Professional Documents
Culture Documents
g§ñH¥$VZpÝXZr-1
ed
ish
Aï>_r H$ú`m
àW_^mfm g§ñH¥$V_²>
re S
bl
(Revised)
B
pu
be T
8
K
©
SAMSKRITHA NANDINI- 1
to
EIGHTH STANDARD
i
PREFACE
The Textbook Society, Karnataka has been engaged in
producing new textbooks according to the new syllabi prepared
which in turn are designed based on NCF – 2005 since June 2010.
Textbooks are prepared in 11 languages; seven of them serve as
the media of instruction. From standard 1 to 4 there is the EVS
ed
and 5th to 10th there are three core subjects namely mathematics,
science and social science.
NCF – 2005 has a number of special features and they are:
ish
• Connecting knowledge to life activities
• Learning to shift from rote methods
re S
bl
• Enriching the curriculum beyond textbooks
B
• Learning experiences for the construction of knowledge
pu
be T
are integrated with values. The new books are not examination
oriented in their nature. On the other hand they help the learner
in the total development of his/her personality, thus help him/her
become a healthy member of a healthy society and a productive
citizen of this great country India.
ii
Language textbooks are designed to help learners master
communicative competencies, excellent comprehension, meaningful
expression and efficient reference skills.
Schools in Karnataka offer seven languages as media of
instruction and eight as first languages and ten languages are
offered as third language. The objective is to help the learners to use
these languages efficiently at the communicative level. It is hoped
that at least a cross section of learners achieve competencies to use
ed
these languages at the creative level.
Teachers are expected to adapt their teaching methods not to
ish
make these textbooks just feed materials for examinations, but help
learners master language competencies such as communication,
comprehension, expression in writing and necessary reference skills.
re S
bl
The Textbook Society expresses grateful thanks to the
B
chairpersons, writers, scrutinisers, artists, staff of DIETs and CTEs
and the members of the Editorial Board and printers in helping the
pu
be T
Text Book Society in producing these textbooks.
K
iii
àmŠH$WZ_²>
BX§ Vw lwV_odmñ_m{^… `V²> "^mfmgw _w»`m _Ywam {Xì`m Jrdm©U^maVr' B{VŸ& B`§
g§ñH¥$V^mfm àmMrZH$mbo ì`dhma^mfm AmgrV²Ÿ& ^maVr`g§mñH¥${VH$- naånam§ ajÝVr H«$_e…
{dXoer`mZm_² AmH«$_UoZ emgZoZ M h´mgVm§ JVm{n ^maVr`mZm§ g§ñH¥$VmZwam{JUm§ {ejH$mUm§
M à`ËZoZ nwZa{n ì`dhmanWo AmZr`_mZm ApñV BË``§ {df`… à_moX§ OZ`{VŸ& OZm…
nwZa{n EVm§ gmXa_² AnojÝVo B{V gÝVmofñ` {df`…Ÿ&
ed
H$Um©Q>H$àemgZñ` AmXoemZwgma§ g§ñH¥$Vñ` AÜ``ZmWª ^mfmkmZmWª M A{YH$… Adga…
H$pënV… ApñV EVpñ_Z² nwñVHo$Ÿ& VW¡d nmR>`moOZm, _mJ©Xe©H$àíZn{ÌH$m, nXH$mof… M
ish
AÜ`mnHo$ä`… gmhmæ`mWª XÎm… ApñVŸ& 2005 V_df©ñ` amï´>r` nmR²>`H«$_ñ` {Z`_mZwgma§
a{MV{_X§ nmR²>`nwñVH§$ AZYrVg§ñH¥$VmZm_² A{n ghm`H§$ ^doV² B{V Añ_mH$_² Ame`…Ÿ&
re S
bmoHo$@pñ_Z² OZ{à`Vm§ àmßZwdVr B`§ ^mfm A{^dY©Vm_² BË`pñV Añ_mH$_² Ame`…Ÿ&
bl
B
nmR²>`nwñVH${Z_m©Uo gmhmæ`§ H¥$VdX²ä`… gd}ä`… H¥$VkVm g_ß`©VoŸ&
H¥$îUàgmX…
pu
~o“byé
be T
AÜ`j…
nmR²>`nwñVH$aMZm g{_{V…
K
AÜ`mnHo$ä`… gyMZm… -
©
1. AZYrVg§ñH¥$VmZm§ N>mÌmUm§ kmZmWª àW_… nmR>… "dUm©…' B{V àXÎm…Ÿ& AV… AY©_mg§
dm Ef… nmR>… nmR>Zr`…Ÿ&
2. Amaå^o "JUoe§ ^Oo_' B{V ñVmoÌ_²> ApñVŸ& EVV² Ho$db§ àmW©Zmê$noU ^d{VŸ& Z
narjm{Z{_Îm_²Ÿ&
3. Aä`mg… B{V ^mJo `o àíZm… àXÎmm… V Ed àíZm… N>mÌmUm§ H$V©ì`m…Ÿ& "g_w{MV§
nX§ {MZwV' BË`Ì H$Xm{MV² nmR>mÝVJ©Vm… A§em… A{n àýê$noU ^{dVw_²> Ah©pÝVŸ&
to
5. EH¡$H$ñ` nmR>ñ` AÝVo "AdYo`m§e…, {H«$`mH$bmn…' B{V H$üZ ^mJ… àXÎm…Ÿ& A`§
No
ed
1) {dÛmZ² do‘>Q>a_U ^Å>… - g§ñH¥$VmÜ`mnH$…, {~.B.Eb². àm¡T>embm, ~o“byé.
2) {dÛmZ² {Q>. {g. AœËW Hw$_ma…, _w»`monmÜ`m`…, lr _ZmoÝ_Zr g§ñH¥$VnmR>embm,
ish
~o“byé.
3) {dÛmZ² H¥$îU .{d. ^Å>…, g§ñH¥$VmÜ`mnH$…, dmgdr {dÚm {ZHo$VZ àm¡T>embm, ~o“byé.
re S
bl
4) {dÛmZ² Zmam`U AZÝV ^Å>…, g§ñH¥$VmÜ`mnH$…, g.~m.n.ny.{d, ZyVZH$moQ>,o ~o“byé.
B
5) {dÛmZ² na_oœa {d. ^Å>…, g§ñH¥$VmÜ`mnH$…, g.~m.n.ny.H$m, hmgZ_².
pu
be T
n[aer{bH$m -
©
v
About the Review of Textbooks
Honourable Chief Minister Sri Siddaramaiah who is also the
Finance Minister of Karnataka, in his response to the public opinion
about the New Textbooks from standard one to ten, announced, in
his 2014-15 budget speech of constituting an expert-committee, to
look into the matter. He also spoke of the basic expectations there
in, which the Textbook experts should follow: “ The Textbooks should
ed
aim at inculcating social equality, moral values, development of
personality, scientific temper, critical acumen, secularism and the
sense of national commitment”, he said.
ish
Later, for the production of the Textbooks from class one to
tenth, the Department of Education constituted twenty seven
committees and passed an order on 24-11-2014. The committees so
re S
constituted were subject and class-wise and were in accordance with
bl
the standards prescribed. Teachers who are experts in matters of
B
subjects and syllabi were in the committees.
pu
be T
There were already many complaints, and analyses about the
Textbooks. So, a freehand was given in the order dated 24-11-2014
K
vi
Another very important thing has to be shared here. We constituted
three expert committees. They were constituted to make suggestions
after making a critical study of the text of science, mathematics and
social science subjects of central schools (N.C.E.R.T), along with
state textbooks. Thus, the state text books have been enriched basing
on the critical analysis and suggestions made by the experts. The
state textbooks have been guarded not to go lower in standards than
ed
the textbooks of central school. Besides, these textbooks have been
examined along side with the textbooks of Andhra, Kerala, Tamil
Nadu and Maharashtra states.
ish
Another clarification has to be given here. Whatever we have
done in the committees is only review, it is not the total preparation
of the textbooks. Therefore, the structure of already prepared
re S
textbooks have in no way been affected or distorted. They have
bl
only been reviewed in the background of gender equality, regional
B
representation, national integrity, equality and social harmony. While
doing so, the curriculum frames of both central and state have not
pu
be T
been transgressed. Besides, the aspirations of the constitution are
incorporated carefully. Further, the reviews of the committees were
K
vii
n[aîH$aUg[_[V…
1. àmo. ~aJyé am_MÝÐßn…, gdm©Ü`j…, amÁ`nR>çnwñVH$n[aîH$aUg{_{V…, ~|Jiyé.
2. àmo. [edamOßn…, AÜ`j…, nR>çnwñVH$n[aîH$aUg{_{V…,àmÜ`mnH$…,
_h>mamO H$mboOw, _¡gyé [dœ[dÚmb`…, _¡gyé.
ed
gXñ`m:
1. S>m. Z§OwÊS>æ`…, àm§ewnmb… lr H$mb^¡adoœa g§ñH¥$VdoXAmJ_[ejU
ish
_h>m[dÚmb`. lr Am[X Mw#mZ[J[a joÌ_², ZmJ_§Jb Vm„yHw$.
2. lr EM².E_².gwYra…, g§ñH¥$V [ejH$…, g.~m.n.ny. H$mboO², AaH$bJySþ>, h>mgZ
re S
bl
_ÊS>b_².
B
3. lr JOmZZ Zmam`U ^Å>…, g§ñH¥$V [ejH$…, BpÝXam [à`X[e©[Z ~m[bH$m
pu
be T
~gdZJw{S> ~|Jiÿ>é&
2. S>m. Oo.lr[Zdmg_y[V©…, [Zd¥Îm àm§ewnmb… E§.B.Eg².H$mboO², _„oœa§, ~o“byé&
t
à_wI_mJ©Xe©H$m¡-
No
viii
nmR>mZwH«$_{UH$m
H«$.g§. nmR>m… n¥ð> g§»`m
JUoe§ ^Oo_ 1
1. àW_… nmR>… dUm©… 2
ed
2. {ÛVr`… nmR>… {XZM`m© g§»`m M 11
3. V¥Vr`… nmR>… ghdmg… 19
ish
4. MVwW©… nmR>… Zr{V~moY… (H$ÊR>nmR>… H$aUr`…) 26
5. re S n#m_… nmR>… Amamo½`^m½`_²> 34
6. fð>… nmR>… àho{bH$m… 42
bl
B
7. pu gá_… nmR>… OrdZgm\$ë`_² 51
be T
8. Aï>_… nmR>… MVwa… H$m{bXmg… 56
K
ix
H«$.g§. nmR>m… n¥ð> g§»`m
nyaH$nmRm>…
1. na_H$mé{UH$… _h{f©… 139
2. {^jwH$ñ` ñdßZ… 141
3. EH$bì`ñ` Jwé^{º$: 143
ed
4. A¸$_hmXodr 145
n[a{eï>_²
ish
1. re S dmŠ`aMZmH$m¡eb_² 147
2. nXH$moe… 150
bl
B
3. àíZn{ÌH$mñdê$n_² 155
4.
pu AmH$aJ«ÝWm… 157
be T
5. nmR>`moOZm 158
K
t ©to
No
x
JUoe§ ^Oo_
ed
ish
re S
bl
B
AO§ {Z{d©H$ën§ {ZamH$ma_oH§$
pu
be T
{ZamZÝX_mZÝX_Û¡VnyU©_²>Ÿ&
K
OJËH$maU§ H$maUkmZê$n§
gwamqX gwImqX JwUoe§ JUoe_²>Ÿ&
OJX²ì`m{nZ§ {dœdÝÚ§ gwaoe§Ÿ&
na~«÷ê$n§ JUoe§ ^Oo_ Ÿ&& 3Ÿ&&
1
àW_… nmR>…
dUm©…
g§ñH¥$V^mfm`m§ 48 (Aï>MËdm[a¨eV²>) dUm©… gpÝVŸ& Vofw Ì`…
àH$mam…-
ed
1. ñdam… 2. A`moJdmhm¡ 3. ì`ÄOZm{Z M
ish
re S dUm©…
bl
B
ñdam… - 13
pu A`moJdmhm¡ - 2 ì`ÄOZm{Z - 33
be T
õñdñdam… - 05 XrK©ñdam… - 08
A B Am B© D$
C F$ b¥ G$ E Eo
to
Amo Am¡
t
No
AZwñdma… A§
A`moJdmhm¡ - 02
{dgJ©… A…
2
ì`ÄOZm{Z
AY©_mÌmH$mboZ CÀMm`©_mU… dU©… ì`ÄOZ_²>Ÿ& AÌ àYmZV`m Ûm¡ {d^mJm¡
ñV…Ÿ& `Wm -
dJu`ì`ÄOZm{Z - 25
ed
ish
H$H©$eì`ÄOZm{Z
re S _¥Xwì`ÄOZm{Z
bl
B
H$²>
pu I² J² K² L>²
be T
M² N>² O² P² Äm²
K
V² W² X² Y² Z²
n² \$² ~² ^² _²
to
AdJu`ì`ÄOZm{Z - 08
t
e² f² g² `² a² b² d² h²
No
AZwZm{gH$m{Z - 05
L² Äm² U² Z² _²
3
AënàmmUì`ÄOZm{Z
H$² J² L>² `² `ñ` dU©ñ` CÀMmaUo AënàmU… (dm`w…)
M² O² Äm² a² n`m©á… ^d{V g… AënàmU…Ÿ&
Q>² S>² U² b² dJm©Um§ àW_-V¥Vr` -
V² X² Z² d² n#m_mjam{UŸ& AdJu`m{U AmÚm{Z
ed
n² ~² _² MËdm[a Ajam{U MŸ&
ish
_hmàmUì`ÄOZm{Z
I²
re S K² e² `ñ` dU©ñ` CÀMmaUo A{YH$àmU… (dm`w…)
bl
B
N>² pu P² f² Anoú`Vo g… _hmàmU…Ÿ&
R>² T>² g² dJm©Um§ {ÛVr`-MVwW© -
be T
W² Y² h² Ajam{U, AdJu`m{U
K
_mhoídagyÌm{U
Z¥ËVmdgmZo ZQ>amOamOmo ZZmX T>ŠH$m§ Zdn#mdma_²>Ÿ&
CÕVw©H$m_… gZH$m{X{gÕmZoV{Û_e} {edgyÌOmb_²>Ÿ&&
`oZmjag_måZm`_{YJå` _hoídamV²>Ÿ&
to
5. h, `, d, a, Q²> 6. bU²>
7. Äm, _, L>, U, Z, _²> 8. P, ^, Äm²
9. K, T>, Y, f²> 10. O, ~, J, S>, X, e²>
11. I, \$, N>, R>, W, M, Q>, V, d²> 12. H$, n, `²>
13. e, f, g, a²> 14. h, b²
4
_hoídamV²> AmJVm{Z EVm{Z _mhoídagyÌm{UŸ& EV¡… gyÌ¡… AM²>, hb²>, AH$²>,
BH$²>, `U²> BË`mX`… àË`mhmam… {H«$`ÝVoŸ&
CXm: AH²$ àË`mhmao A,B,C,U², G$,b¥, H$² Ajam{U ^dpÝVŸ&
Jw{UVmjam{U
EHo$Z ì`ÄOZoZ gh EH$… ñda… g“ÀN>Vo MoV²> VV²> Jw{UVmja§ ^d{VŸ&
ed
{M•_²> - m [ r w y ¥ ¦ b¥ o ¡ mo m¡ § …
ish
ì`ÄOZ_²> H$²> H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$² H$²
ñda… A Am B B© C D$ F$ G$ b¥ E Eo Amo Am¡ A§ A…
re S
bl
à`moJ… H$ H$m {H$ H$s Hw$ Hy$ H¥$ H¦$ Šb¥ Ho$ H¡$ H$mo H$m¡ H§$ H…
B
Jw{UVmja_²>
pu
be TK
g§`wŠVdUm©…
©
5
Aä`mg…
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ {bIVŸ&
1. g§ñH¥$V^mfm`m§ H${V dUm©… gpÝV ?
ed
2. ñdam… Ho$ ?
3. AZwZm{gH$m{Z H$m{Z ?
ish
4. dJu`ì`ÄOZm{Z H${V gpÝV ?
5. õñdñdam… XrK©ñdam… M Ho$ ?
re S
bl
B
6.
pu Jw{UVmja§ Zm_ {H$_²> ?
be T
2. dUm©Zm§ g§`moOZ§ Hw$éVŸ&
K
2. d² + `² + A + Äm² + O² + A + Z² + Am + Z² + B = ............
3. A + `²> + Amo + J²> + A + d² + Am + h² + Am¡ = ............
4. A + d² + A + a² + J² + B© + `²> + A… = ............
5. A + H$² + f² + A + a² + A + _² = ............
to
H$ - \$ - P - M - ` - g>
AënàmUm…
_hmàmUm…
6
4. dUm©Z²> n¥WH$²> H¥$Ëdm {bIVŸ&
1. ~mbH$… = ...................................................
2. ^dZ_²> = ...................................................
3. Am¡fY_²> = ..................................................
ed
4. eHw$ÝVbm = .................................................
5. _hm^maV_²> = ...............................................
ish
6. dmgdXÎmm = ................................................
re S
bl
AdYo`m§e…
B
pu
be T
dUm©Zm_²> CËn{ÎmñWmZ_²
K
dU©ñ`
©
CÀMm[aVm… dUm©…
CËn{ÎmñWmZ_²>
H$ÊR>… A-Am H$²>-I²-J²-K²-L>² h² …
Vmbw B-B© M²-N>²-O²-P²-Äm² `² e²
_yYm© F$-G$ Q>²-R>²-S>²-T>²-U² a² f²
to
XÝVm… b¥ V²-W²-X²-Y²-Z² b² g²
Amoð>m¡ C-D$ n²-\$²-~²-^²-_²> - -
t
H$ÊR>-Amoð>m¡ Amo-Am¡ - - -
No
H$ÊR>-Vmbw E-Eo - - -
XÝV-Amoð>_²> - - d² -
7
{H«$`mH$bmn…
I. CÀM¡… nR>V
H$Q>… Ia… JO… KQ>…
Ma… N>X… OS>… Pf…
VQ>… Za… nQ>… ~H$…
ed
_R>… `_… aW… bd…
ee… ga… h`… OZ…
ish
AmVn… AMb… B©e… D$fa…
F$f^… AmoXZ… ES>H$… Am¡fY_²>
re S ObO_²> JJZ_²> ^wdZ_²> \$b_²>
bl
B
pu Z`Z_²> ^dZ_²> dXZ_²> bdU_²>
be T
Q>
t
V
No
n
ì`ÄOZ_²> + ì`ÄOZ_²> = g§`wŠVdU©…
`Wm-H$²> + H$² + A = ŠH$ = Hw$ŠHw$a…
8
III. CXmhaUmZwgma§ {Ìdma§ {bIV
H$²> + H$ = ŠH$ - Hw$ŠHw$a… Hw$ŠHw$a… Hw$ŠHw$a… Hw$ŠHw$a…
a²> + H$ = H©$ - AH©$… ......... ......... .........
V²> + I = ËI - CËIZZ_²> ......... ......... .........
‹S>² + J = S²>J> - IS²>J… ......... ......... .........
ed
L>>² + K = ” - g”… ......... ......... .........
L>²> + H$ = ‘> - A‘>… ......... ......... .........
ish
M²> + M = ÀM - CÀM¡…
re S ......... ......... .........
M²> + N>> = ÀN> - JwÀN>… ......... ......... .........
bl
B
O²> + O = ÁO - gÁOZ…
pu ......... ......... .........
be T
a²> + P = P© - {ZP©a… ......... ......... .........
K
9
a²> + n = n©$ - gn©… ......... ......... .........
_²> + \$ = å\$$ - Jwå\$… ......... ......... .........
a²> + ~ = ~©$ - Xw~©b… ......... ......... .........
a²> + ^ = ^©$ - A^©H$… ......... ......... .........
X²> + _ = Ù$ - nÙ_²> ......... ......... .........
ed
J²> + ` = ½`$ - ^m½`_²> ......... ......... .........
O²> + a = O« - dO«_²> ......... ......... .........
ish
_²> + a = _«$ - Am_«_²> ......... ......... .........
H$²> + b = Šb$ - ewŠb… ......... ......... .........
re S
bl
B
h²> + b = ‡$ -
pu Am‡mX… ......... ......... .........
V²> + d = Ëd$ - gËda_²> ......... ......... .........
be T
nR>V
`§ e¡dm… g_wnmgVo {ed B{V ~«÷o{V doXmpÝVZmo
t
ed
C{Îmð>m{_Ÿ&
ish
re S AZÝVa§ gnmXfS²>dmXZo XÝVYmdZ§ H$amo{_Ÿ&
bl
_wIàjmbZ§ H$amo{_Ÿ& VV… gy`©Z_ñH$ma§ H$amo{_Ÿ&
B
pu
be T
n#m-D$Z-ZddmXZo Aënmhma§
ñdrH$amo{_Ÿ&
to
ed
nw§{b“… ór{b“… Znw§gH${b“…
1. EH$… EH$m EH$_²>
ish
2. Ûm¡ Ûo Ûo
3. Ì`… {Vò… Ìr{U
re S
bl
4. MËdma… MVò… MËdm[a
B
pu
be T
ed
46. fQ²>MËdm[a¨eV>² 66 fQ²f[ï: 86 fS>er[V:
ish
47. gáMËdm[a¨eV²> 67 gáf[ï: 87 gámer[V:
48. Aï>MËdm[a¨eV² 68 Aïf[ï: 88 Aïmer[V:
re S
bl
49. EH$moZn#mmeV²> 69 Zdf[ï: 89 Zdmer[V:
B
50. n#mmeV²> 70 gá[V: 90 Zd[V:
pu
be T
13
Aä`mg…
1. CXmhaUmZwgma§ g_`_²> Aja¡… {Z{X©eVŸ&
CXm - 10.15 - gnmXXedmXZ_²>
1. 11.30 = ____________
ed
2. 1.55 = ____________
3. 2.10 = ____________
ish
4. 4.50 = ____________
re S
5. 5.05 = ____________
bl
B
6. 7.30 = ____________
pu
be T
14
CXm - 1. g… gmY©n#mdmXZo C{Îmð>{VŸ&
2. gm nmXmoZgádmXZo ñZmZ§ H$amo{VŸ&
3. Ah_² ........... ........... >Ÿ&
4. Ëd_² ........... ...........&
5. ^dmZ²> ........... ...........&
ed
6. ^dVr ........... ...........&
ish
7. d`_²> ........... ...........&
8. ~mbm… ........... ...........&
re S
bl
9. ~m{bH$m… ........... ...........&
B
pu
be T
3. [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
K
4. g§`moO`VŸ&
A Am CÎmam{U
t
ed
*****
ish
re S AdYo`m§e…
bl
dmga:
B
1. Am{XË`dmga: - ^mZwdmga: 4.
pu ~wYdmga: - gm¡å`dmga:
be T
7. e{Zdmga: - pñWadmga:
{H«$`mH$bmn…
I. _ÄOyfmV: g_rMrZ§ nX§ {MËdm [aº$ñWmZ§ nya`V
to
ed
[aº$ñWmZ§ nya`V
1. AÚ Jwé dmga: &
ish
2. ø: &
3. naø:
re S &
bl
4. ànaø: &
B
5. œ:
pu &
be T
6. naœ: &
K
7. ànaœ: &
©
3. Á`oð>… ho_ÝV…
4. AmfmT>…
t
No
5. lmdU… eaV²
6. ^mÐnX…
7. Amíd`wO… dfm©
8. H$m{Îm©H$…
17
9. _mJ©{ea…
10. nwî`…
} J«rî_…
}
11. _mK… dgÝV…
12. \$mëJwU…
IV. CXmhaUmZwJwU§ [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
ed
nw§{b“: ñÌr{b“: Znw§gH${b“:
ish
CXm : 1. MËdma: - ~mbH$m: MVò: - ~m{bH$m: MËdm[a - \$bm{Z
2. ........ ñ`yVm: ........ boIÝ`: ........ {MÌm{U
re S
bl
B
3. ........ N>mÌm: ........ bVm: ........ nUm©{Z
pu
be T
4. ........ J«ÝWm: ........ _mbm: ........ ^dZm{Z
K
18
bQ²>bH$ma…
V¥Vr`… nmR>…
ghdmg…
H${üV²> Mmoa… ApñVŸ& Mm¡`©_²> Ed Vñ` H$m`©_²>Ÿ& H$Xm{MV²> g… Mm¡`m©Wª
ed
amO^dZ§ à{de{VŸ& _hmamkr _hmamO… M nañna§ dmVm©bmn§ Hw$éV…Ÿ&
amkr - ""_hmamO ! ^dV… nwÌr {ddmhd`ñH$m B{V ñ_a{V {H$b?''
ish
amOm - ""{à`o ! ñ_am{_ VV²>Ÿ& gd©_²> A{n H$mbo gå^d{VŸ& {H$_W©_²> BXmZt
Ëdam''Ÿ?
re S
bl
amkr - ""BXmZt `wŠV… H$mb… EdŸ& VXWª erK«§ damÝdofU§ H$amoVw''Ÿ&
B
amOm - ""^Ðo, {MÝVm {H$_W©_²>? Amd`mo… nwÌr gwÝXar ApñVŸ& AV… Vñ`m…
pu
be T
amkr - ""qH$ VmdV²> gab… ApñV {ddmh… ? VmÑem… dam… Hw$Ì gpÝV?''
©
JÀN>m_?''
amOm - ""BXmZt __ amOH$m`m©{U gpÝVŸ& H {Vn`[XZmZÝVa§ JÀN>m_''Ÿ&
t
ed
{ZU©`§ H$amo{VŸŸ& Mmoag_rn§ JËdm àmW©`{VŸ- ""Am`©Ÿ& H¥$n`m ^dmZ²> __ nwÍ`m…
nm{UJ«hU§ H$amoVw'' B{VŸ&
ish
VXmZt Mmoa… dX{V - ""nyd©_²> EVXW©_²> Ed _`m à`ËZ… H¥$V…Ÿ& {H$ÝVw
re S
AÌ Aml_o F${fHw$_mamUm§ ghdmgoZ Ah§ {ddoH§$ àmádmZ²>Ÿ& AV… BXmZr_²> Ah§
bl
B
^moJ§ Z BÀN>m{_'' B{VŸ&
pu
be T
Ed§ gÁOZghdmgoZ Mmoa… A{n F${fHw$_ma… Bd {Z…ñn¥h… g§d¥Îm…Ÿ&
K
t ©
to
No
20
Aä`mg…
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ {bIVŸ&
1. Mmoa… Mm¡`m©Wª Hw$Ì à{de{V ?
2. F$î`ml_o H$… F${fHw$_ma… Bd AmMa{V?
ed
3. amOm H$mZ²> n[aerb`{V ?
4. Mmoa… F${fHw$_mamUm§ ghdmgoZ qH$ àmádmZ²>?
ish
2. [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
re S
1. nwÍ`m… {Z{_Îm§ ............. AÝdofU§ H$amo{_Ÿ&
bl
B
2.
pu BXmZt __ ............. H$m`m©{U gpÝVŸ&
be T
3. __ nwÍ`m… Ef… Ed .............. ^dVwŸ&
K
3. {déÕmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. ApñV 2. erK«_²> 3. gab_²> 4. `mo½`m…
4. g_mZmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. Mmoa… 2. ^dZ_²> 3. H$mb… 4. erK«_²>
to
5. g§`moO`VŸ&
t
A Am
No
1. amO^dZ_²> H$amo{V
2. dmVm©bmn_²> à{de{V
3. YZ_²> n[aerb`{V
4. F${fHw$_mamZ²> àmßZmo{V
21
6. àý{Z_m©U§ Hw$éVŸ& (aoIm{‘>VnXm{Z Adbåã`)
1. Mm¡`©H$aU§ Mmoañ` H$m`©_²>Ÿ&
2. Aml_o `mo½`m… F${fHw$_mam… {ZdgpÝVŸ&
3. Mmoa… ZXrOboZ ñZmZ§ H$amo{VŸ&
4. Mmoa… F${fHw$_mamUm§ ghdmgoZ {ddoH§$ àmádmZ²>Ÿ&
ed
7. dmŠ`ewqÕ Hw$éVŸ&
ish
1.
re S Mmoa… Mm¡`m©Wª amO^dZ§ à{depÝVŸ&
2. VmÑem… da… Hw$Ì gpÝVŸ&
bl
B
3. pu Ah_²> A{n Ðïw>_²> BÀN>{VŸ&
be T
8. AÝ`{b“nX§ {bIVŸ&
©
?
Hw$V:
H${V {H$_W©_²
ed
Hw$Ì H$W_²
ish
re S H$Xm
bl
* ^dV… Zm_ [H$_² ?
B
__ Zm_.....&
pu
be T
23
{H«$`mH$bmn…
dV©_mZH$mb… (bQ²>bH$ma…)
AÌ Vw {H«$`m AmaãYm Ed Z Vw g_mámŸ& gm dV©_mZH$mbËdoZ {Z{X©í`VoŸ&
dV©_mZH$mb… bQ²> BË`{n ì`d{õ`VoŸ&
ed
1. BVadMZÛ`§ {bIVŸ&
EH$dMZ_²> {ÛdMZ_² ~hþdMZ_²>
ish
CXm - hg{V hgV… hgpÝV
1) {bI{V
re S ........ ........
2) H«$sS>m{_ ........ ........
bl
B
3) ........
pu Z`W… ........
be T
4) ........ ........ C{Îmð>pÝV
5) {n~{g ........ ........
K
2. g§`moO`VŸ&
A Am CÎmam{U
t
1. _`yam… JÀN>{g
No
2. _oKm… nR>W
3. ~mbH$m¡ ~moY`{V
4. Ëd_²> JO©pÝV
5. `y`_²> {bImd…
24
6. Amdm_²> YmdV…
7. Ah_²> Z¥Ë`pÝV
8. {ejH$… ImXm{_
3. H$V¥©nXmZwgma§ {H«$`mnX§ `moO`VŸ&
{bI{V
ed
nR>V…
ish
ní`V…
re S nR>m{_
{bImd…
bl
B
g… {bIm_…
Vm¡
pu
be T
Vo ní`m{_
K
ní`pÝV
nwñVH§$ ñWmn`md…
©
nR>pÝV
Ah§
Amdm_²> {bIpÝV
d`_²> ñWmn`V…
{bIm{_
to
ní`md…
{bIpÝV
t
No
ñWmn`pÝV
hgV…
******
25
MVwW©… nmR>…
Zr{V~moY…
(H$ÊR>nmR>… H$aUr`…)
1. H$mH$… H¥$îU… {nH$… H¥$îU… H$mo ^oX… {nH$H$mH$`mo…Ÿ&
ed
dgÝVH$mbo gåàmáo H$mH$… H$mH$… {nH$… {nH$…Ÿ&&
- Hw$db`mZÝX…
ish
2. AW©Zme§ _ZñVmn§ J¥ho Xwü[aVm{Z MŸ&
re S
d#mZ§ Mmn_mZ§ M _{V_mZ²> Z àH$me`oV²>Ÿ&&
bl
B
pu - gw^m{fVaËZ^mÊS>mJma…
be T
3. H$mì`emñÌ{dZmoXoZ H$mbmo JÀN>{V Yr_Vm_²>Ÿ&
K
- {hVmonXoe…
4. Zañ`m^aU§ ê$n§ ê$nñ`m^aU§ JwU…Ÿ&
JwUñ`m^aU§ kmZ§ kmZñ`m^aU§ j_mŸ&&
- gw^m{fVaËZg_wÀM`…
to
AÝd`mW©…
1. H$mH$… = dm`g…, H¥$îU… = H¥$îUdU©…, {nH$… = H$mo{H$b…, H¥$îU… =
t
26
2. _{V_mZ²> = ~w{Õ_mZ²>, AW©Zme_² = YZñ` Zme_²>, _ZñVmn_²=_Zg…
{MÝVm_², J¥ho = ñdJ¥ho {dÚ_mZ_², Xwü[aVm{Z = XwîH$m`m©{U, d#mZ_²> =
H$nQ>Vm_²>, An_mZ_²> = Ad_mZZ_²>, Z àH$me`oV²> = Z àH$Q>`oV²>, (gd}
fm§ g_rno Z dXoV²> BË`W©…)
ed
3. Yr_Vm_²> = ~w{Õ_Vm_²>, H$mb… = g_`…, H$mì`emñÌ{dZmoXoZ =
H$mì`emómUm_²> AÜ``ZoZ {MÝVZoZ M, JÀN>{V = `m{V, (naÝVw)
ish
_yIm©Um_²> = _yT>mZm_² (g_`…) ì`gZoZ = XwîH$m`}U, {ZÐ`m =
{ZÐmH$aUoZ, H$bhoZ = d¥Wm {ddmXoZ, JÀN>{V = `m{VŸ& (g_`ñ`
re S
bl
gXwn`moJ… H$aUr`… B{V ^md…)
B
pu
be T
4. Zañ` = _mZdñ`, Am^aU§ ={d^yfU_², ê$n_² = gwê$n_²,
K
27
Aä`mg…
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ {bIVŸ&
1. {nH$H$mH$`mo… ^oX… H$Xm km`Vo ?
2. An_mZ§ H$… Z àH$me`oV²>?
ed
3. Zañ` Am^aU§ {H$_²> ?
ish
2. {b“-{d^{ŠV-dMZm{Z {bIVŸ&
re S
1. Zme_² 2. {dZmoXoZ 3. {ZÐ`m 4. ^ŠVm`
bl
B
3. aoIm{‘>VnXmZm§ àíZ{Z_m©U§ Hw$éVŸ&
pu
be T
4. {déÕmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. An_mZ… 2. {_Ì_²> 3. H¥$îU…
to
5. n`m©`nXm{Z {bIVŸ&
t
28
6. g§`moO`VŸ&
A Am
1. J¥ho 1. _yIm©Um§ H$mb… JÀN>{V
2. {dZmoXoZ 2. kmZñ`m^aU_²>
3. H$bhoZ 3. Xwü[aVm{Z Z àH$meZr`m{Z
ed
4. j_m 4. Yr_Vm§ H$mb… JÀN>{V
7. MVwWª nX§ {bIVŸ&
ish
1. JÀN>{V - AmJÀN>{VŸ& Z`{V .................Ÿ&
re S
2. H$mH$… - àW_m{d^{º$…Ÿ& J¥ho .................Ÿ&
bl
B
3. H$bhoZ - V¥Vr`m{d^{º$…Ÿ& doXmV²> ...............Ÿ&
pu
be T
8. g_yhoVanX§ {MZwVŸ&
©
1. X[aÐ… 2. _mVm
t
{bIVŸ&
1. Yr_Vm§ _yIm©Um§ M H$mb… H$W§ JÀN>{V ?
29
AdYo`m§e…
gh - "gh' B{V nX§ `Ì à`wÁ`Vo VÌ V¥Vr`m{d^{ŠV: ^d{VŸ&
CXm : Ah§ {_ÌoU gh AmnU§ JÀN>m{_Ÿ&
nwÌr OZÝ`m gh JÀN>{V&
ed
ewÕ_²> AewÕ_²>
VoZ gh Vñ` gh
ish
_`m gh __ gh
OZÝ`m gh OZÝ`m: gh
re S
bl
am_oU gh am_ñ` gh
B
pu
be T
{dZm - "{dZm' B{V eãXñ` `moJo A{n V¥Vr`m{d^{ŠV: ^d{VŸ& (AÌ {ÛVr`m§
K
{H«$`mH$bmn…
to
H$ `w J_²> {d H$mo e…
Xo d ^m nw a ÝX
a qg h… _m V¥ {_…
(Z - am - fm - {b) (^y - b - a… - Îm)
30
II. dU©H«$_§ {d{MÝË` nX§ aM`VŸ&
1) Xo Vmo {h n e…
2) j _w am g… Ðm
3) {d H$_²> _m A a
ed
4) V_²> ^mo M O [a
ish
CÎmam{U 1. .........................
2. .........................
re S
bl
B
pu 3. .........................
be T
4. .........................
K
ed
8) a_oe: {_ÌoU gh CnmhmaJ¥h§ JVdmZ²>& ewÕ§ /AewÕ_²>
9) Vñ` {dZm V¥U_{n Z Mb{VŸ& ewÕ§ /AewÕ_²>
ish
10)
re S {nVm_h: ewZH$ñ` gh dm`w{dhmamWª JVdmZ²>Ÿ& ewÕ§ /AewÕ_²>
V. dmŠ`m{Z
bl
B
gwaoe: g#mmaerb:Ÿ& g: H$Xm{MV²> AÝ`oZ gh JÀN>{VŸ& nwZ: H$Xm{MV²>
pu
be T
4) nËZr H$m`m©b`:
5) J¥hgXñ`m: CÚmZ_²>
t
6) H$_©H$a: joÌ_²>
No
7) H$aXrn: ajUmW©_²>
8) CnZoÌ_²> J«ÝWmb`:
9) ñ`yV: AmnU:
10) OZm: ^mfU§ lmoVw_²>
32
VI. Z_: - Z_: BË`ñ` `moJo MVwWu{d^{ŠV: ^d{VŸ&
1) {_Ì
2) a{d
3) gy`©
4) ^mZw
ed
5) IJ
g: 6) {haÊ`J^© Z_: B{V dX{V
ish
re S 7) _ar{M
8) Am{XË`
bl
B
pu 9) AH©$
10) ^mñH$a
be T
11) gy`©Zmam`U
K
©
5.
6.
t
No
7.
9.
10.
*****
33
Añ_X²-`wî_X²-eãXm¡
n#m_… nmR>…
Amamo½`^m½`_²>
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
ed
ajU§ ^d{V {H$_²>?
AmMm`©… - Am_² ! Adí`§ ^dË`odŸ& `V… "Amamo½`§ ^mñH$am{XÀN>oV²' B{V
ish
dMZ§ à{gÕ_² ApñVŸ& AV… à{V{XZ§ àmV… Adí`§ gy`©Z_ñH$ma§
Hw$éVŸ&
re S
bl
B
gabm - AmMm`© ! AmL²>½b^mfm`m_² A{n EH§$ à{gÕ§ dmŠ`_² ApñV Ibw!
'Prevention is better than cure' B{VŸ&
pu
be T
ed
AmMm`©… - _mZm{gH$mamo½`§ `moJmä`mgoZ Om`VoŸ& AV… ewÕmhmagodZ`m,
ì`m`m_oZ, `moJmä`mgoZ M Amamo½`ñ` g§ajU§ ^d{VŸ&
ish
AV… d`_² Amamo½`^m½`m` Ed§ àmW©`m_…Ÿ&
re S
(N>mÌm… {_{bËdm Jm`pÝV)
bl
B
pu lÕm§ _oYm§ `e… àkm§ {dÚm§ ~wqÕ {l`§ ~b_²Ÿ&
be T
*****
Aä`mg…
to
36
2. `Wm{ZX}e§ {bIVŸ&
1. gy`©Z_ñH$maoU ñdmñÏ`ñ` ajU§ ^d{V {H$_²> ?
H$… nmR>… ? H$m n¥ÀN>{V ? H§$ n¥ÀN>{V ?
2. _mZ{gH$mamo½`§ `moJmä`mgoZ Om`VoŸ&
ed
H$… nmR>… ? H$… dX{V ? H$mZ²> dX{V> ?
3. [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
ish
1. àmV… ............. Amamo½`ajU§ ^d{VŸ&
re S
bl
2. Z {h .............. ^ofOmZm§ eV¡a{nŸ&
B
3. bmoH$m… g_ñVm… .............. ^dÝVwŸ&
pu
be TK
4. dmŠ`§ aM`VŸ&
©
37
7. g_y>hoVanX§ {bIVŸ&
1. ^d{V - AmgrV²> - ApñV - à{de{VŸ&
2. gy`©… - nr{S>V… - ø… - AmMm`©…&
3. lÕm_²> - ~w{Õ_²> - kmZ_²> - {dÚm_²>&
ed
8. {déÕmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. ~{h… 2. A{YH$_² 3. CnpñWV… 4. A_¥V_²>
ish
9. g§`moÁ` {bIVŸ&
re S
1. Ah_²> {bImd…
bl
B
2. Ëd_²> nR>W
pu
be T
3. `y`_²> H«$sS>{g
K
4. d`_²> ñ_apÝV
©
nR>m{_
JÀN>m_…
AdYo`m§e…
to
ed
l Ho$MZ YmVd… BH$ma§ Z àmßZwdpÝVŸ&
ish
`Wm - Z`{V Zoî`{V
re S Cn{de{V Cndoú`{V
{n~{V nmñ`{V
bl
B
pu OmZm{V kmñ`{V
be T
K
{H«$`mH$bmn…
I. CXmhaUmZwJwU§ {bIVŸ&
t
No
ed
9. ..... go{dH$m .....Ÿ& ..... ..... .....& ..... ..... .....&
ish
10. ..... ..... .....Ÿ& ..... ..... .....& ..... {e{jH$m… .....&
II.
re S
CXmhaUmZwJwU§ {bIVŸ&
bl
B
Ëd_²> / `wdm_²> / `y`_²> / A{g / ñW… / ñW
pu
be T
40
III. CXmhaUmZwJwU§n[adV©`VŸ&
CXm - hg{V - h{gî`{V
1. H«$sS>{V ..........
2. ImX{V ..........
3. ñ_a{V ..........
ed
4. nR>{V ..........
5. AmMa{V ..........
ish
IV. dmŠ`m{Z n[adV©`VŸ& (^{dî`V²H$mbo)
1. am_… nwñVH§$ nR>{VŸ& ....................Ÿ&
re S
bl
2. ~mb… \$b§ ImX{VŸ& ....................Ÿ&
B
3. {eî`… nmR>§ {bI{VŸ& ....................Ÿ&
pu
be T
àho{bH$m…
1. e¡bOm nmd©Vr Zmpñ_ d¡îUdr Z h[a{à`mŸ&
_mVmh§ OrdZ§ XmÌr H$mpñ_ gm dad{U©ZrŸ&&
ed
2. MVwînXm Z Jm¡apñ_ J¥hñWm Zmpñ_ Jo{hZrŸ&
ish
^ynnpÊS>Vgä`mZm§ H$mh§ H$mÝVo{V àmoÀ`Vm_²>Ÿ&&
3. d¥jñ`mJo« \$b§ Ñï>§ \$bmJ«o d¥j Ed MŸ&
re S
bl
B
pu AH$mam{X gH$mamÝV§ `mo OmZm{V g npÊS>V…Ÿ&&
4. H¥$îU_wIr Z _mOm©ar {Û{Oˆm Z M g{n©UrŸ&
be TK
n[ahma…
1. J“m_mVm 2. AmgpÝXH$m 3. AZmZg… 4. boIZr
t
No
5. nÌ_²> 6. Z`Z_²>
42
VmËn`©_²>
1. Ah§ e¡bOm (nd©VamOñ` nwÌr) Apñ_, {H$ÝVw {edñ` nËZr nmd©Vr Z&
d¡îUdr Apñ_, {H$ÝVw hao… nËZr bú_r… ZŸ& gd}ä`… Ob§ XXm{_, V{h©
daXmÌr "Ah§ H$m' B{V H$Ï`Vm_²>Ÿ&
ed
2. __ MËdma… nmXm… gpÝV, {H$ÝVw Zmh§ YoZw…Ÿ& gXm J¥ho Ed {Zdgm{_,
{H$ÝVw Zmh§ J¥{hUrŸ& ^yn{V… npÊS>V…, JÊ`m… BË`mXrZm§ gd}fm§ {à`m
ish
Apñ_, V{h© "Ah§ H$m' B{V CÀ`Vm_²>Ÿ&
3. Ah§ H${üV² d¥j… Apñ_, __mJ«o \$b§ dV©Vo, nwZ… \$bñ` AJo« d¥j… Ed
re S
bl
A{ñVŸ& __ AmXm¡ AH$ma… ly`Vo, AÝVo gH$maü ly`VoŸ& V{h© H$mo@h_²
B
B{V `… dX{V g… npÊS>V…Ÿ&
pu
be TK
6. Amaå^o (AmXm¡) "Z' B{V ly`Vo, _Ü`o "`' B{V ly`VoŸ& nwZ… AÝVo "Z'
t
B{V ly`VoŸ& ^dV… A{n VXpñV, __m{n VXpñV, V{h© VV² qH$ ñ`mV² ?
No
B{V H$Ï`Vm_²Ÿ&
43
Aä`mg…
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ {bIVŸ&
1. gm dad{U©Zr H$m ?
2. AmgpÝXH$m Ho$fm§ H$mÝVm ApñV ?
ed
3. d¥jñ` AJo« qH$ Ñï>_² ?
4. n#m^Ìu {H$ÝVw nm#mmbr Z, gm H$m ?
ish
2. {d^Á` gpÝYZm_ {bIVŸ&
re S
bl
B
1. H$mpñ_
pu 2. àmoÀ`Vm_² 3. d¥jñ`mJ«o 4. Aß`pñV
be T
1. Apñ_ .............Ÿ&
©
2. OmZm{V .............Ÿ&
3. JÀN>{V ............Ÿ&
4. ApñV ............Ÿ&
to
4. [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
1. _mVmh§ .............. XmÌrŸ&
t
No
44
5. EH$dMZê$n§ {bIVŸ&
CXm - H$m… - H$m
1. d`_² ............Ÿ&
2. `wî_mH$_² ............Ÿ&
3. OrdZm{Z ............&
ed
4. `o ............ &
ish
6. dmŠ`§ aM`VŸ&
re S
bl
1. _mVm 2. OmZm{V 3. __
B
7. g§`moO`VŸ&
pu
be T
A Am
K
1. dad{U©Zr nÌ_²
©
45
9. g_mZmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. _mVm 2. npÊS>V…
3. _mOm©a… 4. g_wÐ…
AdYo`m§e…
ed
1. VmVoZ H${WV§ nwÌ ! ņ {bI __mk`mŸ&
ish
Z VoZ {b{IVmo boI… {nVwamkm Z bmo{nVmŸ&&
re S
2. Hw$bmbñ` J¥ho@ß`Yª VXYª hpñVZmnwaoŸ&
bl
B
b‘>m`m_{n VÚw½_§ `mo OmZm{V g npÊS>V…Ÿ&&
pu
be T
{H«$`mH$bmn…
No
ed
II. [aº$ñWmZ§ nya`V &
ish
1. N>mÌ…________________gh> embm§ JÀN>[V & ([_ÌoU/
re S[_Ìñ`)
2. ______________[dZm OrdZ§ Z [gÜ`[V & (YZñ`/YZoZ)
bl
B
3. ____________ [dZm OrdZ§ H$ï_² & ([dÚ`m/[dÚm`m…)
pu
4. __________Aamo½`ajU§ ^d[V & (`moJmä`mgoZ/`moJmä`mgo)
be TK
1. ZXr-ZÚm; _w[Z…-________________&
2. _mVm-_mÌm; ê$n_² ________________&
3. Jwé:-JwéUm ; Xod…-________________&
4. g… - VoZ ; gm-________________&
to
ed
5. ....... godo .......Ÿ& 6. ....... ....... _mbm…Ÿ&
ish
7. _pÝXa_²> ....... .......Ÿ& 8. kmZ_²> ....... .......Ÿ&
re S
9. embm_²> ........ .......Ÿ& 10. ^{dî`{V ........ .......&
bl
B
11. H$ÊR>o ........ .......Ÿ&
pu 12. _ h m a m O ñ ` . . . . . . . .
be T
.......Ÿ&
K
ed
Aå~m AJ«Om
ish
am_ H¥$îU
joÌ CÚmZ
re S
bl
B
pu OZH$ OZZr
be T
nÌ {MÌ
K
nwñVH$ \$b
©
àíZ CÎma
VIII. [aŠVñWmZo ewÕ§ ê$n§ {bIVŸ&
1. d`§ ................ Jm`m_…Ÿ& (íbmoH$m… / íbmoH$mZ²>)
2. d`§ ................ aM`m_…Ÿ& ({MÌm{U / {MÌo)
to
49
IX. CÎmam{U {MËdm H$moð> Ho$ {bIVŸ&
^ŠV… EZ§ Z_{VŸ&
~mbH$… EVV²> nR>{V&
{nVm AÌ JÀN>{VŸ&
_{hbm EVV²> ní`{VŸ&
ed
godH$… EVV²> AmZ`{VŸ&
ish
H«$sS>mnQw>… BX§ H$amo{VŸ&
N>mÌ… EVV²> e¥Umo{VŸ&
re S
bl
_mVm EVV²> nM{V&
B
pu
be TK
*****
t to
No
50
gá_… nmR>…
OrdZgm\$ë`_²
_¥X[n M MÝXZ_[ñ_Z² Xoeo J«m_mo J«m_… [gÕdZ_² &
ed
`Ì M ~mbm Xodrñdê$nm ~mbm… gd} lram_m… && 1 &&
h>[a_pÝXa[_X_[Ibeara_²
ish
YZeº$r OZgodm`¡
re S
`Ì M H«$rS>m`¡ dZamO…
bl
B
YoZw_m©Vm na_[edm &&
pu [ZË`§ àmV… [edJwUJmZ§
be T
^m½`[dYm[` [ZOm[O©VH$_©
©
`Ì l_… [l`_O©`[V&
Ë`mJYZmZm§ Vnmo[ZYrZm§
JmWm§ Jm`[V H$[ddmUr &&
J“>mOb[_d [ZË`[Z_©b§
to
`wÕaVmZm§ dramUm_²
No
ed
[dÚ_mZm[Z YZm[Z OZgodm`¡ Ed Cn`wº$m[Z ^dpÝV & AÌ dZamO…
[g§h>… A[n H«$rS>ZH$ê$noU Cn`wÁ`Vo & na_n[dÌm YoZw… gd}fm§
ish
OZZr &
re S
à[V[XZ§ àmV… ^JdV… ñVw[V… ^d[V & A[n M gm`_² àÁdmë`_mZ…
bl
B
Xrn… eÌyUm_² A[n _“>b§ H$amoVw B{V XrnZ_ñH$ma§ OZm… Hw$d©pÝV&
pu
be T
3. gd}@{n l_oUd¡ YZ_² AO©`pÝV & ñdm[O©VH$_© Ed ^m½`§ [dXYm[V &
K
H${dH$mì`{dMma…
t
OZZ_² - 02-06-1955
OÝ_ñWmZ_² - {ea{g, CÎmaH$ÞS>_ÊS>b_², H$Um©Q>H$amÁ`_²Ÿ&
H¥$V`… - Aä`mgX{e©ZrŸ& UËd{UOÝV_²Ÿ&
52
Aä`mg…
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ [bIV &
1. J“>mOb[_d [ZË`[Z_©b§ [H$_² ?
2. YZeº$r [H$_W©_² ?
ed
3. Ë`mJYZmZm§ JmWm§ H$m Jm`[V ?
4. H¥$fH$… [H§$ ní`[V ?
ish
2. g_mZmW©H$nXm[Z [bIV &
re S
bl
1. _pÝXa_² 2. dZamO… 3. [Z_©b_²
B
pu
3. g§`moÁ` [bIV &
be TK
A Am
1. H«$rS>m`¡ gá_r[d^[º$…
©
2. `wÕaVmZm§ àW_m[d^[º$…
3. nXgodm fðr[d^[º$…
4. Xoeo V¥Vr`m[d^[º$…
MVwWu[d^[º$…
to
53
AdYo`m§e…
naånam§ g§ajo_
H¥$Ëdm ZdX¥T>g‘>ën_²
[dVaÝVmo ZdgÝXoe_²
ed
KQ>`m_mo Zdg”>Q>Z_²
ish
aM`m_mo Zd[_[Vh>mg_² &&
Zd_ÝdÝVa[e[ënZ…
re S
bl
amï´>g_wÞ{VH$m{¬U…
B
Ë`mJYZm… H$m`£H$aVm…
pu
be T
^oX^mdZm§ [Zamg`ÝV…
©
XrZX[aÐmZ² g_wÕaÝV…
Xþ…I[dVámZ² g_mœgÝV…
H¥$Vg‘>ënmZ² gXm ñ_aÝV… && && H¥$Ëdm&&
to
àJ[VnWmÞ[h> [dMbo_
naånam§ g§ajo_
t
No
g_wËgm[h>Zmo [ZéÛo[JZmo
[ZË`{ZaÝVaJ[Verbm…&& && H¥$Ëdm&&
- lr OZmX©Z ho>JSo>.
54
OZmX©ZhoJS>o_hmoX`ñ` AÝ`m… H¥$V`… -
1. gå^mfUgmonmZ_²Ÿ&
2. {d^{ŠVd„arŸ&
3. eV¥emZOÝV_ÄOarŸ&
4. H$ÞS>g§ñH¥$VH$mof…Ÿ&
ed
5. {eewJrVm{ZŸ&
ish
6. Xoe^{º$JrVm{ZŸ&
re S
{deof… - g§ñH¥$V^maË`m… Amaå^H$V©¥fw AÝ`V_…, à_wIíMŸ& g§ñH¥$V^mfm-
bl
B
{ejUo ApñV Añ` _hV² `moJXmZ_²>Ÿ& Ef… {d{dYnmR>çnwñVH$g{_Vo… gXñ`…
pu
be T
"gå^mfUgÝXoe'_mgn{ÌH$m`m… gånmXH$íMŸ&
K
*****
t to
No
55
bL²>bH$ma…
Aï>_… nmR>…
gá_r{d^{º$…
MVwa… H$m{bXmg…
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
nr{R>H$m-
to
ed
VÌ {dÛÒmoð>rfw g_ñ`m… nya`{V ñ_ B{V Eo{Vø§ {H«$ñVmãXo fmoS>eeVHo$ pñWVoZ
d“Xoer`oZ ~„mbgoZoZ {da{MVo ^moOà~ÝYJ«ÝWo H${WV_²&]
ish
Añ_mH§$ ^maVXoeo ~hd: OZ{à`m: àOmaÄOH$m: M ^ynmbm: AmgZ² & Vofw
re S
AÝ`V_: ^moOmo Zm_ amOm YmamZJao AmgrV² & ^moOñ` AmñWmZo ~hd: H$d`:,
bl
B
npÊS>Vm:, Jm`H$m: M AmgZ²& Vofw 'H${dHw$bJwé:' B{V à{gÕ: H$m{bXmgZm_H$:
pu
H${d: A{n AÝ`V_: & g: ñdnmpÊS>Ë`oZ ^moOñ` AmñWmZo emo^Vo ñ_ &
be T
nmœ} Oå~ynmXnm: ~hd: AmgZ² & d¥jofw H$n`: emImä`: emImÝVa§ à{V
©
b”Z§ Hw$d©ÝV: H«$sS>pÝV ñ_ & VXm "Jwbw-Jwbw' B{V eãX: ^d{V ñ_& EVñ_mV²
à^m{dV: ^moO: ñdñ` AmñWmZo "Jwbw Jw½Jwbw Jw½Jwbw' B{V g_ñ`m§ XÎdm "`:
AZoZ ûcmoH§$ aM{`Ëdm œ: dmM{`î`{V, Vñ_¡ nm[aVmo{fH§$ Xmñ`Vo' B{V AdXV²&
gd} H$d`: AZÝVa{XZo amOg^m§ g_mJË` {MÝVmHw$bm: AYmo_wIm: M
to
ed
H$m{bXmg: - H$m Ëd§ ~mbo ?
~m{bH$m - H$m#mZ_mbm &
ish
H$m{bXmg: - H$ñ`m: nwÌr ?
re S
H$m{bXmg: - H$ZH$bVm`m:
bl
B
H$m{bXmg: - hñVo qH$ Vo ?
pu
be T
~m{bH$m - VmbrnÌ_²
K
~m{bH$m - H$ - I - J - K &
VV: H$m{bXmg: ^moOñ` AmñWmZ_² AJË` g_ñ`m_² Anya`V²-
H$m Ëd§ ~mbo ? H$m#mZ_mbm
H$ñ`m: nwÌr ? H$ZH$bVm`m: &
to
58
Aä`mg…
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ [bIV -
1. YmamZJañ` amOm H$… ?
2. "H${dHw$bJwé…' B{V H$… à{gÕ… ?
ed
3. ^moOamO… _¥J`mWª Hw$Ì AJÀN>V² ?
4. ~m{bH$m`m… hñVo {H$_² AmgrV² ?
ish
2. [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
re S
bl
1. H$m{bXmg… .............. à{V JÀN>Z²> AmgrV²>Ÿ&
B
pu
2. ûcmoH§$ lwËdm gd} ............... A^dZ²>Ÿ&
be TK
3. g_mZmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
©
59
3. H$m{bXmg… H${dHw$bJwé… B{V à{gÕ…Ÿ&
4. EH$Xm ^moOamO… _¥J`mWª J«m__²> AJÀN>V²>Ÿ&
5. H$d`… amOg^m§ g_mJË` D$Üd©_wIm… A{Vð>Z²>Ÿ&
7. n#mf¡… dmŠ`¡… g§ñH¥$V^mf`m, H$ÞS>^mf`m, Am“²b^mf`m dm CÎma§
ed
{bIVŸ&
1. H$m{bXmg… "H${dHw$bJwé…' B{V H$W§ à{gÕ… A^dV²> B{V {dd¥UwVŸ&
ish
re S {H«$`mH$bmn…
bl
I. EH$dMZo {bIVŸ&
B
pu
be T
A^dZ²>
©
AJÀN>Z²>
A`ÀN>Z²>
Anya`Z²>
to
A{Vð>Z²>
t
60
CXmhaU_²> ^ynmb… = Zm_nX_² ; AZ_V²> - {H«$`mnX_²>
H$V¥©nX_²> {H«$`mnX_²>
ed
ish
re S
bl
III. g_yhoVa§ nX§ {bIV&
B
pu
AH$amoV²> - gÝVwï>… - Aní`V²> - AdXV²> =
be T
ed
4. X[aÐm: H$méÊ`_²>Ÿ&
ish
5. g{Mdm: AmXa:Ÿ&
VI. gáå`ÝVoZ
re S nXoZ [aŠVñWmZ§ nya`VŸ&
bl
B
1. ZmaX: _______ g#ma{VŸ& (bmoH$m:)
pu
be T
2. N>mÌm: _______ ^dpÝVŸ& ({dÚmb`m:)
K
62
VIII. CXmhaUmZwJwU§
dmŠ`m{Z aM`VŸ&
{~b
bVm
H$ÝXa
gn©: d¥j g#ma{V&
ed
Jwhm
emIm
ish
re S dZ
bl
CXm - gn©: {~bofw g#ma{VŸ&
B
pu
be T
CÎmam{U {MËdm H$moð>Ho$ {bIVŸ&
_rZm: AÌ gpÝVŸ&
K
{dJ«h: AÌ ApñVŸ&
©
nwñVH$m{Z AÌ gpÝVŸ&
H$m¡adnmÊS>dmZm§ H$Wm ApñVŸ&
am_ñ` H$Wm AÌ ApñVŸ&
_wI_²> AÌ ní`m_:Ÿ&
to
H«y$a_¥Jm: AÌ gpÝVŸ&
t
*****
63
Zd_… nmR>…
gpÝY…
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
ñdagpÝY… (AM²gpÝY…)
`Ì Û`mo … ñda`mo… (AMmo…) g§{hVm, VÌ gpÝYH$m`ª ^d{VŸ& VÌ Šd{MV²>
EH$ñ` dU©ñ` AmXoemo ^d{V Šd{MÀM Û`mo… dU©`mo…Ÿ& A`§ ñdagpÝY… ZmZm{dYmo
^d{VŸ& `Wm -
64
EVofw MVwîd©{n gpÝYfw nyd©ñ` nañ` M ñWmZo EH$mXoe… ^d{VŸ&
1. gdU©XrK©gpÝY… 2. JwUgpÝY…
3. d¥{ÕgpÝY… 4. nyd©ê$ngpÝY…
ed
5. `U²>gpÝY… 6. `mÝV-dmÝVmXoegpÝY…
1. gdU©XrK©gpÝY…- A-B-C-F$ (õñd-XrK©) EVofm§ dUm©Zm§ gdU} nao Û`mo…
ish
dU©`mo… ñWmZo EH$… gdU©XrK©… Am{Xï>… ^d{VŸ& A`_od "gdU©XrK©gpÝY…Ÿ&'
re S
nyd©nXñ` ApÝV_dU©… + CÎmanXñ` nyd©ñda… = AmXoeñda…
bl
B
A / Am
pu + A / Am = Am
be T
B / B© + B / B© = B©
K
C / D$ + C / D$ = D$
F$ / G$ + F$ / G$ = G$
©
CXmhaUm{Z
1. A + Am = Am Xod + Amb`… = Xodmb`…
A + A = Am JwU + AVrV… = JwUmVrV…
to
65
3. C + C = D$ Jwé + CnXoe = Jwê$nXoe…
C + D$ = D$ gmYw + D$Mw… = gmYyMw…
D$ + C = D$ dYy + CËgmh… = dYyËgmh…
D$ + D$ = D$ dYy + D${_©H$m = dYy{_©H$m
4. F$ + F$ = G$ {nV¥ + F$U_²> = {nV¦U_²>
ed
_mV¥ + F$U_²> = _mV¦U_²>
ish
2. JwUgpÝY…
A - Am dU©`mo…, B - B© nao EH$ma… ; A - Am dU©`mo…, C - D$ nao AmoH$ma…;
re S
bl
B
A - Am dU©`mo…, F$ - G$ nao Aa²> AmXoe… M ^d{VŸ& A`§ JwUgpÝY…Ÿ&
pu
be T
nyd©nXñ` ApÝV_dU©… + CÎmanXñ` nyd©ñda… = AmXoeñda…
K
B / B© = E
A/Am + C / D$ = Amo
©
F$ / G$ = Aa²>
CXmhaUm{Z
1. A + B = E Cn + BÝÐ… = CnoÝÐ…
A + B© = E gwa + B©e… = gwaoe…
to
ed
- Am¡$ nao Am¡H$ma… M AmXoe… ^d{VŸ& A`§ d¥{ÕgpÝY…Ÿ&
nyd©nXñ` ApÝV_dU©… + CÎmanXñ` nyd©ñda… = AmXoeñda…
ish
E / Eo = Eo
A/Am +
re S
bl
Amo / Am¡ = Am¡
B
pu
CXmhaUm{Z
be TK
ed
E + A = E (@) hao + Ad = hao@d
ish
Amo + A = Amo (@) am_mo + AdXV²> = am_mo@dXV²>
B / B© = `²
C / D$ + AgdU©ñda… = d²
F$ / G$ = a²
b¥ = b²
to
CXmhaUm{Z
t
ed
2. g§`moÁ` gpÝYZm_ {bIVŸ&
1. Jm¡ar + B©e… 2. _hm + CËgd…
ish
3. EH$ + EH$_²> 4. A{V + CÎm_…
5. am_mo + A{n 6. Jwé + Am{X…
re S
bl
B
pu AdYo`m§e…
be T
6. `mÝV-dmÝVmXoegpÝY…
K
E-Amo-Eo-Am¡ B{V EVofm§ dUm©Zm§ ñWmZo ñdao nao A`²> - Ad² - Am`² -
©
Eo = Am`²
Am¡ = Amd²
t
No
CXmhaUm{Z
E + E = A`²> hao + E = ha`o
Amo + E = Ad²> {dîUmo + E = {dîUdo
Eo + A = Am`²> Z¡ + AH$… = Zm`H$…
Am¡ + A = Amd²> nm¡ + AH$… = nmdH$…
69
{H«$`mH$bmn…
{d^Á` gpÝYZm_ {bIVŸ&
1) dYyËgmh… ............. + ............. = .............
2) nyUm©`w… ............. + ............. = .............
ed
3) _hoe… ............. + ............. = .............
ish
4) _hmoËgd… ............. + ............. = .............
re S
bl
5) ~«÷{f©… ............. + ............. = .............
B
pu
be T
6) VÌ¡H$… ............. + ............. = .............
K
70
g§`moÁ` gpÝYZm_ {bIVŸ&
nyd©nX_² + CÎmanX_² = g§`wŠV nX_² = gpÝYZm_
1. Jm¡ar + B©e… = ............... = ...............
2. dYy + D${_©H$m = ............... = ...............
ed
3. Jwé + CŠV_²> = ............... = ...............
ish
4. _hm + D${_©… = ............... = ...............
5. Ob + CËn{Îm… = ............... = ...............
re S
bl
B
6. X{Y + AmoXZ_²> = ............... = ...............
pu
be T
*****
71
Xe_… nmR>…
Jwd©ï>H$_²
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
to
t©
No
ed
fS>“m{XdoXmo _wIo emñÌ{dÚm
H${dËdm{X JÚ§ gwnÚ§ H$amo{VŸ&
ish
_ZíMoÞ b½Z§ Jwamoa{”«nÙo
VV… {H$§ VV… qH$ VV… qH$ VV… {H$_²Ÿ&&3Ÿ&&
re S
bl
B
{dXoeofw _mÝ`… ñdXoeofw YÝ`…
pu
gXmMmad¥Îmofw _Îmmo Z MmÝ`…Ÿ&
be T
j_m_ÊS>bo ^yn^ynmbd¥ÝX¡…
gXm go{dV§ `ñ` nmXma{dÝX_²>Ÿ&
_ZíMoÞ b½Z§ Jwamoa{”«nÙo
to
73
Z ^moJo Z `moJo Z dm dm{OamOm¡
Z H$mÝVm_wIo Z¡d {dÎmofw {MÎm_²>Ÿ&
_ZíMoÞ b½Z§ Jwamoa{”«nÙo
VV… {H$§ VV… qH$ VV… qH$ VV… {H$_²Ÿ&&7&&
AaÊ`o Zdm ñdñ` Joho Z H$m`o©
ed
Z Xoho _Zmo dV©Vo _o ËdZ¿`}Ÿ&
_ZíMoÞ b½Z§ Jwamoa{”«nÙo
ish
re SVV… {H$§ VV… qH$ VV… qH$ VV… {H$_²Ÿ&&8&&
bl
Jwamoaï>H§$ `… nR>oËnwÊ`Xohr
B
`{V^y©n{V~«©÷Mmar M JohrŸ&
pu
be T
AÝd`mW©…
1. gwê$n_²> = gwemo^Z§ ê$n_²
eara_² = Xoh…, VWm = Ed_², H$bÌ_² = nËZr
Mmé{M̧ `e… dm = AZwn_H$s{V©… (CËH¥$ï>H$s{V©gå_mZZm{XH§$ M)
to
ed
emó{dÚm = AÝ`m{Z emñÌm{U M _wIo = ñddXZo gpÝVŸ&
ish
H${dËdm{XJÚ§ gwnÚ_² = JÚ-nÚmË_H$_² CÎm_H$mì`aMZmgm_Ï`©_²
H$amo{V = aM`{V, (AWm{n .............)
re S
bl
B
4. {dXoeofw = XoemÝVaofw, _mÝ`… = àe§gmh©…
pu
be T
ñdXoeofw = ñdr`Xoeofw, YÝ`… = YÝ`Vm^md…
K
6. XmZàVmnmV² = XmZY_m©{Xà^mdmV², _o = __
No
75
7. {MÎm_² = _Z…, ^moJo = bm¡{H$H$gwIo
Z = ZmpñV Ed_², `moJo Z = `moJmä`mgm{X{df`ofw ZmpñV,
dm = AWdm, dm{OamOm¡ Z = loð>VwaJm{Xnewì`dhmam{Xfw ZmpñV
H$mÝVm_wIo Z = Om`m_wImÝdofUo Amg{ŠV… ZmpñV
{dÎmofw Z = Eoœ`m©{Xfw ZmpñV, (AWm{n .............)
ed
8. _o = __, _Z… = {MÎm_², AaÊ`o Z = dZm{X{df`ofw ZmpñV,
ñdñ` Joho = ñdr`J¥ho ZmpñV, H$m`} Z = H$_©gw ZmpñV,
AZ¿`} Xoho Z = CÎm_earao ZmpñV, (Ed_² EVofw dñVwfw Cnojm^mdZm§
ish
àmß`m{n ......)
re S
9. `… nwÊ`Xohr = nyd©nwÊ`à^mdoU `… lÕmdmZ²,
bl
B
`{V… = g§Ý`mgml_§ n[aJ¥hrVdmZ² {^jw…, ^yn{V… = _hmamO…
pu
be T
~«÷Mmar M = dQw>… M, Johr = J¥hñWmo dm
Jwd©ï>H$_² = Jwd©ï>H$ñVmoÌ_², nR>oV² = Jm`oV² (_ZZ§ Hw$`m©V²)
K
ed
1. nwÌ… 2. YÝ`… 3. AÝ`… 4. _mÝ`…
3. {b“-{d^{ŠV-dMZm{Z {bIVŸ&
ish
1. {dÚm 2. ñdXoeofw 3. ^ynmbd¥ÝX¡… 4. àVmnmV²> 5. `moJo
re S
4. g§`moO`VŸ&
bl
B
A Am
1. _wIo _oéVwë`_²>
pu
be T
2. eara_² emó{dÚm
K
3. ñdXoeofw gwê$n_²
©
4. H$a§ YÝ`…
5. YZ_² OJÛñVw
5. n#mf¡… dmŠ`¡… H$ÞS>^mf`m, Am“²b^mf`m, g§ñH¥$V^mf`m dm CÎma§
{bIVŸ&
1. Jwamo… _{h_mZ§ dU©`VŸ&
to
AdYo`m§e…
t
*****
77
n#m_r{d^{ŠV…
ŠVdVwàË``… M
EH$mXe… nmR>…
Xwamem\$b_²>
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
ed
H$ZH$_`… ^yËdm ^y_m¡ n{VVdmZ²Ÿ& _{U^Ð… gdª H$ZH§$ J¥hñ` AÝV… ZrVdmZ²Ÿ&
4. AÌmÝVao Ana… H$píMV² Zm{nV… VÌ AmJVdmZ²Ÿ& àd¥Îm§ gd©_{n Ñï>dmZ²
ish
MŸ& EVV² kmËdm _{U^Ð… Zm{nV§ J¥hñ` AÝV… Amhÿ` - ""{_ÌŸ& AÌ
re S
BXmZt ^dVm `V² Ñï>§ VV² AÝ`Ì Hw$Ìm{n Z dXVw'' BË`wŠËdm Vñ_¡
bl
B
Cnm`Zê$noU {H${#mV² YZ§ XÎmdmZ²Ÿ&
pu
be T
ed
1. {_Ì^oX… 2. {_Ìgåàm{á…
3. H$mH$mobyH$s`_²> 4. bãYàUme…
ish
5. Anar{jVH$maH$_²>
re S Aä`mg…
bl
B
pu
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ {bIVŸ&
be TK
({d{YdemV², {d{Yde_²)
No
ed
5. bH$ma-nwéf-dMZm{Z {bIVŸ&
1. H$amo{_ 2. ^{dî`m{_ 3. VmS>`Vw
ish
6. KQ>ZmZwH«$_oU {bIVŸ&
re S
bl
1. amO^Q>m… Zm{nV§ Ý`m`mb`§ ZrVdÝV: &
B
2. pu Zm{nV… jnUH${dhma_² AJÀN>V²Ÿ&
be T
ed
1. _{U^Ð… H$W§ gwdUª àmádmZ² ?
2. amO^Q>m… Zm{nV§ {H$_Wª Ý`m`mb`§ ZrVdÝV… ?
ish
re S AdYo`m§e…
bl
AYrVo ` BX§ {ZË`§§ Zr{Vemó§ ûm¥Umo{V M
B
pu
Z nam^d_mßZmo{V eH«$mX{n H$XmMZ &&
be TK
{H«$`mH$bmn…
©
82
1.
2.
3.
4.
5.
ed
6.
ish
2. CXmhaUmZwJwU§ dmŠ`§ aM`VŸ&
re S
CXm - h[aU: ì`mK«mV²> {~^o{VŸ& 3
bl
B
pu h[aU: ì`mK«ñ` {~^o{VŸ& 7
be T
1.
2.
t
3.
No
4.
5.
*****
83
fð>r{d^{ŠV…
ÛmXe… nmR>…
{gÕ^y{_… {gÕJ“m
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
nr{R>H$m -
Añ_mH§$ Xoeo gd©Ì nwÊ`joÌm{U, n{dÌVrWm©{Z, {d{dYm{Z _pÝXam{U M
emo^ÝVoŸ& H$Um©Q>H$amÁ`o Vw_Hy$é_ÊS>bo lr {gÕJ“mjoÌ{_{V à»`mV§ n{ḑ jo̧
to
ed
{ejU_hm{dÚmb`… M lrjoÌoU AmaãYm…Ÿ& g§ñH¥$V^mfm`m… àgmamWª
qde{V… g§ñH¥$VnmR>embm… ñWm{nVm…Ÿ& emó{ejUmWª _hm{dÚmb`…
ish
A{n à{Vð>m{nV…Ÿ& g§ñWm`m… gdm©gw àm¡T>embmgw g§ñH¥$V^mfm`m… ~moYZ§
re S
àMb{VŸ& {gÕJ“mgå~Õm… 125 {dÚmg§ñWm… gpÝV AÚŸ&
bl
B
3) g§ñH¥$V{ejUñ` H¥$Vo `moJXmZ_²> -
pu
be T
ed
AÜ`mË_{Zð>…, gd©Y_©g_^mdr, MbZerb… B{V M EVo à»`mVm…Ÿ&
na_nyÁ`mZm§ S>mŸ&& lr {edHw$_mañdm{_Zm§ OrdZ§ g_mOñ` AmXe©^yV§
ish
dV©VoŸ&
re S
bl
Ed§ lr {gÕJ“mjo̧ n{dÌjoÌofw AÝ`V_§ dV©Vo & d`§ gd} àË`jV…
B
lrjo̧ JËdm lr lrJwê$Um§ Xe©Z§ H¥$Ëdm YÝ`m… ^do_Ÿ&
pu
be T
Aä`mg…
K
©
ed
4. MVwWª nX§ {bIVŸ&
1. lr ~gdoída… - H«$mpÝV`moJ… ; lr A„_à^w… ..............Ÿ&
ish
2. nrR>mYremZm§ - _R>… ; N>mÌmUm_² ..............Ÿ&
3. _¡gyé - _hmZJa_² ; {gÕJ“m .............Ÿ&
re S
bl
4. nwéfmWm©… - MËdma… ; XmZm{Z .............Ÿ&
B
5. JwédÝXZ_² - à{Vdf©_² ; AÞXmZ_² ..............Ÿ&
pu
be T
5. g_mZmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
K
6. {déÕmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. n{dÌ_² 2. ^oX… 3. ñ_aU_²
7. g§`moÁ` {bIV&
to
A Am
1. {dXwfm_²> àW_m
t
2. eãX¡… {ÛVr`m
No
3. H$_©`moJ_² gá_r
4. Vnñdr fð>r
5. ^ŠVofw V¥Vr`m
MVwWu
87
8. n#mf¡… dmŠ`¡… CÎma§ g§ñH¥$V^mf`m, H$ÞS>^mf`m, Am“²b ^mf`m dm
{bIV
1. {gÕJ“mjoÌo J“m`m… CØd…Ÿ&
2. g§ñH¥$V{ejUo lrjoÌñ` `moJXmZ_²>Ÿ&
AdYo`m§e…
ed
joÌñ` {deofVm -
ish
* lr {gÕ{b“oídañdm{_Z… _pÝXa_²
re S
* J“m_mVw… Xe©Z_² (ñd`_od CØÿVm)
bl
B
* Jmoembm, _hVr H$ë`mUrŸ&
pu
be T
* pñWadñVwàXe©Z_²Ÿ&
K
{H«$`mH$bmn…
1. C{MV¡: nX¡: [aŠVñWmZm{Z nya`VŸ&
1. dmë_r{H$: (am_m`U_²>) ................ aM{`VmŸ&
to
88
2. g§`moO`VŸ&
H$ I CÎmam{U
1. EVñ` Vofm_²>
2. ^ŠVñ` Añ_mH$_²>
3. na_nyÁ`ñ` EVofm_²>
ed
4. Vñ` ^ŠVmZm_²>
ish
5. __ na_nyÁ`mZm_²>
re S
3. H$ñ` Cn[a {H$_²> ApñV B{V {bIVŸ&
bl
B
`Wm - am_m`Uñ` Cn[a _hm^maV_²> ApñVŸ&
pu
be T
ed
3. (àW_:) ............. Zm_ am_…Ÿ&
ish
4. ({ÛVr`:) ............. Zm_ ^aV…Ÿ&
5. (grVm) ............. n{V… lram_…Ÿ&
re S
bl
B
6. (Ah_²) ............. EVV² nwñVH$_²Ÿ&
pu
be T
*****
t
No
90
Ì`moXe… nmR>…
npÊS>V^mñH$a…
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
91
2. H¥${f…, doXmÝV…, `moJ…, Am`wd}X… BË`m{Xfw n[aUV… lr do‘>ßnd`©… EVñ`
{nV¥ì`…Ÿ& {nV¥ì`oU ào[aVñ` lr a“ZmWd`©ñ` àmW{_H$… {dÚmä`mg…
ñdJ«m_o Edm^dV²Ÿ& ~më`o Ed g§ñH¥$VmÜ``Zo {deofê$noUmgŠV… Ef…
_hm^mJ… "AJ{S>'J«m_ñWo AmZÝXdZo, "Ho$b{X'J«m_ñWo lr am_oídajoÌo
M AÜ``Z_² AH$amoV²Ÿ& _hmoX`ñ` {dÚmJwéfw lr Ho$edemór, lr
ed
Zmam`UemñÌr M à_wIm¡Ÿ&
ish
3. a“ZmWd`©… H$mì`gm{hË`mÜ``ZmZÝVa§ ~o“byéZJao lr Mm_amOoÝX«g§ñH¥$V-
_hm{dÚmb`o CÞVmÜ``Zñ`maå^_² AH$amoV²Ÿ& _hVm H$ï>oZ AmË_{dídmgoZ
re S
bl
M n{R>Ëdm ""OrdZ² ^Ðm{U ní`{V'' B{V dMZñ` gmW©Š`_² AH$amoV²Ÿ&
B
Ab‘>ma-ì`mH$aU-doXmÝV emóofw "{dÛV²'- nXdt gånmÚ ñdmÜ`m`oZ
pu
be T
92
6. ""H$mì`emó{dZmoXZo H$mbmo JÀN>[V Yr_Vm_²'' B{V dMZñ` a“ZmWd`©ñ`
OrdZ_od CXmhaU_²Ÿ& Ef… amÁ`moËgd nwañH$ma…, amï´>n{VnwañH$ma…
_hm_hmonmÜ`m`… BË`m{X{^… àepñV{^… gå_m{ZV… & fQ²>gáË`{YH$ZdXeeV
(1976) V_o df} {Zd¥Îm…Ÿ&
ed
Aä`mg…
ish
1. EH$dmŠ`oZ CÎma§ {bIVŸ&
re S
1. a“ZmWd`©ñ` {nVam¡ H$m¡ ?
bl
B
2. a“ZmWd`©: Ho$fw emñÌofw {dÛV² nXdr_² Ab^V ?
pu
be T
3. a“ZmWd`©ñ` AZwdmXH¥$V`… H$m:?
K
93
4. g§`moO`VŸ&
A Am
1. {ed_mo½Jm d¡emIewŠbn#m_r
2. lr a“ZmWe_m© {nV¥ì`…
3. do‘>ßnd`©… _boZmSw>gr_m
ed
4. {Vò… nwÌm…
ish
5. MËdma… nwÍ`…
5. {b“-{d^{ŠV-dMZm{Z {bIVŸ&
re S
bl
B
1. dfm©{U 2. {nV¥ì`oU 3. _hmoX`ñ` 4. emñÌofw
pu
be T
6. AÝ`{b“nXm{Z {bIVŸ&
K
7. {déÕmW©H$nXm{Z {bIVŸ&
1. AZmamo½`_²> 2. CÎmrU©… 3. nwÊ`_² 4. à{gÕ…
AdYo`m§e…
to
H$maH$_²
H$Vm© H$_© M H$aU§ gåàXmZ§ VW¡d MŸ&
t
No
ed
H$maH$m{U {d^{º$: CXmhaU_²>
ish
H$V¥© àW_m amOm
H$_© {ÛVr`m YZ_²
re S
bl
H$aU_²> V¥Vr`m H$aoU
B
gåàXmZ_²>
pu MVwWu X[aÐm`
be T
`ÀN>{V
{H«$`mH$bmn…
aoIm{‘>VnXmZm§ H$maH$Zm_ {bIV &
to
ed
12. qghm: dZo {ZdgpÝVŸ& N>mÌm: {dÚmb`ofw nR>pÝVŸ&
ish
1.
2.
re S
bl
3.
B
4.
pu
be TK
5.
6.
©
7.
8.
9.
to
10.
11.
t
No
12.
*****
96
MVwX©e… nmR>…
g_mg…
AW©_²> AZwg¥Ë` nXÛ`ñ` AWdm AZoHo$fm§ nXmZm§ g§jonoU H$WZ§ g_mg…&
ed
g_mg B{V nXñ` "gL²>jno …' BË`W©…Ÿ& Ed_²> AW©demV² EH$s^yV§ nX§ g_ñV§ nX_²&
`Wm - amk… nwÌ… B{V nXÛ`ñ` g_mgo "amOnwÌ…' B{V g_ñV§ nX_²Ÿ& g_ñVñ`
ish
nXñ` {ddaU§ `oZ dmŠ`oZ {H«$`Vo VV² dmŠ`§ {dJ«hdmŠ`_²Ÿ& `Wm - H$_©Hw$eb…
B{V g_ñV§ nX_²Ÿ& Vñ` "H$_©{U Hw$eb…' B{V {dJ«hdmŠ`_²Ÿ&
re S
bl
B
g_mgo MËdma… ^oXm… gpÝV &
pu
be T
1. ÛÝÛg_mg… (am_H¥$îUm¡)
K
2. VËnwéfg_mg… (Mmoa^`_²)
©
ed
am_ü bú_Uü ^aVü eÌw¿Zü = am_bú_U^aVeÌw¿Zm: &
ish
Amh>maü [ZÐm M ^`§ M = Amh>ma[ZÐm^`m[Z &
re S
n[ÊS>Vü d[ZVm M bVm M = n[ÊS>Vd[ZVmbVm: &
bl
B
2) g_mhmaÛÝÛg_mg:
pu
be T
98
Aä`mg…
1. g§ñH¥$V^mf`m CÎma§ {bIVŸ&
1. g_mgmo Zm_ H$… ?
2. g_mg^oXmZ²> {bIVŸ&
ed
3. g_ñV§ nX§ Zm_ {H$_²> ?
4. {dJ«hdmŠ`§ Zm_ {H$_² ?
ish
2. g_ñVnX§ {d{b»` g_mgZm_ {bIVŸ&
re S
bl
1. h[a… M ha… M
B
2. n#mmZm§ VÝÌmUm§ g_mhma…
pu
be T
4. H¥$îU… M AOw©Z… M
©
*****
t
No
99
nÄMXe… nmR>…
VnmodZm{^J_Z_²>
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
nr{R>H$m -
H$mì`§ {Û{dY_²>Ÿ& ""Ñí`H$mì`§ lì`H$mì`§ M'' B{VŸ& ZmQ>H§$ Ñí`H$mì`§
^d{VŸ& ""H$mì`ofw ZmQ>H§$ aå`_²'' B{V dmŠ`§ à{gÕ_²Ÿ& A{^Z``mo½`§ gwÝXa§
ZmQ>H§$ g§ñH¥$V^maË`m àH$m{eVmV² ""H${dH$monH$bmn…'' B{V ZmQ>H$gL²>J«hmV²
to
ñdrH¥$V_² ApñVŸ&
(XeaWñ`mñWmZ_²Ÿ& XeaW… d{gð>… M Cn{dï>m¡ ñV…Ÿ& godH$… à{de{V)
t
ApñVŸ&
XeaW… - (CËWm`) H$… .....? {dídm{_Ì_h{f©… ? V§ erK«_od AÝV…
àdoe`Ÿ&
100
godH$… - `Xmkmn`{V _hmamO…Ÿ&
(JÀN>{VŸ& {dídm{_ÌoU gh àË`mJÀN>{VŸ&)
XeaW… - _hf}Ÿ& A{^dmX`o ! (àU_{V)
{dídm{_Ì… - _hmamO ! {dO`r ^d !
XeaW… - EVXmgZ_² Ab‘>amoVwŸ&
ed
{dídm{_Ì… - VW¡d AñVwŸ& (Cn{de{VŸ)
ish
XeaW… - nyÁ` ! gdª Hw$eb§ {H$_²>?
{dídm{_Ì… - Am_² ! _hmamO ! gdª Hw$eb_²Ÿ&
re S
bl
XeaW… - ^dV… AmJ_Zñ` H$maU§ kmVw_² Ahm©{_ {H$_² ?
B
{dídm{_Ì… - dXm{_Ÿ& naÝVw ^dmZ² _`m `V² Ano{jV§ "VV² XXm{V' MoV²> ....Ÿ&
pu
be T
XeaW… - _hf} ! {H$_Wª g§e`…Ÿ& ^dmZ²> `V² BÀN>{V VV² {Zü`oZ XXm{_Ÿ&
K
{dídm{_Ì… - amOZ² ! d`§ bmoH${hVmWª `k§ Hw$d©ÝV… ñ_…Ÿ& naÝVw Ho$MZ amjgm…
©
Zme`pÝVŸ&
XeaW… - Ahmo XwamË_mZ…Ÿ&
{dídm{_Ì… - VXWª amjgg§hma§ H¥$Ëdm `mJñ` ajU§ H$Vwª ^dV: nw̧> am_§ _`m
gh àof`VwŸ&
101
XeaW… - {H$§ dX{V _hf}Ÿ! amjgmZm§ g§hmamWª am_… àofUr`…?
{dídm{_Ì… - Am_² ! am_§ bú_U§ M àof`VwŸ&
XeaW… - _hf} ! am_… BXmZt n#mXedfu`… ~mb…Ÿ& g… H$W§ dm amjgmZm§
g§hma§ Hw$`m©V² ? bú_U… Vw BVmo@{n ~mb…Ÿ&
{dídm{_Ì… - amOZ² ! am_… amjgg§hma§ H$Vwª g_W©©… ApñVŸ& V_od àof`VwŸ&
ed
XeaW… - _mñVw lr_Z²>! ~hþH$mbmV² AZÝVa§ _`m nwÌm… àmám…Ÿ& VmZ² nwÌmZ²
ish
Xya§ àof{`Vw_² Ah§ H$W§ eŠZmo{_ ?
{dídm{_Ì… - (gH$mon_²) V{h© __ `kñ` ajU§ H$W_² ?
re S
bl
XeaW… - V{Ûf`o {MÝVm _mñVwŸ& MVwa“~boZ gh Ah_odmJÀN>m{_Ÿ&
B
pu amjgg§hma§ H$amo{_Ÿ&
be T
AZw_qV XXmVwŸ&
No
ed
d{gð>… - Am_²Ÿ& `V… {dídm{_Ì… eñÌemñÌ`mo… nma“V…Ÿ& VoZ am_bú_Um¡
A{n Vñ` CnXoe§ àmáw_² Ah©V…Ÿ&
ish
XeaW… - AñVwŸ& `{X ^dV… Ame`mo@{n Ed_od V{h© Adí`§ àof`m{_Ÿ&
re S ({díd{_̧ à{V) _hf} ! jU§ {Vð>VwŸ& am_bú_Um¡ AÌ¡d
bl
B
pu Amˆ`m{_Ÿ& H$… VÌ..... ?
be T
godH$… - Amkmn`Vw _hmamO…Ÿ&
K
ed
CËnmX`pÝVŸ& Vo amjgm… ^dVm _maUr`m…Ÿ&
am_… - naÝVw....... VmZ² amjgmZ² _ma{`Vw_² Ah§ g_W©… dm ?
ish
{dídm{_Ì… - {H$_Wª Z ? ^dÝV§ {dZm Z H$mo @{n g_W©…Ÿ& AV… ^dVmo…
re S gmhmæ`_² Anoú`VoŸ&
bl
B
bú_U… - _hf}Ÿ! Vo amjgm… Hw$Ì gpÝV ?
pu
be T
104
V`mo… {df`o {MÝVm Ed _mñVwŸ&
XeaW… - (am_bú_Um¡ Am{bL²>½`) _hf}… `kg§ajU§ H¥$Ëdm erK«_od
àË`mJå`Vm_²Ÿ&
{dídm{_Ì… - _hmamO ! V{h© d`§ gmY`m_…Ÿ&
(gd} JÀN>pÝVŸ& XeaW… ní`Z² ^d{V)
ed
H${dH$mì`{dMma…
ish
H${d… - S>mŸ&& hoM², Ama², {dídmg…
OÝ_ñWmZ_² - H$moßn VmbyH$, {MŠH$_“byé _ÊS>b_²
re S
OZZ_² - 30-03-1959.
bl
B
H¥$V`… - Aä`mgnwñVH$_², AmYw{ZH$-ZmQ>H$m{Z, {eewJrVm{Z,
pu
be T
gå^mfUg§ñH¥$V_² BË`mX`…Ÿ&
K
Aä`mg…
©
2. [aŠVñWmZ§ nya`VŸ&
1. Ho$MZ ................. `ko {d¿Z_wËnmX`pÝVŸ&
2. .............. Zm_ amjgr ApñVŸ&
3. am_… ............... H$Vwª g_W©… ApñVŸ&
105
3. `Wm {ZX}e_wÎma§ {bIVŸ&
1. {dídm{_Ì_h{f©… AmJV… ApñVŸ&
H$… nmR>… ? H$… AdXV²> ? H$_²> AdXV²> ?
2. am_§ bú_U§ M àof`VwŸ&
H$… nmR>… ? H$… AdXV² ? H$_²> AdXV²> ?
ed
4. {d^Á` gpÝYZm_ {bIVŸ&
1. VW¡d 2. `Wmkmn`{V 3. Z¡d 4. dMZmZwgma_²>
ish
5. {b“-{d^{ŠV-dMZm{Z {bIVŸ&
1. do{XH$m`m_²>
re S 2. nwÌmZ²> 3. amO^dZmV²
bl
6. dmŠ`§ aM`VŸ&
B
1. kmVw_²> 2. H¥$Ëdm 3. erK«_²>
pu
be T
7. AÝ`{b“nX§ {bIVŸ&
K
H${d{deofVm:
t
àepñV… -2010
{deof :- AmYw{ZH$g§ñH¥$Vgm{hË`o ZyVZ{MÝVZ_²>, g§ñH¥$Vgå^mfUmÝXmobZo
`moJXmZ_², Ñí` - lì`_mÜ`_o {deof… n[al_…Ÿ& "g§ñH¥$V^maVr'
g§ñWm`m… Amaå^mV² nyU©H$m{bH$… H$m`©H$Vm©Ÿ&
106
{H«$`mH$bmn…
I. CXmhaUmZwgma§ dmŠ`m{Z aM`V
{eî`… - CnXoe§
{eî`m - boIZt
ed
nwÌ… - \$b§
AÜ`mnH$… VZ`m - Am^aU§ XXm{V
ish
re S _mVm - dņ̃
X[aÐ… - YZ§
bl
B
pu {_̧ - nwñVH§$
be T
CXm : AÜ`mnH$… {eî`m` CnXoe§ XXm{VŸ&
K
ed
ish
re S
bl
CXm - 1) a_oe… _mbm`¡ H$ÝXwH§$ XXm{VŸ&
B
III. CXmhaUmZwJwU§ nX_²> ApÝdî` {bIVŸ&
pu
be TK
am {Y H$m `¡
a _m `¡ `m©
©
jm ` _m ` d
`¡ km Y O {Z
Zm ` dm _m Vm
M Z ` Zm `¡
to
a _o em `
*****
108
"A' H$maÝV… nw§{b“… "am_' eãX…
{d^{ŠV: EH$dMZ_²> {ÛdMZ_² ~hþdMZ_²
No
àW_m{d^{ŠV… t am_… am_m¡ am_m… gÁªÀÄ£ÀÄ, Rama is
gå~moYZmàW_m{d^{ŠV… ho am_ © ho am_m¡ ho am_m… J¯ÉÊ gÁªÀÄ, O! Rama
{ÛVr`m{d^{ŠV… am_§ am_m¡ am_mZ² gÁªÀÄ£À£ÀÄß, to Rama
to
gÁªÀĤAzÀ, by Rama
V¥Vr`m{d^{ŠV… am_oU
K
am_mä`m_² am_¡…
Ho$MZ gw~ÝVeãXm… àXÎmm…Ÿ&
with Rama
be T
MVwWu{d^{ŠV… am_m` am_mä`m_² am_oä`…
B gÁªÀĤUÁV,
For Rama
109
gw~ÝVm…
to Rama
re S
fmoS>e… nmR>…
ed
V¥.{d. H$b`m H$bmä`m_²> H$bm{^…
M.{d. H$bm`¡ H$bmä`m_²> H$bmä`…
ish
n§. {d H$bm`m: H$bmä`m_²> H$bmä`…
f.{d.
re S H$bm`m… H$b`mo… H$bmZm_²>
g.{d. H$bm`m_²> H$b`mo… H$bmgw
bl
B
Ed§ grVm, a_m, embm, BË`mX`… eãXm… ko`m…
pu
be T
110
"B' H$mamÝV… nw§{b“… "h[a' eãX…
E.d. {Û.d. ~.d
à.{d. h[a… har ha`…
g§.à.{d. ho hao ho har ho ha`…
ed
{Û. {d h[a_²> har harZ²>
V¥.{d. h[aUm h[aä`m_² h[a{^…
ish
M.{d. ha`o h[aä`m_² h[aä`…
re S n§. {d hao… h[aä`m_² h[aä`…
f.{d. hao… h`m}… harUm_²
bl
B
pu g.{d. ham¡ h`m}… h[afw
be T
111
"C' H$mamÝV… nw§{b“… "Jwé' eãX…
ed
V¥.{d. JwéUm Jwéä`m_²> Jwé{^…
ish
M.{d. Jwado Jwéä`m_²> Jwéä`…
re Sn§. {d Jwamo… Jwéä`m_² Jwéä`…
f.{d. Jwamo… Jwdm}… Jwê$Um_²
bl
B
pug.{d. Jwam¡ Jwdm}… Jwéfw
be T
Ed§ eå^w, ^mZw, dm`w {dîUw BË`mX`… eãXm… ko`m…Ÿ&
K
112
"X' H$mamÝV… nw§{b“… "VX²>' eãX…
ed
M.{d. Vñ_¡ Vmä`m_² Voä`…
n§. {d Vñ_mV² Vmä`m_² Voä`…
ish
re Sf.{d. Vñ` V`mo… Vofm_²
g.{d. Vpñ_Z² V`mo… Vofw
bl
B
pu
be T
"X' H$mamÝV… ñÌr{b“… VX²> eãX…
K
à.{d. gm Vo Vm…
{Û. {d Vm_²> Vo Vm…
V¥.{d. V`m Vmä`m_²> Vm{^…
M.{d. Vñ`¡ Vmä`m_²> Vmä`…
n§. {d Vñ`m… Vmä`m_²> Vmä`…
to
113
"X' H$mamÝV… Znw§gH${b“… "VX²>' eãX…
ed
M.{d. Vñ_¡ Vmä`m_²> Voä`…
n§. {d Vñ_mV²> Vmä`m_²> Voä`…
ish
re Sf.{d. Vñ` V`mo… Vofm_²>
g.{d. Vpñ_Z²> V`mo… Vofw
bl
B
pu
be T
"_' H$mamÝV… nw§{b“… "{H$_²>' eãX…
K
114
"_' H$mamÝV… ñÌr{b“… "{H$_²>' eãX…
E.d. {Û.d. ~.d
à.{d. H$m Ho$ H$m…
{Û. {d H$m_²> Ho$ H$m…
V¥.{d. H$`m H$mä`m_²> H$m{^…
ed
M.{d. H$ñ`¡ H$mä`m_²> H$mä`…
n§. {d H$ñ`m… H$mä`m_²> H$mä`…
ish
f.{d. H$ñ`m… H$`mo… H$mgm_²>
g.{d. H$ñ`m_²> H$`mo… H$mgw
re S
bl
B
"_' H$mamÝV… Znw§gH${b“… "{H$_²>' eãX…
pu
be T
115
"X' H$mamÝV… {Ì{b“… "Añ_X²>' eãX…
E.d. {Û.d. ~.d
à.{d. Ah_²> Amdm_²> d`_²
{Û. {d _m_² / _m Amdm_² / Zm¡ Añ_mZ² / Z…
V¥.{d. _`m Amdmä`m_² Añ_m{^…
ed
M.{d. _ø_² / _o Amdmä`m_² /Zm¡ Añ_ä`_² / Z…
n§. {d _V² Amdmä`m_² Añ_V²
ish
f.{d. __ / _o Amd`mo… / Zm¡ Añ_mH§$ / Z…
g.{d. _{` Amd`mo… Añ_mgw
re S
bl
B
"X' H$mamÝV… {Ì{b“… "`wî_X²>' eãX…
pu
be T
116
{H«$`mH$bmn…
I. [aŠVñWmZ§ nya`VŸ&
E.d. {Û.{d. ~.d.
l à.{d. am_: .......... am_m:
ed
g§.à.{d. ho AO ho AOm¡ ..........
{Û.{d. .......... JOm¡ ..........
ish
V¥.{d. _mYdoZ .......... ..........
re S
M.{d. .......... .......... _wHw$ÝXoä`:
bl
B
n§.{d. IJmV² .......... ..........
pu
be T
117
l à.{d. .......... dZo ..........
g§.à.{d. ho kmZ .......... ho kmZm{Z
{Û. {d .......... .......... \$bm{Z
V¥.{d. nwñVHo$Z .......... ..........
M.{d. Z`Zm` .......... Z`Zoä`:
ed
n§. {d .......... `ÝÌmä`m_²> ..........
ish
f.{d. YZñ` .......... ..........
g.{d. .......... eara`mo: ..........
re S
bl
B
II. H$moï>Ho$ H$m{ZMZ nXm{Z gpÝVŸ& Vm{Z Cn`wÁ` CÎmam{U {bIVŸ&
pu
be T
n{ÌH$m_²>, amY`m, grVm`m:, ew^m`¡, AZwOm`m_²>, a_m
K
1. AÌ H$m nR>{V ?
©
....................................
2. gm H$m§ nR>[V ?
....................................
3. gm H$`m gh nR>{V ?
to
....................................
4. gm H$ñ`¡ \$bm{Z `ÀN>{V ?
t
....................................
No
_wI§ àjmb`{V
J¥ho Aä`mg§ H$amo{V ^mñH$am` Z_: B{V dX{V
ed
àmV: C{Îmð>>{V am_: {_Ìñ` nwñVH$_²> BÀN>{V
ish
ZoÌmä`m§ XodXe©Z§ H$amo{V
re S OZH$mV²> {XZn{ÌH$m§ ñdrH$amo{V
bl
ho Xod! _m§ aj! B{V dX{V
B
pu
be T
{bIVŸ&
©
nwÌ, {_Ì, gwaoe, OZH$, nwñVH$, kmZ, nwîn, ~mbH$, d¥j, gwI, Ob,
Jmonmb, ^moOZ
119
VI. {ZX©oemZwma§ n[adV©`VŸ&
CXm - d{ZVm nwîn_²> AmZ`{V (~hþdMZo)
d{ZVm nwînm{U AmZ`{VŸ&
ed
........................................Ÿ&
ish
2. erbm CÚmZm{Z ní`{V (EH$dMZo)
........................................&
re S
bl
B
3. _mYd: ewZHo$Z gh JÀN>{V (~hþdMZo)
pu
be T
........................................&
K
........................................&
5. N>mÌm: CÚmZoä`: AmJÀN>pÝV (EH$dMZo)
........................................&
to
120
gáXe… nmR>…
{VL>ÝVm…
{H«$`mnXmZm§ _yb^yV§ eãXê$n§ "YmVw…' B{V H$Ï`VoŸ& AWm©V²> {H«$`m`m…
~moYH$m… ^y-a_²>-nR>²> BË`mX`… YmVw:> B{V g§k`m ì`d{õ`ÝVoŸ&
ed
{H«$`mnXo YmVw… + {dH$aUàË``: + {VL²>àË``: M B{V Ì`…^mJm…
ish
gpÝVŸ&
AÌ {VL>ÝV_od {H«$`mnX_²> B{V ì`d{õ`VoŸ&
re S
bl
CXm nR²> + A + {V = nR>{V
B
pu
be T
g§ñH¥$V^mfm`m§ àm`… {Ûghò§> (2000) YmVd… gpÝVŸ& ì`dñWmÑï>²>`m Vo
YmVd… Xegw JUofw {d^ŠVm…Ÿ& EVo 2000 YmVd… nwZ… {ÌYm {d^ŠVm…Ÿ&
K
H$mb… CXmhaU_²>
t
No
dV©_mZH$mb: nR>{V
^{dî`V²>H$mb… n{R>î`{V
^yVH$mb… AnR>V²>
{H«$`m`m… H$mbñ` AW©{deofñ` M ~moYZmWª Xe bH$mam… ^dpÝVŸ&
121
bQ²> dV©_mZo boQ²> doXo ^yVo bwL²>bL²>{bQ>ñVWmŸ&
{dÜ`m{efmoü {bL²>bmoQ>m¡ bwQ²> b¥Q²> b¥L²> M ^{dî`{VŸ&&
1. dV©_mZH$mbo YmVmo… bQ²>bH$ma… ^{dî`{VŸ&
2. Amkm,àmW©Zm BË`m{Xfw AW}fw YmVmo… bmoQ²>bH$ma… ^d{VŸ&
3. ^yVH$mbo bL²>bH$ma… ^d{VŸ&
ed
nR>²YmVw…
ish
bQ²>bH$ma… - dV©_mZH$mb… - nañ_¡nXr
nwéf…
re S EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²>
~hþdMZ_²>
bl
B
àW_nwéf…
pu am_… am_m¡ am_m…
be T
_mbm _mbo _mbm…
g… Vm¡
nR>{V nR>V… Vo nR>pÝV
K
gm Vo Vm…
©
VV²> Vo Vm{Z
_Ü`_nwéf… Ëd_²> nR>{g `wdm§ nR>W… `y`_>² nR>W
CÎm_nwéf… Ah_²> nR>m{_ Amdm§ nR>md… d`_²> nR>m_…
to
^y YmVw…
bQ²>bH$ma…, dV©_mZH$mb… - nañ_¡nXr
t
No
122
Iob²> - YmVw…
nwéf… EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… Iob{V IobV… IobpÝV
_Ü`_nwéf… Iob{g IobW… IobW
CÎm_nwéf… Iobm{_ Iobmd… Iobm_…
ed
hg²> - YmVw…
ish
nwéf…
re S EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… hg{V hgV… hgpÝV
bl
B
_Ü`_nwéf…
pu hg{g hgW… hgW
be T
CÎm_nwéf… hgm{_ hgmd… hgm_…
K
123
Iob²> - YmVw…
nwéf… EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… Io{bî`{V Io{bî`V… Io{bî`pÝV
_Ü`_nwéf… Io{bî`{g Io{bî`W… Io{bî`W
CÎm_nwéf… Io{bî`m{_ Io{bî`md… Io{bî`m_…
ed
hg²> YmVw…
ish
nwéf…
re S EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… h{gî`{V h{gî`V… h{gî`pÝV
bl
B
_Ü`_nwéf…
pu h{gî`{g h{gî`W… h{gî`W
be T
CÎm_nwéf… h{gî`m{_ h{gî`md… h{gî`m_…
K
124
Iob²> - YmVw…
nwéf… EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… AIobV²> AIobVm_²> AIobZ²>
_Ü`_nwéf… AIob… AIobV_²> AIobV
CÎm_nwéf… AIob_²> AIobmd AIobm_
ed
hg²> YmVw…
ish
nwéf…
re S EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… AhgV²> AhgVm_²> AhgZ²>
bl
B
_Ü`_nwéf…
pu Ahg… AhgV_²> AhgV
be T
CÎm_nwéf… Ahg_²> Ahgmd Ahgm_
K
125
Iob²> - YmVw…
nwéf… EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… IobVw/IobVmV²> IobVm_²> IobÝVw
_Ü`_nwéf… Iob / IobVmV² IobV_²> IobV
CÎm_nwéf… Iobm{Z Iobmd Iobm_
ed
hg²> YmVw…
ish
nwéf…
re S EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… hgVw/hgVmV²> hgVm_²> hgÝVw
bl
B
_Ü`_nwéf… hg / hgVmV²>
pu hgV_²> hgV
be T
CÎm_nwéf… hgm{Z hgmd hgm_
K
126
dY©²> YmVw…
nwéf… EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… dY©Vo dY}Vo dY©ÝVo
_Ü`_nwéf… dY©go dY}Wo dY©Üdo
CÎm_nwéf… dY} dYm©dho dYm©_ho
ed
b^²> - YmVw…
ish
nwéf…
re S EH$dMZ_²> {ÛdMZ_²> ~hþdMZ_²>
àW_nwéf… b^Vo b^oVo b^ÝVo
bl
B
_Ü`_nwéf… b^go b^oWo b^Üdo
CÎm_nwéf… b^o b^mdho b^m_ho
pu
be TK
EY²> YmVw…
©
{deof{H«$`mê$nm{U
Ag²> - YmVw: - bQ²> bH$ma:
t
No
ed
Aä`mg…
ish
1. C{MV_²> CÎma§ {MËdm {bIV &
re S
bl
1) {H«$`mnXmZm§ _ybê$n_²> Ed§ H$Ï`VoŸ&
B
A) gw~ÝV: Am) {VL>ÝV: B) YmVw: B©) CngJ©:
pu
be T
ed
8. JÀN>m{Z .......... ..........Ÿ&
ish
re S {H«$`mH$bmn…
bl
I. CXmhaUmZwgma§ ^yVH$mbdmŠ`m{Z {bIV &
B
dV©_mZH$mbo ^yVH$mbo
pu
be T
ed
àW_nwéf: _Ü`_nwéf: CÎm_nwéf:
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
A Am CÎmam{U
Ah_²> Jm`{V ............
to
ed
gH$memV²>,
Jm¡ar / JUoe…
ish
Aï>_H$ú`m "A' {d^mJ…
gd©H$mar`àm¡T>embm
re S
bl
hmgZ_²>
B
g{dYo,
pu
be T
_w»`monmÜ`m`…
K
gd©H$mar`àm¡T>embm
©
hmgZ_²>
_mÝ`m…,
{df`… - {XZÌ`ñ` {dam_§ gåàmÏ`©,
Ah§ œ… _mVm{nV¥ä`m§ gh _¡gyéZJa§ J{_î`m{_Ÿ& VÌ __ ~ÝYwJ¥ho
to
CËgd… dV©VoŸ& AV… œ… Amaä` {XZÌ`§ {dam_§ `ÀN>ÝVw B{V g{dZ`§ àmW©`oŸ&
t
131
nwñVH$àofU{df`o nÌ_²>
gH$memV²>,
_hoe… / _mbVr
J¥hg§»`m - 12/4, _w»`_mJ©…
{ed_mo½Jm>.
ed
g{dYo,
ish
à~ÝYH$…
AjaàH$meZg§ñWm
re S
{J[aZJa_²>
bl
B
~o“byé.
pu
be T
_mÝ`m…,
K
3. g§ñH¥$V-Aä`mgnwpñVH$m ............. 1
t
No
gYÝ`dmX_²>,
132
AdYo`m§e…
nÌboIZmdgao EVo A§em: AdYo`m:Ÿ&
1) nÌñ` AmXm¡ Ed nÌboIH$ñ` g‘>oV: ^doV²>Ÿ&
2) ñdrH$Vw©: Zm_boIZ_²> Z A{Zdm`©_²>Ÿ& naÝVw nXmo„oI: Adí`§
ed
H$aUr`:Ÿ&
3) ñdrH$Vw©: nX_²> C{„»` Vñ` gå~moYZ§ ^doV²>Ÿ&
ish
`Wm -
re S
_mZZr`Ÿ/_mZZr`o
bl
B
_mÝ`: / _mÝ`o
pu
be T
gånmXH$d`©
K
©
133
{H«$`mH$bmn…
nÌboIZ_²
nÌofw `Wm ì`{ŠVJVm{Z nÌm{U ^dpÝV VW¡d H$m{ZMZ H$m`m©b`gå~Õm{Z
nÌm{U A{n ^dpÝVŸ& AÌ Aä`mgmWª H$m`m©b`gå~Õm{Z nÌm{U XÎmm{ZŸ&
nÌñdê$n_²> Ed§ ^{dVw_²> Ah©{VŸ&
ed
gH$memV²>
______________ 1. boIH$ñ` g‘>oV:
ish
________________
___________________
re S
bl
B
g{dYo,
pu ______________
be T
2.
________________ ñdrH$Vw©: g‘>oV:
K
___________________
©
3. gå~moYZ_²>
4. {df`: - ({df`Zm_)
5. à{VnmÚ: {df`:
to
6. Cng§hma:
t
No
7. hñVm‘>Z_²>
8. ñWb_²
{XZm‘>:>
134
_ÄOyfm`m: C{MV§ nX§ ñdrH¥$Ë` ņ nya`VŸ&
gH$memV²>,
am_: / a_m
.............
e‘>a_mJ©:
.............
ed
g{dYo,
gånmXH$:
ish
gå^mfUgÝXoe:
.................
re S
{J[aZJa_²>
bl
B
~o“byé - 85
............
pu
be TK
{df`: - J«mhH$ËdñdrH$aUm`
Ah§ gå^mfUgÝXoeñ` ......... kmVdmZ²>Ÿ& kmVdVr& VÌ àH$Q>ç_mZm:
©
ñWb_²> - hmgZ_²>
{XZm‘>: -
t
No
ed
dmŠ`m{Z Ano[jVm{Z & _w»`V`m à~ÝYm… dU©ZmË_H$m…, {dMmamË_H$m…,
Am»`mZmË_H$m…, ì`m»`mZmË_H$m… Mo{V MVwYm© {d^º$m… & Am^mUH$m{X[^…
ish
à~ÝYm… AmH$f©H$m… ^dpÝV & EVmZ² gdm©Z² A§emZ² _Z{g {ZYm` N>mÌ¡… à~ÝYm…
aMZr`m… &
re S
à~ÝYo àñVmdZm, {df`{Zê$nU_², Cng§hmaíMo{V {Zê$nUH«$_… Ano[jV…
bl
B
& àñVmdZm`m§ à~ÝY{df`ñ` CnH«$_…, {df`{Zê$nU^mJo {df`ñ` {dñVma…,
pu
be T
Cng§hma^mJo à~ÝY{df`ñ` gmam§e… M ^doV² & à~ÝYo dmŠ`mZm§ nañnagå~ÝY…
Amdí`H$… & CXmhaUmW©_² AÌ Ho$MZ à~ÝYm… àXÎmm… &
K
1. Xoe^{ŠV…
©
136
3. {dÚmb`àdmg…
Añ_mH§$ {dÚmb`o à{Vdfª {dÚmb`àdmg… ^dË`odŸ& Xoeg#mma… H$aUr`…
H$mof… nR>Zr`… BË`w{ŠV… à{gÕm ApñVŸ& AV… àm`… gd©Ì embmgw e¡j{UH$-
àdmg… {H«$`VoŸ&
Ah§ àdmg§ ~hþ BÀN>{_Ÿ& `V… VÌ {_Ì¡… gh H«$s{S>Vw§ eŠ`Vo & `{X Ob§
ed
^d{V, V{h© Obo A{n H«$sS>m{_Ÿ&
Eo{Vhm{gH§$ ñWb§, Ob~ÝY…, Xodmb`…, Ed§ {d{dYofw àXoeofw àdmg…
ish
{H«$`VoŸ& H$Xm{MV²> {XZÌ`ñ` n#m{XZmZm_²> EH${XZñ` dm àdmg… ^d{VŸ&
{dÚm{W©OrdZo H¥$Vñ` àdmgñ` ñ_aU§ AJ«o@{n Adí`§ ^d{VŸ& Añ_mH§$
re S
bl
H$Um©Q>H$amÁ`o ~obyê$, hio~rSw>, _¡gyé, CSw>{n, H$mo„ÿé, nånmjoÌ_²>, {MÌXwJ©… -
B
Ed§ à{gÕàdmg- ñWmZm{Z gpÝVŸ& _`m gh {_Ìm{U __ Jwad… M AmJÀN>pÝVŸ&
pu
be T
Jwad… àdmgñ` _hÎd§ H$W`pÝVŸ& Vo B{Vhmgñ` d¡{eîQ>ç§ dU©`pÝVŸ&
K
4. am_m`U_²>
©
lram_amdU`mo… _Ü`o Kmoa`wÕ§ OmV_²>Ÿ& am_oU amdU… hV…Ÿ& Ed§ Xwï>mZm§ XÊS>Z§
{eï>mZm§ ajU§ M lram_ñ` OrdZbú`_²> AmgrV²>Ÿ&
t
No
ed
fêÀ£ÀzÀ°è GvÀÛªÀÄ £ÁUÀjPÀ£ÁUÀÄvÁÛ£É.
2. ObnyU©… _oK… AmH$meo JO©{VŸ& _oKñ` JO©Z§ lwËdm _`yam… Z¥Ë`pÝVŸ&
ish
ObYa… OboZ ^yq_ {g#m{VŸ& H¥${fH$m… A{n gÝVwï>m… ^dpÝVŸ&
re S
3. £Á£ÀÄ JAl£ÉAiÀÄ vÀgÀUÀwAiÀÄ «zÁåyðAiÀiÁVzÝÉãÉ. £Á£ÀÄ ¥Àæw¢£À ¨É½UÉÎ
bl
B
5.00 WÀAmÉUÉ K¼ÀÄvÉÛãÉ. AiÉÆÃUÁ¸À£À ªÀÄvÀÄÛ zÉêÀgÀ ¥ÀÇeÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁqÀÄvÉÛãÉ.
pu
be T
-vÁ¬ÄvÀAzÉAiÀÄjUÉ ªÀA¢¹ ±Á¯ÉUÉ ºÉÆÃUÀÄvÉÛãÉ.
K
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
ed
`Þohm{ñV Z VV² ¹${MV²'' B{V Efm C{º$… _hm^maVñ` d¡{eîQ>ç§ gyM`{VŸ&
^JdVm lr H¥$îUoZ Cn{Xï>m ^JdÒrVm _hm^maVo ^rî_nd©{U ApñVŸ& _
ish
hm^maV_², Aï>mXe nwamUm{Z, ~«÷gyÌm{U M ì`mg_h{f©… AaM`V²Ÿ& Vñ`
ñ_aUmW©_² AmamYZmWª M AmfmT>ny{U©_m§ Jwény{U©_m B{V, ì`mgny{U©_m B{V dm
re S
bl
bmoHo$ AmMapÝVŸ&
B
6. doXmoº$Y_©ñ` AZwð>mZ§ doXì`mgñ` ñ_aUoZ ^d{V B{V _Ý`_mZm…
pu
be T
140
2. {^jwH$ñ` ñdßZ…
ed
ish
re S
bl
B
pu
be T
1. H$píMV²> J«m_…Ÿ& Vpñ_Z²> J«m_o H${üV² {^jwH$… dg{VŸ& g… à{V{XZ§
K
141
nÅ>m{^foH§$ H$[aî`pÝV MŸ& VXZÝVa§ _hmamOñ` nwÌr_² Añ_¡ XÎdm {ddmh§
H$[aî`pÝVŸ& g… nw̧ nwÌt M bãÜdm gwIoZ OrdZ§ `mn{`î`{VŸ&
4. H${Vn`dfm©Um_² AZÝVa§ nwÌñ` nwÍ`m… M {ddmhmWª {gÕVm§ H$[aî`pÝVŸ&
{ddmhmdgao nwaOZm… ~mÝYdm… M EH$Ì _o{bî`pÝVŸ& gd}fm§ Xe©ZoZ _hmamO…
A{n gÝVmof_² AZw^{dî`{VŸ&
ed
5. VXm H$píMV² g¡{ZH$… doJoZ AmJ{_î`{V, H$W{`î`{V M - ""_hmamO!
AZoHo$ eÌd… `wÕmW©_² AmJVm… gpÝV'' B{VŸ& VXm _hmamO… H$monoZ CÀM¡…
ish
AmH«$ÝXZ§ H$[aî`{VŸ& VmdVm {^jwH$ñ` OmJaU§ ^{dî`{VŸ& `Xm g… ZoÌo
re S
CÝ_rb`{V VXm nyd©ñ`m§ {X{e gy`©ñ` àH$me§ ní`{VŸ& gy`©Xod§ Z_ñH¥$Ë`
bl
B
ñdH$m`©ñ` {^jmQ>Zñ` Amaå^§ H$amo{VŸ&
pu
be T
Aä`mg…
K
[bIV &
1. {^jwH$… H$W§ amOm A^dV² ?
2. {^jwH$… ñdßZo qH$ qH$ {MÝV`{V ?
to
***
t
No
142
3. EH$bì`ñ` Jwé^{º$…
AmgrV² ÐmoUmo Zm_ à{WVmo YZwd}XmMmW©: & H$Xm{MÎmñ` YZwd}XH$m¡eb§
g_rú` Hw$éHw$b{nVm_h: ^rî_: V§ ñdZJa_mZ`V² & ñdnm¡ÌmZ² H$m¡adnmÊS>dmZ²
Vñ` {eî`mZ² MH$ma M & g M ÐmoU: VmZ² {dÚm`m§ n[aUVmZ² AH$amoV²& Jwé:
ed
AOw©Zñ` YZwd}Xo na_§ àmdrÊ`§ drú` A{VVam§ àrV: & AdXV² M - AOw©Z, Ëdm§
bmoH$moÎma§ YZwY©a§ H$[aî`m{_ B{V &
ish
ÐmoUñ` H$m¡eb§ lwËdm ~hdmo amOnwÌm: Aómä`mgm` VÌmJVm: & {haÊ`YZwfmo
re S
{ZfmXamOñ` nwÌ: EH$bì`mo@{n ÐmoUg_rn_mJV: & ÐmoU: {ZfmXHw$_ma_oH$bì`§
bl
B
{ej{`Vw_{ZÀN>Z² AdXV² & EH$bì`, Ëd§ __ {eî`mo@{g & ñdJ¥ho Ed Aó{dÚm§
pu
{ejñd& eaà`moJo ~bdÎmamo ^{dî`{g B{V & EH$bì`ñVw ÐmoUñ` nmXm¡ {ea{g
be T
H¥$Ëdm ñd^dZ_mJV: & VÌ ÐmoUñ` _¥Ê_`t à{V_m§ {dYm`, Vm§ _y{V© § gXm nyO`Z²
K
ed
B{V ^{º$Z_«: EH$bì`: àmÄO{b{Z©doX`m_mg & "Vd X{jUhñVm“xð>§
JwéX{jUmWª Xo{h' B{V ÐmoU: gwXméU_JXV² &
ish
ÐmoUñ` VmÑe§ dMZ§ lwËdm à{Vkm ajZ² EH$bì`mo _wXm X{jUH$am“xð>§ {N>Ëdm
ÐmoUm` àmXmV² & EH$bì`ñ` VmÑet dra^qº$ {dbmoŠ` gd} {dpñ_Vm A^dZ²& Xodmü
re S
bl
Vñ`mon[a-Hw$gw_d¥{ï>>_df©Z² & VV: g nydd© V² eamZ² _moº$w _g_Wm}@^dV²&
B
pu
be T
EH$_odmja§ `ñVw Jwé… {eî`§ à~moY`oV²&
K
Aä`mg…
I. nÄMf¡… dmŠ`¡… H$Um©Q>H$^mf`m g§ñH¥$V^mf`m Am“²b^mf`m dm CÎma§
[bIV &
to
***
144
4. A¸$_hmXodr (1130-1160)
_h>mXodr H$Um©Q>H$ñ` [ed_mo½J_ÊS>bñ` [eH$m[anwamon_ÊS>bñ` "CSw>V[S>'
B[V J«m_o àm`… [H«$.e. 1130 V_o df} AOm`V & Vñ`m… [nVm [Z_©beo[Å>
_mVm M gw_[V… gÒþUgånÞm Efm ~më`o Ed nyOm[Xfw Ym{_©H$H$m`}fw [Z_¾m
ed
A^dV²&
_h>mXodr Aà[V_gwÝXar AmgrV² & Vñ`m… gm¡ÝX`}U AmH¥$ï… amOm H$m¡[eH$…
ish
Vm§ n[aUoVw§ _ZíMH$ma & naÝVw MoÞ_[„H$mOw©Z_od ñdn[V§ _Ý`_mZm gm amk…
Ame`§ [VañH¥$VdVr & [H$ÝVw Vñ`m… [nVam¡ amk…> ^rVm¡ H$m¡[eH§$ n[aUoVw§
re S
bl
Vm_² Am[XïdÝVm¡ & AZÝ`eaUm _h>mXodr H$m¡[eH§$ n[aUoVw_² A“rMH$ma &
B
[H$ÝVw gm [Z~©ÝYÌ`§ Vñ` nwaV… [Z{X©ïdVr & {H$ÝVw H$m¡{eH$… {Z~©ÝYÌ`ñ`
pu
be T
145
AÌ¡H$_² CXmh>aÊ_²-
"~oÅ>X _obmoÝXþ _Zo` _m[S> _¥JJ[i>J[ÄOXmoSoÝVæ`&
g_wÐX V[S>`bm|Xþ _Zo` _m[S> ZmoaoVoaoJ[i>J[ÄOXmoSoÝVæ`&
gÝVo`moimoÝXþ _Zo` _m[S> eãXŠHo$ Zm[MXmoS>oÝVæ`&
ed
MoÞ_[„H$mOw©ZXod Ho$i>æ` & bmoH$XmoH$moi>Jo hþ>[Å>X ~[i>H$
ñVw{V {ZÝXZoJi>w ~ÝXS>o _ZX{„ H$mondVmi>Xo g_mYm{Z`m{Ja~oHw$ &&
ish
Añ` gmam§e… A`_²-
re S
bl
nd©VmJ«o `[X J¥h§> [H«$`Vo V[h©> _¥Joä`… Z ^oVì`_² &
B
pu
g_wÐVrao `[X J¥h§> [H«$`Vo V[h©> ObVa“oä`… Z ^oVì`_²&
be TK
***
146
n[a{eï>>_²
1. dmŠ`aMZmH$m¡eb_²
gy`m}X`…
ed
ish
re S
bl
B
pu
be TK
©
147
Xrnmdbr
ed
ish
re S
bl
B
pu
be T
Jm¡V_ ~wÕ:
tto
No
ed
ish
re S
bl
B
* {M̧ Ñï²>dm dmŠ`m{Z aM`V&
pu
be T
ZXr
K
t ©
to
No
ed
{Z…ñn¥h… ¯@ÓÝ̦ì Selfless
eH$Q>_mJ©… WÝw ÓÜíaÜÄÓÜáÊÜ ¨ÝÄ Cart Street
ish
YZmT²>`… ÎÅàÊÜáíñÜ Rich, Wealthy
H¥$nU…
re S i±Üâ| Miser
WèÃÜÊÜ Respect, Honour
bl
AmXa…
B
à{WV… pu ±ÜÅԨܜ Famous, Well-known
be T
^ofO…
No
150
CËgd… ÖÜŸº Festival
ed
Xw{^©j…
AWª ÖÜ|, ÓÜí±ÜñÜᤠWealth
ish
jnUH$… hæç®Ü/¸è¨Üœ ÓÜí®ÝÂÔ Jain Monk
d{UH$²>
re S ÊݱÝÄ Merchant
PÝ~Pæ Gift
bl
Cnm`Z_²>
B
Zm{nV…pu PèÒÄPÜ Barber
be T
{ZY©Z… Poor
{IÞm… ¨Üá@UñÜ Sad, Worried
©
151
AmnU… AíWÜw Shop
ZyVZ_²> ÖæãÓÜ New
ñ\$moQ>H$_² ±ÜpÝQ Cracker
Amdbr ÓÝÆá Series
ObV¥îUm ¨ÝÖÜ, ¸Ý¿ÞÄPæ Thirst
ed
P{Q>{V ¸æàWÜ®æ Suddenly
~{h… ÖæãÃÜWæ Out side
ish
{dH$bm“… AíWÜ×à®Ü Handicapped
C{fËdm
re S ÊÝÔÔ Having Resided
`moJXmZ_² PæãvÜáWæ Contribution
bl
B
^m¡VemñÌ_²
pu »èñÜÍÝÓÜ÷ Physics
be T
{nnmgm ¸Ý¿ÞÄPæ Thirst
ÃÜÓÝ¿á®ÜÍÝÓÜ÷ Chemistry
K
agVÝÌ_²
ewîH$nU©_² J|X¨Ü GÇæ Dry leaf
©
nm¡Ì…
Aa{dÝX… PÜÊÜáÆ Lotus
ÊÜá®ÜÓÜáÕ Mind
t
{MÎm_²
No
152
VQ>… ¨ÜvÜ Bank, Shore
ed
{Zam_`… BÃæãàWÜÂÊÜíñÜ Healthy Man
ish
{nV¥ì`… bPÜR±Ü³ Uncle
Z¥n…
à{Vdoer ®æÃæ¿á a neighbour
Öæàw, AígáŸáÃÜáPÜ Coward
t
^ré…
No
153
eÌw… ÊæçÄ Enemy
ed
gå_moh…> ÓÜÊæã¾àÖÜ delusion
{d^«_… ©XÆá Fix, Confusion
ish
CXmgrZ… ¯ÐܳPÜұݣ unconcerned
JVì`W…
re S ¨Üá@S CÆÉ©ÃÜáÊÜÊÜ®Üá free of agony
ñ_¥{V… ®æ®Ü±Üâ Memory
bl
B
AZnoj…pu BÓæ CÆɨÜÊÜ®Üá Free of wants
be T
AOò_²> ¯ÃÜíñÜÃÜ, Gvܹvܨæ Continuously, Constant
ÍÜá¨Üœ, ±ÜËñÜÅ Holified, Sanshified
K
nyVm
hmg… ®ÜWÜá Laughter
©
nŠd_²
No
154
3. àíZn[ÌH$m ñdê$n_² - A‘>m…-40
g‘>bZmË_H$_m¡ë`_mnZ_²-01
* g_w[MV_² CÎma§ H«$_mjaoU gh> [MÎdm [bIV & 51=5
* EH$dmŠ`oZ CÎma§ [bIV & 51=5
ed
* íbmoH$VmËn`ª g§ñH¥$V^mf`m, AmL² ½b^mf`m,
ish
H$Um©Q>H$^mf`m dm CÎma§ [bIV & 12=2
* H$do… Xoe-H$mb-J«ÝWmZm§ [df`o [bIV &
re S 12=2
bl
* Am_²/ Z B[V [bIV & 12=2
B
pu
* MVwWª nX§ [bIV & 12=2
be TK
155
àíZn[ÌH$m ñdê$n_² - A‘>m…-40
g‘>bZmË_H$_m¡ë`_mnZ_²-02
* g_w[MV_² CÎma§ H«$_mjaoU gh> [MÎdm [bIV & 51=5
* EH$dmŠ`oZ CÎma§ [bIV & 51=5
ed
* g[ÝY§ [d^Á` Zm_ [bIV & 12=2
ish
* H${dn[aM`§ Hw$éV & 12=2
* íbmoH$VmËn`ª g§ñH¥$V^mf`m, AmL²>½b^mf`m,
re S
bl
H$Um©Q>H$^mf`m dm CÎma§ [bIV & 12=2
B
* Am_² / Z B{V {bIV & 12=2
pu
be T
156
AmH$aJ«ÝWm…
1. ghdmg… - gwJÝY… - g§ñH¥$V^maVr "Aja§' ~o“byé
2. {XZM`m© - àW_Xrjm - am{ï´>`g§ñH¥$V-g§ñWmZ_²>
3. MVwa… H$m{bXmg… - ^moOà~ÝY…
4. npÊS>V^mñH$a… - dmUrdmhZ… - S>m. Ama²> JUoe…
ed
5. VnmodZm{^J_Z_²> - H${dH$monH$bmn… - S>m. {dídmg…
ish
àW_: g§ñH¥$VkmZnrR>àepñVnwañH¥$V: S>m. gË`d«VemñÌr
re S
bl
- g_J«gm{hË`_² - 2009
B
pu
be TK
©
to
S>m. gË`d«VemñÌr
t
No
157
nmR>`moOZm
_mgm… nmR>m…
OyZ²> dUm©…, {XZM`m© g§»`m… M, ghdmg…
Owb¡ Zr{V~moY… (H$ÊR>>nmR>… H$aUr`…), gw~ÝVm…-1-6,
ed
Amamo½`^m½`_²>, {^jwH$ñ`ñdßZ…
AmJñQ²> OrdZgm\$ë`_², nÌboIZ_²>-1, {VL>ÝVm…- nañ_¡nXr,
ish
à~ÝY…1,2,
goßQ>oå~a²>
re S gw~ÝVm…(7-15), AZwdmX…(1-4) A¸$_hmXodr
bl
B
AŠQ>mo~a²
pu Jwd©ï>H$_²>, (H$ÊR>>nmR>… H$aUr`…)
be TK
158
dÝXo ^maV_mVa_² &
dÝXo ^maV_mVa§ dX, ^maV & dÝXo _mVa_²
dÝXo _mVa_², dÝXo _mVa_², dÝXo _mVa_² &&
ed
OÝ_^y[a`§ dradamUm§ Ë`mJYZmZm§ YramUm_²
_mV¥^y_`o bmoH${hVm` M {ZË`g_{n©V{MÎmmZm_² &
ish
{OVH$monmZm§ H¥$VH¥$Ë`mZm§ {dÎm§ V¥UdX² ÑîQ>dVm_²
_mV¥godZmXmË_OrdZo gmW©H$Vm_mZrVdVm_² && 1 &&
re S
bl
J«m_o J«m_o H$_©Xo{eH$mñVËddo{XZmo Y_©aVm…
B
AW©gÄM`ñË`mJhoVwH$mo Y_©gå_V… H$m_ Bh &
pu
be T
-OZmX©Z hoJS>o
t
No
159