Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62

Bài Nghiên cứu

Hoạt động của người Nhật “Việt Nam mới” thời kỳ 1945 - 1954

Nguyễn Vũ Kỳ*

TÓM TẮT
Sau Chiến tranh thế giới thứ II, một bộ phận binh sỹ Nhật Bản đã ở lại Việt Nam và tham gia vào
lực lượng Việt Minh, trở thành người "Việt Nam mới" và chung sức với quân dân Việt Nam chiến
đấu, kiến quốc xuyên suốt cuộc kháng chiến chống Pháp. Nghiên cứu hoạt động của người Nhật
"Việt Nam mới" trong thời kỳ 1945 – 1954 có vai trò rất quan trọng để lý giải một cách toàn diện và
sâu sắc quan hệ Việt Nam và Nhật Bản, có ý nghĩa cả về khoa học, thực tiễn và nhân văn. Khoảng
thập niên 1990 và những năm đầu thế kỷ 21, đã có một số nghiên cứu đề cập đến người Nhật
"Việt Nam mới" của các tác giả trong và ngoài nước. Thời gian gần đây, vấn đề này lại được nổi lên
trong các hoạt động giao lưu giữa hai nước với sự tham gia của những "người trong cuộc" – những
nhân chứng lịch sử, thu hút sự quan tâm chú ý của cả giới học giả và truyền thông. Dựa trên các
tư liệu điều tra mới công bố và các công trình nghiên cứu trước đây, tác giả muốn phục dựng lại
bức tranh toàn cảnh về người Nhật "Việt Nam mới": số lượng, lí do người Nhật ở lại Việt Nam và
trở thành người Nhật "Việt Nam mới", những hoạt động của họ trong giai đoạn 1945 – 1954. Qua
đó, bước đầu đánh giá về những đóng góp của người Nhật ``Việt Nam mới'' với cuộc kháng chiến
chống Pháp của nhân dân Việt Nam.
Từ khoá: Việt Nam, Nhật Bản, người Nhật ``Việt Nam mới'', Việt Minh, kháng chiến chống Pháp

ĐẶT VẤN ĐỀ
Trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn, ĐHQG-HCM
Liên hệ
Nguyễn Vũ Kỳ, Trường Đại học Khoa học Xã định cho công cuộc kháng chiến chống Pháp tại Việt
hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM
Email: kyvu.jp@gmail.com
Lịch sử
• Ngày nhận: 25/12/2018
• Ngày chấp nhận: 9/05/2019
• Ngày đăng: 29/06/2019
DOI :
https://doi.org/10.32508/stdjssh.v3i1.510
Bản quyền
© ĐHQG Tp.HCM. Đây là bài báo công bố
mở được phát hành theo các điều khoản của chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam” của tác giả
the Creative Commons Attribution 4.0
International license.
Minh, nhưng hiện nay vẫn chưa thấy văn bản nào chính thức ghi chép
điều này.
Hoàng Hồng in trong Kỷ yếu Hội nghị quốc tế về Việt
Nam học lần thứ 3, công bố những tư liệu về một số
Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, có nhiều binh
người Nhật đã ở lại Việt Nam sau tháng 9 năm 1945
sỹ quốc tế như Đức, Áo, Hi Lạp, Algeria, Morocco,
và sự đóng góp của họ vào cuộc kháng chiến chống
Nhật Bản đã đứng sang hàng ngũ Việt Minh, tham
thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam. Bên cạnh
gia chiến đấu cùng quân và dân Việt Nam. Những
đó, bài viết của Đinh Quang Hải đã trình bày về số
người nước ngoài tham gia kháng chiến chống Pháp
lượng và đóng góp của Nhật kiều ở Liên khu Việt Bắc
được gọi là “những người lính da trắng của Hồ Chí
thời kỳ chống Pháp, trong đó có tập trung vào đóng
Minh”a , “chiến sỹ hòa bình” hay “người Việt Nam
góp của một số chiến sỹ tiêu biểu 2 . Ở Nhật Bản, số
mới”b . Chiếm phần đông trong số đó là người Nhật
ít các nhà nghiên cứu quan tâm vấn đề người Nhật
”Việt Nam mới” và họ đã có những đóng góp nhất
“Việt Nam mới” là Yoshizawa Minami, Tachikawa Ky-
ouichi hay Ikawa Kazuhisa. Tachikawa Kyouichi đã
Nam dưới sự lãnh đạo của chính phủ kháng chiến Việt
công bố bài viết “Nghiên cứu về binh lính Nhật Bản ở
Nam Dân chủ Cộng hòa.
lại Đông Dương” năm 2002 đăng trong Tạp chí Nghiên
Ở Việt Nam, trong cuốn “Cách mạng tháng Tám - một
cứu lịch sử quân sự hàng năm (số 5) của Trung tâm
số vấn đề lịch sử” (Văn Tạo chủ biên) in năm 1995, tác
nghiên cứu phòng vệ Nhật Bản (National Institute for
giả Furuta Moto và Oka Kazuaki đã đề cập đến những
Defense Studies - NIDS), cung cấp các tư liệu xung
người Nhật ”Việt Nam mới” ở lại Việt Nam tham gia
quanh việc người Nhật ở lại Đông Dương. Năm 2005,
kháng chiến chống Pháp do “tìm thấy con đường sống
dưới sự tài trợ của Quỹ Tokyo (Tokyo Zaidan), báo
lại lý tưởng của mình” 1 . Báo cáo “Người Việt Nam
cáo “Nghiên cứu quan hệ Nhật - Việt dựa trên dấu tích
mới trong giai đoạn đầu kháng chiến chống Pháp”
những người Nhật tham gia kháng chiến chống Pháp
của Trần Đình Mai được tập hợp trong báo cáo điều
ở Việt Nam” do nhóm nghiên cứu của Ikawa Kazuhisa
tra của Ikawa Kazuhisa hay bài viết “Cống hiến của
thực hiện đã được điều tra và công bố, cung cấp thêm
những người Nhật “Việt Nam mới” với cuộc kháng
những tư liệu hết sức quý giá về vấn đề này. Ngoài ra
còn có một số bài viết trên các báo cũng có đề cập về
a
Theo cách gọi của Jacques-René Doyon (tác giả người Pháp). vấn đề nàyc .
b
Cách gọi này được cho rằng là do đề xuất của Chủ tịch Hồ Chí
c
Có thể kể tên các bài như “Chuyện về những người lính Thiên
hoàng trở thành bộ đội ta” của Thái Vũ, báo Thanh niên ngày

Trích dẫn bài báo này: Kỳ N V. Hoạt động của người Nhật “Việt Nam mới” thời kỳ 1945 - 1954. Sci.
Tech. Dev. J. - Soc. Sci. Hum.; 3(1):55-62.

55
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62
Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu trước đây, bài viết
này cố gắng phục dựng toàn cảnh bức tranh về người
Nhật “Việt Nam mới” nhằm trình bày cặn kẽ, chi tiết
hơn để làm sáng tỏ nguyên nhân binh sỹ Nhật Bản ở
lại Việt Nam sau Chiến tranh thế giới thứ II cũng như
những hoạt động của họ trong thời kỳ kháng chiến
chống Pháp của nhân dân Việt Nam (1945 - 1954).
CON ĐƯỜNG TRỞ THÀNH NGƯỜI
NHẬT “VIỆT NAM MỚI”
Về số lượng người Nhật “Việt Nam mới”
Tháng 8 năm 1945, Nhật Bản thất bại trong Chiến
tranh thế giới thứ II, đầu hàng phe Đồng minh. Nhân
cơ hội này, Mặt trận Việt Minh với nòng cốt là Đảng
Cộng sản Đông Dương và Hồ Chí Minh đã lãnh đạo
toàn dân Việt Nam tiến hành tổng khởi nghĩa và giành
thắng lợi trong cuộc Cách mạng tháng Tám, đưa đến
sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (ngày
2/9/1945).
Sau khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công,
chính quyền non trẻ vừa thành lập đã phải đối mặt với
nhiều nguy cơ, thách thức. Theo Hiệp ước Potsdam,
quân Trung Quốc (Trung Hoa dân quốc hay còn gọi
quân đội Tưởng Giới Thạch) và quân Anh sẽ vào Việt
Nam để giải giáp vũ khí quân Nhật. Từ vĩ tuyến 16 trở
ra, gần 20 vạn quân Tưởng và lực lượng tay sai phản
động Việt Quốc, Việt Cách lũ lượt kéo vào miền Bắc
nước ta. Từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam, quân Anh đã
hậu thuẫn cho quân Pháp trở lại Việt Nam, dựa theo
đó quân Pháp âm mưu khôi phục lại địa vị thống trị
của mình tại Đông Dương.
Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp nổ súng tấn công Sài
Gòn và cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân
Nam Bộ chính thức bắt đầu. Vấn đề cơ bản nhất đặt ra
cho Đảng và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
lúc này là phải giữ vững chính quyền cách mạng vừa
giành được, song song đó là tiến hành các biện pháp
nhằm phát triển kinh tế, xây dựng tiềm lực tài chính,
nâng cao trình độ dân trí và củng cố, phát triển lực
lượng vũ trang quân sự tiến hành kháng chiến.
Cuối Chiến tranh thế giới thứ II, có khoảng 9 vạn
quân Nhật ở Đông Dương sau khi Nhật Bản tuyên bố
3/9/2005 (https://thanhnien.vn/the-gioi/tu-lieu/chuyen-ve-nhung-n
guoi-linh-thien-hoang-tro-thanh-bo-doi-ta-157872.html, truy cập
ngày 18/3/2019) hay “Những gia đình Việt - Nhật” của Kato Norio,
báo Tuổi trẻ ngày 28/12/2005 (https://tuoitre.vn/nhung-gia-dinh-vie
t---nhat-115629.htm, truy cập 18/3/2019), “Gia đình cụ giáo Utsumi
trong kháng chiến chống Pháp” của Trần Duy Hiển, báo An ninh thế
giới ngày 25/9/2008 (http://antg.cand.com.vn/Tu-lieu-antg/Gia-d
inh-cu-giao-Utsumi-trong-khang-chien-chong-Phap-292631/, truy
cập 18/3/2019) và “Giờ cứu nước - Kỳ 5: Cuộc chiến đấu
của những hàng binh Nhật” của Quốc Việt, báo Tuổi trẻ ngày
20/12/2016 (https://tuoitre.vn/gio-cuu-nuoc-ky-5-cuoc-chien-dau-
cua-nhung-hang-binh-nhat-1238986.htm, truy cập ngày 18/3/2019).
56
đầu hàng phe Đồng minh. Trong đó số quân ở Việt
Nam là hơn 8 vạn, ngoài ra còn có khoảng vài ngàn
dân thường. Trong số quân còn lại thì quá nửa là lục
quând . Theo thỏa thuận giữa các nước Đồng minh,
quân Nhật sẽ dần được giải giáp vũ khí và tập trung ở
một số địa điểm rồi sau đó về nước. Theo kế hoạch từ
tháng 4 đến tháng 8 năm 1946, các nhóm quân Nhật
ở phía Bắc vĩ tuyến 16 dưới sự quản thúc của quân
Tưởng sẽ về nước từ cảng Hải Phòng và các nhóm
quân ở phía Nam vĩ tuyến 16 dưới sự quản thúc của
quân Anh sẽ rời Việt Nam từ cảng Vũng Tàu.
Trong khoảng thời gian 8 tháng chờ về nước (từ tháng
9/1945 đến tháng 4/1946) có không ít quân nhân Nhật
Bản đã đào thoát khỏi hàng ngũ. Số binh sỹ đào
ngũ trong các tư liệu chính thức phía Nhật Bản cũng
chưa thống kê chính xác do bối cảnh lúc này quá hỗn
loạn 3 hoặc luôn biến động do có nhiều binh sỹ Nhật
đào ngũ sau đó tự nguyện hoặc bị bắt trở lại 4 hay
binh sỹ Nhật chạy từ các nơi khác như Trung Quốc,
Miến Điện, Thái Lan sang Đông Dương và ngược lại
. C.E.Goschae cho rằng đến tháng 12/1946 có khoảng
4000 binh sỹ Nhật Bản còn ở phía Bắc vĩ tuyến 16 5 .
Tachikawa Kyouichi dựa theo tài liệu phía Anh - Pháp
đã ước tính giai đoạn cuối năm 1946 có khoảng 700
- 800 người Nhật (đa số là quân nhân và người phục
vụ trong quân đội) ở lại Đông Dương 3 . Nguyên hội
trưởng Hội hữa nghị Nhật - Việt Oka Kazuaki cũng
đưa ra con số ước tính có khoảng 800 người ở lại Đông
Dương 3 .
Dựa vào nhiều nguồn tài liệu khác nhau tại Nhật
mà trong số đó là “Bảng danh sách những người ở
Đông Dương thuộc Pháp chưa về nước” được Bộ Y
tế và Phúc lợi Nhật Bản (Koseisho) trước đây công
bố tháng 7/1955, Ikawa Kazuhisa ước đoán có khoảng
800 người Nhật Bản đào thoát ở lại Đông Dương trong
khi chờ quân Đồng Minh giải giáp, con số này cơ
bản trùng với con số của Tachikawa Kyouichi và Oka
Kazuaki đưa raf . Trong số khoảng 800 người Nhật
d
Quân chủ lực là Bộ tư lệnh tổng lực phương Nam (sau thời kì
đóng quân ở Sài Gòn đã di chuyển lên Đà Lạt và phụ trách toàn khu
vực Đông Nam Á), Quân đoàn 38 (Tín sỹ đoàn, đóng ở Hà Nội ), Sư
đoàn 21 (quản lý ở phía Bắc), Lữ đoàn độc lập 34 (đóng tại Huế, quản
lý miền Trung), Sư đoàn 2 (Dũng sỹ đoàn, đóng ở Sài Gòn, quản lý
Nam Bộ). Cũng có 1 số đơn vị Hải quân (như hạm đội số 10).
e
Nhà nghiên cứu người Mỹ đã có nhiều công trình đã công bố
bằng tiếng Việt về các chiến sĩ quốc tế (vốn là hàng binh châu Âu đã
tham gia trong kháng chiến chống Pháp) và có cả binh sỹ Nhật Bản
tham gia Việt Minh.
f
Theo “Bảng danh sách những người ở Đông Dương thuộc Pháp
chưa về nước” công bố tháng 7/1955 thì có 599 người ở thời điểm này.
Trong đó số người Nhật ở lại Việt Nam là 583 người, ở Campuchia
là 14 người và ở Lào 2 người. Thành phần bao gồm 509 quân nhân,
52 người phục vụ cho quân đội, 14 dân thường và 13 người không rõ
nghề nghiệp. Con số này không bao gồm 69 trong tổng số 71 người
đã về nước ngay khi cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc (1954) từ
phía Bắc vĩ tuyến 17 và 40 người chắc chắn còn ở lại phía Nam, thêm
nữa là có khoảng 100 người đã chết ở Việt Nam và đi đâu không rõ
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62
ở lại Đông Dương, theo điều tra của Tachikawa Ky-
ouichi thì hơn một nửa trong số đó ở lại Việt Nam 6
và Oka Kazuaki cho rằng có 186 người từng tham gia
Việt Minh 1 , 3 , còn Ikawa Kazuhisa ước tính có 600
binh sỹ Nhật Bản đã thành “người Việt Nam mới”, gia
nhập Việt Minh kháng chiến chống Pháp cùng quân
dân Việt Nam và “ít nhất một nửa trong số đó đã chết
trong chiến tranh khi vẫn mang trong lòng nỗi nhớ
quê nhà” 3 .
Nguyên nhân người Nhật ở lại Việt Nam và
trở thành người “Việt Nam mới”
Quân lính Nhật khi được phái tới Đông Dương đã tin
tưởng vào một cuộc chiến “tất thắng”, do đó khi Nhật
Bản đầu hàng phe Đồng minh đã hình thành trong họ
suy nghĩ “không thể tin nổi” và họ phải chịu đựng cú
sốc tâm lý rất lớn. Nghiên cứu điều tra của Tachikawa
Kyouichi và Ikawa Kazuhisa cơ bản cho kết quả giống
nhau đã chỉ ra những lí do cụ thể của việc đào thoát
của binh lính Nhật Bản như sau: Thứ nhất, trong thời
gian họ ở Việt Nam đã hình thành nên tình cảm yêu
mến, đồng cảm với đất nước và con người Việt Nam,
với những nét văn hóa giống với Nhật Bản và với cuộc
đấu tranh giải phóng dân tộc. Thứ hai, có vợ, người
yêu người Việt Nam hay mong muốn kết hôn với phụ
nữ Việt Nam. Thứ ba, họ bi quan về tương lai của Nhật
Bản dưới sự chiếm đóng của Mỹ, phân vân không biết
nên ở lại Việt Nam hay về nước. Thứ tư, lo sợ bị quân
Mỹ-Anh và quân Tưởng ngược đãi như tù nhân và bị
quân Đồng minh xét xử giống tội phạm chiến tranh.
Thứ năm, với sứ mạng của người quân nhân, cá nhân
họ tự quán triệt ý chí chiến đấu đến cùng vì sứ mệnh
xây dựng cộng đồng Đại Đông Á 6 . Ngoài ra, cũng
có trường hợp ở lại vì lí do ngẫu nhiên như trong quá
trình đào thoát khỏi đơn vị và lang thang trong rừng
rậm đã bị quân Việt Minh phát hiện hay ở lại không có
lí do cụ thể mà bởi vì bị tác động bởi những tin đồn về
những khó khăn trong cuộc sống khi về Nhật. Phần
đông các trường hợp binh sỹ Nhật ở lại là do mang
suy nghĩ tổng hợp của nhiều lí do nêu trên 6 .
Tư tưởng bất ổn, tâm lý dao động do lo lắng cho vận
mệnh Tổ quốc và bản thân mình sau khi Nhật Bản
thất bại trong Chiến tranh thế giới thứ II là lí do chính
khiến các binh sỹ Nhật Bản đào thoát ở lại. Với áp lực
đè nặng đó việc đào thoát của họ phần nhiều là tự
phát, không có chủ trương nhất định và không có tổ
chức cụ thể, lí do quyết định đào thoát của mỗi người
khác nhau, có trường hợp sau đó bị bắt trở lại. Vì
thế không phải tất cả binh sỹ Nhật Bản đều đào thoát
để tham gia Việt Minh. Mang nhiều suy nghĩ ngổn
có thể tính được dựa theo hồi ký và các câu chuyện của những người
về nước, tổng hợp các con số này là khoảng 800 người Nhật Bản ở lại
Đông Dương sau tháng 9/1945.
ngang như vậy kết hợp với bối cảnh quyết tâm sục sôi
kháng chiến của quân dân Việt Nam lúc bấy giờ đã
hình thành nên suy nghĩ ở lại chiến đấu lâu dài trong
một bộ phận quân nhân Nhật là điều hiển nhiên có
thể lý giải được. Tuy vậy bên cạnh những lí do thuộc
về tâm lý và điều kiện khách quan nêu trên thì một
bộ phận binh sỹ Nhật Bản ở lại là do được chính phủ
kháng chiến Việt Nam mà nòng cốt là lực lượng Việt
Minh đã cảm hóa, thuyết phục ở lại cùng chiến đấu
chống Pháp 6 3 .
Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp quay trở lại gây chiến
tại Nam Bộ, nổ súng đánh chiếm Sài Gòn. Chính
quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ vừa thành
lập đã phải đối mặt với cả “giặc đói”, “giặc dốt” và
“giặc ngoại xâm” trong điều kiện cực kỳ khó khăn
thiếu thốn cả về nhân lực, vật lực. Lực lượng vũ trang
cách mạng lúc này vô cùng non yếu, trang bị vũ khí
thiếu thốn và thô sơ, hầu như không có kiến thức,
chiến lược tác chiến. Tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”
lúc này ảnh hưởng đến sự tồn vong của chính quyền
Việt Nam mới. Một trong những vấn đề bức thiết đặt
ra cho Đảng và Chính phủ là phải tăng cường huấn
luyện cho các đơn vị quân đội kiến thức và kĩ thuật
chiến đấu, kinh nghiệm tác chiến trong chiến tranh
hiện đại. Những yêu cầu đó được kì vọng vào quân
đội Nhật Bản với vũ khí hiện đại và năng lực chiến đấu
cao đã được thể hiện qua chiến dịch tác chiến Meigo.
Thấy được khả năng thực tế đó, Chính phủ mới mà
đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lên kế hoạch
giữ chân binh sỹ Nhật trong thời gian chờ giải giáp và
sử dụng họ vào công tác huấn luyện quân đội ta. Các
quân nhân Nhật Bản “người Việt Nam mới” đã được
thuyết phục và mời tham gia vào lực lượng Việt Minh
ở nhiều vị trí khác nhau, đáp ứng nhu cầu đào tạo,
huấn luyện lực lượng vũ trang cách mạng 6 3 .
Việc thuyết phục binh sỹ Nhật Bản ở lại và sử dụng họ
tham gia huấn luyện, chiến đấu cùng quân và dân Việt
Nam là một chiến lược của chính phủ kháng chiến
xuất phát từ nhu cầu thực tế cuộc kháng chiến chống
Pháp. Tuy nhiên ở hướng ngược lại chúng ta có thể
thấy rằng giải pháp này cũng là “con đường sáng” cho
một bộ phận binh sỹ Nhật Bản trước nhân dân Việt
Nam khi họ từng là đối thủ bên kia chiến tuyến trong
thời gian tham chiến ở Đông Dương. Việc thu nhận
họ cùng đứng vào hàng ngũ Việt Minh cũng là có lợi
cho những người Nhật “Việt Nam mới” xét ở góc độ
nhân đạo, trong bối cảnh họ đang hoang mang trước
thất bại trong Chiến tranh thế giới thứ II và lo lắng
cho tương lai số phận mờ mịt của chính mình khi về
nước.
Dù trong giai đoạn còn nhiều khó khăn nhưng chính
phủ kháng chiến đã đặt ra nhiều điều kiện đãi ngộ
cho các binh sỹ Nhật Bản ở lại tham gia Việt Minh
57
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62
như bổ nhiệm làm chỉ huy, trả lương cao, cấp nhà ở,
cung cấp lương thực... Đặc biệt nếu binh lính Nhật
Bản gia nhập Việt Minh mà mang theo vũ khí tới giao
nộp sẽ được ưu đãi hơn 6 . Trong thời gian ở lại cùng
tham gia chiến đấu, nhiều binh sỹ Nhật Bản đã kết
hôn với người Việt Nam, không ít người vợ Việt Nam
của người Nhật “Việt Nam mới” đang làm nhiệm vụ
trong quân đội như y tá, nữ dân quân… Người Nhật
“Việt Nam mới” được dạy tiếng Việt, hướng dẫn văn
hóa Việt Nam, cùng trao đổi kiến thức liên quan địa
hình, tư vấn chiến thuật. Đây là yếu tố kết dính thuận
lợi tạo điều kiện cho những người Nhật “Việt Nam
mới” nhanh chóng thích nghi với xã hội Việt Nam,
cân bằng quan hệ trong môi trường quân đội với binh
lính Việt Nam 3 . Điều này giúp họ yên tâm ở lại chiến
đấu, phát huy cao độ khả năng của mình và đóng góp
tích cực cho cuộc kháng chiến chống Pháp của quân
và dân Việt Nam.
NHỮNG HOẠT ĐỘNG CỦA NGƯỜI
NHẬT “VIỆT NAM MỚI” Ở VIỆT NAM
THỜI KỲ 1945-1954
Nhiệm vụ chính của nhân dân Việt Nam giai đoạn này
là kháng chiến chống thực dân Pháp nên việc tham
gia kháng chiến dưới nhiều hình thức trong lực lượng
Việt Minh là hoạt động chính của người Nhật “Việt
Nam mới”.
Giảng dạy, huấn luyện và tham mưu quân sự
Trong thời gian đầu của cuộc kháng chiến chống
Pháp, những binh sỹ Nhật Bản đã trực tiếp tham gia
huấn luyện cho cán bộ, chiến sỹ quân đội Việt Nam.
Hình thức cơ bản nhất là huấn luyện dân binh, du
kích hoạt động tự phát nhỏ lẻ ở các địa phương. Theo
ghi chép của Kamog thì có không ít trường hợp người
Nhật “Việt Nam mới” sắp xếp đội hình dân quân du
kích rồi triển khai chiến đấu, trong số đó nhiều chiến
sỹ Nhật Bản đã hi sinh khi tổ chức chiến tranh du kích
ở chiến trường Nam Bộ trong thời kì đầu thực dân
Pháp quay lại gây chiến 3 .
Để gây dựng cơ sở tiềm lực kháng chiến lâu dài thì việc
huấn luyện sỹ quan chỉ huy cấp cao hơn cho quân đội
cách mạng là vấn đề đặt ra hết sức bức thiết. Đảng
và quân đội đã thành lập nhiều trường huấn luyện
sỹ quan chỉ huy cho quân đội chính quy và bố trí
những người Nhật “Việt Nam mới” đến giảng dạy,
huấn luyện quân sự. Tiêu biểu trong số đó là trường
Võ bị Trần Quốc Tuấn được thành lập ở Bắc Sơn
tháng 5/1946, trường Quân chính Bắc Sơn thành lập
g
Một trong số người Nhật “Việt Nam mới” tham gia Việt Minh.
58
ở Thái Nguyên tháng 6/1946, trường Trung học lục
quân Quảng Ngãi thành lập tháng 6/1946.
Bộ quốc phòng thành lập trường Võ bị Trần Quốc
Tuấn và phái giáo viên người Nhật đến giảng dạy cùng
với các giáo viên khác là các tướng lĩnh từng phục
vụ trong quân đội Pháp, Trung Quốc. 2 trong số 3
giáo viên người Nhật được bố trí đến trường Quân
chính Bắc Sơn là Yazawa Tsuruji - Nguyễn Văn Thanh
và Aoyama Kouji - Thanh Sơn, họ phụ trách ba khóa
huấn luyện bộ binh, công binh và vũ khí hạng nặng 3
. Nổi bật nhất là trường Lục quân Quảng Ngãi có
đội ngũ giáo viên và hỗ trợ tất cả đều là người Nhật.
Những cái tên có thể kể trong đội ngũ giảng huấn
là Tanimoto - Đông Hưng, Nakahara Mitsunobu -
Minh Ngọc, Ikari Kazumasa - Phan Lai, Kamo Tokuji
- Phan Huệ, các trợ giảng là: Aoyama Hiroshi, On-
ishi Suegami, Namada Suegami, Minegishi Sadai... 3 .
Điều kiện huấn luyện khó khăn và phải thay đổi nhiều
lần tùy theo tình hình của cuộc kháng chiến nên các
cơ sở huấn luyện phải di chuyển, sáp nhập nhiều lần.
Tuy vậy qua các lần di chuyển, sáp nhập thì những
giáo viên người Nhật “Việt Nam mới” vẫn được luân
chuyển, phái cử đến giảng dạy. Tháng 12/1946, 3
trường nêu trên được hợp nhất thành trường Võ bị
tại Tuyên Quang, 2 người Nhật trong đó có sỹ quan
Kamo được phân công đến giảng dạy. Tháng 5/1947,
2 giáo viên người Nhật khác được phái tới phân hiệu
ở Bắc Kạn để phục vụ đào tạo. Tháng 8/1948, trường
được chuyển về Đồng Hỷ (Việt Bắc) và đổi tên thành
Trường Trung học lục quân Trần Quốc Tuấn. Ngoài
đội ngũ giáo viên người Việt tốt nghiệp từ trường
Quân chính Bắc Sơn trước đây còn có 5 giáo viên
người Nhật gồm Nakahara, Igari, Kamo, Aoyama
Kouji và Ái Việt (không rõ tên thật) 3 .
Đóng góp trong hoạt động giảng dạy, huấn luyện của
các sỹ quan người Nhật Bản cho chiến sỹ quân đội
Việt Nam đã phát huy hiệu quả. Trên 400 sỹ quan tốt
nghiệp đào tạo từ trường Trung học lục quân Quảng
Ngãi đã bổ sung vào đội ngũ sỹ quan chỉ huy cao cấp
của quân đội chính quy, sỹ quan chỉ huy các tiểu đội
và cả chỉ huy các đơn vị bộ đội địa phương trong giai
đoạn đầu kháng chiến. Bên cạnh đó những học viên
tốt nghiệp từng được học với các giáo viên Nhật Bản
ở trường lục quân Quảng Ngãi có một bộ phận lại trở
thành các giảng huấn hướng dẫn lại cho các đơn vị,
bộ phận quân đội cấp dưới 6 , 3 .
Bên cạnh công tác huấn luyện, các giáo viên quân sự
người Nhật Bản đã đóng góp công sức nhất định trong
việc tham mưu công tác huấn luyện, cố vấn tác chiến
tại Cục quân huấn. Ban đầu có 6 người Nhật “Việt
Nam mới” trở thành nhân viên của Cục quân huấn,
sau đó số lượng tăng lên 9 người, trong số đó có thể
kể đến là Kamo, Aoyama Kouji, Ái Việt... Tất cả 4
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62
giáo viên người Nhật của trường Trung cấp lục quân
Quảng Ngãi đều đã từng kinh qua vị trí nhân viên Cục
quân huấn, đặc biệt có Kamo đã làm việc ở đây cho
đến khi kháng chiến chống Pháp kết thúc thắng lợi.
Do nhu cầu nhân lực có trình độ chiến đấu cao nên
những người Nhật “Việt Nam mới” luôn được luân
chuyển nhiệm vụ hoặc được giao đảm nhiệm nhiều vị
trí công tác cùng lúc. Điều này đã phần nào giúp đảm
bảo tính thống nhất cao giữa đào tạo, huấn luyện và
tham mưu. Các quân nhân Nhật Bản nhiều lần đảm
nhiệm vai trò cố vấn quân sự và tham gia tác chiến qui
mô lớn với quân đội chính quy.
Trực tiếp tham gia chiến đấu và chỉ đạo chiến
đấu
Nhiều chiến sỹ người Nhật “Việt Nam mới” đã tham
gia Việt Minh từ sớm và đóng góp công sức ở nhiều
mặt trận trong thời gian dài. Chiến sỹ Tachibana Isao
và cựu sỹ quan thông tin Nguyễn Chí Phong (không
rõ tên tiếng Nhật) đã tham gia Việt Minh hoạt động ở
chiến trường Thừa Thiên Huế ngay khi ở lại, sát cánh
chiến đấu cùng các chiến sỹ nước ngoài khác trong
“Trung đội quốc tế” cho đến khi kháng chiến chống
Pháp thắng lợi 3 .
Là những quân nhân chuyên nghiệp đã trải qua huấn
luyện bài bản nên các binh sỹ Nhật Bản phát huy khả
năng tác chiến linh hoạt, phán đoán tình huống chính
xác nên không ít trường hợp được bổ nhiệm chức
vụ chỉ huy tiền tuyến cấp trung đội trưởng, đại đội
trưởng quân đội chính quy như Tachibana Nobuyoshi
- Trần Đức Trung, Yazawa Tsuruji - Nguyễn Văn
Thanh, Aoyama Hiroshi, Iwai Koshirou - Nguyễn Văn
Sáu. Tachibana Nobuyoshi chỉ huy trung đoàn 66
chiến đấu ở phạm vi rộng lớn bao gồm cả chiến trường
Lào, Iwai Koshirou giữ chức trung đội trưởng trinh
sát trung đoàn chủ lực 174 dưới quyền chỉ huy của
trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt, đóng góp tích cực
cho thắng lợi của nhiều trận đánh trong chiến dịch
Đường số 4 năm 1948, ngăn chặn âm mưu phong tỏa
biên giới tạo thế áp chế, cô lập căn cứ địa Việt Bắc của
thực dân Pháp 3 .
Đặc biệt có trường hợp người Nhật “Việt Nam mới”
còn trở thành chỉ huy cao cấp tác chiến ở cấp độ trung
đoàn, sư đoàn hay tham gia vào Bộ Tổng tư lệnh quân
đội nhân dân hoặc Bộ tham mưu. Trong số họ có
Nakahara và Nakagawa Takeyasu - Lam Sơn được bổ
nhiệm làm sỹ quan tham mưu cao cấp của Tổng chỉ
huy quân đội Võ Nguyên Giáp, nhiều lần được tham
gia các cuộc họp tác chiến của quân ủy và có những ý
kiến về kĩ thuật tác chiến, tham mưu hiệu quả cho chỉ
huy quân đội kháng chiến. Nakahara từng đề xuất với
nhà chỉ huy quân sự Võ Nguyên Giáp kế hoạch vượt
sông đào thoát khi cánh quân bảo vệ Hà Nội bị thực
dân Pháp bao vây năm 1947 3 .
Sau 5 năm chiến tranh, thực dân Pháp thất bại trong
kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” và càng sa lầy ở
Việt Nam trong khi quân Việt Minh đã phát triển bộ
máy và phát triển lực lượng. Mùa thu 1949, Bộ tổng
tham mưu xây dựng “Liên khu Việt Bắc” tập trung
binh lực lớn ở khu vực này, bảo vệ căn cứ địa Việt
Bắc và các cơ quan Trung ương để chuyển sang thế
phản công. Có 3 nhân viên người Nhật làm công tác
tham mưu lúc đó là Komaya Toshio - Nguyễn Quang
Thục, Motoyama Kyuzou - Hoàng Văn Hạc và Fuji-
moto Mousei - Nguyễn Đình Nam. Komaya nhận
nhiệm vụ vẽ bản đồ quân sự, Motoyama vừa chuyển
các bản đồ đó cho các đơn vị bộ đội địa phương vừa
tư vấn tác chiến.
Các chiến sỹ Nhật Bản “người Việt Nam mới” có tinh
thần chiến đấu anh dũng, có trường hợp hi sinh quả
cảm như Ikawa - Lê Chí Ngọ, Hồng Phươngh , nhiều
người bị thương như Nakano Isao - Nguyễn Văn Lợi,
Iwai Koshio - Nguyễn Văn Sáu, Nakamura Ichitaro -
Trần Hòa, Takeshi Amakawa - Lê Tùng 4 …
Hoạt động ở hậu phương hỗ trợ cho tiền
tuyến
Bên cạnh đảm nhiệm công tác đào tạo cho cán bộ
chiến sỹ quân đội Việt Nam hoặc trực tiếp tham gia
chiến đấu ở các mặt trận thì các chiến sỹ người Nhật
“Việt Nam mới” còn tham gia kháng chiến với nhiều
vai trò khác nhau ở các lĩnh vực khác như: tài chính,
tiền tệ, y học, khai thác tài nguyên hay tham gia sản
xuất vũ khí trong xưởng quân giới 6 ...
Trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ Fujita Isamu - Hoàng
Thanh Trươngi đã nỗ lực xây dựng hệ thống tài chính,
tiền tệ hiện đại, chế tạo giấy in tiền và phát hành tiền
giấy dưới sự chỉ đạo của Bộ trưởng tài chính Lê Văn
Hiến. Takazawa Tamiya - Cao Thanh Phương vừa
công tác ở Bộ tài chính vừa đảm trách nhiệm vụ phòng
dịch, chăm sóc y tế ở chiến khu Việt Bắc. Ông cùng
với Miyazaki Isao còn chế thuốc kháng virut sốt rét,
thuốc đau dạ dày hay canxi trong điều kiện nguyên
liệu hết sức thiếu thốn. Mawaki Yoshihiro - Hồ Tâm
lắp đặt thiết bị truyền dịch và lọc nước. Igari cũng
được phân công lên Việt Bắc và bố trí vào Cục quân y
thuộc Bộ quốc phòng, thực hiện nhiệm vụ chăm sóc y
tế cho cán bộ và quân dân ở chiến khu Việt Bắc. Ông
h
Theo lời kể của tướng Đặng Văn Việt, Hồng Phương (không rõ
tên thật) là trung đội trưởng bộ binh, hi sinh gần Hải Phòng do trúng
mìn của quân Pháp. Người này được cho là Aoyama Hiroshi, giáo
viên trợ giảng của trường Trung học lục quân Quảng Ngãi. Có chi
tiết là Yoshizawa Minami đã trở thành Đại đội trưởng pháo binh (Vấn
đề này chưa được xác thực rõ trong các nghiên cứu).
i
Cựu nhân viên chi nhánh Ngân hàng Yokohama ở Hà Nội.
59
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62
đã sáng chế răng giả làm bằng tre phục vụ thiết thực
cán bộ và nhân dân kháng chiến ở đây 3 .
Những đóng góp của người Nhật “Việt Nam mới” ở
hậu phương để chi viện cho tiền tuyến rất đáng coi
trọng, góp phần đưa kháng chiến đi đến thắng lợi. Kĩ
thuật và kinh nghiệm của họ phát huy hiệu quả trong
việc chế tạo vũ khí, đạn dược, xây lắp cầu đường, trục
vớt tàu thuyền. Aki Shouichij hướng dẫn các hoạt
động văn hóa ở Liên khu Việt Bắc. Trong nhật ký của
Cựu bộ trưởng Lê Văn Hiến, ngoài Fujita Isamu làm
việc dưới quyền ông còn có nhiều người Nhật Bản làm
các công việc khác nhau như tài xế, kĩ sư vô tuyến, kĩ
sư mỏk …
Từ các đóng góp cho cuộc kháng chiến và thành phần
quân nhân Nhật Bản đào thoát ở lại Việt Nam và tham
gia Việt Minh có thể thấy được những điều sau: Thứ
nhất, người Nhật “Việt Nam mới” xuất thân từ các
đơn vị khác nhaul và đa số là lục quân . Thứ hai, họ
hầu hết là quân nhân chuyên nghiệp, đông người là
quân nhân có cấp bậc cao (số sỹ quan tham gia Việt
Minh là khoảng 50 người, trong đó sỹ quan cấp tá -
toàn bộ đều là thiếu tá - là 4 người)m . Thứ ba, họ
từng kinh qua huấn luyện bài bản, có trình độ cao, có
khả năng tác chiến ở nhiều vị trí.
Từ đó có thể nhận định rằng đóng góp của người Nhật
“Việt Nam mới” cho công cuộc kháng chiến chống
Pháp ngoài việc thể hiện ở nhiều lĩnh vực đa dạng từ
giảng dạy, huấn luyện chiến đấu, làm công tác cố vấn
tham mưu đến trực tiếp tham gia chiến đấu và chi viện
hậu phương thì chất lượng đóng góp của người Nhật
“Việt Nam mới” ở các mặt trên là vô cùng hiệu quả.
Họ đều là binh sỹ ưu tú, được trang bị kiến thức và
phương thức tác chiến đa dạng, phong phú. Những
kinh nghiệm tác chiến trong chiến tranh hiện đại do
người Nhật “Việt Nam mới” huấn luyện, cố vấn cho
quân đội kháng chiến là cực kì thiết thực và hữu ích.
Nhìn từ việc toàn bộ giáo viên, trợ giảng của trường
Trung học lục quân Quảng Ngãi đều là người Nhật
Bản và con số 400 học viên tốt nghiệp từ khóa đào tạo
đã được cơ cấu thành sỹ quan chỉ huy cho các đơn vị,
chúng ta có thể thấy được vai trò và tầm quan trọng
của kiến thức, kĩ thuật quân sự được những người
j
Cựu nhân viên của công ty thương thuyền Osaka.
k
Những người này chỉ có tên tiếng Việt, không rõ tên tiếng Nhật.
l
Trong đó có binh sỹ của Sư đoàn lục quân 55 (Đơn vị từ mặt
trận Miến Điện đến Campuchia phục vụ chiến dịch Đông Dương),
Sư đoàn 22 (Lúc này đang di chuyển từ miền Nam Trung Quốc đến
Thái Lan thông qua con đường Việt Nam) hay Sư đoàn 37.
m
Theo “Bảng danh sách những người ở Đông Dương thuộc Pháp
chưa về nước”, trong số 507 người đào thoát thì có 247 hạ sỹ quan,
223 chiến sỹ và 34 sỹ quan, có 3 người không rõ cấp bậc. Các chiến sỹ
đều là quân nhân ưu tú hoặc binh nhất, chỉ 2 người là binh nhì. Qua
điều tra tính toán của Ikawa Kazuhisa thì tỉ lệ này hầu như không đổi
với trường hợp người Nhật “Việt Nam mới” tham gia vào lực lượng
Việt Minh.
60
Nhật “Việt Nam mới” truyền thụ, nhất là trong giai
đoạn đầu của cuộc kháng chiến với muôn vàn khó
khăn.
KẾT LUẬN
Sau Chiến tranh thế giới thứ II, một số binh sỹ của
quân đội Nhật Bản đã đào thoát khỏi hàng ngũ và
gia nhập Việt Minh, trở thành người Nhật “Việt Nam
mới”, kề vai sát cánh cùng quân dân Việt Nam kháng
chiến chống Pháp dưới sự lãnh đạo của chính phủ
kháng chiến Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Những
đóng góp công sức của họ cho cuộc kháng chiến trên
nhiều lĩnh vực và có người đã hi sinh xương máu, ngã
xuống trên đất nước Việt Nam vì sự nghiệp giải phóng
dân tộc Việt Nam là điều vô cùng trân quý.
Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên
đến Việt Nam từ ngày 28/2 đến 5/3 năm 2017 theo lời
mời của Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Thiên hoàng
Nhật Bản Akihito và Hoàng hậu đã có buổi gặp gỡ
với thân nhân của các cựu binh Nhật Bản từng tham
chiến ở Việt Nam. Chuyến viếng thăm và cuộc gặp
gỡ mang tính biểu tượng rất cao trong quan hệ hai
nước và chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc. Điều đó
góp phần tôn trọng sự thật lịch sử và phần nào ghi
nhận những đóng góp, hi sinh của các binh sỹ Nhật
Bản đối với cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân
dân Việt Nam và thắt chặt tình hữu nghị của hai nước
trong bối cảnh hiện nay.
Bên cạnh công tác ngoại giao thì việc nghiên cứu các
vấn đề về người Nhật “Việt Nam mới”, khôi phục lại
một mảng lịch sử trong quan hệ hai nước là điều vô
cùng cần thiết, nhằm giải quyết nhiều vấn đề vừa có
ý nghĩa khoa học, thực tiễn và nhân đạo.
Sau khi kháng chiến chống Pháp thắng lợi, hiệp định
Genève về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình
ở Đông Dương được kí kết, chính phủ Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa đã tổ chức hồi hương cho những người
Nhật Bản. Tuy nhiên do nhiều lí do vẫn còn một số
người Nhật ở lại Việt Nam trong thời kì Chiến tranh
Việt Nam. Trong số những người Nhật về nước và
cả ở lại Việt Nam, có những người Nhật “Việt Nam
mới” tiếp tục đóng góp công sức, ủng hộ cuộc kháng
chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam bằng nhiều
hình thức như tham gia phong trào phản chiến tại
Nhật Bản hay liên kết với Mặt trận dân tộc giải phóng
miền Nam hoặc lập các hội mậu dịch hoạt động buôn
bán hai chiều. Do hạn chế dung lượng và giới hạn bài
viết, chúng tôi chưa thể kiến giải đầy đủ nội dung này,
chúng tôi sẽ tiếp tục phân tích vấn đề này ở các bài viết
sau.
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội & Nhân văn, 3(1):55-62
ĐÓNG GÓP CỦA TÁC GIẢ
- Khảo sát lại các tư liệu điều tra mới cũng như các
nghiên cứu trước đây về người Nhật “Việt Nam mới”.
- Gặp gỡ, tiếp xúc và trao đổi với các nhân chứng lịch
sử là thân nhân của những người Nhật “Việt Nam
mới” đang sinh sống tại Hà Nội để xác nhận và bổ
sung các cứ liệu cho bài viết.
- Phục dựng lại bức tranh toàn cảnh về người Nhật
“Việt Nam mới”, đồng thời đánh giá những đóng góp
của họ xuyên suốt cuộc kháng chiến, kiến quốc của
quân dân Việt Nam giai đoạn 1945 - 1954.
XUNG ĐỘT LỢI ÍCH
Bài nghiên cứu này cam đoan không có xung đột lợi
ích.
CÁM ƠN
Nghiên cứu được tài trợ bởi Đại học Quốc gia Thành
phố Hồ Chí Minh (ĐHQG-HCM) trong khuôn khổ
đề tài mã số B2018-18b-01.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Furuta Moto, Oka Kazuaki. Từ binh lính quân đội Thiêng Hoàng
đến chiến sĩ Việt Minh – Vài nét về những người Nhật tham gia
Việt Minh. Cách mạng tháng Tám - một số vấn đề lịch sử (Văn
Tạo, chủ biên). Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học xã hội; 1995.
2. Đinh Quang Hải. Bước đầu tìm hiểu về Nhật kiều ở liên khu Việt
Bắc trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Tạp chí Nghiên
cứu lịch sử; 2005.
3. Ikawa Kazuhisa. Nghiên cứu quan hệ Nhật - Việt dựa trên dấu
tích những người Nhật tham gia kháng chiến chống Pháp ở Việt
Nam. Báo cáo nghiên cứu của Quỹ nghiên cứu Tokyo; 2005.
4. Hoàng Hồng. Cống hiến của những người Nhật “Việt Nam mới”
với cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam;
1945. Available from: http://www.hids.hochiminhcity.gov.vn/c/
document_library/get_file.
5. Goscha CE. Quân nhân Nhật Bản theo Việt Minh trong những
năm đầu kháng chiến. Tạp chí Xưa và Nay; 2002. số 128.
6. Tachikawa Kyouichi. Nghiên cứu về binh lính Nhật Bản ở lại
Đông Dương; 2002. Available from: http://www.nids.mod.go.
jp/publication/senshi/pdf/200203/06.pdf.
61
Science & Technology Development Journal – Social Sciences & Humanities, 3(1):55-62
Article

Activities of “New Vietnamese” Japanese in the period 1945 – 1954

Nguyen Vu Ky*

ABSTRACT
After World War II, a part of Japanese soldiers stayed behind in Vietnam and joined the Viet Minh
army. They later became known as the ``New Vietnamese'' Japanese and formed an alliance with
the Vietnamese against the French. Research on the activities of ``New Vietnamese'' Japanese dur-
ing the period from 1945 to 1954 plays a very important role in explaining comprehensively and
thoroughly the relationship between Vietnam and Japan, and serves a scientific, practical and hu-
manistic purpose. From the 1990s to early 21st century, there have been numerous works of re-
search mentioning the ``New Vietnamese'' Japanese by domestic and international researchers. In
recent years, this subject has once again been brought up in exchange activities between the two
countries with the attendance of people-who-lived-back-in-the-days, which has attracted wide at-
tention from the scholars and also the media. Based on newly published data and previous stud-
ies, the author aims to restore the panorama of the ``New Vietnamese'' Japanese: the number
of Japanese people who stayed in Vietnam, the reasons for them to become ``New Vietnamese''
Japanese, and also their activities from 1945 to 1954. Thereby, this research initially evaluates the
contributions of the ``New Vietnamese'' Japanese to the Anti-French Resistance War of Vietnamese
people.
Key words: Vietnam, Japan, ``New Vietnamese'' Japanese, Viet Minh, Anti-French Resistance War

The University of Social Sciences and

Humanities, VNU-HCM

Correspondence
Nguyen Vu Ky, The University of Social
Sciences and Humanities, VNU-HCM
Email: kyvu.jp@gmail.com
History
• Received: 25/12/2018
• Accepted: 09/05/2019 •
Published: 29/06/2019
DOI :
https://doi.org/10.32508/stdjssh.v3i1.510

Copyright
© VNU-HCM Press. This is an open-
access article distributed under the
terms of the Creative Commons
Attribution 4.0 International license.

Cite this article : Ky N V. Activities of “New Vietnamese” Japanese in the period 1945 – 1954. Sci.
Tech. Dev. J. - Soc. Sci. Hum.; 3(1):55-62.

62