom gidng réi bing di cay nhu cay lia. Tréng rau mudng be - Rau muéng cé thé dug tha bé & cdc ao hé ddm c6é nhiéu mau. Cach tha nhu sau: Ding xo rau mu6ng tha néi trén mat nuéc. Khi tudi xo duoc 50 - 60 ngay, cat xo 0 thanh d6ng trong 2 - 3 ngay cho nhiét d6 1én cao trong dong nham kich thich cdc mam néch phat trién, 14 gia ci rung gan hét. Sau d6, dem xo rai déu trén mat nudéc. Ding coc cém gitt cho cdc xo rau muéng két thanh bé va bé khong bi x6 di. Sau khi tha 20 - 25 ngay thi cé thé thu hoach dugc hia dau. 91- Néu khong tha truc tiép nhu trén thi cé thé ding cach tha day mudng lén bé chuéi nhu sau: Dé bin véi do day 20 - 30 cm lén bé két bang nhiéu than cay chudi (thudng 14 5-10 than chudi/bé). Cay ngon rau giéng lén bé véi khoang céch 15 - 20 cm/kh6ém (2-3 ngon). - Néu nuéc sau thi cé thé 4p dung cy phao: Chon . nhiing day muéng dai, ding day buéc thanh bé, méi b6 khoang 4 - 5 day muéng. Kep bé day vio ngén chan ci va 4n xu6ng bin sau 39 - 40 cm. Cay xong ding tay ré ngon rau déu trén mat nudc. Méi bé6 muéong cay cdch nhau 15 - 25 cm. Tréng rau mudng 6 ruéng can - Chon dat 4m va con mau, cay bita kj cho dat nhé, phang. . - Danh luéng: M6i lu6ng rong 1,2 - 1,3 m, cao 12 - 15 cm. CAc lu6ng c4ch nhau 20 - 25 cm dé tién cham séc va thu hoach. Trén mat luéng vach cdc ranh nho ngang hoac doc luéng. Méi ranh sau 20 - 30 cm, khoang cach gitta cdc ranh tt 15 - 20 cm. _ = Bén l6t: Luong phan bén 16t (vao méi ranh) cho mé6i ha 1a 15 - 20 tén phan chudéng hoai muc, 150 -160 kg phan Nito, 20 -30 kg phan Phét pho va 15 - 20 kg phan Kali. - Ngon rau giéng cdn chon giéng banh té, dai 20 - 25cm. Dat hoi xién ngon rau gidng vao ranh, lap dat sau 3 - 4 dét ng6n tay réi nén chat va tudi nudc. 92- Néu tréng bang hat thi dénh rach ngang trén mat lu6éng c4ch nhau 20 cm. Gieo hat xong thi lap dat kin hat. Tudi ngay bing ozoa 16 nhd cho vita di 4m. Luong hat giéng 14 5 - 10 g/m’. Néu ty le ndy mam cia loai hat giéng khéng cao thi cé thé tang luong hat lén 10 -12g/m?. - Sau khi tréng hodc sau khi gieo hat cdn thuong xuyén gitt di dm cho rau muéng. Sau khi tréng duoc 20 - 25 ngay cé thé thu héi Ita dau. Lita dau khi cat hai cén dé lai 3 - 4 dét than rau dé kich thich dam nhiéu nhénh cho Itta sau. Tuy nhién, khong nén dé lai qué nhiéu dot vi di co nhiéu mam nhdnh nhung canh yéu, nang suat sé khong cao. Cham séc: Khi rau gieo hat mém Ién cao 2- 3 cm thi ding dat nhé vun phi géc dé cay con khdi bi dé va ra ré 16 & phan dét trén, cay duge vun dat cao sé bam chic dugc vao dat, hit dug¢ nhiéu chat dinh dudng hon va sinh trudng manh hon. Khi cay cé 4- 5 14 that thi tia dé cay. Khi nhé tia cay dem c4y thi nén chita lai trén luéng lugng cay cdn Jai cho phat trién thanh rudng rau muéng moc theo cach hang, méi hang cach nhau 10-12 cm, trén hang cdc cay cach nhau 10 cm. Rau muéng duoc tia ra cé thé dem tréng & rung can hoac cay & ruéng nude. Sau khi cdy rau duge 10 -15 ngay thi bén thiic bang ‘phan lon ngam nuéc hodc phan dam hoda véi nuéc. Luong phan dam cho mdi Itta rau mu6ng 14 35 -40 kg ure/lha. Sau tréng phai tudi nudc va lam cé thudng 93xuyén. Sau thu hoach phai chi y tuéi nuéc phan cho cay mau I6n. Phong bénh: Céc \oai sau hai rau muéng chi yéu 1a sau khoang, s4u baba,... Cac loai sau nay thudng tap trung phd hai nang né tir thang 3 tro di. Khi phat hién thay rudng rau cé-sau, can théo nudc vao rudng réi lia vit vao dé vit bat an ht cdc loai sau. Cach khdc 18 ding sio, gay dap nhe vao cay cho sau roi xuéng, sau d6 rac voi bot vA bé héng dé diét sau va gitip rau chéng phuc héi. Céch thong dung 1a ding cdc loai thuéc bao vé thuc vat theo huéng din cilia cdc cén bd bao vé thuc vat. Thu hoach: Sau 40 ngay 1a thu duge lita dau, sau d6 ctt 15 - 20 ngay 1a thu dugc hia tiép theo. Nang suat trung binh cha rau 1a 20 tan/ha, méi nam dat 50 - © 200 tan/ha. Lam giéng: Thuong thi vao vu gidp hat nhu thang 5 1A giéng rau thudng rt duge gid nén gidng rau mu6ng ciing kh4 cao nén viéc phé bién trong rau muéng cho chan nudi bi han ché. Do vay, ching toi gidi thiéu mt sé c4ch lam giéng rau mu6ng nhu sau: . C6 3 c4ch lam giéng rau mung 1 lay hat, lady xo va léy mam dé cay. Rau muéng dé, trang déu cé thé cho qua, hat nhung nén dé giéng dang hat déi v6i rau muong trang vi loai nay tréng can con loai dé, muéng lai thi tréng bang xo, bang m4m hoac tha bé. 94* Dé gidng Idy hat: Ruong rau mudng dé gidng -nén tréng noi it nang. Tréng rau muéng dé gidng vao thang 8, d4u thang 9, cham séc nhu rau cay dé an nhung khong thu hai, dén dau thang 10 bén thém phan dam va kali véi ty 1é 1:1. Déng thdi phun kich phat t6 hoa tri Thién nong lén tan 14 3 - 4 lan, méi lan c4ch nhau 10 ngay. Khi rau mu6ng bd dai, nén lam gian th&p cho rau leo, hoa qua sé dau nhiéu, nang sudt hat cao. Dén giita thang 11, rau ra hoa két qua. Khi qua cd mau vang thi thu h4i, dem vé phoi dén khi vo qua hoi khé, cho vao c6i gid hodc xay cho vd vé. Sang sdy dé thu lay hat lam sach, phoi hat dén khi kh6é kiét mdi cat gift trong tii nilon han kin hodc trong chum vai sinh bit kin miéng, dé noi khé réo, thodng mat. Hat giéng Khai thac diing ky thuat cé thé bao quan duoc 5-6 thang, ty lé ndy mém dat > 85%. Méi sao cé thé thu trung binh 30 - 40 kg hat gidng. Meo nhé: Khi rau muéng bd dai, nén cim gian thap dé cho rau leo, hoa qua d4u nhiéu hon, nang suat hat cé thé tang tdi 600 - 800kg hat/ha. * Dé gidng Idy xo: Trén cac chan rau mudéng rudng cé nuéc, trong 3 - 4 thang lién, khong thu hdi rau muéng dé rau bd dai, gia khong cn cham b6n thanh rau dé c6. Khi rau gia (xo), nhé géc di, lay dao phat cho déu réi bén thtic dé cdc ré nach 14 phat trién cho. vu méi. Cdn géc ré thu duge cé thé dé 1am giéng cho rudng mdi. 95* Dé gidng Idy mdm: Trén chan ru6ng mudng can, thu hoach hia cuéi vao thang 11 xong thi lay bin d61. 16p tuong d6i day, dgi cho se chdc lai thi dem tr6ng su hao, cai bap lén trén ldp bin dé voi khoang c4ch 40 x 40 cm hoac 40 x 50 cm. Rau muéng sé rac di trong Iép bin nhung khéng chét do dat vin duge gitt 4m béi tréng va cham séc cay vu Dong 1a su hao va cai bap. Sang thing 1, thang 2 1a hic thu hoach rau vu Dong xong ciing 14 Itc thdi tiét 4m dan, rau mudng lai moc " mam. Can khén truong lam cd dé rau muéng moc nhanh. Nén thu hai qua hia mot chut (khoang 50 - 60 ngay sau khi moc mm) dé cé rau gidng cdy vu s6m vao dau thang Ba. * K¥ thudt méi nhan nhanh gidng rau: Nhan nhanh rau mu6ng bang cach cay nhanh vo tinh (giam canh) trén rudng &m. Rudéng dugc bén lt 5 - 7 ta phan chuéng hoai muc, 10 -15 kg supelan cho 1 sio Bac b6 (360 m?), rac déu phan len bé mat ru6ng, cay bita lam nhé dat, nhat sach cd dai. Cay rau v6i mat d6 20 x 10 cm/nhdnh. Tuéi nudc hang ngay trong khoang thdi gian 10 - 15 ngay dé dam bao d6 4m cho dat. Khi cay bén ré, hdi xanh thi dinh ky 7 - 10 ngay tuéi nuéc phan dam sunpat hay ure v6i kalisunphat véi ty 1é 3 - 4 :1. Ding thém phan bén qua 14 1a Atonic dé kich thich cay nhanh ra nhénh, 14. Liéu luong-10m1/30lft nudc cho 1,5 sao. Cé 7 ngay phun 1 14n. Lam nhu vay, rau sé tang nang sudt xanh lén 50-70% cho san lugng giéng 1én va nhanh chong. . 96Ché bién va st dung - Ding tuoi: Bé ré, ri sach dat, cho an séng truc tiép. - Bot rau muéng: Lam sach -> Phoi kho -> Nghién thanh bot. Bot rau mudng cd thé thay thé 1/2 - 1/3 luong c4m trong khdu phan an hang ngay cia lon. - Lam cao rau. 7. Cay khoai lang Cay khoai-lang duge tréng phé bién & nhiéu noi véi muc dich tréng dé lay ci, ly day cho chan nudi va ngon chéi non 1am thitc an cho ngudi. Rau lang lam thttc 4n cho ngudi va gia stic déu cé tac dung nhuan trang, tri téo bén, khir doc cdc loai ném va thugc nhém rau sach vi khé dé tréng, it bi s4u bénh. Tréng khoai lang vita dé vita hiéu qua. Ngoai viéc cung cap rau sach cho ngudi, bot cb khoai lang, tan thu day lang lam thtic an cho gia stic thi rau lang con cé tac dung chéng x6i mdn va ngan chan cd dai phat trién, bao vé dat kha hiéu qua. . Khoai lang 1a cay thitc an tho xanh quan trong vi khong nhiing gidu dinh dudng, dé tiéu héa ma loai thuc vat nay sinh trudng duge nhiéu vu trong nam, dac biét 14 vin c6 thé xanh tot trong vu dong. Khoai lang thudng dugc lua chon trong co cau cay tréng hiéu qua 1a: Léa xuan - Ltia mia - Khoai lang dong. Vi nhimg uu thé nay ma khoai lang tré thanh mot trong nhiing cay thitc an gia stic quan trong bac nhat 97trong vu Dong & nuéc ta. Than 14 khoai lang c6 ham luong chat khé, protein va xo thé cao nhat so voi mét s6 rau béo thudng ding 1am thttc an gia stic. Mat khéc, khoai lang ca ci, than, 14 déu 1A nhig mon an truyén thong va ngon miéng cia lon rimg. Vi vay, trong trang trai lon ring rat nén gay tréng én dinh dién tich khoai lang. Bang: Thanh phan héa hoc cia rau khoai lang STT | Tén thanh phdn héa Ty lé (%) L hoc : i [vat chat kh6 13,37 2_ | Protein tho | _237 3__| Lipid tho 0,68 4 | Xo tho 2,35 5_| Dan xuat khong dam 6,58 6 _| Khodng téng so 1,39 7_ | Canxi 0,14 8 | Phot pho 0,06 Bang: Thanh phan héa hoc ctia cu khoai lang STT | Tén thanh phan héa hoc TY lé (%) | jee Vat chat khé 26,51 Protein tho Lipid tho Xo tho Din xudt khéng dam + MBL wl] 986 | Khodng téng s6 0,51 7 | Canxi 0,08 8 | Phot pho 0,04 _ | * Cach trong, thu hoach - Thoi vu: Vu chinh 1a vy Dong Xuan nhung khoai _ lang cé thé tréng dugc quanh nam, chi han ché tréng khoai vao nhiing ngay rét. - Nhiét dé thich hop dé khoai lang sinh truéng 1a 15 - 30°C, t6i thiéu 1a 12°C. G nhiet do 10°C thi cay khong sinh trudng. - Chon dat khong ngap tng, nhiéu 4nh nang. Dat tréng khoai lang tot nhat 1a dat-nhe hodc dat pha cat, dat chua nhe (pH = 4,5 - 8). Cay bila, lam dat toi x6p, khong cn lén luéng nhung cn san tao mat phang sao dé trdnh d6n nudéc khi tuéi. Bén 1ét bang phan chuéng ti hoai hoac phan lan, phan vi wong. - Lam dét: Rach timg hang rong 15 - 20 cm. Méi rach céch nhau 30 cm. Dat cong day lang gidng da chudn bi nhu trén vao hang da rach réi nén chat. Méi day c4ch nha 10 - 15 cm va dat sau xudng hang va lap dat kin sao cho méi day cé ft nhat 1 mat hé trén mat dat. - Phan bén: Méi hecta bén lot 5 tén phan chudng; 45 kg phan Lan; 22,5 kg phan Nito; 20 kg phan Kali. Bon thtic 22,5 kg phan Nito; 30% phan Kali vao hic sau tréng 25 - 30 ngay. 99- Day lang giéng: Chon day bénh té, cat tr 3 - 5 mit, sip theo 1 chiéu, bé thanh ting b6 dé dung g6c xudng va dé noi ram mat 2 - 3 ngay cho héo rung bét 14, cdc dot ra ré trang thi dem tréng. Cac giéng khoai . lang cho nang sudt cao, kha nang sinh truéng manh, hinh thai than 14 to map, c6 kha nang ra hoa két qua * t6t dang dugc sit dung chi yéu tréng dé thu hoach thttc an cho gia stic 14 KL1, KL2, KLS. Trong dé dong KLI, KL2 cho nang su&t xanh cao hon, con KL5 cho - nang sudt xanh va ch déu cao, N6i chung céc gidng nay déu c6 thdi gian sinh truéng ngin (105 ngay) nhung cho nang sudt xanh cao (37 - 54 tan/ha), nang suat cli dat 19-30 t&n/ha - Cach tréng: Trung binh uom (go) khoai lang véi mat d6 tréng tir 4 - 4,5 van cay/ha. - Thu hoach: Dot thu hoach hia d4u 1a sau vom 2 thang, ttc khoing 65 ngay sau tréng vi day 1A lic than, 14 khoai lang cé ham luong ch&t kh cao nhit. Sau d6 cit 30 - 40 ngay cé thé thu hoach day 1 lan. Sau méi dot thu hoach cn bén thém tro, phan chuéng hoai muc, phan vi sinh hoac nu6c tiéu pha lofing. Cé 3 phuong phép thu hoach: : + Cat dinh ky: Cat cach gdc 20 cm, 10 ngay/lan. + Tia dinh ky: Day 1a phuong phép tét nhat dé thu hoach, ding liém, dao tia phdn ngon dai, dé lai 80- 90% d6 che phi, dinh ky tia than 14 10 ngay /lan. + Thu mét l4n: Thu toan b6 than, 14 vio Nic két thuic giai doan sinh truéng 30 - 40 ngay/lan. 100* Ché bién va sit dung Day va cit khoai lang c6 thé duge ding cho lon rimg theo cdc cAch sau: “@ An tuoi _ = Bot day khoai = Bot cl khoai udt, kho = Lat khoai kho = Cao rau. = Nau chin. Tuy nhién, cin chi y khi sit dung day lang, cu khoai lang cho gia stic an 1a nén két hop voi thite 4n giau Protein va chat khoang khac vi trong khoai lang c6 ty 1é Protein, Canxi, Photpho khéng cao. Lon truéng thanh (>75 kg) c6 thé an toan khoai lang kh6é nhung lon nho thi nén cho an voi ty 1 30% khoai + 60% ngd + 10,48% nuéc. Ty lé nay cho phép lon tang truéng voi t6c do nhu an khdu phan c6é 90% ngo. Day lang: ngoai cach ding tuoi cho 4n, s6ng thi thudng duge bao quan bang cdc cach sau: = U chua voi 5% cém gao hoac bat ng. © = Bot 14: Cat nhd, phoi 1 - 2 nang cho kh6 r6i gid . nhé thanh bot ding ndu c4m dan cho lon, gia stic hodc cho trau, bd, dé, cia an 14n véi cd. 101= Lam cao rau. Cu khoai: Cac cach dy trit: Chon Khoai to, khong sau, ha va khong dé dinh bin, dat bin. Xép khoai vao gitta dong rom kho. Méi 16p ch khoai 1a & gitta 2 lép rom trén, duéi, méi Iép day 60 - 90 cm. Cach du trit nay c6 thé gitt khoai tuoi dugce 3 - 4 thang. . __ Cach thit 2 14 xép khoai vao nha kho xay thodng mat, khong chju 4nh nang gat chiéu roi, khong 4m dot va khong xép chéng déng nhung cAch nay t6n dién tich nha kho va cfing khéng bdo quan dugc lau hon 3 thdng. C4ch thit 3 14 bao quan bang ham lanh thi khé ton kém, khé thuc hién 6 timg nong ho. Cade cach ché bién: = C&t nhé cho an séng truc tiép d6i voi gia cam, lon, huou, nai. Dé cA ci cho an tuoi sOng doi véi trau, bd, dé, citu, nhim, thd. = Nau chin rdi bép nat, tron véi thife an khdc (rau hodc tinh ‘bét kh4c) cho gia stic, gia cm an ngay sau khi cdm ngudi. : = Lam bét khoai: Chon ci tét -> Rita sach -> Ngam khoai trong bé, 3 ngay thay nudc 1 dn -> Sau 2 lan thay nuéc thi ngam khoai (kh6ng thay nuéc) trong 12 - 15 ngay. Khi bép thay khoai nhin thi lay khoai ra 102lam bot udt cho lon, gia cém, gia stic khaéc an ngay hodc vot bét tai ra phoi khé lam bét kho. C4ch ‘khéc Ja thai khoai thanh timg lét mong va phoi nang cho khé (d6 4m chi cdn 10%). Dén vao bao nilon han kin dé bao quan ngay dén khi ding thi gia thanh bot déi véi gia c4m, gia stic nhd hoac cho an timg miéng d6i vdi gia stic 16n. Nén sit dung phuong phdp ché bién lam bot khoai kho hon 1a néu chin. Ci khoai néu chin khong pha hay duoc hét mang xenlulo cia té bao khoai nén céc chat dinh dudng trong té bao khong khai théc duge hét, kha nang tiéu hda gidm. Cit 10 nghin tén khoai nau chin thi bi lang phi 2400 tan do khong tan thu _ duoc chat dinh dung. Hon nifa, viéc ndu chin con gay thiet hai vé chat dot va moi trudng. 8. Cay su su Qua va 14 su su ding 1am thie an cho ngudi va cdc loai vat nudi rat tét. Su su cho nang suat cao, it sau bénh, dé tréng, dé ché bién, lai tao bong ram dudéi gian nén cfing thudng thay trong cdc trang trai lon ring. Su su 1a loai than cd sOng nhiéu nam. Than c6 nhiéu tua cuén dé bd leo gian. Mdi tua cuén lai duge chia thanh 3 - 5 nhanh. Ré cay c6 ch va an kha sau, rong. L4 cé 5 thiy khifa sau. Hoa nho, don tinh cing géc va cé mau vang kem. Qua gidng dang qua lé, c6 4 103- 5 khia 16i 16m chia mui giéng qua khé nhung khong Khia sau va 16 rét nhu khé. Khi cén non vo qua cé nhiéu gai nhon mém. Hat to, c6 vd mong, mau trang, hat cé thé ndy mém va moc mdm dai tuoi tot ngay cd khi con 6 trén cay. Bang: Thanh phan héa hoc ciia qud su su STT | Thanh phan héa hoc Ty lé (%) 1 Nudéc 91,5 2 Protein 0,6 L 3 Lipit 0,1 | 4 Xenluloza 0,6 5 | Dan xuat khong dam 6,8 6 | Khodng toan phan 0,4 Bang: Gid tri dinh dung trong Ikg qud su su STT | Thanh phan dinh duong Nang luong trao déi (Kcal) Ham luong _ 3 _ | Protein tiéu héa (g) 4 4 | Can xi (g) | 0,1 5 | Phot pho (g) 02 | Vi Su su ua khi hau mét v6i nhiét d6 t6i thich 1a 15 . ~ 25°C nén khong nén tréng Su su 6 ving qué lanh (< 5°C) hoac ving qué néng (>30°C). Do 46, chi nén 104tréng Su su 6 cdc ving Tay Bac, Dong Bac, Déng bang song Hong. Dat tréng Su su phai 1a dat cét pha, dat thit pha, toi va nhe. Thoi vu: thang 8 - thang 12. Cach tréng: Dao hé sau 30 - 40 cm va réng 50°- 55 cm. B6n l6t vao h6 15 - 20 kg phan chuéng oai muc. Dat qua da ra mm vao h6, cém que va bac gian ngay cho cy leo lén. Su su ca qua va day 14 non duoc ding 1am thitc an cho lon rimg béi cdc cdch sau: . - Cho an tuoi. - Lam bot. - Lam cao 14. 9. Cay mit Cay Mit cao gén 20 m, than thing, to. L4 dai khodng 15 - 20 cm, 14 phai kh gid méi rung nén cay mit thudng cé tn day, rong va ram mat. Cay chong cd tot, ré coc rat phat trién, chéng bio, gid tot. Cay cé kha nang chju han tét nh& bo ré phdt trién va an sau nhung lai 14 loai kém chiu nuéc, khong chiu dugc ngap ung. : Mit dugc khai thac theo nhiéu hudng: - Khai théc qua chin 1am thie an bé du@ng cho ngudi. . 105- Khai thac g6 lam kéo cot nha, dong ban, ghé, ta,... kh6ng mot, ntit, cong vénh. - Khai thdc béng mat. Lam cay chan gid, tan dung dat chua, xdu. - Ché Mit say, rugu Mit, banh Mit tir mui va hat Mit. - Khai thac xo, qua non dugc ding nhu mot tht rau cho ca ngudi va gia stic. - Khai thdc 14, qua xanh, qua chin lam thttc an cho gia stic. Trén thuc té, trang Mit trong cdc trang trai rat higu qua vi Mit 1a cay dé tinh, chiu kham khé, sai qua, qua to, tan rong va ram. Vi thé, chi voi dau tu gidng gid ré, cham séc don gién ma thu duge rat nhiéu loi ich nhu béng mat (dic biét can cho cc trang trai nudi lon rimg), thttc an xanh giau dinh duGng quanh nam cho hau hét cdc loai vat nuéi va sau nay cdn duge Khai thac g6 Mit dep va bén. * Cdch tréng va cham séc - Nhan>giéng: Mit hién dugc nhan giéng theo 3 cAch 1A uom hat, ghép m&t hodc ghép dp va chiét canh. Phuong phdp tét nhat 1a chiét canh nhung hién chua phé bién & Viét Nam ma 6 nuéc ta van chi yéu 1a gieo hat vi phuong phdp nay tiét kigém va ty le thanh cong khd. Sir dung phuong phap gieo hat thi chon hat to, nay déu, nang 4 - 6 g. Khi hat tach khoi mii dem gieo ngay dé cé ty 1é ndy mdm cao nhit. Khi gieo dé hat nam ngang, bung hat (ché cé6 mam 106