 Naizmjenični pretvarač sa faznom regulacijom

Fazna regulacija se koristi za opterećenja kod kojih nije uslovljeno korišćenje samo sinusoidnog
oblika napona i galvansko odvajanje od mreže. Tu na prvom mjestu dolaze osvjetljenje, najrazličitiji
grijači i univerzalni motori.
Naizmjenični pretvarači sa faznom regulacijom se odlikuju:
 malim dimenzijama i težinom i
 pružaju mogućnost kontinualne i brze regulacije praktično od nule do maksimalnog napona
mreže.
Na narednoj slici su prikazane najosnovnije opšte šeme naizmeničnih pretvarača sa trijakom, tiristorima
i pomoćnim diodama. Šema sa trijakom je najjednostavnija, ali se tiristorima daje prednost pri visokim
učesatnostima.

Osnovne šeme naizmeničnih pretvarača sa faznom regulacijom

Diode imaju funkciju da skrate vrijeme uključivanja tiristora držeći inverzni napon tiristora na nuli.

Trijak i tiristor se uključuju pomoću impulsa na upravljačkoj elektrodi G, koji su dovoljno velike
amplitude, tako da mogu da otvore tiristor i za niže vrijednosti napona između anode i katode, odnosno
da smanje probojni napon Ubo na malu vrijednost. Tiristor se zato može uključivati pri bilo kojoj
vrijednosti naizmeničnog napona, odnosno u bilo kom trenutku poluperiode regulisanog napona.

Na prethodnim šemama predstavljeno je aktivno opterećenje Rp.

Isključivanje tiristora ostvaruje se promjenom polariteta naizmeničnog napona po završetku svake

poluperiode. Isključivanje tiristora prolaskom naizmeničnog napona Uak tiristora kroz nulu naziva se
još i prirodna komutacija.
Na narednoj slici prikazani su vremenski dijagrami koji ilustruju zavisnost efektivne vrijednosti napona
na opterećenju od ugla upravljanja α ( sl.a, b i v) i pri prednjačenju upravljačkog ugla α (slika g). Za
slučaj pod g) tiristor mora da se isključi prije isteka poluperiode, što je moguće samo prisilnom
komutacijom pomoću posebnih kola.

Vremenski dijagrami za ilustrovanje fazne regulacije

Trajanje impulsa na upravljačkoj elektrodi τ treba da je duže od vremena uključivanja tiristora t γ

(naredna slika ).
 Naizmjenični pretvarači sa aktivno-induktivnim opterećenjem

U slučaju induktivnog opterećenja postoji još jedan uslov za širinu impulsa uključivanja τ. Pri
induktivnom opterećenju struja i napon nisu u fazi. Struja zaostaje za naponom za ugao φ koji se može
odrediti. Trajanje upravljačkih impulsa τ treba da je duže od vremena zaostajanja struje za naponom na
opterećenju, ili ugao protoka upravljačkog impulsa treba da bude veći od fazne razlike φ.

Ako su upravljački impulsi uski, za uglove α od 0 do φ postoji neupravljiva zona. U tom slučaju se
impuls za aktiviranje narednog tiristora završava ranije nego što prestaje struja u antiparalelnom
tiristoru, pa se tiristor ne uključuje jer se preskoči tačka njegovog uključivanja.

Da bi se smanjilo izobličenje fazno regulisanog napona, izvodi se dvostrana fazna regulacija.

DOMAĆI RAD 20:

1. Gdje se koristi fazna regulacija?
2. Navesti osobine naizmjeničnih pretvarača sa faznom regulacijom.
3. Kako se postiže uključenje a kako isključenje tiristora?
4. Po čemu je karakteristično induktivno opterećenje naizmjeničnih pretvarača sa faznom regulacijom?
5. Po čemu je karakteristična neupravljiva zona naizmjeničnih pretvarača sa faznom regulacijom?
6. Šta omogućava dvostrana fazna regulacija?