,

A.
otre -

I
a
 La ngrrm trirc tiep mang cong trinh nghien cfru ''Phrrong an 0 tubi'' ve
Vi�t Nam, toi rat vinh h;:tnh drrQ'c gi&i thi�u t&i b;:tn d9c bi;> sach "Phrrong
an o tuoi'' cua tac gia - Giao srr Phung Dfrc Toan (Feng De Quan), ngrrm
>

dU'Q'C m�nh danh la "cha de cua giao di;tc tre thong minh s61n Trung Quoc
drrong d;:ti"' chuyen gia nbi tieng the gi&i ve phat trign tiem nang tre em,
d�c bi�t cho tre tt'r o tu6i (thai nhi) den 6 tu6i.

"Phrrong an o tubi" la mi;>t phat minh vi d;:ti, b&i ket qua ap di;tng cua n6
da d;:tt drrQ'c mvc tieu giao di;tc d�t ra, khong chi dt'rng l;:ti & giao di;tc toan
di�n ma con chu tr9ng phat hi�n va boi drr&ng tai nang von c6 cua tre, dg
tt'r d6 t;:to ra nhfrng nhan tai g6p phan thuc dfiy cho sir phat trign tien bi;> cua
xa hi;>i va nhan lo;:ti.

Trai qua 30 nam nghien cfru, thi nghi�m va thi.rc hi�n, da c6 hon mi;>t
tri�u gia dinh trong va ngoai Trung Quoc tham gia thi.rc hi�n cac phrrong
phap giao di;tc s61n cho tre theo "Phrrong an o tubi" nhrr My, Canada, Nh�t
Ban, Malaysia, Philippines ... tren tinh than phb bien nang cao to chat thieu
nhi, den nay da c6 hang ngan tre em thong minh va tai nang.

Nh�n thay tam quan tr9ng cua giao di;tc tre thong minh s61n doi v&i dao
t;:to nhan tai trrong lai cho dat nrr&c, Cong ty c6 phan giai phap cong ngh�
nang lrrQ'Ilg - VIEPOWER, Vi�n nghien cfru giao di;tc tre thong minh s61n
Vi�t Nam da hQ'P tac v&i Giao srr Phung Dire Toan - Vi�n tnr&ng Vi�n
nghien cfru phat trign tiem nang tre em Phung Dfrc Toan & Ho Bae, Trung
Quoc va di den kY ket Chrrong trinh hQ'P tac toan di�n lau dai khong gi&i
h;:tn ve m�t thCri gian trong linh vi.re giao di;tc tre thong minh s61n t;:ti Vi�t
Nam.

Sir ki�n ban tieng Vi�t cua bi;> sach ''Phrrong an o tubi'' ra mat b;:tn d9c
danh dau sir c6 m�t chinh thfrc cua "Phrrong an o tubi" t;:ti Vi�t Nam, la
brr&c dau cua vi�c trign khai chrrong trinh hQ'P tac nay. Bi;> sach da dU'Q'C
Hi;>i dong khoa h9c Vi�n nghien cfru giao di;tc tre thong minh s61n g6p y ve
mi).t chuyen mon, trong d6 c6 Ph6 giao str, Tien si Di).ng Quoc Bao - Vi�n
trn&ng, cung cac chuyen gia, nha nghien cfru Tien si Tir Dire Van, Th;:tc sy,
giang vien chinh Nguy�n Tht Nh6, Th;:tc si Tir Tht Qu:Ynh Nga.

Ban than toi cung la mi;>t ph\l huynh c6 con nh6, sau khi tiep nh?n va ap
d\lng giao d\lC chau theo "Phtrong an o tubi", toi m6i higu t;:ti sao ''Phtrong
an o tubi'' da thanh cong n.rc r& & Trung Quoc va dtrQ"C don nh?n & nhieu
quoc gia CO nen giao d\lC phat trign. Qua day, toi cfing chuygn hai thong
di�p ma Giao str Phung Dire Toan muon gm t6i cac ph\l huynh Vi�t Nam
v6i tat ca tinh yeu thtrong doi v6i tre thcr va tam huyet danh cho vi�c giao
d\lc tre thong minh s61n:

"B;:tn c6 thg c6 nhieu dieu nuoi tiec trong tubi thcr cua minh, nhtrng b;:tn
khong thg cho con minh mi;>t tu6i thcr day hoi tiec; b;:tn c6 thg khong phai la
thien tai, nhtrng b;:tn hoan toan c6 thg tr& thanh cha m� va thay co cua
nhfing thien tai!"

"Bien ganh ni).ng dan so thanh nguon tai nguyen nhan tai vo t?n; bien
S\l" vat Va kho khan trong nuoi d;:ty con cai thanh niem h;:tnh phuc VO b(r
ben!''

Nguy�n Dinh Hieu

Ph6 vi?n trir&ng thir<'Yng tri.rc Vi?n nghien cilu giao dµc tre thong minh
s6m, Vi?t Nam. Chu tjch Cong ty CP gidi phap cong ngh? nang ltr(mg -

VIEPOWER
 it ai biet rKng neu m6i ngay chi danh tir ba - bon tieng, b9n co thg giup
tre nh?n biet dtrQ"C 2000 m?t chfr, Va btrac vao giai do9n d<;>c higu ma r(lng.
Cung khong phai ai cling biet rKng neu m6i ngay ta chi can danh nam phut
dg d9y tre h<;>c ngo9i ngfr thi tre c6 thg sU- dvng tot den hang chvc ngo9i ngfr
khac nhau. Nhieu ngrr<'ri l9i khong tin chuy�n m9t tu&i, tre khong nhfrng dii
biet di ma con c6 thg tru<rt bang ngh� thu?t, hay th?m chi biet boi tru&c
�.
m<;>t tuo1.
A

Van de giao dvc tre ngay tir khi m&i sinh ra va th?m chi tir khi con &
trong bvng m� ma khoa h<;>c g<;>i la thai giao da dtrQ"C ca the gi&i quan tam tir
hang chvc nam nay. Ca nhan toi dii d<;>c nhieu cuon sach bKng nhieu thfr
tieng viet ve vi�c giao dvc tre em tru&c va sau khi chao d<'ri. Toi v&n nh&
nhtr in cau n6i bat hu cua m9t trong nhfrng ngtr<'ri thay vi d9i cua minh khi
con du h<;>c ben Nga - Ivan Petrovich Pavlov: "Tre sa sinh den ngay thfr ba
m&i bat dau d9y db la dii ch?m mat hai ngay''.

Van de giao dvc s&m cho tre cling dii bat dau drrgc quan tam & Vi�t
Nam chung ta: t9i thanh pho Ho Chi Minh, H{)i quan cac ba m� dii dtrgc
thanh l?p dg chuyen gi&i thi�u va ph& bien each nuoi dtr&ng, cham soc,
giao dvc cho tre ngay tir khi m&i l9t long, th?m chi tir trrr&c khi chao d<'ri.
Toi cling rat may man dtrgc cling tham gia cac ho9t d(lng nay va y thfrc
dtrgc tam quan tr<;>ng l&n lao ve each thfrc giao dvc tre. Toi hoan toan tin
ttr&ng rKng chi can dtrgc giao dvc dung each thi nhfrng dfra tre rat binh
thrr<'mg deu c6 thg lam drrgc nhfrng vi�c phi thrr<'mg hay tr& thanh nhfrng
con ngtr<'ri phi thtr<'mg. Cha m� va ngtr<'ri l&n chung ta can biet, can h<;>c va
can ap dvng phtrang phap giao dvc dung each, dung th<'ri digm, luc d6 cac
h9t giong tot ttroi se ti.r nfiy mam trong cac em. Ngoai vi�c c6 cac phtrang
phap giao dvc dung dan, neu chung ta biet each yeu thtrang con tre, d?t
"tinh yeu giao dvc" len tren tinh yeu huyet thong, thi nhfrng h9t giong d6 se
phat trign Va d9t dtrQ"C nhfrng ket qua ma chinh chung ta cling khong ng(r
drrgc.
 Ca the gi&i dii va dang rat quan tam den van de nhan tai va vi�c phat
hi�n tre em c6 tai nang bfim sinh cling nhl.l' vi�c nghien cfru tim ra each nuoi
dl.l'5ng, giao dvc tre tru&c va sau khi sinh. Thai Ha Books dii may man mua
dl.l'Q"C ban quyen nhfing cuon sach quy cua giao SU' Phung Dfrc Toan, ngl.l'Cri
dii day cong nghien cfru va ap dvng cac ket qua nghien cfru cua minh vao
vi�c giao dvc tre nho. Chung toi dii djch va quyet djnh xuat ban nhfing
CU ON sAcH vANG nay cua giao SU' Phung Dfrc Toan v&i mong muon ph6
bien nhfing kinh nghi�m quy bau nay den toan th� dat nl.1'6-c Vi�t Nam
chung ta, d�c bi�t la cac b�c lam cha lam IDE;!. Toi hi v9ng tat ca m9i ngl.l'Cri
deu c6 th� ap dvng cac kinh nghi�m va kien thfrc trong nhfing cuon sach
nay d� chung ta c6 th� tlj.O ra nhfing theh� vANG cua Vi�t Nam: thong
minh s&m, tai nang s&m.

Nguy�n Mlµlh Hung

Cong ty c6phan sach Thai Ha

 -
,...

OI CON

Trong cu9c dCri, m6i ngl.l'Cri deu c6 ba tam nguy�n d�p nhat. Tam
nguy�n thi'.r nhat xuat hi�n khi con nien thieu, m6i ngl.l'Cri deu mong ban
than minh sau nhieu nam mi�t mai hQC t�p CO thg thi di) dlj.i hQC, dl.l'Q"C hQC
t�p Va dao tlj.O chuyen sau hon dg khi gianh dl.l'Q"C nhfrng thanh tich ly
tl.l'<'mg. M(>t so ngITCri da thi.rc hi�n dl.l'Q"C tam nguy�n nay, song cling c6
kh6ng it ngl.l'Cri that bll.i vi nhfrng nguyen nhan nao d6. Tam nguy�n thi'.r hai
nay sinh luc bl.l'&c sang tu6i thanh nien, ai cling khat khao minh c6 dl.l'Q"C
>

mi;>t mai am gia dinh ng�p tran hlJ.nh phuc. T6i mong sao tat ca m9i ngl.l'Cri
deu thi.rc hi�n dl.l'Q"C ma 1.1'6-C nay. Tam nguy�n thi'.r ba la con cai se tr& thanh
ngl.l'Cri c6 ich cho dat nl.1'6-c...

T6i thiet nghi, tam nguy�n thi'.r ba chinh la tam nguy�n d�p nhat, n6 c6
rat nhieu digm di).c bi�t so v&i hai tam nguy�n tru&c.

1. E>ay la tam nguy�n gan b6 v&i chung ta lau nhat: Hai tam nguy�n tru&c
chi c6 thg 11.l'U gifr trong m9t so nam nhat djnh, the nhrmg niem hi v9ng
mong con thanh tai lll.i gan lien v&i sir nghi�p cua m6i ngl.l'Cri. Tt'r luc
m&i ket h6n cho t&i khi da & tu6i 50, 60, tam nguy�n ay vfin v�n
nguyen nhl.l' thu& nao. Khi con cai da thanh gia l�p nghi�p, chung ta
vfin kh6ng th6i hi v9ng mong con thanh c6ng hon nfra, c6 tl.l'ong lai
tl.l'O"i sang va thanh tich cao hon nfra. Chung ta gm gam nhfrng ly tl.l'<'mg
 cua ban than vao chinh con cai minh. Th�m chi, chung ta con tiep t\IC
d�t niem tin ay vao the h� chau chat Va cfr tiep t\IC hi VQng nhtr the cho
t&i luc nham mat xuoi tay.

2. E>ay la tam nguy�n chin chan nhat: Khong giong v&i niem hi v9ng mong
manh th(ri nien thieu hay nhling rung di;>ng, nhling xao xuyen cua moi
tinh dau d� tan v&, mfii ngtrCri deu c6 mi;>t khat khao chay bong nuoi
d?y con cai tnr<'>ng thanh, c6 tam nhin ri;>ng m& va sau sac hon ve m9i
van de. Khi d6, mfii ngtrm c6 th� ti;r nh& va t6ng ket l?i bai h9c kinh
nghi�m CUa ban than tir th(ri nien thieu Va giai do?n tnr<'>ng thanh, xau
chung thanh mi;>t chiec vong ng9c quy, nhling mong deo chung cho con
d� bu dap l?i nhling thieu sot cua ban than luc con nho.

3. Tam nguy�n d?y con thanh tai la niem h?nh phuc l<'>n lao nhat. Con cai
la ket tinh tinh yeu CUa hai VQ' Chong, vi V�y, vi�C nuoi d?y con Se tiep
t\IC duy tri va lam cho tinh yeu y nghia hon. Con dieu gi khien gia dinh
vui ve, h?nh phuc hon vi�c nuoi d?y mi;>t dfra con tot? Khong nhling
v�y, cac b�c cha m� thtr<'mg nh�n ra ly ttr<'>ng chung cua minh trong qua
trinh nuoi d?y con Cai, gifra VQ' Chong Se CO tieng noi Chung, tir do khien
gia dinh cang them dam am va luon day ap tieng ctrCri.

4. Tam nguy�n tot d�p nay cling la tam nguy�n cao thtrQ'Ilg nhat. Chung ta
thrr nghi xem, con y nghi nao tot d�p, cao thtrQ'Ilg va h?nh phuc hon
vi�c mang den cho xii hi;>i mi;>t nhan tai rru tu ho�c mang l?i cho con tre
mi;>t trrong lai ri;rc r&va mi;>t cui;>c dCri h?nh phuc?

Tam nguy�n d?y con thanh tai cua nhling ngtrm lam cha m� c6 moi
quan h� m�t thiet t&i v�n m�nh cua nhan lo?i. Tuy nhien, dieu d6 khong
doi hoi cac b�c ph\l huynh phai hi sinh nhfulg nfi li;rc phan dau S\l' nghi�p
cua ban than d� chi chuyen tam d?y aa con cai. NgtrQ'C l?i, ly ttr<'>ng, S\l'
phan dau, tinh than trach nhi�m cling nhtr thai di;> lam vi�c cua cha m� c6
anh htr<'>ng l<'>n den qua trinh giao d\IC con cai. Nhling b�c cha m� luon tich
C\l'C phan dau Vtron len, tuy th(ri gian tiep XUC v(ri con cai ngan, song ly
ttrOng, thai dQ doi v(ri CUQC song cung l(ri noi Va hanh d/;>ng thi;rc te CUa h9
chinh la di;>ng li;rc d� nuoi d?y con tot. Vi v�y, chung ta c6 th� gan ket tam
nguy�n d?y con thanh tai v&i vi�c theo du6i ly ttr<'>ng cua ban than thanh
m9t th"
A e th"'
ong nh"' at.

Cha cua Archimedes - b�c thay cua nen khoa h9c hi�n d?i, ngtrm muon
"xoay chuy�n dia cau'' la mi;>t nha yeu ntr&c Hy L?p dii t�n mat chfrng kien
canh nen van h6a n,rc r& thCri Hy L?p c& d?i dan dan suy yeu trong thCri d?i
cua minh, ong VO cung dau long va luon trong cher con trai minh sau nay c6
thg chan hung nen van h6a Hy Ll).p. Chinh vi the, khi con cat tieng kh6c
chao dCri, ong da di).t cho n6 m9t cai ten khong tam thu<'rng - Archimedes,
trong tieng Hy L?p c6 nghia la "nha tu tu6ng ki�t xuat''. Tir nho, nguCri con
da duqc cha d?y bao het sfrc cfin th?n. Archimedes cha luon dung ly tu6ng
va chinh CUQC song cua minh dg dl).y con. Ngay khi con ong vira m&i biet
nh?n thfrc va higu dugc y nghia cai ten cua minh thi hl;lt giong cua chi tien
thu cung long ti.r tin da dugc gieo mam trong suy nghi tre thcr cua n6 roi.

M9t horn, hai cha con dang d?o chcri tren ber bien, nguCri cha hoi:
>

- "Archimedes a, con c6 biet & b(r ben kia cua bign 16n la ncri nao
khong?"

"La Ai C?p cha ?! "

>

"Dung roi, la Ai C?p. O" d6 c6 hai cang Alexandria, la ncri t?p trung rat
nhieu cac h9c gia n&i tieng dong thCri c6 nhfrng thu vi�n 16n v&i cac lol).i
sach phong phu, con c6 muon t&i d6 h9c t?p khong?"

"Cha a, con rat muon!" Archimedes hao hfrng tra lCri.

"Phai vuQ"t trung ducrng dg t&i ncri xa xoi ay h9c t?p, con khong SQ"
nhfrng con song 16n ngoai bign khcri se nuot chfrng con sao?''

"Cha cri, con khong sg dau!"

Ye sau, Archimedes da dtrQ"C gID di dao tl;!O chuyen sau tl;li trung tam
h9c thu?t n&i tieng the gi&i thCri bay gier. Archimedes cuoi cung da tr&
thanh m9t nha v?t ly h9c c6 ten tu&i.

Tru<'rng hQ"P cua Archimedes khong phai la d9c nhat VO nhj. ()" Trung
>

Quoc ciing c6 m(lt em nho ten la Thi Trign. M(lt horn, khi d9c t&i cau
chuy�n ve cac nha khoa h9c, Thi Trign b6ng chl).y t&i ben m�, n6i nho vao
tai m� r�ng: "M� cri, sau nay 16n len con muon tr& thanh m(lt nha khoa
h9c". NguCri m� khong he to ra ngl).c nhien hay trach m6c con trai ma
ngugc l?i con vui ve, diem tinh, an can n6i v&i con: "Tat nhien roi! Con co
biet vi sao bo di).t ten con la Thi Trign khong? La vi bo tin r�ng sau nay con
16n len Se thg hi�n tai nang CUa minh trong Cong CUQC hi�n dl).i hoa Va xay
di;rng dat ntr&c." f>trQ"C ly ttr6ng Va niem tin sau sac ay Cb vii cung v(ri S\f t\f
tin vao ban than, CQng them S\f khich l� CUa cha (cha c?u be chi la m{it
ngtr<'ri cong nhan binh thtrang co trinh d{i trung h9c ccr s&), Thi Trign da
khong ngirng phan dau Vtrem len, cham chi t\f giac h9c t?p, nam 13 tu6i c?u
dfi thu khoa cua trnang E>;:ti h9c Khoa h9c Ky thu?t Trung Quoc. Hi�n nay,
c?u dang theo h9c Tien si & ntr&c ngoai. Toi cau chuc cho c?u se tr& thanh
Archimedes cua Trung Quoc trong ttremg lai.

Tat nhien, ly ttr6ng d;:ty con khong nAm & vi�c chung ta mat nhieu th<'ri
gian cong sfrc dg di).t ten cho con, the nhtrng khat khao d;:ty con thanh tai
bao gi<'r cung la khat khao chay bong nhat. Cac b;:tn c6 biet khong, vi�c cha
m� theo du bi ly ttr6ng 16n lao c6 thg tr& thanh m{it sfrc m;:tnh kY di�u, n6 se
tham dan vao tam hon tre thcr, mang l;:ti cho chung SlrC m;:tnh Va long dung
cam dg CO thg t\f tin btr&c tren con dtrang S\f nghi�p CUa rieng minh.

Do nhfing nguyen nhan ljch SIT ma trong may tram nam cua th<'ri c?n
d;:ti, nen van h6a dan t{ic Trung Quoc dan dan tr& nen l;:tc h?u. Vao gifra the
kY 18, CUQC each m;:tng cong nghi�p n6 ra & ntr&c Anh. Vi�c sang che ra may
keo sgi, may d�t, may hcri ntr&c da nhanh ch6ng thuc dfiy nen san xuat
cong nghi�p. Sfrc san xuat ma con ngtr<'ri t;:to ra trong vong 100 nam con
nhieu hem ca SlrC san xuat ma ca nhan lo;:ti da t;:to ra trong hang ngan nam
trn&c d6 c{ing l;:ti. Cung chinh vi the ma Karl Marx da g9i dau may hcri ntr&c
la ''nha each m;:tng vi d;:ti nhat". E>en gifra thekY 19, ntr&c My da sang che ra
Xe lfra Va tau thuy, danh dau cho CUQC bung nb each m;:tng k)' thu?t. E>au the
kY 20, nganh cong nghi�p di�n, cong nghi�p 0 to va cong nghi�p h6a h9c
phat trign m;:tnh me, CUQC each m;:tng k)' thu?t Vtrem den dinh cao. Tir sau
nhfing nam 50 CUa thekY 20, S\f phat trign CUa cac nganh k)i thu?t m(ri
ngay cang vrrgt b?c hem nfra. May tinh di�n tu la h;:tt nhan cua kY thu?t
di�n tu, cong ngh� sinh h9c, kY thu?t thong tin cap quang v(ri nhfing san
phfim mui nh9n la tia X-quang, sgi dfin sang, cac cong trinh tren bign, cac
cong trinh tham higm khong gian vii tl1,l, cac lo;:ti nguyen v?t li�u cung cac
nguon nang ltrgng m&i ... hi�n nay deu c6 dtrgc nhfing btr&c nhay thank)'.
Trong linh V\fC sang t;:to va \mg dv.ng nhfing phat minh quan tr9ng mang y
nghia vrrgt th<'ri d;:ti d6, Trung Quoc luon la ntr&c di sau, do d6, chung ta
can bat kjp nhjp di;> phat trign d6. Btr&c sang thekY 21, chung ta phai th\fC
hi�n S\f nghi�p hi�n d;:ti hoa dat ntr&c m{it each toan di�n, van de mau chot
la can phai d\fa vao nhan tai, vira phai nang cao trinh di;> cua ngtr<'ri lao
d{ing tren di�n r{ing vira phai dao t;:to ra nhfing nhan tai ki�t xuat c6 trinh
di;> cao. E>ay chinh la tam nguy�n cao thrrgng nhat cua cha m� doi v&i con
cai va dan t{ic.

Cuoi cung, chung ta can thao lu?n m{it chut xem tam nguy�n d9y con
thanh tai c6 d� thi.rc hi�n hay khong. Neu chung ta boi dl.l'5ng con cai theo
ly lu?n Va phl.l'ong phap m&i nhat CUa giao d\l.C ngay tlr s61n, CO nghia la chu
tr9ng nang cao sir tu dl.l'5ng cua cac b?c ph\l huynh, dong th(ri phoi hQ'P
chi:\t che VOO nha truOng (bao gom Ca truOng mam non) thi giac mO' ay hoan
toan CO thg thi.rc hi�n dl.l'Q'C. V6i m{it dfra tre binh thl.l'Ong Ve sinh ly, chi can
biet giao d\l.C dung each thi S\r khoe m9nh, thong minh, tfnh each cao
thl.l'Q'Ilg, phil'.m chat tot d�p cung kha nang sang t90 phan nhieu ph\l thu{ic
vao qua trinh trn&ng thanh trong gia dinh. Nhfrng dfra tre nhl.l' v?y ngay
sau tat c6 kha nang phat trign ncli tr{ii hon ngl.l'Cri. N6i theo each cua
HelvetiusC1) ''cho du la m{it drra tre binh thl.l'bng, chi can giao d\l.C dung each
cung se tr& thanh m{it con ngl.l'Cri phi thl.l'bng".

Friedrich Engels dii tiing n6i: "M{it khi xii h{ii c6 nhu cau ve kY thu?t, n6
se c6 kha nang thuc dil'.y nen khoa h9c phat trign phia trn&c hon ca 10
trnbng d9i h9c". Hon 10 nam tr& l9i day, dl.l'&i si.r keu g9i cua hi�n d9i hoa,
nhan dan dang can, ca dan t{ic dang trong cha hang v9n gia dinh boi dl.l'5ng
nen nhfrng em nh6 khoe m9nh, thong minh. Nhfrng thanh nien tai hoa hon
ngl.l'Cri xuat hi�n ngay cang nhieu. Chi tinh rieng cac em nh6 khoe m9nh,
thong minh dl.l'Q'C cha m� Va cac CO giao Cr trl.l'Ong mam non boi dl.l'Ong theo
"Chl.l'ong trinh giao d\l.C chat 11.l'Q'Ilg cao cho tre tir o-6 tucli va phl.l'ong an
thi.rc thi" (me "Phl.l'ong an O tucli") do toi nghien cfru, xay di.mg dii len t&i
hang nghin em. Chung ta dii c6 nhfrng tai trr, h9a si, ca si, thi nhan ti hon va
ca nhfrng nha phat minh nh6 tu6i.

Tren nen tang cua vi�c nang cao to chat m{it each phcl bien dii xuat hi�n
nhfrng em nh6 c6 sir phat trign Vl.l'Q't tr{ii. E>6 la nhfrng em nh6 3-4 tu6i dii
biet nh?n mi:\t chfr va h9c tigu h9c, nhfrng em nh6 theo h9c cap trung h9c
CO' s<'r, nhfrng thieu nien theo h9c d9i h9c. Nhfrng trnbng hQ'P nay deu dl.l'Q'C
cac bao, dai phat thanh, dai truyen hinh dl.l'a tin v&i so 11.l'Q'Ilg l&n. Cac em
deu dl.l'Q'C xii h{ii triu men gQi la "than dong''. Thi.re ra, trong SO cac em,
khong em nao thi.rc sir la "than dong bil'.m sinh", phan nhieu cac em la con
crmg dl.l'Q'C bat dau giao d\l.C to chat tir luc 0 tu6i. Cac em may man dl.l'Q'C
sinh ra trong thm d9i giao d\lc khoa h9c phat trien, ngay khi chao dm dii
>

dl.l'Q'C hap th\! "anh sang CUa vi�c giao d\l.C s61n".

Trung Quoc dii xuat hi�n rat nhieu than dong nhl.l' v?y, chi tinh rieng
trong CUQC bau ch9n tre thong minh theo ''Phtrong an 0 tuBi'' nam 1996 da
co 166 em nh?n dtr<;rc giai thtr6ng nay. Trong CUQC bau ch9n "Ngoi sao the
kY 21'' do Chinh Hi�p toan quocC2l va H{ii Lien hi�p Phi;t nfr toan quoc t6
chrrc, so ltr<;rng cac em nh6 dtr<;rc tham gia tuygn ch9n do cac tinh gm ve
Trung trong la hon 10.000 em, trong d6 so ltr<;rng cac em gianh dtr<;rc giai
thtr6ng "ngoi sao nhi dong sang nhat" t9i D9i L� Dtrbng Nhan Dan la 100
em, 11 em trong so d6 dtr<;rc giao di;tc theo ''Phtrong an o tuBi'' cua chung ta.

Tat ca cac tj phi;t huynh cua cac em deu c6 chung chia se r�ng: "Con cua
toi khong c6 ttr chat tr<'ri phu d�c bi�t, sir phat trign ttrong doi tot cua chau
hoan toan la ket qua cua vi�c tien hanh giao di;tc s&rn. Ngay khi chau con &
trong bi;tng m� cho t&i luc chao d<'ri va trong suot nhfrng nam thcr au, chung
toi da danh rat nhieu tam huyet dg d9Y db chau''. Nhfrng cuon sach ma
chung toi da xuat ban nhtr Phat tri€n ngon ngfr tlr trong noi va Con toi dO.
phat tri€n tai nang nhu the nao? deu h{ii tv m{it each th?t sinh d{ing, hap
d§n nhfrng kinh nghi�m d9Y con cua cac h{ii vien tling dtr<;rc h<;>c ham thi;t
"Phtrong an o tuBi". Trong so d6 cung c6 nhfrng h{ii vien dtr<;rc chung toi
m<'ri nghien crru, vi nhtr cha m� cua em Ngo Yen - em nho da gianh giai
thtr6ng "lo thieu nien xuat sac nhat toan quoc". Cha m� Ngo Yen da ap
di;tng phtrong phap giao di;tc s&rn dg boi dtr6ng nen m{it em nh6 8 tu6i da
c6 thg n6i bon ngo9i ngfr dong th<'ri cung la m{it trong nhieu em nh6 phat
trign tot nhat tren toan quoc. Hi�n nay, Ngo Yen dang la m{it sinh vien day
tai nang cua trnbng D9i h<;>c Triet Giang. Nhfrng vi�c ma trtr&c day chung ta
khong dam nghi t&i, gi<'r da hien hi�n & nhfrng con ngtr<'ri th?t ngay trtr&c
>

mat, le nao khong khien chung ta b?n tam?

N<Yi nhfrng bong hoa cua giao di;tc s&rn bling n& nhieu nhat la & cac l(rp
thieu nien cua 13 trnbng d9i h<;>c tr9ng digm tren ca ntr&c nhtr D9i h<;>c
Khoa h<;>c Ky thu?t Trung Quoc, D9i h<;>c Bae Kinh, D9i h<;>c Thanh Hoa, D9i
h<;>c Str Ph9m Bae Kinh... Hon 10 nam trn&c, trnbng D9i h<;>c Khoa h<;>c Ky
thu?t bat dau khai giang l(rp thieu nien dau tien, tiep nh?n nhfrng em thieu
nien tt'r 11 tu6i den 15 tu6i dtr<;rc giao di;tc tot ngay tt'r khi con nh6 dong th<'ri
c6 sir phat trign vrr<;rt b?c. Sau khi dtr<;rc tuygn, cac em se theo h<;>c chtrong
trinh cua sinh vien d9i h<;>c chinh quy. Luc d6, nha trtrbng m&i chi tuygn
sinh tren 600 em, so digm xet tuygn vao l(rp thieu nien cua cac em cao hon
so v&i so digm xet tuygn vao cac trnbng d9i h<;>c tr9ng digm khac, sau khi
vao h<;>c, cac em se dtr<;rc boi dtr6ng dg phat trign toan di�n. Trong so rat
nhieu em da tot nghi�p, c6 hon 70% so em thi nghien cfru sinh & trong va
ngoai ntr&c, hang tram em theo h<;>c Tien si va sau Tien si & ntr&c ngoai,
nhieu em tham gia Cong tac trong cac linh V\l'C nghien Clru... tat ca cac em
deu c6 nhfrng bigu hi�n xuat sac. L&p thieu nien dau tien dU"Q"C tuygn nay
da tr& thanh nhfrng nhan v�t rm ru, trong so d6 c6 nhfrng em nghien c(ru
Tien si <'r tu6i 16, giang vien trg giang d�i h9c <'r tu6i 18, Tien si <'r tu6i 26,
Pho Giao SU" Cr tuoi 26 ... C6 em da gianh dU"Q"C nhfrng thanh qua nghien Clru
>

bU"ac dau va dl.l"Q"C cong bo t�i cac H<}i nghj quoc te. Con so hang ngan em
thieu nien nhi dong dU"Q"c tiep nh�n qua trinh giao d\lc s&m phat trign VU"Q"t
b�c, dU"Q"C Nha nU"aC boi dU"Ong Va dao t�O chuyen sau khong chi la dieu
trn&c nay chrm timg c6 trong lich SU giao d\l.C Trung Quoc ma con la hi�n
tU"gng hiem thay trong lich su giao d\lc the gi&i.

& tren, toi da n6i ve tam nguy�n d�p nhat cua m6i ngU"Cri lam cha m�,
cung la tam nguy�n cua TB quoc va nhan dan chung ta, dong th<'ri la tieng
g9i tha thiet cua nhan lo�i, cua th<'ri d�i. Tir th�p nien So cua thekY 20 tr&
l�i day, giao d\l.C s&m da c6 dU"Q"C nhfrng bU"&c phat trign m�nh me. Ngay
cang c6 nhieu ngU"Cri hao hfrc thi;rc hanh "PhU"ang an o tuBi" cho chinh con
em minh.

Cac b�c cha m� than men! Chung ta hay cung d�y con thanh tai, th\l"C
hi�n tam nguy�n tot d�p nhat cua minh!

''Mpt ngirOi cha con h<m cd tram ngirOi thay''

Herbert

''Neu n6i v(in m�nh cua mpt quoc gia nlim trong tay nhfmg nha cam
quyen, chi b&ng hiiy n6i r&ng, n6 n&m trong tay cua nhfmg ngirOi m(!. Vi
v(iy, chung ta can phdi n6 lvc, khuyen khich cac ba m(! - nhfmg nha
giao d1,1c cua nhan logi. ''

Friedrich Engels
 ,
,,... ,,... ,,...

CHIEC NOI NUOI D G

NHAN T
,,,.(

CHAT L G CAO

>

a phan trtr&c, chung ta da dtrQ'C biet den cac em nh6 thong minh xuat
Chung ngay ttr khi con nho, khien Chung ta phai kham phvc, ngtrOng mQ.
V�y, cac em da dtrQ"C dao t?O nhtr the nao? C6 phai do cha m� cac em tot so
hay la nha phuc dfrc cua t6 tien cac em d� l?i? Tat nhien d6 chi la m(lt each
n6i khong c6 can cfr, hi�n nay khong may ngtrm n6i v�y nfra. The nhtrng,
rat nhieu ngtrm vfin cho rAng, S\l" xuat hi�n cua cac em nh6 s&m phat tri�n
tai nang la dieu "khong th� ttr6ng ttrQ"Ilg dtrQ"C" ho�C la do ttr chat trm phu,
dtrang nhtr tren dm nay qua th�t c6 ''than dong bfim sinh"' th�m chi c6
ngtrm con khien ctr6ng n6i rAng, nhling ''thien tai" nhtr v�y rat hiem hoi,
chi chiem khoang 3%0 va the la h<;> tuyen bo het sfrc hung hon: "Chung ta
nen htr&ng t&i so dong, nen t�p trung chu y vao nen giao dvc danh cho so
dong", "thay vi chi dau ttr cho nhling em nh6 bfim sinh da gi6i, hay chu y
dao t?o boi dtr6ng cho da so nhling em nh6 binh thrrang khac''.

Khong biet ai da phat hi�n va kh£ng dinh rAng ti I� nhling mam non
nhan tai c6 to chat cao th\l"C S\l" chi chiem 3%0? Le nao ti I� thong ke dtrQ"C
cua m6i Ian dieu tra se tr& thanh quy lu�t chung vinh vi@n? Le nao ti I�
nhan tai c6 to chat cao & dau thekY nay la 3%0 thi so ltrQ"Ilg nhling em nh6
s&m thong minh ngay nay vfin chiem ti I� nhtr v�y? Le nao ti I� cac em nh6
s&m thong minh & cac khu V\fC n9i dia va cao nguyen la 3%0 thi ti I� nhling
mam non tai nang xuat chung & cac tinh duyen hai ttrong doi phat tri�n
cung nhtr the?

Hon nfra, chung ta can hi�u ro giao dvc chat ltrgng cao ngay tir khi tre
con nho trn&c tien phai nang cao to chat cua ca dan t9c tren di�n r9ng, vi
trong qua trinh ph& c?p, nang cao trinh d9 dan tri m&i phat hi�n ra nhfrng
tai nang xuat chung hon ngtr<'ri. Ph6 c?p la CO' s<'r, la nen tang cua nang cao.
Ai trong chung ta cung biet rKng, neu khong co cao nguyen Thanh Tl:tng lam
b� d& vfrng chac thi lam sao co dtrQ'c ''noc nha cua the gi&i" - dinh Everest
hung vi?

Cho du la ph& c?p nang cao trinh d9 dan tri hay boi dtr&ng nhfrng mam
non rru tU thi cac nghien ci'.ru deu dii chfuig minh rKng, thfr nhat la khong
phai d\fa vao than linh, thfr hai la khong phai nh<'r "tot so" ma chi can ba
yeu to: sinh tot, cham soc tot va giao dvc tot dii du d� chung ta boi dtr&ng
nen m9t dfra tre tot, trong do giao dvc s&m co vai tro nhtr m9t chiec noi
nuoi dtr&ng nhfrng nhan tai co to chat cao. B<'ri le sinh tot va cham soc tot
se mang l9i cho tre to chat tot. Nhtrng, xet den cling, to chat tot v§n chi la to
chat tiem �n ben trong CUa mfii dfra tre, no can phai dtrQ'C khai pha tt'r s&m.
No cung giong nhtr dl:ti Ive Nam C\l'C v?y, l(rp dat ben dtr&i cua no chfra biet
bao nhieu nguon tai nguyen thien nhien phong phu nhtr dau mo, khi ga, cac
109i kim 109i quy hiem ... Nhtrng neu khong dtrQ'C khai pha, Nam C\l'C v§n
miii chi la m9t nai phu day bang tuyet trang xoa. Ngay horn nay, chung ta
t?p trung thao Iu?n ve van de giao dvc s&m, chung ta cho rKng, m6i dfra tre
sau khi sinh ra co bi�u hi�n sinh ly, co qua trinh sinh trn<'rng phat tri�n tot
deu co tien do VO cling ttrai sang, trong do giao dvc s&m co m9t y nghia di).c
thu va het sue quan tr9ng doi v&i cac em.

Ban chat cua giao dvc s&m la mang den cho con tre IDQt CUQC song day
thu tj, dtrQ'C kich thich Va ren luy�n IDQt each phu hQ'P, tt'r do nang cao to
chat CO' ban CUa con ngtrCri. E>ay cfing chinh la di�m khac bi�t CO' ban CUa
giao dvc to chat v&i giao dvc thong thtr<'rng.

Chung ta dii nhac den cvm tt'r "giao dvc s&m" kha nhieu Ian, v?y s&m <'r
day la khi nao? Co m9t cau chuy�n k� rKng, m9t ngtr<'ri phv nfr Anh luon
mong muon con gai minh thanh tai, ba lien mang con t&i xin l<'ri khuyen
cua nha bac h<;>c Darwin, ba noi: "Ngai Darwin, ngai la nha khoa h<;>c n&i
tieng the gi&i, toi xin hoi ngai, toi nen bat dau giao dvc con gai tt'r khi nao se
mang l9i hi�u qua tot nhat?" Darwin hoi: ''Con gai chi nam nay may tu&i?"
Ngtr<'ri phv nfr tra l<'ri: "Chau no v§n con nho lam, m&i hai tu&i rn&i thoi 9!"
Nghe xong, Darwin th& dai n6i: "TrCri oi., phu nhan a, phu nhan dii d11-y con
mu9n mat hai nam rtr&i roi!" Nha tam sinh ly h9c vi d11-i Pavlovsk cling c6
m9t cau danh ngon neli tieng: "Bat dau giao dv.c tre k� tir ngay thir ba sau
khi no dtrQ'C sinh ra da la mu(>n mat hai ngay''.

Rat nhieu nha khoa h9c, nha giao dv.c tren the gi&i dii de xtr6ng giao
dv.c ngay tir khi tre con 0 tueli, the nhtrng khi neu len chu trtrong nay, h9
chi di.ra vao tri.rc giac Va S\f m�n cam CUa m(>t nha khoa hQC chir chtra ltjp di
sau nghien Clru d� ven birc man bi m?t cua linh vi.re m&i me nay. Chi den
nhling nam So cua thekY 20, nhan 1011-i ve C<Y ban dii giai quyet dtrQ'C van de
an no mi).c am, them vao d6 nen khoa h9c kY thu?t trong ntr&c va quoc te
ngay m9t phat trien nhtr vli biio, si.r c11-nh tranh tren m9i linh vi.re cling ngay
>

cang khoc li�t, XU the do da mer dtremg cho con ngtrm bat dau di SaU nghien
Clru qua trinh phat tri�n t\f than CUa mfii ngtrm.

Cu9c song cua con ngtrCri la hfru h11-n, tueli th9 cua m6i chung ta khong
th� tang them gap vai Ian, lam each nao d� m9t sinh m�nh hfru h11-n c6 dtrQ'C
S\f tang trtr<'rng d(>t pha Ve tri thirc, lam each nao d� nam vfulg dtrQ'C Cong
ngh� khoa h9c kY thu?t dang deli m&i tirng ngay, tir d6 c6 th� xong vao tr?n
tuyen cua nen khoa h9c hi�n d11-i? Chi c6 m9t each duy nhat, d6 la lam cho
con ngtrCri khoe m11-nh hon, thong minh hon, c6 tri tu� cao sieu va hQ'P ly
hon, c6 tinh each, phil'.m chat cao thtrQ'Ilg hon, c6 ttr duy d11-o dire tot d!;!p
hon, c6 tinh than khai pha va sang t11-o m11-nh me hon. N6i t6m 111-i trong m9t
cau ngan g9n, d6 la c6 to chat nhan tai rm tU. Ma nhling nhan tai nhtr the
can phai dtrQ'C boi dtr5ng ngay khi con la nhfulg mam non nho be, b<'ri le
neu muon xay nen m9t toa nha cao tang thi phai di).t nen m6ng vling chac
va kien co. Nguyen ly don gian nay dii dtrQ'C chfrng minh trong rat nhieu
nhling cuon sach ve cac than dong, tai tu, nhan tai... tir eel chi kim, ca trong
ntr&c l�n ngoai ntr&c.

Vi sao giao dv.c ngay tir khi tre con 0 tueli (tire tir trong bao thai) 111-i
quan tr9ng den v?y? y nghia quan tr9ng va tac dv.ng khac thtremg cua n6
doi v&i S\f trtr<'rng thanh CUa con ngtrm dtrQ'C th� hi�n tren bon phtrong
di�n:

Gilio d\IC s6'm la qua trinh giao d\IC kich thich chti-c niing cua
niio hQ phat tri�n trong thM ki sinh tnr6'ng cua niio

Trong so cac C<Y quan tren C<Y th� con ngtrCri, niio b(> la noi. quy gia va
quan tr9ng nhat. Nao b9 la noi. tiep nh?n cac hi�n ttrQ'Ilg tam ly sinh ra do
C<Y thg tiep XUC VOO the gi&i ben ngoai.

Cung chinh vi nao b9 la c<Y quan quan tr9ng nhat giup con ngtr<'ri sinh
ton va phat trign, the nen, tren dong song ljch SIT dai VO t�n, con ngtr<'ri
khong ngirng l�p di l�p l?i vong tuan hoan "ren luy�n - di truyen - ren
luy�n - di truyen" nhAm mvc dich kich thich nao b9 phat trign nhanh nhat
va s61n nhat c6 thg. Tre sau khi thv thai dtrgc hai thang, nao bQ da chiem
m9t nU-a chieu cao c<Y thg, tre khi m&i sinh ra dau va chu vi nao c6 d9 r9ng
bAng nhau. Khoang 9 thang sau khi chao d<'ri, ti tr9ng cua nao b9 tang gap 2
Ian so v&i khi m&i sinh, den 3 tu6i tang gap 3 Ian, t&i 5-6 tu6i qua trinh
phat trign cua nao b9 ve C<Y ban da den d9 hoan thi�n, gan bAng v&i nao
ngtr<'ri trn&ng thanh. Con cac C<Y quan khac trong C<Y thg thtremg phai trai
qua khoang th<'ri gian sinh trn&ng keo dai 15 nam m&i c6 thg d?t den d9
phat trign d6.

V�y lam the nao dg kich thich nao b9 phat trign tot, nhanh va hoan
thi�n s61n nhat? MQi ngtr<'ri ai cling cho rAng, chi can an day du cac chat
dinh dtr6ng thi nao se c6 thg phat trign tot, giong nhtr vi�c an uong c6 thg
kich thich phat trign chieu cao v�y. Thi;rc ra dieu nay khong hoan toan
dung! Nao b9 cua con ngtr<'ri la m9t lo?i v�t chat d�c thu, n6 vt'ra la n<Yi c6
mau, CO thjt song cling la C<Y quan dieu khign h� thong than kinh, vi the sir
sinh trtr&ng phat trign cua nao can c6 sir g6p m�t cua hai lo?i dinh dtr6ng:

M9t la dinh dtr6ng thong qua thirc ph�m, can phai c6 che d9 an hQ"P ly,
khoa hQC va toan di�n v&i day du cac chat dinh dtr6ng; hai la dinh dtr6ng
Ve m�t tinh than, tlrc sir sinh trtr<'rng CUa nao bQ trong giai do?n ttr 0 tubi
t&i trtrCrc 6 tubi can phai dtrQ"C tiep nh�n cac kich thich tot tlr ben ngoai dg
c6 thg ho?t d9ng tot.

Dinh dtr6ng thong qua thi;rc ph�m va dinh dtr6ng ve m�t tinh than c6 y
nghia quan tr9ng nhtr nhau trong qua trinh sinh trn&ng cua nao b9. Nao b9
cling giong nhtr c<Y bap cua m9t con ngtr<'ri v�y, chung ta hay thU- ngam nhin
C<Y bap CUOn CUQn ran chac CUa cac V�n d(\ng thg hinh hay cac V�n d(\ng vien
err t?, thirc ra, chung cling can t&i hai lo?i dinh dtr6ng, m9t la thi;rc ph�m va
hai la sir V�n d(\ng trong giai do?n thanh thieu nien - th(ri ki phat trign CUa
C<Y bap.

Vi v�y, chung ta c6 thg n6i rAng, c<Y bap phat trign nhO- sir v�n d9ng
trong qua trinh phat trign cua n6, nao b9 cling se phat trign khi dtrgc SIT
dvng trong qua trinh sinh trtr&ng cua n6.
 E>g lam ro dieu nay, cac nha khoa h<;>c dii tling lam thi nghi�m giai phfiu
sinh ly h<;>c: bat nhfrng chu chu{>t b9ch sinh cung th<'ri digm, c6 cung tr<;>ng
11.l'gng CO' thg roi chia thanh hai nh6m. Nh6m thfr nhat dl.l'Q"C song trong
m9t can phong r{>ng riii, anh sang day du, cung nhieu 109i am thanh va cac
109i do chO'i khac nhau nhl.l' ong tron, thang trn<;rt, vi the nhfrng chu chu{>t
nho c6 thg t\f do chO'i dua thoa thich. Nhfrng chu chu{>t trong nh6m con l9i
dl.l'Q"C dem nhot vao m{jt chiec long rieng bi�t, khong CO am thanh, anh
sang, khong c6 b9n be ciing khong c6 do chO'i. Hai nh6m chu{>t dl.l'Q"C nuoi
v&i che dQ dinh dl.l'Ong nhl.l' nhau, dl.l'Q"C an nhfrng 109i th\l"C ph�m cao cap
ma chung thich nhat. Sau 19 ngay, cac nha khoa h<;>c bat dau tien hanh kigm
tra, ket qua cho thay, tuy nhfrng chu chu{jt dl.l'Q"C hl.l'Ong che dQ dinh dl.l'Ong
nhl.l' nhau, nhrmg nhfrng chu chu{>t dl.l'Q"C an, dl.l'<;rc chO'i, dl.l'<;rc tiep xuc v&i
b9n be Va dl.l'Q"C tiep nh�n nhfrng kfch thfch da d9ng phong phu rat nhanh
nhl;!n va linh ho9t, khi bt tha vao me cung, cac chu deu tim dl.l'Q"C dl.l'Ong ra,
khi tim thfrc an thi dung cam tien len phia trn&c, con ngl.l'Oi. khong thg bat
dl.l'<;rc chung. Ngl.l'Q"C l9i, nhfrng chu chu{>t chi dl.l'<;rc an, khong dl.l'<;rc chO'i,
thieu b9n be Va S\f kich thfch thi dau OC ngu dot, khi bi tha vao me cung
khong tim dl.l'<;rc dl.l'6ng ra, khi bt bat ciing khong c6 phan frng tron ch9y.
Sau d6, cac nha khoa h<;>c giet nhfrng chu chu{>t thu{>c ca hai nh6m nay dg
tien hanh giai phfiu sinh ly, nh�m xem xet S\f khac bi�t Ve nao bQ CUa hai
nh6m chu{>t. Ket qua la, niio b{> cua nhfrng chu chu{>t dl.l'Q"C kich thich m{>t
each day du tr<;>ng 11.l'gng, thg tich 16n, h� thong tebao than kinh phat trign
day du, phia tren te bao than kinh xuat hi�n nhieu cac mau hinh cay va hinh
tn;tc (cac s<;ri day than kinh), cac thanh phan trong tebao than kinh nhl.l'
RNA, cac 109i protein va enzim day du, niio b{> phat trign binh thl.l'6ng;
ngl.l'Q"C l9i, v&i nhfrng chu chu{jt chi dl.l'Q"C an ma khong dl.l'Q"C chO'i, nao bQ
cua chung & trong tr9ng thai bt thu nho l9i, tr<;>ng 11.l'gng nhl;!, thg tich nho,
cac s<;ri day than kinh hau nhl.l' khong dai ra, thanh phan cua than kinh ciing
khong day du.

Tir thi nghi�m tren cua cac nha khoa h<;>c, chung ta c6 thg thay, cho du
la loai chu{>t di nfra, kich thich chfrc nang niio b9 c6 h9n cua chung ciing la
m9t 109i dinh dl.l'6ng ve m�t tinh than khong thg thieu trong qua trinh phat
trign cua niio b{>. B{> niio cua con nguOi. cang can dl.l'Q"C kich thich nhl.l' v�y.

Cac bac si dii tling giai phfiu thi thg cua nhfrng ngl.l'Oi. c6 tri tu� kem coi
sau khi h<;> qua d<'ri va phat hi�n ra r�ng, niio cua h<;> ciing c6 hi�n tl.l'gng bt
teo nh6 l9i. Tuy v�y, v&i nhfrng dfra tre bi ton thl.l'O'Ilg niio b9 ngay tir khi
>

sinh ra, neu kip th(ri dl.l'Q"C giao d\IC tot trong th(ri ki phat trign CUa nao bQ,
dtrQ"C cung cap IDQt ltr<{Ilg 16n dinh dtr5ng Ve m�t tinh than, dtrQ"C kich
thich SIT dvng b9 niio m9t each vui ve se c6 thg bu dap dtrQ"C khiem khuyet
ve m�t sinh ly cua b9 niio, tir d6 khoi phvc chfrc nang cua niio, th�m chi tre
c6 thg 16n len v6i. tri thong minh va tri tu� hon ngtr<'ri.

Tl;li Chu Chau tinh Ho Nam c6 m9t em be ten la Tigu Hoa. Vira m6i. sinh
ra, toan than Tigu Hoa bi co gi�t lien hoi, vi the tri giac cua chau bi te li�t di.
Theo chii:n doan cua cac bac si Dong y va Tay y, chau bi xuat huyet niio. Qua
m9t thang dtrQ"C truyen dich, th& oxi va nuoi dtr5ng trong long kinh, tinh
IDl).ng CUa Chau da dtrQ"C bao toan, nhtrng CaC bac Si thong bao v6i. cha IDE;!
chau rAng: ''Trtr6ng hw chau bi xuat huyet trong niio nhtr v�y, sau nay
chau se phat trign khong tot, c6 den tam chin phan mtr<'ri kha nang se bi
thigu nang tri tu�".

Tuy v�y, cha IDE;! cua Tigu Hoa quyet tam ap dvng phtrong phap giao
dvc ngay tir s&rn nhfrng mong cfru lay dfra con s&rn chiu thi�t thoi nay. Cha
m!;! Tigu Hoa dii co gang het minh dg thi;rc hi�n hai che d9 dinh dtr5ng (tfrc
dinh dtr5ng thong qua th\l"C phfim Va dinh dtr5ng Ve m�t tinh than), nh(r
v�y Tigu Hoa m6i. m9t tu6i rum dii biet n6i, khi nghe nhl).c chan tay c6 thg
nhun nhay theo giai di�u cua ban nhl).c, hon tu6i dii c6 long yeu thien nhien
Va CO thg dQC thUQC 10 bai thO" E>tr0ng, nam vfrng dtrQ"C may tram tir tieng
Anh, nam tu6i dii c6 thg n6i chuy�n v6i. bl).n ntr&c ngoai, sau tu6i dii c6 thg
theo h9c tigu h9c nhtr bao bl).n khac. Thanh tich h9c t�p cua chau luon dfrng
dau l&p.

Trong cuon Con toi dii phat trign tai nang nhtr the nao? Cu on sach thfr
ba trong b9 giao trinh "Phtrong an o tubi" c6 ghi ll).i cau chuy�n ve chau be
Tigu Ham & thanh pho E>tr6ng Son. Sau khi Tigu Ham vira tron m9t thang
tu6i, chau be dii phai lam phfiu thu�t h9p SQ. Cac bac si deu cho rAng, chau
"khong ng& ngii:n thi cung thigu nang tri tu�". Nbtrng nh(r c6 tinh yeu cua
ba nQi - ngtrm da kien tri "dan gay tai trau" th\l"C hi�n phtrong phap giao
dvc s&rn doi v6i. Tigu Ham trong suot ba nam rong, cuoi cung Tigu Ham
cung tr& thanh m9t em nh6 thong minh. Cau chuy�n nay qua khien ngtr<'ri
ta cam d9ng!

Khoa h9c hi�n nay dang co gang tim higu xem nhfrng hol).t d9ng tinh
than CO anh htr&ng nhtr the nao t6i. S\f sinh tru&ng Va phat trign CUa nao
b9. N6 khong chi c6 tac dvng kich thich ma con c6 kha nang lam thay dBi
thanh phan ket cau cua niio bQ. Hai Giao str ngtrCri Thvy E>ign la Hiding va
Langhe da quan sat tren kinh hi�n vi va rut ra ket lu�n: vi�c h9c t�p ngay
khi con nh6 se lam cho cac tebao nao phat tri�n phfrc t;:tp hon len, dong
thCri tang ctr<'>ng so ltrQTig RNA la cac phan trr ghi nh& trong tebao. Ngoai
ra, hai ong cling da tien hanh quan sat nhiing chu chu9t ngay sau khi sinh
ra dtrgc ren luy�n bAng each cho di tren sQi day thep va nhiing chu chu9t
khong dtrQ'C ren luy�n Va phat hi�n ra, tebao nao CUa chung CO S\l' khac bi�t.

Neu dem m9t phan tebao nao cua nhiing chu chu9t da dtrQ'C ren luy�n
cay vao nao cua nhiing chu chu9t chtra qua ren luy�n thi nhiing chu chu9t
nay cling CO th� di tren sgi day thep mQt each thanh thl,lC. Vi the, hai ong di
t&i ket lu�n: "Neu ren luy�n tre ngay tir khi con nh6 d� kich thich cac tebao
nao ho;:tt d(>ng thi so ltrQTig phan trr ghi nh& RNA trong te bao nao se tang
len, tir d6 c6 th� t;:to ra nhiing tebao nao c6 chat ltrQTig cao, boi dtr&ng nen
nhiing con ngtrCri thong minh''.

Gilio d\lc s6'm la qua trinh giao d\lc nhAm m\lc dich khai thac
tiem nang 16-n ctia con Ilgll'Cri
Khong ai c6 th� n6i ro rang va chinh xac kha nang tri tu� tiem fin trong m6i
con ngtrCri l&n den nhtr<'>ng nao, chi biet rAng c6 nhiing ngtrCri thong minh
tuy�t dinh, ngrrgc l;:ti cling c6 nhiing ngrrCri ngu dot vo cung. The nhrmg,
gi&i tam ly h9c & trong ntr&c va tren the gi&i deu cong nh�n rAng, v&i
nhiing con ngtrCri binh thtr<'>ng cua xii h(>i, bao gom ca chung ta, kha nang
tri tu� tiem fin cua h9 chi dtrQ'C khai thac tir 3% den 10%. Day tat nhien chi
la m9t con so thong ke ma ho song n6 cling da chfrng minh, v&i phan l&n
nhiing ngtrCri binh thtr<'>ng, kha nang tri tu� tiem fin cua h9 dan bi mai m9t
vi khong drrgc khai thac srr d\lng het.

Ket qua nghien cfru cua cac Giao str & H9c vi�n Bach Khoa
Massachusetts - My da cho thay, neu kha nang ghi nh& cua con ngtrCri dtrQ'C
phat tri�n day du, hon nfra neu con ngtrCri suot m9t dCri luon mi�t mai h9c
hoi khong ngirng thi c6 th� ghi nh& dtrQ'C ltrQTig kien thfrc l&n gap so lan
khoi ltrQTig kien thfrc c6 trong 10.000.000 quy�n sach t;:ti thtr vi�n cua
Quoc h(>i My. Tat nhien, trn<'>ng hgp nay chi c6 th� xay ra trong dieu ki�n
kha nang ghi nh& CUa con ngtr(ri dtrQ'C phat huy toi da, nhtrng day cling la
m9t con so dang d� chung ta phai suy nghi.

Friedrich Engels trong cuon Phuong phap bi?n ch(mg qr nhien da viet
m9t do;:tn khien con ngtrCri khong khoi kinh ng;:tc va dao sau suy nghi: "Qua
trinh phat tri�n phoi thai cua con ngtrCri trong bl,lng m� chi la hinh anh thu
nho cua toan b9 qua trinh phat trign loai ngtr<'ri trai qua may tri�u nam, bat
dau tlr loai con trung CUa t6 tien d(\ng v?t; S\l' phat trign Ve tinh than CUa tre
em cling la hinh anh thu nho cua qua trinh phat trign tri tu� cua t6 tien
d9ng v?t, th?m chi la t6 tien d9ng v?t ttrong doi gan cua chung ta."

Tir do11-n van ngan tren, chung ta c6 thg suy nghi t&i m9t so van de sau:

Vi sao qua trinh phat trign tlr m(\t th\l'C thg song VOO nhfrng tebao don
thanh m9t d11-ng v?t chat phfrc t11-p va cao cap nhat - b9 nao cua con ngtr<'ri,
gi&i t\f nhien phai trai qua qua trinh tien h6a hang ti nam ma S\l' ket hQ'P
cac tebao cua tinh trung va trfrng (cling la cac tebao don) trong bvng m�
chi can mat 9 thang dg hinh thanh va phat trign nao b9? Toi nghi, d6 chac
chan la do trong tebao cua tinh trung va trfrng c6 chfra tiem nang vi d11-i
dtrQ"C di truyen a loai ngtr<'ri.

Vi sao dg t6 tien d9ng v?t cua chung ta tien h6a thanh con ngtr<'ri hi�n
d11-i, gi&i t\l' nhien cling phai mat hang tri�u nam, v?y ma tir m9t dfra tre c6
trinh d9 tam ly d9ng v?t phat trign thanh m9t thieu nien c6 tri tu� hi�n d11-i
111-i chi can von v�n th<'ri gian mtr<'ri may nam?

S\l' phat trign kha nang tri tu� cua tre nho t11-i sao chi can m9t th<'ri gian
ngan nhtr v?y ma da di het chi).ng dtr<'>ng dai tien h6a tir d9ng v?t thanh con
ngtr<'ri cua gi&i t\l' nhien? D6 la vi trong m6i dfra tre deu c6 chfra tri tu� cua
nhan lol).i dtrQ"C di truyen tir d(ri nay sang d(ri khac Va cho t&i ngay nay. Vi
the, khong c6 gila 111- khi cac nha khoa h9c kinh ng11-c thot len r§.ng: ''Kha
nang tiem il'.n cua con ngtr<'ri th?t to 16n biet bao nhieu, dang buon la phan
16n cac tebao than kinh trong nao bQ 11).i khong dtrQ"C v?n d(\ng ngay tir
s&rn, do d6, ve sau kh6 c6 thg phat huy chfrc nang cua n6. Day qua la m9t
dieu dang tiec cua nhan 1011-i!''

Vai nam trn&c, chuyen gia nghien cfru ve giao dvc ngay tir giai do11-n dau
n6i tieng cua Nh?t Ban - ong Ibuka Masaru va nha tam ly h9c Tago Hui
d§n dau doan d11-i bigu sang Trung Quoc khao sat tinh hinh th\l'C thi giao
dvc s&rn. Toi da gi).p g& va giao lrru v&i h9 & ThtrQ'Ilg Hai. Ibuka Masaru da
kg m9t cau chuy�n gQ"i m& cho toi rat nhieu dieu.

Ibuka Masaru ke 111-i t11-i H9i chQ" trien lam khoa h9c kY thu?t Tsukuba
> >

cua Nh?t Ban c6 trnng bay m9t cay ca chua lam chan d(lng ca h9i chQ". H11-t
giong CUa cay ca chua dtrQ"C l\fa ch9n ng§u nhien trong SO cac hl).t giong CUa
1011-i ca chua het sfrc binh thtr<'>ng, n6 hoan toan khong c6 gi di).c bi�t. Nhtrng
cac nha khoa h9c dii cham s6c h;:tt giong nay trong moi trtr<'>ng d�c bi�t va
tot nhat. Theo nghien ci'.ru cua cac nha khoa h9c, nhfrng h;:tt giong ca chua
khac dtrQ"C gieo trong dat thi n6 l;:ti dtrQ"C gieo trong ntr&c theo phtrong
phap thuy canh, cac h;:tt giong ca chua khac dtrQ"C b6n nhfrng lo;:ti phan
thong thtr6ng thi n6 l;:ti dtrQ"c b6n phan theo m9t ti I� d�c bi�t bAng each
b01TI vao trong ntr&c, cac h;:tt giong ca chua khac 16-n len trong dieu ki�n
moi trtrOng t\f nhien binh thtr0ng thi no dtrQ"C nuoi dtr6ng trong IDQt moi
tru0ng tot nhat. N6 dtrQ"C htr6ng nhi�t dQ, dQ fim tot nhat va anh sang can
thiet nhat. Nghe n6i ca chua tra nhfrng tia sang mau do, the nen h;:tt giong
ca chua nay dtrQ"C chieu anh sang do trong m9t th<'ri gian nhat dinh. DtrQ"C
nuoi dtr6ng trong dieu ki�n tot nhat nhtr v�y, h;:tt giong ca chua 16-n len va
tru6ng thanh ra sao? Nhfrng cay ca chua 16-n len trong dieu ki�n moi
tru6ng tl,l" nhien binh thtr6ng chi chiem khoang 1/3m2 the nhtrng cay ca
chua nay rat cao 16-n, che phu m9t khoang dat r9ng 12m2; nhfrng cay ca
chua binh thtr6ng chi cho bay, tam ho�c mtr<'ri qua song cay ca chua nay l;:ti
c6 t&i 13.000 qua, gap 1000 Ian so v&i san ltrQ"Ilg cua cay ca chua thong
thtr6ng.

Ibuka Masaru n6i: "Tiem nang cua m(\t lo;:ti thl,l"c v�t neu dtrQ"C khai thac
tri�t dg cung c6 thg mang l;:ti ket qua dang kinh ng;:tc nhtr v�y, huong chi la
con ngtr<'ri phat trign tt'r trong bao thai t&i giai do;:tn SO" sinh va tre nho? Neu
tre em dtrQ"C nuoi dtr6ng Va giao dl)C trong dieu ki�n tot nhat ngay ttr khi
con nho thi du khi 16-n len cac em chi khai thac dtrQ"C 0,5% tiem nang tri tu�
thi cung dii c6 thg tr& thanh "thien tai" !

Tiem nang cua con ngtr<'ri chu yeu dtrQ"C khai pha trong giai do;:tn dau
CUa CUQC d(ri. Nhtrng chung ta thtr0ng dg nhfrng nam thang tu<li thO" CUa
minh troi qua vo ich, chung ta chi c6 dtrQ"C S\l" phat trign & mire trung binh.
Du nhtr v�y, song xet den cung, chung ta v§:n dtrQ"C tiep nh�n Sl,f giao dvc
s&m m9t each tl,l" phat trong gia dinh. Khi chung ta vt'ra m&i den the gi&i
nay, cha IDE;! om ap Chung ta, Cham SOC Chung ta, n6i chuy�n VOO Chung ta,
treu ch9c cho chung ta ctr<'ri, d;:ty chung ta btr&c tt'rng btr&c di. Mbi ngay,
chung ta song trong m9t t�p thg v&i nhfrng con ngtr<'ri khac nhau, tt'rng giO­
tt'rng phut dtrQ"C nghe ngon ngfr CUa loai ngtr<'ri, ngay ngay dtrQ"C chfrng kien
nhfrng hanh vi cua con ngtr<'ri. 81,l" giao dvc s&m m9t each VO thi'.rc nay dii
khien chung ta dtrQ"c xii h9i hoa, boi dtr6ng chung ta tr& thanh m9t con
ngtrCri CUa xii hQi. Nhtrng neu ngay ca Sl,f giao dl)C trong giai do;:tn nay CUa
chung ta cung bi ttr&c do;:tt mat thi th�t la m9t bi kjch, b&i le chung ta
kh6ng th� ngoi day d� tham gia thao lu�n va suy nghi.

Tren the gi&i nay c6 ai chiu thi�t thoi vi kh6ng dl.l"Q"C hU"<'mg S\l" giao dvc
ngay tir s61n kh6ng? Cau tra lCri la c6. Nhfrng drra tre dl.l"Q"C cac loai d{lng v�t
nu6i dU"5ng hoan toan mat qua trinh giao dvc ngay tt'r giai do9n dau cua
con ngU"Cri. NgU"Cri ta g9i chung la "nhfrng drra tre hoang da". Tren the gi&i
da phat hi�n ra khoang hon 30 dfra tre hoang da, dU"Q"C cac loai d{Jng V�t
nhU" s6i, gau, bao hay VU"Q"Il nu6i dU"5ng.

Theo nhfrng ghi chep con 11.l"U l9i trong cac tai li�u thi, nhfrng drra tre
hoang da nbi tieng nhat la hai drra tre ngU"Cri s6i & An DQ. Nam 1941, hai vj
Giao SU" cua trn6ng dll.i h9c Denver va Yale My da c6ng bo ve hai drra tre
ngU"Cri soi, tin tfrc nay da lam chan d{Jng the gi(ri, gay S\l" chu y cho cac nha
tam ly trong suot may chvc nam lien.

D6 la vao nam 1920, tll.i x6m nui Midnapore thu{lc tinh Bengale tren dat
"
nU"&c An D9, ngU"Cri ta da phat hi�n ra c6 hai sinh v�t dau t6c xoa rii rnQ"i,
minh tran nhU" nh{lng ch9y theo va sinh song I§n trong m9t bay s6i. Nhfrng
ngU"Cri dan ban dia v6 cung SQ" hai, cho rAng d6 la hai con yeu quai. Khi ay,
c6 m{lt Giao si truyen dll.O ten la Singh den tt'r My, da dung cam tim hi�u,
Ian theo vet tich cua bay s6i. Qua nhien, m9t ngay kia 6ng da phat hi�n ra
c6 hai be gai I§n trong bay s6i d6. Singh dung vii Ii.re d� du6i nhfrng con s6i
gia, nh(r d6 Ctfu dU"Q"C hai c6 be nay. M9i ngU"Cri deu cho rAng hai c6 be nay
chinh la hai be gai tt'r nh6 kh6ng may bi s6i m� tha di va 16-n len trong hang
.
SOI.
,

Hai c6 be dU"Q"C Ctfu ve nhrmg kh6ng ai biet la con cai nha ai. C6 gai nh6
khoang ba tubi, dU"Q"C d�t ten la Anlala, con CO gai 16-n cht'rng tam tubi, dU"Q"C
d�t ten la Kamala. Tuy da dU"Q"C Ctfu ve song v&i the gi&i cua loai ngU"Cri,
song do tt'r nh6 hai c6 be da bi mat di qua trinh giao dvc s61n nen tat ca
nhfrng hi�n tU"Q"Ilg tam ly cua con ngU"Cri deu bi mai m9t hoan toan. D�c
di�m khac bi�t r5 nhat cua hai c6 be nay la:

Thrr nhat, kh6ng chiu m�c quan ao, neu bi bat ep m�c quan ao cling
kh6ng biet c&i, h9 thU"6ng dung m6ng cao rach quan ao. Hai c6 be tuy�t
nhien kh6ng c6 cam giac xau h6 cua con ngU"Cri.

Thrr hai, kh6ng chiu an thrrc an chin cling kh6ng an cac 109i ngii coc va
lU"ong thi.rc, chi an thit song, ga song, th�m chi an ca thit d{lng v�t da thoi
rfra. Hai c6 be thich uong sfra bo, nhrmg neu dB sfra ra dat hai c6 be se
 .
,,
11em.

Th\r ba, khong chiu di ngu cung khong chiu dap chan, khi ngu thtrbng
nAm sap dtr&i dat ma khong sg l9nh. Hon nfra, hai co be thtrbng ngu ngay
va chi ho9t d9ng vao ban dem, th�m chi nrra dem con treo ra ngoai crra cat
tieng hu.

Th{r ttr, khong biet d\rng, cang khong biet th�ng ltrng di l9i.

Th{r nam la khong biet n6i chuy�n, khong n6i dtrQ'C tieng ngtrCri Va d�c
bi�t la khong biet ctrCri. CtrCri la m9t hi�n ttrgng tam ly rieng chi c6 & con
ngtrCri. Hai co be nay ca ngay khong ctrCri, net m�t luc nao cung nghiem
nghi.

Th{r sau, xuc giac thu9c ve hai co be VO cling mfin cam, d�c bi�t khong
ra mo hoi. Hai co be tra bong toi, thich tiep c�n v&i cac loai d9ng v�t khac
nhtr ch6, son dtrong...

Tat ca nhfrng bigu hi�n cua con ngtrCri cua hai co be nay dii bi bien mat,
n6i gi t&i tri tu�! Day hoan toan la do trong qua trinh sinh tru&ng phat
trign, niio b9 cua hai co be dii mat di nhfrng anh htr&ng ve moi trtrbng song
CUa con ngtrCri, no khong dtrgc tiep nh�n bat Clr sir giao dl,lC nao ngay tlr
dau. Ngoai ra, hai co be con phai thich nghi v&i CUQC song cua loai s6i, v�y
nen tri tu� tiem �n CUa h<;> bi vUi lap la dieu het Slrc tir nhien Va dtr0ng nhtr
khong thg bu dap 19i drrgc.

Neu chung ta nghien Clru ve sir tru&ng thanh cua cac danh nhan tl'r c6
chi kim, ca & trong ntr&c va ngoai ntr&c, chi can chung ta tim thay nhfrng ttr
li�u ve sir phat trign trong nhfrng nam thang dau dCri cua h<;> se c6 thg
ch\rng minh dtrgc rAng, tri tu� phi pham va nhan each cao thtrgng cua h<;>
thtr0ng CO moi quan h� v&i nhfrng trai nghi�m CUQC song Va sir giao dl,lC
thCri tha au. The nhtrng, th�t dang tiec la cac nha ghi chep l9i khong higu
ho�C xem nh� vai tro CUa giao dl,lC ngay tlr giai do9n dau nen thtr0ng hiem
khi ghi chep l9i nhfrng cau chuy�n thu vi ve thCri tha au cua cac danh nhan.
H<;> khong he nghi rAng sir SO' xuat nay l9i gay ra nhfrng mat mat l&n trong
qua trinh trtr&ng thanh cua cac nhan tai.

Giao dvc s&m qua trinh giao dvc

dwvc tie'n hanh trong giai do\ln tri
 tu� con ngtrOi phat tri�n nhat, vi the'
no mang l�i nhfrng anh htr<Yng sau
sA c nhat

Trong tr;:ti thirc nghi�m d(lng v?t cua Lorenz(*) c6 nuoi nhling chu thien
nga xam. M9t Ian, khi quan sat nhling chu thien nga xam m6 VO chao dm,
ong nh?n ra m9t hi�n tl.l'Q'Ilg het SlrC ki 19: Kg tir luc m6 VO bo ra the gi&i
ben ngoai, chu thien nga se nh?n loai d9ng v?t dau tien ma chu trong thay
lam m�. Neu thien nga m� & ben chu khi chu dl.l'Q'C sinh ra, chu se thich
thien nga m�, nhrmg neu la ga m� ap tr\rng cho den ngay chu n& thi chu se
di theo ga m�. Gia dv khi ay chi c6 minh Lorenz & d6 quan sat chu, nhieu
kha nang chu se nh?n ong lam m�. Lorenz di t&i dau, m9t dan nhling chu
thien nga nho cung lac 11.l' di theo ong t&i d6. Lorenz di boi., nhling chu
thien nga cung nhay xuong nl.l'ac theo, th?m chi con m6 t6c va rau cua ong
m9t each het SlrC than m?t. Vi v?y, m9i ngl.l'Oi d�t cho Lorenz bi�t hi�u ''m�
thien nga rau dai".

Chinh sir vi�c nay da khien Lorenz tim ra m9t "chau Ive m&i". Ong thu
lam l;:ti thi nghi�m d6 m9t Ian nfra, khong dg bat Clr loai d9ng v?t nao & gan
khi nhling chu thien nga m6 VO ra dm, sau d6 ong nap kin m9t ch6 va l�ng
le quan sat. Trong m9t moi trl.l'<'>ng d6, nhling chu thien nga chi biet an va
choi.. Vai ngay sau, chung c6 thg song khong can t&i m�, vi the chung khong
he to ra quan tam khi nhling con thien nga l&n hon xuat hi�n.

Sau nhieu Ian thi nghi�m deu cho ket qua giong nhau. Lorenz g9i hi�n
tl.l'Q'Ilg h9c each nh?n m� trong nhling ngay dau tien khi cac loai d9ng v?t
dl.l'Q'C sinh ra la "thm ki khac sau an tl.l'gng ve m�". Neu dg la thm ki nay thi
ve sau nhling con v?t non khong thg ghi nh& dl.l'Q'C hinh anh cua m�. Day la
thieu s6t khong thg bu dap dl.l'Q'C.

ve sau, cac nha khoa h9c khac cung da lam rat nhieu thi nghi�m tl.l'ong
tirva da chfrng minh dl.l'Q'C sir ton t;:ti CUa "th(ri ki khac sau an tl.l'Q'Ilg Ve m�'',
vi dv nhl.l' nhling chu ga con phai mat nam ngay dg nh?n m�, nhling chu
cun con phai mat bay ngay dg h9c each dao 16 ... Ngl.l'Oi ta con g9i hi�n
tl.l'Q'Ilg d6 la ''th(ri ki m&n cam'', ''th(ri ki phat trign" ho�c ''giai do;:tn tot
nhat''.

V?y con ngl.l'Oi c6 giai do;:tn tot nhat cho sir phat trign khong? Tat nhien
la c6. Vi di;t nhtr m9t dfra tre sau khi sinh ra khong dtrqc & cung m�, chi nth
nam sau n6 se mat di cam giac than m?t, gan gui v&i m�. S\f phat trign cua
tri tu� cung giong nhtr v?y. Giai do�n tot nhat cho S\f phat trign tri tu� la
trn&c hai tu6i, giai do�n tot nhat dg nh?n biet m�t chfr la trn&c ba tu6i, giai
do�n tot nhat dg phat trign ttr duy toan h9c la trtr&c bon tu6i. C6 ngtrCri n6i
r�ng, neu m9t ngtrCri muon tr& thanh thien tai violon thi phai bat dau c6
hfrng thu luy�n t?p tt'r nam ba tu6i, m9t ngtrCri muon tr& thanh thay d�y
piano thi phai h9c piano trn&c nam nam tu6i... Nhfrng each n6i nhtr v?y c6
rat nhieu, vi the chung khong hoan toan dang tin c?y. The nhtrng, c6 m9t
dieu da dtrQ"C cac nha tam ly hQC Cong nh?n, do la tu6i SO" sinh den mfiu giao
(tfrc tt'r o-6 tu6i) la giai do�n tot nhat dg phat trign tri tu�. Neu dg l& giai
do�n nay thi ve sau, chung ta c6 danh nhieu tam huyet dg d�y aa con tre
den dau di chang nfra thi thanh qua thu dtrQ"C cfing rat it, th?m chi la ton
cong VO ich. Chinh vi the, chung ta nen d�c bi�t coi tr9ng khoang thCri gian
tt'r o-6 tu6i cua tre.

Tren the gi&i, ly lu?n ve giai do�n tot nhat cho S\f phat trign tri tu� nay
da dtrqc phat trign thanh "H9c thuyet tang giam". Tang giam c6 nghia la,
tre em cang nho tu6i, kha nang phat trign tri tu� cang l&n, va dong thCri kha
nang phat trign nay se giam khi tu6i tac ngay m9t tang.

Sau nhieu nam nghien cfru, nha tam ly h9c n6i tieng ngtrCri My
Benjamin Bloom da phat bigu: "Neu den nam 17 tu6i, tri tu� cua m9t con
ngtrCri c6 thg phat trign 100% thi vao nam 4 tu6i, tri tu� cua anh ta da phat
trign t&i 50%, den nam 8 tu6i phat trign t&i 80%, trong 9 nam tt'r nam 8
tu6i t&i nam 17 tu6i chi phat trign them 20%." Theo thuyet phat trign tri tu�
Makoto Shichida cua Nh?t Ban thi S\f tang giam nay giong nhtr m9t hinh
tam giac, tri tu� phat trign nhanh nhat luc 0 tu6i, d6 chinh la day cua hinh
tam giac, t&i nam 8 tu6i tri tu� se phat trign d�t den dinh cua tam giac, sau
d6 tri tu� khong thg d�t dtrQ"C nhfrng btr&c phat trign r5 r�t. N6i each khac,
tt'r sau 8 tu6i, con ngtrm chi tich luy them tri thfrc Va tj nang trong CUQC
song ma thoi.

M9t ngrrCri neu muon h9c am nh�c, h9c ngo�i ngfr, h9c my thu?t, h9c
bai hay h9c trnQ"t bang... deu nen tiep xuc v&i nhfrng th{r ay ngay tt'r khi con
nho, b&i le neu tiep xUC mu(\n Se rat kho dg dao t�O chuyen sau. Qua qua
trinh nghien cfru tat ca cac cao thu ca vay cua Trung Quoc va Nh?t Ban, toi
da phat hi�n ra r�ng, nhfrng ki�n ttr&ng cap 8, cap 9 dtrCrng nhtr deu bat
dau h9c chai CCr tt'r luc 5 tu6i. Han nfra, tren th\fC te, h9 tiep xuc v&i b9
mon ca vay thong qua nhiing Ian dtlng xem ngl.l'Cri l&n choi ca v6i niem say
me t9t d9. Dieu nay cho thay tiep xuc khi tutli con nh6 se mang l9i hi�u qua
16n hon nhieu. Con nhl.l' & tutli chung ta bay gia m6i bat dau h9c danh ca
vay thi giac mO' tra thanh mQt ki�n tl.l'Ong Ca vay cap 9 CO le phai danh dg
den kiep sau v�y!
"
Chung ta da nhac t6i hai co be ngl.l'Cri soi & An D9 & phan trl.l'&c. Vi da
mat di giai do9n tot nhat dg phat trign tri tu� nen vi�c d9Y db hai co be qua
th�t kho VO cung!

Amala tot hon m9t chut b&i khi ay co be m6i chi ba tu6i, nao b9 v§:n
con a trong th(ri ki phat trign. Thang thfr hai sau khi dl.l'Q'C drm ve v(ri CUQC
song cua con ngl.l'Cri, co be da co thg phat am va h9c noi, song dieu dang tiec
la th&i gian lrm l9i v6i con ngl.l'Cri cua co be qua ngan ngui, bay thang sau do
co be da qua d&i.

M�c du Kamala song lau hon, tuy nhien, dung nhl.l' nhiing gi Makoto
Shichida da noi, t6i tam tutli, tri tu� phat trign tl.l'ong doi viing chac,
Kamala tien bQ rat ch�m, vi�c giao d\IC gan nhl.l' khong CO tac d\lng v(ri CO
be.

Theo cac tai li�u ghi chep l9i thi, sau m9t nam day cong d9Y db, Kamala
m6i biet dtlng va t�p di vai bl.l'&c, roi sau do l9i bat dau h9c bo. D9y khoang
hai nam, co be m6i bat dau CU'Cri, the nhrmg chi khi phu nhan Singh au yem
om Kamala vao long mbi butli sang s&m, co be m6i mim Cl.l'Cri. Ba nam sau,
co be m6i co thoi quen ngu dem, ho9t d9ng ngay. Sau hon nam song cung
con ngl.l'm Va dl.l'Q'C d9y db cfin th�n, CO be m(ri CO thg noi dl.l'Q'C sau tlr don.
Khi ay, co be da 12 tutli. D9y 5 nam, co be m6i biet cam thia va uong canh;
sau nam m(ri noi dl.l'Q'C 35 cau ngan. Kamala mat nam 17 tucli, luc do CO be
chi co thg noi dl.l'Q'C 45 cau noi thl.l'ang dung trong sinh ho9t hang ngay.

Chung ta co thg thay rat ro r�ng, ngay ca vi�c phat trign ban nang cua
cac loai d9ng v�t cung chu yeu di�n ra trong giai do9n dau. Nghe noi, neu
muon ren luy�n m9t chu chim co gi9ng hot hay, thi ngay tt'r khi chu chim ay
m6i sinh ra phai dem nhot cung m9t chu chim tru&ng thanh biet hot khac,
dg chu chim non ngay ngay lang nghe tieng hot du dl.l'ong cua chu chim
tru&ng thanh. Nhl.l' the, chu chim non m6i co thg tt'r tt'r h9c each cat len
tieng hot thanh thot tuy�t di�u. Neu dg l& mat khoang th&i gian nay thi
ngay ca nhiing loai chim nhl.l' h9a mi hay bach linh deu khong thg s& hfru
gi9ng hot hay dl.l'Q'C.
 Giao dvc ScYm con la qua trinh boi
dtr<Yng nen n'en tang tinh each cua
·x . ,

mo1 con ngtrO'l

•

Tinh each CO vai tro C\l'C ki quan tr9ng trong S\l' tnr6ng thanh cua mai
con ngtr<'ri, chung ta se thao lu?n rieng ve van de nay & phan sau. M9t con
ngtr<'ri neu CO dtrQ'C ph�m chat Va tinh each tot at Se g�p nhfrng dieu may
man, thu?n lQ'i trong SUOt CUQC d<'ri; ngtrQ'C 11).i, neu mQt con ngtr<'ri do t\l'
hinh thanh cho minh tinh each khong tot, ho�c bi nhi�m cac th6i htr t?t xau
thi chac chan Se gay ra nhfrng moi nguy hl).i khon ltr0ng cho CUQC d(ri sau
nay cua anh ta.

Toi da thay nhfrng con ngtr<'ri c6 tinh each htr6ng n9i, thich S\l' co d9c.
Khi tiep XUC VOO hQ qua th?t khong biet nen noi gi, hQ th\l'C S\l' khien ngtr<'ri
ta c6 cam giac bi b6 bu(lc, bat an, lung tung va mat hfrng. D6 la do tir nho
hQ da t\l' hinh thanh cho minh thoi quen thich S\l' CO dQC Va hay th!;!n thung,
,., h"
xau o.

Con c6 m9t so ngtr<'ri khac tinh tinh n6ng nay, tho bl).O. Nhfrng luc VQ'
chong to tieng, chi m&i cai nhau vai cau da nem do, d?p v& bat dia, XO gay
ban ghe... Cai nhau xong danh phai ng?m ngui mua do m&i. Tinh trl).ng nay
l�p 11).i nhieu Ian, khien ban than h9 chim trong nai dau kh6 trien mien, chi
t\l' trach minh tir nho da hinh thanh nen tinh each khong tot, kh6 long kiem
che nbi ban than. �i CO nhfrng ngtr<'ri tnr6ng thanh luon VQi Vang hap tap,
khong th� ngoi yen m9t cha hay tinh tam d� cham chu d9c sach ho�c suy
nghi thau dao Ve mQt van de nao do, hQ khong th� chiu dtrQ'C nai CO don
m9t minh.

Mai Ian thay nhfrng canh ay, t\l' day long toi 11).i dang trao m9t nai buon
VO hl).n va tir noi th�m sau trai tim minh, toi muon keu g9i giao di;tc ngay tir
giai dol).n dau, can phai hinh thanh nen tinh each ca nhan cung nhtr tam
hon cua m9t con ngtr<'ri ngay tir th<'ri tha au.

Nen tang tinh each CUa mQt con ngtr<'ri dtrQ'C hinh thanh tir hi�n th\l'C
CUQC song a nhfrng nam dau d<'ri, noi nhtr l(ri cua Krupskaya: "Trai nghi�m
th<'ri tha au da d� 11).i nhfrng dau an rat sau sac trong CUQC d<'ri toi". lbuka
Masaru cung n6i, nhfrng thong tin c6 dtrQ'C khi con nho se in sau vao trong
nao giong nhtr mau va thit v?y, n6 se phat huy tac di;tng dai lau. Vi v?y, c6
m9t so ngtr<'ri tir nho dii t\l' hinh thanh cho ban than tinh each va thoi quen
xau, neu muon thay dBi cung th�t kho khan. TuBi tac cang l&n, con ngtr<'ri
ngay m9t gia di thi ttr duy va nep nghi cang ben r� sau hon.

Chung ta vira phan tich tam quan tr9ng cua giao d\lC s&in & bon
phtrong di�n tren, chung ta qua khong thg xem nh� vi tri cua no trong toan
b9 qua trinh boi dtr5ng nen m9t nhan tai. Giong nhtr AX.Macarenco dii
tirng danh gia: ''Nen tang CUa giao d\lC chu yeu dtr<;rc xay d\l'Ilg tir khi trtr&c
5 tuBi, no chiem t&i 90% chat ltr<;>ng cua ca qua trinh giao d\lc". Chuyen gia
nghien cfru ve giao d\lC tre em nBi tieng ngtr<'ri Italia Montessori - ngtr<'ri
SUOt mQt d(ri nghien cfru Ve giao d\lC tre em Va sang t90 ra phtrong phap
giao d\lc Montessori dii phat bigu khien nhieu ngrr<'ri phai kinh ng9c hon
nfra: "Mfrc dQ va tam quan tr9ng cua S\l' phat trign trong ba nam dau d<'ri
CUa mQt con ngtr<'ri. con 16n hon bat CIT mQt giai do9n nao trong CUQC dm...
Neu xet tir khia c9nh S\l' thay dBi cua v�n m�nh, kha nang thich frng v&i
CUQC song, kha nang chinh ph\lC the gi(ri ben ngoai Va nhfrng thanh Cong Se
g?t hai dtr<;YC trong ttrong lai thi S\l' dong gop trong giai do9n tlr 0-3 tuBi con
16n hon S\l' dong gop trong cac giai do9n khac tir sau 3 tuBi cho t(ri luc
nham mat XUOi tay CQng l9i".

T&i day, toi b6ng nh& ra m9t dieu, co ngrr<'ri dii tirng chat van toi:
"Nhfrng dieu ma ong giang rat day du, the nhtrng con co m9t digm ma toi
nghi mai khong ra, le nao con ngtr<'ri. nhat djnh phai dtr<;YC tiep nh�n S\l' giao
d\lC tot ngay tir giai do9n dau m(ri CO thg g?t hai dtr<;YC thanh Cong, neu nhtr
v�y, ong se giai thich cau ''girng cang gia cang cay" nhtr the nao?

Dung v�y, dich th\l'C la co nhfrng ngtr<'ri phai den bon nam mtroi tuBi
m&i thanh cong. Nhtrng khong qua kho de ly giai hi�n ttr<;>ng nay, nhfrng
>

ngtr<'ri. thanh Cong mUQn tren th\l'C te deu la nhfrng ngtr<'ri. CO S\l' phat trign
theo "hinh yen nma". H9 dtr<;rc tiep nh�n S\l' giao d\lC smn (can lrru y rAng,
S\l' giao d\lC tot ngay tir giai do9n dau khong nhat thiet phai la giao d\lC mQt
each t\l' giac, cung khong nhat thiet phai la d<;>c sach tir nho hay di h<;>c
s&in ... ) & cac mfrc d9 va hinh thfrc khac nhau, nhtrng do trong giai do9n
gifra CUa CUQC d(ri, hoan canh gia dinh khong tot, dieu ki�n CO h9n nen
nhfrng to chat tot cua h<;> roi vao th<'ri ki ''ngu quen"' b&i le h<;> khong dtr<;rc
di h<;>c nen danh dg 15- mat CCY hQi. Nhtrng sau do, do hoan canh tot hon,
ho?c la h<;> da g?p dtr<;YC th(ri CCY, luc ay, giong tot CQng v(ri nhfrng to chat trU
vi�t nhtr h9t giong tot dii gieo tir th<'ri thcr au, nay bat dau dam choi nay 19c
khi mtra xuan. Ket qua la, h<;> nhanh chong gianh dtr<;rc thanh cong.
 1'e B11-ch Th11-chC*l la m9t vi dv dign hinh. Ong dii dtrQ'c tiep nh�n si;r giao
dvc rat s&rn tir gia dinh, song vi gia canh ban han nen ong danh ng�m ngui
lam m9t ngtr<'ri th<{ m{>c lanh nghe. Tuy khong dtrQ'C dao t11-o chuyen sau
nhrmg tri tu�, si;r thong minh nh11-y ben, si;r tich luy van h6a cung nhtr niem
dam me ngh� thu�t vfin luon chay bong trong ong. Phai t&i tueli trung nien,
Te B11-ch Th11-ch m&i c6 ca h{>i thg hi�n minh, hO'Il nfra 111-i dtrQ'C Tir Bi
HongC*l giup d& nen rat nhanh sau d6, ong dii tr<'r thanh m{>t danh h9a.

Bat cfr m{>t thanh ti;ru nao cua con ngtr<'ri deu khong thg tach khoi cai
"goc'' cua n6, giao dvc to chat ngay tir giai do11-n dau chinh la nuoi dtr&ng
cai goc d6 va thuc dfiy mam to chat sinh trtr<'rng. M{>t cai cay c6 goc r� sau
m&i c6 thg sum se ttrO'i tot dg roi tr6 ra nhieu hoa thO'ID trai ng9t.

''Cho du la mot dt'ra tre binh thu:<'mg, chi can giao dttc dung each ciing
c6 th€ tr& thanh mot con ngu:Oi phi thu:<'mg ''.

Helvetius

''Neu mot dtra tre ba tudi dU:Q"C tiep xUC v&i cac phu:07!g di�n cua hQC
thuQ_t nhu: ngon ngfr va cac kiJ niing gidi quyet van de muon h07! sau
thang ho(i.c [au h07! nfra thi tu:07lg [ai no khong th€ thanh Cong trong hQC
tQ_p''

Leighton Le White

''Nen tang cua giao dttc chu yeu du:vc xay dvng tir khi tru:&c 5 tudi, n6
chiem t&i 90% chat lu:vng cua qua trinh giao dttc. Tir sau 5 tudi tr& di, tat
nhien van phdi tien hanh giao dttc, con ngu:Oi se tru:&ng thanh them mot
bu:&c di roi dom hoa, ket trai, nhu:ng bong hoa ma bg.n day cong vun
trong chiim soc thvc sv da c6 nv tir khi tru:&c s tudi''

AX.Macarenco
 GIAO DUC S PH D • •

..,(, """ � , '

BAT DAU BANG UA T NH

TH GIAO

s\l' phat trign cua nen khoa h9c t6i th�p nien 90 cua thekY 20 da mang
llj.i rat nhieu phat minh sang tlj.O, the gi(ri ngay nay dang (y vao the Clj.nh
tranh khoc li�t chrra tling c6. Con ngrr<'ri da y thfrc drrQ'c r�ng, khong nhiing
phai quan tam t6i gi6i t\l' nhien va xa h9i ma con can di sau nghien cfru
nhieu hon nfra ve qua trinh phat trign t\l' than. Coi tr9ng va tien hanh
nghien cfru qua trinh thai giao da du dg chung ta chfrng minh dieu d6. a
tinh An Huy c6 m9t em be s61n thong minh ten Vrrong Vi�t. Em la m9t
trong nhieu "than dong" cua Trn<'>ng ham th\l khai thac tri tu� tre giai dolJ.n
dau cua Vu Han. Vrrong Phi - cha cua Vrrong Vi�t cho biet, S\f thong minh
cua Vrrong Vi�t hoan toan la nh(r qua trinh giao d\lC s61n dl.l'Q'C bat dau tir
khi con & trong bao thai. Drr6i day toi xin d9c bfrc thrr ma anh da gill cho
to1 va1 nam trrrac:
A • ' " � '

"Toi c6 m9t niem tin viing chac vao hi�u qua cua qua trinh thai giao.
Trrr&c khi ket hon, toi da may man dl.l'Q'C d9c nhiing cuon sach ve sinh tot
Va giao d\lC tot do thay Va trung tam nghien cfru bien SOlj.n, Va toi cam thay
minh c6 hfrng thu nhat doi v6i qua trinh thai giao. Sau nay, khi VQ' toi mang
thai, toi luon ap U rat nhieu mong U'6'C tot d�p doi v(ri Chau, hi VQng Chau
sau khi sinh ra se thong minh lanh lQ'i, l&n len c6 thg gianh drrQ'C chfrc quan
quan toan h9c nhrr Tran Canh Nhu�n. Drr6i S\f hrr&ng d§:n cua thay, toi da
Cung "hQ'P tac" v(ri VQ' minh, di)_c bi�t chu y t(ri vi�C dieu chinh tam trlj.ng
cua co ay dg co ay luc nao cling cam thay vui ve, thoai mai. Ngoai ra, chung
toi cling rat chu tr9ng t&i che d9 s dinh du5ng tot cho m� va thai nhi. Khi
thai nhi trong bi;tng du<;rc nam, sau thang tutli, chung toi tn.rc tiep bat dau
tien hanh qua trinh thai giao.

Th{r nhat la cho thai nhi thu6ng th\rc am nh9c. Vi chu yeu la dg cho thai
nhi nghe nen toi d�t tai nghe len vling bi;tng cua V<;Y. Dg c6 thg kich thich S\f
phat trign ve tri tu� va cling la dg tinh cam cua chau du<;rc 6n djnh, toi l\fa
ch9n nhfing giai di�u nh� nhang, hang ngay cho chau nghe vao luc 6 gier
sang Va 9 gi(r toi, Clr lien t\IC nhu v�y, khong nghi ngay nao ca. Nhu the, toi
da co vfi thai nhi ho9t d9ng.
>

Thfr hai la dg cho thai nhi lang nghe nhfing cuon bang ghi am bAng
tieng Anh va nhfing n9i dung tri th\rc khac. Khi thai nhi du<;rc 8 thang tutli,
toi bat dau cho chau nghe gi9ng d<;>c cac chfr cai tieng Anh va nhfing do9n
h9i tho9i tieng Anh don gian, dong th<'ri cho chau nghe m9t each ngat
quang do9n bang toi ghi am gi9ng dem cua minh tir 1 t&i 100, cac phep
CQng trir don gian Va bang CUu chuong. Khong chi v�y, toi con cho chau
nghe cac chfr cai phien am tieng Han va ca cac bai hat, cau chuy�n danh cho
thieu nhi, cac bai tha eel ...

Qua vai thang tr\fC tiep tien hanh qua trinh thai giao nhu v�y, ''C�U h<;>c
sinh nho'' nay cua toi cuoi cung cling th\fC S\f den v&i the gi&i. D6 la m9t
"hoang trr' khoe m9nh v&i khuon m�t xinh xan, mai toe den nhanh, doi mat
ng<'ri sang m& to nhin xung quanh. Chau khong he quay kh6c. Tir d6, toi
cang quyet tam dg sinh linh be nh6 vira m&i chao d<'ri cua toi di theo con
du<'rng giao di;tc s6m. Ngay dau tien sau khi chau du<;rc sinh ra, toi da cho
chau nghe nh9c ngay t9i dau giu<'rng cua chau & phong phi;t san khien cac
bac si ng9c nhien VO cung.

Ye sau, chau be nha toi C\fC ki thong minh, m&i 8 thang tucli da biet
dung tay dg ra hi�u rAng minh da higu du<;rc vai tram tir don cua tieng Anh,
sau d6 chau con c6 h\rng thu v&i sach, tranh, ti vi ... H� than kinh cua chau
phat trign rat nhanh va kha nang tiep thu cling rat tot.

Len nam tutli, Vuong Vi�t da tr& thanh h<;>c sinh l&p 3 tru<'rng tigu h<;>c
Du<'rng Nhan Dan cua thanh pho Li;tc An. Chau h<;>c gioi deu tat ca cac mon,
nhung d�c bi�t say me h9i h<;>a va rat thich d<;>c sach, chau da c6 hai tac
phfim my thu�t du<;rc trung bay t9i trign lam my thu�t thieu nien nhi dong
cua tinh An Huy. ve kha nang tieng Anh, chau da c6 thg n6i du<;rc nhfing
do9n h9i tho9i don gian, c6 thg nghe, n6i, d<;>c, viet hang tram tir don, c6
thg t\l' viet m9t do9n van ngan hon 300 chfr, dung tir chu�n xac, hanh van
luu loat. Chau lu6n khoe mlj.nh, linh ho9t, vui ve va dtrQ'C thay yeu blj.n men.

Nhfrng trnbng h<;rp nhtr em be Vtrong Vi�t n6i tren qua kh6ng hiem. C6
rat nhieu em dtr<;rc li�t ke trong "Phtrong an O tu6i" deu da dtr<;rc thi;t htr6ng
qua trinh thai giao & cac mfrc dQ khac nhau. Tuy nhfrng th\l'C nghi�m trong
thCri ki mang thai ay cua cac b?c cha m� v&n con dang & giai do9n cam nh?n
va mieu ta, song n6 da m& ra cho chung ta m9t con dtrbng hoan toan m&i,
khien chung ta phai thay d&i nh?n th\rc va ttr duy. Dieu nay, cling giong
nhtr quan ni�m ve qua trinh thai giao con mer ho cua chung ta trong thCri c&
dlj.i cua Trung Quoc va S\l' th\l'C nghi�m ve qua trinh thai giao m9t each c6
keho9ch tren the gi&i ngay nay, tat ca deu cho chung ta thay m(\t dlj.O ly:
Thai giao c6 thg mang l9i nhfrng hi�u qua than kY va tuy�t di�u.

Nhi�m V\l cua khoa h<;>c la di tim cau tra lCri cho nhfrng van de ma con
ngtrCri khong nhin thay dtr<;rc, khong tr\l'C tiep cam nh?n va ly giai dtr<;rc. Tlj.i
sao thai giao l9i la m9t bi�n phap quan tr9ng de giao di;tc tre em m9t each
>

tich C\fC? D6 la vi n6 nuoi dtr5ng nhfrng mam non giau tri tu� ngay tir trong
bao thai, dg no CO thg phat trign Vtron len mlj.nh me Va dtrQ'C tiep nh?n anh
mi).t trCri sau ''con mtra" cua nen van minh nhan 109i.

Chung ta dirng bao gier xem thtrbng thai nhi, n6 kh6ng don thuan la
m9t "khoi thjt nh6 be" trong bi;tng m�. Chung ta nen biet r§.ng, thai nhi la
m9t tigu sinh linh c6 SlrC song mlj.nh me nhat trong vU tri;t. M9t h<;rp m
dtrQ'C tlj.O thanh tir S\l' ket h<;rp CUa cac tebao don trong tinh trung Va tr\rng,
tir m9t sinh mlj.ng nh6 be kh6ng nhin thay dtr<;rc, chi chin thang sau, thai
nhi da phat trign tr& thanh m(\t C<Y thg hoan thi�n Va m(\t bQ nao cao cap
nhat trong vii tri;t. Chi mat khoang thCri gian hon chin thang dg di het con
dtrbng tien h6a 3,86 tri�u nam tir m9t tebao don t&i b9 nao con ngtrCri cua
gi&i t\l' nhien, li�u c6 ki tich nao vi dlj.i hon chang?

Chfrc nang sinh ly va tam ly cua thai nhi gan nhtr phat trign dong b9.

M9t thang tu&i, h� thong than kinh thai nhi bat dau hinh thanh.

Hai thang tu&i, thai nhi bat dau xuat hi�n l&p VO nao. Thai nhi cling da
CO xUC giac, biet cam giac dau Va CO nhfrng v?n d(\ng giong nhtr bcri lQi.

Ba thang tu&i, mi�ng thai nhi c6 thg ch9m t&i tay va cuong ron, da biet
d9ng tac mut.

Bon thang tu6i, & thai nhi bat dau tir tir xuat hi�n cac phan Xlj. ch9y
tron, phan Xlj. phong ng\l', phan Xlj. mut Va phan Xlj. ho hap mang tinh kich
thich. Thai nhi c6 the nghe dl.l'gc nhling am thanh ben ngoai tu cung. Khi
>

ay, neu ngl.l'Cri m� uong nhieu nl.l'&c l9nh ho�c nl.l'&c soi, thai nhi se dlj.p th?t
mlj.nh va dfr d9i, dung tia sang ngat quiing dg chieu len bl,lng m�, nhjp d?p
CUa tim CO thg xuat hi�n S\l' bien d6i ro rang.

Nam thang tu6i, thai nhi bat dau c6 kha nang ghi nh&, neu dl.l'Q'C nghe
thay gi9ng n6i cua m� nhieu Ian se c6 cam giac an toan. C6 thg mut tay m9t
each kha thanh thl,lC. Chli'c nang cua th?n bat dau phat trign, dii c6 thg tigu
ti�n trong nl.l'&c oi. Sau khi uong nl.l'&c oi c6 thg thai ra thong qua ru9t non.

Sau thang tu6i, thai nhi bat dau c6 kha nang ngm dl.l'Q'C mui cua m� va
ghi vao trong tri nh&. S\l' v?n d9ng cua thai nhi khien nl.l'&c oi lac 11.l', kich
thich Ian da.

Bay thang tu6i, niio b9 thai nhi dii xuat hi�n cac nep nhan va dl.l'<'mg
riinh ro rang, c6 ket cau phli'c tlj.p, cac tebao than kinh gan giong v&i nguCri
trn&ng thanh. Thj giac cua thai nhi bat dau phat trign. Khi nghe thay nhling
am thanh ben ngoai, c6 thg cam nh?n thich hay khong thich, neu khong
thich thai nhi Se phan frng b�ng each mut tay (mQt SO tre SO' sinh sau khi
sinh ra c6 ken & tay). Dii c6 kha nang phat am.

Tam thang tu6i, thai nhi c6 thg nghe va phan bi�t dl.l'Q'C S\l' nh� nhang
hay mlj.nh me, mfrc d9 cao hay thap trong gi9ng n6i va nhling 109i am thanh
khac nhau (phan bi�t dl.l'Q'C S\l' khac nhau trong gi9ng n6i CUa bo Va m�)
dong thCri c6 nhling phan {mg thg hi�n S\l' mfin cam v&i chung. Cac gai vi
giac tren 11.l'Oi dii bat dau phat trign, c6 thg cam nh?n dl.l'gc vi dang va ng9t.
Thong qua cac thi nghi�m doi v&i tre sinh non cho thay, thai nhi thl.l'<'mg
thich vi ng9t.

Luc nay, thai nhi dii c6 S\l' phan bi�t ve ngu va thfrc, c6 khi m� ngu song
thai nhi l9i thfrc; biet phan bi�t gifra vui ve va khong vui ve. Ngoai ra, thai
nhi con c6 thg cam nh?n dl.l'gc nhling cam xuc vui mirng, kich d9ng, bat an
hay bi thl.l'ang cua ngl.l'Cri m� dong thCri c6 nhling phan frng v&i chung. Khi
tu cung cua m� co l9i ho�c bi de nen do tac d9ng tir ben ngoai, thai nhi c6
thg dlj.p mlj.nh vao tu cung dg phan khang!
 Sau chin thang, thai nhi c6 thg dtrQ'C sinh ra m{it each khoe m;:tnh.
Chung ta biet rAng, thai nhi da c6 day du Ive phu ngli t;:tng v&i chU-c nang
phU-c t;:tp va hoan thi�n; c6 thinh giac, thi giac, xuc giac, vi giac va khtl-u giac
ttrong doi m§:n cam, CO thg thoat ly khoi CUQC song a nh(r trong bvng IDE;!
v&i Stfc song tran tre. SU-c song ay kh6ng phai bat chQ't hinh thanh khi thai
nhi dtrqc sinh ra ma da ton t;:ti ngay trong qua trinh mang thai. T6i nghi, si.r
khac bi�t gifra m{it dfra tre SO" sinh Va thai nhi a giai do;:tn CUOi chi la rat
nho, ho�c c6 thg n6i rAng, d6 chi la si.r khac nhau qua vi�c sinh n& cua
ngtrCri IDE;!. Vi the, chfrc nang sinh ly va tam ly CUa tre SO" sinh phat trign
dong b{i, S\f phat trign CUa thai nhi cling ttrong t\f nhtr v�y, day la dieu
kh6ng thg choi cai.

Tat ca cac hi�n ttrQ'Ilg tam ly cua con ngtr<'ri c6 thg nay sinh va phat trign
can t(ri hai dieu ki�n: m{it la nen tang sinh ly CUa nao b{i Va hai la S\f kich
thich tt'r m6i trn<'rng ben ngoai. Tuy nao b{i cling nhtr chU-c nang tam ly cua
thai nhi con rat non n6t song nhiing tac d{ing kich thich tt'r m6i trn<'rng ben
ngoai cling la ket qua cua h� than kinh. Nhiing phan tl-ng tam ly con yeu 6t
nay CUa thai nhi la CO" Sa dg tam ly con ngtrCri tiep tvc phat trign trong cac
giai do;:tn sau. Vi the, chung ta tuy�t doi kh6ng thg xem nhE;! ma can phai
chu y den n6 dung each, do d6, tien hanh qua trinh thai giao la m{it vi�c 16n
dg giup thai nhi trn&ng thanh thu�n lQ'i.

Chung ta c6 thg d}nh nghia ve thai giao nhtr sau: Thai giao la qua trinh
giao dvc v(ri cac bi�n phap tting hqp dtrQ'C bat dau tlr luc mang thai, dieu
chinh hoan canh moi trtrCrng trong Va ngoai CO" thg IDE;!, tranh nhfulg kich
thich kh6ng tot anh htr&ng t&i thai nhi; mang den cho thai nhi nhiing kich
thich co lQ'i, thuc dfiy S\f phat trign khoe m;:tnh Ve thg chat Va tinh than CUa
thai nhi, CO lQ'i cho S\f trtrang thanh khoe m;:tnh Ve sau, dg thai nhi CO dtrQ'C
S\f phat trign toan di�n Va day du. Thai giao vtra la m{it phan quan tr9ng
trong qua trinh nghien Ctfu Ve sinh tot, vtra la digm khm dau CUa giao dvc
s&rn, la digm ket hqp hai hoa cua ca ba yeu to sinh tot, cham soc tot va giao
dvc tot.

V�y phai tien hanh qua trinh thai giao nhtr the nao?

C6 hai phtrong phap thai giao la thai giao tri.rc tiep va thai giao gian
tiep. T6i da t6ng ket m{it so phtrong phap thai giao di.ra tren nhiing tai li�u
lien quan Va S\f nghien Ctfu CUa ban than trong nhieu nam cung nhiing kinh
nghi�m cua cac h9c vien da dtrQ'C ham thv giao dvc ngay tt'r giai do;:tn dau,
dtr6i. day xin gi6i. thi�u tom tat dg m<;>i ngrr<'ri tham khao.

Thai giao gian tiep

Thai giao gian tiep la trong qua trinh mang thai, cha m� t90 ra cho thai
nhi nhfulg anh htr6ng tot doi v6i. S\l' sinh tru6ng Va phat trign CUa thai nhi,
dong th(ri tranh nhfulg anh htr6ng xau; lam cho ca m� Va thai nhi deu dtrQ'C
htr6ng mQt CUQC song V�t chat Va tinh than phong phu, day du, kfch thich
S\l' phat trign khoe m9nh Ve thg chat cling nhtr tinh than CUa thai nhi. Thai
giao gian tiep c6 ba phtrong di�n chinh:

1. Thai giao ve m�t dinh dtr&ng

Can chu y t6i. che d9 dinh dtr&ng hQ'P ly cho ca hai m� con trong giai
do9n mang thai. N6 khong chi don thuan la vi�c an no hay an cang nhieu
cang tot. Che d9 dinh dtr&ng can phai day du, cac 109i th\l'C phfim can phai
phong phu, an uong c6 quy lu�t va hap th\l m9t ltrQ'Ilg vira phai. Thong
thtrbng, thai ph\l m9t ngay can 1-2g protein va lg chat khoang cho 1kg
tr9ng ltrQ'Ilg ca thg. Ngoai ra, con can tang ctrbng ltrQ'Ilg hap th\l cac 109i
vitamin A, B, C, D, K. Trong giai do9n sau cua thai k)', nhi�t ltrQ'Ilg hap thu
can phai tang len tir 10% t6i. 25% so v6i. binh thtrbng nhrmg khong nen an
nhieu chat beo. Cac chat dinh dtr&ng nay c6 trong nhiing 109i th\l'C phfim
nao? Thong thtrbng, che d9 an hang ngay cua thai ph\l nhtr sau: khoang
4oog ngli coc, sog cac che phfim tt'r d�u, sog cac 109i rau xanh, khoang
lOOg cu d�u, khoang 5og-1oog thit n9c, ca ho�c trling, 25g gan lQ'Il, 1og VO
tom, lOg rong bign, lOg dau mer, 25g dtrbng do, lOOg hoa qua. Tat nhien,
ltrQ'Ilg thfrc an nhtr v�y khong phai la tuy�t doi ma chi la m9t con so tr&c
ltrQ'Ilg. S\l' phong phu cua cac 109i th\l'C phfim c6 vai tro rat quan tr9ng, cac
109i th\l'c phfim nhtr vt'rng, l9c, dao nhan, hoa htr6ng dtrong, tao tia, cua
bign, sfra, ca rot, co linh lang, cac 109i giap xac, cac 109i san phfim tt'r sfra va
cac 109i th\l'C phfim CO nguon goc hoang da... nen an neu CO dieu ki�n.
Khong nhfulg v�y, can chu y t6i. S\l' phoi hQ'P hai hoa CUa mau sac, htrong vi
va hinh dang cua cac m6n an, nen them toi va vi ng9t m9t each hQ'P ly.

Khi nghien cfru ve che d9 dinh dtr&ng danh cho thai ph\l, ban than cac
thai ph\l cling nen chu y la khong nen an qua no, an it va chia lam nhieu
bfra, an it muoi Va cac 109i th\l'C phfim d9ng long, it an cac chat mer Va cac
109i gia vi c6 tinh kich thich nhtr 6t, h9t tieu, khong nen an nhieu mi chinh
va do h(ip.
 2. Thai giao ve mi).t tinh than

Hi�n nay, tuy chtra phat hi�n ra moi lien h� ve mi).t tinh than tri.rc tiep
gifra m� va thai nhi, song dieu chac chan la, gifra m� va thai nhi co moi
quan h� tinh than gian tiep. Cac thanh phan hoa h9c trong mau dii gan ket
hai sinh mlj.ng l9i v&i nhau.

Nhfrng nghien cfru sinh ly h9c hi�n dll.i dii phat hi�n ra, tam tr9ng cua
ngtr<'ri m� se tri.rc tiep anh htr6ng t&i ltrQ'Ilg n9i tiet, ma cac v?t chat trong
nQi tiet Se theo mau tham vao ben trong CO' thg thai nhi, khien thai nhi tiep
nh?n nhfrng anh htr6ng tot hoi).c xau. Neu thai phv mang tam tr9ng cang
th�ng, lo au, SQ' hai hay buon rau thi tuyen to thtrQ'Ilg th?n Va hoc mon CUa
VO tuyen thtrQ'Ilg th?n se tang cao roi theo mau tham vao ben trong CO' thg
thai nhi khien tim thai d?p nhanh hO'Il, thai nhi co nhfrng err d9ng bat
thrrbng, so Ian d9ng thai th?m chi co thg tang gap bon Ian, trrrbng hQ'P
nghiem tr9ng con khien thai nhi bi di dlj.ng hoi).c ngtr<'ri m� bi say thai. Vi
v?y, nen y h9c cua Trung Quoc dii s61n canh bao cac thai phv: "Thai nhi
song nh<'r m�, m� va thai nhi co chung qua trinh ho hap, chung cam nh?n
vui buon, neu phat trign l�ch l9c se gay ra di t?t cho thai nhi".

Do do, trong qua trinh mang thai, cac thai phv can het SlrC chu y gifr cho
tinh than cua minh luon vui ve, tam ly khoe mlj.nh, nen nghi t&i nhfrng dieu
tot d�p trong ttrO'Ilg lai, ti.r tlj.o cho minh m9t moi trubng nh� nhang, thoai
mai va ttrO'i m&i, 109i bo nhfrng lo lang va phien niio, sinh ho9t dieu d9 va
quy cu. Ngoai ra, thai phv nen thtrbng xuyen thtr6ng th\rc nhfrng giai di�u
am nh9c du dtrO'Ilg, thtr6ng th\rc canh d�p cua thien nhien cung nhfrng tac
phfim ngh� thu?t tao nhii, nen d9c cac 109i truy�n dong tho9i, cac bai thO'
cung nhfrng cuon sach noi ve giao dvc tre em... Th?m chi, cac thai phv con
nen thtrbng xuyen ngam nhfrng em bup be do chO'i xinh xan va ttr6ng
ttrQ'Ilg r�ng roi day minh cling se co m9t d\ra con xinh xan va dang yeu nhtr
the... Ngay ca vi�c cac ba m� ngoi chai dau trtr&c ban trang digm cling la
m9t phan cua thai giao. Noi tom l9i, thai phv can gifr dtrQ'C cho minh cam
giac ng?p tran hlj.nh phuc, b&i le cam giac hlj.nh phuc ay se lam san sinh ra
cac chat n9i tiet co lQ'i, nh<'r do mang l9i cho thai nhi nguon dinh dtr5ng
tinh than phong phu nhat.

Trong qua trinh thai giao ve mi).t tinh than, ngtr<'ri chong dong m9t vai
tro VO cung quan tr9ng. Trong niem vui Strang sap dtrQ'C lam cha, ngtr<'ri
chong khong nen quen di trach nhi�m cua minh. Tat nhien, ngtr<'ri chong
can doi XU v&i ngu<'ri VQ' dang mang thai cua minh th�t than m�t, gan glii,
am ap Va tham thiet, luon CO gang d� dem den cho VQ' S\l' VUi tll'ai Va hai
hl.l'&c cling nhl.l' an Ui VQ', quan tam den CUQC song V�t chat Va tinh than cho
VQ'. Ngl.l'<'ri chong nen thl.l'<'mg xuyen drm VQ' di d?O, n6i chuy�n cling VQ', lam
ch6 di;ra tinh than vfing chac cho vg. Ngoai ra, trong qua trinh mang thai,
hai VQ' Chong nen hlj.n che sinh holj.t tinh d1,lC, trong ba thang dau CUa thai
k)' Va IDQt thang trl.l'CrC khi sinh tuy�t doi kieng giao hgp.

3. Tranh nhfing kich thich khong tot

M9t sinh m?ng nho be non n&t khong th� chju di;rng dl.l'Q'C bat k� si;r t6n
thl.l'ong nao, du la nhE;! nhat. Nhfing t6n thl.l'ong ma ngl.l'<'ri 16-n dl.l'<'mg nhl.l'
khong cam nh�n dl.l'Q'C, doi v(ri con tre l?i la nhfing t6n thl.l'ong sau sac. Vi
V�y, trong qua trinh mang thai, cha IDE;! thai nhi can bao V� con minh het
SlrC cfin th�n, CO gang tranh nhfing nguy h?i do cac kfch thfch khong tot gay
ra.

Thai phv can phai kieng rat nhieu thfr, quan tr9ng nhat la phai gifr cho
C<Y th� khoe ffilj.nh, tranh cac b�nh nguy h?i, bao gom ca vi�c khong dl.l'Q'C d�
bi cam cum hay nhi�m virut. Can phai tuy�t doi kieng uong rnQ'U va hut
thuoc la (phai kieng tru&c khi mang thai), cfin th�n khi sli' dvng thuoc (phai
dl.l'Q'C S\l' cho phep Va theo chi dfin CUa bac Si), can tranh CaC tia ph6ng Xlj.
chieu vao ngl.l'<'ri (bao gom ca vi�c khong tiep xuc v&i may tinh trong th<'ri
gian dai Va khong xem ti vi qua gan), khong tam nl.l'CrC qua n6ng, khong
dfim vao phan meo, khong nghe cac t?p am, khong to son do... Ngoai ra, tat
ca cac bi�n phap bao V� C<Y th� khoe ffilj.nh trong toan bQ qua trinh mang
thai va th<'ri ki & cfr, xet m9t each t6ng quat, chung deu n�m trong nhfing
n9i dung cua thai giao, cac thai phv nen nghe theo l<'ri khuyen cua cac bac si
san khoa va nhi khoa.

'

Thai giao trtfc tiep

Thai giao tri;rc tiep la khai ni�m dung d� chi vi�c SIT dvng nhfing thong
tin ben ngoai tri;rc tiep tac d9ng len thai nhi, khien tinh than cua thai nhi
vui Ve, hrmg phan, qua do kfch thfch S\l' phat tri�n Ve mi)_t tinh than cho thai
nhi. Dl.l'ong nhien, trong qua trinh thi;rc hi�n thai giao tri;rc tiep cling can tac
dQng t(ri ngl.l'Cri IDE;!, khien ngu(ri IDE;! CO tam trlj.ng VUi Ve, t\r do gian tiep anh
hl.l'&ng den thai nhi.
 Cac tebao than kinh trong b9 niio cua con ngtrCri se phat trign trong qua
trinh tiep nh�n cac thong tin kich thich tir ben ngoai, sir tiep xuc d9t xuat
gifra cac tebao than kinh khi truyen tai thong tin cling nay sinh nh<'r cac
kich thich d6. Thai nhi chu yeu tiep nh�n thong tin tir ben ngoai qua thinh
giac va xuc giac, vi the thai giao tri.rc tiep phan nhieu la thai giao thong qua
am thanh va v�n d9ng.

1. Thai giao thong qua am thanh

Thai giao thong qua am thanh bao gom thai giao thong qua am nhl;l.C Va
ngon ngfr. Khi dtrQ"C nam, sau thang tuBi, thai nhi da CO thg t�p trung Va yen
li).ng lang nghe nhjp d�p tir trai tim cua m�. Sau m9t thCri gian dii quen lang
nghe tieng tim d�p, thai nhi luc nay Se nghe dtrQ"C nhfrng am thanh nh�
nhang, em dju, mtrQ't ma, c6 tiet tau va c6 am lu�t. Trong the gi&i VO thfrc
cua thai nhi se san sinh ra biet bao dieu m&i l? va thu vj, dieu nay rat c6 lgi
cho sir phat trien cua tri tu� va tinh each linh hol;lt sau nay cua thai nhi.
>

Thai giao thong qua am nh?C con co thg gieo mam tai nang ngh� thu�t. M9t
b�nh vi�n & Ao dii tien hanh thai giao b�ng am nhl;l.C doi v&i 35 thai ph\l. ve
sau, trong so nhfrng drra tre dtrQ"C sinh ra c6 7 ngrrCri tr& thanh nh?c si, 2
ngtrCri tr& thanh di�n vien mua, nhfrng ngtrCri con l?i deu c6 kha nang cam
th\l am nhl;l.C tot.

Ngon ngfr cling la m9t hinh thrrc thai giao thong qua am thanh khac. E>g
thai nhi lang nghe tieng n6i cua cha m� se khien d?i niio cua thai nhi c6
nhfrng an ttrQ"Ilg dau tien ve ngon ngfr. Tuy thai nhi hoan toan khong higu
dtrQ"C y nghia CUa nhfrng }(ri noi do, song no CO thg lam quen v(ri ngfr am
ngfr di�u, tir d6 kich thich kha nang thich frng v&i ngon ngfr cua d?i niio sau
nay. Thai nhi trong nhfrng thang sau cung con c6 the phan frng l?i v&i l(ri
>

n6i. C6 m9t doi VQ" chong rat mi.re yeu thtrong nhau & bang Florida ntr&c
My, m6i sang s&m, ngtrCri chong thtr<'rng ap sat vao b\lng ngtrCri VQ" dang
mang thai cua minh va n6i v&i thai nhi dii hon nam thang tu6i trong d6:
"Ctrng a, bola bo cua con day, bo dang n6i chuy�n v&i con day!" M9t thCri
gian sau d6, chi can ngtrCri cha cat len tieng n6i than thtrong ay, thai nhi
lien d?p nh� dg thg hi�n sir phan frng l?i. Sau khi dtrQ"c sinh ra, m6i Ian drra
be keu kh6c chi can nghe thay cau n6i nay lien l�p trrc nin va m& mat nhin
khap xung quanh. Vi v�y, trong thCri gian mang thai, cha m� nen di).t ten yeu
cho con va thtr<'rng xuyen gQi ten n6, dg giup con thong minh va c6 tinh cam
6n djnh hon.
 2. Thai giao thong qua v?n d{ing

Xue giac va giac quan v?n d{ing cua con ngi.rCri deu c6 thg truyen t&i d;:ti
niio thong qua cac b6 day than kinh. Cung v&i S\l' phat trign niio b9 cua thai
nhi, khi dl.l'Q'C hai den ba thang tu&i, cac chi CUa thai nhi da CO thg v?n d{ing.
Roi rat nhanh ch6ng, nhfrng ho;:tt d{ing cua thai nhi tr& nen phong phu
hon: biet nuot, biet non, nham mat, mut tay, nam tay, ci.ra minh, d;:tp chan,
vi).n minh, dufii chan tay. Sau khi mang thai dl.l'Q'C hon thang, thai ph\l se
cam nh?n dl.l'Q'C S\l' v?n d{ing cua thai nhi. Day la nhfrng v?n d{ing mang
tfnh ban nang trong qua trinh phat trign CUa thai nhi. Vi v?y, tren CO' SU
nay, qua trinh thai giao thong qua v?n d{ing cua chung ta se kich thich cam
giac dl.l'Q'C XOa Va dl.l'Q'C v?n d{ing, giup thai nhi CO S\l' phat trign tot hon ca
.
" th"
ve at I"an tinh th"an.
e ch,.,

Thai giao thong qua v?n d{ing, thfr nhat la thi.rc hi�n d{ing tac xoa.
Ngl.l'Cri m� nKm nghi tren giIT<'>ng, toan than tha long, sau d6 di).t ng6n tay
len vling b\lng chfi thai nhi thl.l'0ng d;:tp roi an nh� va nang tay len. Hang
ngay nh� nhang thi.rc hi�n d{ing tac nang va an nhieu Ian, dan dan thai nhi
se c6 phan frng: M� an m{it cai, thai nhi d;:tp m{it cai. Day chinh la hi�n
tl.l'Q'Ilg "S\l' v?n d{ing thai nhi'' thu tj, CO thg kfch thfch S\l' phat trign CUa nao
' 'X ,
va d"Q man cam cua ca the. "
,

Thfr hai la khi thai ph\l mang thai dl.l'Q'C sau, bay thang da CO the XOa
>

thay dau va lrmg cua thai nhi, ngi.rCri m� c6 thg nh� nhang kich thich thai
nhi "di b9'' trong trr cung dong thCri cho thai nhi lang nghe nhfrng giai di�u
am nh;:tc du dl.l'ong.

Thfr ba la ban than ngi.rCri m� phai ti.r thi.rc hi�n cac d{ing tac khi mang
thai, t?p thg d\lC m{it each vira phai va hgp ly. T?p thg d\lC khong chi khien
thai ph\l cam thay khoe khoan, thoai mai hon ma con c6 lQ'i cho vi�c sinh
n&. Dieu quan tr9ng hon la, t?p thg d\lC con c6 thg kich thich thai nhi v?n
d{ing, thuc d�y S\l' phat trign ca ve thg chat I§n tinh than cua thai nhi.

V(ri thai nhi da dl.l'Q'C ren luy�n thong qua v?n d{ing, sau khi sinh ra cac
d{ing tac cua tre xuat hi�n s&in hon so v&i nhfrng dfra tre binh thl.l'Ong
khac, S\l' phat trign CUa CO' bap cfing tot hon, tay Se cang linh ho;:tt hon, ma
"tay linh ho;:tt thi dau 6c thong minh"' nhl.l' v?y se kich thich niio phat trign
m{it each ti.r nhien, con tre se cang khoe m;:tnh va thong minh hon.

Cuoi cling, toi muon gi&i thi�u m{it phl.l'ong phap thai giao huyen bi
mang ten ''thu�n theo le TI.r nhien". Gifra mli) va thai nhi dU"bng nhU" c6
chung ''cam \mg tam linh". Ngl.l"oo mli) nghi gi, h9c gi, thai nhi deu c6 thg
tiep nh�n nhfmg anh hU"6ng cua n6. Vi v�y, ngU"OO mli) c6 thg dl).y dfra con
thO" trong bvng minh nhU" dl).y m{>t h9c sinh tigu h9c, ti.r minh len l&p cho
con bAng ngon ngfr cua rieng ban than. Hi�u qua than kY cua phU"O'Ilg phap
thai giao nay se dU"Q"C bigu hi�n & dU-a tre sinh ra sau nay, toi cung khong ro
vi nhfmg nguyen nhan cua hi�n tU"Q'Ilg d6 la do dau.

Tac gia cua cuon Thai nhi la nhan tai la m{>t ci).p VQ" chong, ngU"OO chong
la m{>t cong dan My ten Sisedike, VQ" mang quoc tjch Nh�t ten Saneko. HQ
da ap dvng phl.l"O'Ilg phap thai giao di).c thu dg boi dU"5ng nen bon co con gai
than dong cua minh. Co con gai dau long ten Susan 11 tu6i dang theo h9c
l&p sinh vien di.r bi cua trubng Dl;li h9c Maskin Grid, co con gai thrr hai ten
Stacey 9 tu6i dang h9c l&p 10, co con gai thU- ba ten Stephanie dang h9c l&p
7 va co con gai ut ten Jaina dang & nha ti.r h9c chU"O'Ilg trinh cua h9c sinh
l&p 5. Chi so IQ cua ca bon co be nay deu tren 160. Dieu kill). la, trong qua
trinh thai giao, cha mli) co be luon tien hanh "h9i thol).i'' v&i thai nhi, vi the
khien cac co be sau khi sinh ra khoang hai tuan da biet n6i, ba thang da c6
kha nang n6i chuy�n. Si.r phat trign ve kha nang hol).t d{>ng cua cac co be
cung nhanh ch6ng khac thU"bng, sau sau thang da h9c di dl).i tigu ti�n bAng
bo, sau chin thang da bat dau t�p di.

Ki tich ay khong khoi lam chan d{>ng nU"CrC My, n6 dan tr& thanh m{>t de
tai khien m9i ngU"oo tren khap the gi&i soi nbi binh lu�n. Saneko da thi.rc
hi�n "PhU"O'Ilg phap thai giao Sisedike" cua chong nhl.l" the nao trong thi.rc
ti�n? Ba hat cho con nghe v&i gi9ng dju dang, uygn chuygn dg con lang
nghe dU"Q"C nhfmg am thanh day ap S\f tuy�t di�u cua CUQC song. Luc nao ba
cung nh(r t&i S\f ton tl).i cua con va thU"bng xuyen tro chuy�n cung con. Roi
ba giang cho con nghe ve h{>i hol)., kg cho con nghe cac cau chuy�n, khi di
tan b9 ben ngoai luon luon chu y nhin nhieu, nghe nhieu va nghi nhieu. Khi
thai nhi dU"Q"C nam thang tu6i, ba dung nhfmg manh giay phat sang dg dl).y
chfr cho con, dl).y con h9c toan, lam quen v&i cac phl.l"O'Ilg phap tinh toan va
cac hinh ve; giang cho con nghe ve dung khi, chinh nghia va tinh bl).n, dem
den cho con nh�n thfrc Ve cac S\f V�t, Ve t\f nhien, con ngl.l"OO Va xa h{Ji ...
NgU"oo binh thU"bng trong thay canh ay deu cho rAng, ngU"oo m!i! nay mac
b�nh "than kinh".

Toi nghi, day la m{>t phl.l"O'Ilg phap thai giao C\fC ki hi�u qua. C6 le, d6 la
nh(r tac dvng cua n{>i tiet ben trong CO' thg mli). Bat kg m{>t hol).t d{>ng tinh
than, tri tu�, tinh cam hay ho9t d9ng y chi nao cua con ngrrCri cling deu san
sinh ra n9i tiet v&i nhiing tinh chat khac nhau. Cho du t&i nay con ngrrCri
v§:n chrm nh?n thfrc Va phan tich dl.l'Q'C Cl,l th� nhfrng v?t chat hoa hQC Va
sinh h9c khac nhau ay thi chung v§:n ngam anh hrr6ng t&i si;r phat tri�n cua
thai nhi. NgrrCri m� cua bon co con gai than dong n6i: "M9t trong nhiing
van de CO' ban cua phrrang phap thai giao Sisedike la thi giac h6a cac 109i si;r
v?t, sau d6 truyen d9t cho thai nhi. Tr& ng9i 16n nhat cua n6 la tam tr9ng
phfrc t9p, khong yen bn va hay hoang hot cua ngrrCri m�''. Tam tr9ng cua
ngrrCri m� on dinh, vui ve cung v&i si;r t?p trung chu y vao m9t vi�c nao d6
>

(khi t?p trung duy nhat vao vi�c d9Y thai nhi nh?n biet m9t si;r v?t, SIT dvng
do v?t, cac tranh ve hay tl.l'6ng tl.l'gng thi giac hoa... ) thi nhieu kha nang
trong CO' th� CUa ngl.l'Cri m� Se san sinh ra mQt lrrgng 16n nhfrng v?t chat
sinh h6a trrang frng va c6 lQ'i cho thai nhi, tir d6 mang l9i cho thai m9t
nguon dinh drr6ng tinh than va nhiing to chat tiem �n d� phat tri�n tri tu�
m9t each tot nhat.

Thai giao vira la m9t mon khoa h9c lau dCri va cling la mon khoa h9c
non tre nhat. N6i va mieu ta ve thai giao da c6 den hang ngan nam lich SIT,
song nhiing nghien cfru ly lu?n va thi;rc ti@n khoa h9c cua n6 m&i chi dang
& giai do9n ch?p chiing. Nhiing nghien cfru ly lu?n va thi;rc ti@n hi�n nay
deu chrra du d9 hoan thi�n va thanh thvc, vi the n6 chi c6 tac dvng gQ'i m&
d� m9i ngrrCri tiep tl,lc di sau nghien cfru va tim hi�u nhieu han nfra. Mong
r�ng, cac b?c cha m� neu cam thay c6 hfrng thu v&i thai giao, chi can khong
c6 cac ho9t d9ng thai giao mang l9i tac dvng phv cho thai nhi (can chu y
khong nen tuy y li;ra ch9n cac may trg giup cho qua trinh thai giao, cac cuon
bang thai giao cling nhl.l' khong nen dung tay an qua m9nh vao thai nhi), tat
ca cac phrrang phap khac deu c6 th� ap dvng m9t each hgp ly, thIT nghi�m
m9t each chuyen can va c�n th?n. Toi tin r�ng, cung v&i vi�c tuyen truyen
tich ci;rc ki�m soat vi�c gia tang dan so va nang cao to chat dan so ngay m9t
sau r(\ng han, qua trinh thai giao Va giao dl,lC ngay tir giai do9n dau Se dl.l'Q'C
m9i ngrrCri coi tr9ng han nfra, hap d§:n nhieu ngrrCri lam cong tac giao dvc
di sau nghien cfru Va thi;rc nghi�m, dl.l'Q'C xi[ hQi Cong nh?n Va dl.l'Q'C dong
dao m9i ngrrCri ung h9.

Toi con nghi, neu c6 ai d6 di tim lCri giai dap cho nhiing dieu bi �n trong
"Phrrang phap thai giao Sisedike'' m9t each tri�t d� tren CO' s& si;r tien b9
cua sinh ly h9c, tam ly h9c, nao khoa va y h9c thi ngrrCri ay da c6 cong hien
vi d9i cho si;r phat tri�n cua nhan 109i. Cho du la chi kham pha m9t phan
quan tr9ng trong "Phrrang phap thai giao Sisedike'' di nfra cling dang d�
dtrQ"C trao giai thtr6ng Nobel cao quy roi.

''Con du&ng & noi dau? &noi ma con nguOi ddm chan Zen vii. di qua,
con du&ng dut;rc m& ra tU: chinh nhfmg btti tam gai!''

L6 Tan

''Neu miJi m<)t thai nhi tren thegi&i nay deu dtrt;rc hap thµ dinh duiYng
tot trong qua trinh sinh tru&ng vii. phat triin, thi binh quan mi5i phut co­
thi no se co thi tang them 250.000 tebao."

Richard Leisitake
 ,

CO BE NG I SOI ALA
,_ ' ,A. """

CUNG LA OT ''THAN '

.

DONG''

Toi c6 m9t ngl.l'Cri bll.n, tir nho anh ta chrm bao gia an thjt lgn. Sau khi
tnr&ng thanh, hi�u r�ng thjt lgn c6 ch\ra nhieu chat dinh dl.l'6ng, hon nfra
khong an thjt lgn se rat bat ti�n khi tham gia cac bfra ti�c, v�y la anh blj.n toi
muon h9c each an thjt lgn. Ai nga, anh ta h9c an thjt lgn con kh6 hon ca
Uong thuoc, khong nhfrng an rat kh6 Sa ma con Clr an vao la non, vi v�y anh
ta danh tir bo y djnh nay. Ai bao anh ta tir nho chi an thjt bo CO" ch\r?

Nang li;rc h9c t�p cua tre nho VO cling tuy�t di�u. Neu dl.l'Q"C 16n len
trong m9t gia dinh c6 van hoa, n6 se tr& thanh m9t nhan tai ki�t xuat; neu
tnr&ng thanh trong m9t b9 l9c l9c h�u ngu dot, n6 se tr& thanh m9t con
ngl.l'Cri ngu dot tam thl.l'ang; neu 16n len cling v&i m9t bay s6i, n6 se tr&
thanh m9t d\ra be ngl.l'Cri s6i. L6n len & m9t quoc gia hay dan t9c nao, n6 se
hap thu dl.l'Q"C ngon ngfr, van h6a va t�p tvc truyen thong cua quoc gia, dan
t9c ay.

Chung ta nen tim hi�u xem tlj.i sao tre SO" sinh l9i c6 nang Ii.re h9c t�p kY
di�u den v�y? Suot ca ngay tir sang t&i toi, chung c6 th� ngoan ngoiin vui
chai ho�c cung c6 th� keu kh6c vang nha?

S& di nhl.l' v�y vi tre SO" sinh dang & vao ''giai do9n h9c each thich \mg
trong VO th\rc''. Day la giai do9n ma thien nhien dii ban t�ng rieng cho
nhfrng sinh mlj.ng nho be d� chung c6 th� h9c ban linh sinh ton. Chung c6
phtrong thirc nh�n biet the gi&i rat d9c dao, khong giong v&i nhfrng ngtrCri
da c6 nao b9 phat trign ttrong doi hoan chinh. M9t vai di).c digm dtr&i day
CUa tre SO' sinh CO thg keo dai t&i khi chung 16n hon mQt chut.

1. Vo thirc

Hay con g9i la y thirc tiem fin, hoi).c dang y thirc. Tre SO' sinh VO tri VO
giac, khong c6 ngon ngfr, khong c6 suy nghi va hanh vi.

E>i).c bi�t la tt'r khi sinh ra cho t&i luc hai tuoi, tre sO" sinh & vao ''giai
>

do9n vo thirc hoan toan", ban than chung khong thg biet dtrQ'c minh dang
lam gi, dang h9c gi, tat ca deu n�m trong mQt CUQC song hfin dQn, the
nhtrng luc nay tre l9i h9c dtrQ'C rat nhieu tri thirc, tri tu� phat trign t&i mire
toi da, sang tlj.o ra phan 16n nhfrng hanh vi cua m(lt con ngtrCri xa h(li. Tat
nhien, tre khong he hay biet dieu nay.

Chinh vi v�y, sau khi 16n len, con ngtrCri khong thg ghi nh& dtrQ'C trn&c
nam ba tu6i minh da song nhtr the nao. Neu con ngtrCri c6 thg ghi nh& dtrQ'C
nhfrng hanh vi h9c t�p cua minh trtr&c nam len ba thi giao dv.c s&m cung
khong khien m9i ngtrCri kh6 higu nhtr hi�n nay.

Sau khi len ba y thirc tiem fin nay dan suy yeu, the nhtrng phan 16n v&n
dtrQ'C lrru gifr l9i t&i khi trn<'rng thanh. Phan y thire tiem fin cua ngtrCri
trtr<'rng thanh cfing la mQt linh V\l'C nghien Clru quan tr9ng CUa tam ly h9c.

2. Thich nghi v&i hoan canh

Tre nh6 tt'r o-6 tu6i hoan toan la m9t loai sinh v�t cua moi trn<'>ng, chi
can nhfrng kich thich tt'r moi trn<'>ng khong VtrQ't qua kha nang chiu di;mg ve
sinh ly va tam ly cua tre thi tre c6 thg tt'r tt'r thich nghi v&i bat cir hoan canh
nao.
'

Neu blj.n cho tre mi).c it quan ao, n6 se khong SQ' l9nh.

Neu bll.n ton tr9ng tre, n6 se biet t\l' yeu thtrong va tran tr9ng minh.

Neu blj.n n6i cho tre ngon ngfr cua bon quoc gia, tre se niim vfrng dtrQ'C
khfiu ngfr cua bon ntr&c d6.

Neu bll.n coi tre nhtr m9t m6n do chm hoi).c qua yeu thrrong n6, n6 t\f
nhien Se tr(r nen ngang ngtrQ'C, buong tha Va y l9i ...
 Karl Marx dii rung n6i: "Con ngtr<'ri sang t90 ra hoan canh, ttrong ti;r
nhtr v�y, hoan canh cung sang t90 ra con ngtrCri''. Dieu nay dtrQ'C thg hi�n ro
nhat trong giai do9n thich nghi v&i hoan canh cua tre SO' sinh. Giai do9n tl'r
hon mi;>t tu6i tr& di, tuy nang li;rc thich nghi v&i hoan canh giam so v&i giai
do9n sa sinh song vfin con & mfrc cao.

3. C6 dtrQ'C si;r mfin cam

Neu tre nh6 dtrQ'C tiep xuc v&i mi;>t si;r v�t nao d6 s&in nhat, nhieu nhat
va thtr<'>ng xuyen nhat, vui ve nhat, chung se c6 si;r mfin cam, yeu quy va
tinh nguy�n tiep xt1c v&i si;r v�t d6 thtr<'>ng xuyen nhat.

Vi sao m9i di'.ra tre l9i yeu m� cua minh? Tinh yeu ma chung danh cho
m� qua khong CO each nao di�n ta b�ng l(ri dtrQ'C.

C6 ngtr<'ri cho r�ng d6 la do ttr chat bfim sinh va moi quan h� huyet
thong quyet dinh. Khong phai v�y! D6 hoan toan do m� la ngtr<'ri ma tre tiep
xUC SOOn nhat, nhieu nhat, thtrang xuyen nhat, vui Ve nhat, vi the tre CO
dtrQ'C "si;r mfin cam doi v&i m�". Neu sau khi sinh con ra, ngtr<'ri m� giao con
cho vU nuoi cham s6c, thi khong day nua nam sau, di'.ra tre ay se nhin m� de
cua minh nhtr ngtr<'ri xa 19, b&i vi n6 khong he thiet l�p nen dtrQ'C ''si;r mfin
cam doi v&i m� de'' ma thay vao d6 la "si;r mfin cam doi v&i vU nuoi".

4. Hinh thanh nen nhfrng an ttrQ'Ilg

Nhfrng an ttrQ'Ilg c6 dtrQ'C nhieu Ian trong giai do9n SO' sinh se khac sau
vao trong nao Va ben vfrng t&i mfrc CO thg di theo SUOt CUQC dCri, tra thanh
nhfrng khai ni�m co dinh cua mi;>t con ngtr<'ri.

Cach day khong lau, toi c6 ket giao v&i mi;>t ngtr<'ri b9n m&i. Ngtr<'ri nay
da xa que tlr nam tam tu6i, sau do bon ba, Ctr tru a nhieu nai ca trong Va
ngoai ntr&c, c6 thg n6i rat nhieu thi'.r tieng va phtrong ngfr khac nhau, nam
nay ong ay dii hon 70 tu6i. Qua gi&i thi�u, chung toi quen biet nhau. Sau
mi;>t hai Ian chung toi cung nhau n6i chuy�n, VQ' toi bao, ngtr<'ri b9n ay cua
anh chac chan la ngtr<'ri dia phtrong nao d6, b&i trong gi9ng n6i cua ong ay
c6 khfiu am cua ngtr<'ri nai d6. Dieu d6 qua khong sai vi suot hon 62 nam
qua, ngtr<'ri b9n nay cua toi vfin khong thoat ly khoi dau an cua tieng n6i que
nha. Xem ra, nhfrng dau an cua th<'ri tha au m&i th�t sau sac lam sao!

5. Kha nang ghi nh& thong qua an ttrQ'Ilg

 Tri nh& cua ngl.l'Cri tru6ng thanh bao gom tri nh& phan tich va tri nh& ly
giai. Vi d\l, dg ghi nh& m9t ngl.l'Cri, chung ta se l�p tfrc phan tich ngl.l'Cri d6 la
nam hay nfr, gia hay tre, cao hay thap, beo hay gay... The nhrmg, tri nh& cua
tre SO' sinh khong can Va cfing khong thg phan tich hay ly giai nhl.l' v�y, no
hoan toan ghi nh& nh<'r nhfrng an tl.l'Q'Ilg c6 dl.l'Q'C. B9 nao cua tre SO' sinh se
Ch\lp l9i hinh anh giong nhl.l' mQt chiec may anh, Se ghi l9i am thanh giong
nhl.l' mQt chiec may ghi am. Khu V\l'C ghi nh(r trong bQ nao CUa chung giong
nhl.l' m9t CUQn phim quay ch�m, chi can chieu di chieu l9i vai Ian la c6 thg
ghi nh& dl.l'Q'C ngay.

Tre SO' sinh ghi nh(r cac S\l' vi�c, nam vfrng ngon ngfr, nghe nh9c, xay
d\l'Ilg hanh vi ... deu nh<'r vao kha nang ghi nh& "cam quan" nhieu Ian. Kha
nang ghi nh& nay VO cung hi�u qua.

Bl.l'CrC sang lfra tutli m&i, kha nang ghi nh(r thong qua an tl.l'Q'Ilg nay v�n
rat m9nh, kha nang ghi nh& thong qua ly giai da bat dau xuat hi�n, vi the,
chung ta vira can phai t�n dl,lng kha nang ghi nh& thong qua an tl.l'Q'Ilg, Vl'ra
nen phat trien kha nang ghi nh& thong qua ly giai.
>

6. Higu S\l' vi�c thong qua tinh huong

Tre nho ly giai S\l' v�t khong can t&i tl.l' duy suy lu�n, cung khong can
phai giai thich ma tri tu� CUa chung CO thg higu dl.l'Q'C cac S\l' vi�c thong qua
nhfrng tinh huong trong CUQC song mQt each t\l' nhien.

Hang x6m nha toi c6 m(lt chau be hai tutli, chung toi thl.l'<'rng gQ'i y dg
chau n6i chuy�n va hay hoi chau: "Bo chau di dau roi?'' Luc dau, co be tron
xoe doi mat nhin toi khong higu, cung khong tra l<'ri. V�y la, toi ben n6i v&i
chau: "Bo di lam roi''. D9Y vai Ian nhl.l' the, ve sau khi toi hoi, chau cung biet
n6i: ''Bo chau di lam roi". Nhrmg ve CO' ban, chau khong higu nghia cua tir
"di lam" la gi. Luc nay, neu ngl.l'Cri 16n giai thich v&i chau: "Di lam c6 nghia
la t&i m9t dO'Il vi nao d6 lam vi�c, lao d(lng thay vi lao d(lng & nha"' chac
Chan cang giai thich Chau Se cang cam thay mO' ho. Nhrmg, b9n dirng lo
l�, � �a m� th<'ri � � h9i, �h � bo ri� ra kh6i � m&
butli sang va tr& ve m6i butli chieu, thay ngl.l'Cri l&n kg nhfrng chuy�n xay ra
nai Cong s&; roi tinh CCr chau dl.l'Q'C bo dl.l'a t(ri CO' quan chai, chau t\l' nhien
se tir tir higu ra di lam la gi.

Tre nh6 tir giai do9n khong c6 ngon ngfr, khong biet tl.l' duy, khong higu
dl.l'Q'C bat kg tir ngfr nao cho t(ri giai do9n nghe dl.l'Q'C, higu dl.l'Q'C Va quen v(ri
ngon ngfr, nh?n biet the gi&i. Ki tich nay la ket qua cua qua trinh linh h(ii.

Nhfrng S\f v?t dtrQ"C de c?p den trong ngon ngfr rat nhieu, rat phfrc tl;lp
Va rat r(ing, the nhtrng tre nho deu CO thg higu dtrQ"C.

Th?t ra, ngtr<'ri 16n nen higu dieu nay, khong c6 gia dinh nao dl).y con tre
bAng each giai thich ca. Vi di;t nhtr khong thg dl).y m9t tre SO" sinh ba thang
tu6i nh?n biet m� cua minh bAng each n6i v&i n6 rAng: ''Con a, day la m�
CUa con, m� la ngtrm phi;t nfr da sinh ra Va nuoi nang con, la VQ" CUa bo... "

Chung ta khong can dl).y tre SO" sinh nhfrng tri th\rc thong thtr6ng CO"
ban, ciing khong can phai giai thich qua nhieu. Chung ta can tin ttr<'mg
rAng, trong d<'ri song phong phu v&i S\f quan sat, giao tiep va d9c higu cua
tre, tre co kha nang linh h(ii rat tot. Dieu nay dung v&i ca tre SO" sinh va h9c
sinh tigu h9c. The nhtrng, cac tru6ng mfiu giao va tigu h9c cua chung ta ll).i
c6 niem tin chac chan vao phtrO"Ilg phap giao di;tc thong qua giang bai va
giai thich, do d6 khong thg lam phong phu cac tinh huong khac nhau trong
d<'ri song cua tre, khong de cao vi�c cho tre xem nhieu tranh anh va d9c
higu, khong tin rAng tre c6 thg higu dtrQ"c, ma luon luon bat tre phai h9c
thu9c cac tir ngfr dtrQ"C giai thich, th?m chi den vi�c tre nh?n biet cu cai hay
ca rot ciing phai dtrQ"C giang dl).y trong tru0ng mfiu giao. Day la ''nfii bi ai
cua giao di;tc'', la S\f "lang phi sinh m�nh?'' Neu Golgi khong c6 nhfrng trai
nghi�m t\r CUQC song dl).i h9c Va qua trinh linh hQi thong qua dQC higu mQt
ltrQ"Ilg 16n sach v& ma chi nghe giang va h9c thu9c cac ket lu?n & tren l&p
tir tigu h9c cho t&i khi tot nghi�p khoa van, thi e rAng, the gi&i da thieu mat
m9t dl).i van hao 16n!

7. Ban nang mo phong

Tre nho co nang l\fC mo phong bfim sinh. cJ tren toi da kg cau chuy�n ve
m9t d\ra be chtra day thang tu6i da the ltr&i bat chtr&c ngtr<'ri 16n, day chinh
la S\f mo phong dau dm. Th\fC ra, trong giai dol).n tlr 0-6 tu6i, tre khong
ngirng mo phong, vi v?y t&i tu6i thanh thieu nien, m9i th6i quen hanh vi,
phtrO"Ilg phap suy nghi, tinh each Va phfim chat dl).O dfrc CUa chung ttrO"Ilg
doi giong v&i ngtr<'ri & gan chung nhat.

S\l" mo phong cua tre nho tuy chi la VO th\rc song luon luon phat huy tac
di;tng tirng gi<'r tirng phut. Tir an, mi).c, &, di ll).i, n6i, ctr<'ri, hat cho den thg
hi�n tinh cam, thoi quen, Sa thich Va t?p tinh deu la ket qua CUa S\f mo
phong m9t each VO th\rc. Vi v?y, khi dl).y da con tre, cac b?c phi;t huynh
dt'tng nen coi nhli! vai tro cua minh nhl.l' m{>t tam gl.l'OTig ve hanh vi, th6i
quen va ngon ngfr. C6 thg n6i rAng, m6i cu chi, m6i hanh d{>ng, m6i tieng
n6i, di�u CU'OO, ve m?t, htlng thu, s& thich, tinh each hay si.r tu dl.l'6ng van
h6a CUa cac b�c lam cha ffili! deu dl.l'Q"C d?t dl.l'&i S\r giam sat nghiem khac
nhat cung si.r mo phong ti mi nhat tren the gi&i nay.

Nhfrng b�c cha ffili! muon d9Y con thanh tai can phai nang cao si.r tu
dl.l'6ng cua ban than minh, b&i le b9n dang c6 m{>t chiec "may ghi am" va
"m{>t chiec may nghe tr{>m'' & ngay ben c9nh. Tre tir o-6 tucli c6 kha nang
mo phong rat 16n, vi v�y b9n nen lam m{>t tam gl.l'OTig sang cho tre noi theo.

s. Di tim htlng thu

Nhll' m{>t le ti.r nhien, tre luon cam thay nhfrng si.r v�t sinh d{>ng, 19 lfim,
tl.l'O'i m&i va c6 tinh tiet th�t thu vi, do d6 chung tinh nguy�n nhin, nghe, sa
Va chm nhfrng do V�t ay. Vi la IDQt ngl.l'OO khach m&i CUa the gi&i nen tre SO"
sinh luon c6 htlng thu v&i tat ca cac si.r v�t va tinh nguy�n tiep xuc v&i cac
V�t kich thich ma chung CO thg chap nh�n dl.l'Q"C trong ph9m vi cam giac CUa
minh. Chung dl.l'ang nhl.l' khong biet li.ra ch9n.

Trong con mat cua tre SO" sinh, m{>t chiec tern cung 19 Ifim, ki 19 va m&i
me nhl.l' m{>t chfr Han, chung deu la nhfrng thi'.r do ch<ri hay m{>t cay g�y
nho nho ma tre c6 thg dung dau ng6n tay dg sa va nam. Kham pha nhfrng
thi'.r ay deu mang l9i cho tre niem vui nhl.l' nhau. D6 chinh la si.r ''kham pha
khong li.ra ch9n" CUa tre SO" sinh, chung cam thay tat ca IDQi thfr deu m&i
me.
'

Vi the, day chinh la giai do9n d9Y tre d� dang nhat. Cho du thoo gian t�p
trung chu y cua chung rat ngan di nfra, song chung cung luon ngoan ngoiin
nghe theo si.r chi huy cua b9n, b9n c6 thg cam, c6 thg chi va n6i cho tre nghe
ve m9i si.r v�t si.r vi�c, trong nha va xii h{>i.

Nhrmg cung v&i si.r 16n len ve tu6i tac, do tre c6 si.r mfin cam v&i nhfrng
n{>i dung khac nhau, nen niem htlng thu cua tre trong giai do9n tir m{>t tu6i
tr& di dii c6 si.r li.ra ch9n, b&i le chung dang bl.l'&c vao "thoo ki h9c t�p de
'

thich nghi bAng si.r say me'' va ''thoo ki hl.l'6ng t&i d{>c l�p". Luc nay, ve m?t
sinh ly, tre dii c6 nang Ii.re ho9t d{>ng m9nh hon, ve m?t tam ly dii c6
khuynh hl.l'6ng cua rieng minh, khong phai luc nao cung nghe theo si.r chi
huy cua ngl.l'OO 16n nfra. Vi v�y, ngl.l'oo ta con gQi day la "thoo ki phan
khang". Them vao d6, ngon ngfr cua tre dii bat dau phat trign, dan dan
chuy�n tir giai do9n VO th\rc sang giai do9n c6 y th\rc, kha nang ttr duy va
kha nang ttr<'>ng ttrQTig cung bat dau phat tri�n, tir vi�c ghi nh& thong qua
an ttrQTig dan phat tri�n t&i vi�c ghi nh& bKng each ly giai.

The nhtrng, xet m9t each t6ng th�, luc nay tre v§n & thCri ki qua d9 tir VO
th\rc len c6 y th\rc. Neu chung ta nam chac dtrQ"C hai phtrong di�n la ''kich
thich niem say me'' Va ''boi dtr5ng tinh d(>c l?p", thi tren CO" Sa phat tri�n
CUa tre SO" sinh, too 6 tu6i, bQ nao CUa tre Ve CO" ban da ttrong doi hoan
thi�n, du d� boi dtr5ng nen m9t tre thong minh s&m.

Con ngtrCri can phai nh?n th\rc l9i ve tre tir o-6 tu6i. Ngoai vi�c nghien
Clru sau hon nfra di:\c di�m CO" th� Va tam ly CUa chung ra con phai tim hi�U
cac quan ni�m Ve tre em tlr may ngan nam nay, xuat phat tir S\f phat tri�n
mm nhat Ve sinh ly hQC Va tam ly hQC hi�n d9i d� phe phan nhfrng thanh
kien giao dvc l�ch l9c.

Nhfrng quan ni�m l9c h?u va thien l�ch ve giao dvc tre em bao gom:

? ' ?

Quan diem thien l�ch ve ''trtidc tuoi di h9c''

Theo quan di�m nay, vi�c tre tlr 0-6 tu6i CO hQC hay khong dtrong nhien
khong phai la van de cap bach, dieu quan tr9ng nhat la chu y t&i che d9
dinh dtr5ng, bao v� tre khoe m9nh va de tre dtrQ"C vui chai.
>

Ai cung biet, thCri gian la th\r quy gia nhat, thCri gian chinh la vang b9C,
la hi�u suat dong thCri cung la sinh m�nh cua con ngtrCri. Li) Tan dii tirng
n6i, liing phi thCri gian cua ngtrCri khac chinh la ttr&c do9t tien cua va lam
h9i CUQC dCri cua ngtrCri d6. Song, tir may ngan nam nay, xii h(>i chung ta
luon c6 quan ni�m sai lam rKng, giai do9n tir o-6 tu6i chinh la khoang thCri
gian "re tien" nhat. B9n hay xem, tre khong c6 kha nang lao d(>ng, hQc t?p,
l9i con phai c6 ngtrCri quan tam va cham soc, th?t khong biet phai lam the
nao d� khai thac thCri gian cua con tre.

C6 nhfrng trtr<'>ng mam non quy djnh, 11 gier 30 trna bat dau cho tre di
ngu, t&i hon 3 gier chieu m&i gQi tre th\rc giac, m6i m9t bu6i trtra ngu hon
bon tieng dong ho, cang ngu nhieu cang khien tre mv mj dau 6c. Con c6
nhfrng gia dinh, khi cho tre di d9i ti�u ti�n, d� tre ngoi trong bo ca tieng
dong ho, vi khong muon cho tre ch9y di ch9y l9i gay on ao, vira an toan l9i
vira it phien toai. Dieu khien chung ta x6t xa hon nfra la, c6 m9t so nha
lanh d90 doanh nghi�p cong khai n6i v&i hi�u trir&ng cac triremg mam non:
"Cac vi chi can quan giao tre ch�t che la dirge roi, khong xay ra chuy�n gi
thi m9i ngir<'ri deu yen tam. Vi�c cua cac vi la dam bao lam sao cho tre tren
an ngon, dir&i d9i tigu ti�n tot. D9y v&i khong d9y cai gi, tre con da higu
dITQ"C dau?" Th?m chi, ngay ca m9t so vi lanh d90 quan tam t&i giao d\lC
mam non, m6i Ian t&i cac nha tre kigm tra cong tac, cung chi chu yeu kigm
tra van de v� sinh s9ch se, xem tre mua hat, bigu di@n, deo doi gang tay
trang di cac noi. kigm tra xem c6 b\li hay khong...

Ngay nay, so lirQ'Ilg ngir<'ri thieu sir chuil'.n bi ve m�t tam ly, khong chu y
nhieu khi sinh con nen v§:n thieu kien thrrc trong vi�c nuoi d9y con cai. B&i
vi, quan ni�m truyen thong cua xii h9i luon cho rl'.ing: Vi�c giao d\lC tre nh6
thi.rc sir chi bat dau tir sau khi tre vao l&p M(lt, do d6, trach nhi�m cua cha
m� chi la cho con an no, ngu du, khoe m9nh va dirQ"c vui choi..

Toi tin rl'.ing, nhan 109i sau khi da giai quyet xong van de an no m�c am,
se dan dan tinh ngQ va coi tr9ng nghien cfru van de phat trign ti.r than. Toi
l?p ra Trung tam nghien crru phat trign "Phirong an o tuBi" a Hung Xirong
- Son Tay, Vi�n nghien cfru giao d\lC s6m a Duy Phiremg - Son Dong va
H9c vi�n giao d\lC s6m dau tien cua Trung Quoc a thanh pho Vu Han, v&i
m9t hi v9ng duy nhat la s6m boi dir6ng nen nhieu nhan tai, thirc hi�n
nghien Ctfu Va ap d\lng vao thi.rc ti@n giao d\lC SOm bat dau tir 0 tuBi, dong
th<'ri cung la dg lap ch6 trong trong linh vi.re nay, cling cac b9n dong nghi�p
khai pha manh dat mm - giao d\lC to chat ngay tir giai do9n dau.

Thi �n �o �, � � thcy � � g9i cia �m tir "�� �c �

khi h9c". B&i le, tuy C\lm tir nay nhac t&i vi�c ''giao d\lC trir&c khi vao tigu
h9c", nhirng tren thirc te da s6m bi nhieu ngir<'ri higu lam rl'.ing d6 la ''giao
d\lc trir&c tu6i di h9c", do d6, tir nhien ngir<'ri ta se c6 suy nghi ''trn&c tu6i
h9c, tat nhien la trn&c khi di h9c". Vi v?y, chi can dam bao cho tre khoe
m9nh, d9y tre h9c cung dITQ"C ma khong d9y cung ch£ng sao. Hon nfra, C\lm
tir "giao d\lC tru(rc khi h9c'', xet Ve m�t cau chfr, ban than no da CO sir mau
thu§:n. Da g9i la ''trn&c khi h9c" thi can gi phai ''giao d\lc", ma da ''giao d\lc"
thi sao l9i n6i "trir&c khi h9c"? V?y chung ta nen dBi thanh "giao d\lc tre tir
o-6 tuoi" ho�c "giao d\lc s6m" c6 le se thoa dang hon.
>

? '

Quan diem thien l�ch Ve Vi�c d�y h9C tren ldp

Quan ni�m truyen thong cho rl'.ing, h9c t?p thi phai & tren l&p nghe
giang, di;i.y va hQC m9t each c6 h� th6ng, ma khong bie't r�ng, vi�c di;i.y hQC &
tren l(rp chi la m9t hinh thfrc cua giao di;tc ma thoi. Nhung hinh thfrc nay li;i.i
hoan toan khong phu hgp v&i tre tir o-6 tu6i.

Tir khi Comenius ngtrCri Ti�p Khac dtra ra che' d9 tie'p thu bai giang tren
l(rp khoang hon 200 nam nay, them vao d6 la bfrc ttrbng thanh day hang
ngan nam cua quan ni�m truyen th6ng xtra cu dii khie'n con ngtrCri am tham
thira nh?n r�ng, hQc t?p la vi�c tie'p thu nhfrng kie'n thfrc dtrQ'c truyen thi;t,
khong thg tie'n hanh ben ngoai l(rp hQc. Chinh vi the' ma tre nh6 bi bat bu('>c
phai len l(rp, phai nghe giang. V?y la, ngay ca vi�c mu6n c6 dtrQ'C tri thfrc
don gian nhat la phan bi�t ga tr6ng Va ga mai cling phai dtrQ'C dtra vao
chtrong trinh giang di;i.y tren l(rp. Dtrbng nhtr m9i tri thfrc tren the' gi&i nay
deu phai dtrQ'C dtra vao giang di;i.y tren l(rp m9t each c6 h� th6ng m&i c6 thg
khie'n tre tie'p thu dtrQ'c.

Th\l'C ra, vi�c hQC t?p CUa tre chu ye'u dtrQ'C tie'n hanh thong qua truyen
tai thong tin, va cac tro choi. trong CUQC s6ng. Ban nang cho phep tre tie'p
nh?n m9i thong tin di vao cac CO' quan cam giac CUa chung, luc nao chung
cling c6 thg nhin, nghe, s<'r, lam, ghi nh& va di).t ra cau hoi. Chi can CUQC
s6ng phong phu da di;i.ng la c6 thg tang ctrbng nhfrng dieu mat thay tai nghe
cho tre m9t each c6 hi�u qua, tir d6 giup chung phat trign tri tu�, boi dtr6ng
kY nang, tang ctrbng thg chat, hinh thanh nen tinh each, th6i quen va philm
� � � t�. � � � � �c d� d h9c �n l&p m8i �� W
chung ta se khong thg tinh toan he't dtrQ'C nhfrng nh?n thfrc sai lam ma tre
tie'p thu dtrQ'C. Dong thCri, chung ta cling khong c6 each nao bu dap cho tre.

Du la vi�c tre hQc n6i, thu ltrQ'ffi nhfrng kie'n thfrc thong thrrbng, luy�n
t?p, lao d('>ng va lam vi�c deu c6 tac di;tng t6t. Nhfrng dieu mat thay tai nghe
trong CUQC s6ng cung nhfrng trai nghi�m trong cac tro choi. la su6i nguon
phat trign t6t nhat danh cho tre. Vi v?y, cac gia dinh va trubng mam non
nen chu tr9ng ti;i.o cho tre m9t moi trubng s6ng phong phu va c6 1Q'i, khong
nhat thie't di;i.y tre phai theo m9t h� th6ng. Khong c6 m9t gia dinh nao khi
di;i.y con li;i.i len ke'hoi;i.ch horn nay di;i.y cau nay, ngay mai di;i.y cau kia ma di;i.y
Va hQC phai dtrQ'C tie'n hanh m9i luc, m9i noi., v&i m9i S\l' vi�c, ngtrm di;ty CO
chu dich va tre hQC trong VO thfrc. Hon nfra, nhfrng n9i dung c6 ich bao gi<'r
cling mang li;i.i cho tre niem hfrng thu say me. Di;i.y va hQc khong can phai
phan chia ra thanh tirng mon hQC, cling khong can phai c6 h� th6ng hay d9
nong sau, khong muu cau S\l' ly giai sau sac, khong CO tieu chi Va tie'n d('>.
 ? '

Quan diem thien l�ch ve kha nang ly giai

Giao d\lC sau tigu h9c chu yeu dlµl vao kha nang ghi nh& thong qua ly
giai, day la dieu khong thg choi ciii. Nhtrng, kha nang ghi nh& may m6c la
qua trinh tat yeu trong S\l' phat trign tam ly CUa tre SO' sinh, dong th(ri cfing
la m(it 109i dinh dtr5ng tinh than khong thg thieu doi v&i tre. Tre SO' sinh tir
khong higu m9i thfr den vi�c tt'tng btr&c higu dtrQ'C v9n v?t, tir khong c6
ngon ngfr (tat nhien Se khong thg ly giai) t&i CO dtrQ'C ngon ngfr, tat ca deu
phai di;ra vao kha nang ghi nh& thong qua an ttrQ'Ilg (kha nang ghi nh& may
>

m6c) Va S\l' linh hQi Ur cac tinh huong trong CUQC song. (J phan trtr&c chung
ta dii n6i den vi�c m9t dfra tre hai, ba thang tu6i nh?n biet m� minh dau
tien, d6 cung la ket qua cua kha nang ghi nh& may m6c. Khi ay, tuy tre
nh?n thfrc m� cua minh song n6 khong thg biet dtrQ'c m� la nam hay nfr, la
m9t con ngtr<'ri hay la m9t con meo, ma n6 chi higu dtrQ'C rl'.ing, m� chinh la
cai v?t c6 hinh dang nhtr the. Song, m9i ngtr<'ri v§n tin ttr<'mg sau sac rl'.ing,
ve sau, tre ti;r nhien se biet m� minh la ai va chung hoan toan yen tam gm
tr9n niem tin!

Khi ngtr<'ri l&n d9y tre con h9c n6i, khong nen yeu cau chung phai l?p
tfrc ly giai dtrQ'C, d9y chung ngay ca khi chung higu Va khong higu, bat
chung nghe ngay ca khi chung ly giai dtrQ'C va khong ly giai dtrQ'C. Vi�c
ngtr<'ri l&n dem dan gay tai trau la tuy�t doi can thiet b&i tre nh6 nhtr "v�t
con h9c n6i". HO'Il nfra, tre nh6 con c6 hfrng thu ban nang doi v&i kha nang
ghi nh& may m6c vi nhtr v?y chung Se CO dtrQ'C thong tin dg lap day bQ nao
dang con trong rfing. Chung thich hat nhfrng bai ca thieu nhi, thich d9c
thu9c nhfrng bai tha d� nh&, thich nghe di nghe l9i nhieu Ian m9t cau
chuy�n ma khong can ngtr<'ri l&n phai giai thich ro rang ... Tat ca nhfrng dieu
ay deu la bigu hi�n CUa S\l' say me.

Du la m9t ngtr<'ri tru<'mg thanh di nfra cung khong thg khong nghe
nhieu va ghi nh& nhieu, giong nhtr chan ly ma Quach M9t NhtrQ'C dii de
xrr&ng ''ham d9c sach khong yeu cau phai ly giai sau sac''. DtrO'Ilg Chan
Ninh khi nhac t&i cong tac nghien cfru h9c thu?t cung tt'tng n6i: '' ... c6 m9t
phtrO'Ilg phap khong thg b6 qua, c6 thg n6i d6 la phtrO'Ilg phap h9c t?p
mang tinh thilm thau. Khi Ian dau tien nhin thay m9t v?t, c6 thg b9n khong
higu n6 ro lam, nhtrng sau khi nhin vai Ian, v?t ay ti;r nhien se tham vao
trong dau 6c b9n ma b9n khong he hay biet. Day cung chinh la m9t phtrO'Ilg
phap h9c t?p VO cung quan tr9ng".
 Ngtr<'ri 16n con nhtr v�y, huong ho la tre con! Khi d9i nao cua tre con
dang & trong giai do9n trong r6ng va nua trong r6ng, m9ng ltr&i cac day
than kinh CUa no can phai dtrQ'C thiet l�p thong qua mQt ltrQ'Ilg 16n cac kich
thich. Vi the, trong giai do9n nay, chung ta khong thg n6i t&i hai chfr ''ly
giai". Tat ca m<;>i thfr c6 thg ly giai deu can nhfrng thfr khong ly giai dtrQ'C
lam C<Y s&. Vi d\l nhtr muon higu dtrQ'C hai 16n h<Yn m9t thi tru&c tien kha
nang ghi nh(r may m6c can phai ghi nh(r dtrQ'C each d<;>c cua 2 va 1. Toi con
nh&, khi h<;>c trung h<;>c, toi da ly giai tir ''nhat djnh" trong ClJ.m tir ''nhat
djnh phai lam dtrQ'C", Ve sau khi d<;>c cau "co dtrQ'C thanh tich nhat djnh'' thi
toi nghi mai khong ra "thanh tich nhat djnh" nghia la gi. Nhtrng sau d6,
nh(r d<;>c nhieu sach h<Yn, toi da higu dtrQ'C tir ''nhat djnh" trong ClJ.m tir thfr
nhat thg hi�n S\f quyet tam, con tir "nhat djnh" trong ClJ.m tir thfr hai l9i
mang y nghia chi mfrc d9. E>ieu nay cho thay, nh�n thfrc cua con ngtr<'ri
khong thg c6 dtrQ'C ngay tir Ian dau tien, ma can phai thira nh�n, tir khong
ly giai t&i tirng btrCrC ly giai la quy lu�t phb bien, huong ho tre S<Y sinh CO
nhu cau Va ban nang ghi nh(r nhfrng thfr khong dtrQ'C ly giai. Vi the, di.ra
tren tien de t�n dlJ.ng toi da S\f chu y vo thfrc, dong th(ri boi dtr5ng kha
nang chu y c6 y thfrc ciing nhtr vi�c kich thich long hieu kY va niem say me
CUa tre, vi�c giao d\IC tre 0-6 tubi khong can phai phan chia thanh tirng
mon h<;>c, khong can CO h� thong hay dQ nong sau, khong mtrU cau S\f ly giai
sau sac va ciing khong can phai c6 tieu chi.

? ' �

Quan diem thien l�ch ve kh6 hay de

Ngtr<'ri 16n thtr<'rng hay ap di).t quan digm kh6 hay d@ cua ban than minh
len tre va se d9y nhfrng dieu ma minh cho la "d@'', khong d9y nhfrng dieu
minh cho la "kh6", dieu nay lam h9n che nghiem tr9ng S\f phat trign CUa
tre.
>

Thi.re ra, S\f kh6 hay d@ CUa con tre hoan toan khong giong v&i ngtr<'ri
16n. Trong suy nghi cua tre khong c6 S\f phan bi�t gifra kh6 va d@. Chung
khong he biet kh6 hay d@ la cai gi, chung se tiep nh�n khi cam thay hieu k)',
ngtrQ'C l9i se tir choi khi cam thay khong thich. Chung chtra bao gi<'r c6 cam
giac nghia V\l, cam giac trach nhi�m hay cam giac kh6 khan.

Vi d\l, ngtr<'ri 16n luon c6 suy nghi di b9 d@ h<Yn b<Yi 19i, di b9 th�t d@ biet
bao nhieu, con b<Yi l9i c6 nhieu kha nang gay chet ngtr<'ri! Thi.re ra, tre S<Y
sinh khoang m9t tu6i chtra he hay biet gi ve di b9 va b<Yi 19i, vi the chung
khong thg so sanh dtrQ'C. Neu chung h<;>c di tru&c thi se biet di tru&c, h<;>c
boi tnr&c thi se bie't boi tnr&c. Ngay khi vira m&i sinh ra, chung ciing
kh6ng he bie't SQ'. Nhiing thi nghi�m trong thirc ti�n cua nha khoa h<;>c Lien
X6 cii Czarknowski dii chfrng minh dtrQ'C dieu nay. Ong dii d9y nhiing dira
tre SO" sinh chtra he bie't di bie't each boi l{>i.

Nam 1997, tl;li m{>t be'n cang & ben b(r bign Hae Hai (Lien X6 cii)
Czarknowski dii t6 chirc m{>t man bigu di�n chtra tiing c6 - bu6i bigu di�n
boi l{>i cua tre SO" sinh. Hang ngan hang v9n ngtrm xem vay quanh bg boi
ben ber bign. Nhiing 6ng bo ba mli! tre be' tren tay "c\lc crrng" chtra bie't di
nhtrng dii bie't boi cua minh, khi nghe thay cau kh�u l�nh lien "nem v�t nho
xuong ntr&c". Th�t bat nger, nhiing "v�t nho'' ay c6 thg boi l{>i nhtr nhiing
chu ca, c6 thg li).n xuong day bign va ngoi len mi).t ntr&c. Czarknowski con
huan luy�n hai chu lQ'Il bign dg chung choi dua dtr&i ntr&c cung cac em be,
th�m chi c6 em be con c6 thg ctrOi len ltrng chu lQ'Il bign dg dua nghjch! ve
sau, Czarknowski con d9y m{>t em be bie't boi khi chi c6 vai tuan tu6i. Ong
dii mm m{>t ngrrm ph\l nfr tir My sang Lien X6 h<;>c t�p sau khi mang thai
sinh con a dtr&i ntr&c. Dira tre vira cat tie'ng kh6c chao dm dii dtrQ'C d9y
each n6i len tren mi).t ntr&c dg h6 hap, li).n xuong dtr&i ntr&c dg bu sfra. Hai
tuan sau, em be sa sinh nay dii bie't boi. Czarknowski dg m{>t em be bon
thang tu6i choi cung em be nay dtr&i ntr&c.

Ngtrm l&n cho rKng h<;>c tie'ng mli! de d�, h<;>c ngo9i ngfr kh6, vi the' m&i
n6i rKng, khi bat dau h<;>c m{>t m6n ngo9i ngfr ciing giong nhtr ''mo kim day
bg". Nhtrng, tre sa sinh l9i kh6ng nghi nhtr the'. Bat dau dtrQ'C sinh ra tir
trong b\lng mli!, khi m&i tie'p xuc v&i bat kg m{>t 109i ng6n ngfr nao doi v&i
chung ma n6i deu la m{>t ngo9i ngfr dong thm ciing chinh la tie'ng mli! de.
Ne'u chung dtrQ'C tie'p xuc cung luc v&i ng6n ngfr cua hai hay ba ntr&c khac
nhau, thi chung se h<;>c hai hay ba thir tie'ng mli! de, nhtrng dong thm ciing
h<;>c hai hay ba ngo9i ngfr va kh6ng he hay bie't rKng nhiing 109i ng6n ngfr
nay kh6 & ch6 nao. Nha ng6n ngfr h<;>c n6i tie'ng ngtrm My Webster khi vira
m&i sinh ra da dtrQ'C tie'p XUC VITT ngon ngfr CUa bon ntr&c: tie'ng Anh CUa bo,
tie'ng Phap cua mli!, tie'ng Dire cua 6ng n{>i va m{>t 109i ng6n ngfr Bae Au cua
bao m�u. Vi the', ngay tir luc con be, 6ng dii quen lang nghe ngfr am, ngfr
di�u cua ca bon thir tie'ng. Do d6, khi Webster n6i chuy�n v&i bo se linh h{>i
cau tir cua tie'ng Anh, khi bi mli! treu dua, 6ng m6 phong hinh thirc cau cua
tie'ng Phap, khi & v&i 6ng n{>i se tie'p thu nhiing anh htr&ng cua tie'ng Dire ...
Cir nhtr v�y, khi Webster con & tu6i nien thie'u, 6ng dii c6 thg n6i lrru loat ca
bon thir tie'ng va cho d6 la m{>t vi�c he't sire tir nhien. Dieu 6ng cam thay ki
19 chinh la cac bl).n nho khac, m{>t Ian, Webster hoi mli!: "M!i! oi, tl;li sao cac
bl).n nh6 khac ll).i chi n6i tieng cua bo thoi, vi sao khong n6i tieng cua m�,
cua ong va cua bao m§u l;l?'' Em nh6 Ngo Yen que & Chl.l'ong Chau - Phuc
Kien cling h9c rat gi6i bon thi'.r tieng. Vai nam trn&c, thay co giao & trnbng
E>l;li h9c Hl;l Mon c6 ki�m tra Ngo Yen, em c6 th� tra lCri b�ng ca bon thi'.r
tieng m{>t each het si'.rc lrm loat. Nam 1989, Ngo Yen dl.l'Q"C binh ch9n la m{>t
trong ml.l'Cri thieu nien xuat sac nhat Trung Quoc.

Ngl.l'Cri 16-n khong muon SIT dl,lng nhfrng lCri hay y d�p mang ham nghia
sau xa d� n6i chuy�n v&i tre nho vi SQ" tre Se cam thay kh6 hi�U, day la m{jt
suy nghi sai lam. Th�m chi c6 m{>t so gia dinh thl.l'bng dung nhfrng tU- nhl.l'
"mam mam" ''tl-ng \l"C'' ... d� n6i chuy�n v&i con. Vi d\l nhl.l', h9 se n6i, "Mao
Mao a, tl-ng \l"C khong con?"; n6i ttl- "an thjt" la "mam trjt". Ngl.l'Cri 16-n nghi
CO le tre Se d� dang hi�U dl.l'Q"C nhfrng m ngfr nay. Th\fC ra, tre con dang wa
m&i bat dau qua trinh h9c ngon ngfr, Ve CO" ban khong CO S\l" phan bi�t d�
hay kh6. V�y thi, ngl.l'Cri 16-n dau can phai n6i ch�ch tU-, lam lang phi cong
sire cua con tre? Hon nfra, nhfrng tU- nhl.l' ''mam mam, gau gau, meo meo" ...
dl.l'Q"C n6i trong th(ri gian dai CO th� anh hl.1'6-ng nghiem tr9ng t&i S\l" trnang
thanh Ve tam ly cling nhl.l' hl).n che S\l" phat tri�n tinh than CUa tre.

Th\fC ra, tre ttl- 0-6 tucli nghe gi Se tiep thu ay, neu bl).n khong n6i la
"pha" ma n6i la ''hoa tan''' bl).n khong n6i la ''lam nhl).t'' ma n6i la "pha
loang" tre se SIT dl,lng dl.l'Q"C nhfrng tU- ngfr nay neu chung dl.l'Q"C nghe nhieu
Ian. M{>t ngl.l'Cri ong dl).y co chau gai m&i ntl-a tutli cua minh ''thl.l'&ng thi'.rc
am nhl).c'', ba n{>i be ben cho r�ng ong n{>i l�m c�m, nghe nhl).c la nghe nhl).c,
tre SO" sinh lam sao ma hi�u dl.l'Q"C the nao la ''thl.l'ang thfrc" ! Ba nghi, dung
tU- "nghe" tre se d� hi�u hon, con tu- ''thl.l'&ng thi'.rc" chi c6 h9c sinh trung
h9c tr& len m&i hi�u. Tren th\l"C te, tre SO" sinh bat dau h9c tU- dau, lam gi c6
S\l" phan bi�t d� hay kh6? Ong n{>i cua co be vi da dl.l'Q"C tiep thu ly lu�n cua
chung toi nen muon dl).y chau gai minh "thl.l'&ng thi'.rc am nhl).c". Hai tuan
sau, chau gai ong vtl-a nghe n6i den ''thl.l'&ng thi'.rc am nhl).c" lien gia ng6n
tay tr6 an cong tac b�t may nghe nhl).c, dong thCri con "U' U'" ra hi�u v&i ong
n{>i to y b�t nhl).c. Bl;ln thIT n6i xem, ch�ng phai la be gai nay da dan hi�u
dl.l'Q"C tU- "thl.l'&ng thi'.rc" hay sao?

Vi v�y, chung ta nen n6i v&i tre con nhl.l' n6i v&i ngl.l'Cri 16-n. TrU- m{>t so
nhfrng danh tU- chuyen nganh trtl-u tl.l'Q"Ilg ra, nen thl.l'bng xuyen sIT dl,lng
nhfrng tu- ngfr dung trong van viet, hoan toan khong can thiet phai ne tranh
nhfrng tu- d6 khi n6i v&i con tre. Chi can bl).n dam n6i thi tre se dam linh h{>i
ttl- trong cac tinh huong phong phu CUa CUQC song d� roi CUOi cung chung CO
th� v�n dv.ng thanh th90. a phan tnr&c, toi c6 nhac t&i "than dong" Carl
Weter, bo cua Carl khi n6i chuy�n v&i con khong bao gier ne tranh vi�c SIT
dv.ng tt'r ngfr. Chinh vi v�y ma m&i 5 tu6i, Carl Weter dii nam vfrng dtrQ'C
tren 30.000 tt'r vi;rng trong khi nhfrng dfra tre cung tu6i chi c6 th� nam
vfrng dtrQ'C khoang 2000 tt'r. Sau d6, nam len 8 tu6i, Carl Weter dii c6 th�
SIT dv.ng thanh th90 sau thfr tieng, 9 tu6i vao d9i h<;>c, 14 tu6i lay bilng Th9c
si, 16 tuoi tr& thanh Giao str cua tnr<'rng D9i h<;>c Berlin. Si.r phat trien cua
> >

Carl Weter m&i thi.rc sir la sir phat tri�n day du ma khong phai chju bat cfr
m9t ap Ii.re VO tinh hay hfru y nao.

? ' ?

Quan diem thien l�ch ve kho va su'dng

Quan di�m thien l�ch tt'r may ngan nam khien con ngtrCri luon nghi h<;>c
la kh6, thoai mai nghi ngoi m&i la sung str&ng t9t cung. Tat ca nhfrng cau
nhtr "kh6 h<;>c, kh6 luy�n'', ''MtrCri nam mi�t mai kh6 luy�n... deu khong
tach kh6i m9t chfr "kh6''. Vi v�y, ngtrCri l&n thtr<'rng SQ' tre SO' sinh ''kh6 s&
khi phai h<;>c tt'r s&m". Th�m chi c6 ngtrCri con bay to quan di�m rat ro rang:
"Toi khong d� con minh phai h<;>c, chi can n6 ti.r do ti.r t9i vui choi la dtrQ'c;
hi sinh nhfrng nam thang tu6i thO' h9nh phuc cua con d� d6i lay tri tu�
thong minh tt'r s&m qua khong dang!" The nhtrng, khi n6i len cau ay, anh ta
dau biet rilng, giao dv.c ngay tt'r giai do9n dau m9t each khoa h<;>c chinh la
CUQC song vui Ve nhat CUa tre trong dQ tu6i SO' sinh Va au thO'. Khi chung
h<;>c m9t each c6 hi�u qua nhat cling chinh la vui choi m9t each thu vi nhat.
Tre tt'r khi con & trong bao thai t&i luc au thO' chinh la m9t con ngtrCri khong
SQ' ap lire nhat tren the gi&i nay, khong CO mQt dfra tre s&m thong minh nao
bi ep nhtr v�y ca! B9n bat ep tre h<;>c, tre se phan khang; b9n tiep tv.c bat ep,
tre se kh6c; b9n v�n con muon bat ep, tre se di ngli!

"PhtrO'Ilg an o tu6i" ket hQ'P hai hoa gifra h<;>c t�p va vui choi. Quan
di�m cua phtrO'Ilg an nay la, h<;>c c6 hai d9ng, h<;>c m9t each thu vi va h<;>c
m9t each kh6 s&, h<;>c m9t each thu vi chinh la vui choi; vui choi cling c6 hai
d9ng: vui choi c6 ich va vui choi nham chan vo vi, vui choi c6 ich chinh la
h<;>c t�p. Chung toi luon doi h6i tre em phai "h9c ma choi, choi ma h<;>c",
day mm chinh la phtrO'Ilg phap giao d\IC tot nhat Va khong CO nhtrQ'C di�m.
Neu de xtr&ng sir vui choi nham chan, VO vi, tre se khong c6 hfrng thu, dong
thCri khong c6 sir quan tam va tham gia cua ngtrCri l&n, tre se khong htrng
phan d� suy nghi, d� thi.rc hi�n cac thao tac va d<;>c hi�u ... Ngay ngay vui
choi VO ich m&i chinh la ''dja ngv.c" cua tre nh6.
 Khong chi phai kich thich niem hilng thu va chi htr6ng h9c t�p cua tre
dg cac em c6 thg vui ve h9c t�p ma chung ta cung can phai bien bat err n9i
dung nao muon dll.Y cho tre nho thanh tro choi.. B&i sir phat trign tam ly
cua chung von di dang & trong "the gi6i cua cac tro choi.". Giao d\lC s&m
thi.rc sir phai sli' d\lng tro choi. vui ve dg cling tre vui choi., cling tre thi.rc
hi�n, cling tre n6i ctr<'ri. y nghia cua n6 VtrQt xa sir nghi ngoi. giai tri cua
'

ngtr<'ri 16n sau nhfrng gi(r phut lao d9ng m�t moi. Hon nfra, v6i tat ca
nhfrng ho9t d9ng chrra day sir thu vi va hap dfin, tre luon vui ve d9ng nao,
t�p trung sir chu y cung nhtr tiep nh�n chung m9t each ti.r nhien, du b9n
khong dlj.y chung cung se h9c. NgtrQ'C l9i, chung se khep ch�t canh CITa cam
giac cua minh doi v6i nhfrng sir v�t sir vi�c nh9t nheo VO vj, hay n6i each
khac, chung se tir choi. Neu ngtr<'ri 16n ep h9c se chi khien chung nay sinh
cam giac chan ghet hQC hanh ma thoi. Vi v�y, giao d\lC ngay tir giai do9n
dau m9t each khoa h9c phan doi vi�c "kh6 h9c" dong th<'ri cung phan doi
vi�c dg tre nho vui choi. m9t each VO ich. B&i le sir vui choi. ay se lam cho tre
luon & vao tr9ng thai "d6i" ve m�t tinh than, n6 se cam thay VO vj, do d6 tre
thtrang gay on ao. Chi c6 m9t CUQC song phong phu ve thg Ii.re va tri Ii.re, dCri
song tinh cam tot va cac ho9t d9ng lam tang y chi m6i c6 thg dem l9i cho
tre nhfrng nam thang au thO' ttroi. vui va hlj.nh phuc, m6i dg l9i trong chung
nhfrng thCri khac vang cua tubi thO'. Do d6, cac b9n dirng bao gi(r dg con tre
ti.r do vui choi. trong nhfrng nam thang dau dCri.

''Nhfmg nghien cilu cua con nguOi ve qua trinh phat triin qr than va
chU-c nang cua ai;zi niio van con chua thanh thvc... Chung ta van chua hiiu
ro ve vitffec phdi boi duiYng ml)t con nguOi nhu thenao."

Phll'07lg Nghj

'Xet ve mU-c al) va tam quan tr9ng cua no, sv phat triin cua con nguOi
trong ba nam aau am ki tLJ: sau khi QU'{YC sinh ra CO y nghia [cm hon nhieu
so v&i bat ky ml)t giai aoi;zn nao kh{zc trong CUQC aOi... Neu xet tU: sv thay
a6i trong CUQC am, kha nang thich nghi VU chinh phttc thegi&i ben ngoai
cung nhfmg thanh t\fU ma con nguOi CO thigianh QU'{YC, chLJ-c nang CUa
con nguOi trong giai aoi;zn tU: 0-3 tu6i, tren thvc tecon l&n hon cd t6ng sv
phat triin trong cac giai aoi;zn tU: sau ba tu6i cho t&i khi nhdm mdt xuoi
tay''.

Montessori
 VA NGU
G AN o

NQi ham giao dvc cua "Phuong an 0 tueli" la giao dvc to chat chfr
kh6ng phai la giao dvc thi err. Mvc tieu va phuong cham cua phuong an la:
nang cao to chat tiem fin CUa thai nhi cfing nhu to chat C<Y ban CUa tre S<Y
sinh va tre nh6; kich thich tre phat trign m9t each toan di�n, day du, c6 s&
truemg Va CO ca tinh; boi du6ng nen nhfing em nho giau nang 11,l'C sang t;:to
v&i nhfing phfim chat lfU tu Ve SlrC khoe, S\l' thong minh Va tri tu�, tinh
each, d;:to dfrc; d�t nen m6ng C<Y Sa vfing chac cho qua trinh giao dl,lC, CUQC
song cfing nhu S\l' truang thanh CUa cac em sau nay.

E>g d;:tt dUQ'C ml,lC tieu ay, chung ta can phai nh�n thfrc ro mQt SO van de
du&i day nhKm mvc dich chap canh cho nhiing chu chim non s&rn bay cao
bay xa v;:tn d�m tren bau trm bao la.

, ?

The nao la Slf phit trien toan di�n cua con nguC1i?
S\l' phat trign toan di�n cua con ngum bao gom ba phuong di�n sau:

1. Phat trign toan di�n ve phfim chat tam ly

Phfim chat tam ly cua con nguCri la hi�n tuQ'Ilg tinh than duQ'c sinh ra
do S\l' tac dQng CUa the gi&i khach quan ben ngoai vao dau OC con ngum, la
si'.rc m:j.nh tinh th'iin ma ta'.t ca cac loai di;ing v�t khac d'eu khong thg c6 dirge.
N6 bao gom phil'.m cha'.t v'e tri tu� nhir kha nang t�p trung chu y, kha nang
quan sat, kha nang ghi nha, kha nang tir duy, tri tir6ng tlrQ'Ilg, nang l\fC t\f
hQC t�p, kha nang thao tac cung kha nang sang t:j.O . . Va phfim chil'.t tam ly
.

phi tri tu� nhir th6i quen, ni'em dam me, tinh cam, y chi, tinh each ... Nhiing
phil'.m cha'.t tam ly neu tren c'iin phai dirge phat trign toan di�n theo m9t
phirong hir6ng dung dan neu khong Se gay nen S\f khiem khuyet v'e mi:\t
tam ly cho tre.

Sire khoe cua con ngir<'ri khong chi la si'.rc khoe v'e mi:\t sinh ly ma con la
sire khoe v'e tam ly. Giong nhir dinh nghia v'e sire khoe cua con ngir<'ri do Ttl
chirc Y te the gi&i tr\fC thui;ic Lien Hi�p Quoc dii dira ra: "La tr9ng thai khoe
m:j.nh binh thir6ng ca v'e thg cha'.t l§n tinh th'an va nang l\fC song trong xii
hi;ii, chir khong chi la khoe m:j.nh, khong om dau b�nh t�t''. Mi;it con ngir<'ri
khoe m:j.nh ngoai vi�c s& hfru m9t than thg cir6ng trang ra con phai dong
th<'ri c6 dirge tri tu� binh thir6ng, tinh each tot, loi song khoa h9c va tam ly
tich C\fC phil'.n dil'.u hir6ng v'e phia truac, siin sang hoa nh�p VOO CUQC song
xii hi;ii. Day la nhiing phil'.m cha'.t tam ly khong thg thieu dirge trong S\f phat
trign toan di�n cua con ngir<'ri.

2. Xay d\fllg ket ca'.u tri tu� hgp ly

Ket ca'.u tri tu� cua con ngir<'ri phai hgp ly dg con ngir<'ri khong vi S\f
khiem khuyet v'e ket ca'.u tri tu� ma tvt h�u l9i phia sau. Ni;ii dung cua ket
cau ca ban
K ' nay bao gom:
' -,_

a. Von tri thirc ri;ing v&i nhiing higu biet va kinh nghi�m th\l'C ti�n CUQC
song. B&i le chi c6 nhiing ngir<'ri tha'.y nhi'eu, nghe nhi'eu va giau kinh
nghi�m th\fc te m&i c6 thg cam nh�n dirge m9t lirQ'Ilg 16n nhiing kinh
nghi�m gian tiep, dong th<'ri cang linh hi;ii m9t each sau sac nhiing kien
thi'.rc ri;ing 16n trong sach v&.

b. Kha nang ngon ngfr tot, thanh th90 ca bon kY nang nghe, n6i, d9c va
viet. Vi ngon ngfr la phirong ti�n truy'en tai cua tir duy dong th<'ri cung la
Cong CV chu yeu dg con ngir(ri CO thg giao lrm tIT tir6ng Va thu lirQ'ill kien
thi'.rc. Ngon ngfr, ta'.t nhien phai bao gom ca ngon ngfr thinh giac (nghe n6i)
va ngon ngfr thi giac (d9c viet).

c. Trinh d9 toan h9c tot, tir duy nh9y ben va gioi tinh toan. Vi toan h9c
la mon hQC C<Y ban dg CO thg nam viing cac mon khoa hQC l.<y thu�t hi�n d1;li,
ngay ca cac m6n khoa h<;>c xa h9i cung kh6ng the tach rm sir phan tich djnh
>

11.l'<;Yilg cua toan h<;>c.

d. Gioi ngo9i ngfr, phai thanh th90 it nhat m9t ngo9i ngfr. Vi c6ng cu9c
cai each m& crra can phai thi.rc hi�n trong thm gian dai nen cung v&i sir
nhat thg h6a nen kinh te the gi&i va tieng go crra cua thm d9i khoa h<;>c
kh6ng bien gi&i, sir giao 11.l'U ve nghi�p V\l ngay cang nhieu, sir c9nh tranh
tren tru6ng quoc te ngay cang khoc li�t, vi�c biet them m9t thfr tieng khac
se giong nhrr mang den cho con ngrrm m9t ''cai dau" m&i v&i trr duy m&i.

d. Gioi thao tac va giau tinh sang t9o, vi con ngl.l'm hi�n d9i can biet ket
hw hM Ma � � thoo � b� tey � sir s� � � m&i d n� �
tham nh�p thirc te.

3. Sir phat trign toan di�n ve phfim chat nhan tai

The nao la nhan tai? Tru&c tien, chung ta can phai c6 cai nhin m&i hon
ve quan ni�m nay, chung ta kh6ng lay trinh d9 h<;>c van, nghe nghi�p, cang
kh6ng thg lay dja vj hay tien b9c dg djnh nghia ve nhan tai. Djnh nghia ve
nhan tai can phai <lira vao kha nang lao d9ng sang t90 thirc sir, mfrc d9
d6ng g6p cho vi�c thuc dfiy sir phat trign khoa h<;>c kY thu�t cung nhl.l' tien
b9 xa h9i cua m9t ngrrm nhieu hay it, 16n hay nh6. M<;>i nganh nghe deu c6
thg xuat hi�n "nhfrng ngl.l'm xuat chung''.

Nhrmg, bat lu�n la lam vi�c trong linh vi.re, nghe nghi�p hay chuyen
nganh nao, & tang l(rp nao di nfra, m9t ngrrm muon thanh tai cung can phai
CO nhfrng phfim chat nhan tai CO' ban khong thg thieu, do la ''dfrc, tri, thg,
lao, my"' thieu m9t trong cac phfim chat d6 se kh6ng thg c6 drr<;rc sir phat
trign toan di�n. M<;>i ngrrm da n6i nhieu t&i n9i dung va tam quan tr9ng cua
nhfrng phfim chat nay, t6i chi muon b6 sung them vi sao "lao'' va ''my'' l9i la
nhfrng phfim chat CO' ban CUa mQt nhan tai.

"Lao'' & day chi lao d9ng va thao tac. M9t con ngrrm phat trign toan
di�n kh6ng nhfrng phai c6 quan digm lao d9ng dung dan ma con phai c6
tinh yeu, kY nang va th6i quen lao d9ng dg c6 thg thirc hi�n cac thao tac va
sang t9o. Sir phat trign cua khoa h<;>c kY thu�t ngay nay kh6ng thg thieu thao
tac va sang t9o. Da qua roi thm d9i cua nhfrng con ngl.l'm d6ng ch�t crra
ngoi nghien cfru sach v&, gi<'r day, kha nang thao tac bKng tay drr0ng nhrr la
dieu ki�n kh6ng thg thieu cua m9t ngl.l'm muon thanh tai. Hon nfra, "can
lao" va "lrrong thi�n" lu6n gan lien v&i nhau, vi the kh6ng thg tach rm giao
di;tc lao d{ing kh6i giao di;tc dll.o di'.rc.

"My" & day chi nang l\l'C cam nh�n va thu&ng thi'.rc cling nhu kha nang
sang tlj.o ra cai d�p. M{it con nguCri neu khong biet phan bi�t tot hay d&, d�p
hay xau thi ch£ng nhfrng anh ta khong thg sang tlj.O ra cai d�p Ve V�t chat Va
tinh than cho xii h{ii ma con thg hi�n r�ng trinh dQ dlj.O dfrc CUa anh ta thap
kem va anh ta khong thg xrr ly tot moi quan h� gifra nguCri v&i nguCri. Con
nguCri chung ta khong nhfrng phai dang hien ma con can biet hu&ng thi;t.
Neu con nguCri thieu di S\l' cam nh�n ve cai d�p, dieu d6 cling dong nghia
v&i vi�c con nguCri dii danh mat niem hlj.nh phuc cua chinh ban than minh
cling nhu m{it phan quan tr9ng cua hlj.nh phuc gia dinh. Vi v�y, "my" cling
la m{it phfim chat CO' ban khong thg thieu CUa m{it nhan tai dU'Q'C phat trign
toan di�n.

Tat nhien, tre SO' sinh va tre nho khong thg CO dU'Q'C S\l' phat trign toan
di�n Ve ca ba phuang di�n tren, nhrmg nhfrng mam non ay can CO dU'Q'C tU'
the dam choi tot, tlrc la chung ta phai di).t nen m6ng vfrng chac cho CUQC
song va con du<'>ng phat trign thanh tai cua chung, b&i muon c6 m{it ngoi
nha cao tang thi tru&c het phai xay m{it m6ng nha vfrng chac.

Vi v�y, phuang cham CUa chung toi la, kich thich S\l' phat trign day du
cua cac em nh6 m{it each hgp ly, di).c bi�t la chu tr9ng vao vi�c boi du5ng
nen nhfrng nhan tai CO kha nang sang tlj.O Va dem den cho cac em CUQC song
tuai d�p.

, ?

The nao la Slf phit trien dly du cua con ngudi?

S\l' phat trign day du cua con nguCri & day chi vi�c kich thich qua trinh
sinh tru&ng phat trign lanh mlj.nh nhat Ve CO' thg, nao bQ, sinh ly va tam ly
cua cac em, khai thac tri�t dg tiem nang cua con nguCri, tt'r d6 cac em c6
dU'Q'C S\l' phat trign Ve tri tu� Va phfim chat, ca tinh U'U tu han SO v(ri nhfrng
di'.ra tre c6 qua trinh sinh tru&ng va phat trign binh thu<'>ng khac. Chung toi
phan doi vi�C dung nhfrng quan ni�m lbi th(ri Cung mo hinh lap hQC XU'a CU
dg hlj.n che S\l' phat trign day du CUa tre, dong th(ri cling phan doi vi�c bat
cac em phai gianh dU'Q'C digm cao trong tat ca cac mon hQC cung tll' tu&ng
sai lam dung digm SO dg danh gia S\l' phat trign CUa tre em.

S\l' phat trign day du cua con nguCri tat nhien phai di cling S\l' phat trign
ve ca tinh va s& tru<'>ng. B&i le, khong m{it "thien tai'' nao tren the gi&i nay
co thg bigu hi�n si.r xuilt siic trong m9i linh vi.re, ngay ca nhfrng nhan v�t vi
d9i cung v�y. Doi h6i m9t con ngu<'ri phai gi6i tilt ca cac linh vi.re la phu
djnh ca tinh, di ngtrQ'C l9i quy lu�t, giet chet kha nang Vtr<;Yt tr9i cua m9t con
ngtr<'ri von di tran day hi v9ng & m9t linh vi.re nao do. Chung ta khong thg
biit Einstein da bong gi6i nhtr Pele hay nghien Clru van giap cotC*) thanh
cong hon Quach M9t Nhtrgc ...

Con ngtr<'ri ai cung co net ca tinh rieng. To chilt di truyen khac nhau,
moi trtrOng song khac nhau, S\f tiep thu anh htr&ng CUa giao dl)C khong
dong nhilt... dii lam nen ca tinh va s& trtr<'>ng d?c siic cua mbi ngtr<'ri. Boi
dtr5ng m9t con ngtr<'ri can phai phat huy m?t m9nh, b6 sung digm yeu, lily
cai gi6i dg bu diip thieu sot. Neu yeu cau tilt ca m9i ngu<'ri deu nhtr nhau thi
chung ta khong thg tim ra m9t nhan tai rm tu.

Vi the, phtrong cham Va sach ltrQ'C giao dl)C can phai coi tr9ng vi�c boi
dtr5ng s& tru<'>ng. Con vi�c bu diip thieu sot, chu yeu la bu diip thieu sot
trong phfim chilt nhan tai va phfim chilt tam ly, "trat" l9i nhfrng "16 h6ng''
cua ket cilu tri tu�.

Si.r phat trign toan di�n va day du phai cung thuc dfiy va hb trg l§:n
nhau. Toi xin lily hai em nh6 thong minh s&in lam vi dv sinh d9ng dg noi ro
,., d"' '
van e nay:

Em nh6 Lrm My & thanh pho Trtr<'>ng Sa, dtrqc giao dvc toan di�n ngay
tir nh6 nen luon vui ve, linh ho9t, thong minh, ti.r tin, giau long yeu thtrong,
chan thanh, thich dQC sach viet chfr, hay hoi Va ttr duy, biet Ve tranh, thich
hQc ngo9i ngfr, biet lam toan, thich keo dan violon, tir nh6 dii biet t�n dvng
ngay chu nh�t ti.r minh d9p xe cung ml;! tir ngo9i o thanh pho Trtr<'>ng Sa vao
trong n9i thanh theo hQc cac l(rp ve h9i ho9, am nh9c... Em nh6 v&i nhieu
niem dam me nay qua nhien co tri tu� phat trign rilt s&in, co von kien thfrc
phong phu va long khat khao higu biet. 8 tu6i, Lrm My dii thi vao tru<'>ng
trung hQC tr9ng digm cua tinh Ho Nam, 11 tu6i theo hQC l(rp di.r bi thieu
nien CUa trtrOng d9i hQC. Ye sau, do long say me d?c bi�t v&i my thu�t, em
dii chu d9ng tir b6 nhfrng dieu ki�n trU vi�t cua l(rp thieu nien cua tru<'>ng
d9i hQc dg theo hQc & trtr<'>ng trung hQc my thu�t. Qua th�t, Lrm My dii t6a
sang khi hQc my thu�t, nam 15 tu6i thi db vao H9c vi�n My thu�t Cong
ngh� trung trong va tiep tvc theo hQC chuyen sau hon. Co rilt nhieu, rilt
nhieu vi di) Ve nhfrng em nho CO dtrQ'C S\f phat trign day du tren nen tang
vfrng chiic dii dtrgc xay diip tir th<'ri tha ilu.
 Em nh6 Nhi�m Roan & thanh pho Th9ch Gia Trang l9i la mi;>t vi dv ve
S\l' phat tri�n day du c6 th� kich thich qua trinh tnr&ng thanh. Bo IDE;! cua
em cling la nhiing ngrrm nghien c\ru ve ''Phrrong an o tubi''.

Sau khi chao dm khong lau, Nhi�m Roan dii tr& thanh m9t dfra tre
khong may. Hai thang tubi, Nhi�m Hoan mac b�nh phat ban cua tre SO'
sinh, nhiing vet phat ban n�ng v§:n chrm kh6i thi t&i chin thang tu6i, em l9i
mac them can b�nh hen suy�n, sau d6 l9i mac b�nh viem phbi. V�y la ngay
tir chin thang tubi, em dii phai bat dau dieu ttj b�nh. Tir d6 cho t&i nam sau
tubi, Nhi�m Roan phai nh�p vi�n t&i 59 lan, la mi;>t dfra tre drrQ'C c\ru song
tir lrr&i hai m than.

Nhi�m Roan tir nh6 dii thrr6ng xuyen phai nh�p vi�n, song may man
thay vao nhiing nam thang each m9ng van h6a n6 ra, bo IDE;! Nhi�m Roan
c6 nhieu thm gian d� thrr6ng xuyen & ben chm cling em. V6i. mvc dich
giam b6t nhiing dau d&n do b�nh t�t mang l9i va cling la d� con b6t co
don, bo IDE;! Nhi�m Roan rat hay k� chuy�n, hat cac bai hat thieu nhi cho
con nghe, cho con xem tranh anh, giai cau do, dl:ty con nh�n m�t chfr, d9c
sach, d9c thu9c cac bai thO"... Nhiing tro chm di�n ra nm girr6ng b�nh dii
hun due cho Nhi�m Roan kha nang yen l�ng t�p trung va loi trr duy c�n
th�n, th6i quen neu cau h6i, giup em phat tri�n ngon ngfr va kha nang d9c
hieu. Cac bac si, y ta trong b�nh vi�n nhi cling thrr6ng xuyen treu dlia cling
>

em.

Trong b�nh vi�n la ca mi;>t the gi&i rieng. Cu(>c song day dau khb tren
girr6ng b�nh khien Nhi�m Roan tir nh6 dii cam nh�n mi;>t each sau sac
nhfrng ngQt blii cay dang CUa CUQC d(ri Va tinh yeu CUa cha IDE;! danh cho con
cai. Em dii t�n mat chfrng kien c6 nhiing em nh6 khi nh�p vi�n con khoe
m9nh nhrmg do mac b�nh nan y nen ch�ng bao lau sau dii qua dm, khien
cha IDE;! Va ngrr(ri than trong gia dinh kh6c t&i Chet di song l9i, ban than
Nhi�m Hoan cling nrr&c mat nh9t nhoa. Ngrrgc l9i, cling c6 nhiing em nh6
cha IDE;! phai be VaO nh�p vi�n, nhrmg SaU nhfrng ngay dieu tri da khoi b�nh
Va XUat vi�n, cha IDE;! rat dfii VUi mirng cam on CaC bac Sl, tiu tit mm IDQi
ngrrm an k!;!O chung vui, Nhi�m Hoan cling cam thay vui lay. Cung c6
nhiing em nh6 tuy b�nh chrra kh6i h�n nhrmg phai xuat vi�n vi nhiing
nguyen nhan nao d6, Nhi�m Roan vira nhin theo vira th& dai buon bii.

Con CUQC song cua ban than Nhi�m Roan thi sao? N6 giong nhrr nhiing
gi ma sau nay co dii viet: ''Nhiing tieng keo k!;!t nm girr6ng b�nh chinh la bai
ca th<'ri tha au cua toi". ''CU- hai ba thang phai nh?p vi�n m{it Ian khien rat
nhieu ngtr<'ri khong con muon cho gia dinh toi vay tien nfra. Anh trai toi
trong thay ngtr<'ri khac an socola cling doi bo m� mua cho, lien bi bo m� toi
mang: ''Nha chung ta con c6 th� an socola hay sao?' Toi chfrng kien canh ay
va ti.r n6i v&i long minh: "Sau nay 16n len, toi nhat dinh se lam vi�c het
minh d� kiem th?t nhieu, th?t nhieu tien, toi se khong bao gier d� bo m�
phai di vay tien ngtr<'ri ta nfra, d� cho anh trai toi c6 th� thtr6ng thrrc vi ng9t
nhfrng thanh socola va dtrQ'C an cam... " Cu{ic song ay khien Nhi�m Hoan
smn hi�U dtrQ'C CUQC song ngay t\r th(ri thO' au. Nhin thay nhfrng CO y ta dem
ngay khong ngu dap chan cho minh, Nhi�m Hoan khong kh6i rai l�...

Nhfrng luc b�nh tinh cua Nhi�m Hoan t;:tm th<'ri c6 chuy�n bien tot, cha
m� thtr<'rng dtra em di chai & nhfrng nai c6 phong canh thien nhien ttrai
d�p, d;:ty con hQC, d;:ty con bai ... khien CUQC song CUa em tr& nen phong phu
han. Cu{ic song th<'ri tha au dii hun due nen trong Nhi�m Hoan tinh each
li).ng le cung nhfrng tinh cam sau ni).ng, tran day sire song va day hi�u biet ve
CUQC dOi.. \l'e mi).t ngon ngfr, Nhi�m Hoan CO dtrQ'C S\l' phat tri�n tot han
binh thrr<'rng. Nam len bay tu6i, Nhi�m Hoan bat dau lam tha. Trong hai
nam ngan ngui, Nhi�m Hoan dii viet han 1600 bai tha, 8 quy�n nh?t kY day
v&i han 600.000 chfr. Han 200 bai tha cua em dii dtrQ'C dang tren han 20
t<'r bao khac nhau tren toan quoc, trong d6 c6 bao "Thieu nien Trung Quoc'',
bao "Van h9c nhi dong". Mtr<'ri tucli, Nhi�m Hoan dii xuat ban t?p tha dau
tien. Cac b;:tn hay xem, day la cuon sach do m{it em nh6 10 tu6i xuat ban.
Nhi�m Hoan khong nhfrng dii tr& thanh m{it nha tha nhi ncli tieng va chinh
nher nhfrng thanh t\l'U d;:tt dtrQ'C, srrc khoe cua Nhi�m Hoan dan dan tot han
len, CUOi cung S\l' phat tri�n day du Ve m{it phtrang di�n da kfch thfch qua
trlnh trtr&ng thanh toan di�n cua em.

Nam 17 tucli, Nhi�m Hoan tr& thanh h{ii vien nh6 tucli nhat cua Hi�p
h{ii tac gia Trung Quoc, dii xuat ban rat nhieu tac philm ncli tieng. Hi�n nay,
co dii tot nghi�p khoa Van trtr<'rng D;:ti h9c Bae Kinh, co dang btr&c nhfrng
btr&c day ti.r tin tren con dtr<'rng ttrai sang trai day hoa hong.

Nguyen tic cua giao dvc s6m

Sau day, chung ta se cung nhau nghien cfru d� bao dam cho S\l' phat
tri�n day du va toan di�n cua m{it con ngtr<'ri, bat bu{ic phai xac l?p nen
nhfrng nguyen tac va m{it so van de mang tinh thi.rc te cua giao di;tc s&rn.
Nhfrng nguyen tac chu yeu bao gom:
 1. Nguyen tac bat dau tir luc o tu6i

0 tu6i (y day la khi bat dau sinh m�nh - t\rc S\f giao di;tc phai bat dau tt'r
khi tre con (y trong bao thai, hoi).c it nhat cilng khong dtrQ'C coi nh� vi�c boi
dtr5ng m{>t each khoa h9c trong khoang th(ri gian tre tt'r o-6 tu6i - la
nhilng nam thang hoang kim Va quy gia nhat trong S\f phat trign SUOt CUQC
dOi con ngtrOi. B&i vi, giong nhtr Gesell dii tt'rng n6i: Trtr&c 6 tu6i, d?i niio
gan nhtr dii ttrong doi phat trign, neu dg 16- khoang th(ri gian nay thi ve sau,
tri nao, tfnh each Va tam hon con ngtrOi vinh vi@n khong bao gi(r CO dtrQ'C CO"
h{ji tot nhtr the dg xay d\filg nen tang CO" s& cho S\f phat trign ca Ve thg chat
l§:n tinh than.

TYam mam non la dg sau nay dam hoa ket trai, giao di;tc s&m la dg boi
dtr5ng nhan tai. Tien si White cua Vi�n nghien c\ru giao di;tc D?i h9c
Havard cho r�ng, m{>t d\ra tre 3 tu6i, neu dtrQ'C tiep xuc v&i cac linh V\fC lien
quan t&i h9c thu?t nhtr ngon ngfr va kY nang giai quyet van de mu{>n 6
thang hoi).c lau hon nfra thi n6 se khong thg thanh cong trong qua trinh h9c
t?p sau nay.
' '

Chung ta phai bat dau "nam" lay nhan tai kg tt'r khi chung con la nhilng
d\ra tre SO" sinh, giong nhtr Giam doc S& nghien Clru kich thich tiem nang
con ngtrOi & Philadelphia cua My dii n6i: "MC\i m{>t d\ra tre sa sinh binh
thtr<'rng khi chao d(ri deu mang trong minh tiem nang thien tai giong nhtr
Edison hay Einstein". V?y, chung ta can tranh thu khong dg 16- mat kha
nang phat trign cua tre.

Khong nen c6 quan ni�m r�ng, giao di;tc s&m la dg tre c6 thg di h9c, tot
nghi�p va tham gia cong tac s&m hon vai nam. Neu chi vi nhtr v?y thi qua
th?t b?n dii danh gia thap y nghia cua vi�c giao di;tc s&m. Neu chi vi "tot
nghi�p s&m hon m{>t chut", thi xet tt'r tinh hinh kinh te cua Trung Quoc kh6
khan nhtr hi�n nay, sao l?i phai bat tre btr&c vao xii h{>i s&m nhtr v?y? T{>i gi
phai th\fC thi giao di;tc s&m? N6i tom l?i, giao di;tc s&m la dg vun dap nen
tang to chat nhan tai, dg sau nay chung CO dtrQ'C S\f phat trign toan di�n v(ri
m{>t xuat phat digm tot.

2. Nguyen tac khai d?y niem dam me

Niem dam me la d{>ng l\fC n{>i t?i dau tien dg tre nh6 phat trign tinh
than Va chu d{>ng h9c t?p; S\f hinh thanh CUa niem dam me sau sac Va dung
htr&ng (bao gom nhieu s& thich khac nhau va niem dam me chay bong nhat
trong m{it thCri gian nhat dinh) t\l' ban than n6 cung la m{it n{ii dung quan
tr9ng trong qua trinh phat trign tam ly cua tre.

Theo Einstein thi dam me chinh la "ngrrCri thay tot nhat''; nhrmg doi v&i
tre tir o-6 tu6i, chung ta c6 thg cong nh�n r§.ng niem dam me la "ngrrCri thay
duy nhat''. B&i le, chung c6 thg tir choi m9i S\l' giao dv.c ben ngoai niem dam
me, chung khong he dg y t&i nhfrng S\l' vi�c khong tl).O dU"Q"C cho chung hfuig
thu ho�c khien chung cam thay chan ghet: dong ch�t canh ell-a chu y, kh6a
kin kho ghi nh(r, dling S\l' kh&i d{ing CUa tU" duy Va tri tll"Ong tll"Q"Ilg, th�m
chi c6 thg keu kh6c. Ngll"Q"C 111-i, neu tre m§n cam doi v&i nhfrng S\l' vi�c nao
d6 va cam nh�n dU"Q"C r§.ng n6 thu vi, gQ"i len trong chung cam giac tU"oi m&i
va long hieu Icy; chung se khong he phan bi�t kh6 hay d�, quan tr9ng hay
khong quan tr9ng, & ben trong hay ben ngoai 16-p h9c, ly giai hay khong ly
giai, tling brr&c ghi nh& m{it each c6 y th\rc hay khong c6 y th\rc, chung
cung se tir tir linh h{ii va c6 thg v�n dv.ng. Chung khong can ''kh6 h9c" ma
cfing CO thg CO dU"Q"C S\l' phat trign ly trr6ng m{it each tinh vi Va chinh xac
nhrr khi chung h9c tot tieng m� de (t\rc ngon ngfr cua dan t{ic d6).

Tre tir o-6 tu6i dang & giai do11-n tim higu khong l\fa ch9n, chung drr<'>ng
nhU" CO niem dam me v&i tat ca nhfrng S\l' vi�c m&i 11)., chung ta can t�n
dv.ng toi da giai do11-n nay dg tien hanh giao dv.c tre. Neu giao dv.c khong tot
Se khien tre chiu S\l' t6n hl).i, S\l' giao d\IC CUa con ngrr(ri Se khien m{it dfra tre
tr& thanh m{it con ngrr(ri, S\l' giao d\IC CUa loai soi Se khien dfra tre CO CUQC
song cua loai s6i; va neu giao dv.c tU" trr6ng vui choi thoa thich se khien tre
tr& thanh nhfrng "c�u am co chieu" chi thich an choi hrr6ng thv..

3. Nguyen tac ngam khich l�, d{ing vien

Tre nh6 la nhfrng vi khach m&i cua the gi&i. Chung thieu von tri th\rc,
khong c6 chu kien va nang l\fC phan doan, chung tru6ng thanh nh<'r tiep
nh�n nhfrng anh hrr6ng tir moi tru<'>ng cung nhrr hanh vi va ngon ngfr cua
ngrrCri 16n. Chung la loai sinh v�t cua moi tru<'>ng, chinh moi trrr<'>ng nhao
n�n nen tinh each cua chung.

V�y nen, ngrrCri 16n can phai kien tri t�n dv.ng hoan canh, hanh vi va
ngon ngfr dg ngam c6 vU khich l� tre, nh<'r d6, tre se nay sinh cam giac dong
tinh; chung toi phan doi bat Icy S\l' chi trich anh hrr6ng tieu C\l'C nao den tre.

Can phai coi vi�c kien tri c6 vfi tre m{it each dung dan la m{it phrrong
phap giao d\IC CO" ban dg boi drr5ng cho tre long t\l' ton, y chi tien thu, S\l' t\l'
tin Va giau long thong cam ... nh�m dam bao tam ly CUa tre dtrQ'C phat tri�n
day du va toan di�n. Chung ta nen thtr<'mg xuyen c6 vii, khen ngQ'i, bay to
S\l' tin ttr6ng Va neu ra nhfing yeu cau nghiem khac; khong nen phe binh,
trach mang, k� t{ii tre m{it each tieu ci;rc, can luon khien tre c6 cam giac
minh la m{it dfra tre tot. E>ay cling la nguyen tac C<Y ban quan tr9ng CUa giao
di;tc ngay tir giai do9n dau.

4. Nguyen tac bien kh6 thanh d@

Tren con dtr<'mg tru6ng thanh cua m{it con ngtrm chac chan se g�p
khong it nhiing cfra ai h9c t�p kh6 khan. Phtr<YTig phap tot nhat d� vrrQ't qua
nhfing CITa ai kh6 khan nay chinh la nhfing S\l' V�t cang kh6 thi cang can
phai h9c tir s&rn, ta nen cho tre tiep XUC trtrac v&i nhfing S\l' V�t do d�
chung CO dtrQ'C an ttrQ'Ilg ban dau Va dem long yeu thich chung. Nhtr v�y Se
c6 th� trai ra cho tre m{it con dtr<'mg h9c t�p b�ng ph�ng va ri;rc r& sac mau
sau nay. E>ay chinh la nguyen tac bien d@ thanh kh6, c6 th� n6i, n6 chinh la
con dtremg Vong CUa S\l' phat tri�n day du Va toan di�n.

Vi di;t, sau khi vao ti�u h9c, con ngtrm se cam thay h9c ngo9i ngfr, h9c
nh�n biet m�t chfr, h9c am nh9c, h9c ve, h9c b<Yi ... deu kh6. Them vao d6 la
S\l' kh6 khan trong vi�c hinh thanh nen ph�m chat, tinh each trU tu, tuBi
cang cao cang kh6 h9c, cang h9c len cao cang kh6 tiep thu. Nhtrng ''be non
m&i sinh khong SQ' hB", tren the gi&i nay chi CO tre nho la ngtrm duy nhat
khong SQ' kh6 khan, trong suy nghi cua chung chi c6 si;r phan bi�t gifra ht1ng
thu Va khong ht1ng thu, chi CO S\l' khac nhau gifra yeu thich Va C\l' tuy�t, ma
khong he CO chut khai ni�m nao Ve d@ hay kh6, SQ' hay khong SQ'. Vi v�y, v&i
bat k� S\l' vi�c nao kh6 h9c trong ttr<YTig lai, b9n hay bien d@ thanh kh6, giup
tre nay sinh niem dam me, tre se d@ dang tiep nh�n nhtr khi chung h9c di,
h9c n6i. Tren the gi&i nay con c6 vi�c nao kh6 h<YTI vi�c h9c nghe, h9c n6i?
Gia nhtr, con ngtrm khong h9c n6i trong sau nam dau dm ma d� sau d6
m&i h9c, toi e r�ng se xay ra bi ltjch, the ma m6i drra tre ba tu6i l9i c6 th�
h9c tot va h9c m{it each than kY den v�y!

Vi v�y, nguyen tac bien d@ thanh kh6 chinh la m{it btr&c d{it pha trong
phat tri�n nhan tai va giao di;tc, la bi quyet d� boi dtr&ng nen nhiing con
.
ngtr01 trU tu.
' '

5. Nguyen tac CUQC song la m{it tru<'mg h9c

Cu{ic song phong phu va cac ho9t d{ing tro ch<Yi la tru<'mg h9c tot nhat
d� thi;rc thi giao dvc s61n. N6 cung dong th<'ri la tnrbng h9c duy nhat cua tre
SO' sinh Va trtrbng hQC chu yeu CUa tre (y giai do9n au thO', dieu nay do d�c
di�m ve tam sinh ly cua tre quyet djnh. B&i vi, thfr nhat, CO' th� tre dang &
vao giai do9n sinh tnr&ng, phat tri�n nhanh nhat; ban nang cua chung can
t(ri S\l' ho9t d(\ng CUa h� than kinh, CO' bap Va gan cot, khong th� ngoi mQt
ch6 trong th<'ri gian qua lau. Thi'.r hai, tre dang & vao giai do9n ma nhfrng
chu y VO thi'.rc chiem d9i da so, do d6, can luon luon phai thay d6i S\l' chu y
cua chung, khong th� bat tre len l&p va ap dvng nhfrng phtrO'Ilg phap ctr5ng
che d� d9Y tre theo cac tiet h9c trong giao trinh. Thi'.r ba, v&i tre nho, nhfrng
nQi dung chung CO th� hQC t�p trong CUQC song qua phong phu, nO'i nao
cung c6 thong tin, c6 niem vui va S\l' hi'.rng thu. Tre se lay the gi&i cam giac
cua ngu quan lam niem thoa man 16n nhat, vui chO'i c6 ich chinh la h9c t�p
mQt each thu tj nhat, hQC t�p mQt each say me chinh la S\l' vui chO'i CO ich
nhat.

Do d6, trong trtrbng h9c cua CUQC song, hay thi;rc hi�n ''d9y CO chu y va
ly tri", "h9c trong si;rvo ttr va vui ve'', nhtr v�y m&i c6 th� htr6ng d§n tre
cam thv nhfrng hQC van trong CUQC song mQt each toi trU nhat, khi do, S\l'
phat tri�n cua tre la VO h9n. Trong "Quy dinh ve cong tac giao dvc & tnrbng
mam non'' do Uy ban giao dvc quoc gia Trung Quoc da chi ro, vi�c giao dvc
tre phai "lay cac tro chO'i lam ho9t d(\ng CO' ban, tien hanh giao dvc thong
qua cac tro chO'i". Trong "Dieu l� quan ly tnrbng mam non'' dtrgc ban hanh
sau d6 cung quy dinh rat ro "cac tnrbng mam non nen lay cac tro chO'i lam
hinh thfrc ho9t d(lng CO' ban''. ''C6 th� can cir theo thi;rc te cua tiing tnrbng
mam non, sap xep va li;ra ch9n n9i dung va phtrO'Ilg phap d9Y h9c, nhtrng
khong dtrQ'C tien hanh cac ho9t d(\ng vi ph9m lu�t giao dvc tre em, gay t6n
h9i t(ri S\l' phat tri�n khoe m9nh Ve th� chat Va tinh than CUa tre". Nhfrng
quy dinh phap lu�t nay VO cung dung dan. Cac tro chO'i trong CUQC song la
nguyen tac va kim chi nam cua giao dvc s61n.

6. Nguyen tac giao dvc s61n & gia dinh va tnrbng mam non

Day la nguyen tac khong giong v&i vi�c giao dvc & tnrbng ti�u h9c va
trung h9c, do d�c di�m ve th� chat va tam ly cua tre cung quy lu�t nh�n
thi'.rc quyet dinh.

Ngay dau tien khi tre den v&i the gi&i nay, ve m�t sinh ly, chung da tach
rm khoi cha m�, song Ve m�t tinh than chung v§n CO S\l' lien ket ch�t che
v&i cha m�. Gia dinh la trtrbng h9c dau tien va cha m� chinh la ngtr<'ri thay
dau tien cua tre.

Vi the, chung ta khong thg danh gia thap vai tro khong thg thay the
dtrQ"C CUa gia dinh trong qua trinh giao dv.c ngay tir giai dolj.n dau cho tre.
Cha IDE;!, neu khong la mi)t ngtr<'ri thay gioi thi se la mi)t ngtr<'ri thay toi; neu
khong la mi)t tam gtrong m§u mi.re thi se la mi)t tam gtrong xau. Dll.Y db con
tre la vi�C ma bat k)' ong bo ba IDE;! nao cfing khong thg dun d�y hay thoai
thac dtrQ"C, cho du c6 dg con cho ngtr<'ri khac di nfra thi hQ v§n phai chiu
trach nhi�m ve vi�c nay.

Nhtr v?y, v&i vai tro la CO' quan chuyen mon CUa giao dv.c ngay tir giai
dolj.n dau, cac trn<'>ng mam non va cac nha tre can coi vi�c giao dv.c & gia
dinh trong giai dolj.n dau la mi)t phan quan tr9ng trong cong tac cua minh.
Vi the, Bi) Giao dv.c Trung Quoc da thi.rc hi�n chinh sach dong bi) gifra giao
dv.c gia dinh va nha trn<'>ng.

Sau day chung ta se lien h� v&i thi.rc te mi)t chut dg n6i ve van de phat
trign toan di�n va day du. Neu thi.rc sir muon nang cao to chat dan so, phat
trign con ngtr<'ri, boi dtr&ng nhan tai trU tu, toi cho rl'.ing vi�c can lam trn&c
mat la nghien cfru va ph& bien nhfrng ly lu?n va phtrong phap m&i cua giao
dv.c s&rn, phan doi nhfrng phtrong thrrc giao dv.c kigu nhtr "cham s6c hoa",
"tigu hQC hoa", "nfr tfnh hoa", ''quy tQC hoa" Va "vui chO'i don thuan", d�c
bi�t la "cham s6c hoa'' (quan giao tre v&i mv.c dich khong dg bat err sir co
nao xay ra v&i tre) Va ''tigu hQC hoa" vi hai phtrong thfrc nay mang llj.i nhieu
nguy hll.i nhat.

Hi�n nay, m9i ngtr<'ri deu phan doi phtrong thrrc giao dv.c tigu hQc h6a
trong Cong tac dlj.y Va hQC Cr tre, the nhtrng vi�c higu the nao la "tigu hQC
hoa" va mfrc di) phan doi cua m9i ngtr<'ri lll.i c6 sir khac nhau rat l&n. C6
ngtr<'ri vira nghe n6i t&i nh?n m�t chfr va dQc sach da vi)i n6i ''tigu hQc hoa'',
nghe n6i tre dQC thUQC vai bai thO' c& cfing n6i "tigu hQC hoa", th?m chi vi�c
hQc ngolJ.i ngfr cung cho d6 la "trung hQc hoa", hQc piano thi cho d6 la "nhlJ.c
vi�n hoa'' ... Dtr<'>ng nhtr, nhfrng ngtr<'ri c6 quan digm nay khong muon cho
tre tiep XUC v&i nhfrng gi CO trong chtrong trinh hQC CUa cac trtrOng tigu hQC
va trung hQC. Neu suy lu?n nhtr v?y thi ngay ca vi�c tre hQC dem cung khong
dtrQ"C phep, b&i le chtrong trinh toan hQC CUa tigu hQC cfing bat dau tir
nhfrng con so 1, 2, 3! Neu lay vi�c dlj.y cai gi ra dg phan bi�t tigu hQC h6a va
mam non hoa, ch£ng phai se hlj.n che nghiem tr9ng sir phat trign day du va
toan di�n cua tre hay sao? Ket qua la se danh dong m9i tre nho, v?y thi con
n6i gi t&i phat trign day du, n6i gi t&i tliy timg tre ma ap dvng phl.l'ong
phap phli hQ'P!

Neu giao dvc s&rn cling ap dvng mo hinh d;:ty h<;>c nhl.l' & trnbng thi
ch�ng phai la tigu h<;>c h6a dich th\l'C sao? Neu cac trnbng mam non chi chu
tr9ng vao vi�c d;:ty theo giao trinh, giao dvc theo h� thong, c6 chung m9t
�u � dffi � m� �, � � � ti�, bh � �Af � iliM � co hl�
ilifrc, tat ca cac n9i dung d;:ty va h<;>c deu khong dam VU'<;rl: ra khoi khuon
kh6, vi dv tre chi nh�n biet dl.l'<;YC hon lo;:ti mau sac thi khong thg d;:ty chung
biet them m9t mau nfra; neu d;:ty tre h<;>c m9t chfr ho�c h<;>c nh�n biet chiec
dong ho thi d6 la ''trnbng mam non khong d;:tt chufin"; chi cho tre thay tren
ban do Bae Kinh nAm & dau ma khong can phai ch<'r t&i khi h<;>c mon dia ly
trong chl.l'ong trinh l&p 5... Tat ca nhfrng dieu ay khong la tigu h<;>c h6a thi
la cai gi?

Chung ta can th\l'C S\l' kien quyet phan doi phl.l'ong thfrc d;:ty va h<;>c tigu
h<;>c h6a va ngl.l'M 16n h6a trong giao dvc ngay tir giai do;:tn dau. Tuy nhien,
ili\l'C chat cua vi�c phan doi nay nAm & hai digm: thfr nhat la phan doi m
tl.l'ang giao d"QC, mo hinh Va phl.l'ong phap giao d"QC di ngl.l'Q"C l;:ti d�c digm
sinh ly va tam ly cua tre; thfr hai la phan doi m<;>i nhan to lam b6 bu9c va
h;:tn che S\l' phat trign toan di�n, day du cua tre nh6. Chung ta can phai sang
t;:to nen m9t h� thong ly lu�n m&i ve giao dvc s&rn phli hQ'P v&i d�c digm
tam sinh ly cua tre, khong giong v&i giao dvc ph6 thong song l;:ti vira c6 thg
xay d\l'Ilg dl.l'<;YC m9t nen tang tot cho giao dvc ph6 iliong va giao dvc d�c
bi�t, dg tt'r do thuc dfiy S\l' phat trign day du Va toan di�n CUa tre, nang cao
to chat dan SO CUa dan tQC.

ve vi�c thuc dfiy S\l' phat trign day du cua con ngl.l'M, dieu cuoi cling toi
muon n6i & day la van de nen giao dvc cua chung ta nen di theo hl.l'6ng
nao? Vi c6 ngl.l'M vira m&i nghe n6i t&i ''phat trign", "boi dl.l'5ng nhan tai c6
to chat cao" lien cho rAng chung ta dang hl.l'6ng t&i m9t so it nhfrng "than
dong", do d6 n6 khong mang nhieu y nghia, vi the nen chung ta can hl.l'6ng
t&i so dong va chu tr9ng nang cao to chat cho nhfrng ngl.l'M lao d9ng ph6
iliong. Th�m chi, c6 ngl.l'M con 16n tieng cong khai: ''Dieu ma chung ta can
la chu tr9ng giao dvc cho nhfrng tre kh6 khan chfr khong phai la dau tl.l' cho
nhfrng em da c6 nen tang tot". C6 thg n6i, each nh�n thfrc va loi tl.l' duy nhl.l'
v�y la VO cling sai lam. B&i le, ilifr nhat anh ta da danh gia thap vai tro quan
tr9ng cua nhfrng nhan tai hl�t xuat trong vi�c thuc dfiy tien b9 xa h9i va
ili\l'C hi�n S\l' nghi�p hi�n d;:ti hoa. Bat k)' m(lt toa nha cao tang nao cling can
co nhling tl1,l d&, bat kY m{it mon khoa h9c nao cung can co ngu<'ri tien
phong m& dtremg, bat kY m{it quan d{ii nao cung can co nguyen soai, bat kY
m{it l\l'C ltrQTig tien b{i nao cfing can CO lanh t\l, day ch�ng phai la chan ly ro
rang nhat hay sao? S\l' nghi�p chan htrng dat ntr&c dtrong nhien can m{it so
ltrQTig l&n nhling rtremg c{it cua dan t{ic, chung ta chu tr9ng t&i vi�c boi
dtr&ng nen nhieu nhan tai co to chat cao va cac nhan tai chuyen mon & m9i
tang l&p, dieu nay co gi sai?

Th\r hai, chi co th\l'c thi giao d\lc s&m tren di�n r{ing, chu tr9ng t&i
nhling nhan tai co to chat cao m&i co th� dam bao nang cao to chat cua dlj.i
da so ngtr<'ri lao d{ing m{it each phB bien. B&i cac em nho s&m thong minh
xuat hi�n trong so nhling em nho binh thtremg, nhling nhan tai VtrQt tr{ii
dtrQ"C tim thay tir nguon nhan tai r{ing l&n; ngtrQ"C llj.i, S\l' xuat hi�n CUa
nhling tai nang VtrQt tr{ii trong so cac nhan tai khac se co th� giup chung ta
v�n d\lng kinh nghi�m cua chinh h9 vao th\l'C ti�n giao d\lC? Cac v�n d{ing
vien bong ban CUa chung ta vi sao llj.i gifr dtrQ"C ngoi vi quan quan bong ban
the gi&i trong th(ri gian lau nhtr v�y, ch�ng phai la vi hQ da dtrQ"C nang cao
trinh d{i tren CO" SU nen tang phB C�p, dong th(ri nh(r CO nhfulg vi quan
quan xuat sac do ma bong ban ch�ng phai da rat phB bien & Trung Quoc do
sao?

Th\r ba, chi co chu tr9ng boi dtr&ng nhan tai co to chat cao m&i co th�
thuc dfiy dtrQ"C tinh tich C\l'C CUa giao d\lC trong gia dinh Va trong trtremg
h9c, tir do nang cao to chat dan so m{it each phB bien. Bat chtr&c cai cao d�
lay cai trung binh, bat chtr&c cai trung binh d� lay cai thap, day cung la quy
lu�t phB bien. Neu giao d\lC chi d� thoa man yeu cau cua dll.i da so ngtr<'ri
lao d{ing binh thtremg, thi SO ltrQTig ngtrCri lao d{ing dtrQ"C dao tlj.O Se khong
con la bao? Co nhling b�c lam cha m� chi mong con minh co dtrQ"c nghe d�
kiem song ltrong thi�n nhtrng rot CUQC con hQ v§n "h9c khong hay, cay
khong gioi?"

Xet tir nhling di�m neu tren, de xtr&ng giao d\lC s&m va giao d\lC di).c
bi�t d� phat tri�n day du va toan di�n quyet khong phai la vi m{it so it cac
"than dong'', ma chinh la vi dll.i da so, vi lQ"i ich CO" ban cua dan t{ic Trung
Hoa va toan th� nhan lolj.i!

''M9i tre em deu la thien tai, nh117lg chung ta du chon vui tu chat thien
tai ay trong SUU nam aau tien CUa CUQC am chung''

Bukemeini Frost Vicele

 ' ,
.A.

BOI D G TOT ''SINH

.A. ,

ENH TH
•
'' CUA CON
?

May ngan nam nay, phan 16n cac b�c cha m� deu biet each lam the nao
dg con minh c6 drrgc mi)t ccr thg khoe m9nh, phat trign tot. HQ luon co
gang cung cap cho con mi)t nguon dinh drr6ng hgp ly, S\f V�n di)ng vlra
phai, tang Cl.l'Cmg bao V� SlrC khoe, phong Va tri b�nh, dg con khoe m9nh Va
phat trign tot.

Tuy nhien, rat nhieu ngrrCri lam cha m� khong c6 chut kien thfrc nao ve
SlrC khoe tam ly - "sinh m�nh thfr hai" cua con. Tam ly khong thg nhin hay
sO- thay drrgc. Do d6, nhfrng van de nhrr phat trign trinh di) tam ly, dam bao
SlrC khoe tam ly... thi khong phai ai ciing thay drrgc. Doi khi, mi)t so
phrrcrng phap giao dl,lC l9i lam tbn h9i t(ri tam ly CUa con tre, tir do gay ra
ket qua trai ngl.l'Q'C v(ri niem mong moi ma t\l' ban than ngl.l'Cri giao dl,lC
khong cam nh�n drrgc. Vi d\l, hi v9ng con thong minh thi con l9i tr& nen
ngoc nghech, muon con CO chi tien thu thi l9i chon vUi S\f t\f tin CUa con,
muon con nbi tri)i hem ngl.l'Cri thi l9i khien con tr(r nen yeu duoi bat l\fC,
mong moi con mang den niem h9nh phuc cho gia dinh thi khong ngO- rAng
minh da vat va u nen chum rrrgu dang... Day la nhfrng th\l'C te ma chung ta
CO thg nhin thay drrgc, la S\f hoi tiec Va dau khb 16n nhat CUa ca mi)t d(ri
ngrrCri!

Vi v�y, cha m� nhat dinh phai nam drrgc kien thfrc ve tam ly h9c dg t\l'
ban than c6 thg thay ro trinh di;> phat trign tam ly cua con nhl.l' vi�c trong
thay chung c6 khoe mlj.nh, Ian da c6 hong hao, ngrr<'ri c6 cao, tinh Ii.re c6 doi
dao, c6 mac b�nh hay khong. Cha m� cung can higu mi;>t each CO' ban ve tam
hon dang thay dBi cua con. Tren ca s& d6 m&i c6 thg tien hanh giao dvc c6
phl.l'O'Ilg hrr6ng va t?n tam boi drr&ng tot tam ly cua con, tranh si.r go ep hay
lam t6n hll.i t&i si.r phat trign ''sinh m�nh thir hai'' cua con tre.

Thi.re ra, hi�n trrQTig tam ly cua con ngrr<'ri tuy khong thg nhin hay sO­
thay dl.l'Q'C song rat d� cam nh?n dl.l'Q'C. Nhfing nO'i CO con ngrr(ri sinh song,
& d6 se c6 cac hi�n tl.l'QTig tam ly, vi hang ngay m6i ngrr<'ri deu giao 11.l'U tam
ly cua minh v&i tam ly cua ngrr<'ri khac. Th?m chi, ngay ca trong luc ngu khi
phan 16n cac ho9t di;>ng tam ly da tlj.m ngimg, nhrmg con ngrr<'ri vfin c6 thg
ma. Ma cung chinh la mi;>t hi�n trrQTig tam ly.

Tinh than cua con ngrr<'ri la mi;>t nguon sire mlj.nh to 16n, 16n hO'Il nhieu
sire mlj.nh thg Ii.re ma CO' thg c6 thg san sinh ra. N6 c6 thg nh?n thi'.rc va cai
tlj.O the gi&i, chinh phl)C trai dat Va vU tfl), khien con ngrr(ri tr& thanh toi
linh cua v9n v?t. HO'Il nfra, sire mlj.nh nay drr0-ng nhl.l' la VO t?n, khong bao
giO- c6 thg khai thac het. Cac nghien ci'.ru ve tam ly h9c cung nhrr nao khoa
ca trong va ngoai nrr&c deu cho rl'.ing, chi tinh rieng tri tu� trong "kha nang
tam ly", hi�n nay, mi;>t ngrr<'ri binh thrr0-ng chi c6 thg khai thac dl.l'Q'C tir
3%-10%, mi;>t phan rat 16n trong kha nang tam ly cua con ngrr<'ri vfin con bi
"lang quen". Sire mlj.nh nhan each cua tam ly c6 thg khien con ngrr<'ri tr&
nen vi dlj.i, c6 kha nang thuc dfiy tien trinh lich srr; song cung c6 thg khien
con ngrr<'ri tr& thanh ke thira thai, th?m chi la mang tai h9a cho ca xa hi;>i.

Vi v?y, giao dvc s6ni khong thg xem nh� si.r trn&ng thanh va phat trign
tam ly cua tre. Giao dvc, ngoai vi�c dg tre c6 dl.l'Q'C mi;>t CO' thg khoe mlj.nh va
ti.r do phat trign thg Ii.re ra, dieu quan tr9ng hO'Il la phai kich thich si.r
trnang thanh toan di�n Ve mij_t tam ly CUa tre dg chung CO dl.l'Q'C trinh dQ
tam ly Vl.l'Q't mire binh thrr0-ng, sau nay c6 thg tr& thanh mi;>t con ngrr<'ri vi
dll.i giau tri tu� va long nhan ai. Do d6, cac b?c phv huynh nhat thiet phai
biet dl.l'Q'C nhfing kien thirc thong thrrQ-ng Ve tam ly hQC, dieu nay con quan
tr9ng hO'Il nhieu so v&i vi�c h9c cac kien thire ve thi.rc phfim dinh drr&ng va
bao v� sire khoe. B&i le nhiing kien thirc ve thi.rc phfim dinh drr&ng va bao
v� sire khoe da tl.l'O'Ilg doi ph6 c?p trong xa hi;>i, cac b�nh vi�n, cac trung
tam bao v� sire khoe. Nhrmg ve phrrO'Ilg di�n giao dvc tam ly, vfin con mi;>t
khoang trong 16n trong xa hi;>i va con rat nhieu dieu chrm dl.l'Q'C sang to.
Trong boi canh d6, dg boi drr&ng nen nhiing nhan tai c6 to chat cao (chu
yeu la chi nhfrng con ngu<'ri c6 to chat va trinh d9 tam ly cao), lam sao
chung ta khong thg tim higu ve tam ly h<;>c? Neu chi nhrr "thay b6i xem voi'',
rat c6 thg chung ta se d§n <lat con tre di vao con drr<'mg lam l;:tc.

Drr6i. day, toi xin gi6i. thi�u m{>t chut kien thfrc CO' ban ve tam ly h<;>c va
phat trign trinh d{> tam ly cua tre nh6. Tuy day con la nhfrng kien thfrc Vl,ln
vi)_t, tho SO', dO'Il gian, it oi Va yeu 6t song chung cfing CO thg giong nhU'
nhfrng con dom d6m l?p loe chieu sang rung brr&c di cua cac em nh6, giup
cac em brr&c di vfrng chai, ti;r tin va day l;:tc quan. Cac b?c ph\l huynh ciing
CO thg ''mll'Q'll'' chut anh sang CUa no, soi drremg dg tiep t\LC di tim "ng9n
den" tam ly h<;>c.

Khai ni�m tam ly va con dtr<Yng hinh

thanh tam ly cua con ngtr<Yi

Tam ly cua con ngrr<'ri la danh tir chung chi cac hi�n trrQ'llg tam ly nhrr
cam giac, tri giac, kha nang ghi nh&, tU' duy, tri trr6ng tll'Q'llg, tinh cam, y
chi, khi chat, nang li;rc, tinh each. Hi�n tll'Q'llg tam ly cua con ngu<'ri VO cling
phfrc t;:tp, tam ly cua mfii ngu<'ri l;:ti rat khac nhau, c6 tot, c6 xau. Ban than
tam ly cua con ngrr<'ri ciing ton t;:ti nhfrng cung b?c khac nhau, c6 luc d6 la
d{>ng li;rc dg con ngu<'ri phat trign thanh tai, nhrmg ciing c6 luc d6 la nhan to
tieu ci;rc hoi).c lieu thuoc huy ho;:ti con ngrr<'ri. Nhrmg du mfrc d{> tam ly cua
con ngrr<'ri nhrr the nao di nfra thi n6 ciing drrgc hinh thanh tir nhfrng phan
anh chu yeu cua cac si;r v?t khach quan vao trong b9 nao con ngrr<'ri. Vi the,
cling m{>t si;r v?t khach quan nhrmg si;r phan anh vao tam tri con ngrr<'ri l;:ti
khac nhau (tlrc cac hi�n tll'Q'llg tam ly khac nhau).

Cac si;r v?t khach quan va thi;rc ti�n cua con ngrr<'ri la chu thg thfr nhat,
tam ly la chu thg thfr hai. Gia nhrr khong c6 si;r ton t;:ti cua hang ngan hang
V;:tn S\r v?t, S\r vi�C Va khong CO CaC ho;:tt d{>ng thi;rc ti�n CUa con ngrr(ri trong
the gi6i. khach quan thi tri 6c cua con ngrr<'ri se tr& nen trong r6ng, tinh
than cua con ngrr<'ri se tr& nen ngheo nan. Khi d6, trong b9 nao khong
nhfrng khong thg xuat hi�n cac hi�n tll'Q'llg tam ly phong phu ma nghiem
tr9ng hO'Il, ket cau cua nao va ban than cac tebao nao se bi teo l;:ti, luc nay
li�u chung ta c6 thg n6i den chfrc nang tam ly? Vi v?y, chung ta can dg cho
tre c6 nhfrng cam giac nh;:ty ben, tri nh& sau sac, tll' duy r{>ng m&, tri trr6ng
tll'Q'llg phong phu, tinh cam on djnh, y chi kien Cll'Cmg, nang li;rc cao sieu,
>

tinh each cao quy, nhieu dam me, dong th<'ri con phai c6 s& trn<'mg va ca
tinh rieng. Muon lam dU"Q"C dieu d6 tre can CO thi;rc ti�n CUQC song phong
phu da d9ng. Day chinh la nguyen nhan can ban khien "PhU"ong an o tu6i"
nhieu Ian nhan m9nh vi�c ngU"Oi 16n phai mang l9i cho tre m9t CUQC song
phong phu, da d9ng.

Tri tu� va tinh each cua con ngl.l"m c6 thg dl.l"Q"C xay di.mg tt'r nhieu hinh
thfrc khac nhau tren CO" sa m<}t CUQC song thu tj va hfru ich. Neu b9n khong
nh�n thfrc dU"Q"C the gi&i Va dU"a ra cau hoi, b9n Se khong thg CO dU"Q"C cam
giac, tri nh& va tU" duy; neu b9n khong giao lrm v&i b9n be, khong chO"i tro
chO"i thi b9n Se khong CO dU"Q"C nhfrng niem vui trong CUQC song, tinh b9n Va
niem h9nh phuc; neu b9n khong ho9t d<}ng chan tay va d<}ng niio, thi;rc hi�n
thao tac va tien hanh thi.rc nghi�m thi b9n se khong thg sang t90, tU" duy va
tU"6ng tU"gng; neu b9n khong d9c sach, chtu kh6 suy nghi va lien h� nhfrng
n<}i dung trong sach v&i th\l"C ti�n, thi b9n Se khong phat trign dU"Q"C ngon
ngfr, tiep thu dU"Q"C h� thong tin hi�U th{r hai CUa the gi&i khach quan (ngon
ngfr va chfr viet), vi the ma kha nang nay se bi t6n h9i nghiem tr9ng...

T6m l9i, "bong hoa tam ly" cua con ngU"Oi nhat dtnh phai dl.l"Q"C bt'rng n&
trong manh dat CUQC song v&i nguon nl.1"6-c day du, nguon dinh dU"Ong
phong phu, anh sang chan hoa, khi h�u phu hgp... m&i c6 thg phat trign ri.rc
rO-. Tren sa m9c hoi).c tren nhfrng manh dat kho cKn se khong thg m9c len
nhfrng bong hoa tU"O"i tham dg roi ket thanh nhfrng qua trai ng9t ngao.

Vi sao sv phat tri�n tam ly <Y tre em

l�i dijc bi�t quan trQng?

Si.r phat trign tam ly, nang cao trinh d9 va S\f sinh trU"6ng c6 cung chung
m<}t di)_c digm: S\f phat trign CUa chung khong dong deu, CO giai do9n sinh
trn6ng nhanh, c6 giai do9n l9i ch�m. Vi dv., thm ki sinh trn6ng nhanh cua
co- thg & vao giai do9n thieu nien, nhfrng nam sau d6, co-thg phat trign ngay
cang ch�m l9i, con ngU"Oi khi dii bU"6-c qua giai do9n thanh nien dU"<'mg nhU"
khong cao them dU"Q"C nfra. M<}t quy lu�t VO cung quan tr9ng cua qua trinh
phat trign tam ly la tu6i cang nho thi phat trign cang nhanh.

Si.r phat trign ve tam ly lien quan t&i giai do9n sinh trU"6ng va phat trign
toan di�n cua niio b<}. Nao b9 la CO" quan sinh trU"6ng nhanh nhat va s&m
hoan chinh nhat trong tat ca cac CO" quan cua CO" thg. Nam len sau tu6i, nao
b9 cua tre ve CO" ban dii hoan chinh, gan bKng v&i d9 phat trign cua niio b9
ngtr<'ri tnr&ng thanh. Trong khi d6, cac ca quan khac trong ca thg muon d9t
den mfrc d9 hoan chinh nay phai mat khoang th<'ri gian 15 nam.

Giai do9n SO' sinh va th<'ri tha au la giai do9n ma d9i nao sinh tnr&ng
nhanh nhat, dong th<'ri cung la th<'ri ki phat trign m9nh nhat cua cac chi'.rc
nang tam ly. Nang cao trinh d9 tam ly cua nao b9 trong giai do9n nay se thu
dtrQ"C hi�U qua "lam it htr<'rng nhieu" giong nhtr vi�c b6n phan day du cho
hoa mau va gifr fim cho mam cay non, nhtr v?y sau nay m6i c6 thg g�t hai
dtrQ"C m9t mua b9i thu. Neu dQ"i t6i khi nao b9 da djnh hinh va thanh thvc
hoan toan m6i bat dau khai thac tiem nang tam ly thi da qua mu(>n, th?m
chi chi u6ng cong VO ich ma thoi. Vi v?y, ngtr<'ri ta thtr<'mg n6i ''tir nho thong
minh ca d<'ri sang suot'', ma tinh each con ngtr<'ri thi ''ba tu6i da 16n, bay
tu6i da gia''. Nhfrng cau nay tuy c6 n6i hai qua, the nhtrng chung qua th?t la
nhfrng cau ng9n ngfr dan gian thi'.rc tinh m9i ngtr<'ri phai chu tr9ng t6i giao
dvc to chat ngay tir giai do9n dau, dong th<'ri cho thay con dtr<'mg giao dvc
tot nhat. Vi the, du may ngan nam da troi qua ma nhfrng cau n6i ay v§:n con
nguyen g1a tq.
A • ; •

Nha tam ly h9c n6i tieng the gi6i Benjamin Bloom sau m9t th<'ri gian
dai nghien ci'.ru da dtra ra phan doan nhtr sau: Tri li.rc cua con ngtr<'ri (m9t
phtrang di�n quan tr9ng cua chfrc nang tam ly), neu phat trign d9t den
100% vao nam 17 tu6i, thi trtr&c nam 4 tu6i da d9t den 50%, trtr&c nam 8
tu6i da d9t den 80%, tir nam 8 tu6i t6i nam 17 tu6i se hoan thanh 20% con
l9i. ''H9c thuyet tang giam" ve si.r phat trign tri li.rc nay cung c6 tac dvng
thuc dfiy chung ta phai nhanh ch6ng kich thich si.r phat trign trinh d9 tam ly
CUa con tre ngay tir trong bao thai, trong giai do9n SO' sinh Va trong th(ri tha
au, neu khong se qua mu(>n. Cung giong nhtr vi�c ngtr<'ri nong dan can phai
co gang gieo h9t vao mua xuan, chung ta khong nen dg l& th<'ri ki giao dvc
thu?n lQ"i nay.

C6 the n6i, giao dvc ngay tir giai do9n o-6 tuoi chinh la th<'ri ca "m9t
> >

von bon l<'ri" dg d9Y con thanh tai. Ngay nay, cac b9n xay di.mg nen tang
vfrng chac cho si.r phat trign tam ly cua con minh thi sau nay b9n c6 thg
thoa thich t?n htr&ng va thtr&ng thfrc niem h9nh phuc khi trong thay hoa
tharn trai ng9t sum se triu canh.

Sv phan chia chl:rc nang tam ly va

phtr<Yng phap kich thich chl:rc nang
 tam ly phat tri�n khoe m�nh

Sinh ly cua con ngtr<'ri dtrQ'C phan chia thanh h� than kinh, h� ho hap, h�
tieu hoa... Cung giong nhtr v?y, tam ly cua con ngtr<'ri cung c6 thg phan chia
thanh nhieu "h�'' khac nhau dg t�o dieu ki�n thu?n lQ'i hon trong vi�c nh?n
thfrc va nang cao chfrc nang cua n6. Tam ly cua con ngtr<'ri chu yeu dtrQ'C
chia thanh hai h� l&n, m6i h� l�i c6 nguon nang ltrgng VO cung m�nh me.

"H� tri nang'' hay con g9i la h� tri tu� va cung chinh la "tri thong minh''
cua con ngtrm.
> ' •

Con ngtr<'ri cang thong minh thi h9c t?p cang hi�u qua, nh?n biet va ly
giai V�n v?t cang sau sac, cang d� dang tien sau vao linh V\fC phat minh sang
t�o, tir d6 khien the gi&i cang tr& nen ttrcri d�p hon.

Chfrc nang chu yeu cua h� tri nang bao gom:

1. Cam giac va quan sat

Phan frng cua b9 niio con ngtr<'ri v&i thu{>c tinh ca bi�t cua S\l' V?t (mui
htrong hay am thanh) thong qua cac C<Y quan cam giac dtrQ'C gQi la cam giac.
Nhieu thu{>c tinh cung luc truyen vao trong niio gay nen cac phan frng t6ng
hgp g9i la tri giac. Vi dv, mau sac, htrong vj, cam giac khi nang coc va am
thanh khi ch�m coc cung nhau kich thich niio b{>, nh(r d6 con ngrrCri m&i
biet ro the nao la rtrQ'U ngon va biet r�ng d6 la dau hi�u cua m{>t bfra ti�c.
E>ay chinh la tri giac ve rtrQ'U va yen ti�c tung!

Hinh thfrc cao cap cua cam giac la quan sat. Quan sat la tri giac c6 mvc
dich Va keho�ch. Thong qua quan sat, con ngtrCri thu dtrQ'C m{jt ltrgng 16n
nhfrng thong tin cam tinh, nhfrng thong tin nay se chuygn h6a thanh tri
thfrc nh(r vao qua trinh ttr duy. Vi the, quan sat la m{jt lo�i hinh tri l\l'C rat
quan tr9ng. Nha sinh ly h9c, tam ly h9c vi d�i Pavlovsk dii tirng lay "Quan
sat, quan sat, quan sat nfra" lam cau khil'.u hi�u t\l' ran minh. Quan sat cang
nhieu, S\l' ly giai CUa con ngtrCri cang them sau sac, tri thfrc cang them phong
phu, kha nang nh?n biet cang them ro rang.

Trong CUQC song hang ngay cua tre tir 0-6 tubi, cac b?c cha m� can tich
C\l'C boi dtr&ng th6i quen va nang l\l'C quan sat cua tre. Hay dg chung quan
sat khap m9i ncri, hinh thanh cho chung th6i quen thich nhin, thich hoi, co
gang dg chung dU'Q'C v?n dQ.ng cac giac quan nhU' ngm, nem Va sQ-, dong
thm khong bo qua bat k)' S\l' v?t m&i me nao; lien tQ.C quan sat nhfrng S\l' v?t
c6 tr?ng thai bien dBi (vi dv, tir nong n9c bien thanh ech); ghi nh?t kY quan
sat doi VOO nhfrng S\l' V?t quan tr9ng (khi tre con qua nho, cha IDE;! CO thg
giup chung ghi nh?t kY m9t each don gian sau d6 d9c cho tre nghe). Nhrr
the, tre se c6 mat tinh tai thinh, thong minh khac thrrb-ng, nang lQ.'C quan
sat va niem khat khao say me h9c hoi se nhanh ch6ng phat trign, von tri
thfrc cung dU'Q'C lam phong phu t&i mfrc toi da. H9c khong thg tach rm khoi
vi�c luon luon quan sat. Viet khong thg tach rm S\l' quan sat kY cang, nghien
cfru khoa h9c bat nguon tir S\l' quan sat ti mi nhieu Ian. Con ngrrm khong
thg khong quan tam t&i nhfrng S\l' v?t S\l' vi�c VOn di can phai CO S\l' quan sat
va nhfrng doi tll'Q'Ilg can phai tim higu, neu khong se giong nhrr bi bit tai bit
mat, chi la IDQt ngrrm khach bQ hanh VQi Va bang qua con drr@g CUQC dm
ma thoi.

Binh thrrb-ng, khi d?y tre quan sat, can phai thrrb-ng xuyen drra ra cau
hoi cho tre, tir d6 hinh thanh nen th6i quen quan sat m9i luc m9i ncri & tre.
E>oi v&i nhfrng ho?t d(>ng drrQ'c t6 chfrc m9t each c6 chu y (vi dv, t&i ncri
nao d6 dg bcri ch�ng h?n) can phai l?p keholj.ch quan sat nhrr: cho tre xem
cai gi va lam cai gi, sau d6 lam tot cong tac chu�n bi ve m�t tll' trr&ng va
dQ.ng Cl}.. E>oi VOO nhfrng S\l' v?t can phai quan sat ti mi, nen d?y tre quan sat
tir chinh thg t&i b9 ph?n, tir tren xuong drr&i, dong thm phai quan sat c6
tr9ng digm. E>oi VOO nhfrng S\l' v?t can lien tQ.C quan sat thi phai ghi chep
theo thm gian va ngay thang, dong thm can co gang ghi nh& nhfrng hinh
anh quan sat dU'Q'C vao trong nao.

2. Kha nang chu y

M9t ngay n9, nha bac h9c Newton nhi�t tinh mm khach t&i nha dung
bfra. The nhrmg, da den giO- com ma nha bac h9c v&n con mi�t mai trong
phong thi nghi�m, chuyen tam vao cong vi�c cua minh. Khach dQ'i mai
khong thay bong chu nhan danh phai an tru&c va ra ve sau khi dung xong
bfra. Mai den khi Newton cam thay muon an com, ong ben di t&i phong an,
thay m9t chiec dau ga dang an d& tren ban, ong bat giac t\l' n6i v&i minh:
'"'

"O, minh da an com roi kia ma!" N6i xong, ong quay ngrrm tr& ve phong thi
nghi�m va tiep tvc cong vi�c nghien cfru cua minh.

Kha nang chu y la kha nang hrr&ng t&i Va t?p trung vao IDQt S\l' v?t nhat
dinh nao d6 cua ho?t d(>ng tam ly. T?p trung chu y se khien nao san sinh ra
niem htrng phan doi v&i S\l' v�t dtrQ'C chu y, nh<'r v�y, con ngrr<'ri m&i c6 thg
quan sat, ghi nh& va ttr duy hi�u qua, lam tot vi�c ma minh dang chu y. Doi
v&i nhfrng S\l' vi�c nKm ngoai S\l' chu y, niio b9 se t\f dao thai chung ra ben
ngoai. M9i nguon thong tin va tri thfrc tt'r the gi&i ben ngoai chi c6 thg di
vao trong niio thong qua ''canh ctht chu y", dong th<'ri nhfrng m�nh l�nh cua
d?i niio chi khi thong qua "canh ctht chu y" m&i c6 thg truyen d?t chinh xac
t&i CO' the va doi tay (trt'r nhfrng d{>ng tac VO thfrc va nhfrng d{>ng tac dii
>

thanh th6i quen). Nhtr v�y, CO thg n6i, "canh CITa chu y'' th�t S\l' rat quan
tr9ng.

Lam the nao dg m& "canh cli'a chu y''? Dieu nay do hai yeu to chu quan
va khach quan quyet dinh. Neu m{>t S\l' vi�c bat ng<'r xay ra v&i hinh ttrgng
ro rang, m&i me hoi).c bien h6a da d?ng Se gay S\l' chu y CUa con ngtr<'ri, qua
trinh do gQi la S\l' chu y vo thfrc. Qua trinh nay do nguyen nhan khach quan
gay ra. Nhfrng nguyen nhan n{>i t?i nhtr thai d9 va tam tr?ng cua m{>t con
ngtrCri doi v&i S\l' V�t hi�n t?i nhtr the nao, hQ CO hfrng thu Va nhu cau v&i no
hay khong... la nhfrng yeu to chu quan lam nay sinh S\l' chu y. Neu con
ngtrCri muon t\l' minh chu y t&i S\l' vi�c nao do thi day chinh la S\l' chu y CO
chu y Va CO S\l' tham gia CUa y chi con ngtrCri.

Doi v&i nhfrng S\l' v�t c6 y nghia, cac b�c phv huynh can t�n dvng toi da
S\l' chu y VO thfrc cua tre trong giai do?n o-6 tu&i bKng each lam cho cac S\l'

v�t tr& nen m&i me, sinh d{>ng, hap dfin, nhieu bien h6a nhKm gay S\l' chu y
cua con tre. Doi v&i nhfrng S\l' v�t VO nghia can co gang het sfrc lam giam
sfrc hap dfin cua chung nhKm mvc dich khong gay S\l' chu y vo thfrc cua tre,
tranh khong dg nhfrng S\l' V�t nay lam nhi�U lo?n S\l' chu y dung htr&ng CUa
tre.
>

Chung ta can t�n dvng S\l' chu y vo thfrc, dong th<'ri phai boi dtr6ng kha
nang chu y c6 chu y cua tre. Digm mau chot dg phat trign kha nang nay la
khien tre CO niem dam me sau sac v&i nhfrng doi ttrgng dtrQ"C chu y, dg tre
higu dtrQ"C tam quan tr9ng CUa vi�c h9c t�p cling nhtr V�n d{Jng Va CO dtrQ"C
S\l' ling h9 nhi�t tinh cua cha IDE;!. Ngoai ra, cha IDE;! cling nen boi dtr6ng cho

con y chi Va long t\f tin. Khi S\l' t�p trung chu y CUa tre bj phan tan, vi�c c&
vU va nhac nh& chung la can thiet song khong nen ap dvng cac phtrang
phap phan khoa h9c nhtr ep bu{>c hoi).c mang mo khong tiec l<'ri lam t&n
thtrang t&i tam tr?ng vui ve va hfrng thu ho?t d{>ng cua tre, vi chung se huy
ho?i S\l' phat trign kha nang chu y CUa tre, lam hong ''canh CITa chu y" VOn di
dii dtrQ'C he m& doi v&i m{>t S\l' vi�c nao d6. C6 nhieu b�c cha IDE;! khi d?y
con thtremg quat thao am i, trach m6c, mang mo con, nhtr v�y, tren thi;rc te
Se khien tre t�p trung chu y vao thai dQ CUa cha mli! Va do do, canh CITa hQC
t�p da s61n bi khep ch�t, lam sao chung ta thu dtrQ'C ket qua tot? Vi v�y,
chung t6i khuyen khich cac b�c phv huynh nen thtremg xuyen dung nhfrng
loo nh6 nhli! n6i v&i tre. Si;r binh tinh, nha nh�n, trang tr9ng va tich C\l'C cua
cha mli! se mang l9i hi�u qua tot. Ngay ca khi can bigu 19 thai d9 kien quyet
di chang nfra cung kh6ng nen cao gi9ng 16n tieng v&i tre, chi can thg hi�n
bAng thai d9 la du.

3. Niem dam me

Einstein n6i: "Niem dam me la ngrrCri thay tot nhat''. B&i le niem dam
me chinh la SUOi nguon Va d<}ng li;rc thu hut S\l' chu y CUa con ngtroo, dong
thm c6 thg m& ra "canh ctl-a chu y''. Doi v&i tre nh6 ma n6i, niem dam me
chinh la ngtrCri thay duy nhat, do d6, giao dvc ngay tir giai do9n dau can
danh nhieu tam sfrc cho vi�c kh<ri d�y niem dam me cua tre.

Dam me la m<}t ho9t d<}ng tam ly mang tinh khuynh htr6ng. V6i nhfrng
S\l' vi�c ma minh dam me, con ngtrCri se thi;rc hi�n khong biet m�t moi. Dam
me cung la ho9t d<}ng ti;r do nhat, giao dvc ngay tir giai do9n dau can phai
di;ra vao tinh hinh thi;rc te cua CUQC song. Do do, cac ho9t d<}ng cho tre can
phai dtrQ'C xay d\l'Ilg tren niem dam me, dg tre thi;rc hi�n chung vi S\l' yeu
thich cua ban than. Khi boi dtr6ng hfrng thu ho9t d<}ng cho tre nh6 can chu
y nhfrng diem sau:
>

a. Can htr6ng dfin va phat trign niem dam me chinh dang va dung dan
cua tre, dong thm kh6ng dg tre phat trign nhfrng niem dam me kh6ng
chinh dang (vi dv nhtr ch<ri di�n tu ho�c thi;rc hi�n nhfrng ho9t d<}ng giai tri
kh6ng lanh mlj.nh) ho�c kh6ng dg tre chim dam vao vui ch<ri don thuan (vi
dv nhtr thCri gian vui ch<ri qua lau, ltrCri bieng ho�c xem ti vi qua nhieu).

b. Can boi dtr6ng dg tre c6 nhieu niem dam me va s& thich khac nhau,
dong thCri chu y phat trign niem dam me trung tam cua tre.

c. Can d<}ng vien tre thi;rc hi�n nhfrng dieu ma chung chtra bao gi<'r trai
qua, dong thCri can giup tre c6 tam tr9ng vui ttr<ri va tr& thanh tam gtrong
cho chung noi theo.

d. Khi tre btr&c dau c6 nhfrng ho9t d<}ng dg thi;rc hi�n niem vui chinh
dang, can CO gang het sfrc giup tre CO dtrQ'C thanh tich nao do dg chung
dtrQ'C htr<'rng niem vui CUa thanh Cong, dtrQ'C kh�ng djnh ban than Va dtrQ'C
khen ngQ'i.

d. Dg tre choi. th�t vui ve, dong thCri cho chung tham gia vao m9t so
CUQC thi bigu di�n Va trign lam... Nhtr v�y, bl).n da m(ri ngtrCri thay tot nhat
t&i cho con minh.

4. Kha nang ghi nh&

Tri nh& la kho dfr li�u cua tam ly. Con ngrrCri se lrm trfr nhfrng S\f v�t
ma minh da tiep xUC Va cam th\l dtrQ'C vao trong kho ghi nh& nay dg tai hi�n
va nh�n thirc 111-i khi can thiet, dong thCri c6 thg lay ra SIT dl,lng bat cir luc
nao.
'

Tri nh& la CO' s& cua m<;>i ho11-t d(>ng tri l\fC, la m� cua tri tu�. Chung ta
hay thrr nghi xem, neu con ngtrCri mat di tri nh& se khong thg khac sau
dtrQ'C nhfrng gtr<Yng mi).t quen thu(>c, quen het nhfrng S\f V�t da nh�n thirc
dtrQ'C, mat het m<;>i tri thirc Va kha nang ttr duy. Khong nhfrng v�y, ngon
ngfr va kho ti'r V\fllg cua con ngrrCri khi ay cung se tan theo kh6i may. Con
ngtrCri cung se tr& nen tam thtr<'>ng nhtr nhfrng loai d(>ng v�t cap thap khac
ma khong thg tr& thanh con ngtrCri.

M(>t ngrr(ri c6 dtrQ'C kha nang ghi nh& thong thtr<'>ng c6 thg dtrQ'C htr&ng
th\l CUQC song nhtr biet bao ngtrCri binh thtr0ng khac Va dam nhi�m nhfrng
cong vi�c binh thtr<'>ng. Nhtrng neu muon tr& thanh ngtrCri thanh cong ki�t
xuat h<Yn ngrrCri thi m9t tri nh& tot la dieu khong thg thieu. N6 c6 thg giup
con ngtrCri tich luy tri thirc, hap th\l tri tu� va kinh nghi�m cua ngrrCri Xtra
mQt each hi�U qua, dong th(ri CO thg bao ltrU Va ghi nh& nhfrng S\f V�t ma
minh da suy nghi, ttr&ng ttrQ'Ilg. Vi the, boi dtr&ng cho tre kha nang ghi nh&
tot cfing la mQt nQi dung quan tr9ng trong giao d\lC ngay t\'r giai dol).n dau.

Can phai boi dtr&ng cho tre th6i quen luon luon ghi nh& va nh�n thirc
nhfrng S\f V�t quan tr9ng nhtr nhfrng l(ri canh bao, nhfrng cau th<Y, nhfrng
nhan V�t, S\f ki�n Va ngay thang quan tr9ng trong cac cau chuy�n, gQ'i len
trong long tre suy nghi: "Minh nhat djnh phai ghi nh&! Minh nhat djnh
phai ghi nh&! L�p tire ghi nh&! �p tire ghi nh&!" Ghi nh& cai nay hay cai
khac chinh la cau m�nh l�nh dg bat bu9c "nhfrng ke ltrCri nhac'' phai lam
vi�c. B11-n ra l�nh cho n6 se d11-t hi�u suat cao h<Yn, neu b11-n drrng dtrng
khong dg y den, n6 se khong thg ghi nh&.
 C6 nhiing sir vi�c khong can phai ghi nh& trong th<'ri gian dai ho�c ghi
nh& suot d<'ri. Vi nhtr khi ngtr<'ri khac d9c cho b9n so di�n tho9i cua mi;>t ai
d6, b9n chi can ghi nh(r chung tru&c khi ghi len giay la dtrQ"C. Day gQi la tri
nh& t9m th<'ri. Nhtrng neu b9n can lam mi;>t vi�c gi d6 vao tuan sau, vi di;t di
tha dieu cung b9n be ch�ng h9n, luc nay b9n phai ra l�nh cho ban than t9m
th(ri ghi nh& n6 ma khong can SU di;tng t&i tri nh& dai h9n. Nguon ttr li�u
CUa tri nh(r dai h9n can phai dtrQ"C ch9n lQC, b&i le chung ta khong thg chat
m9i thfr vao trong kho ma chi can ch9n l9c nhiing "hang hoa" c6 gia ttj
nhat.

Kha nang ghi nh& c6 moi quan h� rat l&n v&i tam tr9ng con ngtr<'ri.
Chung ta nen dg tre tich circ, chu di;>ng, vui ve va say me tham gia cac ho9t
di;>ng, nhtr thekha nang ghi nh& tir nhien se tr& nen ben ch�t hon. Vi v?y,
cac b?c cha m� can thtr<'mg xuyen vui chai, n6i chuy�n, cung tre mi;>t each
thoai mai va vui ve. Chung ta s& di nhan m9nh phai dg tre dtrQ"C chai dua
mi;>t each vui ve khi tham gia cac ho9t di;>ng cling la vi nguyen nhan nay.
Chung ta neu ra va ung hi;> vi�c h9c ma chai, chai ma h9c. Quan digm "vui
chai c6 ich chinh la h9c, h9c mi;>t each thu vi chinh la vui chai" ma "Phtrong
an 0 tu6i'' dtra ra la phu hQ"P v&i yeu cau boi dtr6ng kha nang ghi nh& cua
tre.
>

Tir tir giup tre xay di.mg nen "kho'' va ''gia dg hang" dg tre c6 thg sap xep
nhiing ttr li�u quan tr9ng vao trong d6 mi;>t each c6 tr?t ti.r, ngan nap va
m9ch l9c, tir do giup kha nang ghi nh(r CUa tre dtrQ"C lau ben Va ti�n cho vi�c
SU di;tng. Vi di;t, khi can ghi nh& mi;>t dja digm quan tr9ng nao d6 can phai
ghi khac vao trong nao hinh ttrQ"Ilg chung va phtrong vi cua n6 tren ban do;
ghi nh& mi;>t dja danh m&i can phai SU di;tng kY hi�u danh dau n6 tren ban
do dong th<'ri can xau chu5i cac thong tin l9i v&i nhau nhtr dja danh ay n�m
& tinh nao, & htr&ng Dong, htr&ng Tay, htr&ng Nam hay htr&ng Bae, c6 gan
song, bign hay ho nao khong, c6 tuyen dtr<'mg sat nao ch9y qua khong...
Nhtr v?y se rat d� nh&. Ho�c khi muon tre h9c thui;>c bai ca cua mi;>t trieu
d9i nao d6 can dg tre nh& bang ghi cac trieu d9i. Khi ghi nh& mi;>t sir ki�n
l&n nao d6 can d�t n6 vao mi;>t tien trinh ljch SU dg ghi nh&, vi di;t sao chBi
Halley 76 nam m&i xuat hi�n mi;>t Ian, Ian tru&c la vao nam 1910, Ian nay la
vao nam 1986. Nhtr v?y, chung ta se ghi nh& rat lau.

Kha nang ghi nh(r can phai dtrQ"C nhac nha thtremg xuyen. Vi v?y, dg
tang ctr<'mg kha nang ghi nh& cua tre, cac b?c cha m� can ap di;tng nhieu
phtrong phap ghi nh& khac nhau nhtr kg l9i cho tre nghe nhieu Ian (phtrong
phap ghi nh& bAng tran thu?t nhieu Ian), lam ban ghi chep (phtrong phap
ghi nh& theo de ctrong), l?p bigu (phtrong phap ghi nh& theo bang bigu),
d<;>c van (phtrong phap ghi nh& thong qua vi�c d<;>c). Ngoai ra, nhAm giup
tre ghi nh& sau hon, c6 thg dung t&i cac phtrong phap ghi nh& thu vj, vi di;t
c6 thg viet thanh m9t bai ca ch�ng h9n.

5. Kha nang ttr duy

Ttr duy la chfrc nang tam ly quan tr9ng nhat giup con ngtrCri nh?n thfrc
dtrQ'C ban chat CUa cac S\l' v?t trong the gi(ri khach quan, dong th(ri no cfing
la h9t nhan cua h� thong tri tu�. Doi v&i nhfmg S\l' v?t ma con ngtrCri khong
thg tf\l'C tiep cam nh?n Va quan sat dtrQ'C, con ngtrm Se gian tiep nh?n thfrc
n6 thong qua ttr duy. Vi di;t, sang s&m sau khi thfrc giac, m& cfra s6 nhin ra
ben ngoai, thay ntr&c bao phu khap noi. tren mi).t dat, con ngtr<'ri se l?p tfrc
suy lu?n va dtra ra phan doan: "O, chac h�n dem qua trCri mtra rat to". Tuy
khong tf\l'C tiep nhin thay mtra roi. song con ngtrCri c6 thg phan doan chinh
xac, day chinh la ttr duy gian tiep. M9t di).c digm nfra cua ttr duy la phai
mtr<;l'Il t(ri ngon ngfr (cong C\l CUa ttr duy) dg nh?n thfrc mQt each khai quat
ve quy lu?t cua v9n v?t. Vi di;t, nhfmg thanh ngfr nhtr: ''Sen tan CUC l9i n&
hoa", "thu qua dong t&i" ... la nhfmg cau thanh ngfr phan anh quy lu?t sinh
trtrang CUa cac loai th\l'C v?t thong thtrbng, chfr khong CO y nhac den mQt
cai cay hay mQt bong hoa C\l thg nao. Quy lu?t sinh trtrang nay da dtrQ'C ttr
duy cua con ngtrCri khai quat l9i.

Nhfmg S\l' v?t, S\l' vi�c trong vfi trv qua la bao la vo h9n! The gi&i v?t
chat v&i nhfmg thfr be nh6 nhtr cac h9t nguyen hf, to l&n nhtr vU trv; roi
qua trinh lich SIT dtrbng nhtr dai VO t?n, khong c6 digm bat dau cung khong
c6 digm ket thuc; tam linh cua con ngtrCri va xa h9i dtrbng nhtr khong b(r
khong ben, htr htr th\l'C th\fC. Chinh vi v?y, neu con ngtr<'ri chi cam nh?n va
quan sat chung bAng cac C<Y quan cam giac thi se vinh vi@n khong bao gi(r la
du. Chi c6 ttr duy cua con ngtrCri m&i c6 dtrQ'c uy l\fc m9nh nhat dg nh?n
thfrc va cai t90 the gi&i. Do d6, giao di;tc can phai phat trign kha nang ttr duy
cua tre, ttr duy chinh la tieu chi chu d90 nhat cua tri tu�.

Muon phat trign dtrQ'C ttr duy thi can phai lam cho CUQC song them
phong phu, nh?n thfrc S\l' v?t, hinh thanh nen khai ni�m Ve cac S\l' v?t, S\l'
vi�c, ly giai va bigu d9t cac khai ni�m d6, dong thCri tang them von tir V\l'Ilg
ve ly giai va bigu d9t cac khai ni�m. Hinh thanh nen cac khai ni�m la
phtrong phap dg ren luy�n ttr duy, nam vfmg cac khai ni�m la each thfrc
nhKm nang cao nang li;rc tl.l' duy. Do?n h9i tho?i dl.l'&i day gifra hai cha con
la m9t vi d\l:

Cha: "Vi sao lgn, bo va ciru deu la d9ng v?t ha con?''

Con: ''Vi chung deu biet keu cha ?!"

Cha: "The a? Ch�ng phai la oc, trai nl.1'6-c ng9t, tom, ca ... deu khong biet
keu nhrmg chung v§:n la d9ng v?t day thoi?"

Con: ''Nhrmg chung biet bo cha ?! 14i con biet bcri, biet di nfra nen
chung cling la d9ng v?t ?!"

Cha: "V?y, chim khong biet bo cling khong biet bcri, ma chi biet bay
thoi, n6 c6 phai la d9ng v?t khong ha con?''

Con: ''A, chim cling la d9ng v?t, tat ca nhiing v?t biet chuy�n d9ng deu
la d9ng v?t cha ?!"

Cha: "Dung roi, nhiing sinh v?t song deu la d9ng v?t con ?! Nhrmg, xe o
to cling c6 th� chuy�n d9ng, v?y o to c6 phai la d9ng v?t khong con?"

Con: ''O to khong tir minh chuy�n d9ng dl.l'gc ma can c6 ngl.l'Cri lai, vi the
n6 khong phai la d9ng v?t cha ?!"

Cha: "Dung roi, nhrmg o to khong c6 sinh m�nh nen khong phai la sinh
v?t, pham la nhiing sinh v?t c6 th� ho?t d9ng dl.l'Q"C deu la d9ng v?t con ?!"

M9t th<'ri gian ngan sau khi trai qua qua trinh tl.l' duy nhl.l' v?y d� c6
dl.l'Q"C khai ni�m Ve dQng v?t, tre Se nhanh chong mer rQng phlj.m vi tl.l' duy.
Chung c6 th� suy lu?n dl.l'Q"C rKng, con ngl.l'Cri cling la d9ng v?t, nhrmg la loai
d9ng v?t cao cap c6 kha nang che tlj.O, SIT d\lng cong C\l va lao d9ng. Tre
cling c6 th� suy nghi ve sir khac bi�t gifra d9ng v?t va thirc v?t, sir khac bi�t
gifra d9ng thirc v?t va vi sinh v?t. Ngoai ra, tre con c6 kha nang so sanh
gifra nhiing sinh v?t va cac khoang v?t khac nhau Cr diem nao, vi sao tren
>

Trai Dat c6 cac loai sinh v?t ma Mij.t Trang l?i khong c6 ... Vi the, nam viing
cac khai ni�m la hinh thU-C tot nhat cua tl.l' duy, muon v?y, cac b?c ph\l
huynh can d� tre tham nh?p sau vao CUQC song, khuyen khich chung dij_t ra
nhieu cau hoi dong th<'ri d9c nhieu sach v<'r d� lam phong phu them von tir
V\l'Ilg Va tir ngfr, tren CO' SCr do CO th� ly giai cac djnh nghia.
 Trong qua trinh phat trign tl.l' duy cho tre, ngoai vi�c phai boi dl.l'6ng
nh-rmg ph"am ch" at tl.l' duy nhl.l' chuan
;/ ' A ' x •A '
A cha m'i)
xac, sau sac, man t1(i)p ... cac b?C
con can chu y boi dl.l'6ng tl.l' duy sang t90 cua tre, dong thCri phai khac phi;tc
nhling anh hl.l'Ong tieu C\l'C trong vi�c dinh hinh tl.l' duy. Vi di;t nhl.l' yeu cau
tre dung sau que diem dg xep thanh bon hinh tam giac nhrmg khong dl.l'Q'C
be gay cac que diem. v&i sau que diem, rat kh6 c6 thg xep thanh bon hinh
tam giac. Vi loi tl.l' duy thong thl.l'Ong cua chung ta la chi c6 thg dung diem
dg xep thanh m9t hinh nao d6 tren m9t m�t phAng. Nhrmg neu chung ta
pha v& mo tu)'p tl.l' duy cu nay, tru&c tien dung ba que diem xep thanh m9t
hinh tam giac, sau d6 tiep ti;tc d\l'Ilg thAng ba que diem con l9i tren hinh tam
giac da xep tru&c do, chung ta Se CO dl.l'Q'C bon hinh tam giac CO chung dinh.
Vi�c nay can phai SIT di;tng t&i tl.l' duy mang tinh sang t90 nh�m pha v&
nhling quy lu?t thong thl.l'0ng.

TU' duy sang t90 chu yeu bao gom hai d9ng chinh la tl.l' duy phat tan
(kha nang suy xet van de tl'r nhieu phl.l'ong di�n, nhieu con dl.l'Ong va nhieu
g6c d9) va tl.l' duy nghich hl.l'&ng (giai quyet van de tl'r nhling hl.l'&ng trai
ngl.l'Q'C v&i phl.l'ong phap giai quyet thong thl.l'0ng). TU' duy sang t90 chinh la
bi quyet quan tr9ng dg giai quyet nhling van de kh6 khan trong h9c t?p va
cong vi�c). ''Phl.l'ong an O tucli'' can t90 dieu ki�n dg tre c6 thg th\l'C hi�n cac
de tai hay mang tinh tri tu� va tim ra nhieu phl.l'ong phap giai quyet cling
A van d"'e.
m9t
N

6. Tri tl.l'6ng tl.l'Q'Ilg

Tl.l'Ong tl.l'Q'Ilg chinh la kha nang sang t90 ra hinh tl.l'Q'Ilg cua nhling S\l'
v?t m&i trong b9 nao con ngrrCri ho�c kha nang d\fa vao ngon ngfr dg mieu
ta Va tl.l'Ong tl.l'Q'Ilg ra khung canh CUa m(\t S\l' v?t nao do CUa con ngl.l'Cri. Kha
nang thfr nhat dl.l'Q'C g<;>i la tl.l'Ong tl.l'Q'Ilg sang t90, kha nang thfr hai dl.l'Q'C
g<;>i la tl.l'6ng tl.l'Q'Ilg tai t90. Cac nha khoa h9c tuy khong nhin thay tl'r tru<'mg
song c6 thg hinh dung ra tac di;tng cua tl'r trl.l'Ong va ve ra dl.l'Ong di cua n6.
E>ay chinh la tl.l'6ng tl.l'Q'Ilg sang t90. Con ngl.l'Cri khi d9c tigu thuyet, trong
nao bQ Se hi�n len hinh tl.l'Q'Ilg, gi<;>ng n6i, di�n m90 cung ni;t CU'Cri CUa cac
nhan v?t trong d6, day la tl.l'Ong tl.l'Q'Ilg tai t90.

TU'Ong tl.l'Q'Ilg la m'i) cua sang t90 va phat minh. Du la sang t90 van h9c
hay phat minh khoa h9c ho�c cai each xii h9i cho t&i vi�c viet van, di�n
thuyet, bigu di�n... deu khong thg tach rm kh6i tri tl.l'6ng tl.l'Q'Ilg cua con
ngl.l'Cri. Neu tach nhling dieu nay ra kh6i cac gia thuyet khoa h9c thi con
ngtr<'ri khong thg th\l'C hi�n dtrQ'C nhfrng vi�c do.

Nhfrng S\l' V�t hi�n len trong tri ttr6ng ttrQ'Ilg CUa con ngtr<'ri tuy khong
ton tlj.i trong hi�n th\l'C, song chung cling khong phai tlr tren tr(ri roi xuong
ma la ket qua CUa qua trinh tich lliy tlt- ngon ngfr Va CUQC song. Khi nhfrng
bigu ttrQ'Ilg khac nhau da dtrQ'C tich luy nhieu trong nao, con ngtr<'ri Se CO thg
tai tlj.o ho�c sang tlj.o ra nhfrng hinh ttrQ'Ilg m&i, nhfrng S\l' v�t m&i. Vi dv.,
tren the gi&i khong co rong, v�y ngtr<'ri Trung Quoc lam the nao dg sang tlj.o
ra no? Tlt-ng cai rau, tlt-ng chiec slt-ng, tlt-ng cai vay va tlt-ng mong vuot cua
rong ch�ng phai la ket qua cua qua trinh gia cong trong nao b9 nhfrng gi ma
con ngtr<'ri CO thg nhin thay trong hi�n th\l'C CUQC song nhtr loai chim CO thg
bay, loai thu co slt-ng, loai ca co vay va loai ran co thg bo trtrOn hay sao?
Th�m chi, ngay ca den vi�c ttr6ng ttr6ng ra rong co thg phun mtra, co thg
dang ntrCrc Va hut ntrCrC cling la S\l' lien h� v&i nhfrng kha nang than k)' CUa
rong. Va cling tir do ma ngtr<'ri Trung Quoc con ttr6ng ttrQ'Ilg ra nhfrng Long
cung l{ing l&y dtr&i bign xanh sau th�m.

E>g co thg phat trign kha nang ttr6ng ttrQ'Ilg cua tre chung ta can lam
phong phu nhfrng n{ii dung trong CUQC song Va khuyen khich tre dQC nhieu
sach v&. Ngoai ra, cac b�c phv. huynh con can phai lam dtrQ'C nhfrng dieu
sau:

a. Khuyen khich tre t\l' do ttr6ng ttrQ'Ilg va m<Y tr&c. Vi dv. khi tre thtli
b9t bong bong xa phong, hay khuyen khich tre ttr6ng ttrQ'Ilg t&i chon tien
canh ttroi d�p, hay dg tam hon tre dtrQ'C bay t&i chon thien cung khi chung
nhin thay nhfrng v�t ong anh cua nhfrng b9t bong bong.

b. Khi g�p phai nhfrng S\l' vi�c khong nhtr y, hay Ccl vU tre ttr6ng ttrQ'Ilg
ra lam the nao dg khac phv.c nhfrng S\l' vi�c ay. Vi dv., nhfrng b9t bong bong
xa phong, tuy ttroi d�p mong manh va tron day nhtrng chung llj.i rat d� v&.
Luc nay, can dg tre ttr6ng ttrQ'Ilg xem co thg bi�n phap nao dg chung khong
v& hay khong?

C. Khuyen khich tre bat tay vao vi�c phat minh, thiet ke Va sang tlj.O khi
chung g�p phai nhfrng tinh huong kho khan. Vi dv. nhtr khi b<Ym xe dll.p chi
can SIT dv.ng m{it chiec k�p mi�ng van co gan {y dau b<Ym se khong phai
dung tay dg gifr, hi�n nay, m6i khi b<Ym bong deu can co ngtr<'ri gifr, rat bat
ti�n, v�y nen hay khuyen khich tre lien ttr6ng t&i vi�c co thg phat minh ra
m{it chiec kim b<Ym hay khong? Va sau do dg tre bat tay vao th\l'C hi�n cong
vi�c che tlj.O theo tri ttr6ng ttrQ'Ilg CUa minh.
 d. Thrremg xuyen d{ing vien tre ve nhfmg bfrc tranh theo tri trr6ng
tU"Q"Ilg va mong muon cua minh, khong nen dg tre bat chrr&c ve theo nhfmg
hinh anh c6 cung m{it mo thfrc, dieu nay rat quan tr9ng.

d. Khuyen khich tre viet nh?t lzY v(ri loi hanh van ro rang, mlj.Ch llj.C cung
nhfmg hinh tU"Q"Ilg C\l thg, song d{ing nhU" th?t, tranh loi viet Va nhfmg n{ii
dung sao r6ng nhrr vi�c viet ve ly trr6ng cua ban than muon lam gi trong
trrong lai. Khi viet can lam hi�n len nhfmg con ngrrm, S\f v?t Va khung canh
m{it each hap dfin, c6 nhieu cam xuc.

e. Thrremg xuyen khuyen khich tre nghe nhlj.c, dong th<'ri dg tre n6i ve
khung canh dU"Q"C mieu ta thong qua nhfmg giai di�u am nhlj.c; khuyen
khich tre thrremg xuyen thrr6ng thfrc my thu?t, h{ii h9a (kg ca ngh� thu?t
dieu khac), sau d6 drra ra cac m�nh de cho nhfmg tac ph�m ngh� thu?t.

f. Khuyen khich tre thrremg xuyen kham pha Va th\fC hi�n nhfmg de tai
thu vi, suy nghi t6i cac phrrong phap giai quyet van de tl'r nhieu phrrong
di�n khac nhau.

7. Tri thfrc, k)' nang va nang l\fC

Tam ly h9c khong hgp nhat ba yeu to tri thfrc, k)' nang va nang l\fC lll.i
v(ri nhau dg cung nghien Clru b&i le m6i yeu to llj.i CO nhfmg n{ii dung khong
giong nhau, song gifra chung llj.i c6 moi quan h� m?t thiet v6i nhau.

Tri thfrc la S\f tBng hoa va khai quat nhfmg kinh nghi�m cua con ngrr<'ri
trong lich sIT xii h{ii loai ngrr<'ri, vi di;t vi�c nh?n thfrc drrgc Trai Dat t\l" quay
xung quanh Mi).t Tr<'ri theo hrr6ng tl'r Dong sang Tay, day chinh la tri thfrc.

Ky nang la nhfmg phrrong thfrc va d{ing tac C<Y ban ma con ngrr<'ri c6
dU"Q"C thong qua qua trinh ren luy�n, cung CO Va frng di;tng trong th\fC ti�n,
vi di;t kY nang SIT di;tng compa de ve hinh tron, kY nang trn<rt bang, kY nang
>

danh may ...

Nang l\fC la chi ban linh hoan thanh m{it holJ.t d{ing nao d6 cua con
ngrr<'ri, n6 la chfrc nang tam ly t6ng hgp. Vi di;t nang khieu h{ii h9a bao gom
vi�c nam vfmg each phoi mau, phrrong phap SIT di;tng but dong th<'ri phai c6
cac cam nh?n nhrr cam nh?n phoi mau, cam nh?n ve d9 d?m nhlj.t, cam
nh?n ve drremg th�ng, cam nh?n ve hinh tl.l"Q"Ilg... Ngoai ra con c6 cac kha
nang khac nhrr kha nang bigu di�n, giao tiep xii h{ii, viet van ...
 Con ngl.l'Cri c6 thg d� dang nam vfrng dl.l'Q'C cac tri thrrc va kY nang, dong
th<'ri thu dl.l'Q'C hi�u qua ngay trong th<'ri gian ngan, song cling vi the ma n6
rat d� bi lang quen hoi:\c bien mat. Trong CUQC d(ri, con ngl.l'Cri CO va tich lliy
them tri thrrc cling nhl.l' ey nang. Nhrmg nang Ii.re thi l?i khac. N6 dan
ngrmg tr� va suy giam theo tu6i tac.

Ba yeu to tri thrrc, ey nang va nang Ii.re n6i tren c6 moi quan h� m�t
thiet v&i nhau, tri thrrc cang phong phu, kY nang cang thanh thvc, nang Ii.re
cang m?nh; va ngl.l'Q'C l?i, neu nang Ii.re cua con ngl.l'Cri dl.l'Q'C phat trign &
trinh dQ cao (vi dv kha nang ti.r h<;>c) thi con ngl.l'Cri Se cang CO dl.l'Q'C nhieu tri
thfrc va kY nang hfru ich hon trong thi.rc te. Vi v�y, giao dvc tuy�t doi khong
thg xem nh!;! vi�c boi dl.l'6ng nang Ii.re.

Vi�c kigm tra trong nha trnbng c6 thg d� dang thay dl.l'Q'C von tri thrrc
cua h<;>c sinh nhieu hay it va trinh di;> phat trign cac kY nang cua chung,
nhrmg rat kh6 c6 thg kigm tra nang Ii.re cua h<;>c sinh cao hay thap, d?c bi�t
la nang Ii.re ve cac phl.l'ong di�n nhl.l' nang Ii.re thao tac, nang Ii.re sang t?o,
nang Ii.re giao tiep xii hi;>i va nang Ii.re ho?t di;>ng t6ng hqp. Vi the, chi di.ra
vao ket qua kigm tra dg danh gia nang Ii.re gioi kem cua mi;>t h<;>c sinh
thl.l'bng dfin t&i hi�n tl.l'Q'Ilg "digm cao Ii.re thap" tuy h<;>c sinh dl.l'Q'C digm cao
nhrmg nang Ii.re thi.rc sir l?i thap.

Tre cang l&n cang kh6 bu dap nhfrng thieu sot ve nang Ii.re, do d6 giao
dvc ngay tir giai do?n dau can chu tr<;>ng t(ri vi�c ren luy�n Va boi dl.l'Ong
nang Ii.re, t?O dieu ki�n dg tre c6 thg tham gia vao nhieu ho?t di;>ng thi.rc ti�n
thu tj. "Phl.l'ong an o tuBi" dl.l'a ra hon 100 hinh thrrc ho?t di;>ng dg b?n d<;>c
tham khao, va cling chinh la vi niem mong muon nay ma Sardes dii n6i mi;>t
cau danh ngon nBi tieng: "Ngl.l'Cri c6 tri thrrc ma khong c6 ho?t di;>ng thi.rc
ti�n se giong nhl.l' mi;>t chu ong khong biet u m�t". Ong khong u m�t se tr&
nen vo ich, n6 cling giong nhl.l' nhfrng h<;>c sinh "digm cao Ii.re thap''.

H� th6ng y chi, tinh cam va tinh

each hay nhii-ng nhan t6 phi tri tu�
hoic philm chilt tam ly phi tri tu�.

E>6 la h� thong di;>ng Ii.re ti.r ben trong cua m6i ngl.l'Cri giup con ngl.l'Cri
phat trign va tien bi;>. H� thong y chi, tinh cam va tinh each c6 hai ci.rc tinh:
mi;>t la tac di;>ng tich ci.rc, hai la tac di;>ng tieu ci.rc va huy ho?i; ho?c mang l?i
hi�u i'.mg tot ho�c gay ra hi�u i'.mg xau v&i mi)t sfrc m9nh 16n lao, c6 thg anh
hl.l'<'rng t&i phl.l'ong hl.l'6ng, toe di) ciing nhl.l' tl.l'ong lai phat trign cua mi)t
.
con ngl.1'01..
'

H� thong y chi, tinh cam va tinh each bao gom:

1. Tinh cam va tam tr9ng

Con ngl.l'Cri la loai di)ng v?t c6 nhiing tinh cam cao cap, tinh cam khi
dl.l'Q"C bieu hi�n ro ra ben ngoai gQi la tam tr9ng. Tinh cam va tam tr9ng
>

cung la mi)t 109i sfrc m9nh tam ly. Nhiing tam tr9ng nhl.l' vui ve, hai long,
yeu thich, ghet b6, b\fc tfrc, thu h?n, bi thl.l'ong, s<r hai... deu c6 thg dem den
mi)t nguon sfrc m9nh nao d6. Chung anh hl.l'<'rng rat sau sac t&i mi)t con
ngl.l'm, CO thg khuyen khich con ngl.l'm tich C\fC tien Ve phia trl.l'CrC nhrmg
ciing c6 thg an mon y chi, khien con ngl.l'Cri tr& nen yeu duoi, uy mj. Vi�c
chung mang l9i tac di)ng tich C\fc hay tieu C\fc chu yeu do hai phl.l'ong di�n
la S\f vi�c gay nen nhfrng phan Ung Va tinh cam ma con ngl.l'm thg hi�n ra
ben ngoai quyet djnh.

Vi dv, neu tre cam thay vui ve, yeu thich nhiing ho9t di)ng tri tu�, th?m
chi la hao hfrc Va hrmg phan thi day la S\f bigu hi�n CUa nhfrng tinh cam tich
C\fC. N6 c6 kha nang kich thich tre nay sinh niem hi'.mg thu m9nh me dg
bl.l'CrC vao the gi(ri CUa S\f sang t90 Va nhfrng phat minh nho. Nhrmg neu tre
cam thay thoa man va h9nh phuc v&i nhiing niem vui khong lanh m9nh
nhl.l' S\f nh9t nheo VO vj, 11.l'Cri bieng, danh b9c, hut thuoc la... thi day la
nhiing tinh cam tieu C\fC tai h9i c6 sfrc m9nh huy ho9i. Tre cam thay ghet
hQC la mi)t tinh cam tieu C\fC, song neu chung to ra khong thich S\f 11.l'm
bieng, bat binh va gi?n dfr tru&c nhiing hanh vi bat n9t ke yeu ... thi day l9i
la nhfrng tinh cam tich C\fC. Vi the, khi chung ta danh gia tinh cam Va tam
tr9ng tot xau CUa con tre, dieu dau tien can xet den la nhfrng S\f vi�c gay
nen nhiing phan i'.mg tam ly cua chung.

Binh thl.l'<'mg thi nhiing tinh cam tot cua tre bao gom: vui ve, thoa man,
nhi�t tinh, sung Sl.l'Ong, CO cam giac Ve tinh b9n Va niem h9nh phuc...
Nhfrng tinh cam nay dl.l'Q"C gQi chung la tam tr9ng tot, chung Se khien tre
luon vui Ve, binh tinh, tich C\fC VU'OTI len, tri tu� linh ho9t, biet kigm soat
ban than, la nhfrng nhan to CO l({i nhat cho S\f phat trign khoe m9nh ca Ve
thg chat Ifin tam hon cua tre. Toi g9i d6 la "sQ"i day tinh cam tot d!;!p nhat''.
Khi bl.l'CrC tren s({i day nay, tre Se CO nhfrng bieu hi�n nhl.l' hay noi hay CU'Cri,
>

thich trao dBi, c6 thg vira h9c vira choi, vira hoi vira tra Im, vira v?n di)ng
chan tay vira SIT dl,lng bi;> nao, la trlj.ng thai c6 lQ'i nhat cho si;r tien bi;> cua
tre. C6 dtrQ'C tr?ng thai vui ttrcri nhtr v�y th�t h?nh phuc biet bao!

Nhling tam trlj.ng tot d�p ay khong thg nay sinh nh<'r vao si;r ''thuyet
giao'' hay nhling "m�nh l�nh" ma n6 can phai di;ra vao nhling kich thich, c6
vU Va bigu dtrong trong CUQC song, d�c bi�t la nhfulg tinh cam ma ngtrCri
khac truyen t&i. Do d6, khi d?y tre biet yeu thtrong, can htr6ng dfin tre lam
quen Va ket b?n, nhtr the m(ri mang l?i cho tre cam giac Ve d?O dfrc cung
nhling tinh cam tot d�p trong tam hon, tl'r d6 khien tre biet quan tam t&i
ngtr<'ri khac; muon d?y tre biet thtr6ng thfrc ve d�p thien nhien, can d?y cho
chung ve ngh� thu�t dg trong long tre nay sinh tinh yeu thien nhien va si;r
cam nh�n ve d�p cua ngh� thu�t; muon mang l?i cho tre nhling kien thfrc
khoa h<;>c thu vi, can tien hanh thao tac va thi;rc nghi�m nh�m kich thich n6i
khat khao tim higu trong long tre; muon khcri d�y long yeu TB quoc cua tre,
can kg cho chung nghe nhling cau chuy�n ve long yeu ntr&c, ve cac nhan v�t
anh hung va cho chung xem nhling bfrc anh thg hi�n long yeu ntr&c...
Nhling tinh each cao thtrqng cua mi;>t con ngtr<'ri la bigu hi�n cao nhat cua
nhling tinh cam tot d�p. V�y, nhling ngtr<'ri 16n chung ta hay giup tre d�t
nen m6ng cho nhan each cao thtrqng cua minh ngay tlr khi con nh6.

2. Y chi

Nam 490 tru&c Cong nguyen, ngtr<'ri Hy L?p c6 d?i tien hanh cui;>c
khang chien chong quan thu & thi tran Marathon. Trai qua cui;>c chien dau
day gian khB va anh hung, cuoi cung ngtr<'ri Hy Llj.p cung da gianh chien
thang. Khi ay, mi;>t ngtr<'ri linh c6 ten Pheidippides ch?y mi;>t mlj.ch tl'r
Marathon ve thu do Athen dg bao tin vui chien thang. Ngtr<'ri linh qua cam
nay da ch?y ca quang dtr<'rng dai 42,195 kilomet ma khong dl'rng chan nghi
du chi mi;>t phut. ve t&i thu do Athen, anh ho vang tin chien thang roi nga
gl,lc xuong dat m�. Dg ghi nh& long yeu ntr&c nong nan va y chi kien ctr<'rng
cua ngtr<'ri linh nay, trong D?i hi;>i thg thao Olympic Ian thfr nhat dtrQ'C t6
chfrc nam 1896 t?i Athen - Hy L?p, ban t6 chfrc da quyet dinh lay quang
dtr<'rng ma Pheidippides da ch?y lam ci;r ly tieu chufin cho mon ch?y ben va
g<;>i n6 la dua Marathon. Ch?y dua Marathon cho t&i ngay nay vfin la mi;>t
mon thi dau trong cac ki Olympic.

Dieu gi da khien Pheidippides c6 thg ch?y suot mi;>t quang dtr<'rng dai
hon 40 cay so ma khong he ngcri nghi? D6 la nh<'r y chi kien ctr<'rng cua mi;>t
ngtr<'ri linh. Y chi la mi;>t lo?i sfrc m?nh tam ly chi con ngtr<'ri m&i c6, n6 giup
,
con ngtr<'ri kien tri den cung d� thi;rc hi�n m9t mvc tieu nao d6 ho�c ti;r
minh khac phvc kh6 khan. Hanh vi cua y chi bao gom ba d�c di�m: thir
nhat la tinh mvc dich ro rang, thir hai la chiu si;r chi phoi cua ttr ttr6ng con
ngtr<'ri va thir ba la lien quan t&i vi�c khac phvc kh6 khan.

& day, chung ta can phai thay dtrQ'C rilng, vi�c boi dtr&ng y chi cho tre
nho c6 vai tro VO cung quan tr9ng. B&i le, tren btr&c dtr<'mg trn6ng thanh,
chung nhat dinh phai c6 nhfrng mvc tieu chi c6 th� di;ra vao kha nang chi
phoi hanh d(>ng cua ti;r ban than chung, cho du mvc tieu d6 la 16n hay nho.
Khong nhfrng v�y, d� thi;rc hi�n dtrgc ma tr&c cua minh, chac chan chung
se phai khac phvc khong it kh6 khan va thIT thach. Tren the gi&i nay khong
c6 bat ki m9t si;r vi�c nao thu�n buom xuoi gi6 tuy�t doi. Ngay ca trong CUQC
song va trong cong vi�c h9c t�p th<'ri tha au, tre it nhieu cung vap phai
nhfrng kh6 khan. Sau nay khi 16n len, tre l9i cang phai doi m�t v&i nhieu
gian nan va bat lQ'i, th�m chi la ca that b9i trong si;r nghi�p; phai frng ph6
v&i nhfrng bat h9nh nhtr mat di ngtr<'ri than, bi b�nh t�t hanh h9, phai chiu
oan ire ho�c g�p tai n9n ... Khi dfrng trtr&c tat ca nhfrng dieu khong may ay,
ngtr<'ri c6 y chi kien ctr<'mg se hien ngang VtrQ't qua, con ngtr<'ri c6 y chi b9C
nhtrQ'C Se danh mat dung khi song Va gvc nga. Vi the, trong qua trinh giao
dvc tre, chung ta cung can phai boi dtr&ng cho chung y chi kien ctr<'mg ngay
tir khi con au tha.

V�y, y chi kien ctr<'mg dtrQ'C sinh ra nhtr the nao? Trn&c tien la can c6
nh�n thirc dung dan doi v&i nhfrng vi�c minh lam, hi�u drrgc y nghia, tam
quan tr9ng va quy lu�t khoa h9c cua n6 roi sau d6 danh cho n6 nhfrng tinh
cam tich C\l'C Va niem say me, nhtr v�y m&i CO th� de ra dtrQ'C cho ban than
mvc tieu ro rang, tir d6 don tam huyet vao vi�c thi;rc hi�n mvc tieu, co gang
khac phvc kh6 khan d� den v&i ben b(r thanh cong.

E>� phat minh ra den di�n, ong vua phat minh Edison dii phai lam thi
nghi�m v&i han 1600 nhfrng 109i chat li�u khac nhau, dii trai qua han 8000
Ian that b9i. Ong dii mat gan 20 nam mi�t mai nghien Clru va thi nghi�m.
Mai t&i nam 1906, khi ong sIT dvng sQ'i vonfram lam sQ'i t6c trong b6ng den
chan khong, b6ng den m&i phat sang va ong dii thanh cong. Chi c6 y chi
m9nh me va kien ctr<'mg m&i du sire giup Edison nghien cfru va phat minh
ra b6ng den.

Chung ta khong sao dem XU� nhfrng tam gtrang ve y chi kien ctr<'mg ay
trong lich SIT nhan 109i. E>6 la nhfrng vien g9Ch nen lam nen nhfrng thanh
cong vi dl).i. Chung ta nen k� cho tre nghe nhfmg cau chuy�n cam di;>ng ay,
vi di;t, Karl Marx phai mat hon 40 nam d� hoan thanh tac phfim "Ttr ban
lu?n"C*l vi dl).i; Charles Darwin viet "Nguon goc muon loai"(*l sau nhfmg
ngay dai vat va gian nan di khap the gi&i d� tien hanh khao sat va phai tiep
ti;tc kien tri them 22 nam nfra d� hoan thanh tac phfim; Jean Henri Fabre
sau nhieu ngay nghien cfru ve con trung dii danh hon 30 nam d� viet nen
tac phfim "Con trung k)r" chan di;>ng the gi&i; Ly Th(ri Tran phai mat 27 nam
rong d� bien sol).n ''Ban thao ctrong mi;tc"C*l ... Nhfmg cau chuy�n cam di;>ng
nay da dtrQ"C gi&i thi�U trong cac cau chuy�n Ve cac nha khoa h<;>c, chung ta
nen khuyen khich tre d<;>c va nghe nhieu.

Ren luy�n y chi can phai bat dau tir nhfmg vi�c nh6 nhi).t, giong nhtr
Tuan Tu dii tirng n6i: ''Cay dl).i thi;t len tir cay nh6, lau cao chin tang bat dau
tir nen dat, hanh trinh xa Vl).n di).m bat dau ngay dtr&i chan". Trong giao
di;tc, bat cfr ti�u tiet nao cung deu quan tr9ng chung ta can phai biet tich
ti�U thanh dl).i. Vi v?y, trong CUQC song CUa con tre, cac b?c cha m� can phai
d� tre kien tri ren luy�n, ti;r dieu chinh CUQC song, sap xep th(ri gian h<;>c t?p
va nghi ngoi, v?n di;>ng chan tay va niio bi;>, phan dau d� ngay cang hoan
thi�n ban than minh hon, dong th(ri cung phai hinh thanh cac th6i quen
tot. Chung ta can nghiem khac yeu cau con tre tir tir ren luy�n nhfmg phfim
chat tren, khong dtrQ"c sao nhiing.

Thoi quen la trQ" thu dac li;rc CUa y chi, CO dtrQ"C thoi quen tot, nhfmg
hanh vi CUa y chi Se dtrQ"C hoan thanh mQt each d� dang, do do, cac b?c phi;t
huynh can di).c bi�t lrru y t&i vi�c chu tr9ng boi dtr&ng nhfmg th6i quen tot
cho con minh. Nhtr nha giao di;tc Di�p Thanh Dao dii n6i: "The nao la giao
di;tc? C6 th� t6ng ket 11).i trong mi;>t cau don gian rKng, d6 la vi�c hinh thanh
nen th6i quen''.

3. Tinh each

Tinh each la thai di;> 6n djnh va phtrong thfrc hanh vi dii tr& thanh th6i
>

quen cua mi;>t con ngrrCri. NgtrCri co long nhi�t tinh tru&c sau lu6n luon
nhi�t tinh, ngtrCri c6 long ti;r tin bao gier cung tran day ti;r tin, ngtrCri cham
chi suot d(ri can mfin lam vi�c, ngtrCri thich kham pha bao gier cung giau kha
nang sang tl).O ... Nhfmg phfim chat cao quy deu do tinh each cln djnh CUa
m6i ngtrCri quyet djnh, rat kh6 c6 th� thay dcli, vi v?y tinh each cung la mi;>t
nguon sfrc ml).nh VO cung to l&n. NgtrQ"C 11).i, c6 nhfmg ngtrCri c6 tinh each
11).nh lung, ti;r ti, ltrCri bieng, bao thu ... Nhfmg net tinh each nay cung rat 6n
djnh, nhung chung la si'.rc m;:tnh mang tinh tieu ci;rc.

Tinh each c6 vj tri quan tr9ng di).c thu trong "sinh m�nh thir hai", la h;:tt
nhan trung tam cua h� thong tinh cam, y chi. Nhfrng net tot, xau trong tinh
each cua m9t con ngi.r<'ri c6 moi quan h� m�t thiet t&i tien do cua ban than
con ngi.r<'ri ay, nhi.r l<'ri cua nha triet hQc Heraclitus th<'ri Hy L?p c6 d;:ti da
n6i: ''Tinh each chinh la so m�nh cua m9t con ngi.r<'ri". Vi the, & phan sau,
toi se giang sau hon ve van de tinh each va lam the nao dg mang l;:ti cho con
tre m9t so m�nh tot.

4. D(lng ccr

Cuoi cung, chung ta se n6i ve d(lng CO". D(lng CO" cung la m9t nguon Slrc
m;:tnh tam ly cao cap chi con ngi.r<'ri m&i co. D(lng ccr la tr;:tng thai tam ly
di.r<rc sinh ra do nhu cau sinh ly va xa h9i cua con ngi.r<'ri, la nguyen nhan
ben trong thoi thuc con ngi.r<'ri hanh d(lng dg d;:tt di.r<rc m9t ml,lc dich nhat
djnh.

Nhfrng dira tre khac nhau CO d(lng CO" hQC t�p khac nhau Va khong chi CO
m9t d(lng CO" duy nhat chi phoi ho;:tt d(lng hQC t�p cua m9t dira tre. Nhung
m;:tnh me Va mang tinh tich C\fC hon ca la d(lng CO" theo du6i thanh Cong.
Song d(lng CO" chinh va d(lng CO" thir yeu cua m9t dira tre thi.r6ng kha mer
ho, do do, can phai d§n dat Va kich thich d(lng CO" CUa tre tir nhieu phi.rong
di�n khac nhau dong fu(yj nen phan doan nhfrng d(lng CO" th\fC te CUa mQt
dira tre tir nhfrng bigu hi�n va hanh d(lng khac nhau.

Luc nao chung ta cung phai giao dl,lc tre ve long yeu ni.r&c va ly ti.rang
each m;:tng dg tre CO thg ket noi no VOO vi�c hQC t�p, ren luy�n than thg, boi
di.r5ng nhfrng net tinh each, ph�m chat d;:to dire va hanh vi tot d�p trong
CUQC song dg t;:to ra d(lng l\fC thuc d�y chung phan dau. Song, do S\f h;:tn che
Ve dQ tu6i Va mire dQ dQC sach CUa con tre, vi�c hinh thanh nen d(lng CO" nay
chi mang tinh chat nhat hi.rang ma thoi. Doi v&i tre nh6, vi�c kich thich
long ham hQC la tr9ng tam trong vi�c hinh thanh nen d(lng CO" hQC t�p tot.

C xTren day, toi da gi&i thi�u SO" qua ve nhfrng kien th(rc tam ly hQC,
mong rKng chung se thu hut S\f quan tam cua cac b�c ph\l huynh v&i linh
V\fC nay. Dieu toi hi v9ng nhieu hon la, cac b�c lam cha m� hay chu y t&i
tam hon cua con minh va suy nghi t&i nhfrng van de sau: "Tam ly cua con
c6 truang thanh khoe m;:tnh hay khong? Cac h� thong va cac b9 ph�n tam ly
c6 cang tran sire song hay khong? Trinh d9 tam ly cua con c6 cao sieu hay
kh6ng? Binh thubng minh c6 nh�n ra "cu{>c song tam ly" cua con hay
kh6ng? Minh c6 tir giac boi du6ng 'sinh m�nh tam ly' cua con hay kh6ng?
Minh c6 mang 11).i cho sir phat tri�n tam ly cua con 'nhiing lieu thuoc bel'
hay kh6ng? Minh c6 lam l& d& sir tru&ng thanh tam ly cua con hay kh6ng?
Minh c6 v6 tinh gay t6n thuong t&i sir khoe ml).nh trong tam ly cua con hay
kh6ng? Minh se ket hqp hai hoa va boi du6ng hai sinh m�nh tam ly va sinh
ly cua con nhu the nao? Lam the nao d� c6 th� nang cao trinh d{> tam ly
cung nhu tang cubng cac sfrc ml).nh tam ly cho con? Muon phat tri�n tam ly
cho con, tir ban than minh phai tu du6ng tam ly cua minh & nhiing trl).ng
thai va mire d{> nao?" Cac bl).n hay tir hoi minh nhiing cau hoi nay nhe? T6i
thire long hi v9ng rAng, cac bl).n se rut ra du<;rc nhieu dieu sau khi suy nghi
'- nh-ung van d"'e tren.
ve N
A

''Bao tang thCin ky nhdt chinh la n(>i

tam cua m6i con ngw<Yi., chi sau khi
di sau vao trong do mm co tht khai
thac awvc bao tang dy. ''

LU'U Ngon

''Nhu cCiu hoQ.t d(>ng cua tre nho

dwU11g nhw con miinh li�t h07t ca
nhu cCiu an uong. ''

Montessori

''Cau chuy�n v� th<Yi. th<Y du cua nha

bac h9c Edison at lQ.i trong long
chung ta hai dn ttt'(Yltg sau s&c: M(>t
la, phai kham pha khoa h9c tie nho;
hai la, at U'<Ym mCim non khoa h9c,
phai co m(>t tinh yeu nhw m� cua
Edison''
 15 PH G DIEN GIAO DUC • ? •

CUA ''PH G AN o TUOI''

Giao dvc s61n la nen tang cua giao dvc CO' s&.

Nhac t&i nen tang, tat nhien phai cang sau, cang day cang tot, b&i le,
doi v&i mQi cong trinh xay d\l"Ilg, di;> sau va di;> day cua m6ng luon ti l�
thu�n v&i di;> cao cua tang thtrqng. Dinh Everest cung phai can t&i cao
nguyen Thanh T;:tng lam b� d&, neu khong lam sao n6 c6 th� tr& thanh ''n6c
nha cua the gi&i dtrgc?''

Vi v�y, nhfrng ni;>i dung cua "PhtrO'Ilg an o tutli" can phai de c�p t&i
nhieu phtrO'Ilg di�n, tranh hinh thfrc giao dvc theo h� thong chtrO'Ilg tiet va
phan thanh rung mon tren 16-p.

Boi dtr&ng nhieu phtrO'Ilg di�n, d;:ty mQi luc mQi nai, dieu nay do di).c
di�m tam ly cua tre tir o-6 tutli quyet djnh. Tre vt'ra m&i den v&i the gi&i
nay, chung can hi�u biet mQi thfr va ban than chung cung c6 cam hfrng v&i
mQi S\l" V�t. Khong nhfrng v�y, do kha nang chu y CO y thfrc CUa tre vfin chtra
phat tri�n nen S\l" t�p trung CUa chung luon thay deli khong ngling. Vi the,
con dtr<'mg giao dvc dung dan la t;:to ra nhieu nhan to giao dvc khac nhau
trong cac tro chai danh cho tre.

Phv huynh cua mi;>t em nh6 thong minh s61n tling n6i: "PhtrO'Ilg phap
giao dvc con CUa toi la, khi con CO long hieu k)r v&i mQt S\l" V�t nao do Va t�p
trung vao S\l" vi�c ay vai giay hay vai phut, toi lien nam lay CO' hQi Va d;:ty bao
chau. Tuy each lam nay c6 chut rm r;:tc va li;>n xi;>n, hoi).c c6 nhfrng luc chau
khong hoan toan ly giai dl.l'Q'C S\l' V�t ma chau t�p trung chu y, song toi chtra
bao gi<'r bo I& ca h9i dg d9Y con. Toi cho rKng, giao dvc ngay tt'r giai do9n
dau cling giong nhl.l' thu�t ch<Yi c<'r vay v�y, be ngoai la di m9t nl.l'&c c<'r vao
ch6 nay hay ch6 khac, song cuoi cung cling nhKm mvc dich t9o nen m9t the
tr�n chiem linh ban c<'r. Day chinh la hinh thirc di).c thu cua giao dvc s&rn".

Tuy nhien, lam the nao dg boi dl.l'frng tre tt'r nhieu phl.l'<Yng di�n va li;ra
ch9n nhfrng n9i dung giao dvc hi�u qua, sau khi di sau tim hieu, nghien
>

Clru I<y nhieu phl.l'<Yng an giao dQ.C, toi da rut ra dl.l'Q'C 15 phl.l'<Yng di�n giao
dQ.C v&i h<Yn 100 tro ch<Yi va cac ho9t dQng trong thi;rc ti�n CUQC song. Hi�u
qua CUa no da dl.l'Q'C nhieu b�c phi}. huynh cung cac CO giao Cr cac tru<'rng
mam non chi'.rng minh qua nhieu nam v�n dvng. Thong qua nhfrng ho9t
d9ng giao dvc nay, c6 thg phat trign dong th<'ri nhfrng phfim chat tam ly tri
tu� va phi tri tu� cua tre tt'r o-6 tu6i, giup chung c6 nhfrng bl.l'&c di l9c quan
cua m9t ngl.l'<'ri giau tri tu� tren con dl.l'<'rng thanh cong.

15 phl.l'<Yng di�n giao dvc cua "Phl.l'<Yng an o tuBi" la:

Ren luy�n Cd quan cam giac

Con ngl.l'<'ri c6 nam giac quan: mat la CO' quan thj giac, tai la CO' quan
thinh giac, mlii la CO' quan khfru giac, mi�ng Va dau 11.l'fri la CO' quan vj giac,
toan b9 Ian da, cac CO' bap va tir chi la CO' quan xuc giac va CO' quan v�n
d9ng. Nam giac quan can phai dl.l'gc ren luy�n ngay tt'r khi tre m&i sinh ra,
nhl.l' v�y, chung m&i c6 thg thong minh, linh ho9t, nhanh nh�n, tt'r d6 tri;rc
tiep kich thich qua trinh hoan thi�n chirc nang niio b9 cua tre.

Bat cir m9t giac quan nao trong nam giac quan cling tuan theo chan ly
"dung thi tien b9, bo thi thvt lui", chire nang cua nam giac quan trong
nhfrng ngay tre m&i chao d(ri cang can phai dl.l'Q'C ren luy�n cfin th�n.
Ch£ng h9n, con ngu<'ri tt'r the h� nay sang the h� khac khong SIT dvng t&i
duoi nen n6 dii bi tieu bien.

Chung ta ai cling biet mat cua loai meo rat tinh tl.l'<'rng, khong nhfrng c6
thg nhin thay ro cac V�t thg vao ban ngay, ma con CO thg bat dl.l'Q'C chUQt
ngay ca trong dem toi. Nhrmg, neu ngay sau khi m9t chu meo nho dl.l'gc
sinh ra, chung ta l�p tire khau kin mi mat l9i, khong dg n6 nhin thay m9t tia
sang nao va vfin cho chung an khi den bfra. Hai thang sau, chung ta tien
hanh thao bo cac dl.l'<'rng khau dg meo m& mat, song khi ay n6 dii khong con
kha nang thi giac nfra, v1nh vi8n tr& thanh m9t chu meo mu va suot dOi.
kh6ng thg kh6i ph\lC l9i dtrQ"C chfrc nang cua mat. Nguyen nhan la vi trong
hai thang dau tien cua qua trinh phat trign chfrc nang thi giac, no da bi ttr&c
do9t di nhfrng kich thich thi giac, day than kinh thi giac cung da bi teo l9i.
Canh ttr<{Ilg nay th?t dang SQ' biet bao! Vi the, tre SO" sinh can phai dtrQ"C ren
luy�n nam giac quan trn&c tien.

1. Can phai dg tre song trong m9t can phong nhieu anh sang ngay sau
khi chao dOi.

Hay dg tre nhin thay nhfrng v?t co hinh khoi l&n va mau sac s�c sa. Co
thg treo bong, day mau ho�c do chO"i & nhfrng nO"i tre d8 nhin thay nhat va
each ch6 n�m cua tre khoang 30-40 xentimet. Thtr0ng xuyen dg tre nhin
thay nhieu 109i v?t thg khac nhau, d�c bi�t la nhfrng gtrO"Ilg m�t dang noi
chuy�n. Can kich thich dg tre chu y nhin vao m9t v?t thg va chuygn d9ng
con ngtrO"i theo v?t thg do. Bat nga b?t den khi dang toi dg ren luy�n kha
nang thu nho cua dong trr, bat nga tat den khi dang sang dg ren luy�n kha
nang phong to cua dong trr. Khi be, hay dg gtrO"Ilg m�t tre htr&ng ra phia
trn&c dg chung co thg quan sat m6i trtr0ng song, the gi&i n;rc ra sac mau
cling nhfrng v?t thg xa gan xung quanh minh.

Khi tre dtrQ"C m9t tu6i rtri'Yi, can dlj.y tre t?p nh?n biet mau sac va hinh
khoi. T&i khi tre len ba, bon tu6i, dll.Y tre nh?n biet cang nhieu mau sac
cang tot (bao gom cac mau sac CO" ban Va trung gian), CO thg tien hanh cac
tro chO"i Va CUQC thi nh?n biet mau sac; dlj.y tre nh?n biet cang nhieu hinh
khoi cang tot, CO thg th\l"C hi�n cac tro chO"i nh?n biet hinh khoi.

2. NO"i & cua tre SO" sinh kh6ng can phai tranh cac 109i tieng on

Hay dg tre dtrQ"C nghe nh9c, nghe tieng noi chuy�n, nghe tieng trong
digm va tieng chu6ng rung, tieng btr&c chan, tieng ntr&c chay, tieng ga keu,
tieng chim hot, tieng cac v?t thg va vao nhau (trir nhfrng am thanh co tieng
on qua 16-n), hay tlj.O dieu ki�n cho thinh giac CUa tre dtrQ"C phat trign day
du. Khi tre dtrQ"C hai hay ba tuBi, chung can nh?n biet dtrQ"C am sac Va
nguon goc tlj.O nen cac am thanh khac nhau. Blj.n co thg cling tre th\l"C hi�n
tro chO"i sau: bit mat cua tre l9i sau do cho tre doan biet cac 109i am thanh.
Blj.n Ian ltrQ"t tlj.o nen cac am thanh khac nhau. Neu tre co thg doan dtrQ"C
"M� dang dong crra", "Tieng dinh dang dtrQ"C dong vao ttr0ng'', ''Bo dang
m& ngan keo'', ''Co ai dang bB cui", "Phich da day ntr&c", ''Co ai dang go vao
bon rrra m�t", "Hai chiec coc thuy tinh dang ch9m vao nhau''... dieu do cho
thay doi tai cua tre rat thinh nh9y. "Nhi thong mvc minh"' tfrc mat tinh tai
thinh nghia la thong minh. C6 nhiing dfra tre con c6 thg nh�n ra nhiing am
thanh phat ra tir cac nh9c cv khac nhau nhtr dan violon, dan violoncen, sao,
ken Clarinet trong m9t ban hoa tau cua dan nh9c giao htr<'rng. Kha nang nay
th�t S\l" hiem CO Va dang quy!

3. Dg tre ngm cac mui khac nhau

Khfru giac la C<Y quan CO phan frng ch�m ch9p nhat trong nam giac
quan, b&i le con ngtrCri khong di.ra vao no dg kiem an. Vi the, no la C<Y quan
kem phat trign nhat va ciing la m9t digm thieu sot trong qua trinh ren luy�n
ngay tir giai do9n dau cua tre.

Cac m6n an dtrQ"C chebien trong bep toa ra nhieu mui khac nhau: ca c6
mui cua ca, thit c6 mui cua thit, rau can c6 mui cua rau can, hanh c6 mui
cua hanh... chung ta can dg tre ngm tat ca nhiing mui nay m9t each vt'ra
phai, trir nhiing mui hoi thoi, mui nam moc va mui h6a chat khU- d9c ra.
Day ciing chinh la phtr<Yng di�n thg hi�n S\l" thong minh cua tre. Khi tre 16n
h<Yn m9t chut, blJ.n c6 thg tien hanh kigm tra nhtr sau: khong cho tre nhin
nhtrng bat tre doan mui, dg tre n6i ra v�t phfim nao d6 c6 mui gi, vi dv, cho
tre ngm m9t chut sau d6 yeu cau tre n6i mui cua xi dau, dau virng, dam,
rtrQ"U ... Tre se cam thay rat thich thu v&i tro ch<Yi nay.

4. Dg tre nem cac vi khac nhau

Tuy tre S<Y sinh chi c6 thg bu sfra va nhiing 109i thfrc an dtrQ"C phep dung
cho tre 6 thang tu6i ciing khong nhieu, nhtrng blj.n c6 thg cho tre thU- nem
cac vi chua, ng9t, dang, cay, m?n va ca cac vi khac. Nhung diia vao cac 109i
canh khac nhau nhtr canh hll.t tieu, canh mtr(rp dang, canh chua, cac 109i
sinh to hoa qua roi cho tre nem. Khi nem, tre c6 thg nhan m?t ho?c ciing c6
thg to ra thich thu. Nhtr v�y, vi giac cua tre se tr& nen phong phu va m§:n
cam, sau nay tre se c6 nhu cau an mlj.nh va khong khanh an, ken an, th�m
chi khi 16n len con c6 thg tr& thanh m9t nha fim thi.rc!

5. Ren luy�n xuc giac cua toan b9 C<Y thg, d?c bi�t la xUC giac cua tay

Tre chtra day sau thang tu6i thtr<'>ng phai be iim. Ta nen SIT dvng cac do
V�t nong, l9nh, cfrng, mem, nhiin min, tho rap XOa khap C<Y thg tre, dg
chung tiep xuc v&i Ian da cua tre nhil.m kich thich S\l" phat trign cua h� than
kinh tren da. D?c bi�t la chu y ren luy�n cac ng6n tay va dau ng6n tay, b&i
cac dau ng6n tay la n<ri t�p trung nhieu nhat cac day than kinh noi lien v&i
cac trung khu than kinh & d;:ti niio, the nen m&i c6 cau n6i "mtr<'ri ng6n tay
noi lien trai tim".

Khi ch<ri dua cung tre, b;:tn nen thtr6ng xuyen cau nh� vao tt'tng dau
ng6n tay cua tre, kich thich d� tre cam nam cac do v�t hoi).c do ch<ri, c6 th�
thi;rc hi�n dBi tay. Khi tre dtrQ'c khoang mi)t tu6i, ta nen bat dau luy�n cho
tre t�p du6i cac ng6n tay, cling c6 th� tl'r tl'r d;:ty tre nh�n biet ten cua tt'tng
ng6n tay. Ng6n tay linh ho;:tt c6 rat nhieu tac d\lng, vi bat k)r mi)t ho;:tt di)ng
trong ttrong lai nhtr lao di)ng, che tac, phat minh, sang t;:to, danh dan, danh
bong hoi).c tr& thanh mi)t bac si ngo;:ti khoa gioi, th\fc hi�n cac ca phfiu thu�t
ti mi hoi).c thao tac v&i may tinh di�n hf... deu can t&i doi ban tay kheo leo!

Rat nhieu ngtr<'ri trong chung ta thieu S\l" ren luy�n cho doi ban tay tl'r
nho, vi nhtr toi ch£ng h;:tn, tay phai con kha mi)t chut, nhtrng ng6n ut cua
ban tay trai khong th� ho;:tt di)ng di)c l�p, khi g�p ng6n ut l;:ti ng6n deo nhfin
cling phai g�p theo, con ng6n deo nhfin l;:ti khong th� gia th£ng len dtrQ'C.
E>oi tay nhtr v�y sao CO th� thi;rc hi�n cac di)ng tac phfrc t;:tp Va can t&i S\l" ti
mi dtrQ'C? E>en danh dan piano cling khong th�. E>ieu do l;:ti cang khong CO
lQ'i cho qua trinh kich thich d;:ti niio phat tri�n. Do d6, ngay tl'r khi tre con
nho, hay ren luy�n cho doi ban tay CUa chung CO th� th\l"C hi�n dtrQ'C cac
di)ng tac nhtr cam, nam, m&, go, cau, veo, keo, dfiy... d� chufin bi th�t tot
cho qua trinh lao di)ng cua tre sau nay.

? ,

Phat trien kha nang giao tiep xa h9i

Kha nang giao tiep la mi)t to chat khong th� thieu cua con ngtr<'ri hi�n
d;:ti, dong th<'ri cling la mi)t trong nhling tieu chi quan tr9ng nhat d� danh
gia S\l" ki�n toan Ve tam ly CUa con ngtr<'ri.

S\l" phat tri�n cua nen khoa h9c kY thu�t xii hi)i ngay nay thtr6ng phai
d\fa vao S\l" hQ'P tac va giup da lfin nhau cua ca t�p th�. Hon nfra, moi quan
h� gifra khoa h9c kY thu�t v&i khai thac kinh doanh va djch V\l xii hi)i ngay
cang phat tri�n nhanh va m�t thiet hon. Do d6, mi)t con ngtr<'ri neu khong
CO kha nang giao tiep xii hi)i Se khong th� thfch \mg dtrQ'C VOO nhu cau CUa
th<'ri d;:ti.

Khi tre dtrQ'C sau thang tuBi thtr0ng nhut nhat, SQ' ngtr<'ri l;:t, nhtrng neu
sau nay chung l&n len ma vfin khong dam t\l" do bi�u d;:tt nhling suy nghi
cua minh thi se ra sao? Do d6, cac b�c ph\l huynh c'an phai b'Oi dIT5ng kha
nang giao tiep xii h(>i cua tre ngay tir s&rn. Neu b?n t?O ra dU'gc nhling dieu
ki�n dU'&i day, tre Se khong con SQ" ngU'Cri l? nfra ma tr& nen thich giao lU'U
hon, tir d6 ti;r nhien tre se hinh thanh nen cho minh tinh each thoai mai, ti;r
tin va c6 chirng mi;rc trong giao tiep cling nhU' kha nang xrr ly moi quan h�
. . . .
g1ITa ngITm vm ngITm:
,.,, , , ,

- ThU'Ong xuyen c6 nhieu ngU'Cri ch<ri cung tre, d?y tre phat am, n6i
chuy�n va ch<ri th�t vui ve.

- Nhling ngU'Cri tiep xuc v&i tre c'an phai c6 thai d9 than thiet, hoa nhii,
thg hi�n tinh yeu thU'ong khien tre vui Ve Va khong CO cam giac SQ" hai.

- NgU'Cri l? khi tiep xuc v&i tre khong nen n6ng VQi, c'an tir tir lam quen
v&i tre, dg tre c6 m9t qua trinh thich fuig. V(>i vang bigu hi�n tinh cam
tham thiet, be tre vao long Se khien tre SQ" hai.

- NgITCri 16n ho?c cac em nh6 16n m9t chut khi tiep xuc v&i tre khong
dU'Q"C d9a n?t tre, cang khong dU'Q"C CU'Cri nh?O hay treu dua tre qua mfrc.
Vi�c treu dua qua mfrc ho?c se khien tre th�n thung, xau h6, nhut nhat ho?c
se khien tre n6i nang khong suy nghi, thieu l� phep. Ca hai trn<'>ng hgp nay
deu mang l?i h�u qua xau.

NgITCri 16n c'an d?c bi�t ton tr9ng tre, ngay ca nhling ngITCri khach t&i
ch<ri nha cling nen doi xrr ljch si;r v&i tre nhU' chao hoi khi t&i va n6i lCri t?m
bi�t luc ra ve.

Khong nen ep tre phai khach xrmg ho ljch si;r, chi c'an cac b�c ph\l
huynh nhi�t tinh lam mfiu d'Ong thCri khuyen khich tre dung luc, tre se c6
thg chao hoi khach m9t each ti;r nhien.

Khong dU'gc bat ep tre lam nhling vi�c ma chung khong thich trn&c m?t
khach. Hanh vi CU'Ong ep thg hi�n si;r thieu ton tr9ng v&i tre, vi the se phan
tac dl,lng Va khien tre khong thoai mai Va CU' XIT kem l� dQ.

ThIT<'>ng xuyen be tre ho?c dat tre sang nha hang x6m ch<ri, d'Ong thCri
khich l� tre ti;r do n6i chuy�n (chu y la khong dITQ"c d9a n?t hay treu dua
tre). ve sau, tre c6 thg ti;r t&i ch<ri nha hang x6m, n6i nhling chuy�n thU'Ong
ngay v&i cac co, cac chu, cac bac, cac thim hay cac ba quanh nha minh. Tre
hai, ba tu6i dii c6 thg n6i chuy�n cung ngITCri 16n qua la m9t bU'&c tien 16n
va khong he don gian chut nao!

Khi khach t&i Cheri nha, cha IDE;! nen khuyen khich con tre mang banh
k!;!O ra mm khach. Khi dtrQ"C mm, ngtrm khach cling nen an IDQt it Va cam
on tre. C6 m9t so ngtrm, dg "thrr long" tre ben yeu cau tre mang do ra cho
minh roi sau d6 tra l;:ti tre. Htr6ng d&n tre lam nhtr v?y, nhin be ngoai,
dtr<'mg nhtr tre rat "thao'', S�n sang "cho" ngtrm khac lo;:ti k!;!O ma minh yeu
thich, song khi ngtrm khac th?t S\f nh?n lay thi tre kh6c doi l;:ti, nhtr the
ch�ng phai la d;:ty tre gia doi hay sao?

Can dg tre drrgc chcri dua thrr<'mg xuyen v&i nhfrng b;:tn nh6 khac, dg
chung cung chcri tro chcri va chia se do chcri, khuyen khich tre c6 thai d9
than thi�n va quan tam l&n nhau. Vi d\l nhtr khi nhin thay m9t b;:tn nh6
khac bi nga, nen khuyen tre nhanh ch6ng da b;:tn dfrng d?y, giup b;:tn xoa
nh!;! chb bi dau. Neu tre khong dtrQ"C tham gia vao nhfrng hoan canh giao
tiep xa h9i thi se khong thg boi dtrang cho tre phfim chat cao quy nay.

Trtr&c khi cho tre di nha tre hoi).c t&i trn<'mg mam non, nhat dinh phai
dtra tre t&i ncri chung Se hQC trtrCrC dg tre dtrQ"C tiep xUC IDQt each vui Ve,
hoa nha v&i cac co giao va cac b;:tn nh6, nhKm ID\lC dich giup tre quen dan
VOO moi trtr<'mg m&i, khong con cam giac 19 l§:m nfra ma thich dtrQ"C chcri
dua (y d6. Nhtr v?y, khi th\fC S\f dtra tre di nha tre hoi).c t&i trn<'mg mam
non, tre khong nhfrng ca ngay khong kh6c ma con gianh dtrQ"C trU thel6n
trong S\f phat trign tam ly.

D�y tre biet each quan sat va d�t cau hoi

Kg tir ngay b;:tn be tre len dg tre "nhin the gi&i", b;:tn can phai d;:ty tre
quan sat moi trn<'mg xung quanh, nh?n thfrc cac S\f v?t dong thm tirng
btr&c htr6ng d&n tre di).t cau hoi. Dieu nay c6 tac d\lng rat 16n doi v&i vi�c
boi dtrang niem dam me h9c hoi, lam phong phu von tri thrrc, von tir V\filg
cling nhtr kich thich S\f linh ho;:tt ttr duy CUa tre.

Phtrong phap tot dg d;:ty tre la, khi tre nhin, nghe hay s& thay v?t nao
d6, b;:tn nen kip thm dung nhfrng tir ngfr ngan g9n va don gian n6i cho tre
biet ten cua do v?t d6. Vi d\l nhtr khi tre h9c each nh?n biet cac do chcri, cac
do dung trong bfra an hay do dung trong nha, cac loai d9ng v?t nh6... b;:tn
nen d;:ty cho tre bat Ctr lo;:ti do v?t nao CO thg gay S\f chu y CUa tre: quan ao,
th\fC phfim, ncri &, phtrong ti�n di l;:ti; cac loai chim, thu, con trung, ca; cac
109i hoa, la, co, cay; m?t trang, m?t tr<'ri, cac vi tinh tu; gl;lch, ng6i, cat, eta;
do dung trong cong nghi�p, nong nghi�p hay thtrong nghi�p, th?m chi la ca
sinh, liio, b�nh, tu... Tre nh?n th\rc dtrgc cang nhieu S\f v?t thi cac bigu
ttrgng ma chung ghi nh(r dtrQ"C cang phong phu, tri to mo Va long khat khao
higu biet cang them m9nh me.

Khi tre con chtra biet noi nhtrng da CO thg btrCrC dau nh?n biet dtrQ"C do
v?t, neu b9n thtr0ng xuyen d9y tre nh?n biet cac do v?t xung quanh, rat c6
thg tre se d?t cau hoi cho b9n!

Trong so cac chau be dtrgc boi dtr&ng theo ''Phtrong an o tubi'', c6 chau
be mm hon sau thang tubi dii biet d?t cau hoi b�ng each ra dau hi�u. M(lt
bu6i toi, ngtr<'ri cha be d\ra con con chrra biet n6i ra ngoai di d90, bo d9c Im
bai hat, ngam khuc cho "tigu bao boi" nghe. D(lt nhien, be dap l9i "tr, tr", bo
nhin xuong va hoi: "Con keu gi the?" Thi ra, chi vang trang dang toa sang
tren bau tr<'ri, mi�ng keu "tr, tr" nhtr muon hoi: ''Cai gi the ha bo?" Roi bo
chi ngay len m?t trang va n6i vm con trong niem vui khon xiet: "M?t trang,
m?t trang day con 9!" be lien to ve rat hai long. Ngay horn sau, vao luc
hoang hon, bo l9i be be di d90, da quen mat S\f vi�c xay ra horn qua nen bo
hoi l9i: "Mao Mao a, m?t trang & dau?" Khong ng<'r, anh b9n nho vira nghe
too hai chfr "m?t trang" lien ngil'.ng dau htr&ng len tr<'ri cao tim kiem. Cau
chuy�n nay ch£ng phai da chfrng minh r�ng, khi nhfrng S\f v?t ma tre nh?n
thfrc dtrQ"C da nhieu thi hl;lt giong khat khao higu biet da nay mam Va tre CO
thg d?t CaU hoi cho nhfrng S\f V?t ma Chung chu y t(yj hay Sao?

Carl Weter cha bat dau d9y Carl Weter con nh?n th\rc ve the gim ngay
khi Weter con con chtra biet n6i. Ch£ng hl;ln nhtr, Weter cha thtr0ng gia
ng6n tay cua minh ra cho con nghich, con lien nam lay va dtra len mi�ng,
roi sau d6 cha rut tay ra, dQ"i khi con t?p trung chu y trong m9t vai giay cha
mm n6i "ng6n tay", ''ng6n tay''. C\r nhtr v?y, von tri th\rc cua Carl Weter
ngay m9t phong phu hon len. Mbi m9t giay phut Weter cha va Weter con &
ben nhau deu la qua trinh chai ma h9c, chai ma d9y, vi the, kha nang ngon
ngfr va tri tu� cua Weter con ciing theo d6 phat trien m9nh me. Chinh vi
>

the, mm 5 tubi, Carl Weter dii nam vfrng dtrgc hon 30.000 tt'r V\fllg trong
khi nhfrng d\ra tre cung trang l\ra khac chi c6 thg nam vfrng dtrgc khoang
2000 tt'r. Day qua la m(lt khoang each rat l&n!

Khi tre l&n dan, vi�c quan sat va dtra ra cau hoi ngay cang c6 vi tri quan
tr9ng hon, d9 hay va kh6 cua cau hoi ciing tang len. Chung ta nen tl;lO dieu
ki�n, hl.l'6ng dfin tre quan sat, dl.l'a ra cau h6i va suy nghi m<;>i luc m<;>i nai,
tir moi trubng xung quanh t&i nhfrng nai tham quan du lich, tir nhfrng
ng9n nui n6i tieng, nhfrng dong song 16n t&i nhfrng phong tv.c t�p quan, tir
CUQC song xa hQi nao nhi�t t&i the gi&i than tho9i tinh l�ng, tir linh V\l'C
thien van, dia ly t&i cac nganh cong nong thl.l'ong nghi�p... Day chinh la
nhfrng bai h<;>c hang ngay cua giao dv.c to chat.

? ?

Phat trien the luc va do kheo leo

• •

Chung ta can kich thich S\l' phat trign cua cac day than kinh ho9t d9ng
CUa tre cfing nhl.l' S\l' phat trign Ve thg l\l'C Va dQ kheo leo ngay tir giai do9n
dau, khong chi vi S\l' sinh tru6ng khoe mlj.nh CUa tre ma con vi no la con
dl.l'bng quan tr9ng dg khai phat tri tu� cho tre.

Tre sau khi tron m(it thang tubi can dl.l'Q'C th\l'C hi�n cac d(ing tac thg
dv.c bi d(ing (each lam C\l thg Se dl.l'Q'C trinh bay trong phan ph\1 1\IC), mfii
ngay hai Ian vao gier quy dinh, ngl.l'Oi 16n d�t tre nKm ngrra, sau d6 cam hai
Cb tay CUa tre roi th\l'C hi�n cac d(ing tac nhl.l' dg hai tay song song a phia
tru&c, nghieng sang trai ho�c sang phai, gia th�ng hai tay len cao, mi�ng
dem ''m(it, hai, ba, hon, nam, sau, bay, tam... " Tl.l'ong t\l' nhl.l' vay, nam lay
hai ban chan cua tre roi th\l'C hi�n cac d9ng tac nang c�ng chan, da c�ng
chan... ; nang dau va lrmg cua tre len dg th\l'C hi�n d(ing tac ngoi len nKm
xuong. Tre rat vui khi dl.l'Q'C t�p thg dv.c bi d(ing nhl.l' v�y. Nhfrng tre dl.l'Q'C
bo m� kien tri hl.l'6ng dfin t�p thg dv.c thl.l'bng biet di s&m hon so v&i binh
thl.l'bng m9t ho�c hai thang.

Sau d6, chung ta ciing can ren luy�n cho tre phat trign cac kha nang v�n
d(ing tru&c th&i hlj.n. C6 cau "ba thang biet lfiy, sau thang biet ngoi, bay
thang biet bo, chin thang lo do biet di, day nam g<;>i m�"' thong thl.l'Ong thi
t&i ba thang tu6i tre se biet lfiy, v�y b9n hay dlj.y tre t�p lfiy tru&c th&i hlj.n
d6, vi dv. khi tre dl.l'gc hai thang 20 ngay ch�ng hlj.n. Giup tre lfiy bKng each
gia m9t c�ng chan cua tre len va d�t hen tren c�ng chan con l9i roi tir tir
xoay ngl.l'Oi tre. T&i sau thang tubi tre se biet ngoi, b9n c6 thg bat dau giup
tre t�p ngoi tir khi tre dl.l'Q'C nam thang rum; chin thang thi lo do biet di, v�y
ngay tir khi tre dl.l'Q'C tam thang rum, b9n hay ren luy�n cho tre t�p di: de
>

tre dfrng theo tl.l' the di, sau d6 d�t do chai ma tre yeu thich nhat & phia xa
roi c6 vii tre t&i do lay, song can di theo sau tre de phong tre se bi nga.

Vi�c ren luy�n cho tre biet bo, biet dfrng, biet ch9y nhay ciing tl.l'ong t\l'
nhIT v�y, nen dl;ly tre s&rn hon m9t chut. Khi dITgc v�n d(>ng chan tay, tre se
cam thay VO cung thich thu va chung cung di:\c bi�t linh ho9t. Nhfrng gia
dinh CO dieu ki�n, khi tre dU'Q'C hai hay ba thang tu6i nen dl;ly tre bat dau
t�p boi, khi tre dITgc hon m9t tu6i dl;ly tre t�p trITQ't bang, khi tre dITgc m9t
tu6i rum dl;ly tre di tren cay thang bAng, khi tre dU'Q'C hai tu6i bat dau dl;ly
tre t�p v6 bong, chuyen bong, tiep bong, b6 bong vao gi6 dong th(ri ren
luy�n cho tre kY nang treo cao bo thap, leo cau thang, danh du... Ch�ng hl;ln
nhIT, bl;ln co thg treo m9t qua bong & tren cao dg tre nhay len v6 bong, bac
m9t chiec cau nh6 dg tre 16n m9t chut se t�p di tren do ...

Nhfrng ho9t d9ng thg dvc cua tre tir o-6 tu6i ngoai tac dvng thuc dil'.y
qua trinh sinh tru&ng, tang CU'Ong thg chat ra con CO thg phat trign dU'Q'C
tinh linh ho9t, kha nang thang bAng va d9 mem deo cua tre, dieu nay la VO
cung quan tr9ng. Si.r linh ho9t cua CO' thg khi tru&ng thanh can phai co m9t
nen tang tot ngay tir khi con nh6. Neu CO' thg cua m9t dfra tre phan {mg
ch�m ch9p, th�m chi tri tr� t&i mfrc gia tay khong bAng nhau, khong phan
bi�t ro ben phai, ben trai, ngay ca CO' thg minh cfing khong dieu chinh n6i
thi lam sao chung CO thg che ngi.r dU'Q'C thien nhien Va cai tl;l.O xii h('>i trong
tITong lai? Toi dii tirng chfrng kien canh & nhfrng nha tre, khi co giao ho
khilu l�nh ''trai, phai, trai" va "m9t, hai, m9t" dg tre bU'&c theo nhip, co
nhfrng d\ra tre khong phan bi�t n6i dau la chan trai, dau la chan phai den
n6i bU'&c sai nhip het ca!

Cac ho9t d9ng thg dvc trong giai do9n dau con co thg boi dIT5ng cho tre
long dung cam, khong SQ' nong, khong SQ' l9nh cung tinh than hien ngang
tien len phia tru&c, dong th(ri giup tre hinh thanh nen thoi quen va s& thich
v�n d('>ng, ren luy�n than thg. Day la m('>t vi�c 16n trong CUQC d(ri con ngU'Cri
Va cfing la to chat CO' ban ma m('>t nhan tai trong tU'ong lai can tu dU'Ong.

Ren luy�n ky nang lao d9ng va che tac

Nh<'r vao nhfrng thay d6i cua moi tru<'mg song, t6 tien d9ng v�t cua
chung ta tirng bU'&c h9c each SIT dvng va che tl;l.O cong cv lao d9ng, dong
thm phat trign ngon ngfr, tir do m&i co thg tien hoa thanh ngITCri. Vi v�y, lao
d('>ng khong nhfrng sang tl;l.O ra the gi(ri ma con sang tl;l.O ra ban than con
.
ngIT01.
'

Qua trinh tru&ng thanh cua m6i con ngU'Cri cung can t&i lao d9ng va che
tac, b&i le vi�c lao d9ng va che tac phai dung t&i doi ban tay, cac bo day
th1in kinh & tay nO'i li'en v&i d9i nao, thong qua d6 se kich thich qua trinh
phat trign va hoan thi�n cua cac tebao th1in kinh. Khong nhfrng v�y, qua
trinh lao d{ing va che tac con phai SIT dl,lng t&i ttr duy cling tri ttr&ng ttrgng,
do d6, chac chan n6 se thuc dil'.y tri tu� phat trign. Vi the, ngtr<'ri xtra da timg
n6i, tri thong minh va doi tay kheo leo ket hQll va cling h6 trQ' lfin nhau.

Lao d{ing c6 mO'i quan h� m�t thiet nhat v&i qua trinh boi dtr6ng nen
kha nang phat minh, sang t90.

Nguyen nhan la vi m9i phat hi�n va phat minh trong linh vi;rc khoa h9c
t\l' nhien dtr<'mg nhtr d'eu xuat phat tt'r trong ho9t d{ing lao d{ing chan tay
th\l'C ti�n, roi sau d6 la linh cam. Neu khong trai qua lao d{ing th\l'C ti�n, ttr
duy va tri ttr&ng ttrgng se khong thg sau sac. B{i nao con ngtr<'ri neu xa r<'ri
ho9t d{ing th\l'C ti�n se tr& nen yeu duO'i, VO dl,lng.

NgtrQ'C l9i, tat ca nhfrng nha phat minh 16i l9c tren the gi&i ma chung ta
biet den, h1iu nhtr ai ciing trai qua S\l' v�n d{ing chan tay ngay khi con tha
au. Khi con nho, nha bac h9c Darwin thich nhat la dtrQ'C di bat cac loai con
trung; nha phat minh Edison l9i thich lam cac thi nghi�m h6a h9c; nha bac
h9c Einstein thtr<'mg am th1im thao cac kim chi nam; nha bac h9c Newton
thich nghjch cac 109i may do chai ... Nhfrng cau chuy�n v'e th<'ri tha au cua
cac nha khoa h9c nhi'eu khong sao kg xiet, chung th�t dang dg cac b�c ph\l
huynh phai suy ngfim.

Biet lao d{ing va che tac ngay tt'r khi con nh6 se boi dtr6ng cho tre tinh
yeu lao d{ing, yeu khoa h9c, tinh th1in hang say sang t90 va khong ng9i khac
ph\lc kh6 khan, dong th<'ri hinh thanh cho tre th6i quen lao d{ing. Song,
nhfrng d\ra tre khong lao d{ing hoi).c khong biet che tac tt'r nh6 rat c6 thg
suO't m{it d<'ri chung se mat di nhfrng phil'.m chat dang quy tren.

Do d6, ngay tt'r khi tre con nh6, b9n nen khuyen khich tre lam nhfrng
cong vi�c gia dinh va t\l' ph\lC V\l minh trong kha nang cua tre. Vi d\l, khi tre
vt'ra m&i biet di, b9n nen nh<'r tre lay h9 m� doi gi1iy, mang giup bO' chiec ghe
con; 16n han chut nfra b9n nen d9y tre biet each t\l' c&i bit tat, cai CUC ao, t\l'
mi).c qu1in ao, gii).t khan mi).t... Khi tre dtrQ'C bQ'n tueJi, trong di'eu ki�n dam
bao an toan giao thong, hay nh<'r tre ra phO' mua rau, mua xi d1iu... V'e
phtrang di�n che tac, b9n nen s61n htr&ng dfin con cat giay thu cong, ni).n
dat, trong cay, cham soc cac con thu, lam cac 109i do chai, h9c each SIT dl,lng
cac 109i Cong C\l, d9y con biet each thao Va lap cac 109i do chai dtrQ'C mua
ve...
"
 '

Boi duong kha nang ngon ngii'

Ngon ngfr la cong cv, la hi�n trrgng va l&p VO hen ngoai cua ttr duy. Co
thg noi r�ng, neu thieu ngon ngfr loai ngtr<'ri se khong thg ttr duy va ttr&ng
trrgng.

M9t d(ra tre ba tu6i khi nhin thay may bay vU.t qua bau tr<'ri lien hoi IDE;!:
"ME;! cri, may bay bay tren bau tr<'ri phat ra nhfrng am thanh u u, sau nay con
muon lai may bay IDE;! 9!" Trong dau tre da nay sinh ttr duy hinh trrgng ve
may bay, dong th<'ri con ttr&ng trrgng m9t ngay nao do minh se lai may bay,
dg noi ra dtrQ'C dieu do, tre phai d\fa vao cac cvm tl'r va cau. Neu tre khong
thg higu dtrQ'C nhfrng tlr ngfr nhtr ''bau tr(ri", "may bay'' Va cau, le tat nhien,
no khong thg v�n dvng dtrQ'C cac hinh th\rc ngon ngfr nay. V�y thi, nhieu
nhat no cilng chi co thg nhin thay m9t hinh anh mer nh9t, chi nghe thay
nhfrng am thanh mong lung ma khong thg ttr duy va ttr&ng ttrgng, cang
khong co each nao dg bigu dlj.t. Nhtr the, d\ra tre cilng chi giong nhtr m9t
chu cho hay m9t chu meo nghieng dau nhin may bay ltr6t qua bau tr<'ri ma
thoi. Khong co trr duy, con ngrr<'ri se khong thg la con ngrr<'ri dtrQ'c nfra!

Chinh vi the, boi dtr5ng kha nang ngon ngfr cho tre co vai tro VO cung
quan tr9ng. Tre s61n biet nghe biet noi la bigu hi�n cua nhfrng thien tai, do
do, ngtr<'ri 16n chung ta tuy�t doi khong thg lang phi tai nang tr<'ri phu nay
cua con ngtrm.
> ' •

Nhtrng b9n cilng dl'rng nghi r�ng, biet noi la kha nang b�m sinh cua tre,
chi can khong phai la ngrr<'ri cam thi khoang m9t tu6i, tre t\l' nhien se biet
noi, roi sau do chung noi veo von suot ngay nhtr m9t chu VE;!t nho. Suy nghi
nay th�t VO cung sai lam! Kha nang ngon ngfr cua tre khong nhfrng chi co S\f
phan bi�t gifra biet noi s61n hay mu9n, noi tot hay noi khong tot, ma con co
S\f phan bi�t gifra biet noi chuy�n Va khong biet noi chuy�n. Khong chi CO
hai CO be ngtrm soi Kamala Va Amala vi xa rm CUQC song loai ngtrm nen
khong biet noi chuy�n ma con co nhfrng d(ra tre do nhfrng hlj.n che ve dieu
ki�n song, vi the nen qua trinh phat trign ngon ngfr cua chung gi:\p phai
nhfrng rao can 16n.

M9t doi VQ' chong tre sau khi sinh con, do dieu ki�n gia dinh khong co
ong ba da dan, cilng khong thue bao m§:u nen danh phai gill con sang nha
ngrr<'ri c�u, nher c�u giup trong nom san soc. Ngtr<'ri c�u cua bo IDE;! cilng
chinh la ong cua d(ra tre la m9t ong gia song d9c than, rat yeu tre con va
thich s9ch se, vi the trong nha drr<'rng nhtr khong co lay m9t hll-t bvi. 6ng
kh6ng c6 c6ng vi�c nao dg vui thu luc tu6i gia, hon nfra l9i rat khoe m9nh,
vi the neu dem con gm & ncri "ly ttr&ng" nay, cha m� se yen tam v6 cling.
Chi c6 m{>t dieu duy nhat, ngtrCri c�u nay bi cam. Hai VQ' chong sau khi dem
con t&i nha c�u gm v§n thtr<'mg xuyen den tham nom con vao nhfrng ngay
nghi l@. Dfra con nh6 cua h9 rat ho9t bat va dang yeu, chi c6 dieu biet n6i
hcri mu{>n m{>t chut. M{>t tu6i, m{>t tu6i rtr&i dfra tre v§n chtra biet n6i, con
bo m� dfra tre thi cho rl'.ing, tre biet n6i mu{>n m9t chut cung la hi�n ttrgng
binh thtr<'mg nen kh6ng dg y lam. Mai t&i nam dfra tre len hai, v§n chtra
biet n6i, song l9i biet dung tay ra dau hi�u, vi dv. nhtr khi muon uong ntr&c,
no th\fC hi�n d{>ng tac nay, d{>ng tac khac dg thg hi�n mong muon CUa
minh... d6 chinh la thfr ng6n ngfr cua nhfrng ngtrCri cam. Khi ay, bo m� dfra
tre m&i gi�t minh tinh ngQ Va nh�n ra CUQC song a nha CUa C�U khong CO
m6i tru<'mg dg cho con minh h9c n6i, the nen con h9 chi biet dung tay ra
dau hi�u nhtr m{>t ngtrCri cam ma th6i! V�y la ca hai VQ' chong l�p tfrc quyet
dinh phai don con Ve nha, tfch C\fC d9y con n6i chuy�n dong th(ri gm con di
nha tre dg "nang cap ng6n ngfr''. ve sau, tuy dfra tre nay v§n biet n6i
chuy�n, song kha nang ng6n ngfr cua n6 kem hon cac b9n cling trang lfra
rat nhieu.

Chung ta kh6ng nhfrng kh6ng nen cho rl'.ing kha nang ng6n ngfr cua tre
la ''trCri sinh", cung kh6ng nen cho rl'.ing, tre bat dau h9c n6i chuy�n khi
chung khoang m{jt tu6i. Th\fC ra, vi�c hQC n6i CUa tre can dtrQ'C bat dau
ngay tir ngay dau tien khi chung chao dCri, th�m chi la ngay khi con & trong
bao thai. Hang ngay, tre lang nghe tieng n6i, dan dan higu dtrQ'C y nghia cua
tir. Trai qua m{>t nam tich luy, tre se c6 thg cat len tieng n6i dau tien. Tron
m{>t nam, tre se giong nhtr h9t mam fin sau trong bun dat li).ng le hap thv.
day du ntrac Va cac chat dinh dtr6ng, khi th(ri C<Y den, no Se nay len hai
mam la xanh non, khi phat hi�n ra n6, con ngtrCri se ng9c nhien va vui
mirng biet bao nhieu!

Vi v�y, vi�c phat trign kha nang ng6n ngfr cho tre phai bat dau ngay tir
khi tre chao dCri, th\fC hi�n phtrong phap "dan gil'.y tai trau" la dieu tuy�t doi
can thiet. Th\fC te da chfrng minh rl'.ing, nhfrng chu ''trau" khong nghe dtrQ'C
"tieng dan" - tfrc nhfrng dfra tre sinh da gi).p tr& ng9i ve chfrc nang thinh
giac nen sau khi den v&i the gi&i kh6ng lau, chung bat bu{>c phai deo may
trg thinh, neu kh6ng se kh6ng nghe ro cac am, ve sau chung se c6 each phat
am khac 19 va rat kh6 nghe. NgtrCri cam kh6ng n6i dtrgc kh6ng phai vi chfrc
nang h9ng cua h9 bi khiem khuyet ma phan 16-n deu la vi h9 bi diec tir nh6,
kh6ng nghe dtrgc tieng n6i cua con ngtrCri, kh6ng dtrgc hap thv. nguon dinh
dtr5ng ngon ngfr nen h9 m6i tr& thanh cam.

H9c nghe va h<?C n6i gifi v! tri quan tr9ng so m9t

Qua trinh boi dtr5ng kY nang nghe n6i cua tre c6 th� phan chia thanh
cac btr&c sau:

Khi cung ho?t di;>ng v6i tre, can d� mi).t minh htr&ng vao mi).t tre, dung
nhling tir ngfr ngan g9n va r5 rang d� n6i chuy�n v6i tre. H� trong thay cai
gi n6i cai ay, lam vi�c gi thi giang cho tre nghe vi�c ay. Vi di;t, n6i v6i tre:
"Ti�u Phi, con d�y roi a?", "Ti�u Phi phai bu sfra thoi", "Chung ta t�p th�
di;tc dtrQ'C khong?", "Xem kia, bo t6i roi, bobeTi�u Phi di nao!" ... Ngoai ra,
khi n6i chuy�n v6i tre cung can th� hi�n tinh cam bKng cac ttr the cua tay,
d� tre c6 th� h9c dong th<'ri ngon ngfr bKng l<'ri va ngon ngfr CO' th�.

Khi tre dtrQ'C khoang ba thang tu6i, b?n nen bat dau d?y tre phat am,
bat k� la am nao cung tot. Luc tre l&n han mi;>t chut c6 th� d?y tre tieng lQ'Il,
tieng meo, tieng ga keu, tieng tau hoa ch?y tren dtremg ray... Tat ca nhling
dtra tre dtrQ'C c6 vU d� phat am deu biet n6i Sam.

Tre sau 10 thang tu6i chinh thfrc biet n6i. Chung phai trai qua mi;>t qua
trinh h9c n6i bat dau tir cau tir dan (mi;>t tir bi�u thi y nghia cua mi;>t cau)
t6i cau di�n bao (nhling tir khong lien quan t6i nhau nhtrng ghep l?i cung
bi�u thi y nghia cua mi;>t cau) roi mi;>t cau ngan hoan chinh va cuoi cung la
mi;>t cau dai. Trong tat ca qua trinh h9c t�p ay, tre rat can Sl;t' khich l� va
khen ngQ'i cua cha m� d� chung c6 th� vui ve h9c n6i.

Neu tre chi n6i bKng tay, khi tre bi�u d?t yeu cau cua minh (vi di;t tay tre
chi len con blip be vai <'r tren gitremg, mi�ng keu "tr, tr'' th� hi�n mong
muon), ngtr<'ri l&n nen khich l� d� tre n6i ra "Blip be, con muon blip be".
Trong truemg hQ'P b?n cam nh�n rKng tre c6 th� bi�u d?t long mong muon
cua minh bKng l<'ri song l?i ltr<'ri khong chiu n6i, luc nay b?n nen t?m th<'ri
khong thoa man yeu cau cua con d� kich thich tre phai n6i ra mong muon
cua minh.

Co gang quy ph?m h6a tat ca nhling tir ngfr ma b?n d?y cho tre. [1]
Khong n6i nhling tir nhtr "an dtremg dtremg", "an ca ca", "t?m bi�t bi�t",
"tam tam tam'', ''nhin xe xe", "ngu ngu ngu", "d�y d�y d�y'', ''irng \l'C irng
vc" (khi muon n6i den uong tra) ... [2] N6i r5 chfr v6i ngfr am dtrQ'C quy
ph9m hoa, d�c bi�t la khong dirge l�p l9i nhfrng tir ma tre t:j.m thCri. phat am
con ng<;>ng. D�c bi�t la cha m� khong dirge h<;>c theo each phat am sai cua
tre ma con phai lam mfiu va giup chung SITa l9i nhfrng am phat khong dung.
[3] Co gang dung tir chinh xac, vi dv vi�c SIT dvng dung cac lirQ'Ilg tir "m{it
chiec xe'', ''m{it cai bat'', ''m{it doi diia", "m{it qua bong", "m{it con ng\fa'',
"m{it cai dau bo", "m{it cai cay'', ''m{it bong hoa", "m{it vien k�o", ''m{it hl;lt
CO'IIl", "m{it chiec la" ... Khi dl;ly tre phai chu tr<;>ng t&i dQ chufin xac, khong
dirge qua loa dl;li khai. [4] Khi tre m&i bat dau h<;>c n6i, nen co gang dl;ly tre
n6i tieng ph6 thong, dung tieng ph6 thong dg n6i chuy�n v&i tre. Vi�c dirge
tiep xUC va SIT dvng tieng ph6 thong ngay tir nh6 khong nhfrng giup tre n6i
chufin tieng ph6 thong ma con giup tre nh�n biet m�t chfr va d<;>c higu
nhanh hon. Khong nen qua dg y vao vi�c dl;ly tre n6i tieng dja phirong vi
trong qua trinh giao tiep sau nay tre se t\l' h<;>c dirge. Nhirng neu chi d?y tre
n6i tieng dja phirong thi tieng ph6 thong se bi phat trign ch�m l9i, anh
hir&ng t&i kha nang n6i liru loat ciing nhir vi�c d<;>c hieu cua tre trong giai
>

do9n s61n, dong thCri. n6 con lam ch�m tien trinh bien nhfrng ngon ngfr
trong sach v& tr& thanh ngon ngfr tir duy trong niio b9 cua tre.

Can kien tri cung tre nghe, d<;>c va h<;>c thu{ic cac bai hat thieu nhi, cac
cau do, cac bai thO' kim c6, cac cau khfiu l�nh, d�c bi�t la kg chuy�n cho tre
nghe th�t nhieu (ngirCri. 16n kg sau d6 dg tre kg l9i). Nhfrng tai li�u dirge l\fa
ch<;>n dg dl;ly cho tre can c6 n{ii dung phong phu, sinh d{ing hap dfin, loi
hanh van mirgt ma, ngon tir trau chuot. Dirge d?y di) nhir v�y, chac chan
tre se n6i nang liru loat, dong thCri. biet each dung 101. hay y d�p. Neu ngirCri.
16n kg chuy�n khong dirge liru loat thi c6 thg d<;>c truy�n cho tre nghe ho�c
ciing c6 thg thir6ng xuyen b�t cac cuon bang kg chuy�n va cung nghe v&i
tre.
>

H<;>c gioi ngo9i ngfr khong chi la dg dap t1ng nhu cau giao liru quoc te
ma con giup con ngirCri. thong minh hon. B&i le nh<'r c6 ngo9i ngfr ma con
ngirCri. c6 thg d<;>c nhieu biet r{ing, suy nghi van de tir nhieu phirong di�n va
ngon ngfr khac nhau. Vi the, c6 ngirCri. n6i rilng, nam vfrng dirge m{it ngo9i
ngfr, con ngirCri. Se CO them m{it bQ nao, Se CO them CO' h{ii dg nhin ngam Va
suy ngfim Ve the gi&i f\l'C rfr muon mau Va day ey thu, dieu nay th�t S\l' rat
quan tr<;>ng!

D\fa tren tat ca nhfrng kinh nghi�m d?y h<;>c ma toi dii tich luy dirge, toi
cho rilng vi�c dl;ly ngo9i ngfr nen bat dau ngay tir khi tre vao tigu h<;>c, bat
dau h<;>c khfiu ngfr tir trong ho9t d{ing giao tiep va cac tro chm. Vi v�y, ngay
tir 16 nam tnr&c, khi trung tam nghien cfru cua toi vira m&i di vao hol).t
d9ng, nghien cfru va th\fc nghi�m d?y ngol).i ngfr cho tre tir o-6 tu&i la m9t
trong nhfrng de tai dau tien cua chung toi. Khi ay, chung toi da khai giang
dau tien "L&p h<;>c tieng Anh danh cho m� va be''. Tat ca cac be & l&p h<;>c
nay sau khi vao tigu h<;>c deu rat thich h<;>c tieng Anh, tren l&p thay va tro
n6i chuy�n v&i nhau b�ng tieng Anh. "L&p h<;>c tieng Anh danh cho m� va
be" da tr& thanh m9t l&p h<;>c thi digm quan tr9ng cua Uy ban Giao dvc Vu
Xuong. M9t lan, doan can b9 gom 15 ngu<'ri trong H9i nghien cfru giang
d?y ngol).i ngfr thanh pho Thien Tan t&i tham l&p h<;>c nay. Sau khi khao sat
xong, h<;> n6i v&i toi r�ng: ''6 thanh pho Thien Tan cua chung toi tir tnr&c
t(ri gi(r luon th\l'C hi�n chuong trinh dl).y ngol).i ngfr bat dau tir nam lap 3,
nhrmg Thien Tan r9ng l&n la the ma khong tim dau ra m9t l&p h<;>c tieng
Anh cho cac em nh6 c6 chat luQ'Ilg cao nhu & day". Nguyen nhan la vi qua
trinh dl).y ngol).i ngfr cua chung toi da dugc bat dau tir rat s&m cling v&i qua
trinh boi du5ng to chat. May nam nay, toi bien sol).n cuon giao trinh ''Tieng
Anh cho m� va be'' c6 kem theo bang cassette, ngay ca nhfrng phv huynh
khong biet tieng Anh cling c6 thg dl).y con h<;>c, vi the cuon giao trinh dugc
cac gia dinh don nh?n rat hao hire.

Th\fC ra, vi�c h<;>c ngol).i ngfr con CO thg tien hanh s(rrn hon nfra, tot nhat
la dg tre dugc h<;>c dong th<'ri hai thfr tieng. Neu trinh d9 ngo?i ngfr cua cha
m� tuong doi tot, khi dl).y tre nh?n biet cac do v?t va n6i chuy�n, vira c6 thg
dl).y cho tre cac tir, cau cua tieng m� de vira c6 thg dl).y cac cau, tir cua tieng
nu&c ngoai. Nhu v?y, dan dan tre se nghe quen ca hai ngon ngfr. Sau nay
khi tre l&n hon m9t chut va h<;>c each nh?n biet cac do v?t m&i, tre se c6
th6i quen neu cau h6i: "Bo cri, tir nay trong tieng Anh la gi ?? Cau nay trong
tieng Anh n6i nhu the nao ??" T&i nam tre len ba ho�c bon tu&i c6 thg d?y
tre bat dau d<;>c nhfrng cau chuy�n b�ng tieng nu&c ngoai.

Nhfrng b?c phv huynh khong biet ngol).i ngfr cling c6 thg d?y con minh
h<;>c ngo?i ngfr. Phuong phap don gian nhat la tir khi tre tron m9t tu&i, hay
bat dau cho tre nghe nhfrng cuon bang ghi am tieng nu&c ngoai nhieu Ian,
boi du5ng cho tre niem yeu thich va th6i quen lang nghe ngon ngfr. Khi
nghe, tre se khong he cam nh?n r�ng day la m9t ngon ngfr d�c bi�t. Khi tre
dugc khoang hai tu&i, cha m� nen cling nghe va h<;>c theo bang ghi am
(ho�c cling c6 thg xem bang video) v&i tre roi cling nhau h9i thol).i, m9t
ngu<'ri h6i m9t ngu<'ri tra l<'ri, h<;>c nh?n biet cac chfr cai, d<;>c cac tir don,
ho�c it nhat cling phai g<;ri len trong tre niem dam me, dg tre c6 dugc "s\f
m§:n cam v&i ngol).i ngfr''. Nam tre len ba ho�c bon tu&i c6 thg cho tre theo
cac l&p h9c ngo9i ngfr thong qua tro choi. Nhfrng l&p "Tieng Anh danh cho
tre nh6" (& day chi tre tir 1-6 tu6i) va l&p "Tieng Anh danh cho m� va be" do
Trung tam nghien cfru cua chung toi ma ra dii thu dl.l'Q'C ket qua tl.l'ong doi
kha quan. Tiec la sau khi cac em nh6 bat dau di h9c & trnang tigu h9c, vi�c
h9c ngo9i ngfr thl.l'ang bj gian do9n. Day ciing la van de ma chung toi dang
co gang tirng bl.l'ac nghien cfru phl.l'ong an giai quyet. Neu BQ Giao dl,lc yeu
cau m9t each c\rng nhac khong cho m& cac l&p h9c ngo9i ngfr danh cho h9c
sinh tigu h9c, v?y chi con m9t each duy nhat la boi dl.l'5ng kha nang t\l' h9c
ngo9i ngfr cho cac chau dg cac chau tiep t\lC vi�c h9c t?p con dang dang da
cua minh. Rat nhieu em nh6 dl.l'Q'C boi dl.l'5ng theo "Phl.l'ong an o tu6i" ciing
phai di theo con dl.l'Ong nay dg xay d\l'Ilg nen tang h9c ngo9i ngfr cho minh.

Do d6, cau n6i ''can cu bu thong minh" c6 le chi n6i dung m9t nth. N6
thira nh?n vai tro VO cung quan tr9ng cua tinh than phan dau khong biet
m�t moi, the nhrmg, ''thien tai" th\l'C S\l' phai "nh(r vao giao d\lC ngay tir giai
do9n dau va S\l' can mfin phan dau. Neu dg mat di nhfrng U'U digm cua qua
trinh giao d\lc ngay tir giai do9n dau, thi du cho sau nay con ngl.l'Cri c6 co
gang "can mfin phan dau" the nao di nfra ciing khong thg tr& thanh ''thien
tai''. Ma ngay ca phfim chat cao quy "can mfin phan dau'' cua con ngl.l'Cri
cfing can phai CO nen tang CUa giao d\lC Sam. Vi the, xet den cung, vfin la
"tr& thanh thien tai nh(r qua trinh giao d\lC Sam Va S\l' can mfin phan dau Ve
sau''.

D�y tre h<;>c am nh�c va ca mua

Phat trign kha nang am nh9c va ca mua ciing la m9t qua trinh trong
giao d\lC tri tu�. Qua trinh nay CO thg thuc dfiy S\l' phat trign CUa ban cau nao
phai, tir do giup con ngl.l'Cri hinh thanh nen nang l\l'C tl.l'ang tl.l'Q'Ilg. Thong
qua vi�c nghe Va hat dung am, dung nhjp, nam bat dl.l'Q'C tiet tau Va giai
di�U, higu dl.l'Q'C hinh tl.l'Q'Ilg am nh9c Va hinh tl.l'Q'Ilg ca mua, dong th(ri CO
thg di�n tau dl.l'Q'C nh9c C\l Se khien cho cac ngon tay tr& nen d�c bi�t linh
ho9t, c6 lQ'i cho vi�c kich thich tri tu� phat trign.

Phat trign kha nang am nh9c va ca mua con la qua trinh giao dl,lc thfim
my. N6 khien con ngl.l'Cri c6 dl.l'Q'C nang l\l'C cam nh?n, thl.l'&ng th\rc va bigu
hi�n cai d�p, tir do CO dl.l'Q'C tinh yeu VOO cai d�p, khieu thfim my cfing nhl.l'
kha nang sang tlj.O ra cai d�p, nh(r v?y ma CUQC song CUa con ngl.l'Cri tr& nen
phong phu va tl.l'oi d�p hon. M9t con ngl.l'Cri neu khong thg phan bi�t dau la
d�p, dau la xau, th?m chi coi cai xau la cai d�p thi khong nhfrng ban than
anh ta da ti.r minh danh milt ni'em vui cling nhfrng si.r vi;l.t tO't dc:p trong cu<)c
sO'ng ma nhi'eu kha nang anh ta se dem l9i cho xa h<)i nhi'eu di'eu xilu xa.

E>g phat trign kha nang am nh9c va ca mua cua m<)t con ngtrOi, bat bu<)c
phai boi dtr5ng ngay tir nho, day la di'eu rilt r5 rang. Neu dg 15' milt nhfrng
thang nam tha ilu, v'e sau con ngtrOi rilt kh6 c6 thg san sinh ra cac "tebao
am nh9c''. Vi;l.y, lam the nao dg htr6ng d§n tre h9c am nh9c va ca mua? Qua
trinh nay gom nhfrng btr&c CO' ban Sau:

Cho tre nghe nh9c sau khi sinh ra. Hang ngay, nen thtr6ng xuyen cho
tre nghe nhfrng giai di�u du dtrang, mtrQ't ma, nhfrng ban nh9c n6i tieng
the gi&i (bao gom ca nh9c giao htr6ng). Nhtr vi;l.y, tre se di tir 19 l§m t&i yeu
thich, t\r yeu thich t&i linh h<)i, nh(r do CO thg cam nhi\l.n dtrQ'C Ve d!;!p CUa
cac ban nh9c va cac ca khuc, trong ttrang lai se c6 thg sang t90 ra nhfrng
hinh ttrQ'Ilg am nh9c dc:p de.

Qua trinh phat trign am nh9c da chfrng minh m<)t each day du vi�c h9c
ti\l.p CUa tre phai bat dau t\r S\f tiep XUC Va ghi nh(r, Sau do m&i tirng btrCrC ly
giai va linh h<)i. E>i'eu nay dung v&i ca vi�c h9c ngon ngfr l§n h9c am nh9c.
E>ay cling la viln d'e rilt dang dg nhfrng ngtrOi luon nhiln m9nh quan digm
"ly giai va ghi nh&'' suy ng§m kY cang. C6 ai l9i nghe giai thich nhfrng cau tir
trong ban nh9c trtr&c roi sau d6 m&i thtr6ng thfrc am nh9c khong?

T6m l9i, sau khi tre chao dOi, chung khong nhfrng can thtr6ng xuyen
tam nang, tam khong khi, tam ntrCrC ma hang ngay con can dtrQ'C "tam
trong am nh9c". Am nh9c khien tre tr& nen ttrai vui, linh ho9t, khoe m9nh,
dc:p va nho nha han. Nhfrng giai di�u am nh9c du dtrang m'em m9i lam tri
ttr6ng ttrQ'Ilg va tinh cam cua tre bay b6ng, mang theo ve dc:p v'e khi chilt,
dung m90, d<)ng tac va bigu hi�n tinh cam. B&i le, trong nhfrng tinh huO'ng
binh thtr6ng, ve dc:p dung m90 ben ngoai va ve dc:p tam hon ben trong luon
thO'ng nhilt v&i nhau. Cac b9n xem dily, ch£ng phai nhfrng ngtrOi lam am
nh9c luon c6 phong thai ung dung hay sao?

NgtrOi 16n can thtr6ng xuyen hat cho tre nghe v&i gi9ng nhc: nhang,
dong thOi c6 thg nam tay tre v6 theo nhip bai hat. Nen hat nhfrng bai c6
hinh ttrQ'Ilg dc:p va giai di�u d�c sac ... Nen tir tir htr6ng d§n va c6 vii tre hat
theo, nhtr vi;l.y, tre khong nhfrng thich ca hat ma con hat dung nhjp, dung
giai di�u va hat hay. Nhtrng, c6 m<)t di'eu can lrru y la, nhfrng bi;l.c cha me:
khong CO S\f higu biet day du v'e ngil am (tfrc nam nfft nh9c), hat khong
dung nhjp va di�u cua ngil am thi khong dtrQ'C d9y tre hat. B&i le, m<)t thay
giao khiem khuyet Ve ngfi am chac chan Se dao tl).O nen m<}t hQC tro cling
giong nhl.l' minh.

Chung ta cling nen thl.l'<'mg xuyen cho tre xem cac tiet mvc danh cho cac
em nh6 tren ti vi, bao gom nhfrng tiet mvc ca mua nh9c va nhfrng tiet mvc
am nh9c dan t<}c; day chinh la phl.l'ong phap don gian nhat dg boi dl.l'5ng
kha nang am nh9c va ca mua cua tre. Nhl.l' v�y, nh<'r vao nang li;rc mo phong
cua tre, t&i nam ba ho?c hon tu6i tre c6 thg vt'ra hat vt'ra nhay, th�m chi c6
thg hat dl.l'Q"C nhfrng bai ca tl.l'ong doi hay Va nhay nhfrng bl.l'Crc nhay het sfrc
nhip nhang, uygn chuygn.

Tren CCY sa khcri d�y niem hfrng thu h9c t�p cua tre tir sau khi tre len ba
ho?c bon tufii, hay tl).O dieu ki�n dg tre dl.l'Q"C theo h9c m<}t 109i nh9c CV nao
d6. Dong th<'ri cling nen co gang cho tre CCY h<}i thg hi�n kha nang bigu di@n.

LU'U y la khong nen bat tre phai bigu di@n cac tiet mvc khi chung khong
c6 hfrng thu, neu ep chung l?p di l?p l9i m<}t ho9t d<}ng nhieu Ian se khien
tre nay sinh cam giac nham chan, dieu nay khong CO lQ"i cho S\f phat trign
kha nang am nh9c va ca mua cua ban than tre.

Ngoai ra, cac b�c cha m� nen thl.l'<'mg xuyen dl.l'a tre di xem cac buBi
bigu di@n am nh9c, dg chung dl.l'Q"C thl.l'ang thfrc cac tiet ml)C di@n xuat.

D�y tre h<;>c h9i h<;>a va t�o hlnh

Cung giong nhl.l' am nh9c va ca mua, vi�c boi dl.l'5ng nang li;rc h<}i h9a va
tl).O hinh cho tre cling la m<}t phan CUa giao dl)C trf tu� Va giao dl)C th�m my.
N6 c6 y nghia quan tr9ng trong qua trinh thuc d�y ban cau nao phai cua tre
phat trien, tang Cl.l'Ong kha nang tl.l'ang tl.l'Q'Ilg cling nhl.l' nang li;rc tl.l' duy
>

hinh tl.l'Q'Ilg Va nang li;rc sang tl).O cho tre. Khong nhfrng v�y, no con boi
dl.l'5ng nen nang li;rc cam nh�n, thl.l'&ng thfrc va bigu hi�n cai d�p, dong th<'ri
giup tre CO dl.l'Q"C ph�m chat, tfnh each sang tl).O.

Ncri dau trong the gi&i tl.l'cri d�p nay cling tran ng�p nhfrng am hl.l'&ng
Va giai di�U ml.l'Q"t ma, Cung day ap nhfrng hinh tl.l'Q'Ilg Va mau sac. Nhrmg
chi nhfrng con ngl.l'Cri c6 khieu th�m my va nang li;rc sang tl).o m&i c6 thg
cam nh�n, thl.l'&ng thfrc va phan bi�t chung m9t each day du, dong th<'ri con
c6 thg sang tl).O ra nhfrng S\f v�t tot d�p hon the. Giao dvc ve am nh9c va my
thu�t se giup con ngl.l'Cri cam nh�n dl.l'Q"C ve d�p tuy�t v<'ri d6, khien tam hon
minh them phong phu. Tuy nhien, n'en tang cua giao dl,lC thfim my phai
dtrQ"C xay di;rng tir khi con thO' au. Nhfrng con ngtr<'ri tnr&c nam len sau
ho�c bay tu6i khong c6 chut cam hfrng nao vm am nh11-c, sau nay 16n len
nhi'eu kha nang se tr& thanh mi;>t ke "mu am nh11-c"; khong c6 chut cam
hfrng nao vm hi;>i h9a va my thu?t, khong thich ve tranh, khi tnr&ng thanh
rat kho CO dtrQ"C tinh yeu hQi hol)., cung ch�ng thg h9c tot mon my thu?t.

Tieu chufin CO' ban cua giao dl,lC my thu?t tir nho la khong d\l'a tren CO'
s& net ve c6 giong hay khong dg danh gia ma phai xem tre c6 yeu thich cac
S\l' v?t d�p de, yeu cac tac phfim my thu?t hay khong; xem tre CO dung cam
dg ve va t11-o hinh, phat huy tri ttr&ng ttrQ'Ilg, kha nang sang t11-o cung nhtr
che t11-o ra mi;>t hinh ttrQ'Ilg d�p hay khong. Do d6, vi�c giao d\lc my thu?t
ngay tir nho phai tien hanh theo cac btr&c sau:

Thtr<'mg xuyen dfin tre di ngam cac do chm, cac san phfim thu cong my
ngh� d�p; tham quan phong canh thien nhien, nhfrng cong trinh kien true
hay cac birc ttrQ'Ilg, xem cac con tern, nhfrng bfrc tranh h9a do hay nhfrng
birc anh ngh� thu?t d�p... each sap d�t va trang tri cac do v?t trong nha
cung can chu y tm S\l' thong nhat gifra Ve d�p t\l' nhien Va Ve d�p nhan tl).O,
tren ttr<'mg nen treo cac birc tranh hay thtr phap hap dfin. Nhtr the, tre se
dtrQ"C hun due trong illQt moi tnr(mg CO S\l' ket hQ'P hai hoa Cua Ve d�p t\l'
nhien va ve d�p nhan t11-o, ban nang t\l' nhien se khien tre tr& nen yeu thich
nhfrng S\l' v?t d�p, dong th(ri Se CO gang mo phong Va sang tl).O ra cai mm.

Nen thtr<'mg xuyen dtra tre di tham quan cac trign lam my thu?t, trign
lam nhiep anh ngh� thu?t, mua mi;>t vai birc tranh v'e nha va binh lu?n v'e ve
d�p cua chung. Th?m chi cha m� khong nen dg 15' CO' hi;>i cling tre thtr6ng
thfrc mi;>t bia sach hay cac hinh minh h9a d�p mat, nhtr v?y, tre t\l' nhien se
san sinh ra ''tebao my thu?t''.

Can t11-o ra CO' hi;>i dg tre hao hire xem ngtr<'ri 16n ve tranh, dieu khac,
khien tre l�ng le, say me nhin ngam, mim ctr<'ri va ngtr&ng mi;>. Khi ay, ban
nang mo phong trong tre se tr6i d?y thoi thuc chung khong thg ngoi yen ma
phai cam lay but dg ve, cam lay dat dg n�n. Cir nhtr v?y, tre se bi cuon hut
den vm canh crra ngh� thu?t.

Bat cir mi;>t yeu to nao trong dCri song tinh than cua con ngtr<'ri (bao gom
tri tu�, tinh cam va dCri song ngh� thu?t) d'eu khong thg ep bui;>c ma can
phai dfin <lat va cuon hut dg t\l' ban than con ngtr<'ri cam thay vui ve mm c6
thg g�t hai dtrQ"C thanh cong. Cung giong nhtr vi�c cac b11-n tre t\l' do yeu
dtrong va ket hon, neu kh6ng c6 tinh cam tot doi v6i. b9n khac gi6i. thi lam
sao c6 thg nay sinh tinh yeu? Vi the, neu phai ''kh6 s& theo ducli'' tinh yeu,
chi b�ng hay co gang "hap dfin b�ng ve d�p cua ban than'' dg doi ttrgng ti;r
nay sinh tinh yeu, CO nhtr v?y m6i. CO dtrQ'C h9nh phuc.

Nen cc\ vfi tre t?p ve. T?p ve & day c6 nghia la, sau khi tre dtrQ'C m(\t
ho�c hai tu6i bat dau d9Y tre btr&c dau h<;>c ve, tre ve dtr6ng nhtr kh6ng c6
mvc dich va chi ve ''choi." m9t vai net, du v?y, b9n cung nen d9ng vien tre
ve d�p, vi dv, n6i v6i. tre "Xem nay, Mao Mao ve d�p day!". Gia dv tre ve
dtrQ'C mQt vai dtr0ng Cong Cong, b9n nen Stra l9i cho tre, vtra SITa vtra bao:
"Con ve h�t nhtr m9t chu giun dat dang bo ay". "Net ve nay cua con tr6ng
giong con Itron qua!", "Net kia thi l9i giong con ran hon''... Neu tre ve m9t
hinh tron hoi. meo, b9n vlra giup tre chinh l9i vlra khen r�ng tre ve m9t qua
tnffig tjt rat d�p, ho�C cfing CO thg them mQt net g9Ch a ben dtr6i. dg no
bien thanh m9t qua khi cau roi bao "Qua khi cau ma Mao Mao ve dang bay
len tr<'ri nay"... Nhtr v?y, du tre ve bat cfr hinh nao di nfra, b9n cung nen
giup tre srra l9i thanh m9t tac philm d�p va lam cho nhfrng bigu ttrgng ma
tre tich luy dtrQ'C trong nao bQ ngay mQt phong phu hon, niem say me hQi
h<;>a cung ngay m9t sau sac hon, long ti;r tin trong tre ngay m9t vfrng chac
hon, mvc dich ve qu9 cua tre cung ngay m9t ro rang hon. Nh<'r d6, tre se tir
tir tien t6i. tr9ng thai Vl'ra ve vlra suy ngfim, dung cam ve theo nhfrng gi
minh ttr&ng ttrgng va sang t9o ra. C6 luc tre se mai me ve, ve va ve roi reo
len day vui mirng: "M� oi., mau l9i day xem, con ve dtrQ'C dam may roi!'' Luc
nay, tre da thi;rc si;r bat dau btr&c di tren con dtr6ng h<;>c h9i ho9.

Nen d9Y tre chu y quan sat tinh v?t, d9ng v?t, nhin ngam cac v?t thi;rc tir
nhieu g6c d9 khac nhau, cung c6 thg tham khao nhfrng bfrc tranh don gian
ve nhfrng v?t nay, khuyen khich dung phan, but chi, but mau va can dam ve
nhfrng bfrc tranh don gian. Khi tre ve, can yeu cau tre ngoi dung ttr the
ho�c dfrng th�ng dong th<'ri d9Y tre cam but dung each (so v6i. ttr the ngoi
viet thi khoang each gifra mat va giay c6 thg l&n hon 3ocm, khoang each
gifra ng6n tay va ngoi but c6 thg l&n hon 3cm). C6 thg mua nhfrng t?p tranh
don gian danh cho thieu nhi dg tre tham khao nhfrng bfrc ve trong d6 song
bat bu9c phai d9Y tre biet each ket hgp gifra cac do v?t th?t hen ngoai v6i.
cac hinh anh hen trong cac bfrc ve.

Tir vi�c nhin tranh kg chuy�n, giang giai ve cac loai d(lng v?t, cac d(lng
tac thg hi�n tinh cam cua nhan v?t t6i. vi�c kg chuy�n, ve tranh, ve d9ng v?t,
ve cac d9ng tac bigu hi�n tinh cam cua nhan v?t. Vi dv, ve m9t chu meo
ngoi rinh m{it con chu{it tinh ranh da lau, Ve CUQC chien CUa ngu(ri ngoai
hanh tinh, ve CUQC thi dau cac con v�t ... C{r nhrr v�y, tre dan dan se tien t&i
vi�c ve tranh theo tri trr6ng tU"QTig va long mong muon cua ban than minh.
Sau d6, neu nhrr tre yeu thich h9c my thu�t c6 thg dg tre theo h9c cac l&p
my thu�t dg chung CO dU"Q"C S\f trai nghi�m CO" ban Ve h{ii ho9.

Khi tre dU"Q"C khoang hai tu6i, bat dau d9Y tre t�p ve dong th<'ri v&i d6 c6
thg cung tre chO"i tro xep g6, ghep 7 mieng g6 hoi).c bia l9i v&i nhau dg t90
thanh hinh nao do (tro chO"i cua CV Tri Ufin), dung dat deo cao SU dg ni).n
cac hinh (hoi).c c6 thg SIT dvng bun, nam b{it mi hoi).c b{it da mai dau da
nhao nrr&c cung rat tot), cung tre xay nen cac toa nha cao tang, cac cung
di�n, bao thap, cac cay cau, phl.l"O"Ilg ti�n giao thong, may m6c; t90 hinh cac
nhan v�t, cac con v�t, hoa la co cay... tir tir hrr&ng dfin tre t\l" chO"i m{it
minh, yen li).ng t�p trung t9o hinh c6 mvc dich. Khi tre drrQ"c bon tu6i, c6
thg bat dau d9Y tre ni).n dat, khac g6 (ngh� thu�t t90 hinh), vi dv, dung dao
dg ch9m tr6 cac hinh ntli ch�ng h9n. Con trai toi luc bon, nam tutli da biet
dung dao nhip dg ch9m tr6 tau thuyen, xe tai ntli, nhrr the chi it chau cung
t\l" boi drr&ng cho minh d\rc tinh ti mi va cfin th�n. Sau nay, khi di h9c
thanh tich h9c t�p cua chau kha tot. Vao d9i h9c chau theo h9c khoa Che
t90 thuyen, di).c digm mon h9c doi hoi chau phai thiet ke rat nhieu ban ve kY
thu�t het SlrC ti mi, the nhrmg chau luon hoan thanh xuat sac nhfrng Cong
vi�c d6.

' '

D�y tre chdi do chdi, t\f t�o do chdi va lam thi nghi�m
E>o chO"i la thien Slr CUa tre em Va hau nhU" em nho nao cfing thich chO"i
tro chO"i. E>o la do nhu cau dU"Q"C tiep XUC, dU"Q"C SCr, dU"Q"C quan sat, dU"Q"C suy
nghi, nh�n thfrc the gi&i Va nh�n thfrc CUQC song cfing nhU" nhfrng doi hoi
trong qua trinh kich thich S\f phat trign cua tri tu� quyet dinh. N6 khong
khac gi vi�c tre sinh ra can phai dU"Q"C an cac mon ngon, dU"Q"C Uong nhfrng
109i nrr&c giau dinh drr&ng, tat ca deu xuat phat tir nhu cau sinh ly.

E>o chO"i cho tre khong phai cang nhieu cang tot, cung khong phai cang
dat cang hfru ich, cang khong phai la do m&i mua se tot hO"Il nhfrng th\r
dang c6 hoi).c nhfrng do chO"i t\l" t90. Mua do chO"i cho tre va d9Y chung chO"i
nhrr the nao la ca m{it ngh� thu�t!

Thong thrrerng, khi mua sach hay tranh anh cho tre, chung ta nen cho
tre di theo dg chung drrQ"c t\l" do Iva ch9n, bo mli! chi dong vai tro drra ra y
kie'n cho con tham khao. Nhrmg vi�c mua d'O chcri thi hoan toan ngirgc l:;i.i.
Ngir<'ri 16n nen li;ra ch9n d'O chcri cho tre m<}t each c6 mvc dich. Ne'u d� tre
t\l' do ch9n l\fa, chung thir6ng c6 xu hir6ng li;ra ch9n nhiing lo:;i.i d'O chcri c6
kich thir&c 16n, dat tien va m&i l:;i., day sire hap d�n doi v&i chung hay
nhiing Io:;i.i d'O chcri bKng di�n ma kh6ng he quan tam t&i cac Io:;i.i d'O chcri
tuy nh6 nhrmg c6 tac dvng kich thich tri tu� phat tri�n. Th�m chi, khi
kh6ng dirge dap frng, tre con dfrng tru&c tu d'O chcri kh6c mai kh6ng th6i.
Do d6, tre thir6ng ''mu quang" khi ch9n d'O chcri. Day cung chinh la nguyen
nhan quan tr9ng khie'n cho nhiing lo:;i.i d'O chcri tri tu� trong cac ctl-a hang
phai chju S\l' ''ghe l:;i.nh", con nhiing lo:;i.i d'O chcri quen thu<}c nhir xe di�n
hay sung tuy gia thanh cao nhrmg v�n ban rat ch:;i.y.

Ngir<'ri 16n sau khi li;ra ch9n va mua ve nhiing d'O chcri tot cho tre m<}t
each c6 mvc dich, tru&c tien nen cat ey, kh6ng d� cho tre bie't, kh6ng nen
dira cho tre m<}t each tuy ti�n va d@ dang. Tru&c khi dira d'O chcri cho tre
nen giang giai cho tre nghe ve tac dvng cua lo:;i.i d'O chcri d6 tot nhir the' nao,
chcri v&i n6 th�t thu vj va each chcri ra sao ... DQ'i t&i khi tre d:;i.t dirge nhiing
tie'n b9 ro r�t hoi).c nhan dip sinh nh�t hay cac ngay I@ m&i ''trjnh tr9ng"
ti).ng cho tre, coi d6 nhir m9t phan thir&ng danh cho tre. Nhir v�y, sau m9t
th<'ri gian hi v9ng va cha dQ'i, cuoi cung tre cung c6 dirge dieu minh ma
ir&c, vi the', sau khi nh�n dirge d'O chcri chung se di).c bi�t yeu quy va tran
tr9ng, bie't each gifr gin khi chcri, bie't phai cam O'Il bo m�, ngir<'ri than da
ti).ng d'O chcri cho minh, d'Ong th<'ri coi d'O chcri nhir m9t tai san quy bau can
phai gifr gin can th�n.
>

Ngir<'ri 16n kh6ng dirge mua d'O chcri cho tre chi d� cho "yen chuy�n",
cang kh6ng dirge mua d'O chcri cho tre trong luc chung dang kh6c an v:;i.. Cac
b�c phv huynh cung kh6ng dirge stl- dvng d'O chcri nhir nhiing d'O v�t d� d6
danh khi tre kh6c. Ne'u the', tre se kh6ng bie't tran tr9ng d'O chcri, han nfra
thir6ng nhanh ch6ng nay sinh cam giac chan ghet d'O chcri, d'Ong th<'ri cung
kh6ng bie't cam O'Il cha m� cung nhiing ngir<'ri da ti).ng d'O chcri cho minh,
Vl'ra lang phi tien b:;i.c Vl'ra khie'n nhiing Ian kh6c an v:;i. cua tre tr& nen
thir6ng xuyen han. Vi v�y, ti).ng d'O chcri cho tre nhir the' nao cung la m9t
ngh� thu�t trong giao dvc.

Chung ta nen li;ra ch9n d'O chcri cho tre can cir theo di).c di�m lira tu6i va
yeu cau giao dvc. Thong thir6ng, cac b�c phv huynh c6 th� tham khao trinh
t\l' tang len ve so lirQ'Ilg va chat lirQ'Ilg cua cac lo:;i.i d'O chcri dirge nhir t6i se
neu ben dir&i, song cung kh6ng nen tuy�t doi h6a chung. Trinh t\l' nay ve CO'
ban nhtr sau:

E>oi v&i tre tt'r 0-1 tu6i: nhAm kich thich cac C<Y quan cam giac cua tre
nen trU tien SIT dvng nhiing lo;:ti do choi co thg sa dtrQ'C, co mau sac ttroi
tan, am thanh vui tai va d� dang cam nam. E>o la nhiing lo;:ti do choi nhtr
chuong, trong, bup be, cac lo;:ti d{ing v?t nh6, qua cau, bong da, chu6i h;:tt...
Khong nen dg tre choi nhiing do choi co kich thtr&c qua nh6 tranh khong
,,
di/
>
' trong bvng.
e tre nuot vao

E>oi v&i tre tt'r 1-2 tu6i: nen cho tre choi nhiing lo;:ti do choi co thg
chuygn d{ing dtrQ'c, vi dv nhiing chu tjt hay cho nh6; nhiing lo;:ti o to ch;:ty
dtrQ'C khi d�y cung nhiing lo;:ti do choi kich thich S\f phat trign cac d{ing tac
ti mi cua doi tay nhtr nhiing chiec h{ip, nhiing chiec bat hay nhiing bfrc
tranh in thu nh6.

E>oi v&i tre tt'r 2-3 tu6i: nen trU tien cho tre choi nhieu lo;:ti do choi
mang tinh mo phong nhAm phat trign kha nang trr&ng ttrQ'Ilg cua tre. E>o la
nhiing lo;:ti do dung gia dinh, do dung trong cac bfra an hay dvng cv lam
bep nho nh6 dg tre t?p lam vi�c nha; la nhiing ong nghe hay kim tiem,
xilanh... dg tre t?p lam bac si; la nhiing chiec di�n tho;:ti nh6 dg tre t?p nghe
di�n tho;:ti. Co thg cho tre SIT dvng nhiing lo;:ti do choi v?n d{ing nhtr cac lo;:ti
Xe Va bong da danh cho tre (tlr ba tu6i tr& di tre CO thg dan dan hQC danh
bong va nh?n bong), bong treo (dg tre phai nhay len va v6 vao bong); cac
lo;:ti do choi dg tre xay d\l'Ilg nhtr cac mieng g6 xep hinh ch�ng h;:tn.

E>oi v&i tre tt'r 3-4 tu6i: tt'rng btr&c cho tre sIT dvng nhieu nhiing lo;:ti do
choi mang tinh tri tu�, vi dv cac mieng g6 ghep hinh, cac mieng g6 dung dg
nh?n biet mi).t chfr, nhiing chiec may tinh nh6 hay nhiing do choi co chfrc
nang ghi am, cac lo;:ti do choi hinh ve, cac bfrc tranh my thu?t hay cac con
tern ngh� thu?t. Co thg tang them cac lo;:ti do choi thg thao cho tre nhtr
nhiing qua cau long nh6, nhiing doi giay trnQ't bang hay sung do choi cua
tre ... Ngoai ra, co thg cho tre choi them m{it so do choi may moc nhtr o to
hay nhiing con tjt ch;:ty bAng lo xo...

E>oi v&i nhiing tre tt'r 4 tu6i tr& len: nen tang ctrang cac lo;:ti do choi thg
thao va do choi xay d\l'Ilg cung m{it so do choi mang tinh tri tu� nhtr kinh
phong to, kinh hign vi danh cho nhi dong, nam cham, kim chi nam, nhi�t
ke, dong ho do choi, thtr&c cu{in, dan di�n tIT, den pin cam tay, di�n tho;:ti...

Khong chi nhiing do choi dtrQ'C mua ve m&i co tac dvng tot. Chi can cac
b?c phv. huynh biet each khoi. gQ'i va htr&ng dfin tre, tre se mai me choi. mi;>t
SO do dung, Cong C\l hay cac do v?t th?t trong CUQC song hang ngay. Khong
chi v?y, nhfrng do choi. nay CO thg htr6ng S\l" chu y CUa tre t(ri vi�c quan sat
Va nghien cfru the gi(ri xung quanh minh, nay sinh hfrug thu v(ri nhfrng S\l"
v?t quen thui;>c, dieu nay VO cung c6 lQ'i cho qua trinh phat trign thg chat, tri
tu� cung nhtr niem dam me sang t90 cua tre.

Vi dv., v&i mi;>t ch?u ntr&c s;:tch, cac b?c phv. huynh c6 thg tha vao d6
mi;>t vai con tr;:tch hoi).c ca nho roi d;:ty tre each bat ca. v6i tro choi. thu vi
nay, tre c6 thg se choi. hang tieng dong ho ma khong thay chan. N6 khong
nhfrng giup CO" quan XUC giac CUa tre nhanh nh;:ty mfin cam hO"Il, dong th(ri
con boi dtr5ng cho tre tinh than dung cam, gan d;:t, t90 dieu ki�n cho tre tim
higu t?p tinh CUa ca, nh?n biet dtrQ'C tren minh ca CO nhfrng chiec vay lap
lanh; loai tr;:tch rat trO"Il, tren mi�ng n6 con c6 mi;>t vai ''sQ'i rau" ...

Ngoai ra, cung c6 thg cho tre choi. nghjch v&i bun, t90 nui gia, t90
nhfrng con song nho roi dfin ntr&c vao trong, dap de va trong ''rimg chong
song" tren b(r de (b�ng each cam mi;>t vai cay co nho len tren) ... Tre se mi�t
mai choi. ma khong he biet t&i cam giac nham chan, niem vui str&ng hi�n r5
tren khuon mi).t tre.

Neu chung ta m& ri;>ng hO"Il nfra khai ni�m ve do choi., nhin nh?n do
choi. la nhfrng thfr ma tre thich choi., va thong qua nhfrng tro choi. ay tre c6
dtrQ'C niem vui; chung ta Se thay do choi. chinh la Cong C\l kich thich S\l" phat
trign day du va toan di�n cua tre. Neu nghi nhtr v?y thi chi can b;:tn biet
each htr&ng dfin tre, tat ca m9i do v?t trong gia dinh hay trong the gi&i ri;>ng
16n bao la deu se tr& thanh nhfrng thfr do v?t ma tre choi. khong biet chan
va choi. khong bao gi<'r het. Rat nhieu nha khoa h9c vi d;:ti da 16n len trong
the gi&i do choi. phong phu nay.

C6 rat nhieu each dg t\l" t90 ra do choi.. Vi dv., lay mi;>t VO qua trfrug ga,
d6 vao trong d6 mi;>t it cat va nen n6ng chay, cha sau khi cat va nen da dong
l;:ti, ve ben ngoai VO trfrug mi;>t chu he dang yeu, v?y la da c6 mi;>t con l?t d?t
cho tre choi.. Lay mQt vai dong XU, Cr gifra cac dong XU xau mQt trv.c dg CO
djnh chung l;:ti v&i nhau, nhtr the tre da c6 mi;>t con quay biet xoay tron. Lay
hai chiec coc d\l"Ilg kem d;:tng mem, dam thung mi;>t 16 (y dtr&i day m6i chiec
coc roi sau d6 dung mi;>t sQ'i day noi lien chung l;:ti v&i nhau t90 thanh mi;>t
ci).p di�n tho;:ti... MU.a xuan c6 thg lam dieu, mua he lam chong ch6ng, mua
thu lam chuon chuon tre, khi Tet den lam den long... day deu la nhfrng do
choi ma tre rat thich.

Nhling thi nghi�m khoa h9c nho nh6 khien tre vt'ra biet each t?n di;tng
do choi vira dtrQ'C choi vui ve. Vi di;t, c6 thg h6i tre trong khong trung c6 do
v?t gi. Neu cau tra l<'ri cua tre la khong khi thi khi ay c6 thg lam thi nghi�m
nh6 ve "si.rton t?i cua khong khi''. Lay m{it chiec chai r6ng sau d6 cam
ngtrQ'c mi�ng chai vao trong ch?u ntr&c, ntr&c khong chiem dtrQ'c toan b9
khong gian trong chai vi c6 sir ton t?i cua khong khi 6- trong chai. Khi
nghieng chai, nhling b9t khi bay ra ngoai rat nhanh, d6 chinh la khong khi
dang thoat ra kh6i chai. Ho�c cling c6 thg lam thi nghi�m ve si.r chim ntli.
Lay m{it manh thiec uon cong roi tha vao trong ch?u ntr&c, vong tron thiec
se chim xuong dtr&i day ch?u. G?p nhling chiec thuyen giay nh6 roi tha vao
trong ch?u ntr&c, nhling chiec thuyen nay se ntli len tren m�t ntr&c. Dg m{it
chiec kim tren dau thuyen roi dung nam cham hut chiec kim len, thuyen se
co thg di d{ing dtrQ'C. Trong khi tre quan sat nhling hi�n ttrQ'Ilg nhtr v?y co
thg giang cho tre nghe nhling cau chuy�n va nguyen ly khoa h9c. Tre vira
choi vira h9c, th?t thu vi biet bao!

Tom l?i, mua do choi va sap xep cho tre vui choi btl ich la m{it vi�c quan
tr9ng trong giao di;tc tre nh6 m{it each c6 khoa h9c. Dtra do choi cho tre
nhtr the nao cling c6 rat nhieu dieu can phai h9c. Cac b?c cha m�, cac b?c
ong ba neu coi tr9ng vi�c nay ngay tir dau thi khong nhling se mang l?i cho
tre m{it d<'ri song tinh than phong phu va day ap sir thu vj, giup tre mau
ch6ng tich luy dtrQ'C nhieu tri thfrc ma con khien tre tr& nen VO cling thong
minh, linh ho?t, chuyen tam vao cong vi�c cling nhtr ren luy�n dtrQ'C tinh
d{ic l?p va kha nang sang t?O. Lau dan, tre se co thg vui choi m{it minh
trong khong gian giai tri rieng cua chung tir sang t&i toi, chuygn dan tir vui
choi ntl-a d{ic l?p sang vui choi hoan toan d{ic l?p. Tre b?n choi suot ngay
nhtr v?y tat nhien se khong con th<'ri gian dg quay kh6c, lam nling v&i bo
m�, nh<'r d6, ngtr<'ri l&n cling c6 thg tiet ki�m chut th<'ri gian cho minh. ve
sau, khi di h9c, tre Se can CU ham h9c, ti.r biet phan dau VtrOTI len, cha m� Se
khong con phai lao tam khtl tfr vi vi�c h9c t?p cua tre nfra.

, ,

Cu9c song va cic tro chdi t�p the

Trong th<'ri tha au, gia dinh la trn<'rng h9c dau tien va cha m� cling
chinh la ngtr<'ri thay dau tien cua tre. Si.r giao di;tc trong gia dinh la moi
trn<'rng va d{ing Ii.re chu yeu thuc d�y qua trinh trn&ng thanh cua tre. B&i
tre nh6 can dtrQ'C tiep xUC bl'.ing Ian da va CO" thg, can dtrQ'C cho an m{it each
khoa hQC Va c'iin dU'Q'C giao }ITU tinh cam m('it each te' nhj, c'iin dU'Q'C mo
ph6ng ngon ngfr, phat trign cac d(ing tac cung nhU' hinh thanh nen tinh
each ... Tat ca nhfrng dieu d6 deu khong thg tach rm kh6i cha m�. M(it
nguyen nhan khac nfra la tre rat d� mat t?p trung, tinh cam khong 6n djnh,
tre khong c6 y chi hoi).c y chi VO cung ye'u 6t nen ne'u giao dv.c t?p thg d6ng
vai tro chu dlj.O Se khong tlj.O dieu ki�n thu?n lgi cho qua trinh phat trign
cua tre. Vi v?y, chung toi khong khuye'n khich vi�c gm gam con hoan toan
cho cac nha tre.

The' nhrmg, tre nho cfing khong thg hoan toan xa rm CUQC song Va cac
tro choi. t?p thg. V6i nhfrng dfra tre trn&c ba tu6i, ne'u khong di nha tre
cfing c'iin phai dU'Q'C thU'Ong xuyen vui choi. cung cac b9n dong trang lfra.
Tre sau ba tueli deu nen di nha tre nrra ngay hoi).c nhieu hon dg cung dU'Q'C
sinh ho9t va vui choi. v&i cac b9n nh6 khac. B&i le, chung ta se khong thg
boi dU'5ng nen nhfrng phfim chat va tinh each U'U tu c'iin c6 cua m(it nhan
tai ne'u dg con tre each ly khoi CUQC song t?p thg.

Nhfrng net tinh each va nang Ii.re chi c6 thg boi dU'5ng dU'Q'C thong qua
CUQC song Va cac tro choi. t?p thg la: tinh yeu thU'ong, tinh th'il.n hc;rp tac,
tinh hao ph6ng, kY lu?t, vui ve, cong b�ng, I� phep, ti.r ton, quan ni�m t?p
thg, y thrrc c9nh tranh, tinh th'iin trach nhi�m, nang Ii.re tel chrrc, tinh th'iin
phv.c rung, nang Ii.re lanh dll.o, tinh th'iin hi sinh... Day la nhfrng phfim chat
ma m(>t nhan tai CO to chat cao c'iin phai CO, ne'u xa rm CUQC song t?p thg thi
chung ta se boi dU'5ng nhfrng phfim chat ay cho con tre nhU' the' nao?

Tam ly cua con ngITm la nhfrng phan anh mi;>t each nang d(>ng va chu
quan cua nao b9 doi v&i hoan canh khach quan. Ne'u each ly kh6i CUQC song
t?p thg, nhfrng phfim chat tam ly tot d�p neu tren dU'ong nhien se khong
thg nay sinh trong tri nao cua tre. V?y sau nay qua trinh phat trign tam ly
CUa chung lam sao CO thg thich nghi dU'Q'C VOO nha tru0ng Va xa h(>i?

Do d6, chung ta khong dU'Q'C bie'n tre thanh nhfrng "bau v?t" c'iin cat
giau kin trong nha, khong cho chung ra ngoai, khong cho di nha tre, khong
cho choi. cung cac b9n nho khac. Nhfrng dfra tre dU'Q'C bao V� qua mfrc nhU'
v?y ch�ng nhfrng khong thg c6 dITc;rc cac phfim chat, tinh each va nang Ii.re
U'U tu neu tren ma ngU'Q'C l9i, chung Se tr& nen CO dQC, rv.t re, nhut nhat, ye'u
duoi, ich k)', ti.r lam theo y minh, thie'u ti.r tin, khong c6 kha nang giao tie'p
xa hi;>i, khong c6 y thrrc c9nh tranh cung tinh th'iin trach nhi�m va nang Ii.re
tel chrrc... Du tri tu� va phfim chat cua nhfrng dfra tre nay c6 tot di nfra
nhrmg sau nay khi 16n len, chung cung khong thg bu dap dtrQ'C "g6t chan
Asin" trong nhfrng net tfnh each can dtrQ'C bigu hi�n trong CUQC song xii h{ji.

E>trong nhien, CUQC song trong cac nha tre hay cac trtremg mam non
khong nen coi vi�c h<;>c t?p tren l(rp la chfnh ma nen cho cac em nho dtrQ'C
lam quen v&i nhfrng tro choi t?p thg Va m{jt CUQC song h<;>c t?p phong phu
da d9ng. E>ay m&i la nhfrng bai h<;>c tot nhat danh cho tre. Mang t&i cho tre
nhfrng bai h<;>c thong qua cac tro choi va ho9t d{>ng t?p thg da d9ng phong
phu la ca m9t ngh� thu?t cua giao di;tc mam non.

Ngoai ra, vi�c choi dua cling cac b9n hang x6m cung c6 vai tro rat quan
tr9ng. Chenh l�ch ve d{> tu&i choi cling nhau deu rat tot. M{>t dfra tre 16n c6
phfim chat tot d9Y m9t em nho hon minh doi khi con mang l9i hi�u qua
giao di;tc 16n hon ca cha m� va thay co giao. Khong nhfrng v?y, n6 con c6
thg bu dap nhtrQ'c digm TI.r nhien do vi�c sinh con m9t gay ra.

D�y tre long yeu thien nhien va nh�n thuc thien nhien
>

Thien nhien la m9t cuon sach v&i nhfrng n{>i dung circ ki phong phu. (J
d6 c6 non xanh ntr&c biec, c6 gi6 may, c6 sam ch(rp, c6 tri thfrc, c6 phong
canh Va biet bao dieu m&i 19, mang t&i th?t nhieu niem vui cho CUQC song.
Thien nhien chinh la m9t mon h<;>c bat bu{>c trong giao di;tc s&m.

Trong dieu ki�n c6 thg, cac b?c cha m� nen thtrbng xuyen dtra tre di du
ljch hoi:\c di da ngo9i, dg chung CO nhieu CO" h{ji tiep XUC v&i song SUOi, mi:\t
dat, d9i dtrong, rt'tng cay va thao nguyen; higu biet nhieu hon ve sir thay d&i
khi h?u cling cac loai d{>ng v?t, thirc v?t va khoang v?t. Ngay tir rat s&m,
ngtr<'ri Xtra da higU r�ng tre nen biet nhieu Ve ten CUa CaC 109i hoa, la, CO,
cay, chim, thu, con trung va ca. B&i nhfrng an hu� ma thien nhien mang l9i
cho con ngtr<'ri dtrQ'C thg hi�n (y nhieu phtrong di�n, khong chi la quan ao,
thirc phfim ma con la suoi nguon nuoi dtr6ng tinh than con ngtr<'ri.

Rat nhieu gia dinh cung thtrbng xuyen dtra con di cong vien choi, song
khong he c6 m9t mi;tc dich ro rang nao. Tre ngoai vi�c dtrQ'C v?n d{>ng CO"
thg, hit th& bau khong khi trong lanh ra, hau nhtr khong thu ho9ch dtrQ'c
them dieu gi. Sau m{>t ngay vui choi thoa thich, ve t&i nha, tre chi c6 thg n6i
m{>t cau: "Hom nay con cling bo di cong vien choi''. E>6 la do chung thieu di
sir htr6ng dfin cua ngtr<'ri 16n. Cac b?c cha m� khi dtra con ra ngoai choi,
can phai sap xep cho con m9t so ho9t d{>ng nhat djnh, vi di;t nhtr nh?t da,
biit con trling, nh?n biet ten cua cac lol).i cay, tim cac cay lam thu6c, hQC cau
ca, xem mQi ngtr<'ri san biin, quan sat khi ttrgng, nghe cac cau chuy�n
truyen thuyet dan gian... Sau d6, cling con thao lu?n ve nhiing dieu dii dtrQ"C
miit thay tai nghe, khuyen khich tre khong ngirng dtra ra cau hoi, yeu cau
con khi ve nha se kg 11).i cho ong ba nghe... Chi khi dtrQ"C htr6ng d&n nhtr
v?y, tre m&i hoa minh cling thien nhien, 16n len trong bau sfra thien nhien
ng9t lanh.

D�y tre tlm hieu va nh�n thuc xa h9i

Trong dieu ki�n c6 thg, cac b?c phv. huynh nen thtr6ng xuyen dtra con
di tham cac cong xtr6ng, cac cfra hang, cac doanh trl).i b9 d<}i, trtr6ng hQC,
bao tang, trign lam, cac dinh den chlia, cac danh lam thiing canh ho�c dtra
con ve mien nong thon... dg con tre dtrQ"C ngiim nhin canh lao d<}ng trong
nhiing nganh nghe khac nhau. Nh(r do, tre Se higu dtrQ"C thep bj nung chay
nhtr the nao, cac bac nong dan trO"lil mam cay gi6ng ra sao, gi}m sfr dtrQ"C
nung nhtr the nao, sach dtrQ"C in nhtr the nao ... Dong th<'ri, tre cung dtrQ"C
t?n miit nhin ngtr<'ri 16n lam gi, n6i gi, lao d<}ng vat va ra sao. N6 mang 11).i
cho tre nh6 th?t nhieu dieu b6 ich. Toi dii tirng be m<}t em be hai tu6i rtr&i
dl).o choi. tren phi), toi hoi chau: "Day la cfra hang gi nao?" N6 nhin roi tra
l<'ri: ''Nha hang an I).!'' Roi toi 11).i chi vao m<}t ell-a hang khac va hoi: ''CU-a
hang nay dang lam gi the nhi?'' Sau m<}t thoang suy nghi chau dap: "Dang
ban quan ao I).!" (toi chi vao ell-a hang quan ao). Dfra tre nay thong minh
th?t! Neu cac b?c cha m� khong dg l& c<Y h<}i mang con di theo, tt'r tt'r dl).y
con tiep xU.c v&i xii h<}i thi m9t dfra tre b6n tu6i se c6 thg doan biet dtrQ"c
nghe nghi�p cua m9t ngtr<'ri xa 11)., vi dv. "d6 la m9t bac nong dan"' "ngtr<'ri
m�c ao blu triing kia la m9t bac si"' "bi) oi., ngtr<'ri di phia tru&c trong gi6ng
m9t v?n d<}ng vien qua!". Tre c6 thg n6i ra nhiing cau nhtr v?y cho thay n6
la m<}t dfra tre thong minh v&i v6n higu biet r<}ng cling nang l\fC quan sat Va
nang l\fC phan doan rat t6t. Tre se co dtrQ"C cam giac ve nghe nghi�p va da
tiep thu anh htr6ng cua tinh than trach nhi�m ngay tt'r khi con rat s&m.

' ?

D�y tre nh�n biet m�t chu va d<?C hieu tu s6'm

"Phtr<Yng an O tu6i" coi vi�c nh?n biet m�t chfr va dQc higu la m<}t phan
trong qua trinh boi dtr&ng ''ngon ngfr thj giac" ngay tt'r giai dol).n dau, c6 thg
tien hanh song song v&i vi�c phat trign ngon ngfr thinh giac, tfrc dl).y tre
nghe va n6i. Day la m<}t phat hi�n va sang tl).o quan tr9ng cua giao dv.c t6
chat, mang t'am y nghla vrrQt th<'ri dq.i. Vi�c phat trign ngon ngfr thi giac
s&rn khong nhfrng VO cling c'an thiet ma hoan toan c6 thg thi;rc hi�n dU'Q'C.
Ly lu�n va th\l'C ti@n da chfulg minh day la moc m&i nhat trong vi�c dq.y chfr
cho con ngu<'ri.

Cac ho�t d9ng khac

Giao d\lC ngay tir giai doq.n d'au c6 thg ap d\lng nhieu phuong phap khac
nhau tuy theo tiing dieu ki�n C\l thg, chi c'an d6 la nhfrng n9i dung tich C\l'C,
lanh mq.nh, la nhfrng hoq.t d9ng hap dfin va khien tre yeu thich thi deu c6
thg dq.y tre h9c ma chcri, chcri ma h9c. Vi d\l, cac mon ca ch�ng hq.n, tre hai
ho?c ba tu6i da c6 thg d?t nhfrng quan ca vay, ca tu6ng, ho?c ca vua; ciing
c6 thg biet chcri cac tro chcri v&i bai Tay ho?c nhieu hoq.t d(>ng bB ich khac
nhU' SU'U t�p tern, nhiep anh, dan lat, cau ca, nh�n biet ban do, hQC thUQC
cac trieu dq.i, ngam sao, trong hoa co hay cac loq.i hoa mau, nuoi cac loai
d9ng v�t nh6 ho?c cac loai tom, ca... v&i nhfrng tre da len bon ho?c nam
tu6i c6 thg dq.y tre d9c cac cau chuy�n lich SIT. Neu c6 dieu ki�n, cac b�c cha
m� nen cho tre tiep xuc s&rn v&i nhfrng hoq.t d9ng tinh th'an b6 ich. Giao
d\lc s&rn chinh la giup tre vira h9c vira chcri.

Chung ta c'an nh�n thfrc duQ'c rKng, niem dam me h9c t�p tren nhieu
linh vi;rc cua tre con quan tr9ng hon ca ban than vi�c h9c t�p. Chi c'an tre
duQ'c vui chcri thoa thich, h9c t�p cham chi, chiu kh6 v�n d9ng, cam thay
vui ve thi nhfrng phfim chat tam ly tri tu� va phi tri tu� cua tre se phat trign
tot, dong th<'ri von tri thfrc va nang li;rc cua tre ciing dU'Q'C tang len nhanh
ch6ng.

Giao d\lc s&rn nhan mq.nh vi�c phai boi du6ng tre thong qua m9t cu9c
song phong phu tren nhieu phuong di�n nhKm xay d\l'Ilg nen m6ng "vfrng
chac kien co" cho S\l' phat trign cua cac em sau nay. The nhrmg, vi�c boi
du6ng tren nhieu phuong di�n a day khong doi hoi m?t nao ciing phai lam
tot ho?c tien hanh giao d\lC dong deu tren tat ca cac linh Vi;t'C, ma con c'an
phai chu y t&i dieu ki�n, hoan canh va phai can cfr vao d?c digm ve thg chat
va tam ly, hling thu cling s& thich ciing nhu tien do phat trign cua tre dg ap
d\lng phuong phap giao d\lc sao cho phu hgp, phat huy s& tru&ng, bu dap
nhfrng m?t con thieu s6t, tir d6 dq.t duQ'c m\lc dich mang lq.i cho tre nh6 S\l'
phat trign toan di�n nhrmg phai c6 s& tru&ng va ca tinh rieng.

D\fa tren C<Y sa nhfrng niem dam me phong phu cua tre dg ap d\lng
phirong phap giao dl,lc phu hQ'P, phat tri@n s& trirCm.g, c6 vii tre tham gia
vao cac l&p h9c d@ boi dir5ng them s& thich cua chung cung mang ll).i hi�u
qua giao dl,lC tot vi chung CO tac dl,lng thuc dfiy S\f phat tri@n CUa tre trong
m9t linh V\fC nao d6. The nhirng, chung t6i phan doi vi�c cac b?c ph\l huynh
boi dir5ng tre theo m9t dinh hir6ng nhat dinh nao d6 ngay khi chung con
qua nho. B&i le, tre can phai dITQ"C 16n len, niem dam me va s& thich cua
chung phai dirQ"c m& r9ng tren nhieu phirong di�n. Hon nfra, trong nhiing
nam thang dau d<'ri, tre chira th@ c6 niem dam me tr9ng tam ho�c niem dam
me tr9ng tam cua chung chira du 16n va kh6ng 6n dinh; to chat sinh ly va
tam ly dang trong giai dol).n phat tri@n bien d6i kh6ng ngling, vi the cac b?c
ph\l huynh kh6ng nen go ep tre chi quan tam t&i m9t hir6ng nao d6, cang
kh6ng th@ bat ep chung sau nay phai tr& thanh m9t ''nha" nao d6 theo y
muon chu quan cua minh ma kh6ng chu y den cac to chat va niem dam me
khac cung nhir nhiing bien d6i cua tre. S\l' trn&ng thanh cua m9t nhan tai
can phai dITQ"C boi dir5ng, dITQ"C c6 vii Va hir6ng dfin; dong th(ri cfing can
phai dirQ"c t\f do phat tri@n thu?n theo t\l' nhien, chi c6 nhir v?y m&i giup
cho tre tr& nen n6i b?t.

''Kha nang ngon ngfr dU'Q'C phat tri�n nh<)o vao CUQC song
phong phu. Khi nghe bat kY ngll'M nao noi chuy�n, tir S\l' thieu
thon v"e ngon ngfr hay each dung tir hoa my cua anh ta, co th� biet
dU'Q'C ring, anh ta CO dU'Q'C hU'cYng thv. m()t CUQC song nay du
trong qua khti- hay khong''

Emerson

''Muon trO- thanh m()t ngll'M co giao dv.c th't sv, thi hit bu()c
phai co ha phfun chat: tri thti-c uyen bac, thoi quen tU' duy va
nhan each cao quy. Von tri thti-c it oi khien con ngll'M trO- nen
ngu dot, khong co thoi quen m duy se khien con ngll'M trO- nen
tho 16, vv.ng v"e, khong co nhan each cao quy con ngll'M se trO­
thanh ke thap hen''

Chernyshevsky

''Tri tu� khong sinh ra trong qua trinh hQC t'p ma sinh ra
trong S\l' theo du6i tri thti-c suot dM khong biet m�t moi.''

Einstein
 ''DQC ljch SW giup con ngu'Oi sang suot, d:QC thO' ca giup con
ngu'Oi thong minh, lam tinh giup con ngu'Oi cltn th�n, tim hi�u
trie't hQc giup con ngu'Oi sau sic, hQc luan ly giup con ngu'Oi tu
dU'&ng ban than, hQC logic hQC giup con ngu'Oi bie't t1l' duy Va
phan tich. Noi tom li.rl, tri thwc ti.to nen tinh each con ngu'Oi.''

Bacon

] r2
 V&i nhfrng gia dinh binh thtr6ng, cho du cha m� c6 la ngtr<'ri nhtr the
nao di chang nfra ciing khong bao gi<'r dg con minh bi d6i, bi llJ.nh hoi).c co y
ttr&c dolj.t nhu cau phat trign sinh ly cua con; nhtrng phan 16n cac gia dinh
llj.i quen mat nguon dinh dtr5ng tinh than ma tre can phai c6 dg dap Ung
nhu cau phat trign tam sinh ly. HQ chi mong con 16n nhanh, ngoan ngoan
vang l<'ri ma hoan toan khong biet rKng, dieu tre can hon chinh la nguon
dinh dtr5ng tinh than dg mam non tam ly CUa chung dtrQ"C tot ttroi, tlj.O dieu
ki�n cho "sinh m�nh thfr hai" tru6ng thanh khoe mlJ.nh.

Con ngtr<'ri khong giong nhtr cac loai d{ing v?t khac, chi can thoa man
nhu cau an no, mi).c am va ngu du giac. Con ngtr<'ri la loai d{ing v?t c6 tinh
than, la nhfrng sinh m�nh c6 tri tu�, th?m chi con ngtr<'ri da c6 nhu cau ve
d<'ri song tinh than ngay khi con & trong bao thai. D<'ri song tinh than chinh
la nguon dinh dtr5ng thiet yeu dg nao b9 c6 thg phat trign, dong th<'ri duy
tri chfrc nang cua ban than n6. Cho t&i t?n khi tu6i da ve chieu va trtr&c khi
nham mat XUOi tay, con ngtr<'ri cfing khong thg thieu dtrQ"C nguon dinh
drr5ng tinh than.

Mfii dfra tre SO' sinh deu thich anh sang, yeu am nhlj.c, tra n6i chuy�n,
yeu quy nhfrng guong mi:\t con ngl.l'Cri Va di:\c bi�t thfch dl.l'Q'C be �m ... tat ca
nhfrng dieu d6 deu la nhfrng bigu hi�n ve nhu cau tinh than cua tre nh6.
Khi tre "d6i khat ve m?t tinh than'', chung thl.l'Ong keu kh6c dg n6i len nhu
cau cua minh, nhrmg nhieu b�c cha m� thl.l'0ng cho rKng tre kh6c vi d6i hay
vi cam thay kh6 chtu trong ngl.l'Cri ma khong chu y t&i vi�c thoa man nguon
dinh dl.l'6ng tinh than cho tre.

Th\fc ra, mang den cho tre nguon dinh dl.l'6ng tinh than cung giong nhl.l'
vi�c cho tre an cac lolj.i th\l'C phfim v�y, tre cang 16n thi nhu cau hap th\!
cang tang len. Khong nhfrng v�y, nguon ''th\l'C phfim" tinh than cfing phai
chu y t&i gia trt dinh dl.l'6ng. Do d6, nguon dinh dl.l'6ng tinh than phai dam
bao cho tre "an no va an ngon"' cung can chu tr9ng t&i ''th6i quen an uong''
va ''v� sinh tinh than''.

Chung ta cung khong nen cho rKng, dinh dl.l'6ng tinh than chi c6 lQ'i cho
S\l' phat trign trf tu�, ma no con la nguon dl.l'Ong chat hfru fch nhat cho qua
trinh trl.l'6ng thanh khoe mlj.nh cua phil'.m chat va tinh each, hinh thanh nen
phfim chat d?O dfrc tot d�p cfing nhl.l' thuc dfiy S\l' phat trign CUa CO' thg,
mang den cho tre mQt CUQC song vui Ve, linh holj.t Va giam thigu b�nh t�t.
S\l' th�t la, tinh each va phil'.m chat d?O dfrc cua tre mang nhieu tinh thi�n.
Vi the, tlr tru&c den nay toi luon phan doi quan digm tach rm vi�c giao d\LC
d?O dfrc ra khoi giao d\LC trf tu� (di:\c bi�t la trong nhfrng nam thang dau d(ri
cua tre).

Toi cho rKng, vi�c giao d\LC tre nen ket hgp gifra giao d\LC d?O dfrc, giao
d\LC trf tu� VOO giao d\LC thg chat, trong yeu to nay CO yeu to kia, nhl.l' v�y
chung ta m&i CO thg th\l'C hi�n dl.l'Q'C m\LC tieu phat trign toan di�n, day du
va hai hoa cho tre. L\fa ch9n cil'.n th�n va lam phong phu d<'ri song tinh than
CUa tre la mQt bi�n phap hfru hi�U dg d?t dl.l'Q'C m\LC dfch thong nhat ba
phl.l'ong di�n giao d\lc tren v&i nhau.

Tre 16n len tl'rng ngay, nhfrng chat dinh dl.l'6ng tinh than ma chung can
"hap th\!" ngay m9t tang len. Nhu cau cua dinh dl.l'6ng tinh than chinh la
long hieu kY va niem dam me. Giong nhl.l' th\l'C phil'.m an uong, th\l'C phil'.m
tinh than cung can phai chu y t&i gia ttj dinh dl.l'6ng phong phu va "mui vt''
m&i l?, khong thg my ti�n "gap'' chi v&i m\LC dich db tre nin kh6c. Neu v�y
Se chi lam lang phi tinh than Va sfrc l\l'C quy bau nhat CUa tre, mai mon
nhfrng nam thang quy hon vang ng9c cua tre.

Giao d\LC s&m nen lam phong phu toi da nhfrng cam nh�n tot d�p va
sau sac Ve CUQC song trong long tre, trong CUQC song hang ngay nen mang
t&i cho tre tinh yeu, sir c6 vil; khuyen khich chung v�n d{ing, thtr<'>ng xuyen
dtra ra cau hoi; d;:ty chung lao d{ing va thi.rc hi�n cac thao tac, khich l�
chung d{ic l�p va sang t;:to ... Lam dtrQ'C dieu nay chinh la mang l;:ti cho tre
nhfulg cam nh�n va trai nghi�m quy bau nhat trong CUQC song. To chat cao
cua con ngtr<'ri cling dtrQ'C boi dtr5ng nen tt'r d6.

E>g lam phong phu nhfulg cam nh�n trong CUQC song CUa tre nho, can
tuan thu nhling nguyen tac sau day:

D� tre hap thl}. IDQi di'eu tir CUQC

s6ng xung quanh t6i nhfrng n()i
dung m6i 1\1, khong duvc d� tre
''khanh an''

Khi tre khoang m{it tu6i, nen cho tre tiep xuc nhieu v&i cac lo;:ti do dung
trong gia dinh, do dung trong cac bfra an, cac lo;:ti do chcri nho; tim higu
moi tru<'>ng xung quanh nhtr cay coi, hoa co, cac loai d{ing v�t nho, chung
se cam thay VO cung m&i 19 va hap dfin. Khi tre 16n len, ti.r nhien tam nhin
cua chung theo d6 cling dtrQ'C m<'r r{ing hon. Ngoai ra, cac b�c cha m�
khong nen bo la CO' h{ii dtra tre di xem nhfulg CUQC trign lam hoa, nhfulg
bu6i bigu di�n ca mua nh;:tc, ngoi tren nhling phtrong ti�n giao thong khac
nhau, tham quan cac CUQC trign lam, di leo nui, di bcri, trtrQ't bang, den
tham ngtrm than, hQ hang, b;:tn be, Cung ngtrm 16n ngam m�t tr(ri mQC,
dem cac vi sao tren tr<'ri, che t;:to do chcri, lam thi nghi�m ... dg kich thich
long nhi�t tinh va ham h9c hoi cua tre. Tom l;:ti, nguon dinh dtr5ng danh
cho tinh than phai day du, toan di�n, khong dtrQ'C dg tre ''khanh an", "ken
an" ho�c dg den n6i suy dinh dtr5ng vi thieu dtr5ng chat.

Htr6'llg dan tre quan sat IDQi luc,

IDQi n<Yi, dtra ra CaU hoi Va suy nghi

The gi&i ma chung ta dang song VO cung phong phu nhtrng do ban than
con ngtrm khong phat hi�n ra nhfulg dieu hap dfin ay nen ti.r cam thay CUQC
song th�t ngheo nan, don di�u va VO vj.
 Vi v?y, hl.l'6ng d§n tre c6 th6i quen quan sat va di).t cau hoi ngay tir khi
con nh6 se lam cho CUQC song cua tre them phan phong phu. Vi di;t, hl.l'6ng
d§n tre quan sat trong nha c6 bao nhieu do v?t c6 mau sac, dg y xem ai n6i
nhieu hon; vi sao c6 nhfrng am thanh nghe th?t em dem, am thanh ay gQi la
gi; vi sao l9i c6 nhfrng am thanh nghe rat ch6i tai, am thanh ay thi gQi la gi;
nhfrng loai CO nho vi Sao l9i mQC rat dai, Chung ''an" Cai gi Va nhb len xem
thrr; vi sao khi meo di kh6ng nghe thay tieng bl.l'&c chan cua n6 va thrr bat
meo len roi quan sat chan chung... C6 thg n6i, trong CUQC song kh6ng c6 nai
nao la kh6ng �n chfra nhfrng dieu thu vi cho tre h9c t?p, kh6ng c6 nai nao
kh6ng ap u nguon dinh dl.l'5ng tinh than cua tre, van de la {y cha cac b?c cha
m� c6 phat hi�n ra n6 va hl.l'6ng d§n tre cung phat hi�n va tim higu hay
kh6ng. C6 dl.l'Q"C nang l\fC quan sat, phat hi�n va di).t cau hoi, chung ta se
khong con phai lo lang t&i vi�c tre thieu nhfrng cam nh?n trong CUQC song.

HtrcYng dan tre tham nh�p vao CUQC

s6ng thvc te', h�n che' cho tre choi
nhirng do choi d<Yn thu'an

Tuy tat ca m9i ngl.l'Cri deu c6ng nh?n rKng, do chai la nhfrng ngl.l'Cri b?n
khong thg thieu dl.l'Q"C CUa tre nho, nhrmg cac b?c cha m� cfing nen ch9n
nhieu 109i do chai phong phu (vi di;t nhl.l' c6 nhfrng tre chi thich chai bup be
hoi).c c6 nhfrng tre chi thich nghjch sung ch�ng h?n). Do chai cung kh6ng
nen chiem phan nhieu th<'ri gian trong CUQC song cua tre. C6 nhfrng gia dinh
mua rat nhieu do chai ve cho con, dieu nay se khien tre xa rm nhfrng cam
nh?n trong CUQC song th\fC te. Chung ta da c6 cac bai h9c tir nhfrng c?u
thanh nien ham chai dua doi ma quen minh phai phan dau vi cai gi, quen
mat ly tl.l'Crng song, le nao tre khong tiem �n nguy C<Y do?

Dl.l'ong nhien do chai rat can thiet cho cac em nh6, di).c bi�t la nhfrng do
chai mang tfnh giao di;tc Ve thg chat, trf tu� hoi).c nhfrng do chai t\f t?O.
Nhrmg ngl.l'Cri l&n chung ta cung nen biet rKng, nhfrng cam nh?n m&i me,
chan th\fC Va thu vi trong CUQC song con cao hon ca nhfrng cam nh?n do do
chai mang l9i. Le nao cau ca th?t l9i khong khien con ngl.l'Cri vui Sl.l'Ong va
CO cam giac chan th\fC hon vi�c cau ca do chai?

Vi the, nhfrng ho9t dQng th\fC te nhl.l' cho tre cung lam hang rao chan
VU'On rau, giup m� can tr9ng 11.l'Q"Ilg hay do chieu dai cua cac do v?t. Khong
le nhiing ho9t d<}ng nay l9i kem thu vi hon nhiing cam nh�n ma do choi
mang l9i?

Nha giao d\lc tre em nbi tieng Montessori da n6i rAng: "Niem vui cua tre
nAm & ch6 hoan thanh nhiing cong vi�c vi dll.i doi v&i lfra tu6i cua cac em;
cac em CO dtrQ'C S\f thoa man thi.rc S\f khi nb li.rc het minh dg thi.rc hi�n
nhiing cong vi�c phai dung t&i tay chan va tri nao; cac em hlj.nh phuc khi
dung nhiing phtrong phap tot nhat dg tien hanh nhiing ho9t d<}ng c6 lQ'i
cho CO' thg; SlrC mlj.nh thg chat Va tinh than CUa cac em bat nguon tlr vi�c
luy�n t�p va nhiing kinh nghi�m c6 dtrQ'C trong CUQC song. Neu ngtr<'ri 16n
khong mang l9i CO' h<}i dtrQ'C lao d<}ng m<}t each nghiem rue cho tre nho ma
chi chuil'.n bi cho tre nhiing thfr do choi dat tien song khong mang nhieu y
nghia giao d\LC thi h�u qua CUa no Se la, ch�ng nhfrng khong thg thu hut tre
trong m<}t th(ri gian dai ma ngtrQ'C l9i con la can nguyen lam ton thtrong
>

tam ly cua tre. Tren thi.rc te, do choi chi c6 thg dem den m<}t moi trn<'>ng
ho9t d<}ng khong c6 n9i dung. Chung khong thg khien tre t�p trung tinh
than b&i chung khong CO bat k)' m<}t m\LC dich nao, chung chi d§:n dat tre
nho btr&c tren con dtr<'>ng cua nhiing cam giac htr ao sai lam". Vi the,
nhfrng tro choi tach r(ri khoi CUQC song hi�n thi.rc la nhfrng tro choi khong
dem l9i lQ'i ich cho tre.

Lam phong phu cac nc'.}i dung trong

CUQC song d� kich thich tinh sang
t\\O cua tre
� �

Vi d\l, khi htr6ng d&n tre nh�n biet mau sac, d9y tre biet mau vang va
mau xanh phoi hQ'P v&i nhau CO thg tlj.O thanh mau xanh la cay, chung ta
cung nen khuyen khich tre thrr phoi hQ'P mau do v&i mau xanh da tr<'ri dg
xem se tlj.O thanh mau gi? Mau do phoi hQ'P v&i mau vang se tlj.O thanh mau
gi?

Hay nhtr khi dg tre quan sat dan kien chuygn nha, hay gQ'i y dg tre dtra
ra cac cau hoi nhtr: Vi sao khi di kien phai xep thanh hang? Vi sao trong
m9t dan kien l9i c6 con dau to, con dau nho? Li�u loai kien c6 thg danh
nhau hay khong? Lam the nao dg gay ra CUQC chien gifra loai kien? Roi sau
d6 d9y tre dung m9t con nhi).ng da chet lam "moi nhrr" khien lu kien trong
dan danh l&n nhau.
 M9t so tre thich viet chfr len mi).t dat. Khi ay, ngl.l'Cri cha c6 thg n6i v&i
con r�ng, dung phan viet len mi).t dat se rat b�n va khuyen tre nen dung
nl.l'&c dg viet. Roi sau d6 c6 thg gQi y cho dfra con bon tu6i cua minh lay
mQt cai chai mem, d6 day nl.l'aC vao roi CUQn tron mQt mieng bQt bign l9i
lam thanh dau but, dung cay but tir tlj.O nay dg viet chfr len tren mij_t dat.
Nhll' v?y se khong phai mat cong x6a chfr, l9i giup tre c6 nhfrng trai nghi�m
m&i me va thu tj.

Trong CUQC song, noi. nao cung tran ng?p mau sac sang tlj.O. Sir sang tlj.O
khien CUQC song tr& nen th?t hap dfin, khien con ngl.l'Cri me say. ChKng hlj.n
nhl.l' lam the nao dg di chuygn m9t chiec ghe ma khong dg chung phat ra am
thanh? Lam the nao dg keo ngan keo m9t each nh� nhang? Nen ti).ng ong
n9i m6n qua sinh nh?t gi? Chi hang x6m bi om, lam the nao dg d9ng vien
chi? Bo tri ban d9c sach nhl.l' the nao dg Vl'ra thu?n ti�n Vl'ra d�p mat? Nen
treo lich tl.l'Ong (r dau la hQ'P ly nhat? Lam the nao dg con quay quay dl.l'Q'C
lau hon? Dung VO qua tnmg tjt dg lam con l?t d?t nhl.l' the nao? Ve mi).t cua
l?t d?t ra sao? Lam the nao dg nhfrng chu ga con nghe theo sir chi huy cua
minh, dung each nao dg khien ca dan ga cung ch9y t&i an th6c? Lam the
nao dg chi).n bat dl.l'Q'C con ch9ch trong khi no tron nhl.l' v?y? Lam the nao dg
bat cua ma khong bi quap? Lam the nao dg gifr diem an toan va cam que
diem dang chay dl.l'Q'C lau hon? Lam the nao dg b6c dl.l'Q'C VO tnmg muoi ma
khong boc vao trong ruQt? Lam the nao dg doan biet dl.l'Q'C mQt qua trung la
song hay chin? TlJ.i sao <lieu l9i phai l?t day dau, lam the nao dg <lieu bay
cao? Chi can cac b?c cha m� chiu kh6 nam bat lay nhfrng chi tiet nho trong
CUQC song, roi sau do hl.l'ang dfin, khuyen khich tre nho tl.l' duy Va sang tlj.O,
CUQC song Se tr(r thanh nhfrng tro choi. day niem vui Va thu tj.

Tren C<>" s<Y mang l�i cho tre ni'em

vui Va nhfrng cam nh�n tich C\PC,
ciing nen b�t tre chju d\Png gian kh6

Mang l9i cho tre nhfrng cam nh?n toan di�n ve CUQC song tat nhien
khong chi gi&i hlj.n trong nhfrng trai nghi�m tam ly nhl.l' vui ve, thu vi, am
ap, thoai mai, dl.l'Q'C yeu thl.l'ong, thanh Cong, thoa man, an toan, vinh
quang ... Du r�ng chung ta muon dem den cho tre nhfrng cam nh?n tich circ
Ve CUQC song la chu yeu, dg tre CO dl.l'Q'C tinh yeu CUQC song, y chi tich circ
VU'on len, long dung cam, sir ti.r tin, nhrmg v&i nhfrng drra tre tt'r ba tu6i tr&
len, khong thg khong dg chung phai trai qua S\f toi luy�n, cam nh?n doi
chut kh6 khan, trai nghi�m S\f that blj.i, CO chut SQ' hai khi lam sai mQt vi�c
nao do, chiu S\f dau d6n do b�nh t?t mang l9i, chiu S\f phe binh Va l9nh
nh9t, th?m chi c6 luc can phai cho tre trai qua cam giac dau khel khi phai xa
bo m�. C6 luc cac b?c cha m� cling can bat bu9c tre phai kien tri thi.rc hi�n
m9t vi�c ma chung khong muon lam, bat chung phai kiem che niem ham
muon manh li�t cua minh va nh§n nlj.i chtu di.mg; hoi).c cling c6 luc phai dg
tre song m(it minh, doi di�n v&i S\f co don. Tat ca nhiing trai nghi�m nay
cua CUQC song deu rat can thiet. B&i le neu chi dg tre song trong trong m(it
CUQC song chi c6 m?t ng9t thi tre se chi cam nh?n the gi&i th?t bKng ph£ng
va nhiing trai nghi�m cua tre cling th?t ngheo nan va h(ri hgt.

Nhung, nhfing cam nh?n tieu C\fC trong CUQC song (vi d\l nhtr khi tre
khong hoan thanh m9t cong vi�c kh6 khan nen bi phe binh nghiem khac
ch£ng hlj.n) khong dtrQ'C VtrQ't qua kha nang chiu di.mg CUa tre, CQng v(ri S\f
htr6ng d§n Va giao d\LC CUa cha m� thi ban than nhfing cam nh?n tieu C\fC
ay se la m9t bi�n phap hi�u qua dg phat trign phii:m chat va y chi tot d�p cua
tre dong thCri c6 thg giup tre m& r9ng hon tam nhin, lam phong phu them
von higu biet cling nhtr tang ctrbng kha nang chtu di.mg cua tre nho.

C6 nhiing ph\l huynh va thay co yeu cau tre mua dong phai d?y s61n dg
t?p thg d\LC Va chiu di.mg tiet tr(ri gia l9nh; CO nhfing b?c cha m� l9i yeu cau
con minh khong kh6c khi tiem (chi tiem m9t chut dtr&i da) dg cam nh?n
dtrQ'C cam giac chien thang con dau; CO nhfing ong bo CO y bat con dam
mtra dg con cam nh?n dtrQ'C the nao la tr&t nhtr chu9t 19t; c6 nhiing ngtrCri
m� khuyen khich con m9t minh di tham nha h9 hang, dg c6 dtrgc cam nh?n
khi xa r(ri tel am, chien thang nfii CO don Va SQ' hai; CO nhfing cha m� phe
binh con gay gat khi con ph9m lfii... Tat ca nhiing phtrong phap ay dtrQ'C gQi
la ''giao d\LC qua toi luy�n". Si.r trtr&ng thanh va khoe mlj.nh ve tam ly cua
con ngtrCri can phai trai qua qua trinh toi luy�n nhat dtnh va tiep nh?n
nhieu cam giac khac nhau.

Dtr&i day, toi xin li�t ke hon 100 ho9t d9ng c6 thg lam phong phu them
nhfing cam nh?n CUa tre nho trong CUQC song dg cac b?c ph\l huynh cling
nhtr nhfing ngtrm lam giao d\LC tham khao Va ch9n li.ra khi tien hanh giao
d\lc giai do9n dau cho tre:

1. Ren luy�n nam giac quan, phat trien cam giac va tri giac
>

[1] D9y tre nh?n biet cac mau sac cling nhtr S\f thay deli cua mau sac
dtr6i. nhfrng anh sang khac nhau [2] D?y tre phan bi�t cac hinh khoi [3]
D?y tre ngm cac lo?i htrong vi (co luc bit mat tre l?i bat tre noi ten cua cac
lo?i do an va gia vi [4] D?y tre nem cac vi (phtrong phap ttrong t\l' nhtr tren)
[5] D?y tre sa cac do v?t (phtrong phap ttrong TI,r nhtr tren) [6] Dg tre tiep
xUC thli' v6i. cac v?t cfuig, mem, nong, 11).nh, nh�n min va tho rap [7] D?y tre
phan bi�t 16n - nho, dai - ngan, day - mong, r{ing - h�p, cao - thap, tren
- dtr6i., trrr&c - sau, trong - ngoai [8] Mat xa va t?p luy�n mtrm ngon tay
ho?c thirc hi�n cac thao tac v6i. ngon tay cho tre dg cac ngon tay tr& nen
linh hol).t.

2. Phat trign l.<y nang v?n d{ing va d{i deo dai cua CCY thg

[1] D?y tre l§:y, ngoi, dfuig, bo, di, chl).y, nhay [2] D?y tre cac thao tac
v?n d{ing tir bi d{ing t6i. nli'a bi d{ing roi den chu d{ing [3] Thi.re hi�n cac
d{ing tac can t6i. sir ti mi cua doi ban tay nhtr bo do v?t, ch9n do v?t, cat
giay, xau h?t [4] Bo len cau thang ho?c btr&c len cac b?c them [5] Cheri cac
tro chcri v6i. bong nhtr bo bong, nh?n bong, v6 bong, d?p bong ... [6] Di tren
cay thang bKng, trtrQt bang, bcri l{ii [7] H9c leo treo cling cac tro chcri thg
thao khac.

3. Nh?n thi'.rc the gi6i. va m& r{ing von kien thi'.rc

[1] Nh?n biet cac 101).i thirc phfim (bao gom ca thirc phfim song va thire
phfim chin) [2] Nh?n biet cac 101).i do chcri, do dung gia dinh, do dung trong
bfra an [3] Nh?n biet cac lo?i do dung va quan ao [4] Nh?n biet cac lo?i
phtrong ti�n giao thong [5] Nh?n biet cac CCY quan Va cac b{i ph?n tren CCY
thg con ngtrm, bao gom ca vi trf CUa m{it SO CCY quan ben trong CCY thg [6]
Nh?n biet cac loai d{ing v?t, thirc v?t va khoang v?t thtrang thay [7] Nh?n
biet cac hi�n ttrgng tir nhien va sir thay d&i thm tiet [8] Phan bi�t cac cli'a
hang khac nhau [9] Phan bi�t trang phvc cua cac nganh nghe khac nhau
[10] Tham quan cac bao tang, cac CUQC trign lam [11] Tham quan cac Cong
XtrOng, cac khu V\l'C nong thon cung cac CCY quan lam vi�c khac trong xii h{ii
[12] Nghe tin tire tir dai phat thanh [13] Nh?n biet ban do, nh?n biet ten, vi
tri dia ly, thu do cling quoc kY cua m{it so ntr&c tren the gi6i..

4. Phat trign ngon ngfr va tang ctrang kha nang giao tiep xii h{ii

[1] Thtrang xuyen noi chuy�n cling tre, khuyen khich tre phat am va noi
[2] H9c m{it so am thanh va d{ing tac cua cac loai d{ing v?t, h9c nhfrng do
v?t khac co thg phat ra am thanh nhtr tau hoa chllng h?n [3] H9c cac d{ing
tac giao ltrU thong thl.l'bng nhl.l' "chao" "tam
' . bi<>t''
y , ''gilt
.'
dau'' ''om" "lac
'

dau" ... [4] Nghe kg chuy�n (bao gom ca vi�c nghe kg chuy�n qua bang)
dong thm c6 vU tre kg ll).i cau chuy�n [5] H9c cac bai hat thieu nhi, d9c
thu9c cac bai tha c6, giai cau do, n6i cac cau kh�u l�nh, n6i cac tir va cac
cau trai nghia, doi cau doi [6] Tiep xUC v&i nhiing ngl.l'm ll). m(\t each than
thiet, yeu thl.l'ang va kien nh§:n, thl.l'bng xuyen sang nha hang x6m chai [7]
Thl.l'bng xuyen chai cling cac bl).n nho khac [8] H9c each d6n tiep va ti@n
khach [9] Trong dieu ki�n dam bao an toan, dg tre t\l' minh t&i nha h9 hang
chai [10] Higu cac moi quan h� xa h9i va each Xl.l'Ilg ho v&i m9i ngl.l'm, doi
xU- v&i m9i ngl.l'm m9t each l@ phep [11] Nghe bang "Tieng Anh danh cho
mi: va be" cho t&i khi tham gia vao l(rp h9c ngol).i ngfr.

5. Lam phong phu cac tro chai giai tri va dm song ngh� thu?t

[1] Nghe nhl).C va xem cac chl.l'ang trinh danh cho thieu nhi [2] HQC hat,
h9c nhay [3] Xem thl.l' h9a va tranh anh my thu?t [4] H9c ve tranh dong
thm xep hinh tir cac mieng g6 [5] Xem phim danh cho thieu nhi [6] Tham
quan cac CUQC trign lam hQi hol)., trign lam nhiep anh Va trign lam hang thu
cong my ngh� [7] StrU t?p tern va cac lol).i tranh anh my thu?t [8] H9c ve
nhiep anh [9] Xem cac tiet mv.c bigu di@n van ngh� [10] H9c chai ca tl.l'6ng,
CO'VUa...
'

6. Tham gia cac tro chai va phat trign kha nang v?n d(lng tay

[1] Xep nhiing mieng g6 m9t each c6 chu dich [2] Nghich cat, dap bun,
dieu khac va tl).O hinh n6i [3] Cat giay dg lam cac lol).i do chai khac nhau [4]
Nuoi dl.l'5ng m9t so loai d9ng v?t nh6, bao gom ca cac lol).i ca, tom [5]
Trong hoa, trong cay va trong cac lol).i hoa mau [6] Lam cac lol).i do chai
nhl.l' l?t d?t, <lieu, den long, chong ch6ng, chuon chuon tre, con quay (bao
gom ca cac lol).i do chai c6 thg thao lap dl.l'Q'C) [7] Chai cac lol).i do chai
mang tinh khoa h9c nhl.l' dung kinh dg chai tro phan Xl)., nghich lang kinh,
kinh lup, kinh vi@n VQng, kinh hign vi, nam Cham, nhi�t ke, thl.1'6-C CUOn, la
ban ... [8] H9c each su dv.ng may ghi am, dai, ti vi, dan am thanh, VCD...

[1] Chai cac tro chai nh?n mi).t chfr, chi chfr dg d9c higu [2] E>QC cac
cuon truy�n danh cho tre nh6 [3] Cha mi: lam m9t chiec bang dg tre viet cac
cau len d6 va h9c d9c [4] T&i cua hang sach ch9n mua sach [5] H9c each
xem ban do, xem qua dia cau va nh?n mi).t chfr [6] H9c each d9c thl.l' [7]
H9c viet chfr (phai trai qua ba giai dolj.n) [8] H9c phien am tieng m� de [9]
H9c each tra tir dien va chai cac tro chai thanh ngfr [10] H9c each di).t cau,
>

viet nh�t kY va viet van (tham khao trong cuon ''Phat trign ngon ngfr tir
trong noi").

8. Hoa minh vao thien nhien, nh�n thfrc the gi(ri t\f nhien va SU11 t�p
cac do v�t

[1] Tim higu ve r�, than, la va qua cac loai cay, hoa va co, dong th<'ri ghi
nh& ten g9i cua chung [2] Quan sat qua trinh bien d6i cua ech, quan sat
dan bu&m bay lugn, dan ong lam m�t, dan kien chuygn nha va danh nhau,
lang nghe tieng h6t cua cac loai chim [3] SU11 t�p cac loll.i da, nh�n biet
nham thlj.ch, so sanh da cu(>i v&i cac loll.i da thong thu<'>ng [4] Leo nui, cheo
thuyen, ngam bign, ngam mi).t tr<'ri, mi).t trang cung cac vi sao dg c6 dugc
nhfrng cam nh�n phong phu [5] Thu6ng thfrc canh non xanh nui biec in
b6ng xuong mi).t ho, tham quan cac danh lam thang canh va ve tranh phong
canh...

9. Tim higu ve toan h9c va h9c lam tinh

[1] H9c dem cac do v�t khac nhau [2] Ly giai dugc m(>t so do hai so nao
tlj.O thanh, hai SO CO thg hQ'P thanh nhfrng SO nao [3] Nh�n biet cac con SO
va h9c lam tinh [4] Higu drrQ"C trinh t\f cua cac so, c6 thg tim drrQ"C bign so
nha hoi).c cha ngoi trong rlj.p chieu phim [5] Nh�n biet dugc tien, biet mua
do va tim tien [6] Nh�n biet kich thu&c va c6 thg h9c do dlj.c [7] H9c lam
tinh bKng ban tinh [8] Nghe cac cau h6i mang tinh frng di;tng va tinh toan,
h9c each t\ftlj.o cac cau hoi frng di;tng don gian [9] Tren ca s& tre c6 hfrng
thu v&i toan h9c, dll.Y tre biet them ve cac n(>i dung khac [10] Dll.Y tre nh�n
biet cac khai ni�m ve th(ri gian nhu sang, trua, toi, ban dem, horn qua, horn
nay, ngay mai, ... va nh�n biet th<'ri gian (bKng each xem dong ho).

10. Di nha tre, tham gia vao cac holj.t d(>ng va tro chai t�p thg

[1] Tru&c khi chinh thfrc cho tre di nha tre hay t&i tru<'>ng mam non,
nen dua chung den d6 trn&c dg tre thich nghi dan v&i moi trn<'>ng va yeu
thfch nai do [2] C6 vii tre tfch C\fC tham gia vao cac hoat d(>ng Va tro chai
t�p thg [3] Khuyen khfch tre tfch C\fC gia tay phat bigu y kien, bigu di�n cac
tiet mi;tc va thg hi�n thanh tich cua minh [4] c6 vii tre di).t cau h6i v&i cac co
giao [5] Khfch l� tre sau khi Ve nha nen kg cho bo m� nghe CUQC song & nha
tre hoi).c trn<'>ng mam non [6] Khuyen khich tre chai va d9c sach cung cac
b?n khac [7] Cho tre di tham co giao hay b?n nho khac bi om.

11. H9c lao d(ing

[1] Tir cham soc ban than trong kha nang co thg nhrr mi).c quan ao, an
CO'IIl, uong nrr&c, rrra mi).t, rtra chan... [2] Lam nhfrng vi�c nh� trong nha
nhrr b?t tat den, quet nha, lau ban, chuygn ghe, sap xep ll).i gia sach, rtfa bat,
mua muoi, mua do an sang, gii).t nhfrng quan ao nho, nhom bep, mua th(rc
an... [3] Lam nhfrng c6ng vi�c cham soc, giup d& ngrr<'ri khac nhrr rot nrr&c,
drra thuoc, dam lrmg, drra do v?t... [4] Lam nhfrng vi�c lao d9ng c6ng ich
nhrr quet san, bao v� cay va hoa, bao tin...

12. Tham gia cac tro choi. tri tu� va thao lu?n cac van de

[1] Thtli bong bong xa phong dg no bay len [2] Lam nong qua khinh khi
cau dg no bay len [3] Lam thi nghi�m ve sir ton t?i cua kh6ng khi [4] Lam
thi nghi�m ve ba trl).ng thai ton t?i cua nrr&c [5] Lam thi nghi�m ve sir chim
hay ntli cua m9t v?t nao do [6] Choi. cac tro choi. van dap mang tinh tri tu�
[7] Boi drr&ng thoi quen thrrbng xuyen di).t cau hoi va thao lu?n ve cac van
de trong CUQC song. HQC each quan sat, phan tich va suy lu?n dg tim ra l(ri

Khi lira ch9n bat kY hinh thfrc h9c t?p hay tro choi. nao cung phai tuan
theo hai nguyen tac sau: [1] Neu co dieu ki�n choi. do th?t thi kh6ng nen
choi. do gia. Vi dv, co dieu ki�n cau ca th?t thi kh6ng nen cau ca gia, co thg
CU"OO ngi.ra th?t thi khong nen CU"OO ngi.ra gi), CO thg tham gia yen ti�c th?t sir
thi kh6ng nen bay ti�c gia... [2] N9i dung h9c va choi. phai mang tinh dign
hinh dong th<'ri co gang sap xep & cap d9 cao. Vi dv, co thg h9c choi. CCr vay,
CCr vua Se khong choi. CU"(rp CCr hay CCr nhay; dQC cac bai van nen ch9n
nhfrng bai van hay, nghe kg chuy�n nen ch9n nhfrng cau chuy�n kinh dign
da dU"Q"C 11.l"U truyen hang ngan nam trong dan gian ...

13. Cac phrrong di�n khac

Vi dv: [1] Cau ca [2] Nh?n biet cac chom sao [3] H9c thu(ic cac trieu d?i
trong Itch SIT [4] HQC choi. m9t lol).i nhl).C Cl,l [5] Tham gia vao cac kY thi [6]
Tham gia di@n ktch thieu nhi...

Nhfrng n9i dung da dU"Q"C li�t ke tren day gop phan giup cac b?c phv
huynh lam phong phu va toan di�n d<'ri song tinh than cua con tre. Khi thirc
hi�n nhfrng ho?t d9ng tren, cac b�c phv. huynh can 1U11 y m9t so di�m sau:
[1] Can phai suy nghi m9t each toan di�n nhung khong th� yeu cau tre lam
tot tat ca cac phl.l'ong di�n trong tt'tng th(ri ki nhat dinh, tre khong th� lam
tot tat ca m<;>i vi�c cung m9t luc [2] Can phai can c\rvao d9 tu6i, niem say
me, nen tang cua ban than tre cung nhl.l' dieu ki�n cua gia dinh d� li;ra ch9n
nQi dung choi. Va h<;>c cho tre [3] V6i nhfrng nQi dung Chl.l'a thirc hi�n dl.l'Q'C,
tlj.m th(ri khong nen thirc hi�n, song nen co gang thirc hi�n phan 16n cac
ho?t d9ng, d?c bi�t la nhfrng ho?t d9ng nhl.l' th� thao, ngon ngfr, am nhlj.c,
nh�n biet m?t chfr va d<;>c hi�u, lao d9ng va che tac, ho?t d9ng trong the
gi&i tir nhien, d?t cau hoi va thao lu�n nhat dinh phai thirc hi�n [4] Doi v&i
m<;>i ho?t d9ng, khong nen ep bu9c tre ma can phai hl.l'6ng d§n, c6 vU tre,
khuyen khich tre choi. th�t say me [5] Can tien hanh song song vi�c boi
dl.l'5ng nhieu niem dam me khac nhau v&i vi�c hinh thanh nen niem dam
me tr9ng tam CUa tre [6] Kien tri d?y tre tir trong CUQC song cfing nhl.l' thong
qua cac tro choi.. v6i nhfrng tre hon ba tu6i, nen d?y m9t each c6 chu y va
h<;>c trong VO th\rc. Hay bien m6i gier phut song ben tre thanh tt'tng gier phut
tren 16-p h<;>c.

V�y, lam the nao d� khien tre choi. say me va vui ve?

Lam gir071g cho tre: muon tre thich lam bat ey m9t vi�c nao d6 thi
ngl.l'Cri giao dv.c (tot nhat la tat ca cac thanh vien trong gia dinh cung tham
gia) phai tir minh lam trl.l'CrC Va thirc hi�n no mQt each day hung phan
(khong dl.l'Q'C lam m9t each gia t?O chi d� cho tre trong thay). Lau dan, niem
say me ay cua ngl.l'Cri 16n se truyen sang tre, nhat dinh tre se thich h<;>c, thich
choi. va thich lam.

Bau khong khi: khong khi gia dinh can phai nh� nhang, vui ve, m<;>i
ngl.l'Cri chuyen tam va cham chi lam vi�c, n6i nhfrng l(ri diu dang, tinh te.
Nen xem ti vi m9t each c6 ch9n l9c. Mfii ngay can tat ti vi trong m9t khoang
th(ri gian nhat dinh d� m<;>i ngl.l'Cri t�p trung thirc hi�n cong vi�c cua minh
(it nhat la hon nrra tieng).

Th6i quen sinh hogt: nghi ngoi. hgp ly, ket hgp hai hoa gifra tinh va
d9ng. Can phai dinh ra thCri gian, dia di�m, vi tri va ngl.l'Cri thirc hi�n cac
ho?t d(>ng tinh. Boi dl.l'5ng tre b�ng cac ho?t d(>ng ket hgp vira h<;>c vira
choi., t&i ho?t d9ng nrra d9c l�p roi d9c l�p hoan toan. C6 luc ngl.l'Cri 16n nen
ngoi gan tre nh6 vira thire hi�n cong vi�c cua minh vira giang giai cho tre.

Sv thu vj: cac ho?t d9ng choi. va h<;>c can mang tinh trirc quan, tinh doi
dap, tinh tro ch<ri, tinh thi dau, tinh bi�u di�n va phai sinh d9ng hap d&n.
Nen ket thuc cac ho;:tt d(ing khi tre dang hao hfrng va n6i v&i tre Ian sau se
tiep ti;tc, nhrr v?y se keo dai hfrng thu cua tre den nhfrng Ian sau.

cff vii tre: can phai kjp th(ri c6 vfi, bi�u drrong cac ho;:tt d9ng cua tre.
Nen thrr0ng xuyen khen tre tien b9 trrr&c m�t ngrrCri khac (tat nhien khong
nen khen truac m�t nhfrng tre khac Va CO y d� dfut tre dl.l'Q'C khen ngQ'i nghe
thay dieu d6). C6 luc nen t�ng tre nhfrng ''bong hoa cham ngoan" hay
nhfrng phan thrr6ng khac d� khich I� chung. Trong bat ki hoan canh nao
cung khong nen nhac t&i khiem khuyet cua tre trrr&c m�t ngrrCri khac nhl'.im
tranh khong d� tre nay sinh cam giac tieu C\fC buon chan, cang khong dl.l'Q'C
trach mang tre ngoc nghech ngay tru&c m�t chung.

Moi trir<'Yng: moi tru0ng cho cac ho;:tt d(ing h<;>c t?p va vui ch<ri cua tre
can phai day du va hoan thi�n. Nen danh rieng m9t can phong hay thiet ke
m9t g6c nho d� cho tre vui ch<ri, & d6 c6 ban, ghe, tU d\l'Ilg sach, tu d\l'Ilg do
ch<ri, tU d\l'Ilg cac lo;:ti di;tng ci;t; c6 ban do dat nrr&c va ban do the gi&i, c6
bang, CO nO'i d� d�t bl'.ing khen hay ghi nh?n cac thanh tich tre d;:tt dl.l'Q'C, CO
san ch<ri. Khi cho tre thi.rc hi�n cac ho;:tt d9ng tinh, nen yeu cau tre ngoi vao
mQt vi tri nhat djnh Va chu tam lam vi�C nhl'.im hinh thanh cho tre phan X;:t
c6 dieu ki�n, khi da ngoi vao vi tri se t?p trung chu y lam vi�c. Vi�c t;:to l?p
moi tru0ng nhl.l' v?y giup tre tham gia vao qua trinh thiet ke va sang t;:to.

Thao lu¢n: thrr0ng xuyen drm ra cau hoi, thao lu?n, suy nghi va tranh
lu?n c6 th� thoa man toi da tri to mo, tang them niem hrmg phan trong luc
h<;>c va ch<ri cua tre. Thrr0ng xuyen kh�ng djnh nhfrng cau tra l(ri cua tre,
khuyen khich chung d9ng nao suy nghi, c6 luc nen d� tre gianh phan thang,
nhl.l' the Se tang Cl.l'Ong long t\l' tin Va hieu thang trong tre.

Khong che': do tam tr9ng cua tre thrr0ng khong cln djnh va ti.r ban than
chung thieu kha nang kiem che nen ngl.l'Cri l&n can phai biet each khong che
tam tr9ng cua tre. Khi tre cam thay buon chan, ngrrCri l&n can lam cho tre
vui trr<ri tr& l;:ti; khi tre cham chi h<;>c t?p ngrrCri l&n can binh tinh, on hoa;
khi tre d;:tt dl.l'Q'C thanh tich tot, ngl.l'Cri l(rn can to ra than thiet Va vui mt'rng;
khi tre nong n6i, ngrrCri l&n can nghiem tuc va cfin tr<;>ng; khi tre pha v&
khuon phep, ngl.l'Cri l(rn can gifr dl.l'Q'C binh tinh; khi tre quay khoc Va to ra
ngang brr&ng, ngl.l'Cri l(rn can th� hi�n S\f gi?n dfr Va bo di, th?m chi CO luc
phai trt'rng ph;:tt tre. Nhrmg, can chu y rl'.ing, gi?n dfr cung trt'rng ph;:tt va
trach mang tre la hai vi�c khac nhau, vi�c thfr nhat th� hi�n tinh nguyen tac
va long tin ttr<'mg a si;r thay dbi tot hon cua tre; vi�c thfr hai chinh la si;r
nhl,lC ml). tre, chung ta tuy�t doi khong thg ap dl,lng v&i tre.

Hu:&ng dJ:n tre: can phai htr6ng d§:n tre each choi va hQc, khong ra
l�nh cho chung phai thi;rc hi�n nhiing vi�c ma chung chtra c6 si;r chuiln bi
day du ve m�t tinh than. Htr6ng d§:n chinh la dg kich thich d{>ng CO' cua tre.
Chung ta nen n6i v&i tre nhiing cau nhtr: "Hom nay chung ta choi tro ...
dtrQ'C khong?'', ''Con hQc m{>t chut nhe?", "Lan nay con hay co gang lam tot
hon Ian trn&c'', ''Con hQc nhtr the nay nhat djnh se thanh cong", '' ... dung
khong?"

Am thi: trong cac hol).t d9ng vui choi cua tre, chung ta can tich ci;rc dtra
ra cac am thj. Vi d\l, ngtr<'ri 16n nen thtr<'mg xuyen n6i nhiing cau nhtr:
"Trong th�t la hay! ", "Th�t thu vj biet bao!", ''A, nh& roi!", "Tien b{> m&i
nhanh lam sao!", "Ye sau se con hQc gioi hon nfra"... Tuy�t doi khong nen
SU dl,lng nhiing hinh thfrc am thj tieu ci;rc nhtr: "M�t qua di mat!", "Khong
nh& dtrQ'C, dung khong?", "Th�t ch�ng t�p trung chut nao!", "Ch�m oi la
ch�m!", "Con ll).i ngoi khong yen roi!", "Sao ma ngu the?" ...

Nhi; nhang va thd long: can phai ket hgp hai hoa gifra hQC va choi, nen
bo tri th<'ri gian vui choi xen vao gifra th<'ri gian hol).t d{>ng, ho�c cung c6 thg
yeu cau tre lam m{>t vai vi�c nha, ho�c thtr<'mg cho tre m{>t chut hoa qua
ho�C banh k�o dg tre CO th(ri gian tha long CO' bap Va tri nao, gifr dtrQ'C niem
htrng phan va si;r vui ve.

Thay affi: c6 luc ngtr<'ri 16n can nhanh ch6ng thay dbi cac n{>i dung hol).t
d{>ng cua tre nhKm tranh gay nen cam giac nham chan a tre. Vi d\l, trong
vong m{>t tieng dong ho, dtr&i si;r htr6ng d§:n cua cha m� c6 thg cho tre choi
"' ' " " ,
' do, h QC ca mua, ro1 ngam tranh ... si;r thay
ii
tro xep go, dQC tha co, xem ban
' ,, x

dbi lien tl,lC nhtr v�y cfing khien nhfrng cam nh�n tinh than CUa tre luon
dtrgc dbi m&i, vi the, chung se t�p trung si;r chu y, thi;rc hi�n d{>ng tac mau
I�, tinh cam dl;lt dao, nh<'r d6 dl;lt hi�u suat hQc t�p cao, c6 tac dl,lng rat tot
trong vi�c cai thi�n loi ttr duy ch�m chl).p va hanh d{>ng tri tr� cua m{>t so
tre.
>

Tinh thong nhat: quan digm, thai d{> cung each bigu hi�n tinh cam khi
dl).y tre nho cua tat ca cac thanh vien trong gia dinh phai thong nhat va ket
hgp an y v&i nhau. Vi d\l, c6 luc m� n6i: ''Hom nay hai bo con choi v&i
nhau vui th�t day!", c6 luc ll).i nh� nhang n6i v&i con: ''Con chu y m{>t chut
nhe, bo dang gi�n day!". Tuy�t doi khong dtrQ'C thg hi�n si;r bat dong trong
quan digm giao di;tc trtr&c mi).t con.

Biet ch& aQi: t�p trung vui choi va yeu thich h<;>c t�p la mi;>t net tinh
each, mi;>t th6i quen cling nhtr mi;>t phfim chat cua con ngtrCri. Nhtrng vi�c
boi dtr5ng nen phfim chat ay khong thg thanh cong trong mi;>t s&m mi;>t
chieu ma can phai trai qua qua trinh kien tri boi dtr5ng tich C\fC v(ri biet
bao CO gang, nh§n nl).i chQ- dgi S\l" tien bQ CUa tre, cac b�c cha m� khong thg
n6i nhfrng Im bigu hi�n S\l" nan long, cang khong thg thg hi�n ra tam trl).ng
khong thg tiep ti;tc chO- dgi cua minh. Tren the gi&i nay khong c6 lieu thuoc
"cong hi�u di).c bi�t'' hay "cong hi�u nhanh'' nao c6 thg SIT di;tng cho qua
trinh boi dtr5ng nen nhfrng th6i quen va tinh each tot d�p dong thCri ll).i c6
thg srra chfra nhfrng th6i quen xau, ma chi CO thg d\fa vao S\l" tich luy nhfrng
hanh vi tot d�p. Mi;>t nghin hanh vi lam nen th6i quen xau can t&i mi;>t
nghin mi;>t tram hanh vi tot dg thay d6i n6.

''M6i ngU"&i nong dan hay m6i ngU"&i th<;r lam VU"Crn aeu hilu rat ri5
rdng, al CO QU"l)'C mQt mua khoai tay b<)i thu hoQ.c al CO QU"l)'C nhfmg bong
hong rvc riY thdm tU"oi thz khong QU"l)'C al liY th&i gian, can phdi ban phan
day au trU"cYC khi diY khoai tay hoQ.c ngdt hoa hong m<)t nam. NgU"&i th<;r
lam VU"Crn biet rdng, muon c6 QU"l)'C nhfmg a6a hong di€m l� thi phdi
chudn bj r€ vii than cay hoa trU"cYC a6 gan m<)t nam. Day la nhfmg kien
thi'rc thong thU"irng ma mQi ngU"&i aeu hilu ri5.

Thenhll"ng, khi nhdc t&i vi�c giao dµc ngay tlr giai aot;1n s&m cho tre
nh6, thi dU"irng nhU" hau het chung ta khong he nghi den''

Michael Keluofude
 ?
,...

EN DONG BO •

,...

NGON NG THINH GIAC VA

,...

NGON NG THI GIAC •

'' P
hl.l'ong an 0 tu6i'' de Xl.l'Ong d9y tre nh�n biet m?t chfr va d9c higu
ngay tir khi con nh6, da khai pha m9t mien dat hoang vu trong ly lu�n va
phl.l'ong phap phat trign dong b9 "ng6n ngfr thj giac" (nh�n biet m?t chfr va
d9c higu) va ''ng6n ngfr thinh giac" (nghe va n6i chuy�n). Ban than tre bl.l'&c
dau nh�n biet m?t chfr trong v6 th\rc cling rat nh!;! nhang, kh6ng he c6 ap
l\l'C Va ganh n?ng giong nhl.l' khi chung nh�n biet ngl.l'Cri, V�t, h9c noi
chuy�n, h9c di va thl.l'6ng th\rc am nh9c. Neu d9y tre ngay tir s&m va dung
phl.l'ong phap, th�m chi khi tre len ba ho?c bon tu6i da c6 thg nh�n biet
dl.l'Q'C cac m?t chfr, bl.1'6-C vao the gi&i dQC higu; len nam ho?c sau tubi CO thg
d9c rat nhieu cuon sach khac nhau. Day qua la m(>t ki tich trong giao d\lC,
ngay ca nhl.l' t6i nhieu luc cling cam thay v6 cung ng9c nhien trn&c nhfrng
d9c gia nh6 tu6i cua chung ta!

Toi v6 cung h9nh phuc khi phat hi�n ra S\l' phat trien cua nhan 109i dang
>

lam xuat hi�n m9t kha nang: d6 chinh la trn&c khi tre bl.l'&c vao tigu h9c,
bl.1'6-C dau CO dl.l'Q'C kha nang nh�n biet m?t chfr Va dQC higu cling nhl.l' nang
l\l'C dg nghe Va noi chuy�n; too khi tre chinh thfrc vao tigu h9c da CO thg V�n
d\lng ca hai Cong C\l ngon ngfr la van noi Va van viet. Nh(r do, dl.l'OO S\l'
hl.l'6ng d§n va gQ'i y cua cac thay c6 giao, cac em h9c sinh c6 thg tiep thu di
san van h6a cua nhfrng theh� cha anh di trl.l'&c, dong th<'ri c6 dieu ki�n phat
trign day du kha nang t\f h9c CUa ban than dg h9c t�p Va nghien Clru...
 E>ay khong chi la mi;>t si;r ki�n 16n trong ljch SIT giao dvc ma con trong ca
ljch su van minh cua toan nhan 109i!

Nhling bfrc thtr dtr&i day se g6p phan chfrng minh vi�c phat trign dong
bi;> ngon ngfr thj giac va ngon ngfr thinh giac:

Bfrc thtr thfr nhat: ''Higu Li;> cua chung toi cuoi cung cung dii bat dau
btr&c di tren con dtrbng cua chau roi. M&i tam thang tutli chau dii c6 si;r
mfin cam doi v&i vi�c nh�n biet m�t chfrva c6 thg nh�n ra ba chfr (sach, ell-a
s6 va ell-a ra vao) ... 15 thang tutli chau dii nh�n biet dtrQ'C 120 chfr. Con nh&
ngay chau tron mi;>t tu6i, VQ' chong toi chvp anh sinh nh�t cho chau, chau
lfim chfim ch9y t&i nhling the chfr tren san nha roi VQi VQi vang vang xep
dung chfr ma m� yeu cau. Toi nghi, day c6 le la m6n qua sinh nh�t ma VQ'
chong toi t�ng cho con trai, ho�c cung c6 thg n6i rKng d6 la each ma con trai
toi bao dap cong lao dtr5ng dvc vat va trong suot mi;>t nam rong cua cha
m�. Nhtrng dieu d6 cung chfrng minh rKng n6 chinh la dap an ma ca gia
dinh chung toi gm t&i ''Phtrong an o tutli'' (trich thtr cua Ly Tuan - cong tac
t9i Phong nghien cfru Giang d9y B�nh ly cua E>9i h9c Y Dong Te, thanh pho
VU. Han).

Bfrc thtr thfr hai: "Con gai toi mi;>t tutli rtr&i chau dii nh�n biet dtrQ'c hon
mi;>t nghin chfr. Gan day chau c6 rat nhieu tien bi;>, kha nang bigu d9t ngon
ngfr tang cao ro r�t. Chau rat thich d�t cau hoi, di t&i dau chau cung hoi.
Hon nfra, con gai toi con rat say me d9c sach, nhat la nhling cuon truy�n
tranh v&i mau sac trang nhii, d�p mat. C6 luc chau ngoi mi;>t minh l�ng le
gi& sach ra xem... (trich thtr cua Tran E>frc Nga cong tac t9i Phong nghien
cfru Giang d9y huy�n Chung Ttrbng, tinh Ho Bae).

Bfrc thtr thfr ba: "Lfr Sieu cua chung toi m&i ba tutli dii nh�n biet dtrQ'C
rat nhieu m�t chfr. Theo si;r gQ'i y cua cac thay, nam chau len hon tutli, toi dii
cho chau vao h9c tigu h9c. Chau dtrQ'C cac thay co giao cung ban giam hi�u
nha trnbng rat mi;rc quan tam, t90 dieu ki�n dong thCri khich l� chau phat
trign kha nang cua minh. Hi�n nay, chau dii bay tutli va dang theo h9c l&p
5. Ngay 17 thang 6 chau thi tot nghi�p trn&c ba tuan, tir l&p 5 h9c vrrQ't l&p
len l&p 6, roi sau d6 chau tham gia kY thi tot nghi�p v&i thanh tich cac mon
deu d9t tren So digm (& Trung Quoc cham theo thang digm 100). Vi the,
chung toi dii viet thtr cho Ph6 Chu tjch phv trach giao dvc cua thanh pho
Thai Nguyen xin d�c each cho chau dtrQ'C len h9c cap trung h9c CO' s&. Ngai
Ph6 Chu tjch thanh pho dii tiep d6n ca nha chung toi rat nhi�t tinh... "
(Trich thtr cua Lfr Kien Quoc va Cao Ng<;>c Binh, cong tac t9i b�nh vi�n cong
nhan cua Nha may h6a chat Canh Nghia, thanh pho Thai Nguyen tinh Son
Tay).

Brrc thtr thrr ttr: ''Cach day khong lau toi c6 tham gia ap di;tng "Phtrong
an o tu6i''. Toi da d\fa vao cac phtrong phap va th\fC hi�n tling btr&c da neu
>

trong sach d� boi dtr5ng nen 's\f mfin cam v&i nh?n biet mi).t chfr' cho con
trong khoang thOi gian m9t thang. Cung v&i vi�c lam phong phu them cu9c
song cua con, khi dtr<;rc mtrOi sau thang tu6i toi bat dau d9y chfr cho chau.
T&i nay m&i chi v6n v�n bon thang ngan ngui ma ket qua cua vi�c d6 da
lam toi VO cung hai long. Co con gai nh6 cua toi da nh?n biet dtr<;rc gan 500
chfr roi!" (Trich thtr cua Ttr6ng V9n Dung cong tac t9i Ban Tai chinh khu
Dong Hrmg, thanh pho N9i Giang, tinh TU- Xuyen).

T6m l9i, nhfrng brrc thtr ay da chfrng minh hi�u qua cua vi�c tre nh?n
biet mi).t chfr ngay tl'r khi con nh6. Dtr&i S\f htr&ng dfin cua cac "phtrong
an", cac b?c phi;t huynh da boi dtr5ng nen hang ngan em nh6 da nh?n biet
chfr khi & tubi len ba hay bon nfra. Em nh6 Dien Than & thanh pho Cap Nhi
Tan nam bon, nam tubi da d<;>c rat nhieu sach, 11 tubi thtr<'>ng xuyen c6 bai
dang bao va da gianh dtr<;rc giai thtr6ng Nhfmg bai van hay quoc gia, dong
th(ri con dtr<;rc tuy�n lam ph6ng vien nh6 cho bao Van hQc thieu nien Trung
Quoc.

Bay gi<'r, chung ta se ban ve mi;>t so van de quan tr9ng trong qua trinh
phat tri�n dong bi;> ngon ngfr thi giac va ngon ngfr thinh giac. N6 lien quan
m?t thiet t&i thai d9 nhin nh?n vi�c d9y tre nh?n biet mi).t chfr s&m, nen c6
nh?n thfrc khoa h<;>c nhtr the nao cfing nhtr qua trinh nghien Ctfu Va th\fC thi
vi�c boi dtr5ng ngon ngfr thi giac - m9t phan trong giao di;tc s&m.

Phat tri�n ngon ngfr thi giac la m(.)t

ph'an quan trQng trong giao dl}.c tO'
chilt

Tam quan tr9ng cua vi�c nh?n biet mi).t chfr ngay tlr s&m khong th�
hi�n & so ltr<;rng chfr nh?n biet dtr<;rc la bao nhieu, cung khong bi�u hi�n &
vi�c yeu cau tre nh6 phai btr&c vao qua trinh h<;>c t?p van h6a m9t each c6
h� thong. Nh?n biet mi).t chfr la m9t n9i dung va phtrong phap quan tr9ng
trong giao di;tc to chat dong thOi n6 con la ket qua cua giao di;tc to chat m9t
each toan di�n.

Thong qua vi�c nh?n biet m?t chfr s61n dg phat trign kha nang t?p trung
chu y, kha nang ghi nh&, quan sat; thong qua qua trinh d<;>c higu dg phat
trign nang l\fC tU" duy Va tri tU"Ong tU"<;mg, day la nhfrng dieu chung ra rat d@
nh?n thay. Dieu quan tr9ng hon khi chung ta d9Y tre nh?n biet m?t chfr
smn la no CO thg mang l9i nhfrng tac d(>ng tich C\fC Va CO lgi nhat giup cac
em nho CO thg phat trign nang l\fC ngon ngfr CUa minh, d?c bi�t la phat trign
ngon ngfr thi giac sau khi cac em da bU"&c vao giai do9n d<;>c hieu s61n.
>

Ngon ngfr cua con ngU"Oi dU"Q"C phan chia thanh hai d9ng la van n6i va
van viet. Ngon ngfr dung trong van n6i chinh la ngon ngfr thinh giac tac
d(>ng t&i cac C<Y quan thinh giac, chu yeu dU"Q"C dung trong h(>i tho9i Va giao
tiep hang ngay. N6 dU"Q"C SU di;tng r9ng rai, khien con ngU"Oi tr& nen mfin
ti�p hon Va la Cong C\l hfru ich nhat dg giao tiep xa h(>i Va tuyen truyen bl'.ing
mi�ng. N6 cung c6 thg lam phong phu von tri thrrc cua con ngU"Oi. The
nhrmg, van n6i l9i khong du tinh quy ph9m, khong du tinh h� thong va
khong du d9 sau sac. Vi the, neu chi c6 ngon ngfr thinh giac thi tU" duy cua
con ngU"Oi khong thg sau sac.

Ngon ngfr dung trong van viet la ngon ngfr thi giac tac d9ng den cac C<Y
quan thi giac. U'u digm cua n6 la mang tinh quy ph9m, tinh h� thong va sau
sac hon so v&i ngon ngfr dung trong van n6i. Hon nfra, thong qua hinh
tU"<;mg trong tUng cau chfr, van viet CO Stfc m9nh kich thich tU" duy Va tri
tU"Ong tU"<;mg CUa con ngU"Oi dong th&i giup h<;> tang CU"Ong tri nh&. Nh(r do,
tat ca m<;>i ngU"Oi chung ta deu c6 chung m9t trai nghi�m rl'.ing, c6 nhfrng S\l"
vi�c m&i nghe qua chung ta chi c6 chut an tU"<;mg mer nh9t nhrmg khi d<;>c
van chU"ong (bao gom thU"tir, tai li�u, sach truy�n) l9i khien chung ta c6
dU"Q"C nhfrng ly giai thau dao, vi the no dg l9i trong chung ta nhfrng an
tU"<;mg sau sac. D6 la nh(r tac di;tng cua ngon ngfr thi giac dU"Q"C SU di;tng
trong van n6i bigu hi�n & tiing cau chfr da dU"Q"C sap xep. N6 cho chung ta
higu the nao la "tram nghe khong bl'.ing m9t thay''.

Do d6, neu ngon ngfr thi giac cua m9t dfra tre ch?m phat trign va cha
m� da dg l& mat th&i ki phat trign tot nhat & giai do9n dau trong CUQC d&i
thi chung ta khong thg danh gia het dU"Q"C nhfrng tBn that ma dfra tre do
phai ganh chju ve sau. Hon nfra, neu vi phat trign ngon ngfr thinh giac ngay
tir luc 0 tuBi ma quen di vi�c phat trign ngon ngfr thj giac thi tren th\l"C te,
khoang each ay con bj keo dai hon nfra b&i no da kim nen S\l" phat trign CUa
ng6n ngfr thi giac. Vi the, c6 rat nhieu em nho sau khi bu&c vao tigu h<;>c chi
c6 thg nghe giang bai chfr kh6ng biet d<;>c sach, sau khi nh?n biet mi).t chfr
cung kh6ng c6 niem dam me d<;>c sach. Th?m chi khi len t&i trung h<;>c va
d�i h<;>c, chung v&n chi quen v&i vi�c "nghe giang tren giang duang" ma
kh6ng biet each t\l' h<;>c. Nhfrng dfra tre thieu di to chat quan tr9ng nay se
kh6ng thg c6 du<;rc von tri thfrc sau sac, cang kh6ng thg v?n dvng chung
m9t each t\l' nhien va linh ho�t, do d6 se anh hu6ng nghiem tr9ng t&i vi�c
nang cao chat lu<;rng giao dvc.

Vi v?y, t6i hoan toan ung h9 vi�c d�y tre nh?n biet mi).t chfr s&m. Mvc
dich chu yeu kh6ng phai la dg giai quyet van de tre nh?n biet du<;rc m9t vai
chfr s&m hon dam ba ngay ma la dg ren luy�n m9t hanh vi cua con ngu<'ri.
E>g tre s&m biet va s&m lam quen v&i vi�c the gi&i c6 ton t�i m9t thfr g<;>i la
"chfr" va m9t thfr g<;>i la "sach" ma m<;>i ngu<'ri ai cung thich d<;>c cung giong
nhu vi�c dg tre s&m nh?n biet the gi&i nay c6 cac ''v?t" va phai nh?n biet
cac v?t a m<;>i luc m<;>i noi, cfing can phai Sam t�O cho tre S\l' m§n cam v&i
vi�c nh?n biet mi).t chfr va d<;>c higu. Nhll' the, ng6n ngfr thi giac cua tre m&i
kh6ng bi tvt h?u, tir nho tre da c6 th6i quen v?n dvng ca hai c6ng cv tll' duy
dg h<;>c t?p va suy nghi. C6 rat nhieu nhfrng ngu<'ri b�n nho cua chung ta do
nh?n biet mi).t chfr tir s&m nen m6i ngay deu cham chu d<;>c sach va neu nrra
thang kh6ng du<;rc cha m� dua di crra hang sach se quay kh6c mai kh6ng
thoi; dU'Q'C mua mQt CUOn sach m&i con vui Sll'Ong hon khi dU'Q'C mQt cay
k�o. E>ay chinh la ket qua cua qua trinh ren luy�n hanh vi d<;>c ngay tir nho.
Vi�c hinh thanh nen nhfrng phfim chat thich nh?n mi).t chfr, say me sach va
d<;>c sach, biet each tll' duy va t\l' giac h<;>c t?p chinh la vi�c hinh thanh nen
nhfrng to chat CO' ban cho qua trinh phat trign CUa tre.

Boi du6ng nen hanh vi quan tr9ng phai xuat phat tir th\l'C ti�n. Chung
ta c6 thg tim du<;rc nguon goc hinh thanh nen m<;>i hanh vi, th6i quen va
tinh each cua con ngu<'ri tir th<'ri tha au. Vi dv, vi�c danh rang cua tre ch£ng
h�n. Chung ta c6 th6i quen danh rang vao m6i sang, the nhrmg kh6ng it
ngu<'ri an cam xong kh6ng sue mi�ng, trn&c khi di ngu kh6ng danh rang
den n6i bi mac cac b�nh ve rang. Neu kh6ng du<;rc hu6ng d§n cfin th?n, tre
cung d� mac t?t xau nhu chung ta. Neu tir nho kh6ng c6 th6i quen va hanh
vi tot, thi khi 16n len Se rat kh6 kien tri th\l'C hi�n, day la S\l' th?t hign nhien.
C6 phai la do tir nho da kh6ng du<;rc ren luy�n th6i quen va hanh vi nen
hi�n nay m&i c6 nhieu ngu<'ri tru6ng thanh kh6ng c6 th6i quen danh rang
trn&c khi di ngii den v?y?
 Cang la nhfrng vi�c 16n, cang la nhfrng vi�c kh6 thi.rc hi�n thi cang can
ren luy�n ngay tt'r nh6, day chinh la mi;>t trong nhieu nguyen tac cua giao
di;tc to chat.

Vi�c phat tri�n kha nang nh?n biet m�t chfr va d9c hi�u cua tre nen bat
dau tt'r s61n, vi n6 c6 th� thuc dii:y qua trinh nang cao to chat cho tre. NgtrQ'c
l?i, chi CO nang cao to chat mQt each toan di�n m&i CO th� dam bao dtrQ'C
thanh cong cua qua trinh d?y tre nh?n biet m�t chfr. B&i le neu xa rm vi�c
boi dtr5ng cho tre nguon tri th\rc phong phu, kha nang t?p trung va kha
nang chu y, tinh kien tri nhfin nlj.i va ciln th?n cung nhtr cac th6i quen tot
khac thi vi�c d?y tre nh?n biet m�t chfr se khong th� mang l?i ket qua tot
d�p.

Tam quan trQng ctia vi�c d�y tre nho

nh�n m�t chfr khac v6i vi�c d�y tre
hoc chfr <Y bac ti�u hoc
• • •

M9i ngtr<'ri thtrbng khong hi�u y nghia cua vi�c d?y tre nh?n m�t chfr
s61n, h9 cho rAng vi�c d?y tre nh?n m�t chfr giong v&i vi�c d?y tre h9c chfr
& b?c ti�u h9c. Cac em h9c sinh ti�u h9c chfr th?t vat va, vt'ra phai len l&p
vt'ra phai t?p viet, le nao b?n muon cac em phai vat va den v?y? D�c bi�t v&i
nhfrng em phat am con chtra ro ma dii "ep" phai nh?n m�t chfr, d9c sach,
th?t t\rc ctr<'ri qua! C6 nhfrng ngtr<'ri chtra tim hi�u chtrong trinh ''Phtrong
an 0 tuBi'' cua toi, khi nghe t&i ci;tm tt'r nh?n m�t chfr s61n dii cam thay dau
dau, n6i rAng lam nhtr v?y la h?i con tre, la mam gay tai h9a, la hanh vi
thieu d?o d\rc...

Hugo - nha van theo chu nghia liing mlJ.n nBi tieng cua Phap dii n6i:
"Neu b?n c6 mi;>t qua tao, toi cung c6 mi;>t qua tao, sau khi chung ta trao dBi
cho nhau, b?n vfin c6 mi;>t qua tao va toi cung vfin chi c6 mi;>t qua tao.
Nhtrng neu b?n c6 mi;>t ttr ttr&ng, toi c6 mi;>t ttr ttr&ng, sau khi chung ta
cung giao lrru b?n se c6 dtrQ'C hai ttr ttr&ng va toi cung v?y". Cau n6i m&i
hay lam sao! Giao lrru va trao dBi ttr ttr&ng m&i khien tri tu� cua con ngtr<'ri
them phong phu va day du. Theo toi, sau khi trao dBi ttr ttr&ng cho nhau,
chung ta khong chi CO dtrQ'C hai ttr ttr&ng ma S\r ''g�p nhau'' gifra cac luong
ttr ttr&ng con khien chung c6 th� d� dang sinh soi, nay n& them thanh ba
hay bon ttr ttr&ng, nhtr the, ly lu?n ch�ng phai se them phan phong phu
hon hay sao? Ch�ng phai cang c6 nhieu kha nang dg 11µ1 ch9n, dg dung
hQ'P, cang dU'Q'C tinh luy�n Va hoan thi�n hon, cang CO nhieu suy nghi thau
dao hon hay sao?

Vi v�y, toi luon luon ung hi;> chu tnrong tram hoa dua n&, tram nha dua
tieng, hoan nghenh cac h9c gia, cac chuyen gia trong va ngoai nrr&c cung
nhrr dong dao cac vi phv. huynh h9c sinh cung nhfmg ngrrOi. lam cong tac
giao dv.c tre em viet thrr t&i ho�c tn;rc tiep g�p m�t dg trao d6i, thao lu�n ve
S\l' nghi�p l&n nay CUa chung ta, ttr day long minh toi xin dU'Q'C bay to long
biet on sau sac t&i tat ca nhfmg con ngrrOi. d6. Drr&i day, toi xin tiep tv.c n6i
Ve nhfmg digm khac nhau CO' ban gifra vi�c dl).y tre nh�n biet chfr ngay ttr
nh6 v&i vi�c d?y chfr & b�c tieu h9c:
>

1. Khac nhau ve tinh chat va mv.c tieu

Vi�c d?y chfr & b�c tigu h9c la mi;>t phan bat bui;>c cua giao dv.c va cung
la mi;>t bi;> ph�n trong h� thong giao dv.c van h6a c6 tinh h� thong. Do d6, n6
c6 yeu cau ve chi tieu va tien di;> nh�n biet m�t chfr d\l'a tren ke hol).ch giao
dv.c nghiem ng�t. Nhi�m V\J. dl).y va h9c cua phan tnr&c khong hoan thanh
se anh hrr&ng t&i hol).t di;>ng dl).y va h9c & phan sau, vi the n6 doi hoi phai
ap dv.ng nhfmg yeu cau chung va thong nhat doi v&i tat ca cac h9c sinh,
khong c6 tnr<'mg hQ'P ngo?i l�. Chinh vi v�y, n6 c6 tinh crr6ng che nhat djnh
Va it nhieu gay ap l\l'C cho hQC sinh, bat bUQC phai CO cac hol).t di;>ng nhU' giao
bai t�p viet ve nha cho h9c sinh, nghe viet va kigm tra... Chung vt'ra la
nhfmg bi�n phap dg doc thuc, dg cung CO nhfmg chfr da nh�n biet dU'Q'C
dong thm cfing la nhfmg bigu hi�n CUa nhi�m V\J. Va ap l\l'C.

The nhrmg, vi�c d?y tre nh�n biet m�t chfr ngay tt'r giai do?n dau l?i la
mQt phan CUa giao d\IC to chat CO' ban cho cac em, la mQt phan CUa cac tro
chai trong CUQC song. N6 khong c6 chi tieu va tien di;>, cung khong c6 yeu
cau chung thong nhat cho tat ca cac tre & cung mi;>t lrra tufii. B&i le, mv.c
dich cua n6 la thong qua vi�c dl).y tre nh�n biet m�t chfr dg boi drr6ng nen
niem dam me va th6i quen d9c sach cho cac em. Toi thrr<'mg n6i: ''Em nh6
ba tufii nay nh�n biet dU'Q'C hon 2.000 m�t chfr rat dang khen, em nho ba
tufii khac nh�n biet dU'Q'C hon 20 m�t chfr cfing rat dang khich l�, toi khong
lay so lrrQ'Ilg m�t chfr dg danh gia trinh di;>, thanh tich cua cac em d?t dU'Q'C
cao hay thap. Chinh vi le d6, vi�c d?y tre nh�n m�t chfr khong mang l?i ap
l\l'C ve nhi�m V\J. cho tre. N6 cung giong nhrr khi cac em h9c nh�n biet S\l'
v�t, h9c n6i, h9c di, h9c nghe nhl).c, chi can hrr&ng d&n la c6 thg nang cao to
chat cua cac em, khien cac em h9c va chcri rat vui ve.

2. Khac nhau ve giao trinh va yeu cau

Phai c6 m9t giao trinh thong nhat khi d9Y h9c sinh tigu h9c nh�n biet
mi).t chfr dong th<'ri can suy xet t&i cac phl.l'ong di�n nhl.l' tien d9 nh�n biet
chfr, phat trign kha nang d9c higu, tinh tl.l' duy, tinh tri thfrc... Doi v&i m6i
chfr dl.l'Q'C d9y tren l(rp, yeu cau hQC sinh phai nam dl.l'Q'C "bon biet", do la
biet phat am chufin, nh�n ro hinh CUa chfr, higu dl.l'Q'C y nghia, biet viet chfr.

Nhrmg, vi�c d9Y tre nh�n biet mi).t chfr l9i khong can den m{>t giao trinh
thong nhat. B<'ri le, tre h9c nh�n biet mi).t chfr trong nhfrng tinh huong cv
thg cua CUQC song. Neu tre t�p trung chu y vao S\l' v�t nao thi ngl.l'Cri 16n se
d9Y chung chfr mieu ta do v�t ay. N6 nhan m9nh t&i vi�c phai tich luy tiing
ngay, hinh thanh nen cac an tl.l'Q'Ilg m{>t each t\l' nhien theo kigu "nl.l'&c chay
thanh dong", Ve CO' ban khong yeu cau tre nho phai th\l'C hi�n dl.l'Q'C ''bon
biet". Vi v�y, chi can c6 phl.l'ong phap thich hQ'P thi tre se khong he cam
thay vi�c h9c chfr la m9t ganh ni).ng.

3. Khac nhau ve dia digm va phl.l'ong phap

H9c chfr & b�c tigu h9c di�n ra & cac l(rp chinh quy, trl.l'&c tien la h9c
phien am, sau d6 dung phien am lam don bfiy dg h9c nh�n biet mi).t chfr,
tiep theo se phai lam cac d9ng bai t�p va cling co cac chfr da h9c thong qua
vi�c d9c higu. Phai c6 m{>t trinh t\l' d9Y va h9c nghiem ngi).t, co djnh. Day
dl.l'Q'C coi la nhfrng dieu bat bu{>c dg hoan thanh mvc tieu cung nhl.l' nhi�m
V\l d9Y va h9c & cap tigu h9c.

Nhrmg, tre h9c nh�n biet mi).t chfr khong can t&i cac l(rp h9c, khong SIT
dvng phien am dg lam don bfiy dong th<'ri khong cau n� bat kY hinh thfrc
nao, cho du c6 cung h9c chung trong m{>t t�p thg di nfra cung khong can t&i
m{>t yeu cau thong nhat.

Vi�c d9Y tre nh�n biet mi).t chfr xuat phat tir di).c digm nh�n thfrc "hinh
thanh nen S\l' mfin cam", "ghi nhQ- an tl.l'Q'Ilg'', ''linh h{ji thong qua tinh
huong C\l thg", "ban nang mo phong" ap dvng cac phl.l'ong phap nh�n biet
mi).t chfr nhl.l' ''truyen ba thong qua moi truemg"' "thfim thau thong qua
CUQC song" cung cac ho9t d{>ng vui chcri dg th\l'C hi�n dl.l'Q'C yeu cau d9y
trong CUQC song, h9c trong cac tro chcri; d9Y c6 chu y, h9c trong VO thfrc;
nhin nhieu se biet, hl.l'6ng dfin thong qua lam gl.l'ong, kich thich niem dam
me va tich circ c6 vfi... dg tre h9c nh�n biet m?t chfr va d9c higu trong VO tri
vo giac. V6i. nhfrng dfra tre bat dau h9c nh�n biet m?t chfrtir tnr&c m9t
tucli, mbi ngay hoan toan CO thg thirc hi�n dtrQ'C cac yeu cau neu tren trong
vong vai phut ho?c khoang mtrCri phut. Nhtr v�y, t6i. nam len bon tu6i, tre
c6 thg c6 cam nh�n rAng giong nhtr khi h9c n6i v�y, chung khong biet minh
da h9c chfr va h9c d9c tir khi nao. Neu sau m9t tu6i tre m6i. bat dau h9c
nh�n biet m?t chfr, luc nay, doi v6i. tre d6 la cong vi�c hoi. kh6 khan m9t
chut. Nhtrng chi can kien tri d?y va h9c thong qua cac tro choi., cac bai d9c
higu thu vi cling sir tich ci.rc d(>ng vien, c6 vU cua cac thanh vien trong gia
dinh Va d?c bi�t la khong dtrQ'C CtrOng ep tre hQC t�p, t6i. khi tre len nam
ho?c sau tu6i se c6 thg btr&c vao the gi6i. d9c higu r9ng l&n.

D?y tre nh�n biet m?t chfr s&m bat bu(>c phai ket hQ'P v6i. vi�c boi
dtr&ng nen phfim chat va tinh each tot m6i. c6 thg thanh cong dtrQ'C. Chung
ta phai hinh thanh cho tre tinh each linh holj.t, vui ve, th6i quen gifr yen l?ng
Va t�p trung, chi tien thu Va long tir tin, khong SQ' kh6 khan, thich giao tiep
xa h(>i, biet each trao dcli, thao lu�n... Neu nhtr khong boi dtr&ng cho tre
nhfrng phfim chat trU tu nay, vi�c d?y tre nh�n biet m?t chfr va d9c higu
s&m chac chan se that b?i. Th�m chi, c6 thg n6i rAng, thanh cong hay that
b?i cua vi�c d?y tre nh�n biet m?t chfr la m9t trong nhfrng thtr&c do dg
danh gia nhfrng net phfim chat, tinh each cua tre la tot hay xau.

D�y tre nh�n bie't m;)t chtr sO-m c'an

tranh hai khuynh hll'6-ng

Tre h9c n6i, h9c nh�n biet cac do v�t cling luc v6i. vi�c nh�n biet m?t
chfr Va dQC higu, dong th(ri nam vfrng hai Cong Cl}. ngon ngfr la hi�n ttrQ'Ilg
tnr&c nay chtra tirng c6. Ban than n6 cung phai can t6i. m9t qua trinh dg tr&
nen thanh thvc va hoan thi�n hon. Xa h(>i cung can thCri gian dg tuyen
truyen, higu ro va thich frng v6i. n6. Hi�n nay, ca hai qua trinh nay deu dang
& vao giai dolj.n phat trign nhanh, chung c6 thg anh htr&ng, thuc dfiy va h6
trQ' l�n nhau dg d?t dtrQ'C nhfrng btr&c tien nhanh hon.

C6 nhfrng ngrrCri vira nghe n6i t6i. cvm tir "nh�n biet m?t chfr s&m" da
thay dau dau, b&i h9 cho rAng d6 la sir khai phat tri tu� m9t each phien
di�n, la vi�c mang them ganh n?ng h9c t�p cho cac em nho, la thai d9 xem
nhl;! vi�c boi dtr5ng phfim chat d?O dfrc, la hanh d(>ng pha holj.i sir phat
trign toan di�n cua tre ... Quan digm nay thi.rc sir chi la m9t thanh kien.
Th?m chi, m9t so ngu<'ri con cho rAng, nh?n biet chfr s61n se pha ho9i d9i
Ctrong Ve giao d\LC mam non. Th\fC ra, trong hai van ban phap lu?t "Quy
djnh ve cong tac giao d\LC mam non" va "Dieu l� quan ly cac tru<'>ng mam
non" do Uy ban Giao d\LC quoc gia ban hanh dii quy djnh rat r5 rang: "Cac
truang mam non nen coi cac tro choi la hinh thfrc ho9t d{ing CO" ban" Va "co
th� tuy theo tinh hinh th\fC te CUa tling truang mam non sap xep Va l\fa
ch9n n{ii dung Va phtrong phap giao d\LC phu hQ'P". Nhtr v?y, Nha ntr&c
hoan toan cho phep vi�c d9Y tre nh?n biet chfr s61n thong qua cac tro choi
trong CUQC song. Dong th<'ri, Uy ban Giao d\LC Quoc gia dii trao quyen t\l" do
trong khuon khb cho nhfrng ngtr<'ri lam cong tac giao d\LC mam non. Huong
ho vi�c d9y tre nh?n biet m�t chfr s61n do chung ta de Xtr&ng Ve CO" ban
khong can yeu cau hQC tren l&p, cho du la dtrQ"C th\fC hi�n (y cac truang
mam non di nfra cung c6 th� thoat ly khoi hinh th\rc d9Y va h9c go b6 tren
l&p.

Neu nhtr n6i rAng, khong drrgc phep cho tre tiep xuc v&i nhfrng n{ii
dung khong dtrQ"C de c?p too trong d9i Ctrong Ve giao d\LC mam non, thi vi�c
nhfrng em nh6 h9c dan piano, h9c ngo9i ngfr, di du ljch ntr&c ngoai, h9c
choi cO- vay, h9c nh?n biet cac mau sac va hinh khoi, h9c cac thao tac v&i
may tinh, h9c nh?n biet dong ho va don vi th<'ri gian, h9c ve so pi (:re), h9c
nh?n biet ban do, h9c ve cac loai hoa co ... deu nen cam het hay sao?

M�t khac, toi luon luon phan doi quan di�m tach r<'ri qua trinh khai
phat tri tu� v&i vi�c boi dtr5ng phil'.m chat d90 d\rc va tinh each cho con tre.
C6 ngtr<'ri luon cho rAng, d� c6 th� phat tri�n tri tu� cho tre m9t each day du
khong con qua coi tr9ng vi�c boi dtr5ng phil'.m chat d90 d\rc va tinh each.
Suy nghi nay th?t nham nhi! Nhfrng phil'.m chat d9o d\rc, tinh each cung
nhtr hanh vi tot d�p CUa con tre can phai dtrQ"C hinh thanh trong cac ho9t
d{ing th\fC ti�n cling cac tro choi phong phu va hfru ich. Neu xa r<'ri m\LC tieu
phat tri�n tri tu� thi nhfrng ho9t d{ing trong th\fc ti�n t\l" n6 c6 th� boi
dtr5ng nen phfim chat d90 d\rc va tinh each cho tre dtrQ"C hay khong? Doi
VOO tre, lao d{ing chinh la giao d\LC d90 dfrc Va giao d\LC tri tu� vi no CO th�
khien tre thong minh Va ho9t bat hon; d9y tre nh?n biet cfing la giao d\LC tri
tu� Va giao d\LC d90 dfrc vi thong qua vi�c nh?n biet m�t chfr Va dQC hi�U Se
giup tre boi dtr5ng nen tinh cil'.n th?n, chuyen tam, can m�n, thich d9c sach,
van minh, c6 chi tien thu, long t\l" tin, tinh each vui ve, long yeu thtrong, yeu
ghet ro rang. Day ch�ng phai la nhfrng S\f th?t dii hi�n hi�n qua ro roi hay
sao? Chung ta la nhfrng ngtr<'ri ung h{i ly lu?n phat tri�n toan di�n va hai
hoa, thong nhat gifra giao d\LC Ve dfrc, tri, th�, my Va lao d{ing.
 Quan digm sai lam cho r§.ng vi�c d?y tre nh�n biet chfr s61n la tr9ng
tam. Quan digm nay di.ra tren vi�c suy xet phien di�n VO tinh da "tigu h9c
hoa" vi�c dl).y tre nh�n biet mi).t chfr, th�m chi n6 con d§:n t&i vi�c ep bu<}c
con tre phai h9c t�p, ket qua la phan tac dvng hoan toan. Nhfrng b�c cha
m� ap u niem hi v9ng mong con thanh tai m9t each mu quang thtr<'mg d� sa
da vao quan digm sai lam nay.

Nhfrng ngtrCri theo quan digm coi tr9ng vi�c d?y tre nh�n mi).t chfr
thtr<'mg c6 cac bigu hi�n chu yeu sau:

• Coi nh� vi�c lam phong phu va toan di�n dCri song tinh than cua con
tre, danh qua nhieu thCri gian cho vi�c d?y con nh�n biet chfrva d9c
higu.

"Phtrong an 0 tuBi" bao gi(r ciing nhan ml).nh t&i vi�c boi dtr6ng tren
nhieu phtrong di�n, giao dvc tuy theo di).c digm cua tiing em nh6, vi the da
xay di.mg nen 15 phtrong di�n giao dvc cung hon 100 hol).t d<}ng giao dvc
thi.rc ti�n mang tinh tham khao. Neu b?n khong lam phong phu nhfrng cam
nh�n trong CUQC song CUa con tre ttr nhieu phtrong di�n khac nhau, ma chi
t�p trung vao m9t vi�c duy nhat la d?y con nh�n biet mi).t chfr thi khong
nhfrng bl).n dang pha hol).i S\f phat trign toan di�n CUa con ma nhfrng gi bl).n
dang co gang lam ciing khong mang l?i ket qua gi. Con ngtrCri thieu di
nhfrng cam nh�n trong CUQC song, chac chan vi�c dQC sach CUa hQ Se khong
c6 chat ltrQ"Ilg. Vi�c d?y con tre nh�n biet mi).t chfr khong can tieu ton qua
nhieu thCri gian, m6i ngay chi can d?y m<}t, hai Ian, m6i Ian d?y trong vai
phut hoi).c mtrCri phut la du. Dieu quan tr9ng la can phai kien tri d?y trong
thCri gian dai vi vi�c boi dtr6ng nen th6i quen hanh vi khong thg bi gian
do?n du chi m9t ngay.

• Quan tr9ng toe d9 va so ltrQ"Ilg m9t each thai qua, cho r§.ng nh�n biet
nhieu chfr trong m9t thCri gian ngan la thong minh s61n. Day la m9t
quan digm hoan toan sai lam!

Thi.re ra, doi VOO tre, neu chung dtrQ"C song trong moi trtremg tot nhat thi
vi�c nh�n biet mi).t chfr doi v&i tre la m<}t vi�c rat d6i nh� nhang. N6 ciing
binh thtr<'mg nhtr vi�c m9t drra tre hai, ba tu6i nh�n biet nhieu do v�t cung
nhieu gtrong mi).t ngtrCri khac nhau. Vi the, neu chi don thuan theo du6i toe
d<} va so ltrQ"Ilg thi ban than n6 khong mang nhieu y nghia. Chi nhfrng dfra
tre CO m<}t C<Y thg khoe ml).nh, linh hol).t, CO nhfrng th6i quen Va tinh each
tot, c6 nhieu niem dam me khac nhau, c6 nhfrng s& trtr<'mg va ca tinh
khong giong mQi ngtrCri dCing thCri l:,li thich ttr duy, hie'u hQC va ham dQC
sach m&i dtrgc coi la nhling d\ra tre thong minh s&rn. Tom l?i, nhling to
chat CO' ban trU tu Se la nhfulg b?c thang cho S\r phat trign day du va thanh
cong trong ttrO'llg lai cua tre.

C6 ngtrCri l?i n6i, ne'u d?y tre nh?n bie't chfr, khi vao tigu hQc tre se
khong chu y nghe giang va vi ph:,lm kY lu?t hQC t?p, vi the' n6 la tac nhan gay
h?i cho tre ve sau. Nhtrng trtr6ng hgp nay xay de'n v&i nhling d\ra tre chi
dtrQ"c hQc nh?n bie't mi).t chfr dO'll thuan vi chung khong c6 dtrQ"c si;r phat
trign toan di�n va can bAng. Ne'u m9t d\ra tre khong nhling gioi nh?n bie't
� � �c sa� ma �n �� � � hoi, �h � tifu �, hl� �h �
kY lu?t, lam vi�c luon c�n th?n va ti mi thi khi vao tigu hQC chac chan se la
m(lt hQc sinh xuat sac. N6 khong nhling la m(lt hQc sinh cham chu nghe
giang ma la hQC sinh c6 si;r ly giai thau dao va sau sac, tich ci;rc di).t cau hoi
nhat, thich dQC bai nhat, phat bigu y kie'n nhieu nhat va CO rat nhieu niem
dam me. Rat c6 thg n6 se tr& thanh m(lt trQ" thu nho cua thay co, m(lt l(rp
trn&ng gtrO'llg m�u dCing thCri luon la ngtrCri d�n dau trong cac ho:,lt d(lng
hfru ich khac. Do d6, chi dO'll thuan theo duBi toe d9 va so ltrQ'llg khong
phai la mi;tc tieu CUa giao di;tc ngay tlr giai do:,ln dau.

HO'll nfra, do dieu ki�n cua tl'rng gia dinh khac nhau, di).c digm cua cac
em cling khong giong nhau, th?m chi ca vi�c c6 hinh thanh nen si;r m�n cam
hay khong cling khac nhau, vi the' so ltrQ'llg chfr nh?n bie't dtrgc la bao
nhieu, s&rn hay mu9n theo le ti;r nhien cling khong thg giong nhau. Do d6,
SO ltrQ'llg chfr nh?n bie't dtrQ"C khong phai la tieu chu�n chu y@'u dg danh gia
si;r gioi hay kem cua tre nho. Vi�c d?y tre nh?n bie't mi).t chfr ngay tl'r giai
do:,ln dau khong can phai sap x@'p theo th{r ti;r, cling khong can danh gia cao
thap ma phai bie't rAng each nhin nh?n doi v(ri CUQC song cling niem dam
me nh?n bie't mi).t chfrva dQC sach con quan tr9ng hO'll ca so ltrQ'llg mi).t chfr
ma tre nh?n bie't dtrgc.

Bat bu(lc tre phai hQc t?p m(lt each may m6c va c\rng nhac, d?y tre m(lt
each dO'll di�u va kem thu vj se mang l?i cho tre cam giac nham chan. Ne'u
ap di;tng phtrO'llg phap nay vao vi�c d:,ly tre nh?n bie't chfr va dQC higu, chac
chan tre se tlr choi hQC, dCing thCri lam ngtrCri 16n that v9ng, cuoi cling se
khong mang l?i ke't qua. H?u qua la ca ngtr<'ri 16n va tre khong nhling khong
hoan thanh nhi�m V\l ma ban than tre do ghet chfr, ghet dQC sach khong
thay h\rng thu v&i vi�c hQC chfr nen hinh thanh tam ly "chan ghet hQC t?p".
 Vi the, chung ta khong thg ep bu9c tre phai nh�n biet chfr ma nen chu
tr9ng danh nhieu th(ri gian dg t?O ra moi trtrOng, lam tam gtrong mfiu m\fC,
ggi y va htr6ng dfin cho tre, cuon hut tre b�ng cac ho?t d<}ng va tro choi thu
vi, c6 vU va bigu dtrong tre dg boi dtr6ng tre tir nhieu phtrong di�n khac
nhau. Tuy m6i ngay chi ho?t d<}ng cung tre trong dam ba phut ngan ngui
nhtrng trtrCrC khi t?O hfrng thu nh�n biet chfr Va trtrCrC khi cung tre th\l'C
hi�n nh�n biet chfr, ngtrCri giao dvc can phai suy nghi, nghien cfru va chufin
bi day du ve m�t ttr ttr6ng, ly lu�n cung nhtr phtrong phap.

Tren the gi&i nay khong c6 S\f thu ho?Ch nao d� dang t&i mfrc chi can
v&i tay la lay drrgc. Tuy r�ng giao dvc ngay tir giai do?n dau la S\f nghi�p
dau ttr nho, thu lgi 16n song ve m�t ttr ttr6ng, nhfrng ngtrm giao dvc vfin
phai tiep nh�n ly lu�n cung nhfrng phtrong phap da dtrQ"C xay d\l'Ilg het SlrC
ti mi tir trong th\l'C ti�n. Neu bay gi<'r b?n khong nam lay n6 ma chi can ap
dQ.ng m<}t each h(ri hQ"t, sau nay tre 16n len khong CO dtrQ"C S\f phat trign ly
ttr6ng khien b?n khong hai long, thieu S\f giao ltrU tinh cam gifra hai theh�,
thay co giao phai t&i go cU-a gia dinh mong ''cau cfru"' khi ay b?n m&i co
gang va can mfin phan dau thi e r�ng cung dii qua mu9n mat roi! Qua trinh
phat trign CUa bat k)' S\f vi�c nao neu CO dtrQ"C btrCrC kh&i dau tot d�p thi coi
nhtr dii thanh cong m<}t nU-a. D?y tre nh�n biet chfr va d9c higu s&m bat
bu9c phai giai quyet van de ve phtrong phap va nh�n thfrc, dong th(ri can
tfch C\fC Va cfin th�n kich thfch niem dam me CUa con tre.

B9 sach "Phtrong an o tu6i" chi'.ra d\l'Ilg nhfrng ly lu�n m&i nhat ve giao
dvc s&m cho tre cung rat nhieu phtrong phap th\l'C thi. Vi dv, vi�c t?O d\l'Ilg
moi tru6ng cho phat trign tri tu� can phai c6 day du "m9t ban, ba tu, hai
ban do, m9t bang" ... C6 m9t so phv huynh xem xong cac n<}i dung cua
"Phtrong an O tu6i" nhtrng khong c6 S\f chufin bi m<}t each chu dao, cfin
th�, � g� � khfu m&i � � hfil � � M n�? Ck bp � �
xem phai lam nhtr the nao? Phtrong phap duy nhat la bat dau h9c tir dau,
bat dau th\l'C thi tir dau. Khong CO linh dan hay than dtrQ"C nao l?i CO Cong
hi�u ngay l�p tfrc 6- tre. N6 can c6 S\f khai phat t6ng hQ"P, la ket qua cua
nhieu nhan to phat huy tac dvng cung luc (bao gom ca nhfrng anh htr6ng tir
S\f tu dtr6ng va nhan each cua ban than ngtrCri giao dvc). Ban than cha m�
chinh la nhan to quan tr9ng so m9t trong vi�c giao dvc s&m cho con tre.

T6m l?i, chung ta hoan toan c6 the th\fc hi�n drrgc vi�c giao dvc s&m
>

cho tre. Trai qua hon mtrCri nam tim higu trong th\l'C ti�n tir dong dao cac vi
phv huynh h9c sinh cung nhfrng nghien cfru sau sac cua gi&i nhan si trong
va ngoai Trung Quoc, vi�c giao di;tc s&rn & tre da btr&c dau hinh thanh nen
m9t h� thong ly lu?n va phtrong phap lu?n d9c dao. No la m9t btr&c d9t
pha l&n trong khoa h<;>c giao di;tc, la m9t moc m&i trong qua trinh phat trign
d9y va h<;>c nh?n biet chfr s&rn. Chung ta can nh?n thfrc no bKng m9t cai
nhin hoan toan mm, dong th<'ri gop phan ung h9 va hoan thi�n no bKng tat
ca long nhi�t tinh cua minh.

Ong Tir E>frc Giang - Pho Chu tich thtr0ng tri.rc kiem Tbng thtr k:Y Hi�p
h(ii nghien cfru Han ti.r Quoc te & Bae Kinh, Tbng bien t?p t9p chi "Van hoa
Han ti.r", Giam doc Trung tam nghien cfru va giao lrru van hoa Han ti.r Quoc
te cua Canada, da tirng viet: "Si.r tien b9 nhanh chong cua xa h(ii, S\f phat
trign Vtr<;>t b?c cua khoa h<;>c kY thu?t da bat dau khien chung ta nh?n thfrc
dtr<;rc rKng: Neu tre hai den ba tu6i khong nh?n biet dtr<;rc m�t chfr ciing
giong nhtr tre hai den ba tu6i khong biet noi chuy�n, do la bigu hi�n bat
thtr0ng cua giao di;tc. Chung ta tirng co quy dinh chi co h<;>c sinh tieu h<;>c
>

mm dtr<;rc d9y nh?n biet chfr co khac nao chung ta quy dinh chi co h<;>c sinh
tigu h<;>c m&i co thg noi? E>ay la con dtr0ng ngu ngoc di ngrr<;rc l9i quy lu?t
cua giao di;tc''. Nhfrng l(ri le nay th?t sac ben, nhtrng sac ben nhtr v?y m&i co
thg khien con ngtr<'ri phai suy nghi sau sac hon!

''Kinh nghi?m trong 30 nam dii. khien toi tin tu&ng sau sdc rdng, sv
phat triin tri tu? CUa hQC sinh dtr(YC quyet djnh b&i kha nang dQC hiiu tot."

Suhomlinski

''D9c sach lam nen nhan each cua con ngum. ''

Bacon

?
.....

EN DONG BO •

.....

NGON NG THfNH GIAC VA

.....

NGON NG THI GIAC •

 , ,

NHAN BIET THE GI

•

HOC NG T NHO •

Toan h9c la mon khoa h9c nen tang cho tat ca cac mon khoa h9c hi�n
d9i khac. Cho du theo h<;>c cac mon khoa h<;>c t\l" nhien hay khoa h<;>c xii hi;>i
di nfra cung khong thg tach khoi nen tang toan h<;>c, tat nhien m<;>i ho9t
di;>ng CUQC song thrr0ng nh�t CUa chung ta cfing khong thg thieu toan h<;>c.

Trong qua trinh con ngrrCri nghien c\ru the gi&i khach quan cung nhrr
nh�n th\rc cac hinh th\rc khong gian, toan h<;>c vira c6 vai tro nang cao t&i
m\rc toi da kha nang tU" duy tri'ru tl.l"<;>ng va kha nang trr&ng trr<;>ng khong
gian cua con ngrrCri vira la chia kh6a dg khai sang va phat trign tri tu�, g6p
phan boi drr5ng nen tinh hieu k)r, S\f chuyen tam Va say me nghien Clru CUa
.
con ngrr01..
'

N6i t6m l9i, toan h<;>c c6 y nghia VO cung to 16n va sau sac v&i S\f phat
trign day du trong trrong lai cua tre.

Trong cac ho9t di;>ng tim higu, nghien c\ru va sang t90 the gi&i m&i cua
minh, con ngrr(ri can nh�n thfrc dU"Q"C nhfrng th{r thUQC Ve V�t chat Va
nhfrng th\r thui;>c ve tinh than. Tat ca nhfrng th\r nay deu c6 thg dong dem,
c6 thg djnh lrr<;>ng, c6 thg phan chia, cung c6 thg h<;rp nhat va c6 thg tinh
toan, vi the, con ngrrCri bat bui;>c phai h<;>c so h<;>c va phrrong phap tinh toan.

Ban than so cung mang tinh triru trr<;>ng. Khi chung ta n6i "3 " nhrmg
th\l"C ra Chung ta khong thg nhin thay hay SCr thay C\l thg "3'' la cai gi, ma no
chi tat Ca nhfrng S\f V�t khac nhau tren the gi(ri nay CO ''3 Cai'', vi the no la
m9t khai ni�m dtrQ'C rut ra tir S\l' triru ttrgng. Do d6, c6 ngtrCri n6i, kha nang
ttr duy trt'ru ttrQ'Ilg CUa tre nho neu khong dtrQ'C phat trign thi Se khong thg
hQC dtrQ'C SO hQC Va cac phtrong phap tinh toan.

Giao d\lC ngay tir giai dolj.n dau thira nh�n tinh triru ttrgng cua so h9c
dong thm cung thira nh�n kha nang ttr duy triru ttrgng cua tre nh6 chtra
phat trign hoi).c phat trign rat kem, nhtrng chung toi v§:n cho r§.ng can phai
dlj.y tre nh6 nh�n biet ve so h9c cung cac phtrong phap tinh toan ngay tir
khi con nh6 b<'ri nhfrng nguyen nhan sau:

Th{r nhat, nhfrng th{r trt'ru ttrQ'Ilg deu dtrQ'C due rut Va triru ttrQ'Ilg h6a
tren CO' s& cua nhfrng S\l' v�t C\l thg. Chung ta tiep xUC nhieu v&i SO h9c va
djnh ltrQ'Ilg CUa CaC S\f V�t C\l thg Se CO thg nh�n thfrc dtrQ'C mQt con SO mang
tinh trt'ru trrgng. Vi d\l nhtr, con ngtrCri khong ngirng nh�n th\rc r§.ng, c6 3
qua tao, 3 qua b6ng da, 3 chiec but, 3 quygn sach, 3 gian nha, 3 ch�u hoa, 3
doi giay, 3 Ian vb tay, 3 chu ct'ru non dang bu sfra... Nhtr the, t\l' nhien con
ngtrCri se dan nh�n th\rc dtrgc con so 3. Vi�c dll.Y tre nh6 nh�n biet so s61n
chinh la qua trinh bat dau tir khi tre nho nh�n thfrc nhfrng S\l' V�t C\l thg Va
tirng btr&c nh�n th\rc nhfrng S\f V�t trt'ru trrgng. N6 la m9t trong nhfrng n9i
dung CUa giao d\lC CO' s& ma tre nho hoan toan CO thg tiep nh�n Va can dtrQ'C
tiep nh�n, neu khong dg den SaU nay Se tr& nen qua mUQn.

Th\r hai, toi cho r§.ng ttr duy triru trrgng cua tre khong phai la cha sau
khi tre len nam, sau tu6i se t\l' nhien xuat hi�n. Cang s61n tiep xuc v&i cac
khai ni�m Ve SO hQC, Ve khong gian Va th(ri gian cang c6 1Q'i cho S\l' phat
trign cua ttr duy triru ttrgng, neu khong chung se tr& thanh nhfrng can tr&
l&n tren con dtr<'rng phat trign ttr duy triru ttrgng cua tre. Trong khi dll.Y tre
nh�n biet SO hQC, cfing can nhan mlj.nh giao d\lC phai thuc d�y phat trign ma
khong cha t&i khi thanh th\lC roi mm giao d\lC.

Th{r ba, tre nh6 c6 nang l\fC linh h9i rat di).c bi�t. Nhfrng th\r triru ttrgng
qua th�t rat kh6 ly giai, the nhtrng kha nang linh h9i thong qua cac tinh
huong C\l thg, kha nang ghi nha thong qua an ttrQ'Ilg cung kha nang tim
higu khong l\fa ch9n cua tre nh6 ch�ng phai rat mlj.nh sao? Khi bo cau
thang, chung c6 thg dem tirng btr&c tirng btr&c, dem nhieu roi t\l' chung se
biet cau thang c6 tat ca bao nhieu b�c; chung quan sat ong n9i mua do m9t
each may m6c, thay r§.ng hai XU mua dtrQ'C mQt que kem. Hai XU la mQt S\l'
v�t th�t trt'ru ttrgng biet bao! Chung khong thg nhin thay dtrQ'C. Cai ma
chung nhin thay dtrQ'C la mQt hoij_c hai ta giay, song CUOi cung tre v§:n CO thg
nh�n th\rc dl.l'Q'C hai XU la bao nhieu. Do d6, d\fa vao kha nang nh�n th\rc
the gi&i rieng CUa tre nho, hoan toan CO thg di tir S\f ghi nh(r m{jt each may
moc tien t&i tirng bl.l'CrC linh h{ji SO Va hinh, bl.l'CrC vao hQC cac phl.l'ong phap
tinh toan.

Vi�c h9c ngon ngfr bat dau tir kha nang ghi nh& thong qua an tl.l'QTig,
vi�c nh�n th\rc so h9c cung bat bu{>c phai nhl.l' v�y.

Th{r tl.l', chi can xU ly tot nhfrng S\f V�t khong ly giai dl.l'Q"C cfing CO thg
kich thfch S\f hrmg phan tQt dQ CUa tre nho, vi tre luon luon CO an tl.l'QTig sau
sac doi v&i nhfrng S\f V�t ma chung say me.

Nhfrng ho9t d{>ng dem, dem to, nh�n biet cac con so, xem cac hinh, do
kich thl.l'CrC, can n�ng nh�, hQC tfnh toan... deu CO thg dl.l'Q"C tro chcri hoa, ket
hQ'P h9c t�p v&i vui chcri. Vi the, tre khong nhfrng c6 thg h9c ma con h9c rat
tot trong S\f hrmg phan. Nh(r nh�n biet SO hQC - qua trinh ren luy�n tl.l' duy,
tre se ngay cang thong minh hon.

Nhfrng em nho thong minh s(rrn da dl.l'Q"C tiep nh�n nen giao dl,lC chat
11.l'QTig ngay tlr luc 0 tu6i, t&i khi len nam ho�C sau tu6i thl.l'Crng CO dl.l'Q"C S\f
phat trign VU'Q°t b�c, kha nang nh�n biet toan h9c cua cac em thl.l'<'rng VU'Q°t
xa so v&i kha nang nh�n biet van h9c.

Rat nhieu em thong minh s&m nh<'r dl.l'Q"c boi dl.l'6ng theo nhfrng
phl.l'ong phap trong "Phl.l'ong an o tu6i" c6 digm chung la, len 5 tu6i cac em
da CO thg giai dl.l'Q"C nhfrng bai toan CUa l{rp 4, l{rp 5 nhrmg kha nang viet
van cua cac em thl.l'<'rng kem hon so v&i cac em h9c sinh l(rp 4, l(rp 5.
Nguyen nhan do tir nho cac em dl.l'Q"C tiep nh�n phl.l'ong phap d9y toan h9c
dung dan, chung don thuan la nhfrng ho9t d{>ng mang tinh tro chcri nen cac
em d� dang tiep nh�n; nhrmg kha nang d9c higu va viet van thi l9i khac, do
chiu S\f h9n che tir cac nhan to nhl.l' dQ tu6i, higu biet con h9n che, kinh
nghi�m xii h{ji con it, nang l\fC cam nh�n CUQC song con kem ... nen tre phat
trign tl.l'ong doi ch�m.

Tom l9i, vi�c d9y tre nho nh�n biet toan h9c s&m la bat bu{>c, chung ta
hoan toan c6 thg th\fC hi�n dl.l'Q"C. Ngl.l'<'ri l&n chung ta can tin tl.l'<'mg va drm
tre lam quen v&i toan h9c triru tl.l'QTig.

V�y, chung ta phai d9y tre nh�n biet so h9c va hinh h9c nhl.l' the nao?
Tat nhien, chung ta vfin phan doi each d9y va h9c go b6 c\rng nhac & tnr<'rng
dong th(ri de XU'Ong phtrong phap d?y long ghep vao trong CUQC song Va cac
tro choi.. No dtrgc bigu hi�n cv thg nhtr sau:

• Sau khi tre biet di, biet choi., biet nh�n biet do v�t va biet noi, nen
thtr<'>ng xuyen d?y tre dem do v�t, vi dv, d?y tre om tt'tng ngtrm m9t
trong gia dinh roi dem xem nha co tat ca bao nhieu ngtrm; dg tre cam
va dem tt'tng qua tao; khi tre leo cau thang, d?y tre dem tt'tng btr&c; khi
di pho choi., d?y tre ch?y t&i om lay tt'tng cai cay va dem ... Cfr nhtr v�y,
t&i khi dtrgc khoang ba tu&i, tre co thg nam rat ro trong nha co bao
nhieu bong den, CO may chiec gitrOng, may canh Ctfa, may chiec noi,
may bon hoa, may chiec ban, may chiec ghe, may doi dua, tren 0 crra s&
co may mieng kinh, m9t ban tay co may ngon tay, hai ban tay co may
ngon tay, ba ngtrm co may cai tai... Nh(r do, tre se dan hinh thanh nen
quan ni�m the gi&i do sot& hgp t?o thanh. Chung ta th\fc hi�n bAng
each nay Se t?O an ttrgng m?nh cho tre hon la dg t&i khi tre 16n mm
d?y tre tiep thu.

Khi h<;>c dem do v�t, tre can phai tien hanh dong thm mi�ng dem, mat
nhin, tay ho?t d9ng, sau khi dem xong noi xem t&ng so co bao nhieu. Luc
m&i bat dau h<;>c can c& vU tre bat chtr&c ngtrm 16n giong nhtr v�t con h<;>c
.
no1 V?Y·
' '

• Cung v&i vi�c d?y tre h<;>c dem nhieu do v�t, hay d?y tre thtr<'>ng xuyen
SO sanh (tat nhien la VOO nhfulg S\f V�t CO S\f khac bi�t ro rang) cac V�t
thg v&i nhau, so sanh ve 16n - nh6, dai - ngan, cao - thap, beo - gay, tho
- nh�n, day - m6ng, r9ng - h�p, xa - gan... nhac do v�t xem ni).ng hay
nh�, phan bi�t phai - trai, tren - dtr&i, quan sat tru&c - sau, d?y tre
dem theo kha nang tiep thu cua chung.

Sau khi tre dtrgc hai tu&i, thtr<'>ng xuyen dung phan hoi).c but mau ve
cac hinh thg cho tre xem, d?y tre nh�n biet hinh vuong, hinh tron, hinh tam
giac, hinh chfr nh�t, hinh thang, hinh qu?t, hinh ban nguy�t, hinh binh
hanh, hinh h9p chfr nh�t, khoi cau, khoi trv... Can Clr vao h\rng thu cling
kha nang tiep thu cua tre, co thg tang giam, dieu chinh d9 nong sau trong
n9i dung h<;>c, th�m chi co thg d?y tre nh�n biet digm, mi).t, dtr<'>ng, khoi.

Khi dg tre quan sat cac v�t thg, can thtr<'>ng xuyen h6i tre nhiing do v�t
nao trong nha co hinh gi, nhiing v�t nao co hinh vuong, v�t nao co hinh tam
giac... Tre ba tu&i co thg phan bi�t rat ro qua bong hinh tron, qua tr\rng ga
hinh bau dvc...
 • Thl.l'bng xuyen bay do v�t tren m�t ban va dem nhl.l' m9t tro choi. C6
th� SIT dvng quan CCr vay, CCr tl.l'6ng, h?t d�u, nap binh, h9p diem... Vi
dv:

Dong nao nhieu, dong nao it;

Ch6 nay c6 bao nhieu;

M� d�t 3 quan (mau trang), con ciing d�t 3 quan (mau den) ...

M� d�t 5 manh giay hong, con d�t 5 manh giay xanh Ien tren...

M� d�t 2 quan mau trang trn&c, roi I?i d�t 3 quan mau den, con dem
xem c6 tat ca bao nhieu quan...

Xem ai c6 th� xep dl.l'Q"C bao nhieu: m� d�t 1 quan, con d�t 2 quan, t6ng
c9ng c6 bao nhieu quan...

Dung cac quan ca vay xep thanh hinh vuong, d� tre dem xem m6i C?nh
hinh vuong CO bao nhieu quan CCr, t6ng CQng CO bao nhieu quan CCr...

E>�t Ien ban m9t chu gau true va m9t chu ch6 do choi, roi d� tre t�p chia
k�o cho chung, m6i chu m9t chiec k�o, m6i chu hai chiec k�o ...

Go Ien ban hai Ian va bao tre n6i 2, go Ien ba Ian yeu cau tre n6i 3, go 4
Ian de nghj tre n6i 4 ...

• Thl.l'bng xuyen d?y tre chia do v�t. Vi dv, khi ca nha an tao, trn&c tien
hay yeu cau tre dem xem c6 may qua tao, trong nha c6 may ngl.l'Cri, chia
cho m6i ngl.l'Cri m9t qua. Cung v&i phl.l'ong phap ay, yeu cau tre chia
k�o, m6i ngl.l'Cri 1 cai; chia d�u ph(>ng, m6i ngl.l'Cri 3 h?t; chia h?t dl.l'a,
m6i ngl.l'Cri 4 h?t ...

• D?y tre vira dem vira phan Io?i, xay d\lTig khai ni�m ve cvm so va t6
hQ'P

Vi dv, d?y tre phan bi�t nap Ion, trn&c tien se phan bi�t theo kich thl.l'&c
I6n hay nh6, dem xem Io?i I6n c6 bao nhieu, Io?i nh6 c6 bao nhieu; phan
bi�t theo mau sac, dem xem mau do c6 bao nhieu, mau trang c6 bao nhieu,
mau xam den c6 bao nhieu. Ngoai ra, con c6 th� phan Io?i theo tt'tng Io?i, vi
dv, Io?i nap 4 I6 c6 bao nhieu, Io?i nap 2 I6 c6 bao nhieu. Tl.l'ong ti.r nhl.l' v�y
d9y tre each sil.p xe'p d'O chcri va tranh anh.

Ho�c cung c6 the phan bi�t cac vien da CUQi, chia chung thanh 3 mau
>

tril.ng, vang va xanh sau d6 de'm xem m6i 109i c6 bao nhieu vien, t6ng c9ng
c6 bao nhieu vien da cu(>i.

• Thl.l'bng xuyen xem tranh va h9c de'm. Vi dv, khi ngil.m m9t bfrc tranh,
cha m� c6 th� d9y tre each ngil.m tranh tt'r tren xuong dl.l'&i, tt'r trai sang
phai. Vi dv, day la m9t bfrc tranh ve trubng mfiu giao, v?y trl.l'&c tien
hay quan sat phia ben tren bfrc tranh. C6 m9t toa nha hai tang cling
m9t la ccl- do 5 sao vang bay phap ph&i tren n6c nha. Phia ben trai cua
ngoi nha c6 5 cai cay, phia ben phai cung c6 2 cai cay, tong c9ng la 7
>

cay. Phia sau ngoi nha la m9t ng9n nui ...

Tie'p theo se quan sat ben dl.l'&i bfrc tranh, c6 1 gian hoa v&i 8 bong hoa
dang n&. C6 2 biitn nho dang tl.l'&i nl.l'&c cho hoa, m6i biitn cam 1 chie'c binh
phun nl.l'&c, t6ng c9ng c6 2 binh phun nl.l'&c.

Sau d6, quan sat ben trai cua bfrc tranh. C6 1 tam bi�n ghi khfiu hi�u v&i
5 chfr l&n ''Xin chao cac biitn nho", phia tru&c cau khfiu hi�u c6 1 co giao
cling 3 biitn nho dang l@ phep chao co.

Tren san trl.l'bng, nilm & phia ben phai cua bfrc tranh, c6 4 biitn nho
dang da b6ng, 2 biitn nho dang chcri dlia tren cau thang trugt, 3 biitn nho
dang nghich xich du. Yeu cau tre de'm xem tren bfrc tranh c6 tat ca bao
nhieu biitn nho cling v&i 1 co giao, tong c9ng c6 bao nhieu ngl.l'm.
>

• D9y tre ve thfr ti;r cua cac so va tim so thfr ti;r. Xe'p d'O chcri thanh tt'rng
hang ngay ngil.n, sau d6 d9y cho tre bie't hang thfr nhat, dfrng thfr nhat,
dfrng thfr hai, dfrng thfr ba, dfrng thfr tl.l'; hang thfr hai, dfrng thfr nhat,
dfrng thfr hai, dfrng thfr ba, dfrng thfr tl.l'... Sau d6 yeu cau tre lay cho m�
"v?t dfrng thfr ba cua hang thfr nhat''' ''dfrng thfr nhat cua hang thfr
hai'', ''d6i vi tri cua chu vit dfrng thfr hai cua hang thfr nhat v&i chu ch6
dfrng thfr tl.l' cua hang thfr hai"...

• Thl.l'bng xuyen dl.l'a tre t&i rii\p chie'u phim xem nhfrng b9 phim hay ltjch
danh cho thie'u nhi ho�c drm tre di xem nhfrng bu6i bi�u di@n van ngh�
thie'u nhi, tru&c tien giang giai cho tre ve vi tri ch6 ng'Oi, cho tre nh?n
bie't ve vao, sau d6 khuye'n khich tre drm ngl.l'OO l&n di tim ch6 ng'Oi.
 • Cung tre choi. tro d?p tay. Vi dv, khi tre n6i ''c{ing vao la 9" va gia len 5
ng6n tay, bo dong thCri cung n6i ''c{ing vao la 8" va gia len 4 ng6n tay
roi l?p tfrc ket lu?n tre da thang, bo da thua, tre dtrQ"C d?p vao long ban
tay bo m{it cai. Day chinh la tro choi. d?p tay.

Ho�c tre n6i "trir di con 1" va gia len 3 ng6n tay, bo dong thCri cung n6i
"trir di con 2" va gia len 5 ng6n tay, nhtr v?y bo da thang, tre da thua, bo
dtrQ"C d?p vao long ban tay tre m{it cai.

• D;:ty tre biet each d9c va viet chfr so. Sau khi tre da btr&c dau nam dtrgc
cac con so tir 1- 10, c6 thg d;:ty tre biet each d9c va viet chfr so. Dg tre c6
thg say me h9c viet so va h9c th?t nhanh, c6 thg bien so;:tn thanh m{it
bai hat thieu nhi roi d;:ty tre hat va d9c, ket hgp kha nang ghi nh& thong
qua an ttrgng v&i kha nang ghi nh& thong qua hinh ttrgng cua tre:

so 1 giong vien phan biet viet

So 2 trong nhtr chu tjt dang boi.

So 3 giong nhtr cai tai biet nghe lCri

So 4 giong la cO- do bay phap ph&i

So 5 giong chiec m6c cau c6 m{it net ngang tren dau

So 6 giong nhtr qua le c6 cuong cong cong

So 7 nhtr chiec g?y biet di tren dtr<'>-ng

So 8 ay la cu ca rot to th?t to

so 9 la so 6 viet ngrrgc day thoi

So 10 la vien phan c6 them m{it cai dau tron

• D;:ty tre hat, d9c va viet theo bai tho-, t&i khi dtrQ"C ba ho�c bon tubi tre
se biet d9c va viet cac chfr so.

• SU- dvng cac dvng cv h9c t?p d;:ty tre phan chia, t6 hgp cac so va lam cac
phep tinh

Vi dv, bo mli) c6 thg d�t 5 que diem & tren ban roi d;:ty tre dem t6ng c{ing
c6 5 que diem, sau d6 g?t m()t que diem sang m()t ben, yeu c'iiu tre de'm m6i
ben c6 bao nhieu que diem, t6ng c()ng hai ben c6 bao nhieu que diem; tie'p
theo l?i g?t them m()t que nfra sang m()t ben l�p l?i yeu c'iiu tre de'm so diem
& mi'ii ben va t6ng so diem & ca hai ben la bao nhieu que ... C{r nhtr v�y dg
tre vira ch<ri vira h<;>c vira tinh toan, tre se c6 thg h<;>c dtrgc cac phep c()ng
trir trong ph?m vi 5 va se hieu dtrgc: 5 - 1 = 4, 4 + 1 = 5; 5 - 2 = 3, 3+ 2 = 5;
>

5 - 3 = 2; 2 + 3 = 5; 5 - 4 = 1, 1 + 4 = 5.

Sau khi tre da nam vfrng each phan chia, t6 hgp so cung cac phep tinh
c()ng trir trong ph?m vi 5, c6 thg ap dl,lng phtrong phap ttrong t\l' dg d?y cac
con so trong ph?m vi 10. C6 thg SIT dl,lng may de'm, may tinh hay cac do v�t
khac dg d?y tre. Khi bat d'iiu d?y tre h<;>c tinh toan c'iin phai SIT dl,lng cac do
v�t th�t, c6 thg SIT dl,lng nhfrng bfrc tranh c6 cung mau sac roi d�t cac chfr
SO Cr ben C?nh dg th\l'C hi�n phep tinh, nhtr v�y tre Se d� dang tie'p thu hon.

Vt'ra kg chuy�n vira d?y tre h<;>c lam phep tinh. Vi d\l, ml;! kg cho tre
nghe: "Nhan ngay Quoc te'Thie'u nhi bo mua cho... (ten cua tre) m()t qua
khi c'iiu, ml;! l?i mua them cho... (ten cua tre) m()t qua khi c'iiu nfra, con thIT
n6i xem con c6 may qua khi c'iiu nao ?"' vira n6i vira vie't cong thfrc tinh cua
hai qua khi c'iiu: 1+ 1= 2, roi yeu c'iiu tre vie't l?i 1 + 1 = 2.

Sau d6, c6 thg tie'p t\lC m& r()ng cau chuy�n: ... (ten cua tre) t&i cong
vien ch<ri, vui qua... (ten cua tre) tha hai qua khi c'iiu bay len tr<'ri cao, khie'n
cac b?n nh6 xung quanh ctr<'ri vang, hoi tren tay cua ... (ten cua tre) con l?i
may qua khi c'iiu?"' vira n6i vira ve hinh anh hai qua khi c'iiu dang bay, hai
IDE;! con cung thao lu�n Va vie't ra Cong thfrc: 2 - 2 =0.

Thtrang xuyen t?O ra cac tro chO'i cung cac cau chuy�n hap d§:n VOO
nhfrng loai d9ng v�t, nhfrng tr�n chie'n dau dg lam thanh nhfrng de bai c6
tinh \mg dl,lng cao nhtr v�y tre ba, bon tu6i ciing c6 thg t\f minh ra de bai dg
tinh.

ve sau, khong chi nen them vao nhfrng de bai c6 tinh \mg dl,lng nhfrng
con so l&n hon, ma con c6 thg long ghep them cac phep tinh c9ng, trt'r,
nhan, chia cung vi�c v�n dl,lng bon quy tac tinh htin hgp. Th�m chi c6 thg
d?y tre nh�n bie't them ve phan so, so le, so am, cac dau ngo�c l&n, dau
ngo�c nh6, dau ngo�c vira h<;>c d?i so... hoan toan khong c'iin thie't phai h?n
,

che' S\f phat trign cua tre nh6. Sau khi cung co cac phep tinh c9ng trir trong
ph?m vi 10 cho tre m&i c6 thg tie'p t\lc d?y tre cac phep tinh c9ng trir so c6
hai chfr so, chu y them b6t cac so m9t each sinh d(>ng va hap d§:n.
 Yeu cau tre n6i m(lt cau hoan chinh va tt'tng bl.l'CrC v�n dv.ng ngon ngfr so
h9c. Vi dv., c6 thg nhin tranh va n6i: "6' day c6 6 qua tao va 3 qua le, m9t
qua tao ting v&i m(lt qua le. Ket qua la, so qua tao nhieu hon so qua le 3
qua, so qua le it hon so qua tao 3 qua".

Vi dv., khi lam cac phep tinh CQng trir, muon 3 + 7 =? c6 thg n6i: "Vi 3
v&i 7 hQ"P l9i thanh 10 nen 3 + 7 = 10" , muon 9 6 =? c6 thg n6i: ''Vi 6 v&i 3
-

hQ"P l9i thanh 9 nen 9 6 = 3 ". Neu kha nang tl.l' duy va ngon ngfr cua con
-

b9n phat trign tl.l'ong doi tot b9n c6 thg d9y chung n6i: "Vi 6 c(lng 3 bKng 9
nen 9 3 = 6" .
-

Ho�c cung c6 thg d9y tre higu dl.l'Q"C de bai va n6i: ''Con trai nam nay 5
tu6i, tu6i cua bo gap 6 Ian tu6i con, h6i bo nam nay bao nhieu tu6i?''

Trong khi h9c cac phep tinh lien quan t&i toan h9c, ngon ngfr bigu d9t
CUa tre Se ro rang, ch�t che, ngan g9n Va SUC tich hon; Sl;t" phat trign tl.l' duy
cua tre nh6 cung tot hon nhieu. Rat nhieu djnh nghia toan h9c can chinh
xac t&i tt'tng chfr.

• E>g tre h9c nhieu trong thvc ti�n vi thl;t"C ti�n se boi dl.l'6ng kha nang
toan h9c cua tre. Vi dv. nhl.l', khi tre chcri dong ho, d9y tre each nh�n
biet th<'ri gian; khi tre xem ljch, d9y tre each nh�n biet ngay thang; khi
tre doan nhi�t dQ, d9y tre biet ve nhi�t ke; khi tre nghjch thl.l'&c cuon,
d9y tre do d9 dai; khi tre nghjch can, d9y tre biet can can; khi mua do,
d9y tre nh�n biet tien giay; tinh toan xem tl.l'bng bao trong nha phai srr
dv.ng t&i bao nhieu vien g9ch; do di�n tich cua can phong; tinh toan
xem m6i thang phai tra bao nhieu tien thue nha; khi xem dong ho do
di�n, d9y tre tinh toan xem m6i thang phai tra bao nhieu tien di�n
nl.l'CrC... Chung ta can lam phong phu CUQC song toan h9c cua tre nh6,
tang them niem cam htlng doi v&i toan h9c cho tre, ren luy�n kha nang
tinh nhfim cua tre. Chi can tre c6 niem say me h9c t�p thi c6 thg tiep tv.c
d9y tre nhfrng nQi dung kh6 hon cho t&i khi tre CO thg tl;t" dQC dl.l'Q"C cac
cuon sach toan h9c danh cho thieu nhi, tl;t" biet ra de bai dg tinh ...

Neu tre khong c6 htlng thu h9c va nang Ive tiep thu cua tre khong d9t
thi tuy�t doi khong nen ep tre h9c theo kigu "nh6 m9 thuc l&n". Chi can dg
tre bl.l'Crc dau tiep xUC v(ri toan hQC cung cac phep tinh, CO thg nh�n biet
dl.l'Q"C cac so va hinh trong CUQC song la d9t yeu cau. Sau nay chung ta se tiep
tv.c thuc dfiy sv phat trign cua tre. Khong thg v9i vii mong mau ch6ng g�t
hai thanh cong, neu khong se gay phan tac dv.ng. Bat ci'.r vi�c gi tren the gian
nay d'eu c'll.n phai djnh hir6ng theo XU the', thuc dily phat trign Va thu�n theo
le t\f nhien m&i mong thu dirQ'c nhfrng thanh qua tot d!;!p.

• Tang c1r0ng ren luy�n kha nang tinh nhilm cho tre, tl).O CCY s<'r vfrng chac
cho vi�c tinh toan nhanh va chinh xac.

Trong d6, tr9ng tam la ren luy�n kY nang tinh nhilm cac phep tinh c{ing
trir trong ph11-m vi 10 cho tre nh6, c'll.n phai d11-t t&i trinh d9 chi c'll.n nhin hay
nghe thay hai con so bat kY d'eu c6 thg l�p tire th\fc hi�n phep c{ing, trir v&i
n6. Dir&i day xin dITQ'C gi&i thi�u m{it vai phircrng phap ren luy�n kY nang
tinh nhilm cho tre nh6:

- Tinh thong qua cac manh giay h9c tinh: l'll.n lirQ't ghi cac phep tinh
c{ing trir len cac manh giay, chia thanh timg b9 roi bu{ic chi).t 111-i. Khi SIT
di;tng nhfrng manh giay tinh dg luy�n kY nang tinh nhilm, ngirm 16n dira ra
manh giay va yeu c'll.u tre phai n6i ngay ke't qua (nhfrng phep tinh ghi len
giay da dirQ'C dinh kem <'r ph'll.n sau cua bai giang nay).

- E>9c khilu l�nh: ngirm 16n neu ra phep tinh roi yeu c'll.u n6i ke't qua, tre
tra Im cang nhanh cang tot. Vi di;t nhir, bo n6i ''3 + 7" tre tra Im "10''; bo n6i
" 7 4" tre n6i "3 " . Cung c6 thg thay dBi ngirm d11-y la giao vi en.
-

- Tinh qua thj giac: yeu c'll.u tre khi nhin thay phep tinh n6i ngay ke't
qua.
,

- Tinh theo tir the' cua tay: sau khi nghe xong d'e bai tre l�p tire dung cac
ng6n tay dg thg hi�n ke't qua phep tinh. Phircrng phap dung tay bigu thj cac
so nhir dirQ'c trinh bay <'r ben dir&i (tay trai hoi).c tay phai d'eu dirQ'c, day
dong thm cung la m{it bai t�p giup tay linh ho11-t, d'll.u 6c nhanh nh11-y):

So o: ng6n tay cai va ng6n tr6 khum 111-i thanh hinh so o, ba ng6n tay
con 111-i khep vao nhau t11-o thanh m{it nam dam r6ng.

So 1: gicr ng6n tr6, bon ng6n tay con 111-i khep chi).t vao nhau.

So 2: gicr ng6n tr6 va ng6n gifra, ba ng6n con 111-i khep chi).t vao nhau.

So 3: gicr ng6n tr6, ng6n gifra va ng6n ap ut, ng6n cai va ng6n ut ep vao
nhau di).t gifra long ban tay.

So 4: gicr 4 ng6n trir ng6n cai.

 So 5: gicr nam ng6n tay.

So 6: gicr ng6n cai va ng6n ut, g�p cong ba ng6n con ll;li.

So 7: gicr ng6n cai, ng6n tr6 va ng6n gifra chvm ch�t vao nhau, g�p cong
hai ng6n con ll;li.

So 8: dau ng6n cai va ng6n tr6 chvm vao nhau tl;l.O thanh m9t khoang
each 16n roi g�p cong ba ng6n con ll;li.

So 9: g�p cong ng6n tr6, khep ch�t bon ng6n con ll;li.

So 10: d�t ng6n gifra de len ng6n tr6 roi dufii th�ng hai ng6n, ba ng6n
con ll;li khep ch�t vao nhau.

- Thi lam phep tinh: viet len bang ho�c giay cac so tir 1-10. M(lt ngtr<'ri ra
de bai, hai ngtr<'ri con ll;li se thi lam phep tinh v&i nhau, ai dtra ra ket qua
dung trtr&c dtrQ"c 1 di�m. Khi tro chcri ket thuc t6ng ket ll;li xem ai dtrQ"C
nhieu di�m hem.

Dtr&i day la nhfrng manh giay da ghi cac phep tinh d� giup tre ren luy�n
kY nang tinh nh�m, tat ca dtrQ"C xep thanh 10 bQ. Nhfrng phep tinh trong
btr&c th\r nhat c6 th� yeu cau tre hoan thanh m6i b9 phep tinh trong 2
phut, nhfrng phep tinh trong btr&c th\r hai c6 th� keo dai them m9t chut
th<'ri gian cho tre.

BQ th\r nhat:

8-3= 5+4= 7+2= 10-4 =

5-2= 7-4= 3+5= 5-3=

9-1 = 5-4= 1 +3= 6-5=

4-1 = 5+2= 6+2= 2+5=

9-2= 4+5= 1 +2=

BQ th\r hai:
 1 + 3= 6+2= 9-5= 8-7=

2+8= 9-6= 3+4= 1 +7=

5+4= 7+2= 10 - 9 = 3+6=

5-2= 4+2= 3+6= 3-2=

9-4 = 2+7= 7+2=

BQ thfr ba:

10 - 5 = 5+4= 4-2= 2+3=

6-3= 1 +7= 1 +8= 9-5=

8-3= 4-3= 6+3= 8-0=

9+ 1 = 7+ 1 = 5-5=

BQ thfr tl.l':

9-5= 4+3= 6+1 = O+O=

10 - 3 = 9-5= 7-5= 1 +5=

1 +8= 10-0 = 6-5= 4+3=

9- 8 = 5+3= 4+3= 7+1 =

9 - 9= 8-3= 2+6=

B9 thfr nam:

6+ 1 = 8+2= 4+5= 6-5=

3+5= 4+6= 8-5= 9-3=

1 +8= 10 - 0 = 6-5= 8+2=

9-8 = 5+3= 3+4= 7+1 =

9-9= 8-3= 2+6=

B9 thfr sau:
 2()4=6 7 ( ) 3 = 10 7() 1 =6

4()5=9 7( )3=4 10 ( ) 9 = 1

8()2=6 10 ( ) 6 = 4 10 ( ) 8 = 2

8()7=1 3()6=9 3()3=0

9()3=6 0()4=4 8()8=0

9()8=1 3( )3=6 7()5=2

2()3=5

BQ thfr bay:

4-()=2 2 + ( } = 10 7+(}=7

3+(}=8 6-()=4 2+(}=7

2+(}=5 4+(}=4 1 +(}=7

3+(}=8 7+(}=9 9 + ( } = 10

3+(}=6 5+(}=4 8 + ( } = 10

1 +(}=4 3+(}=6 4+(}=8

5 + ( } = 10 1 +(}=7

B9 thfr tam:

9 - 5 - 2= 7+3-5= 10-7 + 3 =

6 + 2- 3 = 6-2+4= 3+5-3=

7+0+ 1 = 3 - 3 + 10 = 9-6-2=

6-2-3= 10 - 6 - 0 = 1 +8+1 =

4+3-5= 1 +5+2= 4 +6-9=

8-3-3 = 5+3+ 1 = 4-4-0=

8-5+2= 10 + 0 + 0 =
 B9 thfr chin:

2+6-5= 10-2- 3 = 2 + 5 + 2=

9-9+9= 7 + 2- 5 = 3+5+2=

9-5+3= 10- 8 + 1 = 3+4+0=

8-3+2= 5-4-0= 8-1 +3=

9-7-2 = 5+4-8= 9+0+0=

2 + 1 -3= 9-5-2 6+1 +2=

3+4-7= 9-3 + 1

B9 thfr mu<'ri:

6-4 + 1 = 4+2+2= 10- 1 - 5 =

2+4-3= 0+4+6= 10-3-4 =

7-6 + 4 = 4-3-0= 9-6+5=

10 - 0 + 4 9 - 3 -5 = 5+3-1 =

7-6 +9 3+6-3= 2+2+5=

10 - 3 - 4 = 1 +6-7= 3+3+4=

6-3 + 1 =

Dv-a tren C<Y s& tre da thanh th;:to vi�c tinh nhfim bAng mi�ng cac phep
tinh CQilg trir trong ph;:tm vi 10, neu tre CO thg h9c them Va b6t cac SO trong
ph;:tm vi 16n h<Yn 10, sau khi bigu di�n bAng v�t th�t nen d;:ty tre h9c thu9c
cac cau tinh nhfim dU'Q'C dua ra du&i day (khi tre da hat thanh th;:to cac bai
hat thieu nhi) dg tre c6 thg tien hanh tinh nhanh:
 9 2 11 9 3 12 9 4 13 9 5 14

9 6 15 9 7 16 9 8 17 9 9 18

8 3 11 8 4 12 8 5 13 8 6 14

8 7 15 8 8 16 7 6 13 7 7 14

74 11 7 5 12

6 5 11 6 6 12

Nhfulg cau tinh nhfim tren CO th� dtrQ'C V�n dl;lng m(>t each thanh th?O
vao trong cac phep tinh, vi dv:

9+8= 8+9= 7+4= 4+7=

16 - 9 = 12 - 4 = 17 - 8 = 11 -8=

5 + ( ) = 13 7 + ( ) = 16 6 + ( ) = 11

4 + ( ) = 12 18 - ( ) = 9 13 - ( ) = 6

14 - ( ) = 8 15 - ( ) = 7

Ngoai ra, trong qua trinh d?y tre lam quen v6i toan h9c s&rn, c6 th� d?y
trn&c cho tre biet phep tinh nhan bKng each long ghep vao trong cac tro
choi. Khi ay, chung se cam thay phep tinh nhan th�t v6 cung m6i me va hap
d§n, chung Se hi�U dtrQ'C ham y CUa phep tinh nhan rat nhanh.

Giao dvc s&rn cho tre la giao dvc chu tr9ng t6i S\f phat tri�n toan di�n
ve cac nhan to tri tu� va phi tri tu�. Cung v6i vi�c khai phat tri tu� cua tre
nho cling dong th<'ri phai chu tr9ng t6i vi�c boi dtr5ng cho tre nhling phfim
chat phi tri tu� nhtr chi tien thu, S\f chuyen tam lam vi�c, long t\f tin, kha
nang ki�m soat ban than, long t6n tr9ng thay c6 giao, tinh yeu thtrong doi
v(ri b?n be, tuan thu kY lu�t, chuyen can nghien cfru... Vi the, nhling drra tre
nay khi vao ti�u h9c du dii niim dtrQ'C kh6ng it kien thrrc ho�c chi nghe thay
c6 giao giang bai m9t Ian la dii hi�u nhtrng tuy�t doi kh6ng gay mat tr�t t\l'
trong l&p h9c. Chi can cac thay c6 giao gQ'i y m9t chut, chung se th� hi�n
long nhi�t tinh h<;>c t?p, c6 thg t\l' minh d<;>c higu, linh h{>i kien thfrc m{>t
each sau sac hon, tich C\l'C phat bigu y kien, xung phong giai cac bai t?p kh6.
Con ngl.l'Cri khong thg nh?n thfrc va linh h{>i dl.l'Q'C tat ca chi sau m{>t Ian h<;>c,
nhfulg h<;>c sinh da CO nen tang CO' Sa tl.l'ong doi tot khong chi thu dl.l'Q'C
nhieu dieu m&i me khi h<;>c cung m{>t lo;:ti giao trinh (vi dl,l, m{>t bai toan c6
nhieu each giai, VOn tlr V\fllg nam dl.l'Q'C cang them phong phu, chu�n xac;
tl.l' duy va tri tl.l'&ng tl.l'Q'Ilg cang them r{>ng m& va sau sac; cac kY nang va kY
xao cang them thanh thl,lc) ma con c6 thg kh£ng dinh r§.ng d6 la nhling la
cO- dau trong phong trao h<;>c t?p, c6 thg dl.l'a ra cau h6i, thao lu?n giai dap
thac mac, lam mfiu cho cac b;:tn khac, gay anh hl.l'ang tich C\l'C t&i cac b;:tn
khac trong l(rp, dong th<'ri con thuc d�y phong trao thi dua d;:ty va h<;>c. C6
nhieu nhling h<;>c sinh tigu h<;>c nhl.l' v?y ch£ng phai la m{>t vi�c dang vui
ml'rng cua nen giao dl,lC hay sao? Tren th\l'C te, nhling em nh6 thong minh
s&rn ma chung toi thl.1'0-ng xuyen quan tam, sau khi vao tigu h<;>c deu la
nhfulg h<;>c sinh xuat sac, th?m chi con tra thanh nhfulg tr<;>' thu dac l\l'C CUa
cac thay co giao. Vi v?y quan digm cho r§.ng nhling dfra tre tiep thu tri thfrc
m{>t each c6 h� thong, ngoan ngoiin biet nghe Im, ''thay bao gi tro lam nay"
m&i la nhling dfra tre d� d;:ty bao, ban than n6 la m9t quan digm giao d\lc c6
hu. Neu ap dl,lng quan digm nay vao giao dl,lc, chung ta khong thg boi
dl.l'5ng nen nhling nhan tai giau kha nang sang t;:to, thong minh xuat chung
hon ngl.l'Cri dl.l'Q'C.

Giao dl,lC s&rn cho tre la S\l' thong nhat gifra qua trinh phat trign tri tu�
va qua trinh tich luy tri thfrc. Quan digm cua chung ta la hai qua trinh nay
khong he mau thufin, doi l?p v&i nhau ma con tac d{>ng qua l;:ti Ifin nhau va
b6 sung l<;>'i ich cho nhau. Con ngl.l'Cri phat trign tri tu� cua minh trong qua
trinh tich luy tri thfrc; ngl.l'Q'C l;:ti, vi�c phat trign tri tu� se giup con ngl.l'Cri c6
dl.l'Q'C tri thfrc nhieu hon Va nhanh hon, dong th(ri biet each v?n dl,lng tri
thfrc m{jt each linh ho;:tt hon dg giai quyet cac van de trong th\l'C te. Vi the,
neu khong CO S\l' phoi h<;l'p hai hoa CUa ca hai qua trinh nay ma chi don
phl.l'ong phat trign m{>t qua trinh nao d6 se lam cho n6 tr& nen khong con
c6 y nghia.

Vi d\l, m{>t ngl.l'Cri cha di d6n con a tru0-ng mfiu giao, tren dl.1'0-ng ve nha
hai cha con vlra chai dua vl'ra tro chuy�n vui ve, cung nhau bat bl.l'&rn, bat
chuon chuon, bat chim bo cau nhrmg khong bat dl.l'Q'C con nao. V?y la gifra
hai cha con nay sinh cu{>c doi tho;:ti sau:

Cha: "Con c6 biet the nao la chim khong?"

 Con: ''Chim bo cau, chim se, chim en va nhfrng chu chim cong & trong
cac VU'On bach thu deu la chim l;l!"

Cha: "Dung roi con l;l, nhfrng loai v?t d6 deu la h9 nha chim, ntr&c ta c6
t&i may nghin lol).i chim, con khong kg het dtrQ'C dau! V?y bo h6i con nhe,
nhfrng con v?t nhtr the nao thi dtrgc g9i la chim?"

Con nghi m{>t lat roi tra l<'ri: ''Con biet roi bo l;l! Nhfrng con v?t biet bay
deu la chim."

Cha: "Con th?t biet suy nghi day! Chim bo cau la chim, v?y chuon
chuon va btrom btr&m c6 phai la chim khong con?"

Con nghi m{>t luc cam thay khong hgp ly lam, chuon chuon va btrom
btr&m trong ch£ng giong chim t�o nao! V?y la con ll).i n6i:

"Chim biet bay va biet keu, chuon chuon va btrom btr&m biet bay
nhtrng khong biet keu nen khong phai la chim l).!"

Cha: "Con suy nghi rat hay nhtrng ll).i sai mat roi! Ga trong va ga mai
biet keu nhtrng khong biet bay, v?y chung c6 phai la chim hay khong? Con
doi. vira biet bay Vl'ra biet keu v?y c6 phai la chim hay khong?"

Cuoi cung, bo n6i cho con biet ve hai di).c digm l&n cua loai chim, d6 la:
[1] Tren minh deu co long vii [2] Chim mai c6 thg de trfrng, v?y chim la loai
d{>ng v?t de trfrng.

Con vui lam, ll).i muon tiep t\LC h6i cha: v?y thi ga cling la chim, chim bo
cau cling la chim; con chuon chuon va btrom btr&m thi la gi l;l? Doi. khong
co long vU v?y doi. thu{>c lol).i nao l;l? ... The roi hai cha con Vl'ra di Vl'ra tim
bat btrCrm, lol).i au trung CUa con trung nay dtrQ'C gQi la sau rom...

C{r nhtr the, hai cha con thao lu?n VO cung soi n6i. Day cling chinh la
m9t bai h9c b6 ich c6 sir ket hgp hai hoa gifra tiep thu tri th\rc va phat trign
tri tu�. Trong qua trinh tre nh?n biet loai chim la loai c6 long vii va de trfrng
cung nhfrng kien thfrc Ve con trung, dong th(ri phat trign dtrQ'C ttr duy Va
ttr&ng ttrQ'Ilg nhtr phan lol).i, suy lu?n, so sanh, trim ttrQ'Ilg va bigu ttrQ'Ilg...
Them vao d6 la sir tang ctr<'>ng kha nang chu y, kha nang quan sat, ghi nh&,
boi dtr5ng long say me tim higu. NgtrQ'C ll).i, sau khi tre da nang cao tri tu�
CUa minh, no Se CO thg tiep thu dtrQ'C nhieu tri thfrc hon ma khong can thay
giao hl.l'Ong d§n, Se nhanh ch6ng biet dl.l'Q"C qua trinh tru6ng thanh CUa con
tritng tt'r trtlng roi bien thanh sau, c6 th� dl.l'a ra nhieu cau h6i va ghi nh&
nhieu kien thfrc hon...

Ngay nay, the gi&i cua chung ta dang & vao th<'ri dll.i ''bung n6 tri thfrc",
tri thfrc cua con ngl.l'Oi. luon luon thay d6i. Si.r keo dai tu6i th9 cua con
ngl.l'Oi. kem xa si.r tang len cua tri thfrc, chung ta lam sao c6 th� phan doi tre
tiep thu nhieu tri thfrc? Neu tt'r nh6 khong chju kh6 h9c t�p thi sao c6 dl.l'Q"C
nang Ii.re h9c t�p, trong tl.l'ong lai sao c6 th� tien bl.l'&c vao nhfrng tr�n tuyen
tien phong cua nen khoa h9c?

Tri thfrc ve toan h9c ciing c6 tam quan tr9ng nhl.l' v�y, neu khong ghi
nh& khai ni�m so am thi sao c6 th� tl.l'&ng tl.l'Q'Ilg ra m9t con so nh6 hon
khong Se bi�U dlj.t nhl.l' the nao, lam sao biet dl.l'Q"C thieu tien thi Se phai ghi
chep ra sao? Neu khong ghi nh& bang cw chl.l'ong thi sao c6 th� hi�u dl.l'Q"C
each tinh nhanh va don gian cua m9t lolj.t so nhl.l' nhau? Th�m chi ngay ca
chfr so ciing khong thu<}c thi sao c6 th� hi�u dl.l'Q"C r�ng m9i thfr tren the
gi&i nay deu c6 th� dem va c6 th� phan chia thanh cac phan? Vi v�y, trong
qua trinh l.l'O'IIl mam nhan tai c6 to chat cao, tiep thu tri thfrc va phat tri�n
tri tu� c6 vai tro quan tr9ng nhl.l' nhau. Dieu chung ta mong moi la S\f xuat
hi�n cua nhfrng cay dlj.i thv., nhfrng b�c thay cua toan th� nhan lolj.i.

''Tv nhien aii tg_o nen bi) niio con nguOi theo phu07!g thU:c sau: Trong
sau nam aau am, tre nho tiep nht7n thong tin v6i toe ai) thQt aang ngg_c
nhien ma khong he cdm thay ton nhieu sU:c lvc."

Glenn Do1•111an

''Hiiy lam cho tru<'mg hQc phu hQP v6i cac em chU: khong phdi bdt cac
em nhi aong phdi thich nghi v6i tru<'mg hQc''

Neil

''Mi)t thay giao toi chi biet truyen thv. chan ly, mi)t thay giao tot biet
dg_y hQC tro ph{zt hi�n ra chan [y."

Dodd Andes
 HOC NGO• •

M 9t ngl.l'm co thg nam viing m9t hay nhieu ngo9i ngtr, do cung la m9t
b9 ph?n cau thanh quan tr9ng trong ket cau tri tu� hgp ly cua m9t nhan tai
c6 to chat cao. H9c ngo9i ngfr khong chi la dg thich i'.mg v6i. the gi6i. hi�n
dl;li ngay nay (di).c bi�t la the gi6i. trong tl.l'ong lai khi nhan 109i da bl.l'&c sang
thekY 21) v6i. nhfrng yeu cau ve giao 11.l'U quoc te, trao deli ve h9c thu?t, dam
phan thl.l'ong m9i, hgp tac va c9nh tranh toan di�n ma con la dg khai phat
tri tu� cua ban than m6i con ngl.l'Cri, tang them von higu biet, mer r9ng tam
nhin dong th(ri CO thg h9c dl.l'Q'C each v?n dQ.ng nhfrng ngon ngfr Va phl.l'ong
thfrc tl.l' duy khac nhau dg suy xet cung m9t van de. Doi v6i. tre nh6 ma n6i,
chung ta c6 thg boi dl.l'6ng cho chung kha nang n6i ngo9i ngfr m9t each t\l'
nhien va thoai mai, bao gom ca nhfrng ph�m chat nhl.l' tro chuy�n giao tiep
cung ngl.l'Cri nl.1'6-C ngoai, vui Ve, linh ho9t, yen li)_ng Va het SlrC t?p trung, tich
C\l'C va t\l' tin ... Sau khi tre da biet chut it ngo9i ngfr con thg hi�n U'U the cua
minh trn&c mi).t ngl.l'Cri khac (bao gom ca ngl.l'Cri l&n). Th?m chi, trong long
tre se trao dang cam giac t\l' hao, khich l� chi tien thu cua tre tren m9i
phl.l'ong di�n.

Ngo9i ngfr (bat kg la ngo9i ngfr nao), xet den cung cung chi la m9t 109i
ngon ngfr, n6 la m9t h� thong ngon ngfr cung song song ton tl;li v6i. ngon
ngfr CUa chinh dan tQC minh (tfrc ngon ngfr IDE;! de), deu la Cong CIJ. CUa tl.l'
duy Va tri tl.l'&ng tl.l'Q'Ilg, la Cong Cl}. giao tiep. Khong nhfrng v?y, con ngl.l'm
con phai ffil.l'Q'Il no dg hfi trQ' kha nang quan sat, tang Cl.l'Ong tri nh& Va tich
luy tri thfrc. Vi the, neu con ngl.l'Cri nam viing them m9t ngon ngfr se nhl.l' c6
them m9t doi mat dg nhin ngam the gi6i., them m9t doi tai dg lang nghe the
gi6i. va them m9t b9 nao dg suy ng§m ve the gi6i.. Nhl.l' v?y, von kien thfrc
cua con ngl.l'Cri se r9ng 16n hon, phan \mg se nhanh nh?y hon, tri thfrc ve
CUQC song cung nhfmg dieu mat thay tai nghe trong CUQC song theo do Se
tang len gap b9i.

Do d6, vi�c h9c them m9t hay nhieu ngo?i ngfr la m9t vi�c 16n trong
cu9c d<'ri m6i con ngl.l'Cri nhrmg dong th<'ri d6 cung la m9t cong vi�c khong
he don gian! Cang la nhfmg vi�c 16n va kh6 cang can phai h9c tir s61n m&i
c6 thg ''bien 16n thanh nh6", "bien kh6 thanh d@" (tre se nam vfmg ngolj.i
ngfr m9t each rat d@ dang).

Tat ca nhfmg kinh nghi�m d?y va h9c ngo?i ngfr trong hang chvc nam
qua c6 thg tom g9n trong m9t cau: Du la h9c bat kg m9t mon ngo?i ngfr nao
di nfra con ngl.l'Cri cung can phai bat dau h9c tir nh6, bat dau tir vi�c h9c
nghe noi Va nh�n biet cac tir, hQC trong CUQC song, hQC trong giao tiep xii
h{li, h9c trong cac tro chcri, phai kien tri ''mrm dam tham lau" m&i mong d?t
dl.l'Q'C ket qua nhl.l' y.

Tre tir o 6 tutli dang & vao giai do?n ly tl.l'&ng nhat dg phat trign ngon
-

ngfr. Chung c6 m9t ban linh d�c bi�t trong vi�c mo ph6ng ngfr am, ngfr
di�u. Nhfmg em be vira m&i chao d<'ri khong he c6 ngon ngfr rieng, cac em
be SO' sinh (y khap cac nl.l'aC khi den VOO the gi&i nay deu cat chung IDQt
tieng khoc giong nhau, khong he mang chut dau an CUa am di�U dan tQC.
The nhrmg, chi hai ho�c ba nam sau, chung c6 thg nam vfmg ngfr am ngfr
di�U CUa dan tQC minh IDQt each C\l'C ki chu�n xac ho�C noi thfr ngon ngfr
mang d�m ban sac dia phl.l'ong, c6 thg mo ph6ng m9t each th�t tai tinh,
khong sai m9t ly va khong chut khiem khuyet nao. Neu cung luc tiep xuc
v&i ngon ngfr cua hai hay ba nl.l'&c, chung cung c6 thg bat chl.l'&c giong h�t
nhl.l'v�y.

Trong qua trinh linh h9i tri thfrc thong qua nhfmg tinh huong th\fc ti@n,
tre dii bigu hi�n kha nang nam vfmg va tich luy von tir V\l'Ilg dang nglj.c
nhien. Chi can lam phong phu nhfmg dieu mat thay tai nghe cung nhfmg
cam nh�n trong CUQC song CUa tre, VOn tir ngolj.i ngfr CUa chung Se tang len
rat nhanh. Vi dv, m9t dfra tre ba tutli c6 thg nam vfmg dl.l'Q"C khoang 1.000
tir V\l'Ilg, m6i nam con so ay l?i tang len nhanh ch6ng, t&i nam sau tu6i, tre
CO thg nam vfmg dl.l'Q'C hon 8.000 ttr V\filg.

Giong nhl.l' tieng IDE;! de, ngolj.i ngfr cung la m9t to chat CO' ban cua m9t
nhan tai. Ap dvng cac phl.l'ong phap giao dvc thong qua cac tro chcri trong
CUQC song giong nhl.l' khi d?y tre hQC am nhlj.C, hQC di dg bat dau d?y tre hQC
ngo9i ngfr se mang l9i nhfrng hi�u qua VO cung to 16n. Neu d9y ngo9i ngfr
cho tre nhrr truyen th\l mi;>t h� thong tri thirc, dQ"i t&i khi tre vao tigu h<;>c
ho�C trung h<;>c CO" SCr m&i bat dau d9y tre h<;>c Ve ngfr am, ngfr phap, Ur
V\ffig cung cac hinh thirc cau theo sach giao khoa, dieu d6 drrO"Ilg nhien se
di ngrr<;rc l9i quy lu�t boi drr6ng to chat CO" ban. Va ket qua la cong sire bo ra
nhieu ma hi�u qua thu l9i chKng bao nhieu, th�m chi la phi cong VO ich dg
roi ca dCri khong thoat khoi n6i u hoai ''ngo9i ngfr sao ma kh6 h<;>c"!

Chung ta thrr6ng thay nhfrng em h<;>c sinh trung h<;>c ca s<'r khi bat dau
h<;>c ngo9i ngfr tiep thu kha tot, nhrmg cang len 16-p cao, so em khong d9t
yeu cau cang nhieu. H9c hanh vat va kh6 s<'r suot nam, sau nam trCri, co
gang het minh dg vao drr<;rc trung h<;>c ph6 thong, c6 nhfrng em om giac ma
brr&c chan vao giang drr6ng d9i h<;>c ma ngay dem v§n phai mi�t mai ben
trang sach tiep tl,lc S\f nghi�p h<;>c t�p vat Va, tot nghi�p d9i h<;>c roi trinh dQ
ngo9i ngfr cua phan 16n cac em deu khong d9t yeu cau. Di'.rng trrr&c m�t
ngrrCri nrr&c ngoai, cac em danh thg hi�n minh la mi;>t ngrrCri vira ''cam" vira
"diec", d6 la S\f "cam diec ngo9i ngfr". Nhfrng thanh nien gioi ngo9i ngfr
th\l"C S\f ngoai nhfrng sinh vien tot nghi�p h� chinh quy khoa ngo9i ngfr ra,
so con l9i th�t nhrr la mua thu! S\l" lang phi 16n ve nhan l\fC, v�t l\fC va tinh
than nhrr v�y le nao khong rung len hoi chuong canh tinh nhfrng con ngrrCri
lam giao d\lc trong xii hi;>i chung ta?

"PhrrO"Ilg an o tu6i" khuyen khich d9y tre h<;>c ngo9i ngfr la dg nang cao
to chat ngo9i ngfr cua toan dan ti;>c, cling la dg nhfrng theh� con chau sau
nay cua chung ta giam b&t n6i kh6 h<;>c hanh.

V�y, cac gia dinh, cac trrr6ng m§u giao, tru6ng mam non nen d9y ngo9i
ngfr cho tre nhrr the nao? Can cir vao S\f khac nhau trong trinh di;> ngo9i
ngfr CUa ban than nhfrng ngrr(ri giao dl,lC, CO thg lva ch9n th\fC hi�n theo
nhfrng hinh thi'.rc d9y va h<;>c khac nhau sao cho c6 lQ"i nhat cho qua trinh
d§n <lat tre t&i v&i mi;>t the gi&i ngo9i ngfr hoan toan m&i 19.

Hinh thll-c thll- nhat: D�y ngo�i ngfr

trong mQi tinh huong

Hinh thirc d9y ngo9i ngfr nay yeu cau ca ph\l huynh l§n thay co phai c6
trinh di;> ngo9i ngfr trrO"Ilg doi cao, c6 thg sU- dl,lng ngo9i ngfr mi;>t each t\l"
nhien, bieu d9t ngfr nghia, tU" tU"6ng va tinh cam mi;>t each thanh th90, nhrr
>
v�y m&i c6 thg giup tre d� dang h9c ngo;:ti ngfr nhu h9c tieng m� de, h9c
m9t each nh� nhang va thoai mai, khong chut khiem khuyet; m&i c6 thg d;:tt
t&i trinh dQ d;:ty trong CUQC song, hQC trong tro choi., th\l'C hi�n "dan gay tai
trau", "mua dam tham lau'', khuyen khich tre dong thCri sIT d\lng hai ho�c
nhieu ngon ngfr & m9i luc m9i noi., tl'r d6 khien tre c6 thg mo phong, linh
h9i, ghi nh& va v�n dl,lng ngon ngfr. Trong qua trinh h9c, tre se khong c6 S\f
phan bi�t dau la tieng m� de, dau la ngo;:ti ngfr.

C6 thg sIT dl,lng song song ngon ngfr cua nhieu nu&c khac nhau dg d;:ty
cho tre trong m9i tinh huong CUa CUQC song. Nhfrng thfr ngon ngfr ay khong
gay roi nhi�u lfin nhau, vi the gifra chung khong can chuygn dich. M\lC dich
cua chung ta khi d;:ty ngo;:ti ngfr la dg tre ngay tl'r khi bat dau da c6 thg v�n
dl,lng nhfrng ngon ngfr khac nhau vao qua trinh tu duy. Day chinh la each
d;:ty ngo;:ti ngfr don gian, d� dang nhat tren the gi&i. N6 c6 m9t so digm
quan tr9ng sau day:

1. Gifra ph\l huynh va thay co nen c6 S\f phan cong ro rang, m6i ngu(ri n6i
v&i tre m9t lo;:ti ngon ngfr, nguCri con l;:ti n6i v&i tre m9t lo;:ti ngon ngfr
khac. S\l' phan cong nay can phai c6 tinh 6n dinh va kien tri th\l'C hi�n
cho t&i khi tre c6 thg sIT dl,lng thanh th90 nhfrng ngon ngfr khac nhau
dg giao tiep m9t each t\l' nhien va thoai mai v&i nhfrng ngu(ri khac nhau
(& day la ph\l huynh va cac thay co giao).

2. Nhfrng ngu(ri th\l'C thi giao d\lC bKng nhfrng ngon ngfr khac nhau can
tiep xUC thu(mg xuyen VOO tre, cung tre n6i chuy�n, choi. dua Va sinh
ho;:tt dg d;:tt t&i mfrc nhin dau n6i day, lam vi�c gi giang giai ve vi�c ay,
l(ri n6i ro rang va giau srrc bigu cam.

3. Thu<'mg xuyen khuyen khich tre phat am, lam mfiu cho tre, d;:ty tre theo
tl'rng bu&c, tl'r phat am cho t&i n6i nhfrng cau don, cau di�n bao, cau
don hoan chinh roi den cau phrrc hoan chinh v&i nhfrng bi�n phap tu
tl'r nho nha, b6ng b�y.

4. Du d;:ty tre n6i ngon ngfr nao di nfra cung khong the xa rm nhfrng cam
>

nh�n phong phu trong CUQC song cua tre. Do d6, trong khi n6i chuy�n
can phai ket hQ'P v&i quan sat do v�t th�t, xem tranh anh cling cac tinh
huong th\l'C te, hu&ng dfin tre lam vi�c, choi. tro choi., di du lich... Chi c6
thong qua th\l'C ti�n CUQC song, con ngu(ri m&i CO thg linh hQi cau tlr
m9t each sau sac, ghi nh& kY each phat am, kich thich tll' duy t\l' do, gQ'i
len ham muon bigu d;:tt manh li�t, nher d6 tre se hao hfrng n6i veo von
 ca ngay.
> '

5. Du la nhfrng ng6n ngfr khac nhau cilng can phai d?y tre biet cac bai hat
thieu nhi, giai cau do, kg chuy�n, bigu di�n nhfrng dol).n ltjch ngan... Chi
can tre thich nghe, thich n6i va thich m6 phong, sau mi;>t vai nam tre se
c6 thg n6i dtrQ'C ng6n ngfr cua nhieu ntr&c. Ket hQ'P v&i am nhl).C cung
nhfrng ca khuc ntr&c ngoai la mi;>t phtrong phap giao di;tc rat hi�u qua,
dung la: Aro nhl).C chfnh la con dtr0ng cao toe quoc te noi lien h� thong
''

tn, nhO'
' ".

6. Ng6n ngfr cua bat ey mi;>t quoc gia nao cilng c6 thg phat trign dong bi;>
khii:u ngfr (t\rc ng6n ngfr thinh giac) va ng6n ngfr viet (t\rc ng6n ngfr thi
giac). Do d6, khi d?y tre h9c ngol).i ngfr cilng can lam cac the chfr, dg tre
tiep xUC v&i ngon ngfr thj giac a m9i hoan canh khac nhau, vi di;t, mij_t
ttr0ng nay dan mi;>t cau tieng m� de, mi).t ttr0ng kia la mi;>t cau tieng
Anh. Hoi).c c6 the dan nhfrng tir don hay nhfrng cau c6 nghia nhtr nhau
>

trong cac ng6n ngfr khac nhau len cung mi;>t v�t thg. Vi di;t, tren than
cay & tru0ng mfiu giao, c6 giao c6 thg dan len d6 mi;>t hang chfr "Day la
mi;>t cai cay" va mi;>t hang chfr tieng Anh dong nghia "It's a tree''.

7. Du la dl).y ng6n ngfr nao di nfra, dieu quan tr9ng la phai khO'i gQ'i dtrQ'C
h\rng thu nghe, n6i, d9c, viet (bat dau ren kY nang viet cho tre tir sau
khi tre len bon tu6i) cua tre, boi dtr5ng th6i quen tot cho tre. Nen nh&
r�ng, h\rng thu va th6i quen con quan tr9ng hon ca so ltrQ'Ilg tir vi;rng,
vi the, khi dl).y ng6n ngfr cho tre kh6ng nen theo du6i so ltrQ'Ilg, tien di;>
va chi tieu mi;>t each phien di�n.

Phtrong phap d?y ngol).i ngfr trong m9i tinh huong kh6ng chi thich hQ'P
cho vi�c dl).y tre SO' sinh cung luc hQC ngon ngfr CUa nhieu ntrac ma con
thich hQ'P ca cho vi�c dl).y tre hai hoi).c ba tu6i h9c them mi;>t th\r tieng nfra
sau khi da thanh thl).o mi;>t ng6n ngfr. Dieu ki�n can la ngtrCri dl).y ngol).i ngfr
phai c6 to chat ng6n ngfr tot.

Hlnh thuc thu hai: D:;i.y ngo:;i.i ngu trong nua tlnh huong
Nhfrng phi;t huynh va thay c6 c6 trinh di;> ngol).i ngfr, c6 thg n6i v&i ngfr
am va ngfr di�u chinh xac (c6 thg d9c va viet) nhtrng kh6ng thg v�n di;tng
ngol).i ngfr mi;>t each thanh thl).o, day la nhfrng doi ttrQ'Ilg rat thich hQ'P dg ap
di;tng phtrong phap d?y ngol).i ngfr trong ntl-a tinh huong nay. HQ tuy c6 thg
ti;i.o ra moi tr1r<'mg SIT dvng ngoi;i.i ngfr cho con tre nhrmg khong thg thoat ly
hoan toan khoi tieng m� de ma phai can t(ri no nh1r IDQt Cong Cl}. phi}. trQ'
trong qua trinh di;i.y ngoi;i.i ngfr. Ap dvng ph1rong phap di;i.y va h<;>c nay se
,

giup ca hai th\r tieng cung phat trign va btl sung cho nhau, vi the n6 mang
Ii;i.i hi�u qua t1rong doi tot.

Cha m� phan nhieu SIT dvng tieng m� de dg tro chuy�n v&i tre, nhrmg
cung c6 thg SIT dvng tieng n1r&c ngoai dg thay the trong m{it vai tinh huong.
Chi can c6 ph1rong phap giao dvc phu hgp thi tre c6 thg n6i llrU loat ca hai
th{r tieng, dong th(ri con cam thay ti.r hao vi minh noi dU'Q'C ngoi;ti ngfr.

Di;i.y ngoi;i.i ngfr thong qua nli-a tinh huong thi.rc chat la SIT dvng tieng m�
de trong m{it nITa tinh huong, nITa tinh huong con li;i.i SIT dvng ngoi;i.i ngfr.
Ng1r<'ri l&n SIT dvng dong th<'ri ca hai loi;i.i ngon ngfr dg di;i.y tre nho, lam cho
hai th\r ngon ngfr cung thuc d�y va h6 trQ' Ifin nhau. Trong nhfrng ph1rong
phap di;i.y va h<;>c thong th1r<'mg, can t�n dvng U'U the ve tieng m� de, di.ra
vao n6 dg boi d1r6ng niem say me h<;>c ngoi;i.i ngfr cua tre. Ch£ng hi;i.n nh1r
m{it so ph1rong phap d1r6i day:

- E>?t ten n1r&c ngoai cho m6i m{it d\ra tre dg tre c6 thg SIT dvng n6
trong Iuc h9i thoi;i.i bKng tieng n1r&c ngoai, yeu cau tre g<;>i cha m� ho?c thay
co giao bKng each xrmg ho cua tieng n1r&c ngoai.

- H1r&ng dfin tre v�n dQ.ng ngon ngfr trong CUQC song, tiing b1r&c di;ty tre
bigu di;i.t nhfrng ngon tl'r trong sinh hoi;i.t hang ngay va & tr1r<'mg mfiu giao
bKng tieng n1r&c ngoai. Vi dv, dung ngoi;i.i ngfr dg di�n ta nhfrng tl'r nh1r "da
day roi" '¥
•
"tll' ffiaC quan ao'' ''an CQ1TI fOi a" "lam yf',.
• ' · ' y Sinh" ' "di h<;>c'' ''ngoi
'

yen", "choi tro choi'', ''ngu trna'', ''vao nha v� sinh", ''giO" tay phat bigu",
"xep hang", "b1r&c di", "horn nay la th\r may" ... Tl'r tlr lam phong phu von tlr
vi.mg ngoi;ti ngfr dg chung tr& thanh IDQt phan trong CUQC song CUa tre nho.

- T�p cho tre th6i quen va v�n dvng thanh thi;i.o cac tlr ngfr chao hoi
cung nh1r cac ngon tl'r Itch sir trong tieng n1r&c ngoai.

- v6i nhfrng tl'r va cau ma tre da biet n6i bKng tieng m� de can dong
th<'ri phat trign ngoi;i.i ngfr bKng each th1r0ng xuyen di;i.y tre tl'r nay trong
tieng n1r&c ngoai n6i nh1r the nao.

- Khi tre nh�n biet m{it do v�t m&i cung v&i ten g<;>i cua n6 hay di;i.y tre
do v�t ay, ten g<;>i ay trong tieng n1r&c ngoai n6i nh1r the nao, khich I� tre ghi
nh& each phat am cua nhfmg tl'r va cau dong nghia trong ca hai thfr tieng.

- E><}ng vien tre tich ci;rc d�t cau hoi dg h9c ngo;:ti ngfr, vi dl,l, khi nhin
thay nhfmg tia ch&p cung tieng sam tren bau tr<'ri bao hi�u con mua t&i, tre
se hoi m�: "M� oi, sam trong tieng Anh n6i nhu the nao ;:t?''. Luc nay ngu<'ri
m� cling la ngu<'ri hu&ng dfin tre nen d<}ng vien va khen nggi tre va tra 101
cau hoi cua tre. Trong trnbng hQ'P khong nh& ra tlr d6 trong tieng Anh c6
thg tra tl'r dign trn&c m�t tre roi d9c cho tre nghe.

- v&i nhfmg thi.rc phii:m ma tre thich an nhat, nhfmg m6n do choi ma
tre thich choi nhat, hay yeu cau tre di�n ta chung bKng tieng nu&c ngoai,
nen thubng xuyen SIT dl,lng ten nu&c ngoai d6. Neu dua tre t&i choi VlfOn
bach thu, nen d;:ty tre nh�n biet cac loai d9ng v�t bKng ca hai thfr tieng.

- D;:ty tre biet ve nhfmg CO' quan tren CO' thg con ngu<'ri nhu toe, long
may, mat, mlii, tai... dong th<'ri d;:ty tre h9c ten g9i bKng tieng nu&c ngoai
cua chung. Sau d6, c6 thg lam nglfQ'C l;:ti dg tre kigm tra ngu<'ri l&n.

- Khi tre yeu cau ngu<'ri l&n cho an, cho phep SIT dl,lng do v�t nao d6
ho�c choi cung v&i minh, nen d9ng vien tre n6i len nhfmg yeu cau do bKng
tieng nu&c ngoai. Chi khi tre dung ngo;:ti ngfr dg bigu d;:tt m&i nen thoa man
.......
yeu cau cua tre.
A :> ,

- H9c ngo;:ti ngfr thong qua cac bai hat: Tru&c tien nen hat cho tre nghe
nhfmg bai ca tieng nu&c ngoai hap dfin va giau hinh anh, sau d6 giang giai
cac ca tl'r cho tre roi cung tre hat va bigu di�n.

- H9c ngo;:ti ngfr qua tranh ve: Nen SIT dl,lng nhfmg bfrc tranh c6 nhieu
tinh tiet sinh d<}ng, hap dfin dg d;:ty tre, dung nhfmg tl'r ngfr don gian dg giai
thich cho tre roi d<}ng vien tre mo phong theo tranh.

- H9c ngo;:ti ngfr bKng each bigu di�n cac d<}ng tac trong cac bai hat: vi
dl,l ''con ngi.ra ch;:ty, ch;:ty ch;:ty ch;:ty, ch;:ty len tren nui, ch;:ty VlfQ't qua cau"'
"phat con mu6i, d�p con nh�ng, tieu di�t loai con trung c6 h;:ti", "chu ng6ng
nho, h9c nhay cao, nhay qua mam cay non, nga nhao vao chiec phong
bao" ... E>ieu can luu y la khi SIT dl,lng bat cir m9t ngon ngfr nao dg hat nhfmg
bai hat nhu v�y cling can phai hi�p van dg tre d� nghe, d� n6i va d� dang
vl'ra hat vl'ra bigu di�n cac d<}ng tac. Phuong phap tot nhat la nen phoi hQ'P
v&i cac hinh ve. Thi.re hi�n theo phuong phap nay thi hi�u qua d;:ty va h9c
,,
se rat cao.
-
 - H9c ngo9i ngfr thong qua cac h(>i tho9i van dap: vi dv dung ngo9i ngfr
dg hoi va tra lOi cac cau hoi nhtr: ''Con ten la gi, con may tu6i roi?, Bo con
ten la gi? ME;! con ten la gi?, Nha con con c6 nhfrng ai nfra nao? Con h9c &
trnemg mam non nao? O' trnemg mam non c6 vui khong con? C6 nhfrng do
>

choi thu vi nao? ... " ho�c nhfrng cau nhtr: "E>ay la cai gi? N6 c6 mau gi? C6
hinh gi? Dung dg lam gi? Con c6 thich n6 khong? Trong nha con c6 do v�t
nay khong? Kia la cai gi? N6 la d(>ng v�t hay th\l'C v�t? N6 c6 tac dvng gi? ... "
Co gang dg tre cam thay thu vi v&i nhfrng cau hoi va cau tra lOi nhtr v�y.
Trong qua trinh van dap d6, tre se tich luy dtrQ"C von tir V\fllg phong phu
hon, thanh th90 cac mfiu cau hon va tang them von tri thfrc cho minh.

- Lam gtrong cho tre: gifra cha IDE;! hay gifra cac thay co giao nen thtremg
xuyen hoi va tra lOi, n6i chuy�n v&i nhau bKng ngo9i ngfr, cling d9y lfin
nhau, vtra n6i IDQt each troi chay vtra bigu di�n. E>ay la S\f khich l� 16n nhat
doi v&i tre nho dg chung CO thg nang cao hfrng thu Va S\f tich C\fC khi h9c
.
ngo91 ngtr.
-

- Khi d9y tre nhfrng chfr, tl'r va cau bKng tieng IDE;! de, nen d9y tre h9c
m(>t so tl'r va cau ngan trong tieng ntr&c ngoai. C6 thg lam nhfrng the chfr dg
sap xep doi \mg v&i nhau dan a nhfrng noi ma tre hay nhin thay trong CUQC
song hang ngay.

- Thtremg xuyen cling tre nghe bang ghi am, xem bang ghi hinh bKng
tieng ntr&c ngoai. Nen l\fa ch9n m(>t vai cuon sach h9c ngo9i ngfr phu hgp
v&i d9 tu6i cua tre dg lam giao trinh tham khao, ket hgp v&i nhfrng do v�t
th�t, hinh ve, d(>ng tac, am nh9c, cac tro choi, bigu di�n... dg c6 thg d9y va
h9c ngo9i ngfr m9t each sinh d(>ng va hap dfin.

Hlnh thuc thu ba: Phudng phip cung h<;>c

Cac b�c phv huynh va thay co giao hoan toan khong biet ngo9i ngfr c6
thg htr&ng dfin tre h9c ngo9i ngfr hay khong? Cau tra lOi la c6. Tuy d9y tre
h9c ngo9i ngfr la m9t vi�c ttrong doi kh6 khan doi v&i h9, song neu biet
each t�n dvng toi da bang ghi am va bang ghi hinh, phat huy het nhfrng trU
the cua vi�c d9yva h9c thong qua cac phtrong ti�n di�n tir, biet htr&ng dfin
dung phtrong phap thi vfin c6 thg giup tre den v&i the gi&i cua m9t ngon
.
ngtr mm.
- '

Cung h9c la m(>t hinh thfrc quan tr9ng trong phtrong phap nay, mvc
dich la dg kich thich tO'i da nitlm say me hQC ngol).i ngfr, huy d<)ng S\f tich
C\fC CUa tre nho, ttr do tt'rng bl.l'CrC hinh thanh cho tre thoi quen tg hQC ngol).i
ngfr. Day cung la mau chO't thanh c6ng cua vi�c dl).y tre hQc ngol).i ngfr bAng
phl.l'ong phap nay.

Nhfrng digm quan tr9ng can chu y trong phl.l'ong phap cung hQC nay la:

1. Nen li.ra ch9n nhfrng cuO'n bang ghi am, bang ghi hinh tieng Anh danh
cho tre mfiu giao, CO n<)i dung sinh d<)ng Va hap dfin lam CO' Sa dg hQC
t?p. Chung chinh la nhfrng ngl.l'Oi. thay chung cua ca hai theh�. Nhfrng
cuO'n giao trinh nay nen ngan gQn, thu vi, c6 nhi'eu hinh anh cua nhfrng
loai d<)ng v?t nh6, c6 n<)i dung v6 cung gan gfii v&i cu<)c sO'ng thl.l'<'mg
ngay CUa tre; CO thg vtra hat, vtra dQC, vlra bigu di�n, giup tre mo phong
hay chai cac tro chai theo giao trinh.

2. Sau khi tre chao d<'ri kh6ng lau nen b?t bang ghi am tieng nl.l'CrC ngoai
cho tre nghe hang ngay. Khi tre dl.l'gc khoang 6 thang tu6i c6 thg b?t
bang ghi hinh cho tre xem. D'eu d�n m6i ngay m<)t, hai Ian, m6i Ian m<)t
vai phut, mv.c dich la dg tre cam nh?n ngon ngfr, lam quen v(ri ngfr am,
ngfr di�u cung each phat am cua cac tt'r ngfr, chu�n bi tO't cho giai dol).n
nghe, n6i va higu biet sau khi tre dl.l'Q'C m<)t tu6i. C6 dl.l'Q'C an tl.l'gng v'e
each phat am va ngfr di�u, vi�c nghe higu va m6 phong cua tre tt'r sau
m<)t tubi se d� dang hon rat nhi'eu. Hon nfra, neu tre dii hinh thanh
trong minh "si.r mfin cam v&i ngol).i ngfr" ngay tt'r nh6 thi v'e sau tre se
rat say me nghe bang ghi am, xem bang ghi hinh tieng nl.l'CrC ngoai,
th?m chi la ngay ngay kien tri kh6ng m<)t chut sao nhiing.

3. Sau khi tre dl.l'Q'C m<)t tu6i, bO' m� can lam gITong cho tre trong vi�c
nghe bang ghi am va xem bang ghi hinh bAng tieng nl.l'&c ngoai. M6i
ngay can cham chi hQC t?p trong nitlm hfuig kh&i, chiu kho bat chl.l'CrC
theo bang, bO' va m� ngITOi. hoi ngl.l'Oi. tra l<'ri v&i thai di) nhi�t tinh va
say me dg tt'r d6 truy'en cam hling cho con tre, khien tre chu d<)ng tham
gia m6 phong va bigu di�n, th?m chi la n6ng long muO'n hQC. Nhll' v?y,
vi�c hl.l'Crng dfin tre hQC ngol).i ngfr da thanh Cong dl.l'Q'C m<)t nua.

4. Can quy dinh th<'ri gian va dia digm dg m6i ngay tre hQc ngol).i ngfr
thong qua vi�c nghe bang ghi am, xem bang ghi hinh m<)t ho�c hai Ian,
m6i Ian khoang 10 phut. Phai kien tri hQc hang ngay, thi.rc hi�n "mrm
dam tham lau" dg hinh thanh nen th6i quen, nhl.l' the chac chan se
thanh c6ng.
 5. Khi ca hai theh� cung nghe bang ghi am, xem bang ghi hinh can l�p l9i
nhieu Ian cung m{>t n{>i dung h9c nhl'.im giup nhling tre tir hai tubi tr&
len dan dan nghe higu, biet each mo ph6ng. Cir each m{>t khoang thCri
gian l9i l�p l9i m{>t Ian n{>i dung d6.

6. Khi cung h9c ngo9i ngfr v&i tre, cha m� va thay co giao can thg hi�n thai
d9 h9c t�p cham chi, n6i theo bang v&i gi9ng to va ro rang, khi can n6i
thi n6i, khi can hat thi hat, bigu dlj.t tinh cam bl'.ing nhieu hinh th(rc
phong phu, th\l'C hi�n tot cac d{>ng tac. Ngoai ra, can ket hgp v&i cac do
v�t th�t, do chai cung tranh anh dg giang giai ngfr nghia cho tre, kich
thich tre tich C\l'C mo phong, noi, hat, bigu dlj.t tinh cam, th\l'C hi�n cac
d{>ng tac, d�t va tra l(ri cau h6i v&i m{>t tam tr9ng vui ve.

7. Vi�c h9c t�p cua tre can dl.l'Q'C ngl.l'Cri 16n khuyen khich va hl.l'6ng dfin.
Chi dll.Y tre mo ph6ng theo bang ghi am hay bang ghi hinh, khong dg tre
bat chl.l'Crc kh�u ngfr cua ngl.l'Cri 16n vi ban than ngfr am, ngfr di�u cua
ngl.l'm 16n doi khi khong dl.l'Q'C chuan xac.
>

8. Sau khi tre da bat dau higu va c6 thg n6i dl.l'Q'C m{>t so tir, cau bl'.ing tieng
nl.l'&c ngoai, ngl.l'Cri dlj.y c6 thg viet cac tir, cau len nhling manh giay 16n
dg tre vira nghe bang ghi am, vira xem chfr tren giay dg d9c tir va cau.
Sau d6 dan cac manh giay len nhling nai tre d� dang quan sat va c6 vli
tre thl.l'bng xuyen d9c.

9. Trong qua trinh tre cung h9c ngo9i ngfr v&i ngl.l'Cri 16n, chi nen eel vli va
nggi khen tre, khong dl.l'Q'C phe binh hay ep bUQC tre. Khi tre h9c tot,
nen dan m{>t bong hoa do dg bigu dl.l'ong tre ho�c dl.l'a tre di chai ho�c
mua phan thl.l'<'rng cho tre dg khuyen khich long ham h9c cua tre.

10. Khi tre h9c ngo9i ngfr trong m{>t moi trubng t�p the cung v&i cac blj.n
>

nh6 va cac co giao <'r trl.l'Ong mam non, cac co giao khong nen dl.l'a ra
nhling yeu cau nhl.l' nhau doi v&i tat ca cac em nh6, cang khong nen bat
bu{>c phai ngoi ngay ngan nhl.l' khi h9c <'r tren l&p ma nen khuyen khich
tre t\l' do phat trign. Ngoai ra, cac co giao nen co gang d{>ng vien nhling
em h9c nhanh giup d& nhling em h9c ch�m hon. Nhrmg du la tre tiep
thu nhanh hay ch�m di nfra ciing deu nen khen nggi va bigu dl.l'ong tre.

11. Sau khi tre cung h9c ngo9i ngfr v&i ngl.l'Cri 16n den nam bon tubi, nen dg
cac em tham gia vao nhling l&p h9c ngo9i ngfr thong qua tro chai m<'r
vao cac ngay cuoi tuan. Hi�n nay, <'r khap cac thanh pho, du 16n hay
 nho, cac gi&i trong xii h{>i deu dua nhau m& nhfrng l&p h9c ngo;:ti ngfr
danh cho tre, d� cac em tiep xuc v&i ngo;:ti ngfr thong qua cac tro choi..
Nhfrng l&p h9c nhl.l' the chi can dam bao chat 11.l'QTig d;:ty va h9c tot thi
d6 th�t sir la m{>t vi�c dang vui mimg va nen ph6 c�p r{>ng riii hon.

Nen ap dl,lng nhfrng hinh th\rc d;:ty va h9c nhl.l' tren, ngay ca v&i nhfrng
b�c ph\l huynh, co giao mam non hoan toan khong biet ngo;:ti ngfr, sau nay
16n len tre se khong con phai suot d<'ri mang theo n6i nuoi tiec khong hi�u
.
ngo91 ngl.l'.
-

Cuoi cung, toi muon nhan m;:tnh them m{>t Ian nfra r�ng, vi�c d;:ty ngo;:ti
ngfr la van de phai dl.l'Q'C bat dau ngay tir khi tre con nho. Neu d� tu{>t mat
C<Y h{ji tot nhat nay thi vi�c h9c ngo;:ti ngfr CUa tre sau nay qua th�t rat vat
va, ma cuoi cung cling khong th� d;:tt dl.l'Q'C ket qua nhl.l' mong muon. Khong
nhfrng ban than toi dii timg trai nghi�m ma toi con ch\rng kien c6 rat nhieu,
rat nhieu ngl.l'<'ri cung chung ''n6i dau'' nhl.l' toi. Nhieu nam song trong khu
t�p th� cua trnemg d;:ti h9c, m6i sang s6ni toi deu t�n mat thay nhfrng em
sinh vien kho s& d9c bai. Cac em dang d9c tai li�u gi v�y? La d9c ngo;:ti ngfr.
>

Dl.l'emg nhl.l' khong c6 em nao d9c cac lo;:ti sach khac. Va du cac em c6 vat va
khB luy�n nhl.l' v�y, nhrmg c6 may ngl.l'<'ri trong so cac em gioi ngo;:ti ngfr sau
khi tot nghi�p d;:ti h9c? Con nhfrng ngl.l'<'ri xuat sac trong d6 dii tr& thanh
nhfrng nghien Clru sinh hang dau thi sao? Mon h9c ma h9 SQ' nhat va h9c
kh6 s& nhat cling chinh la ngo;:ti ngfr! D� h9c ngo;:ti ngfr, h9 dii phai g;:tt bo
m{jt 11.l'QTig 16n nhfrng van de can nghien Clru sang m{jt ben.

Nhfrng C<Y quan, ban nganh chu quan Ve giao d\lC th�t sir phai nghi t&i
m{jt CUQC cai each 16n trong giao dl,lC, cho du CO cho phep d;:ty ngo;:ti ngfr
ngay tir nam l&p M{>t cua ti�u h9c di nfra thi d6 cling vfin la m{>t hanh d{>ng
"mat bo m&i lo lam chuong". Con nh&, 20 nam ve trl.l'&c toi dii timg neu
kien nght v&i m{>t tj Giam doc Sa Giao dl,lc dao t;:to cua m{>t thanh pho:
"Theo toi, chung ta nen dl.l'a mon ngo;:ti ngfr vao giang d;:ty ngay tir l&p m{>t".
Vt Giam doc nay tra l<'ri toi: "So 11.l'QTig giao vien d;:ty ngo;:ti ngfr cua chung ta
khong du, hon nfra chat 11.l'QTig cling thap, lam sao du d� phan cong giang
d;:ty ngay tir l&p m{>t dl.l'Q'C? Neu phan cong nhfrng giao vien khong du tieu
chuan giang d;:ty thi h�u qua se ngl.l'Q'C l;:ti, lam hong ngfr am cua cac em.
>

V�y, vi�c nay d� sau chung ta hay ban nhe!" Cau tra l<'ri dl.l'emg nhl.l' rat c6 ly.
Nhrmg, dii hon 20 nam troi qua k� tir sau khi sir vi�c xay ra, th<'ri gian gan
day toi cling neu len kien nght tl.l'ong ti.r v&i m{>t tj Giam doc Sa Giao dl,lc
dao t;:to cua m{>t thanh pho khac, th�t khong ng<'r la toi cling nh�n dl.l'Q'C cau
tra Im y h�t nhrr 20 nam ve trrr&c. N6 giong nhrr vi�c m9t chiec dieu hoa
phat ra tieng keu cua qu;:tt thong gi6 v�y, th�t khien chung ta ng;:tc nhien
qua dfii! Toi muon h6i r�ng, dat nrr&c Trung Quoc r(lng l&n la the, le nao
trong hon 20 nam khong dao t;:to dl.l'Q"C mQt dQi ngfi giao vien giang d;:ty
ngo;:ti ngfr & cap mam non va cap tigu h9c hay sao? Hon nfra, bat bu9c m9i
ngrrm khi h9c ngo;:ti ngfr can phai h9c th�t chufin trong m9t dat nrr&c v&i
nhieu ngrrm ''mu ngo;:ti ngfr'' la khong he thiet th\l"C chut nao! SQ" r�ng m9t
so giao vien khong dam giang d;:ty ngo;:ti ngfr tren l(rp vi c6 trinh d9 ngo;:ti
ngfr khong th�t chufin, v�y thi c6 le chung ta cung c6 thg cho r�ng: M9t so
giao vien do c6 trinh d9 tieng ph6 thong khong th�t chufin se khong dl.l'Q"C
len l(rp giang d;:ty mon Ngfr van? it nhat chung ta cung nen c6 quan digm
dl.l'Q"C con hon mat!

E>rrong nhien, van de then chot & day v§:n la van de ve quan ni�m hi�n
d;:ti h6a nen giao di;tc. Chung ta can phai tht'ra nh�n thCri ki tot nhat va m&i
nhat nhl.l' giao di;tc s&m phai bat dau tir khi tre con nh6.

''Giao d1,1c thanh c6ng nhat la qua trinh giao d1,1c kh6ng c6 khiem
khuyet.''

Tfch M(J Dung

''Du bi;zn dung phtr07!g phap lien tir&ng nao di nfra, hiiy cogdng di n6
tr& nen d(lc sdc hiem c6 va day hap ddn, khien cho ngirm ta phai b¢t cirm,
d6 phai la phtr07!g phap danh th(rc nhieu cung b¢c tinh cam, b&i le thong
tin Se dtr{YC bien d6i thanh ''chiec may lpc'' trong tri nh& dai hi;zn Va CO moi
quan h? mQt thiet v&i cam xUC CUa di;zi niio con ngirm. ''

Tony B11zan
 G L CHO CON • ,
? ,,..

OT VAN ENH TOT

• • •

s\l' khai sang va phat trign tri tu� cua con ngu<'ri c6 day du va khoa h<;>c
hay khong phv. thui;>c vao tri tu�, nang l\fC cua con ngl.l'Cri cao hay thap; con
van de tinh each cua con ngu<'ri nhl.l' the nao, tot hay xau, th?m chi th6i
quen xau l9i la nhan to anh hl.l'6ng 16n nhat t&i qua trinh trn6ng thanh cua
mi;>t con ngl.l'Cri, ho�c la mi;>t thir sire m9nh c6 kha nang huy ho9i ban than
con ngl.l'Cri va xii hi;>i. Ph�m chat, tinh each quyet dinh so m�nh cua con
ngl.l'Cri, v?y chung ta hay cung nhau co gang dg mang l9i cho con tre mi;>t v?n
m�nh tot ngay tt'r khi chung con nho.

Rat nhieu ngl.l'Cri nghi r�ng chi can tre thong minh la c6 thg thanh tai.
Th\fc ra, day la mi;>t quan digm phien di�n, th?m chi la sai lam.

E>au thekY XX, mi;>t nha tam ly h<;>c ngl.l'Cri My dii th\l'C hi�n CUQC nghien
Clru tren ph9m vi ri;>ng va trong th<'ri gian dai. Ong cung v&i nhling ngl.l'Cri
A

trg ly cua minh dii ch9n ra 1528 em thong minh nhat trong so 250.000 em,
ti l� l\fa ch9n ay xap xi mire 1/200. Sau d6 ong tien hanh do chi so thong
minh cho cac em va dieu tra ph�m chat d90 dire va ca tinh cua cac em, roi
l?p thanh ho SO' ghi chep day du. Ong tiep tv.c theo doi sat sao va quan sat
cac em trong mi;>t th<'ri gian dai dg rut ra ket lu?n c6 phai tat ca nhling em
thong minh 16n len deu thanh tai hay khong. Cac em dan 16n len, bat dau
vao tigu h<;>c, trung h<;>c, sau d6 c6 ngl.l'Cri dii s61n bl.l'&c chan vao xii hi;>i, c6
ngl.l'Cri l9i tiep t\IC h<;>c len d9i h<;>c, tat ca nhfulg S\f thay d/)i ay CUa cac em
deu dl.l'Q'C nhling ngu<'ri tham gia nghien Clru ghi chep l9i. Ket qua cua cong
trinh nghien Clru nay da dl.l'Q'C Cong bo vao th?p nien 50 CUa theJ.<Y XX cho
thay, tat ca cac em tuy dii tnr<'>ng thanh nhrmg thanh tich cua m5i nguCri l�i
khong giong nhau. Trong hon 1500 doi trrgng nghien cfru drrgc theo doi sat
sao ay, phan dong da gianh dU"Q"C thanh Cong trong S\f nghi�p, CO ngu(ri trer
thanh chuyen gia, thanh giao srr, thanh h9c gia, cling c6 ngrrCri tr& thanh
doanh nhan song cling c6 nhfrng ngrrCri bien thanh t9i ph�m hay nhfrng ke
lang thang dau drremg XO ChQ", CO ke nhfrng ngheo kho den cung C\fC.

Theo phan tich, s<'r di c6 nhfrng ket eve khac nhau nhrr v?y la vi, ngoai
nhfrng nguyen nhan xii h9i nhrr khong gi).p thCri thi nhfrng ke that b�i mang
trong minh nhfrng philm chat, tinh each nao d6 khong tot. Vi dv, c6 ngrrCri y
chi b�c nhU"Q"C, CO ke qua kieu ng�o t\l" man, CO ngrr(ri thieu tinh than dung
cam dau tranh VU"on len, CO ngrr(ri SQ' kho khan gian kh6, CO ngrr(ri vi U"a CO
d9c nen khong gi6i giao tiep xii h(li, n6i theo ngon ngfr thjnh hanh bay gier
la khong gioi xtl- ly cac moi quan h� c(lng dong. Tom l�i, nguyen nhan chu
yeu d§n den that b�i la do nhfrng khiem khuyet trong cac nhan to phi tri
tu�, khien h9 tvt h?u rat xa so v&i nh6m b�n cung thCri, th?m chi la brr&c
vao con drrbng di ngrrQ"c l�i v&i thanh cong.

Ket qua cua qua trinh nghien cfru nay gQ"i len trong chung ta th?t nhieu
suy nghi. Chung ta cling thay trong xii h9i c6 khong it nhfrng em thieu nien
dii tr<'r thanh tQi ph�m. Ro rang la cac em deu thong minh nhanh tri hon
ngrrCri, hoi).c it nhat cling c6 chut thong minh, nhrmg do philm chat d�o d\rc,
tinh each khong tot nen d§n t&i ket qua tri thong minh phan b9i l�i tri
thong minh.

Trrr&c tien, chung ta can phai hi�u ro, the nao la tinh each con ngrrCri?
Tinh each la h�t nhan cua phfim chat tam ly phi tri tu�, la thai d9 6n djnh
CUa con ngrr(ri doi v&i CUQC song hi�n thi.rc (bao gom thai dQ doi v&i ngrrCri,
doi v&i S\f v?t Va doi v&i ban than) cung nhfrng phrrong th\rc hanh vi da
dU"Q"C thoi quen hoa, la dij_c trrmg tam ly dQC dao de phan bi�t ngrr(ri nay v&i
>

ngrrCri khac. Vi dv, ai d6 rat nhi�t tinh, chung ta thrrbng n6i rAng, anh ta doi
XU- v&i ngrrCri nay ngrrCri kia nhrr the, tnr&c day anh ta nhrr the va bay gier
v§n v?y, thrrbng hay chung tay hanh d(lng cung v&i m9i ngrrCri. Nhrr v?y,
chung ta co th� n6i rAng, m9t trong nhfrng dil.c trrmg tinh each cua con
ngrrCri nay la nhi�t tinh, luon luon doi xU- tot v&i tat ca m9i ngrrCri, h9i tv
day du nang Ii.re d� XU- ly cong vi�c.

E>ij_c di�m tinh each CUa con ngrr(ri dU"Q"C th� hi�n tren nhieu phrrong
di�n. Thrrbng ngay, chung ta hay h6i b�n be ve m(lt ngrrCri khac v&i nhfrng
cau hoi nhtr: "Con ngtr<'ri do the nao? Anh ta doi XU v&i m<;>i ngtr<'ri ra sao ?"'
thi;rc chat la chung ta dang hoi ve tinh each cua con ngtr<'ri do.

Mfii ngtr<'ri chung ta deu co nhiing di).c digm tinh each khong giong
nhau, muon hinh muon ve, co ngtr<'ri tot ke xau, va cai tot cai xau cling rat
da d9ng. Cung giong nhtr tren d<'ri nay khong co hai phien la y h�t nhau,
khong co nhiing ngtr<'ri co tinh each hoan toan ttrong dong v&i nhau. Vi the,
tam ly h<;>c co cau "tam cua con ngtr<'ri khong thg giong nhau, mfii ngtr<'ri
cling co m9t di�n m9o rieng". "Tam cua con ngtr<'ri" & day la chi tinh each
cua con ngtr<'ri, "di�n m9o" & day la noi t&i khuon mi).t, khong co khuon mi).t
cua hai ngtr<'ri nao giong nhau nhtr due. Ngay ca khuon mi).t cua nhiing drra
tre sinh doi du rat giong nhau song ngtr<'ri nha cua chung cling khong thg
nham l§:n.

Dtr&i day, toi se giang ve m9t vai phtrong di�n tinh each cua con ngtr<'ri:

ve a(ic trzmg ly tri: co ngtr<'ri lam vi�c c�n th�n, ti mi, chinh xac, khong
bao gi<'r cho phep ban than ph9m sai lam; ngrrgc l9i, co ngtr<'ri lam vi�c qua
loa d9i khai va thtr<'rng rat hay quen. Co ngtr<'ri thich ttr duy suy nghi, gioi
nghien cfru va di).t cau hoi, suy xet van de m9t each khach quan va toan
di�n, song trai ngtrQ'C v&i h<;> la nhiing con ngtr<'ri ltr<'ri ttr duy, khong thich
phan tich, suy xet van de m9t each chu quan va h9n h�p. Co nhiing ngtr<'ri
yeu tri thfrc, dam me sach v&, thich sang t90, thtr<'rng co nhiing suy nghi
d9c dao; co nhiing ngtr<'ri trai ngrrgc hoan toan, khong thich h<;>c t�p, bao
thu, gifr loi trr duy cu dg lam vi�c.

ve a(ic trzmg tinh cam: co nhiing ngtr<'ri d� bi kich d9ng, thtr<'rng thg
hi�n tam tr9ng m9t each m9nh me, nong nay hay cau gi�n, thtr<'rng hay lam
nay sinh nhiing CUQC Cai Va gifra hai VQ' Chong, khong du long kien nh§:n dg
giao dvc con, quan h� v&i cac dong nghi�p trong ca quan cling co doi chut
cang thKng; ngtrgc l9i, co nhiing ngtr<'ri binh tinh on hoa, rat biet ti;r kiem
che cam xuc, h<;> dtr<'rng nhtr khong bao gi<'r n6i cau; co nhiing ngtr<'ri tinh
tinh vui ve, l9c quan; nhtrng cling co nhiing ngtr<'ri hay au sau, buon ba, tam
tr9ng thtr<'rng u uat va co don, thtr<'rng hay lo lang mu9n phien v&i nhiing
vi�c nh6 nhi).t khong dau...

ve a(ic trzmg y chi: co nhiing ngtr<'ri co chinh kien, quyet doan va co thg
d9c l�p XU- ly cong vi�c, dung cam chju trach nhi�m trong cong vi�c, ti;r
minh ch9n li;ra con dtr<'rng rieng; nhrmg cling co nhiing ngtr<'ri luon y l9i
ngtr<'ri khac, khong muon lao d9ng; dtrong nhien cling co nhiing ngtr<'ri bao
thu co chap, khang khang gifr y kien cua minh. C6 nhfrng ngtr<'ri lam vi�c
luon theo ke ho9ch da dinh, m9t khi da h9 quyet tam se kien tri theo du6i
den cling, c6 th� vrrQt qua m<;>i kh6 khan tr& ng9i d� vrron t(ri thanh cong;
nhtrng cling CO khong it ngtrCri cam thay SQ' hai trtr&c nhfrng kho khan tren
dtr<'mg d<'ri, khi gi).p dau kh6 luon mom oan tr<'ri trach ngtr<'ri...

ve aoi nhan xU the: co nhfrng ngtr<'ri chinh tn;rc th�ng than, nhi�t tinh
v(ri m<;>i ngtr<'ri va giau long cam thong; c6 nhfrng ngtr<'ri lam vi�c khong t�n
t\ly, l9nh lung vo tinh t(ri mire tan nh§n; c6 nhfrng ngtr<'ri cham chi, th�t
tha, chat phac; c6 nhfrng ngtr<'ri ltr<'ri nhac va gia doi; c6 nhfrng ngtr<'ri giau
long tir ton va tir tin; c6 nhfrng ngtr<'ri tir ruong r§y ban than, thieu tir tin &
kha nang cua chinh minh; c6 nhfrng ngtr<'ri khiem ton, cil'.n th�n; c6 nhfrng
ngtr<'ri kieu cang ng90 m9n; c6 nhfrng ngtr<'ri khong chap nhi).t, gian di d@
gan; c6 nhfrng ngtr<'ri f\lt re nhut nhat, dfrng trn&c mi).t ngtr<'ri khac th�n
thung do mi).t; c6 nhfrng ngtr<'ri dung cam nhrmg cling c6 khong it ngrr<'ri
yeu duoi; c6 nhfrng ngtr<'ri tich circ c6 ngtr<'ri l9i tieu circ; c6 nhfrng ngtr<'ri
lieu linh; c6 nhfrng ngtr<'ri long d9 h�p hoi; c6 nhfrng ngtr<'ri hao ph6ng
nhrmg cling c6 ngtr<'ri keo ki�t, bun xin, c6 ke tham lam; c6 nhfrng ngtr<'ri
ham choi. va c6 nhfrng ngtr<'ri khong chiu dtr<;>'C n6i co don ...

Nhfrng di).c di�m neu tren da chfrng minh di).c trrmg tinh each cua con
ngtr<'ri VO cling phirc t9P va muon mau muon ve, mire d9 bi�u hi�n cling c6
sir khac bi�t, chung cling khien chung ta cam nh�n m9t each sau sac tam
quan tr<;>ng cua nhfrng net tinh each rru vi�t. Chung khien con ngtr<'ri tr&
nen cao quy hon, tot d�p hon, m9nh me hon va dang tin c�y hon. Con
nhfrng net tinh each khong tot thtr<'mg t90 nen cam giac nuoi tiec, th�m chi
la ca sir thu ghet.

Ket qua nghien cfru cua toi cho thay nhfrng net tinh each tot d�p co moi
quan h� m�t thiet v(ri qua trlnh trtr&ng thanh va thanh tai cua con ngtr<'ri,
chu yeu drrgc th� hi�n tren bon phrrong di�n dtrm day:

, ' '

Tfnh each tot dyp la nen tang Cd Sd cua ly tlibng, niem tin
va d;_io due con nguC1i
Chi ngtr<'ri s& hfru nhfrng net tinh each tot d�p nhtr: tich circ, vui ve, can
cu, ltrong thi�n, chinh tn;rc, th�ng than, cao thtrQ'Ilg, cam thong mm la
nhfrng ngtr<'ri co dtrQ'C ly ttr&ng thirc sir. Nhfrng con ngtr<'ri ay tir nh6 da linh
ho9t, CO chi tien thu, biet yeu cac con V�t nho, yeu CUQC song, yeu thien
nhien; bie't quan tam t&i cha me:, bie't yeu quy ong ba, thay co giao, b:;i.n hQC
va nhiing ngrrm xung quanh minh. Dan dan khi 16n len, hQ se bie't yeu que
hrrong, yeu dat nrr&c, yeu nhan dan, yeu nhan lo:;i.i, mong muon CUQC song
se tr& nen trroi. dc:p hon. Chi khi ly trr&ng va d:;i.o dfrc cua m9t ngrrm dU'Q"C
xay d\ffig tren nhiing co- s& d6 m&i dang tin c�y. Ne'u m9t ngrrm ngay tt'r
nho da thie'u di S\f cam thong, long yeu thrrong, khong boi drr5ng cho minh
nhiing tinh cam d:;i.o dfrc, hanh vi d:;i.o dfrc cling th6i quen d:;i.o dfrc ma dQ"i
sau khi 16n len roi m&i bat dau nh�n thfrc ve d:;i.o dfrc, thi qua mu(ln! Dieu
d6 chi c6 thg t:;i.o ra cho xii h9i nhiing con ngrrm chi bie't ho khfiu hi�u.
Nhiing con ngrrm nhrr the' cho du trinh d9 c6 cao di nfra nhrmg vi thie'u mat
nen tang d:;i.o dfrc va ly trr&ng nen khong thg tr& thanh vi nhan.

Tfnh each tot dyp la chla kh6a dam bao thanh cong trong
stj nghi�p
Tren d(ri nay tuy�t nhien khong co m(\t S\f nghi�p nao thu�n buom xuoi
gi6, ho�c c6 nhiing thanh t\fU nao d� dang t&i mfrc chi gio- tay ra la v&i t&i
drrgc. Dg c6 drrgc thanh t\fU, du la nho nhat trong cu9c dCri, con ngrrCri
cung phai tra gia bKng S\f gian nan vat va. Vi d\l, muon thi di) vao m9t
trnemg d:;i.i hQC nao d6 ch�ng h:;i.n, thi phai chuyen tam hQC hanh, muon
dong g6p sfrc minh cho T6 quoc, cho dan t9c va cho nhan lo:;i.i cang muon
phan kho hon. Vi v�y, muon CO mQt S\f nghi�p ly trr&ng, chi nhfulg con
ngrr(ri CO tinh each kien Cll'Cmg, l:;i.c quan, t\f tin, siin sang chju d\ffig kho
khan gian kh6, luon tie'n len phia tru6-c, dung cam sang t:;i.o, khong SQ" thrr
thach, khong ng:;i.i hi sinh va chiu d\ffig drrgc n6i co don m&i c6 hi v9ng de'n
dU'Q"C thanh Cong.

Ngay nhrr Nobel - nha bac hQc dii phat minh ra thuoc n6 d:;i.ng long, dg
tim ra phrrong phap khong che' cac V\l n6 nguy higm, ong dii bie't bao Ian
dung cam cling lam thi nghi�m v&i tu- than. He't Ian nay t&i Ian khac, nhiing
CUQC thi nghi�m da khie'n mQt vai ngrr(ri trg ly CUa ong bo m:;i.ng, em trai
ong cung qua dCri sau m9t V\l n6, bo ong cung bi tr9ng thrrong, tr& thanh
m9t con ngrrm ban than bat to:;i.i. Con ban than du khong it Ian tt'r coi che't
tr& ve song ong v�n kien tri lam thi nghi�m. Ong lam thi nghi�m nhieu de'n
nfii chinh quyen Th\ly Dign, nhiing ngrrm hang x6m thrremg gQi ong la
"than n6", mQi ngrrm lien tl,lc de nghi ong dt'rng lam thi nghi�m. Khong con
each nao khac, Nobel danh dung m9t chie'c thuyen 16n boi. ra gifra ho dg
lam thi nghi�m. Cuoi cling, vao m9t ngay kia, sau m9t tie'ng n6 vang trCri,
Nobel minh dliy thrrong tich bo ra khoi phong thi nghi�m, sung srr6ng ho
vang: ''Toi thanh cong roi! Toi thanh cong roi!" Vi qua vui mt'tng khi nam
dU'Q"C I<y thu�t khong che nb, ong quen mat r�ng minh dang bj thrrong Va
chay mau. Thuoc n6 ma Nobel pha che dii c6 vai tro rat 16n trong vi�c khai
thac mo, Stfa chfra drr6ng sat va phat trign cong nghi�p ni).ng. Nobel dii tr&
thanh m{>t nha cy phu. Sau khi qua d<'ri, ong dii danh so tien cua minh thanh
l�p nen ''Giai thrr&ng Nobel" nbi tieng the gi&i dg ti).ng thrr&ng cho nhfrng
nha khoa h9c, nhfrng tac gia van h9c... c6 nhfrng cong hien to 16n cho nhan
109i. Chung ta c6 thg n6i r�ng thanh t\fll ma Nobel d9t dU'Q"C chinh la nher
tinh each kien CU'Ong khong chju khuat phvc kh6 khan. Th\l'C ra, khong chi
c6 minh Nobel ma tat ca nhfrng con ngrr<'ri, nhfrng cay d9i thv trong nen
khoa h9c, nhfrng b�c thliy ve ngh� thu�t c6 nhfrng dong g6p 16n lao cho
nhan 109i deu nhrr v�y ca. Thanh t\fll ma h9 c6 dU'Q"C m{>t phlin rat 16n la do
S\f kien CU'Ong ben bi Va dung cam.

, ' ?

Tfnh each tot dyp la dieu ki�n quan tr9ng de co duqc h;_inh
phuc trong cu9c dCii
Cha IDE;! nao cilng mong con minh 16n len c6 dU'Q"C m{>t CUQC song h9nh
phuc. La ngrr<'ri lam cha IDE;!, h9 nhjn an nhjn mij.c dg co gang thoa man
nhfrng nhu cliu trong CUQC song cua con. Th�m chi CO nhfrng ong bo ba IDE;!
dung tien tiet ki�m trong bao nam, phai di vay mrrQ'Il khap n<ri dg mua cho
con do dung trong gia dinh, do di�n trr gia dvng khi ket hon, tat ca deu la vi
h9nh phuc cua con.

M{>t CUQC song sung tuc Se khien con ngrr(ri h9nh phuc nhrmg CUQC song
v�t chat dliy du hay thieu thon khong phai la dieu ki�n quan tr9ng dg dam
bao cho IDQt CUQC song h9nh phuc. Nhfrng thfr C<Y ban nhat CO thg mang l9i
niem h9nh phuc cho con ngrr<'ri chinh la nhfrng net tinh each tot dE;!p. Chi
nhfrng con ngrr(ri tfch C\fC, biet cliu tien, l9c quan, vui Ve, nhi�t tinh sang
t90, gioi giao tiep xii h{>i, biet tran tr9ng tinh b9n, doi xrr tot v&i tat ca m9i
ngrr<'ri m&i c6 thg c6 drrQ"C h9nh phuc ben lau. C6 m9t nha trr trr&ng n6i
r�ng: ''B9n dem niem vui chia se cung b9n be se c6 dU'Q"C niem vui nhan doi,
b9n dem n6i buon tam S\f cung b9n be n6i buon se v<ri di m{>t nrra''. Cau n6i
ay dii cho thay, nhfrng ngrr<'ri c6 tam long chan thanh, c6 tinh yeu thrrong va
gioi ket giao b9n be, chi rieng nhfrng net tinh each ay dii c6 thg mang l9i cho
h9 tinh yeu va h9nh phuc.
 Con ngl.l'Cri song trong hoan canh ti;r nhien va hoan canh xii h9i phfrc t9p
nhieu thay d6i, c6 thg g�p dieu ki�n thu�n lQ'i nhrmg cung kh6 tranh khoi
nhling Iuc hoan canh kh6 khan, co thanh cong cung co that b;:ti, co dKn v�t
dau kh/) Va CO sung Sl.l'Ong h;:tnh phuc, chi CO nhfing net tinh each tot d�p
m&i giup con ngl.l'Cri duy tri si;r can bKng trong tam ly. Cac b�c cha m� tha
thiet mong con thanh tai khong nen la nhfing vi than bao h9 cho con miii
miii, hQ cfing khong CO each nao dg sap xep dl.l'Q'C het tat ca m9i dieu tot d�p
nhat cho con trong tl.l'ong lai. Con cai c6 h;:tnh phuc rieng cua chung, dieu
duy nhat chung ta c6 thg lam la nuoi dl.l'6ng nhfing tinh each tot d�p cho
con t\r nho, dg con dung cam bl.l'&c vao CUQC song, thich nghi, cai t90 hoan
canh, ti;r t90 ra niem vui va h;:tnh phuc cho chinh ban than minh.

, ?

Tfnh each tot dyp la d9ng lgc l&n trong qui trlnh phit trien
tr1 tue
' A

Du la ngl.l'Cri tru6ng thanh hay tre nho, dieu quan tr9ng nhat trong ho;:tt
d{lng h9c t�p chinh la tinh chu d{lng va tinh tich ci;rc cua chu thg. D6 cung
chinh la ''n9i li;rc" cua chu thg. Tat ca nhfing anh hl.l'6ng tac d{lng tir ben
ngoai deu phai thong qua n9i li;rc m&i c6 thg phat huy tac d\lng. Khong ai
trong chung ta c6 thg h9c t�p hay phat trign, suy nghi va ghi nh& thay cho
ngl.l'Cri khac.

"N9i li;rc" dg khai phat tri tu� cua tre nho khong can t&i nhfing ly tl.l'6ng
cao sieu, nhfing m\lC tieu to 16n, y chi kien Cl.l'Ong, niem dam me 16n lao ma
chu yeu di;ra vao nhfing net tinh each nhl.l' tri to mo, khao khat di kham pha
nhfing dieu m&i me thu vj, long hieu thang va si;r ti;r tin. Neu tre khong c6
nhfing net tinh each nay cung nhl.l' khong c6 nhu cau ve d<'ri song tinh than
ma thay vao d6 la nhfing tinh each nhl.l' buong tha, gan d&, hay quay kh6c,
khong vang Im... thi tre khong thg c6 kha nang t�p trung, cam nh�n khong
ro rang, quan sat thieu ti mi, ghi nh(r rat mO' ho, tl.l' duy khong m;:tch l;:tc, tri
tl.l'Ong tl.l'Q'Ilg khong phong phu. Nhll' the lam sao c6 thg khai sang va phat
trign tot tri tu� cua tre? Nhfing dfra tre ngay khi vira bl.l'&c vao tigu h9c dii
khong theo kjp b;:tn be thi da phan cac em dii bi nhi@m nhfing net tinh each
khong tot.

Tinh each cua tre c6 moi quan h� sau sac t&i h;:tnh phuc cua ca gia dinh.
D�c bi�t la trong xii h9i m6i gia dinh chi sinh m9t con, m9t dfra tre chinh la
tl.l'ong lai va niem hi v9ng cua ca gia dinh. Chinh vi the, m6i m9t gia dinh
chung ta c'iin phai chu tr9ng b'Oi du6ng nhfmg net tinh each t6t di:p cho con
tre ngay tt'r khi chung con nho, coi d6 la U'U tien hang d'iiu, la vi�c 16n "m9t
v6n b6n lCri" trong qua trinh d9Y con thanh tai.

Nhung tinh each tot d�p cua con nguC1i cln phai duqc t:;io
'

nen m6ng ngay tu nho

S\f hinh thanh tinh each cua con nguCri ngoai vi�c lien quan t6i nhfmg
d�c trung ve khi chat cling nhu cac yeu t6 di truyen nhu gan d9 hay nhut
nhat, kha nang chju d\fllg nhieu hay it, c6 nhanh nhi:n linh ho9t hay
khong... trong cac giai do9n sau nay, con ngu(ri da t\f minh CO dtrQ"C nhfmg
net d�c trung trong tinh each cua ban than nhu thenao? D6 la nh<'r vao S\f
"b'Oi du6ng ma nen'', la m9t d9ng "giao dv.c thong qua b'Oi du6ng" ma
kh6ng phai la do tr<'ri phu.

C6 b�c cha mi: dii tt'rng than th& v6i t6i: "Con t6i bfim sinh dii uong
ng9nh kh6 bao, t6i ngay ngay d9Y chau nhieu den rat c& bong h9ng, nhung
n6 v§n ch�ng chju nghe lCri, th�t t6i kh6ng con each nao khac! Nhung di'.ra
tre hang x6m nha t6i thi l9i hoan toan khac. Hai di'.ra tu&i san nhau, b6 mi:
ben ay cling rat it khi quan giao con, tt'r tru&c t6i nay chua bao gi<'r mang
nhiec to tieng v6i con, v�y ma di'.ra tre ay th�t ngoan ngoiin, vt'ra ham h9c
vt'ra l� phep, l9i con biet giup b6 mi: lam vi�c nha m6i ngay. Th'iiy n6i xem
d6 kh6ng phai la net tinh each bfim sinh hay sao? C6 phai tre nghe lCri hay
kh6ng cling la do di truyen, s6 ph�n cua chung t6i sao ma kh6 den v�y!" Sai
l'iim cua vi phv. huynh nay la a ch6 cho r�ng chi c'iin n6i di n6i l9i v6i tre la
du ma quen r�ng nhfmg tinh each Va thoi quen xau CUa tre c'iin dtrQ"C u6n
nan hang ngay.

Nen tang tinh each phai dtrQ"C hinh thanh tt'r nhfmg th6i quen. Ngay tt'r
d'iiu tre nho t\f minh di ngu hay nguCri 16n phai ru ngli; t\f ng'Oi m9t ch6 c6
djnh dg an com hay phai c6 nguCri be rong, vt'ra be vt'ra d6 ch9y di ch9y l9i;
ngay tt'r d'iiu c6 thg vt'ra n�m vt'ra choi. m9t minh, vt'ra ng'Oi vt'ra choi. m9t
minh hay phai c6 nguCri d6 danh choi. cling; ngay tt'r d'iiu cha mi: dii dg cho
con lao d9ng hay kh6ng... Tat ca nhfmg th6i quen sinh ho9t trong m9t vai
nam d'iiu dCri d'iin d'iin se tr& thanh tinh each cua tre. Vi the, c6 thg n6i, tinh
each la nhfmg gi dtrQ"C "tiem nhi�m" tt'r nho. Tre cling gi6ng nhu m9t chu
ech, neu s6ng trong dam bun l'iiy t\f nhien da se c6 mau vang dat; nhung
neu dtrQ"C s6ng trong m9t canh d'Ong hay m9t d'iim sen xanh mu&t thi
khong bao lau sau se dirge khoac len minh m<)t bi;> ao xanh tuy�t dc:p.

Do d6, tinh each khong thg cfr dl).y bao la se tr& nen tot hon. Giong nhir
nha giao d\lc n6i tieng ngirCri Lien Xo cu dii tling n6i: "Cac b?c cha me: than
men, nhfrng hanh vi cua cac vi m&i la nhfrng thfr c6 y nghia quyet dtnh nhat
doi v&i tinh each cua con tre. Cac vi khong nen cho rl'.ing, chi khi cac vi n6i
chuy�n hay khi dl).y tre hQC Va ra l�nh cho chung mm la th\l'C hi�n giao d\l.C
ma cac vi phai dl).y con tre trong tUng phut giay CUa CUQC song".

Ph�m chat tinh each cua con ngirCri dirge thg hi�n tren nhieu phirong
di�n, v?y chung ta nen chu tr9ng boi dir5ng nhfrng ph�m chat tinh each tot
dc:p nao cho tre ngay tt'r khi chung con nh6? Toi dii dieu tra nhfrng tinh each
tot dc:p cua rat nhieu em nh6 va thay rl'.ing sau phirong di�n dir&i day chinh
la nen tang tinh each tot nhat cua tre. Neu ngay tt'r khi con nh6, con ngirCri
da Sa hfru dirge sau ph�m chat tot dc:p ay thi nhfrng ph�m chat ITU tu khac
t\l' nhien se c6 dirge khi trir&ng thanh. Do d6, chung dirge coi la "nen tang
C<Y ban CUa nhfrng tinh each tot dc:p CUa con ngirm".

1. Vui ve linh hol).t

Ngay tt'r nh6, tre can phai c6 tinh each vui ve va linh hol).t, thich cirCri
khong thich kh6c, khong nhut nhat, song trong S\f VO tir khong go b6. The
nhrmg, linh hol).t khong chi la hieu d<)ng, cang khong phai la thich gay on
ao. M<)t dfra tre linh hol).t thir<'>ng c6 sau bigu hi�n sau:

• Linh hol).t trong bigu dl).t tinh cam: Cac each bigu dl).t tinh cam qua
khuon m�t va tir the tay phong phu va sinh d<)ng v&i nhfrng trl).ng thai
tinh cam nhir tir<Yi cirCri (cirCri to ho�c cirCri mim), vui ve, hai hir&c, dac
y, tfrc gi?n, cham chi, c6 luc con biet dua vui cung ngirCri l&n.

• N6i nang linh hol).t: bigu dl).t kh�u ngfr, tt'r ngfr phat am ro rang, thich
n6i chuy�n cung m9i ngirCri, thich kg chuy�n va thich dirge mat thay tai
nghe, thich h9c th<Y, giai cau do, c6 thg n6i chuy�n v&i ngirCri ll). m<)t
each t\l' nhien va thoai mai.

• Linh hol).t trong cac tir the cua C<Y thg: chu yeu bigu hi�n a kha nang biet
hat, biet nhay mua, thich ch<Yi tro ch<Yi va tham gia vao cac hol).t d<)ng,
la ngirCri yeu thich thg thao, cac tro ch<Yi va ca mua.

• Linh hol).t trong cam nh?n: ghi nh& rat nhanh cac S\f vi�c dii nhin qua,
 nghe qua va lam qua, vi nhu c6 nhfrng d\ra tre c6 thg ghi nh& m9t con
du<'mg xa l? sau khi di qua d6 m9t Ian, nh�n biet ro mau sac, hinh khoi
va phuong hu&ng. M9t d\ra tre bon tu6i c6 thg bat chu&c dugc cac tir,
cau trong tigu phii:m dugc phat tren truyen hinh.

• Hai ban tay linh hol).t: c6 thg lao d(>ng, sang tl).o va lam m(>t so do chcri,
cham s6c d9ng v�t nh6, trong hoa, trong cay, cau ca... tay rat linh hol).t
nhanh nh�n.

• Linh ho?t trong tu duy: ngoai vi�c bieu hi�n & vi�c linh ho?t trong each
>

n6i nang ra, con dugc thg hi�n & vi�c thich di).t cau h6i, thao lu�n va
tranh lu�n, nh�n biet mi).t chfr va d<;>c sach ... S\l" linh ho?t nay cua tre la
yeu to ben trong, vi the S\f bigu hi�n ra ben ngoai CUa no tuong doi kh6
nh�n biet.

2. Yen li).ng va t�p trung chu y

Tinh each linh ho?t c6 hai bigu hi�n la hu&ng ngol).i va hu&ng n(>i,
hu&ng n(>i thu<'mg dugc bigu hi�n thanh S\f yen li).ng. Du la tinh each linh
hol).t hu&ng ngol).i hay hu&ng n9i thi kha nang t�p trung chu y v§n rat can
thiet. T�p trung chu y trong khi chcri, toan b(> CO" thg, tinh than va tri tu�
deu hu&ng vao tro chcri, nhu v�y m&i khien tre c6 dugc niem vui va ket qua
cao nhat. Neu tre khi can yen li).ng khong thg yen li).ng, khi can ngoi khong
thg ngoi m9t ch6, khi can chl).y khong thg chl).y nhanh, khi can nhay khong
thg nhay, tinh khi that thu<'mg, luon bi phan tan, khong thg kien tri lam vi�c
den cung, nhfrng net tinh each nay se c6 anh hu&ng khong tot den tre. C6
nhfrng d\ra tre vui chcri khong mv.c dich, hanh vi khong theo quy cu, the
nen sau khi t\l" do vui chcri xong, t\l" nhien tre se giam kha nang t�p trung
chu y. Khi tre vao tigu h<;>c, muon sU-a chfra ll).i khuyet digm nay rat kh6
khan va n6 anh hu&ng nghiem tr<;>ng t&i S\f phat trign tri tu� cua tre. Sau
nay, chung se khong thg vuQ"t qua dugc n6i co don dg t�p trung tinh than
Va SlrC l\fC dg th\l"C hi�n Cong vi�c.

3. Long dung cam va t\l" tin

Trong CUQC song, con nguCri can phai c6 long dung cam. Tat ca nhfrng
nguCri gianh dugc thanh cong tren the gi&i nay deu la nhfrng nguCri kien
cu<'mg va tran day t\l" tin. Thanh cong khong thg ket duyen cung S\f yeu duoi
Va bl).C nhlfQ"C.
 LOng dung cam va t\l' tin cua tre nh6 chu yeu dU'Q'C bi�u hi�n & hai tl'r
"khong SQ'": khong SQ' bong toi, khong SQ' nga, khong SQ' chay mau, khong
SQ' dau, khong SQ' Uong thuoc, khong SQ' tiem, khong SQ' cac loai con trung
hay cac loai d(ing v?t nho, khong SQ' treo cao, khong SQ' ma, khong SQ' phai a
m9t minh, khong SQ' hoan canh va nguCri 19. Long t\l' tin con dU'Q'C bi�u hi�n
chu yeu & cam nh?n "hinh anh ban than tot'', tre luon cam thay minh la
mQt dtra tre ngoan, CO nang l\l'C, vi the chung luc nao cilng vui Ve.

y thU:c hay VO thU:c tre cam nh?n dU'Q'C minh la m9t dfra tre th?t dang
yeu, ''bo m� va m9i nguCri deu yeu men minh, minh thong minh, biet nghe
Im, minh luon yeu thuong cac b9n nh6; minh luc nao cilng ham h9c, m�
khen minh h9c rat nhanh; minh biet quan tam t&i nguCri khac, minh luon
sKn sang cho b9n mU'Q'Il do choi; ong khen minh biet giup d& cha m� vi�c
nha; neu minh ph9m lfii, chi can m� phe binh mQt chut thoi la minh Se Stfa
ngay... Minh la m9t dfra tre ngoan, sau nay minh con muon tr& thanh m9t
nha khoa h9c nfra ca... " Thong thu<'mg, tre khong th� n6i ra nhilng suy
nghi tren, nhrmg chi can chung CO dU'Q'C nhilng cam nh?n nhU' v?y, CO dU'Q'C
y thfrc nhu v?y cung nhilng bi�u hi�n tinh cam n6i len dieu d6 thi d6 chac
chan la m9t dfra tre tran day long t\l' tin v&i cam nh?n tot ve hinh anh ban
than. Th?t dang quy biet bao!

4. Yeu lao d(ing va biet quan tam t&i nguCri khac

Nhilng nguCri biet lao d9ng tl'r nh6 luon lay lao d9ng lam niem vui,
khong bao gi<'r luCri nhac, giau tinh cam va biet quan tam chia se v&i nguCri
khac. Tre nh6 biet quan tam t&i nguCri khac bat dau tlr S\l' quan tam t&i
nhilng nguCri trong gia dinh va m9i nguCri xung quanh: quan tam xem m9i
nguCri lam vi�c c6 vat va hay khong, bi om c6 m�t hay khong, c6 an no va an
ngon hay khong; khong co tinh danh thfrc khi nguCri khac dang ngu, khong
quay kh6c khi nguCri khac n6i chuy�n ... Neu ngay tl'r nh6 tre da c6 duQ'c
nhilng net tinh each nay, sau khi tru&ng thanh, chac chan tre se tr& thanh
m(it con nguCri c6 d90 dfrc tot. Ly tu&ng cua tre cilng se dU'Q'C chap canh tl'r
d6.

5. Long hieu kY va tinh sang t90

E>�c di�m nay dU'Q'C bi�U hi�n a vi�c thich xem, thich nghe, thich SCr,
thich lam, thich h6i, thich ghi nh&, thich mo ph6ng va thich lam thi nghi�m
doi v&i nhilng S\l' v?t m&i 19; thu<'mg hay c6 nhilng y tu&ng khac v&i m9i
ngum, C�n th?n ti mi, neu khong hai long Se lam l9i cho t(ri khi nao dU'Q'C
m&i thoi, thich t\l' minh bat tay lam vi�c, bay ra nhieu tro ch<ri, t\l' nghi each
d� lam do ch<ri, doi khi t90 ra nhfrng phat minh nho nh6.

C6 dl.l'Q'C long ham hi�u biet va tinh than sang t90 neu tren, tre c6 th� t\l'
boi dl.l'5ng cho minh nen tang cua m(>t nhan tai giau tinh sang t90 nhl.l' tl.l'
duy m&i 19 va tl.l' duy phan tan, kha nang t\l' h9c, t\l' tim toi phl.l'ong phap
nghien cfru.

6. C6 tinh than d(>c l�p

C6 tinh than d(>c l�p, khong d\fa dfim y l9i vao ngl.l'oo khac m&i c6 th� t\l'
bao v� minh. Nhfrng con ngl.l'oo thanh cong la nhfrng ngl.l'oo luon c6 y thfrc
ve cai toi rat 16n, luon t\l' tin, c6 chinh kien va c6 kha nang lam vi�c d(>c l�p.
Nghe n6i, trong so rat nhieu t�p doan tai chinh xuyen quoc gia cua My, ngoi
vi ti phu chi duy tri dl.l'Q'C trong vai ChlJ.C nam, m(>t hoij_c hai tram nam sau
gia t9c d6 se di vao con dl.l'Ong suy vong va nhl.l'Ong l9i ngoi vi cho nhfrng tY
phu m&i nBi khac. Song gia t(>c Rockefeller l9i khac, h9 vfin hrmg thinh suot
may tram nam khong he suy yeu, cy phu vfin la cy phu. Nguyen nhan la do
dau? Qua nghien cfru lich SIT cua gia t9c nay, ngl.l'oo ta dii thay dl.l'Q'C rKng,
khi giao dvc con chau, h9 di).c bi�t chu y t&i vi�c boi dl.l'5ng y thfrc, kha nang
d(>c l�p, yeu cau cac theh� con chau luon phai t\l' l�p, t\l' chu, t\l' Cl.l'Ong.

M(>t ngay n9, Rockefeller cha di).t con dfrng len ban roi d(>ng vien con
nhay tir tren ban xuong. Con nghi rKng khi nhay xuong dii c6 cha bao v�
nhrmg th�t khong ng<'r khi nhay thi cha dii bl.1'6-c di n<ri khac. Con ngii dau
qua lien b�t kh6c. Khi ay, cha m&i bl.1'6-c t&i va n6i v&i con: ''Con a, con
khong dl.l'Q'C kh6c. Sau nay con phai nh& rKng chi c6 th� d\l'a vao chinh
minh chfr khong dl.l'Q'C y l9i vao ngl.l'OO khac, ngay ca cha, con cfing khong
dl.l'Q'C d\fa dfim". Vi v�y, theh� con chau CUa gia tQC nay khong bao gi(r tieu
pha hoang phi, luon biet each dieu chinh chi tieu. Khi 16n len h9 luon t\l'
minh kiem tien h9c d9i h9c, t\l' tim vi�c, ren luy�n cho t&i sau khi t\l' gay
d\l'Ilg dl.l'Q'C S\l' nghi�p Va CO thanh tich, cha m&i dem gia san truyen l9i cho
con. Nghe n6i phl.l'ong phap d9y con nhl.l' v�y chinh la m(>t trong nhfrng bi
quyet d� dam bao gia tai kh6ng lo cua gia t9c khong bi suy yeu.

Vi dv neu tren c6 bao nhieu phan tram la S\l' th�t thi khong ai biet
nhrmg qua th�t tinh than d(>c l�p CUa con ngl.l'OO la nen tang CO' ban d� l�p
nghi�p. Dieu d6 mang l9i cho chung ta rat nhieu gQ'i m&, ban than chung ta
ciing c6 th� lay d6 lam tam gl.l'ong d� h9c t�p. Tinh each d(>c l�p cua tre nh6
nen dl.l'Q'C ren luy�n tir nh6, tre c6 th� t\l' minh di ngu, t\l' minh ngoi, t\l'
minh choi ma khong can t6i cha m�. Sau khi dl.l'Q'C ba, bon tu6i, tre c6 thg
ti;r minh ra pho mua do; trong dieu ki�n drrgc dam bao an toan c6 thg ti;r
minh di t6i tru6ng, t6i tham h9 hang, giao tiep ti;r nhien v6i ngrr<'ri l;:t. C6
dl.l'Q'C "chiec chia kh6a" nay, tre Se CO tfnh each dQC l?p rat 16n.

C6 dl.l'Q'C sau nen tang C<Y ban tren thi tre se la m9t mam non khoe
m;:tnh, thong minh, tinh each tot va giau tinh than sang t;:to, c6 thg phat
trign thanh m9t cai cay 16n, xanh tot. Vi the, cac b?c cha m� hay co gang
danh th?t nhieu th(ri gian dg giup tre CO dl.l'Q'C sau nen tang C<Y ban nay!

''Tinh each cua con ngirm chu yeu dtr(YC hinh thanh trong nhfmg nam
thang dau dOi... chung se tr& thanh bdn nang trOi phu thU: hai cua con
ngirOi."

Mashinski

''... nhfmg thanh ttru ve m(lt tri tu� ctla con ngirOi mQt phan l&n nh<'Y
VrlO Sll' Vi dg.i trong tinh each, nhtrng dieu nay thtr<'Yng Vtr(Yt ra khoi nhfmg
nh(ln thU:c thong thir<'Yng cua con ngirOi. "

Einstein

''Con ngirOi nen s& hfru m9i dieu tot d<;p: dung mg.o, each an m(lc, tam
hon va ttr ttr&ng. "

Chekhov
 ,

TAO •
OI TR,
G SONG
?

TOT CHO T

Nhiing tinh each tot dtrQ'C boi dtr&ng nen nher nhfrng th6i quen tot
ngay Ur khi con nho, nhfrng dieu ma ban than trai nghi�m trong CUQC song.

E>trong nhien, m6i tru(rng song cung anh htr6ng t&i tre va chung ta
kh6ng thg danh gia thap vai tro cua n6. M6i tru(rng c6 thg dao t90 m{>t dfra
tre tr& thanh "thien tai'' nhtrng cung c6 kha nang huy ho9i hang 109t mam
non; c6 thg t90 nen nhfrng nhan each vi d9i nhtrng cung du sire m9nh dg
mang den nhfrng ca tinh kh6ng tot va v�n m�nh xau cho con tre.

The nhtrng cac b�c cha m�, thay co giao kh6ng nen chi biet cha dgi
nhfrng an hu� cua m6i truCrng, hoi).c dg mi).c cho m6i tru(rng kh6ng tot dao
t9o nhfrng dira tre cua chung ta. NgrrCri 16n hoan toan c6 thg t9o ra m{>t m6i
trtrCrng tot dg tre dtrQ'C song Va dam minh trong do; dg tre cai t90 Va tranh
nhfrng anh htr6ng kh6ng tot cua m6i truCrng, nhtr v�y tre se hinh thanh cho
minh nhfrng net tinh each tot d�p.

V�y, ngtrCri 16n nen t9o ra m{>t m6i tru(rng tot cho con tre nhtr the nao?
Ngoai vi�c danh cho tre tinh yeu m{>t each khoa h9c, tren th\fC tela mang
l9i cho tre m{>t m6i tru(rng tinh cam tot d�p. Ngoai ra, chung ta con phai
t90 l�p cho tre m6i tru(rng tri tu�, m6i trrr(rng d9o dire, m6i tru(rng sinh
ho9t qui cu va m6i trtrCrng giao dvc ve cai d�p.

'

T:;io l�p moi truC1ng tri tu� tot d�p

 Trong CUQC song, tre nho bat bui)c phai dtrQ'C tiep nh�n nhfrng kich
thich tt'r cac ho9t di)ng tri tu�, c6 nhtr v�y chung m&i luon vui ve, giau tri to
mo, ti.r tin, tich C\rC Va tran day tinh than sang tl).O b&i le con ngtrm khong
phai la mi)t loai di)ng v�t thong thrr<'mg, nhfrng loai di)ng v�t thong thrr<'mg
chi la mi)t hinh th\rc ton tl).i cua protein, the nen mi)t con ga du bi nhot
trong long ca dCri cling khong cam thay kh6 s&; nhtrng con ngtr<'ri la hinh
th\rc ton tl).i cua tinh than, la loai di)ng v�t c6 tri tu�. Neu tach rm khoi
nhfrng kich thich tt'r moi trn<'mg tri tu�, rat nhieu nhfrng tinh each tot d�p
cua con ngtr<'ri se bien mat. Chung ta hay thU- suy nghi doi chut, du tre c6
dtrQ'C an no mij_c am, d(ri song V�t chat sung tuc nhtr the nao di chang nfra
nhtrng neu dCri song tinh than ngheo nan, kho khan va VO vi, chac chan
chung se mat di long nhi�t tinh, lam sao c6 thg hinh thanh dtrQ'C nhfrng tinh
each tot d�p?

Danh gia mi)t d\ra tre tot hay khong tot, trtr&c tien phai xem CUQC song
cua chung c6 b�n ri)n hay khong. Nhfrng d\ra tre ca ngay luon c6 vi�c dg
lam, chung b�n vui chai va h9c t�p nen khong c6 th<'ri gian dg quay kh6c.

Muon tre nh6 b�n ri)n thi phai tl).o ra cho chung mi)t moi trn<'mg tri tu�
phong phu, cac b�c phi;t huynh CO thg tl).O l�p moi trtr<'mg tri tu� cho tre tt'r
nhfrng phtrong di�n sau day:

Ban than cha m�, thay co giao phai say me h9c t�p. Trong nha phai c6
nhieu 109i sach, c6 tu sach v&i nhieu cuon sach da dl).ng phong phu. Ngtr<'ri
trong gia dinh nen thtr<'mg xuyen d9c sach, n6i chuy�n va thao lu�n ve
nhfrng van de lien quan t&i h9c t�p, c6 thg thi.rc hi�n nhfrng ho9t di)ng nhtr
lam thi nghi�m, che tl).o, phat minh ra nhfrng cai m&i. Chung ta cling c6 thg
de c�p t&i xe dl).p, vi�c trong hoa, hoi).c cling c6 thg n6i mi)t so thu�t ngfr
chuyen nganh ve Ii.re h9c, thi.rc v�t h9c va dl).O ly v&i tre. Tre se thtr<'mg
xuyen quan sat ngtr<'ri l&n lam vi�c, lang nghe ngtr<'ri l&n n6i chuy�n b�ng
tat ca tri to mo cua minh. Khi Marie Curie con nh6, ba thtr<'mg thay bo
minh lay tt'r trong tu ra nhfrng 19 thuy tinh, nhfrng chiec binh, nhfrng ong
nghi�m dg lam thi nghi�m (bo cua Marie Curie la mi)t thay giao). M6i lan
lam thi nghi�m xong, ong l9i cfin th�n lau Sl).Ch cac di;tng C\l roi nh� nhang
cat vao tu. Nhfrng di)ng tac ay chinh la nhfrng hanh di)ng c6 anh htr&ng
s&m nhat t&i niem say me v&i nhfrng thi nghi�m v�t ly va h6a h9c cua
Marie Curie sau nay. T&i t�n khi trn&ng thanh d6 v§:n la nhfrng kich thich
kh6 quen trong k)' \re cua Marie Curie.
 Cha IDE;!, thay co giao can co gang thi.rc thi chl.l'ong trinh boi dl.l'&ng tre &
cac phl.l'ong di�n da dl.l'Q'C li�t ke trong 15 phl.l'ong di�n giao dlJ.C a chu de 8.
Ngl.l'Oi 16n can t;:to cho tre niem dam me & nhieu linh V\fC va dam me tr9ng
tam, thl.l'emg xuyen cung tre d�t cau hoi, thao lu�n, tranh lu�n ho�c thi tai,
khuyen khich tre h9c va choi m{it each d{ic l�p, khong nen dg tre ngoi
khong VO ich. Khi dl.l'Q'C hon m{it tu6i can thl.l'emg xuyen beho�c <lat tre di
choi dg tim higu Ve the gi(ri ben ngoai, drm tre t(ri cac Ctfa hang sach.

Ngl.l'Oi 16n can t;:to ra cho tre moi trnemg cua nhfrng ho;:tt d{ing tri tu�.
Khi tre dl.l'Q'C m{it tu6i rn&i, can xay di.mg khong gian vui choi rieng cho tre
v&i m{it cai ban, ba cai tU, hai ban do va bang thanh tich.

M{it chiec ban: nen ke m{it chiec ban, m{it chiec ghe danh rieng cho tre
trong m{it can phong nho hay & noi c6 nhieu anh sang v&i canh quan tl.l'O"i
dE;!p va do dung h9c t�p day du. Sau nay, nen yeu cau m9i ho;:tt d{ing h9c t�p
Va vui choi CUa tre phai dl.l'Q'C tien hanh a ban hQC CUa rieng minh, khong
dl.l'Q'C dg do d;:tc lung tung tren gil.l'emg, tren ghe sopha hay tren b�u crra... tt'r
do dan hinh thanh nen trong tre nhfrng phan X;:t CO dieu ki�n, chi can ngoi
dung vao vi tri cua minh la se t�p trung chu y vao cong vi�c, du ngl.l'Oi 16n
n6i chuy�n, nghe dai hay xem cac chl.l'ong trinh ti vi cilng khong bt phan tan
tl.l' tl.l'ong.
>

Ba tu: thrr nhat la tu sach hay gia sach: Tat ca sach v& cua tre deu phai
dl.l'Q'C gifr gin ciln th�n, sap xep g9n gang dg ti�n Stf dvng va bao quan. Can
phai dg tre cam thay d6 la m{it kho bau rieng cua minh, khong dl.l'Q'C dg bt'ra
b{in, tinh yeu sach cua tre cilng dl.l'Q'C hinh thanh tt'r d6. Theo nhl.l' l<'ri cua
nha giao dvc Suhomlinski, khi con nho t&i ngay ong tot nghi�p phB thong
trung h9c, ong da c6 khoang 800 cuon sach, c6 m{it so cuon ong chi xem
qua, c6 m{it so cuon ong l;:ti rat thich d9c va thl.l'emg d9c di d9c l;:ti, kho bau
tri tu� phai dl.l'Q'C thiet l�p tt'r nho. Tu thrr hai la tu do choi. Tat ca nhfrng do
choi mua Ve, do choi ti.r lam, do choi m(ri hay do choi CU khong dl.l'Q'C vtft di
ma phai xep d�t g9n gang vao trong tu. Nhfrng do choi tre da khong con
thich nfra cilng c6 thg xep g9n l;:ti va dg m{it th<'ri gian sau lay ra choi, tre se
c6 cam giac vt'ra than thiet vt'ra m&i 19. Chung ta cilng c6 thg dg tre thao, lap
va sang t;:to ra nhfrng do choi m&i tt'r cac do choi cil. Tu thrr ba la tu dvng
ClJ.. Cac b�c cha IDE;! c6 thg can err theo d9 tu6i cua tre ma d�t vao trong d6
nhfrng dvng C\l nhl.l' giay cfrng, keo dan, dao, keo, dinh, cac mieng gb, tam
sat, kim, h{ip, bua dinh, day b9c son, bong den pin, dat deo, da mai dau ...
dg tre cam thay thu�n ti�n khi Stf dvng.
 Hai tam ban do: nen dan m{it tam ban do cua ntr&c minh va m{it tam
ban do the gi&i & nhfrng g6c ttr6ng ma tre d� quan sat, neu nhfrng tam ban
do ma cha m� mua ve qua phfrc tl).p thi nen ghi len d6 m{it vai chu thich
don gian, ro rang. Chung ta nen dg tre chi tren ban do va n6i nhfrng cau
nhtr "Chu dang du h<;>c & My", "Bo dang di cong tac & Bae Kinh'', "Co dang &
Tay An" ... tre se cam thay VO cung thich thu. Nha v�y, tam nhin cua tre dan
dtr<;>"C m& r{ing va biet ten cua rat nhieu dia danh khac nhau. Co con gai nho
cua Karl Marx, Elena nam len chin tu6i da viet m{it bfrc thtr gm cho dtrong
kim T6ng thong My Lincohn khuyen ong dung vli trang dg tran ap che d{i
no l� & mien Nam ntr&c My. Bfrc thtr nay da thg hi�n ro SlrC anh htr&ng tt'r
ngtrb-i cha va tam nhin ci;rc ki r{ing m& cua co be.

Hai ban thanh tich: m{it chiec bang den nho, m{it bang thanh tich dg
khen thtr&ng. Tren tam bang den d6, cha m� va tre c6 thg d?y va h<;>c nh�n
biet cac lol).i hinh khoi, dung phan mau dg ve cac mau sac khac, viet chfr dg
h<;>c nh�n biet m�t chfr... Bang khen thtr&ng la n<ri ghi chep S\l" tien b9 hay
dan phieu be ngoan cua tre ho�c ciing c6 thg viet len d6 nhfrng cau cham
ngon c6 n{ii dung giao di;tc ...

Ngoai ra, ciing nen mua cho tre qua dia cau, lich treo ttr6ng, nhfrng
chiec dong ho nho hay nhfrng di;tng cv lam thi nghi�m don gian. Tre c6
dtr<;>"C moi trtrOng hol).t d{ing VOO nhfrng n{ii dung trong dQ-i song Se tl).O dieu
ki�n cho tinh than va tri tu� cua tre phat trign phong phu.

T:;io l�p moi truC1ng d:;io due tot d�p

Cac thanh vien trong gia dinh hoa hQ'P, ton tr9ng, biet quan tam va Ctr
xU- lich S\l" v&i nhau, bau khong khi gia dinh tran day niem vui, S\l" hai htr&c
cung tinh than am ap - day la moi trtrOng quan tr9ng VOO S\l" trnang thanh
lanh ml).nh CUa tre, khien tre cam nh�n dtr<;>"C niem hl).nh phuc, khong CO
chut ap l\l"C tinh than nao. Khi trnang thanh, tre Se doi XIT VOO m<;>i ngtrm
giong nhtr each cha m� minh v§:n lam.

Chinh vi v�y, cac thanh vien trong gia dinh hay vi tre nho ma it tranh
cai ho�C n6i nhfrng lQ-i lam t6n thtrong ngtrm khac, ngay ca khi CO S\l" chia
re ciing nen l�ng le giai quyet khong dg cho tre biet.

Du moi quan h� trong gia dinh c6 d6 v& chang nfra, cha m� ciing nen ly
di trong hoa binh, Ctr xrr lich S\l", khong nen c6 thai d9 hKn thu v&i nhau'''
mang l9i cho tre nhfing vet thITong.

Cha mE;! song d90 dfrc, cao thITQTig chinh la each giao dvc tinh te nhat
trong vi�c giao dvc d90 d\rc cho tre. Cac thanh vien khac trong gia dinh
cfing nen song c6 ly tU'Ong, CO mlJ.C tieu, CO dam me, CO tinh yeu lao di;>ng,
biet quan tam den lgi ich cua quoc gia, dan ti;>c, khong trach mang ngU'Cri
khac, khong tham gia vao nhiing tro VO b6, lang phi th<'ri gian... it nhat cung
vi con tre ma hay tu dIT5ng ban than minh. D6 la nhiing l<'ri tuyen truyen c6
hi�u qua nhat doi v&i tre, ngay tir nho tre da biet ton kinh va tin tU'6ng cha
mE;!, dong th<'ri bat chU'&c hanh vi loi song cua cha mE;!. Nhiing d\ra tre nhU'
v?y sau nay 16n len se tr& thanh con ngoan tro gioi, c6 ich cho dat nIT&c,
cho xii hi;>i.

Dieu quan tr9ng hon la hay dg tre tham gia vao th\l'C ti�n CUQC song. B&i
con ngU'Cri Se CO dU'Q'C nhfing cam nh?n sau sac nhat tir cac ho9t di;>ng th\l'C
ti�n va cung chi trong ho9t di;>ng th\l'C ti�n, nhiing hanh vi, tinh cam cling
d90 d\rc tot dE;!p cua con ngIT<'ri m&i dU'Q'C hinh thanh. Ch�ng h9n nhIT, hay
drm tre cling cha mE;! di lam v� sinh khu pho, x6m lang. Ca nha tuy vat va
mQt chut nhrmg l9i CO thg mang t&i niem vui Va S\l' thoai mai cho bay, tam
gia dinh, ban than minh cung se cam thay vui hon. Chi can mi;>t bac hang
x6m nao d6 khen tre mi;>t cau, tre se nh& mai. Hoi).c cung c6 nhiing b?c ph\l
huynh khi nghe n6i mi;>t b9n nho nao d6 cling trU'Ong mam non bi om, phai
vao vi�n, lien hoi con: "Bo nghe n6i co b9n Tigu M§n cua con bi om dung
khong?" Tre tra l<'ri: ''D9 vang ?, mE;! cua b9n Tigu M§n vira kh6c vira xin co
cho b9n ay nghi nfra CO'. Bae ay n6i la b9n Tigu M§n bi viem phbi ?!" Nghe
xong bo nhE;! nhang bao: "V?y thi chung ta nen di tham b9n con ?!'' Roi dat
tay tre, dg tre mang hoa qua t&i b�nh vi�n tham b9n om. Cha mE;! cua co b9n
nho dang bi om se VO cling cam kich hai cha con. S\l' cam kich d6 chinh la
bai h9c sinh di;>ng nhat danh cho tre. D\ra tre nay con biet den ben giIT<'>ng
b�nh n6i nhiing l<'ri di;>ng vien b9n ... C6 nhiing b?c cha mE;! dU'a con t&i CO"
quan minh cling tham gia trong cay v&i m9i ngU'Cri, c6 cha mE;! d9y con nen
dam lrmg cho ong ni;>i m6i ngay, mE;! cua em nho Lrm My d9y em t?p hgp
nhiing cuon sach cua minh l9i va m& mi;>t thU' vi�n nho, Lrm My lam thu
thU' roi m<'ri tat ca cac b9n trong x6m den mU'QTI sach va tra sach dung
ngay... Nhiing ho9t di;>ng nhIT v?y deu la nhiing bai h9c d90 dfrc th\fc ti�n
day sinh di;>ng v&i con tre.

Ngoai ra, cac b?c cha mE;! con can phai giao dvc thong qua l<'ri n6i, di).c
bi�t la thg hi�n S\l' quan tam t&i cac van de xii hi;>i... Cha mE;! nen n6i chuy�n
th�t thoai mai cung nhfrng thanh vien 16n tu6i khac trong gia dinh, dieu
nay se mang 111-i hi�u qua tot hon nhieu so v&i vi�c n6i cho tre nghe m9t
each c6 chu y. Vi dv, ngi.r<'ri cha di lam ve, th& dai va n6i v&i ngi.r<'ri ID!i!:
"Tr<'ri ai, horn nay d9c di.rQ"c m9t tin khien anh buon qua!" Chi m9t cau n6i
ngan g9n nhi.r v�y se kich thich di.rQ"C tinh hieu kY cua ca nha, tre ciing se
ngt'tng vi�c vui chai cua minh 111-i de nghe cha ID!i! n6i chuy�n v&i nhau.
>

Nhi.rng ngi.r<'ri cha v& nhi.r khong dg y den tre, tiep tvc n6i v&i vQ": ''Ngi.r<'ri
nong dan cua chung ta chiu bao vat va nh9c nhAn m&i trong ra di.rQ"c 1011-i
sQ"i bong c6 chat li.rQ'Ilg cao, the ma 111-i bi ngi.r<'ri ni.r&c ngoai ep gia!" Cau n6i
nay cang thu hut hon nfra S\f chu y cua ca ID!i! lfin con. Ngi.r<'ri cha tiep tvc
n6i: ''Nhfrng tam vai do cac cong nhan d�t cua chung ta nhu9m mau khong
ban di.rQ"c, h9 cho rAng chat li�u nhu(>m cua chung ta khong tot, rat hay
phai mau. Bat dac di chung ta danh phai xuat khfiu sQ"i bong v&i gia re m11-t.
M9t vai cau n6i nhi.r v�y se gieo vao long tre nh6 h11-t mam yeu ni.r&c va yeu
khoa hQC. Nhfrng ti.r ti.r6ng dl).O dire CUa con ngi.r(ri can phai dl.rQ"C hinh
thanh va tich luy trong th<'ri gian dai va bat dau ngay tl'r nhfrng nam thang
.
d"au d01.
'

Tin tire c6 thg khien con ngi.r<'ri lo lang, S\f ki�n lam tinh than con ngi.r<'ri
phan chan, nhfrng nhan v�t khien con ngi.r<'ri phai kham phvc... c6 & khap
m9i nai, tren bao, t11-p chi, dai phat thanh, dai truyen hinh va ngay trong
CUQC song th\fC ti�n. Chung c6 thg lam d!i!p hon tam hon non n&t cua tre. Vi
v�y, giao dvc dl).O dire trong gia dinh th\fC S\f bat nguon tlr nhfrng anh
hi.rang a nhan each CUa b�C lam cha ID!i! Cung the gi&i quan dl.rQ"C truyen tlr
d<'ri nay sang d<'ri khac. Giong nhi.r A.X Mararenco dii n6i: ''B11-n dang giao
dvc con minh trong mfii phut giay CUa CUQC song''.

T:;io l�p moi truC1ng sinh ho:;it co quy lu�t

Sinh ho11-t m9t each c6 quy lu�t se giup hinh thanh nhfrng th6i quen tot
trong CUQC song, khien chung tr& thanh nhfrng phi.rong thlrc hanh vi 6n
dinh, hinh thanh nen cac di).c trrmg tinh each l.rU tu cho tre.

Ca gia dinh nen c6 th6i quen d�y s&m t�p thg dvc vao m5i sang: Bo
hoi).c ID!i! can kien tri cung con t�p thg dvc vao m5i sang. T�p thg dvc bu6i
sang khong nhfrng rat c6 lQ"i cho sire khoe ma con boi di.r6ng tinh than
dung cam, y chi kien Ci.rang, tinh yeu CUQC song, nha do tre Se cam thay vui
ve hon.
 Ngtr<'ri 16n cung nen t�p cho tre th6i quen sinh ho9t c6 d{>ng c6 tinh va
co tr�t ti.r: Trong m{>t ngay can phai phan phoi th<'ri gian d� tre vt'ra dtrQ'C
choi nhiing tro choi mang tinh d{>ng va tinh. Hay giup tre linh ho9t khi
choi cac tro choi mang tinh d{>ng va het sfrc t�p trung khi thi.rc hi�n cac
ho9t d{>ng tinh. v6i nhiing tre tren bon tu6i, can d9y chung ti.r biet each sap
xep th<'ri gian va xem dong ho d� nam dtrQ'C th<'ri gian cua minh, cung nen
co dinh m6i ngay tre phai dtrQ'C tham gia lao d{>ng m{>t hoi).c hai Ian.

Boi dtr6ng th6i quen an uong tot cho tre cung la m{>t dieu rat quan
tr9ng, vi sao hi�n nay & cac thanh pho, vi�c cho tre an l9i tr& thanh m{>t van
de nan giai den v�y? C6 nhiing d\ra tre an m{>t bfra CO'IIl mat hai tieng, cha
m� khong ngimg c6 vfi, d6 danh va cho con an; c6 nhiing d\ra tre vt'ra an
Vl'ra ch9y nhay, cha m� phai dubi theo d�ng sau d� cho con an; c6 nhiing
dfra tre trtr&c khi an dij_t ra dieu ki�n phai dtrQ'C nghe hai cau chuy�n m(ri an
het cam; c6 nhiing d\ra tre l9i khanh an, ltr<'ri an ... Nguyen nhan cua tat ca
nhiing hi�n ttrQ'Ilg nay deu la do ngay tir dau, cac b�c cha m� khong biet
each t�p cho con th6i quen an uong tot. N6 khong nhiing gay nguy h9i
nghiem tr9ng t&i sfrc khoe cua tre nh6 ma con c6 anh htr6ng rat 16n t&i
vi�c hinh thanh nen tinh each vui ve va cham chi cua ban than tre. V�y lam
each nao d� boi dtr6ng th6i quen an uong tot cho tre?

Trtr&c khi t&i bfra an khong dtrQ'C cho tre an bat k)' 109i do an vi).t nao
tranh lam giam ham muon an va gay roi 109n ch\rc nang tieu h6a cua tre;
hoa qua cung nen an sau bfra an.

V&i nhiing tre hon m{>t tubi, can d� chung ngoi an cling ban v&i ca gia
dinh (trir m{>t bfra di�m tam them cua tre), yeu cau tre ngoi dung vi tri cua
minh. Trtr&c khi an can htr6ng dfin tre cat g9n do choi, khong dtrQ'C phep
mang do choi t&i ban an va phai ma tay tru&c khi an. v6i nhiing tre tir ba
tu6i tr& len c6 th� nh(r tre sap xep bat dua cho ngtr<'ri 16n.

Ngtr<'ri 16n can co gang dung bfra trong tam tr9ng vui ve va th� hi�n
minh rat c6 h\rng an uong (vi dv nhtr khen m{>t vai m6n ngon ch£ng h9n)
d� kich thich tre cling an. Khen tre v&i m\rc d9 vt'ra phai khi tre ngoan
ngoan an, khong khuyen nhu, thuc give hay dfi danh tre. Bfra an nen di�n
ra trong vong nU-a tieng, den bfra m&i dtrQ'C an, khong cho tre an vi).t.

Khi x(ri CO'IIl cho tre can phai tr&c tinh ltrQ'Ilg an CUa tre, x(ri vtra phai,
d� tre an het va an no dung gi(r quy dinh, nhtr v�y khi an, tre cam thay thoai
mai va thoa man.
 Khi dung bfra, ca nha nen n6i chuy�n vui ve ve nhfrng kien thfrc btl ich.
Nhung ngrrCri 16n cling nen lU"U y kh6ng drrgc n6i nhfrng dieu nhrr minh
thich an gi nhat, kh6ng thich an gi... Vi nhfrng lCri nhrr v�y tren thi;rc te se
khien tre bieng an va khanh an. Neu phat hi�n thay tre kh6ng an nhfrng
thi;rc phfim ma chung phai an, ngrrCri 16n nen n6i v&i tre rKng lo;:ti thi;rc
phfim d6 rat ngon.

Cac b�c ph\l huynh kh6ng nen cho rKng d;:ty tre an la m9t vi�c nho, b&i
le m5i ngay ba bfra com, m9t nam 365 ngay, 10 nam ttlng c9ng tre se h9c
hon 10.000 tiet h9c giup hinh thanh cho tre tinh each vui ve, cham chi va
t�p trung lam vi�c, dong thCri tre cling c6 th� h9c drrgc rat nhieu kien thi'.rc
tir trong nhfrng cau chuy�n nh� nhang va thoai mai trong giO- an. Ngoai ra,
n6 con t;:to nen bau kh6ng khi hoa hgp cua ca gia dinh. M9t vi�c tot nhrr v�y
t;:ti sao chung ta l;:ti kh6ng coi tr9ng?

Tre cling can hinh thanh th6i quen xem nhfrng chrrong trinh ti vi hfru
ich va th6i quen di ngtl dung gier: Xem ti vi cling la m& them m(lt khung cfra
d� nh�n thi'.rc the gi&i, n6 c6 rat nhieu ich lgi. Nhung can phai li;ra ch9n n9i
dung phu hgp va h;:tn dinh thCri gian xem cho tre. Tre nho tot nhat nen xem
nhfrng tiet m\lc danh cho thieu nhi, the gi&i d9ng v�t, tin tire, th� thao,
nhfrng b9 phim truyen hinh danh cho thieu nhi, nhfrng b9 phim lich sIT,
truy�n truyen kY ve cac nhan v�t lich SIT. Trrr&c khi xem ti vi, ngrrCri 16n nen
cung tre li;ra ch9n nhfrng chrrong trinh se xem, hrr6ng d§:n cho tre xem ti vi
m� ca� khoa h9c. W m� thCri �m, � � m� �6i m6i � � =
tir 20 den 30 phut, tre tren m9t tutli m5i ngay nen xem tir 30 den 60 phut
la phu hgp. B&i neu xem ti vi it qua se khien tre mat di ca h(li d� boi drr5ng
kha nang t�p trung chu y, thu n;:tp nguon tri thi'.rc phong phu cling nhrr phat
tri�n ng6n ngfr; nhung neu xem qua nhieu se khien cho kha nang chu y bi
phan tan, tinh than m�t moi, tre kh6ng muon v�n d9ng chan tay, hinh
thanh nen nhfrng tinh each xau nhrr bi d9ng, tieu ci;rc, lrrCri nhac, chi biet
hrr&ng th\!, lang phi thCri gian v6 ich... Khi t&i gi(r di ngu can khuyen khich
tre di ngu dung giO-. Th6i quen nay se giup tre boi drr5ng y chi va tinh than
d9c l�p.

? '

T:;io l�p moi truC1ng tham my tot d�p

Yeu cai d�p, thrr&ng thi'.rc va sang t;:to cai d�p kh6ng chi la nhi�m V\l cua
rieng am nh;:tc Va bQ mon my thu�t ma can dU"Q"C hun due trong CUQC song,
bat nguon tir vi�c tiep nh�n cai d�p. D� tre nho cam nh�n drrgc ve d�p cua
nhfrng chiec d'Ong h'O, cua trang phvc, cua mau sil.c, cua tir thai, cua hinh
th�, cua moi trnbng, cua thien nhien, cua ngon ngfr, cua ngh� thu�t, cua
tam h'On ... tt'r d6 giup tre hinh thanh nen nhfrng tinh each tot nhir ngan
nil.p, s9ch se, van minh, vui ve la mong muon nhfrng dieu tot d�p den v&i
A'
cu9c song.
A

• Cha m� can chu y trong nha phai dITQ'C quet d9n s9ch se, bai tri ngan
nil.p, g9n gang, gian di, tren tirbng nen treo m9t vai bfrc tranh, khong
nhat thiet phai la nhfrng tranh qua sang tr9ng nhirng can phai trang
nha, mang l9i cam giac yen binh Va thir thai cho con ngir(ri trong CUQC
song.

• Chung ta cung c6 th� tuy theo S\f thay dtli cua tt'rng mua d� lam ttlng v�
sinh nha Ctfa, thay deli tj tri Va each bai tri cac d'Q V�t trong gia dinh sao
cho phu hQ'P, cung c6 th� thay m&i cac bfrc tranh d� kich thich kha
nang sang tlj.O cai d�p cho tre.

• Quan ao cua tre nh6 phai vt'ra vi).n, don gian va s9ch se (tuy v�y khong
nen doi hoi S\f Slj.Ch Se tuy�t doi, nhir v�y Se anh hir6ng t&i cac ho9t
d(lng CO' th� cung nhir S\f phat tri�n kha nang V�n d(lng Cua tre, can tr&
long dung cam phat tri�n), khong nen cho tre mi).c nhfrng chat li�u qua
cao cap hay nhfrng 109i quan ao qua si).c s&.

• Khong nen cho tre trang di�m, nhu9m m6ng chan m6ng tay, d9i mu
l�ch, mi).c quan ao khong kin dao, mi).c ao khoac khong keo khoa, di dep
le ra dirbng... ngay ca ci).p sach cung phai deo ngay ngil.n.

• Nhfrng d'O dung trong gia dinh, quan ao, giay dep, sach v&, d'O chO'i...
deu phai dirQ'C d� & dung nO'i quy dtnh, ngan nil.p, g9n gang vt'ra ti�n srr
dvng vt'ra dam bao my quan. Khong cho phep tre vUt d'O dll.c lung tung
khil.p nha.

• Thirbng xuyen cho tre nghe nh9c, thir&ng thrrc cac tac phfim my thu�t
(c6 th� mua tranh ve, dia nh9c hay cac brrc tlrQ'Ilg dieu khil.c), ngir<'ri 16n
nen thirbng xuyen binh phfim ve chung, ch£ng hlj.n nhir: ban nh9c nao
bi�u hi�n nhfrng tinh cam gi, bfrc tranh nao tuy�t di�u nhat, con tern
nao d�p nhat, nhfrng brrc tirQ'Ilg dieu khil.c gQ'i con ngir<'ri lien tir&ng t&i
nhfrng dieu gi ...

• Neu c6 dieu ki�n, m6i nam cac b�c cha m� nen dira tre di xem cac CUQC
 tri�n lam ngh� thu?t, tri�n lam nhiep anh, xem nhfrng bu6i bi�u di�n ca
mua nh9c, hoi).c dua tre di ngam canh thien nhien.

• Neu c6 thm gian nen m& nhfrng bfra ti�c nh6 ngay tll.i gia dinh, c6 th�
treo len tu<'mg nhfrng bfrc tranh ma tre ve.

• Tuy�t doi khong dU'Q'C mang ngum khac hoi).c SIT dv.ng ngon tir tv.c tiu,
th� hi�n trinh di;> van h6a thap kem, can dua nhfrng tir ngfr van minh
vao trong dm song gia dinh.

• Khi khach t&i chcri nha, tre ciing nen tham gia tiep d6n va ti�n khach.

Nhi�t tlnh co vii, t�o l�p moi tru'C1ng am th! tich eve
E>ay chinh la moi trn<'mg quan tr9ng nhat d� boi du&ng cho tre tinh
each tich ci;rc, chi tien thu, long t\l' tin va y chi. C6 th� n6i nhfrng dfra tre
dU'Q'C 16n len trong moi tru(mg nay deu la nhfrng dfra tre CO tien do tll'cri
sang.
,

M9i ngum deu biet r§.ng khen ngQ'i dung m\fc la vi�c n6i v&i tre nhfrng
Im hay y d�p va tin tu&ng & tre. Thi;rc ra, am thi tich C\l'C ciing mang nhfrng
y nghia ay, chi c6 dieu ph9m vi cua n6 ri;>ng hon mi;>t chut.

The nao la am thi? Am thi & day chinh la qua trinh mi;>t ngum nao d6
chiu anh hu&ng tir nhfrng hanh vi va ngon tir cua ngum khac trong VO thfrc,
tir d6 lam nay sinh cam giac dong tinh. Ngay ca ban than ngum 16n ciing c6
kha nang tiep nh?n nhfrng am thi va chiu anh hu&ng cua ngum khac trong
VO thfrc. Vi dv. nhu khi di mua ca chua ch�ng hlj.n, c6 nhieu crra hang ban ca
chua v&i gia tien va chat lll'Q'Ilg nhu nhau nhrmg ngum tieu dung thu<'mg
hay t&i crra hang nao c6 dong ngum mua hon, vi h9 cho r§.ng, dong ngum
mua dong nghia v&i san ph�m chat lll'Q'Ilg tot, gia ca phai chang.

Am thi dU'Q'C phan chia thanh am thi tich C\l'C va am thi tieu C\fC. Neu
nhfrng am thi ma con ngu(ri nh?n dU'Q'C mang l9i cho hQ them sfrc mlj.nh,
dung khi, vui Ve Va S\l' t\l' tin thi do la nhfrng am thi tich C\l'C; con neu nhfrng
am thi ma con ngu(ri nh?n dU'Q'C an mon sfrc mlj.nh tinh than CUa hQ thi do
la nhfrng am thi tieu ci;rc.

E>� tlj.O ra moi tru(mg am thi tich C\l'C can:

• Ly hr6ng, niem hi v9ng cung S\f t\l' tin cua ngtrCri 16n gm gam noi tre
phai tru&c sau nhtr mi;>t. Du la nhfrng suy nghi sau thAm trong long hay
thai di;> bigu hi�n ra ben ngoai deu phai thg hi�n dieu d6, hon nfra n6
phai dtrQ"C xay d\l'Ilg tren CCY Sa khoa h9c chfr khong phai la S\f huy�n
ho�c, mer ho. Vi tre con nh6, chung ta c6 thg "nhao n�n" nen chung, con
dtr0ng phat trign cua chung th�t ri;>ng m&, ma giao dvc tot ngay tt'r giai
do9n dau l9i �n chfra rat nhieu sfrc m9nh. Chi can biet giao dvc dung
each, kien tri, chac chan tre Se CO dtrQ"C S\f phat trign day du a mQt
phtrong di�n nao d6, tien do cua chung se tr& nen VO cung hroi sang!

• Chi khi trong long tran day niem tin va hi v9ng vao con tre, cac b�c phv
huynh m&i c6 thg nghiem khac yeu cau ban than phai tu dtr5ng nhieu
hon, quan sat con tre mi;>t each ti mi va khong ngt'rng cai tien phtrong
phap giao dvc, c6 nhtr v�y, nhfrng khat khao cua cha m� m&i c6 thg
nhen nh6m va bung chay miinh li�t trong tre. Cac b�c cha m� khong
nen can cfr vao S\f tru6ng thanh trong dQ tubi CUa con ma giam b(rt
niem hi v9ng gm gam noi chung, vi dv nhtr khi tre vao tigu h9c, khong
nen nghi rAng "The thoi, sau nay cung chi can n6 c6 bat ccrm an la dtrgc
roi!". Neu b9n th\l'C S\f c6 suy nghi nhtr v�y, VO hinh trung tre cung se
tiep nh�n dtrQ"C am thj nay tt'r b9n, b&i le ttr ttr6ng, each bigu d9t tinh
cam cung ngon ngfr, err chi cua b9n deu dtrQ"C thg hi�n ra ben ngoai, ma
tre nh6 l9i VO cung m§n cam v&i nhfrng dieu d6. Chung ta lam cha m�
nhtr v�y th�t c6 16i v&i con tre biet bao nhieu! Ngtr<'ri 16n khong bao gi<'r
dtrgc dg ng9n lfra hi v9ng trong tim minh bi d�p tat.

• Cac b�c cha m� khong nen so sanh con minh v&i mi;>t dfra tre khac, d�c
bi�t la khong dtrQ"C dem khuyet digm CUa con minh ra SO sanh v(ri trU
digm cua con ngtr<'ri khac. Con ngtr<'ri rat phfrc t9p, khong thg lay mi;>t
thtr&c do dg danh gia tot xau. Dfra tre nao cung c6 rru digm va khiem
khuyet cua minh, so sanh la mi;>t vi�c lam khong khoa h9c, xep thfr t\l'
cao thap cho tre cung la mi;>t vi�c khong nen lam, b&i s& trtr0ng va s&
doan CUa chung con chtra dtrQ"C djnh hinh, huong ho mfii ngtrCri deu CO
nhfrng digm m9nh, digm yeu cua rieng minh! V&i tre nh6, cac b�c cha
m� chi nen khen ngQ"i nhfrng tien bi;> cua chung, khuyen nhu chung sfra
chfra khuyet digm, thtr0ng xuyen n6i v&i tre nhfrng cau nhtr: ''Neu con
lam nhtr the nay thi se tot hon nhieu day!", "Con nhat djnh lam dtrQ"C
ma!". Day m&i la nhfrng "am thj" tich C\fC th\l'C S\f. Doi v&i nhfrng
khuyet digm cua tre, vt'ra phai yeu cau nghiem khac vt'ra phai khoan
dung Va S�n sang tha thfr, d�c bi�t la can CO niem tin Va S\f kien tri nh§n
 n9i. Khong dtrQ'C n6i du chi nrra cau khien tre nan long.

• C6 nhiing luc can phai tan dtrong tre tl'r "m9t mi).t phien di�n'' nao d6,
thg hi�n cho tre thay ''tinh yeu giao dvc" cua minh, vi dv nhtr khi khach
den choi., nhac t&i tre, ngtr<'ri bo c6 thg n6i khe khe: "Anh b9n nho nay
cua nha chung toi qua khong tam thtr<'>ng dau nhe, gan day con biet lam
vi�c giup ba ni;>i, t\l' choi. m9t minh, nh�n biet mi).t chfr rat nhanh, hon
nfra con rat linh ho9t, sau nay chac se r9ng danh day..." Hay co y dg di'.ra
tre dang mai choi. nghe thay ca cau hoi).c m9t nrra cau n6i ay, khi d6 tre
cam thay VUi Ve Va hfrng kh&i nhtr dtrQ'C tiep them hi VQng Va d(>ng 11,l'C.

• C6 nhiing luc, cac b�c cha m� can "bien gia thanh th�t" dg tang CtrOng
nhfrng nhan to tich C\fC Va khac phvc nhan to tieu C\fC trong tam ly CUa
tre. Ch�ng h9n nhtr m9t ngtr<'ri m� t&i tru<'>ng mfiu giao d6n con. Co
giao cho biet, horn nay cac em phai tiem phong. Ca l&p c6 8 b9n khong
he kh6c, con chu d(>ng dtra tay ra cho co y ta tiem. Con cua minh cling
chi kh6c doi chut, sau khi dtrgc co giao d(>ng vien dii nin kh6c ngay.
Bubi toi, khi tre bat dau di ngu, ngtr<'ri m� co y n6i v&i chong minh:
"Anh biet khong, horn nay, cac chau & tru<'>ng mfiu giao phai tiem
phong day! Co giao c6 n6i v&i em, cac chau deu rat dung cam, rat nhieu
b9n khong kh6c t�o nao, con dung cam gia tay ra cho co y ta tiem nfra!
Tigu Minh nha chung ta cling dung cam khong kem, con dtrQ'C co giao
khen nfra nhe!" Nghe xong, ngrr<'ri chong n6i: ''Tigu Minh th�t giong
mi;>t nam tU han!" M(>t vai cau n6i ttr&ng chl'rng nhtr tuy ti�n trong luc
chuy�n phiem ay chac chan se khien tre co gang tr& thanh m9t ''nam
nhi d9i trugng phu" th�t S\f, cac b9n c6 tin hay khong? Day chinh la
ngh� thu�t "bien gia thanh th�t".

• C6 nhiing luc can phai giup tre lam nen thanh tich, giup tre gianh thanh
cong, niem vui ay se thuc dgy tre btr&c len m9t tam cao m&i. Vi dv nhtr
& tru<'>ng mam non t6 chi'.rc m9t gi<'r h9c ngo9i kh6a ve phat trign ho9t
d(>ng ngon ngfr cua tre, trong gi<'r h9c m6i chau nho deu phai bigu di�n
m9t tiet mvc quang cao tren ti vi (ti vi la m9t khung g6 hinh chfr nh�t).
C6 m9t ngtr<'ri cha biet r�ng con minh rat nhut nhat, n6i chuy�n cling
chi n6i th�t khe nen chac khong du can dam dg bigu di�n tiet mvc
quang cao tru&c mi).t tat ca cac phv huynh h9c sinh, cac co giao cling
cac b9n khac trong l&p. V�y la anh co gang danh th<'ri gian cling con
sang tac ra m9t do9n quang cao & nha (khong SU dvng nhiing tiet mvc
quang cao thtr<'>ng thay tren ti vi hay nhiing tiet mvc quang cao s�n c6
 khac), roi d9y con dQC thUQC, anh d90 di�n phan 16n cac di;>ng tac Va cac
each th� hi�n cho con, yeu cau con CO gang n6i th?t ro, hQC theo each
di�n d9t cua ngon ngfr quang cao, di;>ng vien con luy�n t?p nhieu Ian,
sau d6 dung cam bi�u di�n & tnr<'>ng. Ngrrm con cam thay VO cling vui
mimg. Cuoi cling, chu be dii bi�u di�n bai hQC ngon ngfr rat thanh cong,
dU'Q"C tat ca cac b9n nho trong l&p, cac tj ph\l huynh nhi�t li�t tan
thrr6ng. Khi CO giao ttlng ket CUQC thi Va phat phan thrr6ng, CO khen c?u
be tien bi;> nhanh nhat, drr<rc ti).ng thrr6ng hai phieu be ngoan (trong khi
cac b9n khac tham gia bi�u di�n chi dU'Q"C ti).ng mi;>t phieu). Drr&i S\f chi
bao cua ngrrm 16n, c6 rat nhieu tre tr& nen m9nh d9n sau khi dii cong
bo tac philm cua minh, dan dan tr& thanh mi;>t ''ngh� si" nho tutli, ket
qua ay CO dU'Q"C la nh(r CO S\f Ccl vU 16n lao tir niem vui thanh Cong ban
dau.

• C6 nhfrng luc can "co y bo qua" sai lam cua tre, tranh khong d� nhfrng
am hi�U tieu C\fC lam sai lam CUa tre ni).ng ne hon. V&i nhfrng tre chrra
day ba tutli, dieu nay rat quan tr9ng. ChKng h9n nhrr khi tre nho tinh CCr
quat ngrrm khac mi;>t cau khien cha m� het sfrc ng9c nhien, du v?y, la
cha m�, b9n ciing khong nen phe binh tre, cang khong nen nhac di nhac
l9i nhieu Ian Im mang mo ay. B9n hay gia VCr nhrr khong nghe thay va
khong c6 chuy�n gi xay ra, sau d6 chuy�n sang mi;>t de tai khac, hoi).c to
ra VO cling th(r a v&i vi�c tre mang ngrrm khac, chi liec nhin tre roi bo
di, luc nay tre hoi).c Se chuy�n S\f chu y hoi).c Se cam thay khong con
hfrng thu d� quat ngrrm khac nfra nen ngimg l9i. Sau d6, b9n nh�
nhang bao ban tre, chKng h9n nhrr: "Ti�u Crr<'>ng la mi;>t dfra tre ngoan
ca ma, n6i nang phai I� phep, khong dU'Q"C quat ngrrm 16n con nhe!"

V&i nhfrng dfra tre 16n mi;>t chut, dii c6 nhfrng th6i quen khong tot,
trong qua trinh d9y d6 tre, cha m� ciing khong quen drra ra nhfrng ''am tht
tich C\fC''. Vi d\l nhrr c6 nhfrng dfra tre ca ngay khong th� yen li).ng, khong
t?p trung chu y lam vi�c d§:n den ket qua hQc t?p thap. Ngay khi chung vira
c6 chut tien bi;> nho nho, cha m� nen ngay l?p tfrc khen thrr&ng, bi�u drrong
tre dii c6 tien bi;>, hoi).c ciing c6 th� mim crrm v&i tre ... khong nen gi).p ai
ciing than th&: "Th�ng be nay chKng bao gi<'r ngoi yen drr<rc nam phut, n6
nghtch nhrr quy Slr v?y!'' Cang khong th� n6i: "Th�ng be nay dau 6c ngu
dot, hrr than l9i khong chtu kh6 hQC, Ve tranh hay chai do chai, lam thu
cong hay nh?n biet mi).t chfr... deu khong muon hQc; dfra tre nay khong phai
dfra ham dQC sach, gia dinh chung toi khong CO bi�n phap nao d� d9y no,
sau nay chi can n6 kiem dU'Q"C bat cam nuoi than n6 v?y". Neu cac b?c ph\l
huynh chm mang Va chi trich con theo each nay, nhfrng "am thj tieu C\fC" ay
se nhtr nhfrng dong ntr&c bfin chay vao dau 6c cua tre. Rat nhieu tre den
tuoi di h9c thtr<'mg kem t\l' tin, khong theo kjp cac b?n cung l&p, nguyen
>

nhan la do long t\l' tin cua tre da bi chon vt'ti ngay tir thCri tha au. Day la sai
lam l&n nhat ma cac b�c cha mli! thtr<'mg phlj.m phai.

M9t nha tam ly h9c ngtrCri My nbi tieng cung cac trg ly cua ong da tt'tng
lam m9t cu9c thi nghi�m, h9 t&i m9t trn<'mg tigu h9c, dtra ra phan doan
nghiem tuc ve nhfrng em nho chac chan c6 ttrO"Ilg lai ttrO"i sang nhat trong
so cac h9c sinh cua trn<'mg. Thong tin nay chi dtrQ"C tiet 19 v&i cac thay co
giao, con v&i ban than cac em h9c sinh va phv huynh thi tuy�t doi gifr bi
m�t. Ket qua th�t bat ngO-, chi vai thang sau, nhfrng phan doan nay (ttrO"Ilg
lai cua m9t con ngtrCri tat nhien khong thg nao phan doan chac chan dtrgc)
da CO hi�U qua, nhfrng em nho dtrQ"C tuy y chi djnh la CO ttrO"Ilg lai ttrO"i sang
nhat deu thg hi�n tinh than hang hai, tich C\fC phan dau, thanh tich h9c t�p
cua cac em tien b9 ro r�t, cac thay co giao rat hai long ve ket qua d6 va bay
to long biet O"Il doi v&i nhfrng ngtrCri th\l'C hi�n CUQC thi nghi�m. Nguyen
nhan nl'.im & dau? Chinh la do cac nha tam ly da co y chuygn t&i cac thay co
nhfrng ''am thj", niem htrng phan Va thai dQ tich C\fC ma cac thay CO bigu
hi�n ra hen ngoai trong VO thfrc cling da tr& thanh nhfrng am thj gm den
cac em h9c sinh dtrQ"C chi djnh Va ca ban than cha mli! cac em. Nh(r do, tam
ly CUa cac em da dtrQ"C tiep nh�n S\f khen ngQ"i, kh�ng djnh Va hi VQng mong
cha cua cac nha tam ly h9c, cac thay co va cha mli! khien cho y chi VtrO"Il len,
ly ttr&ng cung long t\l' tin CUa cac em nhtr dtrQ"C tiep them nhfrng hoc mon
giup tang ctr<'mg sire mlj.nh, vi the tinh than cac em tran day htrng phan,
tam trlj.ng vui Ve, linh holj.t, tich C\fC phan dau, gianh dtrQ"C tien bQ ro r�t
trong h9c t�p. Ket qua cua CUQC thi nghi�m nay dtrQ"C g9i la "hi�u frng'',
cling la hi�u frng cua long tin va niem hi v9ng hay hi�u frng cua nhfrng am
thj tich C\fC.

''Nhu cau ho<;1t dong cua tre nho dU"&ng nhU" miinh li�t hon nhieu so
v6i nhu cau an uong."

Montessori

''Con cai la hinh dnh cua cha m?. DI boi dU"iYng nen phdm chat G<;!O d(rc
cho con, cha m? phdi thQ.n tr9ng v6i hanh vi cua minh al luon la mot tam
gU"ong mdu mvc. Nhfmg hanh vi tot hay hanh vi xau cua con cai deu la
ket qud cua sv giao d1,1c va dnh hU"&ng tir cha m?. Do d6, cha cua toi dii
n6i: Con cai laphien ban cua cha m�·''

Site Na
 TH C THI ''PH
• ?

TUOI'' TR ,

NON NH THE NAO?

Tre la doi tuQTig chinh cua giao <lvc to chat s&rn va trrr0ng mam non
cung la moi trnbng giao dvc quan tr9ng nhtr giao dvc trong gia dinh.

V00 tre, CUQC song gia dinh Va nhfrng tro choi. deu rat quan tr9ng,
nhtrng CUQC song Va nhfrng tro choi. t�p th� a trtrOng mam non cfing khong
th� thieu. B&i le, giao dvc tre v§n can t&i S\f htr6ng d§n c6 keho9ch dtrQ'C
tien hanh a cac CO' quan giao dvc chuyen mon d� CO th� nang cao to chat
toan di�n cua tre. Di).c bi�t la boi dtr6ng cho tre nhfrng ph�m chat qui bau
nhtr tinh than doan ket than ai, kha nang giao tiep, tinh than hQ'P tac, y
thfrc c9nh tranh, long dung cam, nang Ii.re liinh dl).o, tuan thu kY lu�t, quan
ni�m ve chu nghia t�p th�... Neu re xa r<'ri CUQC song t�p th� va S\f htr6ng
d§n cua cac co giao & trnbng mam non thi ban than cac gia dinh khong du
nang Ii.re d� thi.rc hi�n dieu d6. Nhfrng dfra tre sinh ra va 16n len trong cac
gia dinh con m9t l9i cang can phai dtrQ'C song trong moi trnbng t�p th�.

TB chuyen gia cua "Phtrang an 0 tu6i" dii htr6ng d§n hang tram trtrbng
mam non Va da due rut ra dtrQ'C nhfrng kinh nghi�m phong phu trong Cong
tac d9y va h<;>c, dii c6 nhfrng tim toi, phat hi�n VO cung hfru ich cho qua
trinh giao dvc to chat cao cho tre nho. Hi�n nay, c6 rat nhieu ngtr<'ri thu9c
tang l(rp tri thi'.rc & trong va ngoai ntr&c lien tiep g<;>i di�n t&i yeu cau htr6ng
d§n m& cac VtrOn tre trong nhan dan, mong muon gia nh�p vao hang ngu
cua chung toi. Chinh vi le d6, d\fa tren nhfrng ly lu?n cua "Phrrong an o
tu6i" Va kinh nghi�m da CO, toi viet them phan phl,l l\lC nay nhtr m(>t cau tra
Im danh cho nhfrng ai c6 chi hrr6ng thanh l?p cac trrr6ng mam non, ciing la
d� bay to tam long Va S\f kinh tr9ng CUa toi doi v&i hQ.

E>i�m d�c sac khi th\fC thi "Phtrong an O tu6i" t?i trn0ng mam non
khong chi n�m <'r vi�c cai each phrrong phap dl).y va h9c theo mo hinh l&p
hQC ma trtr6-c tien dtrgc th� hi�n Cr S\f d6i m&i Ve quan ni�m Va trr ttr<'rng
giao dl,lC, sau do la t?p trung cai each nhfrng hinh thfrc giao d\lC C\fC doan
nhtr "cham s6c hoa", "ti�u h9c hoa", "nfr tinh hoa", "quy t9c hoa" va "vui
choi don thuan" ... Can phai hi�u ro tinh chat giao dl,lC, phrrong cham cua
giao d\lc ngay tl'r giai dol).n dau, m\lc tieu boi drr5ng, n9i dung giao d\lc,
hinh thfrc len l&p Va phtrong phap giao d\lC d� tlr do CO th� tl).O ra chat
lrrgng giao d\lc th?t S\f cao.

Tfnh cha'.t cua giao dt,IC sdm

Giao d\lC to chat phai drrqc bat dau tl'r s&m. Nhrrng the nao la to chat
cua mi;>t con ngrrCri? To chat chinh la chat lrrgng cua nhfrng nhan to cung
luc phat huy tac dl,lng Va CO moi quan h� m?t thiet t&i S\f phat tri�n ciing
nhtr hl).nh phuc cua mfii ngrrm. Ket qua cua qua trinh giao dl,lc <'r trrr0ng
mam non phai c6 drrqc nhfrng to chat CO" ban, chu yeu la: [1] CO" th� khoe
ml).nh [2] Th6i quen tot [3] C6 nhieu niem dam me tri tu� [4] Phfim chat
tinh each tot d�p [5] Ngon ngfr thinh giac va thj giac bat dau phat tri�n [6]
C6 tinh yeu v&i tat ca nhfrng S\f v?t tot d�p. T6m ll).i, can phai xay d\fllg nen
tang to chat toan di�n cho tre.

Giao d\lc s&m drrqc coi la qua trinh giao d\lc to chat toan di�n, bat dau
tl'r khi tre con n�m trong bao thai, khong chi b<'ri n6 la qua trinh boi drr5ng
nhfrng to chat toan di�n nhtr da neu <'r tren ma con vi n6 la qua trinh giao
d\lC khong theo m(>t ljch trinh C\l th�, khong bat bUQC Va ciing khong chuyen
nghi�p, khong CO hinh thfrc len l&p CO djnh Va ml,lC tieu giao d\lC CO h�
thong. N6 d� cac em nho c6 drrqc m9t CO" th� khoe ml).nh v&i nguon dinh
dtr5ng day du Va toan di�n, khai phat trf tu�, kich thfch S\f tru<'rng thanh
khoe ml).nh ca ve th� chat l�n tinh than thong qua cac tro choi va nhfrng
hol).t d(>ng gan giii v&i CUQC song, tlr do giup tre CO nhfrng cam nh?n phong
phu hon, tich liiy tri thrrc, m<'r ri;>ng tam nhin, phat tri�n ngon ngfr, gieo
mam dam me tren nhieu phrrong di�n, boi drr5ng nen nhfrng th6i quen tot
va hinh thanh nen nhfrng net tinh each ITU tu trong VO thrrc. E>ieu nay c6 S\f
khac bi�t rift 16n so v6i. qua trinh giao di;tc bat bu9c nhiin m:j.nh t6i. vi�c
truyen thi;t tri thfrc, van hoa m9t each co h� thong va chi tieu dtrQ'C thi;t'C thi
& cac trnbng tigu h9c, trung h9c. Neu cho rAng cac vrrbn tre can thi;rc thi
vi�c truyen thi;t tri thfrc m9t each co h� thong v6i. phtrong phap len l&p theo
tiing chtrong tiet thi do chinh la mo hinh giao di;tc "tigu h9c hoa"' di ngtrQ'C
11!-i d?c digm cua cac trnbng mam non; ngtrQ'C 11!-i neu cho rAng tre khong thg
hQC ma chi CO thg chO'i dua Va can dtrQ'C cham SOC thi do chinh la hinh thfrc
"cham soc hoa". Day deu la nhling quan digm di ngrrgc 11!-i v6i. tinh chiit ca
ban cua qua trinh "boi dtr6ng to chiit toan di�n" trong giao di;tc s&rn.

Phuong cham chi d;_io

Cac trtrbng mam non khi thi;rc thi ''Phtrong an o tubi'' nen di;ra tren tinh
than "giao di;tc htr6ng t6i. hi�n d1;li hoa, htr6ng ra the gi(ri va htr6ng t6i.
ttrong lai'', tren CO' SCr do tich C\l'C khai phat tiem nang tri tu� CUa tre trong
giai do:j.n tt'r o-6 tu6i, day la th(ri ki sinh trtr6ng va phat trign cua niio b9,
thuc dfiy qua trinh phat trign toan di�n va day du, co s& trnbng va co ca
tinh. Phat trign toan di�n la S\l' phat trign ca ve thg chiit l§n tinh than, phfim
chiit toan di�n va ket ciiu tri tu� hgp ly cua m9t nhan tai. Phat trign day du
la S\l' khai phat tiem nang tri tu� CUa con ngtr(ri mQt each toi da, khong bo
bu9c hay h:j.n che XU the phat trign VtrQ't b�c cua tre. Phat trign co s&
trnbng va co ca tinh la qua trinh phat huy m?t m:j.nh, h:j.n che m?t yeu, giao
di;tc tuy theo tiing doi ttrgng, khuyen khich m6i em nho phat trign theo
khuynh htr6ng s& trnbng cua ban than.

Neu co dtrQ'C S\l' phat trign toan di�n va day du, phat trign theo s&
trtrOng Va ca tinh, chac chan tre Se CO dtrQ'C mQt nen tang vfulg chac trong
trrong lai, t1;lo cho tre co dtrgc xuiit phat digm cao. Khong nhling v�y, do
con la S\l' chufin bj trtrCrC cho S\l' phat trign VtrQ't trQi tren mQt linh V\l'C nao
do sau nay cua tre.

'

Mi..ic tieu boi duang

Mi;tc tieu boi dtr6ng cua giao di;tc s&rn la tram mam nhling nhan tai
giau tinh sang t:j.O v(ri mQt CO' thg khoe m:j.nh, tri tu� thong minh cung
phfim chiit trU tU. Chung la nhling bigu hi�n Ci;t thg cua nhling tre nho co to
chiit cao. Mi;tc tieu trong giai do:j.n ngan cua giao di;tc s&rn chu yeu la phi;tc
Vi;t mi;tc tieu to 16n trong qua trinh phat trign lau dai sau nay chfr khong chi
la S\f chufin bi cho tre vao ti�u hc;>c. Tat ca nhfrng vi nhan/nhan v�t n6i tieng
v&i nhfrng thanh ti.ru n6i tieng the gi&i, khong phai bang nhien he;> th� hi�n
kha nang lfll tu cua minh ma khong c6 S\f chufin bi tt'r trtr&c. Nhfrng to chat
tot d�p trong giai do9n bao thai va th(ri thO' au chfnh la CQi nguon nhfrng
thanh cong cua he;>.

N9i dung giao dt,Ic

"PhtrO'Ilg an O tu6i" chu trtrO'Ilg chu tr9ng boi dtr5ng S\f trtr6ng thanh
khoe m9nh ca ve th� chat l§n tam hon & tre, phai cung cap cho tre nguon
dinh dtr5ng thi.rc phfim cung nhtr tinh than phong phu va day du; htr&ng
d§n tre ren luy�n than th� d� CO dtrQ'C S\f phat tri�n day du Ve tam sinh ly.
N9i dung cua giao d\lc s&m chinh la nhfrng btr&c d�m cho m9t si.r kh&i dau
nhKm nang cao chat ltrgng CUQC song cua tre trong giai do9n bao thai va
giai do9n thO' au cfing nhtr S\f phat tri�n Ve sau nay.

Khi li.ra ch9n nhfrng n9i dung ren luy�n tinh than cho tre can tuan thu
nhfrng nguyen tac sau:

• Lam phong phu t&i mfrc toi da nhfrng cam nh�n ve CUQC song trong
ph9m vi tam sinh ly cua tre, d� tre c6 dtrgc nhfrng trai nghi�m day du
va phong phu.

• Tren CO' s& kich thich niem dam me cua tre, tien hanh giao d\lC khong
phan mon, khong theo h� thong, khong chu y t&i d9 nong sau, khong
yeu cau phai ly giai sau sac, dieu quan tr9ng la boi dtr5ng long ham
hi�u biet va tinh than say me kham pha cua tre.

• Mang l9i cho tre cam nh�n ve van h6a ngh� thu�t va tri thrrc, can li.ra
ch9n nhfrng san phfim tinh xao la thanh qua cua nen van minh nhan
109i, van h6a di).c sac tranh nhfrng san phfim tinh than thrr cap phi khoa
hc;>c, dtrgc lam cfiu tha va mang l9i nhfrng niem vui vo b6 hoi).c nhfrng
thrr van h6a tinh than n9i dung xau c6 th� anh htr6ng t&i tre.

• Trong tru<'mg hgp c6 th� mang l9i cho tre nhfrng cam nh�n va trai
nghi�m chan thi.rc trong CUQC song, co gang khong SIT d\lng nhfrng tro
choi hay nhfrng do choi hoang ttrang d� thay the, b&i le mQt CUQC song
vui Ve va thu tj ban than no chfnh la nhfrng tro choi CO tfnh giao d\lC
mang l9i nhieu hfrng thu nhat cho tre.
 • Nhfulg S\f v?t ma tre dU'Q'C tiep XUC Va cam nh?n thu0ng xuyen trong
CUQC song hang ngay khong can thiet phai dua vao nQi dung d9y Va h9c
& tren l(rp cua cac trn6ng mam non. Nen cho tre lam quen v&i nhling
S\f v?t ma chung it g�p trong qua trinh nh?n thfrc CUQC song.

Hlnh thuc len 16p

The nao la lap h9c, lap h9c la ncri truyen tai tri thfrc Va la ncri th\l'C thi
giao dvc. "Phuong an o tu6i" cho r�ng nen xay d\l'Ilg 5 hinh thfrc l(rp h9c dg
th\l'C thi giao dvc s61n.

1. L(rp h9c moi trn6ng

Moi trn6ng c6 m9t sfrc m9nh giao dvc vo cling to l&n, tre nh6 chinh la
nhling sinh linh cua moi tru6ng. Vi the, cac trn6ng mam non can phai xay
d\l'Ilg nen nhfulg moi tru0ng giao d"QC tot d�p dg tre dU'Q'C th"Q hu(rng thanh
t\l'U cua ca m9t qua trinh giao dvc. Thong thu6ng, cac tru6ng mam non
nen chu tr9ng t&i moi trn6ng giao dvc my thu?t, giao dvc d90 dfrc, moi
trn6ng giao dvc thg chat, sinh ho9t c6 quy lu?t. Moi trn6ng giao dvc tri tu�
nen dU'Q'C d�t (y vi tri thap hon. a day, toi t?p trung n6i ve vi�c xay d\l'Ilg
>

moi trn6ng giao dvc tri tu�.

Th\fC ra, vi�c xay d\l'Ilg moi tru0ng giao d"QC tri tu� cilng rat hfru ich cho
qua trinh giao dvc ve d9o dfrc, my thu?t, thg chat va lao d(ing. Moi tru6ng
giao dvc tri tu� danh cho tre nh6 bao gom: ban do l&n treo tu6ng, qua dja
cau Cr du(ri dat, dong ho treo tll'Ong CO khong, bang den, VU'On th\l'C v?t,
VU'On d(ing v?t, mo hinh d(ing th\l'C v?t tranh anh thg hi�n nQi dung h9c t?p,
khung tern ki ni�m, ncri ghi dau thanh tich, b�ng khen, phong trnng bay do
thu cong my ngh�, bao tu6ng danh cho thieu nhi, ljch treo tll'Ong kh6 l&n.
Ngoai ra, con nen xay d\l'Ilg phong d9c sach, g6c d9c sach, g6c chcri ca, g6c
sang t90, g6c h9i ho9, phong ve tranh, ao cau ca, tll'Q'Ilg danh nhan trong va
ngoai nu&c ... Tich C\fC lam phong phu them va thay d6i each bo tri cilng
nhu n9i dung cua moi tru6ng tri tu�, thu6ng xuyen hu&ng dfin tre cling cac
b?c phv huynh nh?n thfrc, thao tac va thao lu?n ve nhling n9i dung d6.
Khong nhling v?y, cac trn6ng mam non cilng nen SIT dvng nhling hanh
d(ing th\l'C te dg lam phong phu them cho moi tru0ng h9c t?p, vi d"Q khuyen
khich tre t�ng nhling v?t ph�m nao d6 cho VU'On tre cling tham gia trrmg
bay.
 2. L&p h9c theo phan mon

Cac trtr6ng mam non khong nen m& nhiing l&p h9c qua nghiem khac
Ve m�t y nghia, cfing nen CO nhiing hol).t dQng Va tro chai dtrQ'C phan lol).i
theo mon h9c. Theo "Phtrong an o tuBi", cac trtr6ng c6 thg thiet l�p gi<'r h9c
thg d\l.C, gi(r h9c hat (bao gom ca mua), gi(r h9c my thu�t Va thu Cong, gi(r
h9c d9c higu (bao gom phat trign ngon ngfr nh�n biet m�t chfr va thtr6ng
thfrc), gi<'r h9c lam quen v&i toan, gi<'r h9c ngo11-i ngfr, gi<'r thi nghi�m khoa
h9c va gi<'r tin h9c, thtr6ng xuyen t6 chi'.rc nhiing ho11-t d9ng theo chu de
tong hqp trong d6 c6 m9t n9i dung gifr vai tro chu d11-o.
>

3. Lap h9c CUQC song

Cu9c song cua tre chinh la cac bai h9c, l&p h9c CUQC song chu yeu boi
dtr5ng cho tre nhiing thoi quen Va nhiing phfim chat tot d�p trong CUQC
song hang ngay. Tr9ng digm la boi dtr5ng th6i quen gifr v� sinh, th6i quen
t�p thg d\l.C, thoi quen lao dQng, cham chi ph\l.C V\l, hqp tac than ai, yeu
thfch giao tiep, tuan thu tj lu�t, khac ph\l.C kho khan Va kha nang song t\f
l�p.

4. L&p h9c ho11-t d9ng

Tre thich nhat la dtrQ'C tham gia cac ho11-t d9ng va chai cac tro chai.
Thong qua cac ho11-t d9ng dg khai sang va phat trign tri tu�, tang von kien
thfrc, tang CtrOng SlrC khoe, ren luy�n nang li;rc, hinh thanh nen nhiing
philm chat tot, vi theho11-t d9ng chinh la "l&p h9c" quan tr9ng nhat trong
giao d\lc s&rn.

Cac trtr6ng mam non th\l'C thi ''Phtrong an o tuBi" luon phai c6 cac tro
chai thg thao, tro chai tri tu�, tro chai di�n kich (di�n kich hay mo ph6ng
111-i cac ho11-t d9ng nghe nghi�p cua ngtr<'ri 16n), ngoai ra cung phai c6 cac
ho11-t d9ng truyen thong. Ho11-t d9ng truyen thong la nhiing ho11-t d9ng chung
CUa ca trtrOng hay CUa mQt t�p thg lap, kien tri th\l'C hi�n trong th(ri gian
dai va theo gi<'r quy dinh... Nhiing ho11-t d9ng nhtr v�y sau khi da tr& thanh
truyen thong, khong chi c6 cac co giao ghi nh& ma ca cac em nh6 cung da
ghi nh&, th�m chi la cac vi ph\l huynh cung ghi nh& rat ro. Vi the, trong
nhiing ngay thtr6ng, tre c6 th<'ri gian dg chuiln bi day du cho nhiing ho11-t
dQng nay, t&i ngay th\l'C hi�n Se t\l' tin Va tfch C\fC tham gia, nhtr v�y CO thg
phat trign toi da tfnh tfch C\fC Va tinh than tien thu CUa mfii dfra tre. Khi tcl
chfrc cac hol).t dQng nay khong dtrQ'C qua loa, tuy y vi dieu nay dong nghia
v&i vi�c chi ch9y theo hinh thfrc, do d6, n6 se lam ton h9i t&i tinh tich circ
>

cua tre. Con nhfrng CUQC thi thg thao dU"Q"C t6 chfrc VQi vii ma khong c6 sir
chuan bi tru&c, d9t nhien phai tang 11.l"Q"Ilg v?n d9ng se anh hU"6ng nghiem
>

tr9ng t&i sfrc khoe tre.

Ngoai ra, cac trU"emg mam non cling nen c6 cac ho9t d9ng tir do, chKng
h9n nhU" dg tre tir do lira ch9n n9i dung h9c t?p cua minh & g6c thU" vi�n
(phong d9c sach), g6c h9i h9a (phong my thu?t), g6c choi. ca, g6c che tac,
phong mua, ho dat ni).n, ho cat... Khi ay, cac co giao chi di theo hU"6ng d�n,
kigm tra, danh gia va ghi chep l9i sir phat trign cua tre. Dieu nay khong chi
giup tre khac ph\lC dU"Q"C tinh tr9ng bi dQng <lira vao cac CO giao mQt each
tieu circ, boi dU"5ng tinh than chu d9ng, phat trign dam me, s& tru<'mg cua
ban than ma con giai ph6ng cac co giao khoi tinh tr9ng phai "quan tre",
chuygn tir ngU"Oi ''doc thuc h9c t?p" sang m9t huan luy�n vien va ngU"Oi ph\l
d90. Day qua thirc la giao d\lC & tang cao nhat, thirc la m9t sir cai each to
16n CUa giao d\lC mam non.

Tat nhien, rat kh6 c6 thg dg tre ho9t d9ng tir do ma khong ho9t d9ng
tuy ti�n b&i: tre chi ch9n m9t g6c hay m9t phong nao d6 dg ho9t d9ng,
bU"&ng binh quay pha, gay on ao hoi).c ciii nhau, lam hU" hong hay SIT d\lng
liing phi cac do dung h9c t?p, chi thich choi. ni).n dat hay nghich cat ma
khong chiu tham gia vao cac ho9t dQng tri tu� khac ... Nhfrng XU hU"ang
khong tot nay deu c6 kha nang phat sinh nhrmg chinh vi ban than tre trong
khi tham gia cac ho9t dQng tir do d� bQC lQ nhU"Q"C digm CUa minh nhat nen
vi�c tB chfrc CUa cac CO giao luc nay m&i CO tac d\lng h(\ trQ" Va tang CU"Ong
giao d\lC to chat, khien tre xay dirng cho minh m\lC tieu hanh vi, boi dU"Ong
nen nhfrng mam non nhan tai c6 ly tU"6ng, c6 chu kien, c6 kha nang tir
khong cheban than, c6 tinh than khiem ton, c6 y thfrc c9nh tranh, tich circ
chu d9ng trong h9c t?p va vui choi.. Nhfrng co giao quan thuc tre khong
phai la nhfrng co giao gioi ma chinh nhfrng co giao tir tir hU"&ng d�n tre chu
d9ng tham gia vao cac ho9t d9ng m&i c6 thg d9t den tam cao nhat cua giao
d\lc tre nh6.

5. L&p h9c t9i gia dinh

Tre chiu anh hU"6ng nhieu nhat tir gia dinh. Khi vao tigu h9c, anh
hU"6ng cua gia dinh giam dan, len t&i trung h9c anh hU"6ng cua gia dinh
cang thap, sau khi vao d9i h9c hoi).c bU"&c vao xii h9i, anh hU"6ng cua gia
dinh chi con l9i rat it. Tre cang nh6 thi anh hU"6ng cua gia dinh cang 16-n;
cang 16n thi anh hrr&ng cua gia dinh cang nh6. E>ay la nguyen tac cy l�
nghich ve anh hrr&ng cua gia dinh t&i tre. Chinh nguyen tac nay da quyet
dtnh vi�c cac nha tre, tru<'>ng mam non phai xay di;rng l&p h9c t9i gia dinh,
tfrc bat bui;>c phai thanh l�p cac trrr<'>ng h9c danh cho ph\l huynh dg tuyen
truyen "Phrrong an o tu6i", hrr6ng dfin cac b�c ph\l huynh cung phoi hgp
chi:\t che v&i tru<'>ng mam non d9y con c6 khoa h9c. Vi v�y, cac tru<'>ng mam
non th\fC thi ''Phrrong an 0 tutii'' nen coi vi�c hrr6ng dfin giao d\lC trong gia
dinh la mQt phan Cong vi�c CUa minh Va la mQt nrra con l9i CUa S\f nghi�p
giao d\lC (y cac tru0ng mam non.

Phuong phap giao d1,1c s&m Ci tre

Tting quan h� thong phrrong phap lu�n cua "Phrrong an o tu6i" la: xuat
phat Ur th\l"C te, th\fC S\f cau thi, van de C\l thg, phan tich C\l thg. Chinh vi
v�y, cac gia dinh, cac tru0ng mam non can can Clr theo dQ tu6i CUa tre dg
V�n d\lng linh ho9t nhfrng phrrong phap giao d\lC sau: d9y trong CUQC song,
hQC trong tro chO'i, ket hgp hQC Va chO'i, khO'i gQ"i hfrng thu; tich C\fC am thi,
chu tr9ng khuyen khich; yeu tre bKng "tinh yeu giao d\lc" khong thg yeu
bKng "tinh yeu crmg chieu"; chu tr9ng t&i thai di;> thg hi�n tinh yeu, kigm
soat tinh cam; hrr6ng dfin hanh vi, boi drr6ng th6i quen; khong mong cau
hi�U qua nhanh Chong, hinh thanh nen XU the phat trign.

Tinh khoa h9c trong phrrong phap giao d\lc la mi;>t trong nhfrng linh
V\fC h9c van dang dg h9c t�p nhat tren the gi&i. Tat ca nhfrng phrrong phap
giao d\lC neu tren khong nhfrng mang l9i hi�U qua rat 16n khi th\fC thi giao
d\lC (y gia dinh dong th(ri cfing la phep mau nhi�m lam nen thanh Cong
trong giao d\lC cua cac trrr0ng mam non th\fC thi ''Phrrong an O tu6i''.

Nhung di�m d�c sic trong giao d1,1c

Vi�c th\fC hi�n hi�n d9i h6a giao d\lC mam non va giao d\lC to chat cao
phai bat dau khi tre con nh6. Qua trinh d6 vira phai tiep thu nhfrng U'U
digm trong giao d\lC truyen thong nhl.l' coi tr9ng giao d\lC Ve cai d!;!p, chu
tr9ng t&i cac ho9t di;>ng va tro ch<ri, dong th(ri ciing can t90 ra net di:\c sac
cua rieng minh. Nhfrng digm di:\c sac d6 la:

1. E>i:\c bi�t chu tr9ng boi drr6ng to chat cho tre tru&c 3 tu6i

Trrr&c ba tu6i, d9i nao cua tre phat trign nhanh ch6ng, da hinh thanh
m9t m�ng lir6i thong tin cl,l'c ki to 16n, day cfing la th<'ri ki d�t n'en tang cO'
s& v'e hanh vi, ngon ngfr, thoi quen va tinh each cho ca CUQC d(ri CUa m(jt
con ngir<'ri. Giong nhir Montessori dii tirng n6i: "Sl,l' phat trign trong ba nam
dau dCri cua con ngir<'ri 16n hO'Il bat kg m9t giai do�n phat trign nao khac."
Vi v�y, giao dvc s61n khong thg b6 qua th<'ri ki 0-3 tu6i, trong th<'ri kY nay
phai dg tre dirge song trong moi trnbng phong phu, dirge chO'i dua vui ve,
chu tr9ng ca v'e cham soc lfin d�y d6, kien nhfin khai sang va phat trign tri
tu�, boi dir5ng th6i quen, ni'em dam me va tinh each tot d�p. Giao dvc tre
khong thg nong VQi nhtrng hi�U qua CUa no th�t to 16n. Nhfrng dau hi�U CUa
m9t drra tre thong minh s61n thirbng b9c 19 trir&c ba tu6i.

2. Phat trign dong b9 ngon ngfr thi giac va ngon ngfr thinh giac

Ngon ngfr la cong cv, cfing la hinh thrrc bigu hi�n cua tir duy, nher c6
ngon ngfr ma con ngirCri thoat ra khoi gi6i d(ing v�t. Vi�c phat trign dong b9
ngon ngfr thinh giac va ngon ngfr thi giac khong nhfrng la phirO'Ilg thrrc
nang cao tri tu� cua tre nhanh nhat va c6 lgi cho qua trinh boi dir5ng
nhfrng net tinh each tot d�p ma chung con c6 tac dvng thuc dii:y lfin nhau.
Nher c6 sl,l' hgp 11,l'C d6, tre dii thoat khoi "mu" d9c higu trong vo thrrc. Neu
dg la mat qua trinh phat trign ngon ngfr thi giac & giai do�n trn&c ba tu6i
thi chi c6 thg bu dap bl'.ing each thl,l'C thi phirO'Ilg phap d9c higu nhanh & giai
do�n sau ba tu6i.

3. Cho tre s61n tiep xUC v6i ngo�i ngfr thong qua CUQC song va cac tro
chO'i

Neu khong cho tre tiep xUC v6i ngo�i ngfr s61n, sau nay tre se rO'i vao
tinh canh "cong srrc bo ra thi nhi'eu ma thu ho�ch chKng bao nhieu", th�m
chi la phi cong vo ich. Khi trir&ng thanh cac em khong phai mang theo n6i
lo buon vi ngo�i ngfr kho h9c ca d(ri, v�y nen ngay tir giai do�n SO' sinh hay
boi dir5ng cho tre ni'em hfrng thu mo phong va SIT dvng ngo�i ngfr, tirng
bir&c hinh thanh cho tre th6i quen d9c cac tir dO'Il va cau bl'.ing tieng nir&c
.
ngoa1.
'

4. T�o hfrng thu va kha nang tinh toan bl'.ing ban tinh, bl'.ing tay cling cac
thao tac may tinh cho tre trir&c ba tu6i. Day la m(it n(ji dung quan tr9ng
trong vi�c khai sang va phat trign nang 11,l'C hai ban cau niio trai va phai, boi
dir5ng kha nang thao tac bl'.ing tay cho tre.

Dg thl,l'C thi dirge ca bon digm d�c sac tren ma khong lam anh hir&ng
t&i n9i dung giao dvc thg chat, giao dvc thfim my va giao dvc dll.o dire trong
giao dvc truyen thong, cac tnrbng mam non can chu y m9t so digm sau: [1]
Phai cho tre tiep xuc v&i nhieu ho9t di;>ng khac nhau, kh6ng drrgc thien l�ch
bat cir mi;>t ho9t d(>ng nao [2] Boi dtr5ng s<'r tnrbng va niem dam me cua
tiing tre. [3] Mtra dam tham lau, kh6ng vi thanh c6ng ma n6ng VQi [4] Chu
trQng t(ri phtrong phap giao dl)C, boi dtr5ng dam me Va c6 vU tinh tich C\l'C
cua tre. Neu lam dtrQ'C nhtr v�y, giao dvc to chat nhat dinh se thanh c6ng.

Cuoi cung, cac trtrbng mam non th\l'C thi ''Phtrong an o tu6i'' phai
thanh l�p cac tnrbng hQC danh cho phv huynh, htr6ng ttr ttr6ng, phtrong
phap giao dvc cua hQ cung chung con dtrbng cua ''Phtrong an o tu6i''. Nhtr
v�y, tinh tr9ng m9t l(rp hQC v&i hai giao vien theo m6 hinh truyen thong se
chuygn sang m6 hinh m9t l(rp hQC v&i mtrOi. may giao vien, th�t tot biet
bao!

D9i ngu giao vien thtjc thi giao d1,1c tu s&m

Van de quan trQng nhat khi cac tnremg th\l'C thi "Phtrong an o tu6i" la
phai c6 m9t ngrrOi. hi�u trrr&ng cung d9i ngu giao vien c6 to chat cao, chir
kh6ng phai la nhfrng giao vien chi biet ''quan giao'' va htr6ng d§:n tre ch<ri
dua.

To chat cao cua tre dtrQ'C quyet dinh b&i to chat cao cua d(>i ngu giao
vien. Vi the, chung ta nhat dinh phai dao tlj.O Va tuygn ChQn m(>t dQi ngfi
giao vien h(>i tv dtrQ'C nhfrng to chat sau dg th\l'C thi "Phtrong an 0 tu6i":

- HQ la nhfrng con ngtrOi. tha thiet yeu tre va yeu S\l' nghi�p giao dvc
s6ni. HQ yeu tre kh6ng phai chi vi chung ngay thcr va hon nhien ma con vi
trong chung fin chi'.ra kho tang tri tu� phong phu nhat cua nhan 109i va giao
dl)C s6ni la S\l' giac ngQ CUa nen van minh nhan 109i nhiJ.m khai sang Va phat
trign kho bau quy gia nay. D(>i ngu giao vien khi da c6 dtrQ'C nh�n thirc cao
ca nay, hQ se kh6ng chi coi c6ng vi�c giao dvc cua minh nhtr m9t nghe dg
mtrU sinh ma con coi do la qua trinh phan dau vi m(>t S\l' nghi�p vi dlj.i,
chinh vi v�y, hQ se co gang dg tr& thanh m9t hi�u tnr&ng tot, m9t giao vien
tot.
,.,

- HQ la nhfrng con ngrrOi. say me hQc t�p, c6 nang l\fC nghien ci'.ru, tinh
than sang tlj.o, higu m(>t each thau dao 10 ly lu�n 16n cua "Phtrong an O
tu6i", d\l'a tren CO' s<'r ve ly lu�n va phtrong phap lu�n cua "Phtrong an O
tu6i" dg th\fC thi Cong tac di;ty Va hQC m('>t each Sang ti;to, tinh nguy�n nghien
cfru Va thu nghi�m nhfrng con dtr0ng giao d\lC to chat m&i, tien hanh cai
each nhfrng bai hQC CU, li;tc h�u trong giao d\lC mam non.

- H9 la nhfrng con ngtr<'ri c6 kha nang nam bat r5 nhfrng d�c digm ve
sinh ly Va tam ly CUa tre, CO thg trign khai nhfrng hoi;tt d('>ng giao d\lC vira
phong phu vira hfru ich cho tre, khcri ggi tinh yeu CUQC song Va niem dam
me cac tro chcri cua tre, tir d6 nang cao to chat t6ng hgp cua tre trong VO
thli'c.

- H9 la nhfrng con ngtr<'ri khoe mi;i.nh, c6 nhieu s& thich va niem dam
me, c6 von tri thfrc r('>ng cling nhieu tai ngh�, vira biet SIT dl,lng may vi tinh,
kha nang bigu di;i.t ng6n ngfr cao vira s& hfru m9t nen tang ngoi;i.i ngfr nhat
djnh, c6 ngfr am va ngfr di�u chinh xac.

- H9 la nhfrng con ngtr<'ri c6 du kha nang di;i.y tre ve ng6n ngfr thj giac,
phtrong phap tinh nhilm nhanh, ngoi;i.i ngfr va tin hQC, dong th<'ri phai c6
dtrQ"C nhfrng kien thfrc Ve dinh dtr5ng Va bao V� sfrc khoe, CO thg tien hanh
nhfrng CUQC kigm tra tam ly, ghi chep ho SO' theo doi sat sao tinh hinh CUa
tre. Ngoai ra, hQ con c6 kha nang htr6ng d&n cac vj ph\l huynh di;i.y con m9t
each khoa hQC va c6 thg len l(rp giang bai <'r cac trtr6ng hQC danh cho ph\l
huynh hQc sinh.

- Hi�u trtr6ng cac nha tre, cac trtr6ng mam non ngoai vi�c phai c6 to
chat cao con can phai CO nang l\fC quan h� Cong chung, nang l\fC t6 chfrc Va
tri thfrc quan ly hi�n di;i.i. C6 dtrQ"C nhfrng hi�u trn<'rng cling d9i ngfi giao
vien trU tu thi S\f nghi�p hi�n di;ti hoa giao d\lC nhat djnh Se thanh Cong,
nhat djnh se boi dtr&ng dtrQ"c hang loi;i.t nhfrng em nh6 c6 to chat cao, g6p
phan thuc dfiy cai each toan b('> thg che giao dl,lC.

Quan ly trong cac trlidng mlm non

- Tiep nh�n nhfrng thanh qua nghien cfru khoa hQc cung nhtr S\f htr6ng
d§n ve nghi�p V\l giao dl,lc cua ''Phtrong an O tu6i''.

- Hi�u trtr<'rng phai la ngtr<'ri chju trach nhi�m toan di�n, chu tr9ng vao
quan ly hanh chinh, nhan S\f, tai chinh, Cong tac di;ty Va hQC cfing nhtr ke
hoi;i.ch phat trign cua trtr6ng.

- Pho hi�u trn<'rng phai lam tot vai tro trQ" thu dac l\fC cua hi�u trn<'rng,
dir&i S\f lanh d<;l.O CUa hi�u trirang, pho hi�u trirang chinh la ngirm ph\l
trach chuyen mon ve cong tac d<).y va h9c, cong tac nghien cfru khoa h9c va
boi dir5ng d{ii ngfi giao vien, lanh d<).O d{ii ngfi giao vien xay d\fllg Va hoan
thanh kehO<).Ch d<).y Va h9c, dam bao S\f an toan cho VITOn tre.

- Dam bao tuygn dl,lng dirge d{ii ngu giao vien va nhan vien y te chat
lirgng cao thoa man dirge nhiing yeu cau da neu.

- Can phai xay d\fllg nhiing che d9 CO" ban sau: [1] Ghi chep ve sfrc khoe
cua tre [2] Che d{i dinh dir5ng danh cho tre [3] Ho SO" liru trfr nhiing Ian
kigm tra va theo doi sat sao doi v&i tre [4] Slip xep CUQC song cho m{it ngay
va m{it tuan cua tre & trir<'>ng [5] Keho<).ch d<;ly va h9c trong m{it h9c Icy, de
tai thi nghi�m va t&ng ket [6] H9c t?p ve nghi�p V\l va che d{i nghien cfru
[7] Che d9 nhan S\f va quy che thir&ng ph<;lt [8] Che d9 ke toan, tai V\l va
che d{i quan ly tai san [9] Thanh l?p cac trn<'>ng h9c danh cho cac b?c ph\l
huynh va che d9 cong tac ph\l huynh.

- Cac trn<'>ng c6 dieu ki�n nen thanh l?p CO" quan nghien cfru khoa h9c
ve "PhirO"Ilg an o tu6i".

- Cac trn<'>ng nen gifr moi quan h� v&i cac trn<'>ng tigu h9c, trung h9c CO"
s& va trung h9c ph& thong cling chuyen nganh, dieu tra tinh hinh phat trign
Cua tre trong cac giai do<).n, khong ng\rng cai thi�n Cong tac giao dl,lC Cua
minh.

- Cac trn<'>ng cling nhau trao d&i, nen gifr moi quan h� v&i nhau, h9c hoi
kinh nghi�m giang d<).y, giao liru kinh nghi�m, thong qua d6 nang cao danh
tieng cling vi tri cua minh trong h� thong cac trnbng th\l'C thi "PhirO"Ilg an O
tu6i''.