Bölüm 2

İstatistik Serileri
(Frekans Dağılımları)
Veri yığınından bilgi edinmek amacıyla verilerin sıralanması sonucu elde edilen
rakamlar dizisine İSTATİSTİK SERİSİ adı verilir.

SERİ TÜRLERİ:
Liste
Basit Seri
Frekans Serisi
Sınıflandırılmış (Gruplandırılmış) Seri
Birikimli Seri
Bileşik Seriler
Bileşik Frekans Serileri
Liste: İlgilenilen değişkenin almış olduğu değerler rastgele ya da gözlem sırasına
göre sıralanmışsa, bu sıralamaya ‘LİSTE’ adı verilir.

Şimdi bu listeden yararlanarak

3.2 kg’ın üzerinde kaçbebğin
doğduğu araştırılsın. Verilerin
incelenmesiyle 017, 019, 021,
028 ve 031’inci sırada doğan
bebekler 3.2 kg’ın üzerindedir.
Açıktır ki, ihtiyaç duyulan
bilginin elde edilmesi veri sayısı
arttıkça zorlaşır.
Basit Seri: İlgilenilen değişkenin almış olduğu değerlerin küçükten büyüğe veya
büyükten küçüğe sıralanmasıdır.

100 bebeğin ağırlıkları hafiften ağıra doğru sıralanarak oluşturulan basit seri
aşağıda verilmiştir.

Ancak gözlem sayısı arttıkça istenilen bilgiye ulaşmak zorlaşmaktadır.

Frekans Serisi: İlgilenilen değişkenin almış olduğu farklı değerlerin karşısına kaç
kez tekrar ettiği (frekansı) yazılmasıyla oluşturulur.

Örnek: Bir önceki Basit Serinin Frekans Serisine dönüştürülmesi;

Avantajı: Bir bakışta 3.2 kg’ın üzerinde doğan

bebek sayısı hızlıca bulunur; 1+1+4=6 şeklinde.

Ayrıca hangi değerler çevresinde yığılma olduğu

rahatlıkla gözlemlenir.

Ancak farklı gözlem değerlerinin sayısı çok fazla

olduğunda frekans serisinin kavramak da
zorlaşabilir.
Sınıflandırılmış (Gruplandırılmış) Seri: Gözlem sonuçlarının belirli aralıklar
(sınıflar) içinde kalan şıklara göre düzenlenmesiyle oluşturulan istatistik serisidir.
Örneğin bu 100 bebeğin ağırlıkları için farklı büyüklükteki sınıflara göre
gruplandırılmış frekans serisi aşağıda iki farklı şekilde oluşturulmuştur.

Önemli Nokta: Sınıflandırılmış seriler oluşturulurken eğer sürekli bir değişkene ilişkin
gözlem değerleri sınıflandırılıyorsa, her sınıfın üst sınırıyla onu izleyen sınıfın alt sınırı
arasındaki farkın sonsuz küçük olacak şekilde oluşturulması gerekir. Örneğin yukarıdaki
örnekte 2.50-2.75 sınıfı göz önüne alınırsa; 2.50 dahil olmak üzere 2.75’den küçük tüm
gözlem değerleri bu sınıfın içinde demektir.
Eğer gözlem değerleri sürekli olmayan (kesikli) bir değişkene ilişkinse, örneğin 100
öğrencinin istatistik dersinden aldığı notlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Kesikli değişen söz konusu olduğunda

görüldüğü gibi bir üst sınıf değeri o sınıfa
aittir.

Bir sınıfın alt ve üst arasındaki farka “sınıf aralığı” adı verilir ve h ile gösterilir. Sınıf
sayısını (k) doğrudan araştırmacı belirler. Genellikle sınıf sayısının 7-20 arasında
olması uygundur. Eğer araştırmacının hiç bir fikri yoksa STURGES kuralı yardımıyla
sınıf sayısı bulunur.
Soru: Aşağıdaki tabloda 120 öğrencinin Aylık Harcamalarına ait Frekans Serisi
verilmiştir. Bu Frekans Serisini Sınıflandırılmış (Gruplandırılmış) Seriye dönüştürünüz.

Çözüm:
Çözüm (devam): 120 öğrenciye ilişkin Aylık Harcamalar için Gruplandırılmış Seri
Sınıflandırılmış (Gruplandırılmış) serilerde sınıfları temsil edebilecek değişken değerinin ne
olacağı da bir sorun olarak ortaya çıkar. Uygulamada gözlem değerlerinin ilgili sınıf
içerisinde düzgün dağıldığı varsayılarak sınıf orta noktaları , ilgili sınıfa ilişkin değişken
değeri olarak kabul edilir.
 Birikimli Seri: Bir frekans dağılımında, her sınıfın frekansına bir önceki sınıfın frekansı
eklenerek oluşturulan seriye denir.
Birikimli seriler küçükten büyüğe doğru oluşturulmuşsa “-den az”, büyükten küçüğe
doğru oluşturulmuşsa “-den çok” olarak isimlendirilir.

Yukarıdaki örnekte “-den az” serisi yardımıyla 66 bebeğin ağırlıklarının 2.75 kg’dan az
olduğu, ayrıca “-den çok” serisi yardımıyla da 34 bebeğin 2.75 kg’dan daha ağır
doğduğu doğrudan görülür.
Konuyu yeterince pekiştirmek için aşağıdaki örneği dikkatlice gözden geçiriniz.
Frekans serileri içinde birikimli seriler oluşturulabilir.
Bileşik Seriler: Birimlerin birden fazla değişkene göre dağılımlarını bir arada gösteren
serilere denir. Basit Bileşik Seri oluştururken, ilk sütunda bir değişkenin gözlem
değerleri büyüklük sırasına göre yazılırken, diğer sütunlarda da ilgili değişkenlerin ilk
değişkene göre durumları yer alır.
 Bileşik Frekans Serileri: İstatistik birimlerin iki değişken için aldığı farklı değerlere göre
bir çapraz tablo oluşturulur. Örnek vermek gerekirse;
Müşteri No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Cinsiyet E E K K E E K E E E
Marka A A B C C B A A C C
Müşteri No 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Cinsiyet K K K E K E K K E K
Marka D C C B B B A C C D

Çözüm: Cinsiyet değişkeni 2 düzeyde, marka tercihi ise 4 düzeyde olduğundan bileşik
seri gösterimi için 2 satır ve 4 sütunluk bir çapraz tablo oluşturulur.

Marka
Cinsiyet A B C D Toplam
E 3 3 4 0 10
K 2 2 4 2 10
Toplam 5 5 8 2 20
 Bileşik Frekans Serileri (devam):
Örneğin, AÖF öğrencileri ile yapılan bir çalışmada 970 öğrenci için aylık gelirleri ve
barınma giderleri bileşik frekans serisi şeklinde aşağıda verilmektedir.
Yandaki Tabloya
bakıldığında; örneğin aylık
geliri 700 TL ve barınma
gideri 250 TL olan 5 öğrenci
ya da barınma gideri 400 TL
ve aylık geliri 1000TL olan
10 öğrenci olduğu görülür.

Yukarıdaki Bileşik Frekans Serisinin aşağıda Bileşik Sınıflandırılmış Seriye dönüşümü

Yandaki tablodan aylık
geliri (600-900) TL
arasında olup barınma
gideri (250-500) TL
arasında 235 öğrenci
bulunduğu görülür.
 SERİLERİN GRAFİKLE GÖSTERİLMESİ
Frekans Serilerinin Grafikle Gösterilmesi:
Çubuk grafik ile gösterilir. Yatay eksende gözlem değerleri ve düşey eksende ise gözlem
değerlerinin kaç kez tekrar ettiği gösterilir.
Sınıflandırılmış (Gruplandırılmış ) Serilerinin Grafikle Gösterilmesi:
Histogram ile gösterilir. Histogram; alanı ilgili sınıfın frekansına ve tabanı da ilgili sınıfın
aralığına eşit, birbirine bitişik dikdörtgenlerden oluşan bir grafik gösterimidir. Bu
nedenle, dikdörtgenlerin uzunluklarının ayarlanması gerekir. Bunun için frekanslar sınıf
aralığına bölünerek, dikdörtgenlerin alanları ilgili sınıfların frekanslarına eşit olur.
Sınıflandırılmış (Gruplandırılmış ) Serilerinin Grafikle Gösterilmesi (devam):
ÇALIŞMA SORUSU:
Frekans Poligonu Gösterimi:

•Histogramın tepe orta noktalarının birleştirilmesiyle elde edilen sınıflandırılmış serilere

ilişkin bir diğer grafik türüdür.

•Histogramın tepe orta noktaları, ilgili sınıflara ilişkin değişkenlerin değerlerini ifade
ettiğinden, frekans poligonu, değişkenlerin değerlerine göre oluşturulmuş bir grafiktir.

• Frekans poligonu altında kalan alan toplam frekans sayısını verir.

Frekans Poligonu Gösterimi:
Birikimli Serilerin Grafikle Gösterimi:
Birikimli Serilerin Grafikle Gösterimi:

Yandaki grafiğe bakarak söylenebilir ki;

30’dan az 40 gözlem yapılırken

30’dan çok 60 gözlem yapılmıştır.

Bileşik Serilerin Grafikle Gösterimi:
Dairesel (Pasta) Grafikler
Değişkenin aldığı farklı değerlerin frekansları parçaları; frekanslar toplamı ise dağılımın
bütününü göstermek üzere daire şeklinde çizilir.