ROSA

WXEMBURG

Yaklaşık yirmi yıl önce, ülkemizde sosyalizm

tartışmalarının farklı boyutlarda yapıldığı günlerde
varolan tek sosyalist partinin lideri "Proleter/erin de
vatanı vardır" diyerek başlattığı bir tartışmayı
sürdürürken. Rosa Luxemburg ile Kari Kautsky'nin de
okunmasını salık vermişti. Kendi payıma hiç
�
ilgilenmediğim ve o günlerin hovasıy/a dudak
büktüğüm bu isimleri sonraları birçok kez
duymama rağmen, uzun yıllar Rosa Luxemburg'u
okumamakta direndim. Tabii bu iki ismin birbirine ne kadar karşıt
olduğunu bilmeden ve ikisini de aynı kefeye koyarak...

Rosa Luxemburg bazı sosyalist çevreler tarafından düşüncesi

etrafında zaman zaman aralanan, yüksek duvarların örüldüğü bir
sosyalist düşünür. 1919 Devrimi'nin başarısızlığını ona yükleyen
Alman komünistlerinden tutun, Ekim Devrimi'ne yönelttiği bazı
eleştiri/eri hoş karşılamayan Bolşevik/ere kadar birçok çevrenin
hışmına uğramış bu Polonya asıllı Alman devrimcisi, sosyalizm
tarihinde bağımsız düşüncesini, eylemiyle birleştirmiş ender
kişilerden biri. Gerçekte onun bu kadar suç/anmasına neden olan
şey, tüm yaşamı boyunca her şeyden şüphe etmesi ve Marx'a
uyarak "varolan her şeyi insafsızca e/eştirme"si oldu.

Kuşku ve eleştiri. Bu iki sözcük üzerine kurduğu mücadele yöntemi

Rosa Luxemburg'un çok küçük yaşta başladığı siyasal yaşamının
yörüngesini belirler. Ona göre, sosyalizmde dokunulmaz, yanına
yaklaşılmaz tüm kavramlar, kurumlar ve kişiler tartışılmalı,
eleştiri/melidir. Düşünce asla dogma haline gelmemelidir.

Rosa Luxemburg, üstün teorik düzeyi ve eylem deneyimiyle içinde

yeraldığı sosyalist harekette adeta "geleceği koklayan" bir
habercidir. Bunu her polemiğinde, her eyleminde görmek mümkün.
Biraz abartarak söylersek, Luxemburg, "kehanetlerinin" çoğu
doğrulanmış bir kuramcıdır. Daha 1900'/ü yıllarda Alman Sosyal
Demokrat Partisi'nde merkeziyetçi örgütün. güçlü kadroların, Kautsky
gibi yanılmaz teorik sözcülerin yarattığı heybetli görünümün altında
yatan bürokrasiyi, ehlileşmiş ve dinamizmini yitirmiş hantal yapıyı ilk
kez gören oydu. Bernstein'ın tezlerine karşı çıkıp, parti yönetiminin
de revizyonizme tavır almasını isterken kuşkuluydu, çünkü parti
yönetiminin üzerine Kautsky'nin gölgesi çökmüştü. Bununla birlikte
örgütlülüğü, ama bir yandan da eylemsizliği savunan Kautsky'nin
düşüncelerinin altında yatan şeyin ne olduğunu ilk kez anlayan -çok
sonraları Lenin'in de teslim edeceği gibi- yine Luxemburg'tu. Ona
göre Kautsky hiçbir zaman devrimci olmamıştı. Bunu
enternasyona/ist sezgisiyle, daha Kautsky sosyal-şoven/iğini ilan
etmeden görmüştü.
Büyüyen Alman sosyal demokrasisinin karşılaşacağı sorunların büyük
bir bölümünü önceden gören de Roso Luxemburg oldu. Sözgelimi,
hiç kimsenin- parti içinde sendikalara ve sendikacı/ora söz
söyleyemediği bir dönemde, kapitalist toplumda sendikaların
işlevini bir emek Sisyphos'uno benzeterek bütün şimşekleri üzerine
çekecekti.

Roso Luxemburg'un en çok eleştirilen yanı Ekim Devrimi'ne karşı

tutumu oldu. O dönemde bürokratik/eşme vb. konularda yazdıkları
ilerde doğrulanacak oma milliyetler sorunu ile toprak sorunu
üzefine yazdıklarında yanılacaktı.
Devrim sırasında Breslou'do tutuklu olan Luxemburg, Bolşevikleri ve
Lenin'i yürekten desteklerken devrimin soyut/anmasından
korkuyordu. En çok kaygılandığı sorunlardan biri de devrimin
giderek demokrasiyi gözardı etmesi oldu. İlk coşkulu günlerden
sonra bir düzine entelektüelin masanın başına geçip, sosyalizmi
kuramayacağını öne sürüyordu. Ona göre, önemli olan devrimin
tüm aşamalarında kitlelerin bizzat işin içinde olmaları ve daha önce
burjuva iktidarlarında kullonomodıklorı her türlü özgürlüğü sonuna
kadar kullanabilme/eriydi. Bunların olmaması halinde inanmış, bu·
yola boş koymuş ve büyük bir enerjiyle ülkeyi yöneten bir avuç
devrimci ne olursa olsun kitlelerden uzaklaşacak ve toplum ağır
ağır ·'uykuya çekilirken" bu fedokôr kişilerin enerjisine ve inancına
doyalı bir devrim anlamını yitirecekti. Kitlelerin insiyotifine çok önem
veren Luxemburg için devrimci işçi hareketinin eylem içinde yaptığı
hatalar, en iyi merkez komitesinin yanılmazlığından daha değerliydi.
Ama buna rağmen onu kitlelere tapon bir eylemci olarak
göstermek doğru olmaz. Luxemburg kitlelerin örgütlü bir önderliğe
muhtaç olduğunu savunurken, bu önderlikle halk yığınları arasında
kan dolaşımının zorunluluğunu dikkat çeker.
Rosa Luxemburg, hareketli ve canlı siyasal yaşamına rağmen
özel yaşamında yalnızlığı yeğlemişti. Birlikte olduğu Leo Jogiches ile
Claro Zetkin'in oğlu Konstontin dönem dönem bu yalnızlığı paylaşan
1"1sanlardı. Ama bunların ötesinde Rosa'nın dünyasını paylaştığı
oaşko varlıklar do vardı. Kuşları, çiçekleri, ağaçları ve kelebekleri.
Bunlarla olan dostluğuna çok önem verir, iç dünyalarına girmek için
botanik, zooloji, jeoloji gibi bilim dallarını özenle incelerdi.

<arı Liebknecht'in karısı Sonio'ya hopisoneden yazdığı bir mektupta

--!er şeye rağmen görev başında, bir sokak çatışmasında ya do
darağacında can vermek isterim" diyen Rosa Luxemburg istediği
gibi öldü. Sosyal demokrasinin kurbanı olarak...

Fahri Aral
1284
SOSYAL Sonunda seni göreceğiz ey Batının güçlü
adamı
DEMOKRASİNİN.
Eğer mahalledeki parkımıza uğrarsan,
Çünkü ben sizin sarayınıza gelemiyorum.
KURBANI BiR Unvanların bir şey anlatmıyor bana
bilesin...
SOSYALİST Ama neler söyleyeceğini de bilmek isterdim.
Hem bizim soylularla aran iyiymiş...
Ben hala masum bir kuzu sayılırım siyaset
alanında,
Bu yüzden konuşmak istemiyorum seninle,
Söylemek istediğim tek şey var sevgili
Wilhelm,
O tilki Bismarck'a söyleyiver de Avrupa
aşkına,
Barışın pantalonlarını kirletmesin.
Rosa Luxemburg, 1. Wilhelm'in Varşova'­
yı ziyareti sırasında bu şiiri yazdığı zaman
henüz onüç yaşında bir kızdı. ilerde daha
da kesin hatlarla biçimlenecek muhalif çiz­
gisini yansıtan bu satırlar Rosa Luxem­
burg'un acılar, coşkular ve umutlarla do­
lu siyasal yaşamının ilk basamakları ola­
caktı.
Henüz dokuz yaşındayken Almanca'dan
şiirler ve yazılar çeviren Rosa Luxemburg
8 Mart 1871 'de Güneydoğu Polonya'da Za­
mosc'da beş çocuklu bir Yahudi kökenli ai­
lenin en küçüğü olarak dünyaya geldi. Ba­
bası Elias Luxemburg, Polonya bağımsız­
lık hareketine sempati duyan bir eğitimci,
annesi Line Luxemburg ise klasik Alman
ve Polonya edebiyatına düşkün kültürlü
bir kadındı. Polonya, o dönemde Avustur­
yo., Rusya ve Almanya tarafından bölüşül­
düğü için yetişen çocukların kişiliği bu üç
kültürün özelliklerini taşıyordu. Bunu kü­
çük Rosa'da da görmek mümkündü. Kü-
çükken çok iyi öğrendiği Almanca, ileriie
yazılarını da yazacağı dil olacaktı.
Luxemburg ailesi 187J'te Varşova'ya ta­
şındı. Burada ise Rosa bir süre sonra hayan
boyunca aksayarak yürümesine neden ola­
cak bir hastalık geçirecekti.
ERKEN GELEN POLİTİKA
Rosa Luxemburg henüz onbeş yaşınday­
ken, Polonyalı devrimcilerle ilişki kurdu
Bunlar Polonya'nın ilk sosyalist liderleri·
nin tutuklanıp, asılmalarından sonra par­
tiyi toparlamaya çalışan inançlı ve yürek­
li kişilerdi. Bunların arasında oldukça et·
kin olan Marcin Kasprzak, Rosa'nın politik
bilinçlenmesine katkıda bulundu ve pro­
paganda çalışmalarını örgütledi. Varşova·­
da üniversite öğrencileri arasında politik
çalışmalar Rosa'yı etkilemişti. Ancak bu ça­
lışmalar sırasında tutuklanma tehlikesiy­
le karşı karşıya kalınca Kasprzak'a başvur­
du. Amacı Polonya dışına çıkmaktı. Fakat
yapmış oldukları ilk planda. bazı sorunlar
çıktı. Bunun üzerine Kasprzak'ın aklına
şeytani bir düşürıce geldi. Sınır köylerin­
den birinde bir Katolik papaza, evlenmek
isteyen bir Yahudi kızın olduğunu ama kı­
zın vaftiz olması gerektiğini, ailesi izin ver·
mediği için de yurtdışına çıkmasının zo­
run�!-! olduğunu söyledi. Papaz ikna olmuş­
tu. Ustelik böyle bir dini görevi kaçırmak
istemiyordu. Bu yüzden dini bütün papaz
Rosa'nın bir köylünün arabasında saman­
ların arasında gizlenerek, sınırı geçmesini
sağladı.
Rosa, başka birçok siyasi mülteci gibi Zü­
rih'e yerleşti. Ertesi yıl Zürih Üniversitesi'­
ne girerek akademik çalışmalarını sürdür-

dü. ilgi duyduğu alanlar arasında matema­
tik, botanik ve zooloji vardı. 1892'de önce
girdiği felsefe bölümünü bırakarak hukuk
fakültesine geçti. İsviçre, o dönemde mül­
teci Rus ve Polonya sosyalistleriyle kaynı­
yordu. örneğin, Rus Marksizmi'nin babası
Plekhanov'un başında olduğu Emeğin Kur­
tuluşu grubu orada üstlenmişti. Bu sıralar­
da Rosa, hayatında önemli bir rol oynaya­
cak olan Leo jogiches ile tanıştı. Leo jogic­
hes yilna'daki Yahudi işçileri örgütlediği
için Isviçre'ye kaçmadan önce birkaç kez tu­
tuklanmış, tecrübeli bir militandı." Kısa bir
süre içinde Rosa'yla aralarında hayatları
boyunca mücadele arkadaşlığıyla birlikte
yürüyecek olan bir aşk başladı. 1892'de
sürgündeki tüm Polonyalı gurupların bir
araya gelmesi ile Birleşik Sosyalist Parti
(PPS) kuruldu. 1893 yılında Leo jogiches'­
in başını çektiği Sprawa Robotnicza (İşçi
Davası)'nın ilk sayısı çıktı. Ertesi yıl Rosa
partiden bağımsız olan bu gazetenin yazı­
işleri müdürlüğünü üstlendi. 1893'te Enter­
nasyonal toplantısına katılmak için PPS ve
İşçi Davası ayrı ayrı başvurdular. Ama ara­
larında görüş ayrılıkları vardı. İşçi Davası,
Polonya'nın bağımsızlığını elde etmesi ve
Polonya devletinin yeniden kurulması fik­
rine olumsuz yaklaşıyordu. Bu konuda an­
laşma sağlanamayınca İşçi Davası yeni bir
parti oluşturmaya karar verdi. Böylece Po­
lonya Sosyal Demokrat Partisi (SDKP) 1894
yılında kuruldu ve aynı yılın Martında ilk
kongresini illegal olarak Varşova'da yaptı.
Parti programı, entemasyonalist bir yak­
laşımla Rus sosyalistleriyle yakın işbirliği­
ni öngörüyordu. Rosa'ya göre Polonya'nın
bağımsızlığı, işçileri sınıf mücadelesinden
saptıracak yanlış bir hedefti. Program di-
ğer yönleriyle Alman Sosyal Demokrat Par­
tisi'nin (SPD) programını model alıyordu.
Partinin liderleri arasında Resa Luxem­
burg, Leo jogiches, julian Marchlewski ve
Adolf Warszawski yer alıyordu. Ama bütün
bunlara rağmen partinin ilk yıllarında Po­
lonya'da bir tabanı olduğu söylenemezdi.
1896'da Londra'daki Enternasyonal kong­
resinde PPS ile SDKP arasındaki polemik bi­
raz daha alevlendi. Bu tartışmaya Avrupa'­
nın diğer Sosyalist Partileri ile Kautsky ve
Plekhanov gibi önde gelen isimler de doğ­
rudan katıldılar. Sonuçta kongre orta bir
yol tutturdu ve Polonya'dan söz etmemek­
le birlikte, ulusların kendi kaderlerini ta­
yin etme hakkı doğrultusunda bir karar çı­
kardı.
Rosa Luxemburg kongredeki tartışmalar
sırasında düşüncelerini savunurken ken­
di tezine karşıt tek örnek olarak Osmanlı
Devleti'ni gösteriyordu. Ona göre, Çarlık
Rusyası yerine Osmanlı Devleti dağılmaya
bırakılmalıydı. Çünkü Osmanlı Devleti
kendi iç dinamikleriyle kapitalizmi ya da
sosyalizmi kurabilecek durumda değildi.
Bu nedenle bu imparatorluğun kendini
oluşturan unsurlara, yani uluslara bölün­
mesi tarihin akışını yakalayabilmesi açı­
sından iyi olabilirdi. Kısaca Rosa Polonya'­
nın bağımsızlığına sosyalist açıdan "hayır"
derken, Balkan devletlerinin bağımsızlığı
fikrine "evet" diyordu.
ALMANYA YILLARI
1897 yılında Litvanya Sosyal Demokrat­
ları sonradan Sovyetler Birliği'nin kurulu­
şunda önemli bir rol oynayacak olan Felix
Dzerjinski'nin önderliğinde SDKP'ye katıl-
1285
Polonya'nın Lublin kentine baflı
olan Zamosc'da dolan Rosa
Lwcemburg'un babası
Almanya'da dotrrıuş.
Polonya'nın egitim sorunlanyla
uwaşan ue yüzyıllar boyunca
bir türlü satlanamayan
ülkesinin birliginin ancalc kendi
kültürlerine dayalı bir egtttm
sisteminin oluşmasıyla
kurulacatını sauunan biriydi.
Yahudi kökenli olan
Lwcemburg'un ailesi, o yıllarda
Polonya Yahudileri arasında
yaygın olan tutucu akımlann
dışında kalmıştı. Çok zengin
olmamasına ratmen yine de
geçim sıkıntısı duymayan bir
aile çeuresi içinde geçen
çocuklutu Rosa'ya çok şey
kazandırdı. Eude konuşulan
Almanca, okunulan kitaplar
Rosa'nın birçok sorunu daha
çabuk kauramasını salladı.
Ailenin Varşoua•ya
taşınmasından sonra oldukça
güç bir dönem yaşayan
Lwcemburg, bu arada ayatının
aksamasına neden olacak bir
hastalık geçirecekti.
Yan sayfada annesi Line
Luxemburg ue babası Elias
Luxemburg. Altta Zamosc'ta
Rosa 'nın doğduğu eu.
1286

Polonya 'da ilk sosyalist

örgütlenmeler başladıtında
özellikle Rus işgali altındaki
bölgede milliyetçi hareketler
atır basıyordu. Ancak kısa bir
süre sonra küçük de olsa
sosyalist gruplar ortaya çıkmaya
başladı. Bunlardan biri olan
Proletarya grubu, Rus
devrtmd/erinin kW'dutu
Narodnaya Volya ile yakın ilişki
kurmuştu. 1883'te Varşova 'da
kitle grevleri örgütleyen bu
grubun önderleri tutuklanıp,
idam edildikten sonra hareket
biraz duruldu. Rosa
Luxemburg'un bu örgütle ilişkisi
de bu tarihlerde başladı. Ancak
örgütteki çalışması kısa sürecek,
Çarlıtın yotun baskı/an
sonucunda örgütün önde gelen
liderleri ülkeyi terketmek
zorunda kalırken, kendisi de
I889'da Zürih'e kaçacaktı.

Oniki yaşında ve genç kızlık

döneminde Rosa Lu.ıcemburg.

dılar. Partinin ismi de SDKPL olarak değiş­
tirildi. Aynı yıl Rus Sosyal Demokrat Parti­
si'nin kurulmasıyla SDKPL onlarla birlikte
çalışma yollarını araştırmaya başladı.
Bu arada Rosa, akademik çalışmalarını
da sürdürüyordu. 1897 yılında doktora te­
zini tamamladı ve hukuk doktoru ünvanı­
nı kazandı. Tezinin konusu Polonya'nın en­
düstriyel gelişmesi idi ve bu alanda yapı­
lan ilk çalışma olma özelliğini taşıyordu.
Tezinde Polonya'nın Rus işgali altındaki
bölgesinin Rus Çarlığı'na ekonomik açıdan
tamamıyla bütünleşmiş olduğunu gösteri­
yor ve Polonya'nın ekonomik gelişmesinin
Rus pazarı dışında düşünülemeyeceğini sa­
vunuyordu.
Aynı dönemde Almanya'ya geçmeyi dü­
şünmeye başladı. Fakat yabancı uyruklu­
ların Almanya'da yerleşmesine izin veril­
mediği için arkadaşlarının yardımıyla bir
tanıdığının oğlu Gustav Lübeck'le göster­
melik bir evlilik yaptı. Pratikte bu evliliğin
hiç bir anlamı olmamakla birlikte boşan­
maları ancak beş yıl sonra gerçekleşebildi.
20 Mayıs 1898'de Berlin'e yerleşen Rosa'­
nın adı bundan sonra Alman sosyalizmiy­
le birlikte anılacaktı.
Rosa, Almanya'ya geldiği sırada SPD, En­
ternasyonal'i oluşturan partilerin önde ge­
leniydi. Asgari programıyla günlük sendi­
kal ve parlamenter mücadeleyi sürdürür­
ken, nihai hedef olan devrimi ve bu uğur­
da mücadeleyi gözardı etmiyordu. Partinin
liderleri, Marx ve Engels'le yakın işbirliği
içinde bulunmuş Wilhelm Liebknecht ve
August Bebel'di. Parti ideologu ise ünlü Ka­
utsky'den başkası değildi. Rosa'nın parti­
de aldığı ilk görev parlamento seçimleri
için Silezya Polonyalıları arasında propa­
ganda yapmak oldu. Becerisi ve çalışkan-
lığıyla kısa zamanda partinin Polonya ko­
nusundaki uzmanı haline geldi.
Rosa bir süre sonra kendini ünlü reviz­
yonizm tartışmalarının ortasında buldu.
Tartışmalar 1886 yılı sonunda bir dönem
Engels'in sekreterliğini yapmış olan Edu­
ard Bernstein'ın eleştirileriyle başlamıştı.
Bernstein partinin klasik yapısı ve progra­
mında köklü değişiklikler öneriyordu. Ona
göre, artık toplumsal gelişme Marx'ın ön­
gördüğü çizgiyi izlemiyordu. Politik de­
mokrasinin gelişmesiyle devrime gerek
kalmayacak, sosyalizme parlamenter mü­
cadele ile ulaşılabilecekti. Bu arada ünlü
formülünü ortaya atmıştı: Nihar hedef hiç·
bir şeydir, hareket herşey. Böylelikle sınıf
mücadelesini günlük sendikal ve demok­
ratik mücadeleye indirgiyordu. Bemstein'a
göre kooperatifler ve sendikalar etkili birer
baskı kurumuydu. Toplumda gelir dağılı­
mında görülen dengesizlik sosyal adaletle
giderilecekti. Bu düşüncelere ilk eleştiriler
Parvus ve Rosa'dan geldi. Rosa ünlü Sosyal
Reform mu, Devrim mi? isimli kitabını bu
tartışmaların oluştuğu süreçte yazdı. Rosa?
ya göre Bemstein kapitalizm kavramını üre­
tim ilişkilerinden mülkiyet ilişkilerine ak­
tararak, sosyalizm sorununu üretim ala­
nından servet ilişkileri alanına kaydırmıştı.
Sendikalar emeğin artı-değerden aldığı pa­
yı artırıyordu ama temelde değişiklik yap­
mıyordu. Ayrıca sosyalizme yasalar çerçe­
vesinde ulaşılabileceğini düşünenler için
şöyle bir çelişki de vardı. Çünkü kapitalist
sömürünün temeli artı-değer sömürüsüne
dayanıyordu. Gerçekte bu olgu yasalarla ta­
nımlanmamıştı. Burjuva egemenliği yasal
çerçeveler içinde ele alınamazdı. Sömürü
yasal düzenlemelerle kalkmazdı. Rosa Lu­
xemburg için önemli olan, bu görüşlerin

değişik bir sosyalizm değil, burjuva politi­
kası olduğunu göstermekti.
Ekim 1898'de Stuttgard'da SPD kongresin­
de Bernstein'ın revizyonizmi şiddetle eleş­
tirildi. Parti sekreteri Auer de Bernstein'e
yazdığı mektupta "önerdiğin şeyleri yap­
mak için karar aldırma, bunlar söylenmez,
sadece yapılır" diyerek yol gösteriyordu.
Zaten Bernstein da önerdiklerinin partinin
pratikte yaptığının ta kendisi olduğunu sa­
vunmuştu. Ama yine de Auer'in verdiği
taktiği uyguladı. Hatta kongrede revizyo­
nizmi mahküm eden kararlara olumlu oy
bile verdi. Rosa, parti içi ilişkilerde gereken
manevra deneyimine sahip olmadığı ve as­
lında bundan pek hoşlanmadığı için parti
yönetimi gözünde hep kuşkuyla karşılanı­
yordu. Bu nedenle birkaç kere partinin çe·
şitli yayın organlarında görev aldığı halde
daha sonra ayrılmak zorunda kaldı. Ama
özellikle Kautsky ve partinin eskilerinden
Marx'ın biyografisini yazan Franz Meh­
ring'le dostluğunu ilerletmişti.
TARTIŞMALARDAN SONRA
Rosa Luxemburg, bu tartışmaların oldu­
ğu dönemde yeniden Polonya sorunuyla il­
gilenmeye başlamıştı. SPD içinde PPS'nin
bağımsızlık politikasına karşı mücadelesi­
ni sürdürüyor, bu yolla SDKPL'nin Alman­
ya'daki prestijini artırmaya çalışıyordu. Po­
lonya'nın bağımsızlığı düşüncesine karşıy­
dı ama Rus hükümetinin kendi bölgesin­
deki okullarda Lehçeyi yasaklamasına kar­
şı da mücadele etti. Ona göre toprak sahi­
bi fabrikatör ve kapitalist, Alman da olsa
Polonyalı da olsa Polonya işçisinin düşma­
nıydı. Ama egemen sınıfların ezdiği Alman
işçisi dosttu . Rosa bu konudaki hassasiye-
tini ve direnişini şöyle açıklıyordu: "Prole­
teryanın görevi yeni sınıf devletleri yarat­
mak değildir. Eğer Enternasyonal ezilen
halkların kendi kaderlerini belirlemesi
doğrultusunda bir karar aldıysa bu kapita·
list temeller üzerine yeni bir ülkenin kurul­
ması için değil. sosyalist bir toplumun
oluşturulmasını amaçlayan bir karardı."
Artık bu konuda SPD'nin resmi görüşünü
temsil etmeye hatta oluşturmaya başlamış­
tı.
1903 yılındaki parlamento seçimlerinde
81 milletvekili çıkaran SPD gücünü iyice ar­
tırmıştı. Rosa da seçim kampanyalarında
görev almıştı. Enternasyonal'in 1904 yılın­
daki kongresi Amsterdam'da toplandı. Ro­
sa, bu sefer hem SDKPL hem de SPD adına
katılıyordu. Kongrede Fransızların taktik
konularındaki gevşekliği, parlamenterizme
verdikleri önem, Almanların sol ilkelere
bağlılığı ile karşı karşıya geldi. Bu tartışma­
lar sırasında ilginç bir olay meydana gele­
cekti. Jean Jaures konuşmasında Kautsky
ve Luxemburg'u eleştirmişti. Ancak konuş­
masını Fransızca'dan Almanca'ya çevire­
cek kimse yoktu. Rosa bu işe gönüllü oldu
ve kendi aleyhinde yapılmış konuşmayı Al­
manca'ya çevirdi. Ortalık alkıştan yıkılıyor­
du. Jaures ise duygulanmış ve Rosa Lux�m­
burg'a teşekkür etmişti. •
Luxemburg, 1904'teki parti kongresinde
sosyal demokratların hükümete girmesi
fikrine karşı çıktı. Aynı yıl bir seçim konuş­
masında imparator için "Alman işçilerin
güvenliği ve iyi yaşama koşullarından söz
eden birisi gerçekler hakkında hiçbir şey
bilmiyordur" dediğinden ötürü imparato­
ra hakaret suçundan üç ay hapse mahkum
oldu. Bir buçuk ay sonra serbest bırakıldı.
Bütün bunlar olurken Rosa Almanya'da-
1287
Rosa Luxemburg, Zürich'e
geldikten sonra üniversitenin
felsde bölümüne girdi. Ancak
fen bilimleri ue matematik de
yakın ilgisini çekiyordu. Bir süre
sonra felsefe bölümünü bırakıp,
hukuk fakültesine giren Rosa,
İsııiçre'de sosyalist hareketin
önde gelen liderleri ile tanıştı.
Ama hayatının belki de en
önemli karşılaşması burada
oldu. ölene kadar yakın
dostlugunu sürdürdügü Leo
jogiches'ın inancı ııe örgütçü
yetenegi Rosa 'yı büyülemişti.
İleride Clara 7.etkin 'in oglu
Konstantin 'le kuracagı ilişkiye
kadar beraber oldugu Leo
fogiches da kendisi gibi Yahudi
bir aileye mensuptu. Genç yaşta
Polonya 'nın Vilna bölgesinde
işçiler arasında örgütsel
çalışmalarda bulunmuş ııe bu
konuda önemli deneyler
kazanmıştı. Fazia yazmayan
ama örgütçülügü oldukça güçlü
olan Leo fogiches Rosa'yı
Plekhanoıı ve çevresiyle
tanıştırdı. 1883'te Paris'te İşçi
Davası 'nı yayınlayan jogiches
ile Rosa. bu dergide Polonya'da
ulusal bağımsızlık temelini alan
bir mücadeleye b.·şı
çıkıyorlardı. Bı; , .. izden de
Polonya Sosyal;::· Partisi ile
anlaşamıyorlardı. Nitekim
1883 'te Zürih'tc toplanan
Enternasyonal kongresinde
PSP Rosa Lıı.>"c:�ıbıırg'un
kongreye katı!,�w:o:nı
e rıg!'lleyecek PC bu konuda
Pic�hanov ile hcızi partilerin
de,te�irıi a/ıı.-::akti.
I.Rr _Togiches.
f:,'i:Lr�asynna_i � ·-:g�csi
sı·J.s•nchı dP/eflr'!r' dinlenirken.
O ... ra ..-f 1 nf.ı;ar� Er.f?e1.-;.
1288

ki mücadeleden tamamen bağımsız olarak

SDKPL içindeki çalışmalarını sürdürüyor­
du.
Rosa, görünüşte partinin resmi yetkilile­
ri arasında yer almıyordu. Ama arka plan­
da SDKPL'nin stratejisini belirleyen bir ki­
şiydi. Buna göre Rus Polonyası'ndald bir
sosyalist devrim ancak Rusya'da yapılacak
bir devrimle birlikte başarılı olabilirdi. Bu­
nun için SDKPL'nin Rus Sosyal Demokrat
İşçi Partisi ile birleşme konusu sürekli gün­
demdeydi. Fakat görüşmelerde Ruslar.
SDKPL'ye pek özerklik tanıma yanlısı gö­
rünmediler: Ayrıca Lenin'in Iskra 'da yazdı­
ğı bir yazıda kendi kaderini belirlem.e ilke­
sini savunması Polonyalılarda tepkiler ya­
rattı. Rus devrimcileri bu sırada parti içi çe­
kişmeler nedeniyle Bolşevik ve Menşevik
fraksiyonlarına bölünmek üzereydi. Her iki
taraf da SPD'yi kendi taraflarına çekmeye
çalışıyordu. Menşevikler, özellikle Plekha­
nov ile Axelrod Almanya'da daha iyi tanı­
nıyordu. Rosa bu tartışmaya Lenin'in ör­
gütlenme anlayışını eleştiren bir yazıyla
karıştı. Rosa burada Lenin'in jakobenizmi­
ni ve merkeziyetçi tavrını eleştiriyordu. Re­
formizme karşı çıkarken sekterliğe düşme
tehlikesini belirtiyordu. Lenin, devrimci bir
parti olmadan işçi sınıfı bilincinin sendi­
kalizmi ve ekonomizmi aşabileceğine inan­
mıyordu. Sınıf bilinci ancak bu parti tara­
fından dışardan verilebilirdi. Rosa'ya göre
ise sınıf bilinci günlük ve sürekli sınıf mü­
cadelesi içinde de gelişebilirdi. Lenin bu
eleştirileri Rusya'nın özel koşullarının bi­
linmesi gerektiğini söyleyerek yanıtladı.
Daha sonra SPD'nin Menşeviklerle Bolş e­
vikler arasındaki arabuluculuk önerisi ki­
barca reddedildi.

1905 DEVRİMİ VE ROSA

Ocak 1905'te Rus devrimi herkesten ön­

ce devrimcileri şaşırtarak patlak verdi.
Grevler Almanya'da da doruğa ulaşmıştı.
SPD yayın organlarında genel grev tartışıl­
maya başlandı. Sendika liderleri politik
amaçlı grevlerden ürküyorlardı. Rosa, bu
fikrin savunucusu olarak onların ve reviz­
yonistlerin şimşeklerini üstüne çekti. Bu­
nu yaparken sendika liderlerini partideki
revizyonist eğilimin en tehlikeli unsurları
olarak tanımladı. Parti yönetimi ise sendi­
ka liderleri ile sendika işlerine karışmama
konusunda anlaşmıştı. Rosa, çeşitli toplan­
tılara, özellikle metal işçilerinin toplantı­
larına katılarak bu düşüncelerini savundu.
17 Eylül'de toplanan SPD kongresinde ko­
nu yine kitle grevleriydi. Parti Lideri Be­
bel'e göre kitle grevi yalnızca savunma
amaçlarıyla kullanılmalıydı. Örneğin oy
verme ya da örgütlenme özgürlüğüne göz­
dikildiğinde bu silah önemliydi. Bebel iki­
li oynuyordu ama Rosa oportunistlere karşı
yönetimle işbirliği içinde olmak gereğini
duydu. Bazıları da grev fikrine dökülebile­
cek kanı sözkonusu ederek karşı çıktı. Ro­
sa ise buna "şimdiye kadar tüm devrimler­
de halkların kanı aktı ama salt burjuvazi
için" diye yamt verdi.
1905 Devrimi'nin heyecanı günden güne
Rosa'yı sarıyordu. Önceleri Rusya'daki ge­
lişmeleri izleyen yazılar yazarken, sonra bu
ona yetmemeye başladı. SPD'nin reformist
ortamı onu bunaltıyordu. Varşova'ya git­
meye karar verdi. SDKPL'nin diğer liderle­
ri, Jogic
. hes dahil Krakov ve Varşova'ya geç­
mişlerdi bile. SPD liderleri onu yola çık­
maktan var.geçirmeye çalıştılar ama boşu­
na. 28 Aralık 1905'te Berlin'den gazeteci
Anna Matschke kimliğiyle yola çıktı. SDKPL
mücadeleye Pala Walki (Savaş Alanında)
adlı bir gazete çıkartarak katıldı. Ekime
doğru Rusya'da siyasi mücadele iyice yük­
selmişti. Çar ortamı yumuşatmak için ye­
ni ·bir meclis ve anayasa vaad etti. Ayrıca
politik tutuklular ve mülteciler için de af
çıkartılacaktı. Ancak yıl sonuna doğru dev­
rimin hızı iyice kesildi. Petersburg ve Mos­
kova Sovyetleri güçlerini yitirdiler. Şimdi
SDKPL'nin Polonya'da ne yapılacağına da­
ir karar vermesi gerekiyordu. Parti otuzbin
üyeye sahipti ve bir yandan da PPS ile mü­
cadele etmesi gerekiyordu. Polonya'da da
greve giden işçiler sürekli olarak azalma­ dınla olan ilişkisinden haberi olmuştu. Jo­ İsviçre'de kamu hukuku

ya ve hareket sönmeye başlamıştı. 1906 yılı giches bunu hiçbir zaman kabul edemedi konusunda doktora verdıkten

başında partinin yeraltına inmesi gereke­
cekti.
Bu dönemde Rus Sosyal Demokrat İşçi
Partisi yeniden birleşmiş ve SDKPL de on­
ve ilk başta Rosa'yı öldürmekle tehdit etti.
Bu yıllardır süren bir ilişkinin sona erişiy­
di.
Ancak bu ilişki sona erdikten sonra Ro­
sonra Bertin 'e geçen Rosa artık
daha yoğun bir örgütlenmenin
içine girmek istiyordu.
Almanya 'da yerleşebilmek için
bir arkadaşının erkek kardeşi ıle

lara katılmıştı. Mart l 906'da polis Polonya­
lı devrimcilere karşı saldırıya geçti, ardın­
dan Jogichez ve Luxemburg yakalandılar.
Rosa 8 Temmuz'da serbest bırakıldı. önce
Varşova'dan ayrılmasına izin verilmedi,
daha sonra Finlandiya'ya geçerek Bolşevik­
lerle buluştu. Bu arada önce tarafsız kalma­
yı tercih ettiği Menşevik Bolşevik çekişme­
sinde Bolşeviklerin Moskova ayaklanma­
sa için yeni bir ilişki başlayacaktı. Clara
Zetkin'in yirmiiki yaşındaki oğlu Konstan­
tin'e aşık olacak ve bu ilişki gene sevgilisi·
nin kendisi için bağlayıcı olmaya başladı­
ğına karar vereceği ana kadar sürecekti.
BEKLENTİLERDE DÜŞ KIRIKLIGI
Finlandiya'dan döndükten sonra katıldı­
biçimsel bir evlilik yaptıktan
sonra Alman Sosyal Demokrat
Parrisi'nde çalışmaya başladı
Ancak parti içinde yoğıın
tarnşmalarla karşılaşmıştı
Bemstein'ın Mar.ıc'ın tezlerini
revize eden görüşleri sorunlar
yaratıyordu. Bu tezlere önce
Parous karşı çıktı. Ama Rosa bu
görüşlerin daha kapsamlı
eleşririsini Sosyal Reform mu,

sında aktif rolü nedeniyle Bolşeviklere
sempati duymaya başlamıştı. Finlandiya'­
da Lenin'le buluşup, uzun konuşmalar ya­
pan Rosa'nın düşünceleri daha da netleş­
mişti: Bir yandan dinlenirken öte yandan
ğı Mannheim'deki parti kongresi de Rosa
için pek parlak geçmemişti. Rosa beklen­
tilerinin aksine Rus Devrimi'nin parti yö­
neticilerini hiç mi hiç ilgilendirmediğini
gördü. Parti liderleriyle, sendika liderleri
Devrim mi? kitabında
yapacaktı. Bu arada Kautsky ile
ranışmış, Fl"anz Mehring'in
dostluğunu kazanmıştı. Ama
onun ve Polonyalı devrimci/erin
en büyük sıkınrısı Alman

da kitle grevi ve Rusya'daki olaylar üzeri­
ne parti kongresine sunmak-için bir rapor
hazırlıyordu. Grevleri değerlendirirken kit­
lelerin kendiliğinden hareketinin, liderle­
ri geride bırakan dinamizmi üzerinde dur­
anlaşmaya varmış ve kitle grevleri konu­
sunu tartışmamak üzere rafa kaldırmışlar­
dı. Rosa, bir şeyler yapmak istiyordu. Bu
kez, partinin sendikalar üzerindeki hakimi­
yetinin sağlanması gerektiğini savunmaya
sınırlan içinde kendi sorunlannı
çözecek bir ortam bulamama/an
ve Polonyalı işçilerle ilişki
sağlayamamalanydı.
Yan sayfada Rosa Luxemburg,

muştu. Eylül 1906'da Almanya'ya döndü­
ğünde kendisini yeni sorunlar bekliyordu.
BİTEN BİR AŞK
başladı. Ama bunda da başarılı olamamış­
tı. Kautsky'nin desteği bile yeterli olmadı.
Bu arada parti yönetimi Rusya'yla ilgilen­
mese de en azından kitleler Rusya'dan ha­
ber almak istiyordu. Bir çok toplantı ve mi­
Leo jogiches ve daha sonra
Sovyerlerde Çeka 'nın başına
getirilecek Dzierzynski 'nin
poliste çekilmiş foroğraf/an
Üsrre Kautsky'nin kansı Luise ile
birlikte.

Leo Jogiches, Rosa gibi serbest bırakılma­
mış ve Sibirya'da sekiz yıl kürek cezasına
mahkum edilmişti. Ama kaçarak Alman­
ya'ya döndü. Bu sırada meydana gelen bir
olay, Rosa'nın jogiches'la siyasal ilişkilerini
olmasa da kişisel ilişkilerini sona erdirme­
sine neden oldu. Jogiches'in başka bir ka-
tingde Rus Devrimi hakkında konuşmalar
yaptı. Seçimlerin yaklaşmasıyla Berlin'de
ve diğer yerlerde seçim kampanyalarına
,katıldı. Parti için çalışıyordu ama parti yö­
netiminin gittikçe yozlaşan politikasından
büyük bir hoşnutsuzluk duymaya başla­
mıştı. Nitekim seçim sonuçları SPD için bir
1290

arada Rosa, Haziran ve Temmuz aylarında

Rosa Luxemburg SPD'nin parti
okulunda. Bu okulda vermiş
olduğu dersler ölümünden sonra
1925'te Ekonomi Politiğe Giriş
adıyla yayımlanrrııştır
felaket oldu. Bir önceki seçimde elde edi­
len 81 milletvekilliği yerine ancak 43 mil­
letvekilliği kazanılmıştı. Sosyalizmin zafe­
rinin yakın olduğunu düşündüren iyimser
hava kaybolmuştu. Artık devrim için bir
dahaki seçimleri beklemek gerekiyordu. Bu
yapmış olduğu konuşmalar nedeniyle tu­
tuklanmış ve iki ay tutuklu kalmıştı.
Ekim 1907'de Rosa'nın karşısına son za­
manlardaki sıkıntılarını sona erdirecek ye­
ni bir uğraş çıktı. Parti 1906 yılında seçkin
üyelerinin yetiştirilmesi için bir okul kur­
muştu. Okulda hocalık yapan Hilferding ve
Pannekoek'un ders vermeleri yabancı uy­
ruklu olmaları nedeniyle polis tarafından
engellenince Kautsky'nin önerisiyle bu gö­
reve Rosa Luxemburg fPtirildi. Ekonomi
politik ve ekonomi tarihi dersleri veriyor­
du. Ders notları daha sonradan Ekonomi
Politiğe Giriş adlı bir kitabının taslağını
oluşturacaktı.
ı 907 yılında Enternasyonal Kongresi
Stuttgart'ta toplandı. Kongrede militarizm
ve savaş tehlikesi uzun uzadıya tartışıldı.
Sömürgeciliği açıkça mahkum etmekte bile
nazlanan SPD, bu konuyu tartışmadan geç­
meye çalışıyordu. Fransızlarda ise savaş
aleyhtarı cereyan daha güçlüydü. Kongre­
de bu sefer de Rus ve Polonya delegasyon­
ları adına konuşan Luxemburg, yalnızca
militarizme karşı ;!kınakla, savaş aleyhtarı
olmakla yetinilemeyeceğini, bu savaş ara­
cılığıyla sınıf egemenliğine son verilmesi
için de çalışmak gerektiğini savundu. Ni­
tekim kongreden çıkan karar da bu doğrul­
tuda oldu. Militarizme ve emperyalizme

rarını çiğnemekle suçladılar.

ALMAN DEVRİMİ'NDE ORDU
evrim sırasında eski Baş­
D bakan Prens Max Alman­
ya'dan ayrılırken Sosyal De­
mokrat Ebert'e "Bay Ebert
imparatorluğu size emanet
ediyorum," dediğinde, Ebert'­
in verdiği yanıt "Bu impara­
torluk ıçin iki ev !at kaybet­
tim." biçiminde oldu. Ebert
iktidara gelir gelmez askerler­
le ilişki kurdu. Hindenburg ve
Groener'le Bolşcvizme karşı
mücadelede hem fikirdiler.
10 Kasım 1918'de mağlup
Alman ordusunun geri çekil­
me harekatını yönetmek için
Asker Konseyi temsilcileri or·
duya başvuruda bulunmuş­
lardı. Ancak subaylar bu ha·
rekatı çok karışık bir şey gibi
gösterince bu işten vazgeçti­
ler. Hatta daha sonra askerle­
ri disipline çağıran bir bildiri
bile yayınladılar. 25 Kasım'da
ise ordunun geri çekilişi ta­
mamlanmıştı. Subaylar, ise
dönen askerlerle halkı silah­
sızlandırmayı ve ayaklanma­
yı bastırmayı planlıyorlardı.
General Groener Asker Kon·
seyleri kongresinden, konsey-
!erin lağvedilmesi doğrultu­
sunda bir karar çıkarttırmaya
ça!ıştıysa da bunda başarılı
olamadı. 5 Aralık'ta çekilen
ordunun 9 piyade birliği Ber­
lin varoşlarına ulaştı. Asker­
ler şehre marşlar eşliğinde ve
tören yürüyüşüyle girmeyi ve
sonra da halkı silahsızlandır­
mayı tasarlıyorlardı. Ebert de
bu işe gönüllüydü. Ama yine
de kuşkuluydu. Hükümet üye­
lerinin ve konseylerin gözü
önünde bu kadarına izin ve­
remezdi. Sonunda bu yürüyü­
şü yasakladı ve askerlerden
hükümete bağlılık istedi. Şeh­
re yalnızca kararg4hları Ber­
lin'de olan askerler girecekti
ve cephane taşımayacaklardı.
Silahsızlandırma sivil hükü­
metin işiydi, askerlerin değil.
Nihayet anlaşmaya varıldı
ama subaylar şehre girer gir­
mez bu anlaşmayı çiğnemeye
kararlıydılar. ·Ama olaylar
planladıkları gibi gelişmedi.
Şehre giren askerler silahları­
nı bırakıp savuştular Berlin'­
de oturanlar ise evlerine dön­
dü. 6 Aralık'ta yüksek düzey-
li birkaç memur, birkaç yüz
askerle birlikte devrim aley­
hinde bir darbe girişiminde
bulundu. Ebert'e de diktatör·
lük teklif ettiler. Ebert heme·
kadar bu teklifi kabul etme­
diyse de ayaklanma bastırıl­
dıktan sonra üzerinde topla­
nan kuşkuları dağıtması çok
zor oldu. Daha sonra toplanan
ulusal İşçi-Asker Konseyleri
kongresinde, orduyla ilgili
Hamburg'dan gelen çok radi­
kal bir öneri kabul edildi. Rüt·
beler kaldırılacak, subaylar
seçimle gelecek, yeni bir halk
ordusu kurulacaktı. Ebert te­
lefonda askerleri yatıştırmaya
çalışıyordu. Ama 20 Aralık'ta
Hindenburg ve Groener ma­
dalyalarını kuşanıp başba­
kanlığın kapısına dayandılar.
Ebert bu kararın "savaşan or·
du"yu kastetmediğini söyle·
yerek durumu kurtarmaya ça·
lıştı. Buna da USPD'li hükü·
met üyeleri şiddetle karşı çık·
tı. Barth generalleri hemen tu·
tuklamak istedi. Ebert yaptığı
manevrada ısrar edince Barth
ve Dittman onu konsey ka
Onlara göre, Ebert devrimi as­
kerlere satmıştı...
iki gün içinde Berlin ayak­
landı. 23 Aralık'ta epeydir Ber­
lin' de üstlenmiş olan halk do­
nanma birliği hükümete yü­
rüdü. Bu birlik biraz keyfine
göre, biraz devrimci duygular­
la, biraz da çıkar için hareket
eden disiplinsiz bir topluluk­
tu. Hükümetten alacakları ol­
duğunu söyleyerek Berlin as­
keri valisi SPD'li Otto Vers'i re­
hin aldılar. İyice zorda kalan
Ebert askerleri aradı. Ordu,
general Von Lequis'in birlik­
lerini Potsdam'dan yollamayı
vaad etti. İmparatorluk muha­
fız süvarileri onlara katılacak­
tı. Askerler şehre geldiğinde
denizcilerle bir anlaşmaya va­
rılmıştı. Ebert durumu açıkla­
dı ama ordu halkın donanma­
sı askerlerini temizlemek için
eline geçen fırsatı kaçırmaya
niyetli değildi. Askerler do­
nanmayı sıkıştırıp ateşe baş­
ladılar. Denizciler güç durum­
daydı. Hemen teslim koşulla­
rını görüşmek için 20 dakika­
lık bir.ateşkes talep ettiler.
Bu 20 dakikalık süre onlann
kurtarıcısı oldu. Aynı gün sa­
bahtan beri Spartakistler, as-
 1291

karşı savaşı önlemeye çalışmak, bu müm­ Clara zetkin'in Rosa

Luxemburg'la olan ilişkisi
kün olmasa da savaş aracılığıyla kapitalist
İsıJiçre'de geçirdiği yıllara kadar
egemenliği yıkmaya çalışmak gerekiyordu. dayanır. Almanya'ya
Enternasyonal kongresinden sonra Rosa'­ yerleştikten sonra parti
nın SPD ile arası iyice soğumuştu. çalışmalanna başlayan Rosa'ya
1909'daki parti kongresine katılmadı. Par­ zetkin 'tn ônerisi kadın ve
sosyalizm konulannda yazılar
ti kongresinde orta sınıf radikal partileriy­ yazması oldu. Ama Rosa, bu
le uzlaşma fikri tartışıldı. Parlamentoda ise konuda fazla istekli
radikaller "Yeni Vergilere Hayır" "Silahlar dauranmadı. Bununla birlikte
Azaltılsın" sloganlarıyla vergi yasalarına ve Luxemburg'un kadın sorunlarını
bütçeye karşı çıkıyorlardı. Bu kriz hüküme­ ihmal ettiği söylenemez. Tersine
kadının erkeğe ue erkeğin
tin devrilmesine ve yeni bir merkez sağ ko­ baskısına karşı özgürlüğünü her
alisyonun kurulmasına neden oldu. SPD oy zaman savunmuştur. Bunu da
verme sisteminde yeni bir reform bekliyor­ yaparken kendisi de kişisel
du. Ama bekledikleri olmadı. Bunun üze­ olarak oldukça özgür
dauranmıştır.
rine sokak gösterileri ve protestolar başla­
Arkadaş/an ise onun
dı. Bunlarıgeniş kitle grevleri izledi. Siya­ kendisinden yirmi yaş küçük
sal ortam Rosa Luxemburg'un özlediği gi­ olan Clara zetkin 'in oğlu
bi olmaya başlamıştı. 1905 Rus Devrimi'­ Konstantin ile kurmuş olduğu
nden beri beklediği günler gelmişti. 1910 ilişkiyi sürekli eleştirmişlerdir.
yılının ilk aylarında ülkenin çeşitli yerle­ Rosa, Clara zetkin ile birlikte.
rinde konuşmalar yaptı. Şubatta yazdığı bir
yazıyla bir yandan kitle grevlerini bir yan­
d.an da cumhuriyet yönetimi için propa­
ganda yapılmasını savundu. Ama yine de
engellerle karşılaşıyordu. Partinin yayın or­
ganı Vorwarts'a yazdığı yazı kitle grevleri­
nin tartışılması için henüz vakit gelmedi­
ği gerekçesi ile geri yollanınca çok kızdı.
Bunun üzerine yazıyı Kautsky'nin yönetti­
ği Neue Zeit e yolladı. Kautsky, parti prog-
'

kerlerin cumhuriyeti devir­
meye çalıştığını söyleyerek,
halkı ayaklanmaya çağırıyor­
lardı. Bu arada denizciler de
yeniden toparlanıyordu. As­
kerlerin önünde iki seçenek
kalmıştı, ya kalabalığı tara­
mak, ya da çekilmek. Güçlük­
le geri çekilebildiler. Olay tep­
kiler yaratmıştı. USPD hükü­
metten çekilmiş, Ebert görevi
bırakmıştı. Ancak bu arada
Groener Gustav Noske'i Kiel'­
den çağırmıştı.
Gustav Noske, SPD içinde as­
kerlik uzmanı ve liberallerden
bile daha milliyetçi olan biri
olarak.tanınıyordu. Ordunun
ona güveni öylesine tamdı ki,
savaş sırasında cephede do­
laşı:nasına izin verdikleri bir­
kaç Sosyal Demokrattan biriy­
di. Yeteneklerini ayaklanma­
ların ilk başladığı Kiel lima­
nında göstermişti. Kiel'e duru­
mu incelemek için gönderildi­
ği halde denizciler onun dev­
rime önderlik etmeye geldiği­
ni sanmış ve onu büyük bir
çoşkuyla karşılamışlardı. Nos­
ke, kendisine karşı gösterilen
ilgiyi ve gücünü ayaklanan
denizcileri yatıştırmakta kul­
lanmaya karar verdi. Hükü­
mete kesinlikle Kiel'e müda-
hale edilmemesini söyleyerek birliğinin başındaki Dorren­ mıştı. Çünkü devrimci komi­
işe başladı. Ilımlı bir devrimi bach Spartakistlere katılmak te koordinasyondan yoksun­
savunarak denizcileri dene­ istiyordu, ama denizciler onu du. Belirli bir plan içinde ha­
tim altına almayı başardı. Ber­ tutuklayıp tarafsız kalmayı reket etmiyorlardı.
lin'deki ayaklanmayı bastır­ tercih ettiler. 11 Ocak'ta muzaffer Noske
maya da işte bu başarısı nede­ 9-10 Ocak'ta Freikorps bir­
kente girdi. Doğru dürüst bir
niy le çağrılıyordu. likleri şehre girdi. Vorwarts
silahlı direniş olmamıştı. 13
Savunma bakanlığına ata­ kuşatılıp yeniden ele geçirildi.
Ocak'ta genel grev sona erdi
nan Noske, birkaç gün içinde Teslim olan Spartakistlerden
bir kısmı esir alındı, bir kısmı­ ve Freikorps şehirde Sparta­
kurmaylarıyla işe başladı. 4
Ocak 1919'da general Von nı ise öldürdüler. Freikorps'­ kist avına başladı. Ordu karşı­
Maercker'in gönüllülerden un başarısında devrimcilerin devrimci görevini bir kez da­
oluşan 14.000 kişilik ordusu­ örgütsel eksikliği de rol oyna- ha yerine getirmişti -
nu denetledi. Bu Freikorps'lar­
la ilk karşılaşmalarıydı. Gö­
nüllü birlikler asker hayatına
alışmış cephe gerisinden hoş­
lanmayan ve tek ideolojik ter­
cihleri anti-Bolşevizm olan 1.
Dünya Savaşı askerlerinden
oluşuyordu. bu birlikler Al­
manya'nın birçok yerinde bir­
birlerinden bağımsız olarak
kurulmaya başlanmıştı. Nos­
ke devrimi bastırmakta kulla­
nacağı gücü bulmuştu. Frei­
korps'lar bir taraftan hazırla­
na dursun, Berlin'deki müca­
dele 5 Ocak'tan sonra iyice kı­
zışmıştı. Hükümet başbakan­
lık binasını SPD'ye bağlı mili­
tanlarla güçlükle koruyabili­
yordu. SPD'nin yayın organı
V6rwarts Spartakistlerin eline
geçmişti. Halkın donanması
1292
ünlü Wilhelm Liebkneclıt'in oglu
olan Kari Liebknecht,
Spartakistlerin önde gelen
liderlerindendi. Rosa
Lwcemburg 'un teorik
6ncülügünün yanısıra Karl'ın
tarttşılmaz bir eylem yetenegi
ve siyasi gôzüpekligi vardı.
Mecliste savaş kredilerine karşı
tek başına mücadele tıeren ııe
savaşa karşı oldugu için
tutuklanan Liebknecht'in en
amansız düşmanları parti içinde
mücadele tıerdigi Ebert tıe
Scheidemann gibi sosyal
demokrat milletvekil/eriydi. Bu
yüzden kısa bir süre içinde
Fl"etkorps'un boy hedefi haline
geldi.
ramında cumhuriyet propagandasıyla ilgili
birşey olmadığını söyleyerek o bölümü çı­
kartmasını istedi. Rosa bunu kabul etme­
di ve Kautsky ile araları iyice açıldı. Rosa,
kitle grevleri konusunda hareketin kitle in­
siyatifinden gelmesi gerektiğini savunu­
yordu. Kitlelerin kendiliğinden hareketi
üzerinde bu kadar çok durmasının neden­
leri arasında, parti yöneticilerinin kitlele­
ri frenleyen pasif tavırlarının artık bir alış­
kanlık haline gelmesi de vardı. Magde­
burg'daki parti kongresinde tüm ülkede
gerçek politik eşitlik sağlanana kadar se­
çim sistemine karşı mücadele edil mP'li
doğrultusunda karar verildi. Ne var ki bu
mücadelenin nasıl yapılacağı pek belli de­
ğildi. Fakat çoğunluk Rosa gibi düşünmü­
yordu. Parti yaklaşan seçi,rnlerdeki oy kay­
gısını diğer tüm sorunların ve amaçların
önüne almıştı.
/'
SAVAŞ RÜZGARl:ARINA KARŞI
1 9 1 l 'in Temmuzunda Almanya Panter
kruvazörünü bölgedeki Alman çıkarlarını
kollamak gerekçesiyle Fas'a yollamıştı. SPD
oy kaybetme korkusuyla bu sorun üzerine
fazla gitmek istemedi. Seçimlerden önce
yapılan Jena kongresinde parti yönetimi­
nin seçimlerde diğer partilerle iş birliğine
gitme önerisi fazla problem yaratmadan
kabul edildi. Ulusal liberaller ve ilericiler­
le yapılan anlaşmaya göre seçimlerin ikin­
ci turunda herkes güçlü olan adayı destek­
leyecekti. SPD'nin güçlü bir disipline sahip
olan seçmen kitlesi anlaşmaya uydu. Ama
diğer partilerin seçmenleri oyun bozanlık
ettiler. Ama bu SPD'nin milletvekili sayısı­
nı 43'ten 1 l O'a çıkararak parlamentodaki
en büyük parti olmasına engel olamadı.
Rosa Luxemburg, baştan beri bu anlaşma­
yı eleştirmişti. Seçimden sonra partinin gü­
cü iyiden iyiye parlamento temsilcilerinin
eline geçmeye başladı. Rosa'nın yapacağı
fazla bir şey kalmamıştı. Partiden iyiden
iyiye uzaklaşan Rosa, çalışmalarını en
önemli eseri olar. Sermaye Birikimi 'ni yaz­
mak üzere yoğunlaştırdı. 1 9 1 1 ve onu ta­
kip eden yıllarda partinin iç tartışmaların­
dan uzak durdu. Bu sırada parti içinde
önemli bir değişim olmuş, 1 9 1 3 'te Agust
Bebel'in ölümüyle partinin başına Ebert
geçmişti. Aynı yıl kendisi gibi muhalif olan
Franz Mehring ve SDKPL'den arkadaşı
Marchlewski ile birlikte Sozial demokratisc­
he Korrespondenz'i çıkardılar. Aynı yıl ya­
pılan parti kongresinde genel grev konu­
sundaki görüşlerini bir kez daha savunan
Rosa'nın düşünceleri yine kabul edilmeye­
cekti.
Yaklaşan dünya savaşıyla birlikte siyasal
hava yine elektriklenmeye başlamıştı. Bu
arada Rosa, yaptığı bir konuşmada, "Fran­
sız kardeşlerimize karşı silahlı mücadele­
yi reddedelim, yasalara uymayalım" dedi­
ği için, mahkemeye verildi ve bir yıl hap­
se mahkum oldu. Savaş aleyhtarı fikirleri
onu ta 1 906'dan beri militarizme veryan­
sın eden William Liebknecht'in oğlu Karl
Liebknecht'e yaklaştırdı. Mahkemenin ka­
rarı kitlelerde Rosa'ya karşı büyük bir sem­
pati yaratmıştı. Gösterilerde sürekli savaş
aleyhtarı konuşmalar yapıyordu. Haziran
1 9 1 4 'te Alman ordusunda askerlere kötü
davranılmamasını isteyen bir konuşma
yaptığı için daha önceki cezasını çekmeden
hakkında yeni bir dava açıldı . O yıl Enter­
nasyonal Brüksel'de toplanacaktı. Tam o sı­
rada 1. Dünya Savaşı başlayınca sosyalist
partiler ne yapacaklarını şaşırdılar. Meclis­
te savaş bütçesinin onaylanması gerekiyor­
du. SPD'nin vereceği oylar çok önemliydi.
Aslında alınacak karar tarihi bir karar ola­
caktı. Sonunda, SPD savaş bütçesinin onay­
lanması konusunda karar aldı. Bu kararın
alınmasında kitlelerden kopma tehlikesi­
nin mi rol oynadığı yoksa partinin sosyal-

şoven bir tutum takınarak daha fazla bü­
yümesinin mi istendiği bilinmez. Ama SPD
yöneticileri biraz da savaşı ileri Almanya'­
nın gerici Çarlığa baskın gelmesinin bir
aracı olarak görüyor olabilirlerdi. Bir çok
milletvekilinin bu konuda endişeleri var­
dı. Revizyonizm günahını, pasifizmi ile
dengeleyen Bernstein Sosyal Demokrasinin
düşmanlarına güvenilip güvenilemeyece­
ğini soruyordu. Bu karar diğer ülkelerin iş­
çilerini de olumsuz olarak etkileyecekti. Ka­
rara karşı çıkan 14 milletvekili de parti di­
siplini gereği olumlu oy kullanacaktı.
Olumlu oy kararını parlamentoda açıkla­
mak muhaliflerden Haase'e düştü. Bu ka­
rar birçokları gibi Rosa üzerinde de bir şok
etkisi yarattı. Clara Zetkin'le birlikte savaş
aleyhtarı muhalefeti harekete geçirmeye
çalıştılar ama bu konuda yalnızca Mehring
ve Liebknecht'in desteğini aldılar. Liebk­
necht'e göre asıl düşman evdeydi. Gelecek
bütçe tartışmasında olumsuz oy verilmesi
için uğraştı ama bu doğrultuda oy kulla­
nan yalnızca kendisi oldu. SPD'deki karışık­
lığın benzeri Avrupa'daki diğer sosyalist
partilerde de sürüyordu. Rusya'da Bolşe­
vikler dışında hemen hemen her parti ken­
di hükümeti ve savaş lehine oy vermişti.
İngiltere'de ise Bağımsız İşçi partisi sava­
şa karşı çıkıyordu.
Ros�rg, savaşa sonuna kadar
kar�ı çıkmakla birlikte, Lenin gibi, ülkesi­
nin kaybetmesinin devrimin lehine olaca­
ğı hesabına dayanan bir taktik geliştirme­
di. Hastalığı nedeni ile daha önceden hü­
küm giydiği suçtan hapse girmesi Mart
1 9 1 S'e ertelenmişti. Bu süre gelmeden 1 8
Şubat'ta aniden tutuklandı. Liebknecht, bu
mahkumiyetin Rosa'yı ancak onurlandıra­
cağını ileri sürdü. Savaşa karşı olanlar SPD
içinde yeni bir muhalefet grubu oluşturdu-
1 293
1. Dünya Sa1Jaşı başlarken
Alman Sosyal Demokrasisi
oldukça gı.içlenmişti. Bu arada
paniye çok sayıda kanıma/ar
olmuş, 191 1 seçimlerinde
parlamentoda 110 milletvekili
elde ederek en büyük parti
konumuna celmişti. Parti
yönetici/eri bu başannın elde
edilmesindeki etkenin
kendi ılımlı çizgi/erinin
oldugunu sa1Junuyor ve
Almanya 'nın resmI politikasını
onaylıyorlardL Oysa Rosa
Luxemburg ve daha birçok
devrimci. partiyi Alman
emperyalizmine karşı tavır
almamakla suçluyor, partinin
işçi sınıfından kopup,
burju1Jazinin çıkarlanna hizmet
ettiğini savunuyorlardı. Parti
içinde muhalefet yapan Rosa ve
arkadaş/an bir sol kanat
oluştururken, Kautsky merkezi
temsil ediyordu.
Bu arada olaylar hızla gelişmiş
ve birdenbire savaşın eşiğine
gelinmişti. Parlamentoda savaş
kredilerinin oylanması özellikle
tanışmalı birçok sorunu keskin
lar. Bernstein, Eisner gibileri pasifist ilke­ bir bıçak gıbi ayırdı. Bir yanda
lere bağlılıkları nedeniyle yönetime karşı saı;aşı savunan ve Alman
emperyalizminin yanında
çıkıyordu. Haase, Ditmann, Ledebour gibi
yera/an Scheidemann, Eben ve
liderler ise daha soldaydı. Mart ayında nor­ şürekası, öte yanda militarizme
mal bütçe oylandı. Bu sefer Liebknecht'in ııe savaşa karşı acımasız bir
olumsuz oyuna Otta Rühle de katıldı. 30 kavga 1Jeren Rosa Luxemburg,
Milletvekili de oy vermeyi reddetti. Parti di­ Kari Liebknecht ve arkadaş/an . . .
A m a savaş Alman halkı için bir
siplini çözülmek üzereydi. Nisanda sol mu­
yıkım getirecek ve yüzbinlerce
halefetin yayın organı Die Internationale insanın ölümüne neden olacakn.
çıktı. Rosa, emperyalizmin dayattığı seçimi
yapmanın sosyal demokrasi için artık ka­
çınılmaz hale geldiğini savunuyordu. Sava­
şa karşı tavır, işçi sınıfının çıkarlarına iha­
net mi edileceğini, yoksa sosyalizm için
mücadelenin sürdürüleceğini mi göstere­
cekti. . . Enternasyonal ilkeleri çiğnenmişti
ve artık Enternasyonalin yeni baştan kurul­
ması gerekiyordu. Bunun için muhalefet
harekete geçti. Sol muhalefet yıl sonunda
Bolşeviklerle Bem yakınında Zimmerwald'­
da toplandı. Alman heyetinde Haase'nin
başını çektiği "Merkezci" muhalefet gru­
bundan ve artık "Intematıonal" adını alan
Luxemburg ve Liebknecht'in gurubundan
üyeler vardı. Lenin emperyalist savaşı iç sa­
vaşa çevirme ve eski Enternasyonal'den ta­
mamen ayrı yeni bir Enternasyonal kurul­
ması önerilerini tekrarladı. Ama düşünce­
lerini Almanlara kabul ettiremediği için so­
nuçta toplantıdan sadece savaş aleyhtarı
bir bildiri çıktı.
SPARTAKUS BİRLİGİ
1 9 1 5'in Kasım cryında, International gru­
bu Politsche Briefe (Politik Mektuplar)'ı çı­
karmay a başladı. Burada Rosa, Parvus'un
Alman zaferi aracılığıyla Rusya'da devri­
min daha kolay başarıya ulaşabileceği dü­
şüncesine karşı çıktı. Tarih sonradan Par­
vus'u haklı çıkaracaktı, ama Rosa için
1 2 94

ramdı. Programda Sosyal Demokrasinin

I 9 1 6 'da tutuklanan Rosa
Luxemburg için bu tutukluluk
öncekilere oranla biraz daha
uzun olacaktı. ônce
Wroncke 1Je daha sonra da
Breslau 'dan Liebknecht'in kansı
Sania'ya mektuplar yazan Rosa,
bu mektuplarda yaşama
seoincini. belki de hiç kimseye
açamadığı duygu/annı dile
getirir. Bu bir bakıma meydan/ann
hırçın, kaogac. Rosa'sının
fazla bilinmeyen yanı.11dı. . .
Rosa Luxemburg ·un Wroncke'de
kaldığı hücre
önemli olan reel politik başarı değil, ilke­
lerde titizlik göstermekti. 9 Aralık'taki büt­
çe görüşmelerinde savaş kredilerine red
oyu kullanan SPD milletvekillerinin sayısı
1 2 'ye çıkmış, 22 kişi de oy kullanmamıştı.
Artık bir karar verme aşamasına gelin­
mişti. ı Ocak'ta Liebknecht'in bürosunda
yapılan bir toplantıda partiden ayrılmama­
ya ama parti içinde bağımsız bir sol grup
olarak hareket etmeye karar verdiler. Ad·
ları da Spartakus Birliği olacaktı. Program­
ları ise Zimmerwald kongresi için Rosa Lu­
xemburg'un tutukluyken hazırladığı prog-
ihaneti eleştiriliyor ve emperyalizme kar­
şı mücadelede işçi sınıfının uluslararası
dayanışmasının miJliyetçiliğe karşı en
önemli -� vurgulanıyordu.
Rosa Luxemburg 22 Ocak'ta serbest bıra­
kıldı. Kari Liebknecht, meclis görüşmeleri-
1\e katılma hakkı oldu� için cepheden sık
sık dönüp, ortalığı birbirine katıyordu. Bir
iki kere Liberallerin üzerine saldırması teh­
likesi ile yüzyüze kaldı. 24 Mart bütçe gö­
rüşmelerinde olumsuz oy kullanan SPD
milletvekilleri parlamento grubundan çı­
karılınca bağımsız Arbeitsgemeinschaft'ı
(Emek Grubu) oluşturmuşlardı. Spartakist·
ler, bu grubun belirsiz muhalefetini beğen­
miyor, politik mücadeleyi hem yönetime
hem de Emek Grubu 'na karşı sürdürüyor­
du. 1 Mayıs'ta büyük gösteriler yapılması
kararlaşnrıldı. Emek Grubu ortak eylem ko­
nusunda tutarlı bir tavır göstermeyince
Spartakistler kendi başlarına hareket etme­
ye karar verdiler. 1 Mayıs 1 9 1 6 sabahı Ber­
lin'de sabah sekizde gösteriler Liebknecht'­
in konuşmasıyla başladı: Sözlerine "Kah­
rolsun Savaş, Kahrolsun Hükümet" diye
başlayan Liebknecht hemen orada tutuk­
landı. 28 Haziran'da ikibuçuk yıla mah­
kum oldu. Parlamento dokunulmazlığını
kaldırmaya karar verdi ve SPD'nin çoğun­
luğu da "gönül rahatlığı" içinde dokunul­
ma zlığın kaldırılması yönünde oy kullan­
dı. Liebknecht'in tutuklanması ise büyük
protesto gösterilerine yolaçmıştı . Bu du­
rum Liebknecht'in Emek Grubu üyeleri
arasında da sempati kazanmasına neden
oldu. Böylece Spartakistlere yeniden yak­
laşmaya çalıştılar. Ama daha önceki kay-

İKTİSATÇI ROSA lizmle ilişkilf Konuyla ilgili te­

orik bilgi emperyalizme karşı
mücadelemize güç, amaç ve
ücret artışını mümkün oldu­
ğu kadar önlemeye çalışacağı·
na göre tüketim malları tale­
güvenlik kazandırabilir. Bu
LUXEMBURG ise proleterya politikası için
temeldir."
bi üretimdeki artışın gerisin­
de kalacaktır.
Sermaye birikiminin devam
Kitabın tezine göre kapitalist etmesi için talepte de belirli
L.üxemburg, bir yan­ B u kitapta Rosa, Marx'ın birikim ve büyümenin kesin­
R bir artış gereklidir. Ekonomi
tısa

c!:ı :ı bir !.iyasal yaşam sür­
<lururken bir vandan Marksist
ikt isat teorisinP önemli katkı­
larda �ıı!unmuştur. Ünlü ese­
ri Sı:rrıaye Birikimi bu alanda­
k; Marksis: klasiklerdendir.
l t9 8 ' dc Zürih Üniversitesi'­
n<le ·;erdiği d eı ktor a tezi Pa­
h nv a ' n ı a R;.ıs i mparat orl uğu ­ '
y l :l ekcırı o m ! k tı ç ı d a n bütün­
leşmPsı n ! ı r.cel ıyordu. Ayrıca
SPD Pilrti O k u l u ' n d a verdiği
dersleri d e r l t'yerek Ekonomi
Politiği' Giriş k i t a bı n ı oluştur­
d u . Am2 o rı ı.m M arks i s t bir ik­
tisatçı ola •a k ü n ü n ü oluştu­
r a n <ıt: ı ! ese � i �·c mıaye Bir{ki­
m i 'd ı '
kriz kuramını geliştirerek, ka­
pitalist büyümeyi açıklayacak
kavramsal modeller oluştur·
mayı amaçlıyordu. Sömürge­
cilik ve militarizm de üzerin·
de durduğu olgular arasın­
daydı. Kimilerine göre bu, po­
litik çalışmalarından bağım­
sız, teorik bir eserdi ama onun
için teorik ve pratik kaygıların
ayrılığından sözetmek yanlış
olur. Rosa bu konuda getirilen
eleştirfleri şöyle yanıtlıyordu:
"İlk bakışta bu çalışma yalnız­
ca teorik bir çalışma gibi gö­
rünebilir ama problemin pra­
tik anlamı ortada. Çağımızın
en belirgin olgusu emperya-
tisiz olarak sürekli devam et­
mesi mümkün değildir. Lu­
xemburg büyümeyi önleye­
cek olan kriz kuramını Marx'­
ın genişletilmiş yeniden­
üretim şemalarına dayanarak
formüle etmeye çalışır. Basit
yeniden üretimde, üretilen
her şey tüketilerek süreç ta·
mamlanır. Genişletilmiş yeni­
den üretimde ise bu süreçte
tüketilenden daha fazlası üre­
tilir. Bu da ekonominin üre­
tim kapasitesinin artması de­
mektir. Ancak o zaman üre­
timdeki artışı karşılamak için
talebin de artması gerekecek­
tir. Kapitalistler, doğal olarak
genişledikçe üretim malları
üreten sektör (tüketim malla­
rını üretecek makinalar ve di­
ğer malzeme) iyice genişleye­
cektir. Ama tüketim malları
üreten sektöre yönelik talep­
te artış olmadığı için onların
yatırım (üretim) malları tale­
bi artmayacaktır. Bu nedenle
genişleyen yeniden-üretim bir
yerde tıkanacaktır.
Rosa için çözüm, kapitaliz­
min yeni alanlara yayılarak
yeni talep oluşturmasındadır.
Sermaye geri kalmış pre-kapi­
talist toplumlara yayılarak ye­
ni pazarlar ele geçirmek zo­
rundadır. Bu da emperyalist
 1 29 5

Kari Liebkrıechı ile karısı Sonia'

Rosa "nın her zaman birlik re
olduğu mücadcll' arkadaşlanydı.
Onların dostuğunu ayrı tutar ue
özel yaşamına ilişkin her şeyi
onlarla paylaşı rdı. Bu ortak
yaşam, sonunda Kar/'/a birlikte
paylaşılacak ortak ölümü de
getirecekti...

Kari Liebknecht ııe kansı Sania.

Rosa Luxemburg 'un parti

okulundan öğrencisi_ oları, daha
sonra Spanakist harekete
katılan ve lI. Dünya Savaşı'ndan
sonra kurulan Demokratik
Almanya'nın ilk cumhurbaşkanı
olan Wilhelm Pieck.

pak tutumları nedeniyle pek iyi karşılan­
mamışlardı. Rosa sürekli toplantılara ve
gösterilere katılıyordu. Spartakistlerin ya­
yın faaliyetlerini ise artık çalışmalarının
ağırlığını Almanya'ya vermiş olan büyük
örgütcü Leojogiches yürütüyordu. 10 Tem­
muz'da Rosa yeniden tutuklandı. Hareketi
hapisten gönderdiği yazılarla takip etme­
si gerekecekti. 2 1 -23 Eylül'de SPD Kongre­
si'ne liderleri cezaevinde olan Spartakist·
!er, temsilci olarak Kate Duncker ve Paul
Franssek'i yolladı. Spartakistlerin temsilci­
leri yönetimi eleştirirken Emek Grubu'nu
da eleştirmekten geri kalmadılar. Franssek,
bu kongrede alınan kararların hiçbir poli­
tik anlamı olamayacağını ileri sürdü. Yö·
netim muhalefete karşı hücuma geçmeye
karar vermişti. Önce Emek Grubu'nun de­
netimindeki tüm yayın organları ellerin·
den alındı. 7 Ocak l 9 1 7 'de bir muhalefet
kongresi yapılmasına karar verilmişti. Yö·
netim bu kongreye katılanların partiden çı­
kartılmasına karar verince, artık yeni bir
parti kurmaktan başka çare kalmıyordu.
Nisan başında Gotha'da Almanya Bağım­
sız Sosyal Demokrat Partisi (USPD)'nin ku-

güçlerin tüm dünya çapında şünü yaşayacaknr. Rosa çökü­

pazar kavgası yapması de­
mektir. Sonuçta emperyalist
ve militarist eğilimler hızlana­
caktır. Silahlanmada da bir ar­
nş görülecek ve bu şekilde ek
bir talep alanı da yaratılacak­
n.r. ama kapitalist sistem tüm
dünyaya yayıldıktan sonra bu
çözüm yolu tıkanacağı için
::ıunalıma sürülecek ve so­
nunda kapitalizm çökecektir.
Bu tezden ekonomik deter­
minizm sonucu çıkartmakta
acele etmemek gerekir. Çün­
kü Rosa, kapitalizmin devril­
::::: esi ve sosyalizmin iktidara
gelmesini kendiliğinden ola­
:ak bir süreç değil, işçi sınıfı­
::.;n bilinçli eyleminin bir so·
::.ucu olarak görür. Sosyalizm
:a..""ihsel bir zorunluluktur,
;-.::nlc1 sosyalistler tarihsel gö­
:ev lertni yerine getirip müda­
�e etmezlerse kapitalizm
:ıa.rtıarlığa dönüşerek, çökü-
şü sürekli savaşlar ve ekono­
mik krizlerle tasvir eder. Bel­
ki bugün barbarlık ortamına
fazlaca alışkın olduğumuz
için bu tablo bizi o kadar et­
kilemiyor.
Luxemburg'un modelinde
birtakım tutarsızlıklar olduğu
doğruysada gerçekte önemli
bir soruna işaret ettiği kesin­
dir. Sömürgelere yapılacak
mal ihracatı karşılığında itha­
lat da yapılacaktır. Luxem­
burg'un mantığına göre ithal
� ra da bir talep ol-
/ ması beklenemez. Ama Kalec­
ki 'nin önerdiği gibi, sermaye
ihracı aracılığıyla sömürgeler
borçlandırılarak ek talep yara -
tılabilir.
Biçimlendirmiş olduğu bu
kuramla Rosa Luxemburg,
Marx•ın' iktisadi analizlerini
sürdüren bir sosyalist önder
olarak anılır. u
1 2 96
Savaşın sonuna dogru
Almanya'nın kaybedeceti belli
olmuştu. Ordu derhal banş
görüşmelerine başlanılmasını
isterken, Alman Sosyal
Demokrat Partisi de hükümete
katılmaya hazır oldugunu ilan
ediyordu. Kiel'de ayaklanan
denizci/er Sovyet
Devrimt 'ndekine benzer bir
örgütlenmeyle asker konseyleri
kumııış. bunlar işçilerin kurdugu
konseylerle birlikte davranmaya
başlamıştı. İmparatorluk
çöküyordu. ll. Wilhelm tahttan
çekilmiş, işçiler genel greve
başlamıştı. İktidar için kitlelerin
baskısı dayanılmazdı. Sonunda
başbakan Prens Max von Baden
Baden çekilerek, başbakanlıtı
Friedrich Ebert'e bıraktı. Şimdi
yeni bir dönem başlıyordu.
Yıllardır partide kendisine ve
Scheidemann'a karşı muhalefet
etmiş Rosa Lwcemburg ile Kari
Liebknecht'in başını çekriti
Spartakist hareketi ezmek ve
başlayan ayaklanmayı
bastırarak Alman Devrimi'ni
yoketmek. . . İşte bu görev
Ebert'e düşecekti
Friedrich Ebert.
ruluş kongresi yapıldı. Spartakistler parti­
ye, kendi bağımsız ilkelerini savunmaya
devam etmek kaydıyla katılıyorlardı. Tam
bir örgütsel ayrılığın kendilerini kitlelerden
koparacağı düşüncesi ile yanaşmıyorlardı.
EKİM DEVRİMİ'NE DOGRU
Rosa, cezaevinde botanik, zooloji gibi es­
ki meraklarına yeniden eğilirken bir yan­
dan da ekonomi çalışmalarını sürdürüyor­
du. Bu arada Rus yazar Vladimir Korelen­
ko'nun otobiyografisini de çevirdi. Rusya'­
daki Şubat devrimi Almanya'da yeni bir
canlılık yaratmıştı. Rusya'daki yönetim de­
ğişikliğinden sonra Rosa'nın Rus vatanda­
şı olma hakkını kullanıp serbest bırakılma­
sı düşüncesi gündeme geldi. Arkadaşı
Marclewski bu yola başvurmuştu. Ama Al­
man devrimi Rosa'nın önde gelen tek kay­
gısı olduğu için cezaevinde de olsa Alman­
ya 'dan ayrılmak istemedi. Nisan 1 9 1 7 'de
Spartakistlerin Rus Devrimi'ne tepkisini Ro­
sa şöyle ifade edecekti: "Bundan sonra sa­
vaşı sürdürmek, Alman proleterleri için,
çarlığa karşı değil, devrime karşı .mücade­
le etmek anlamına gelecektir." ilk başta
tüm umutlarını Alman Devrimi'nin başa­
rısına bağlamıştı. Ama devrimin geleceğin­
den çok umutlu değildi. Fakat yine de Al­
manya' daki yozlaşmayla ümitsiz de olsa
mücadele etmenin yeğleneceğini düşünü­
yordu. Nisan ayında tüm Almanya'yı saran
bir grev dalgası oldu. Grevlerin arkasında
işçi konseylerinin ilk çekirdeğini oluşturan
"Revolutionare Obleute" adlı işçi örgütü
vardı. Temmuz ayında Rosa Breslau hapis­
hanesine nakledilmişti. Buradan dışarıyla
ilişkiler kurması daha zor oluyordu. Bu
arada avukatlarının serbest bırakılması
için yaptıkları girişimler sonuçsuz kalacak­
tı.
Hapisane günleri oldukça güç koşullar al­
tında geçiyordu. Özellikle Wroncke'den
Breslau'ya nakledilişi yazışmaları açısın­
dan da pek iyi olmamıştı. Bunu Kari Liebk­
necht'in karısı Sonia'ya yazdığı mektuplar­
da görmek mümkündü. Bu arada Ekim
Devrimi gerçekleşmiş, Rosa'nın kafasında
bazı sorular belirmişti. 24 Kasım'da Luise
Kautsky'ye yazdığı bir mektupta Bolşevik
Devrimi'nin başarıya ulaşacağından kuş­
kulu olduğunu bel irtti. Ama yine de Bolşe­
viklerin kahramanca mücadelelerine gıp­
ta ederek, büyük bir özlemle baktığını söy­
lüyordu. 1918 Martı'nda bu sefer de Leo Jo­
giches tutuklandı.Spartakist hareketi bun­
dan sonra Paul Levi, Erns Meyer gibi genç
liderler yönetecekti.
Bu arada her cepheden sıkışmış olan Bol­
şevik hükümet rahat bir soluk alabilmek
için Almanya ile barış görüşmelerine baş­
lamış, bu Spartakistler arasında tartışma
yaratmıştı. Spartakistlere göre, bu barış
devrimcilerden çok Almanya'daki hükü­
metin işine yarayacaktı. Martta Brest­
Litovsk Antlaşması imzalandı. Bu anlaşma­
nın Alman devrimcileri tarafından pek iyi
karşılanmayacağının farkında olan Lenin,
aslında zorunluluk altında böyle hareket
ettiklerini açıkladı. Rosa, Brest-Litovsk Ant­
laşması 'nı eleştirirken Rusların taktik ge­
rekçelerine hak vermekle birlikte, sonuç­
ta bu antlaşmanın yararından çok zararı
olacağını savundu. Bunun ardından, Sov­
yet Devrimi'nin kapsamlı bir eleştirisini
yazdı. Paul Levi, yazının bu dönemde dev­
rim düşmanlarına yarar getireceği gerek­
çesiyle Rosa'yı ikna ederek yayınlatmaktan
vazgeçirdi. Bu yazıyı ise Rosa'nın ölümün­
den sonra kendisi yayınlayacaktı. Rosa'nın
bu yazıda eleştirdiği belli başlı noktalar
şunlardı: Öncelikle Sovyet hükümetinin
toprağı kamulaştırmak yerine çiftçilere da­
ğıtması Marksist anlayışa uymuyordu.
ikincisi basın ve diğer sol partiler üzerin­
deki baskı, diktatörlük tehlikesi yaratıyor­
du. Bu süreç proleterya diktatörlüğü yeri­
ne birkaç politikacının diktatörlüğüyle so­
nuçlanabilirdi. Bu arada aralarında baştan
beri sorun olan ulusların kendi kaderini ta­
yin ilkesi de eleştirilerden payını aldı. Ro­
sa'ya göre burjuvazi bir güç olmaktan çık­
tığı için Kurucu Meclis'in dağıtılması da ge­
reksizdi. Rosa, yozlaşmış bir devriı:n-e. ba­
şarısız bir devrimi tercih ediyordu. iktidar­
da kalabilmek için ilkelerden ödün veril­
mesine karşıydı. Ölümünden sonra, Clara
Zetkin ve başkaları onun daha sonra bu
eleştirilerin tümünü geri aldığı konusun­
da bir kamuoyu yaratmaya çalıştılarsa da,
bazıları dışında eleştirilerinden vazgeçtiği­
ni gösteren kanıta rastlanmamıştır.

ALMAN DEVRİMİ
1 9 1 8 yılında Spartakistlerin durumu hiç
de içaçıcı değildi. Liderlerinin çoğu hapis­
teydi, hareket kabiliyetleri azalmıştı. Onun
için sonbaharda batı cephesinin çöktüğü
haberi bir kurtarıcı gibi geldi. Eylülde grev­
ler yeniden başladı. Almanya'nın savaşı
kaybedeceği belli olmuştu. Bu arada 28 Ey­
lül 'de ordunun ileri gelen yöneticileri hü­
kümete, eğer felaketi önlemek istiyorlarsa
barış görüşmelerine hemen başlamalarını
önerdi. SPD ise hükümete katılma yolun­
daki taleplerini tekrar ediyordu. Spartakist­
ler 7 Ekim' de toplantı yaparak kitleleri ba­
rış, sosyalizm ve demokrasi için mücade­
leye çağırdı. Bu çağrı ayaklanmaların baş­
ladığı orduya da sesleniyordu. Çok hızlı bir
toplumsal süreç başlamıştı. 12 Ekim'de po­
litik tutuklular için af ilan edildi. ilk bıra­
kılanlar arasında Liebknecht de vardı. Ro­
sa'nın serbest bırakılması ise eylemlerin
Breslau'ya ulaştığı 9 Kasım'a kadar kaldı.
Almanya, tarihinde görülmedik bir çal­
kantıya doğru gidiyordu. Kiel'de donanma
üssünde başlayan ayaklanmayı Sovyetlere
benzeyen işçi ve asker konseylerinin oluş­
ması izlemiş, USPD, Spartakistler ve "Revu­
lutionare Obleute" devrimin başlangıç ta­
rihini saptamak üzere görüşmelere başla­
mışlardı. Tüm bu planlardan bağımsız ola­
rak 9 Kasım'da Berlin'de genel grev başla­
dı ve silahlı iş çiler ve askerler sokakları
doldurdu. Başb akan Prens Max kitlelerin
baskısı karşısında hükümeti SPD lideri
Ebert'e terketmek zorunda kaldı. Ayrıca
imparator Wilhelm'in de apar topar Al­
manya'dan ayrılması gerekti. SPD liderle­
rinden Scheidemann, parlamento önünde
toplanmış kalabalığa, Demokratik Cumhu­
riyetin kuruiduğunu ilan etti. Ancak aynı
gün Kari Liebknecht, kraliyet saray balko­
nundan binlerce işçi ve askere Alman Sos-
yalist Cumhuriyeti'ni ilan edecekti. SPD ve
USPD hemen ortak bir hükümet oluşturdu­
lar. Halk Komiserleri Konseyi adını alan bu
hükümet 3 SPD ve 3 USPD üyesinden olu­
şuyordu. Rosa, 18 Kasım'da bu hükümetin
şimdilik kabul edilebileceğini söyledi.
Spartakistler sonraki aşamayı çabuklaştır­
mak için çalışıyorlardı. Doğru dürüst bir ör­
gütleri olmayan Spartakistler kitleleri etki­
leyerek harekete geçirmeye çalışıyordu. As·
lında Spartakistlerin programında yasama
ve yürütme yetkisinin işçi konseylerine
devredilmesi yeralıyordu. Aynca Alman­
ya'da federal sisteme son verilmesini ve yö­
netimin merkezileşmesini istiyorlardı. Bu
arada Berlin İşçi ve Asker Konseyleri ortak
bir toplantı yaparak ülke çapında bir kon­
seyler kongresi yapılması için çağrı yaptı
ve ardından hükümeti tanıdı. Hükümet ise
kendisini ilk fırsatta seçimleri yaparak
oluşturmak istediği kurucu meclise karşı
sorumlu sayıyordu. Spartakistler konseyle­
ri, SPD kurucu meclis aracılığıyla mümkün
olduğu kadar çabuk normal düzene geçil­
mesini savunurken, USPD her zaman oldu­
ğu gibi ikisinin arasında yer alıyordu.
Konseylerin çoğunda SPD hakimdi. USPD
bir iki .konseyde, Spartakistler de bir süre
içirt Stuttgard ve Brunswick konseylerinde
/ üstünlük sağlayabilmişti. Liebknecht ve
Luxemburg konsey yönetimine katılmak
istedilerse de kabul edilmediler. Aynı du­
rum Aralıkta Ulusal Konseyler Kongresi'­
nde de tekrarlandı. Alınmamalarına ilişkin
gösterilen gerekçe ne asker, ne de işçi ol­
duklarıydı. Spartakistlerin işi güçleşmişti.
Önem verdikleri alanda bir türlü etkili ola­
mıyorlardı. Yayın organları Rothe Fahne'­
yi (Kızıl Bayrak) çıkartmak için hemen bir
gazeteye el koydular, ama gazetenin sahi­
bi Ebert'e kadar çıkarak bu eylemlerini en­
gelledi. USPD ve " Revolutionare Obleute"
ile uzlaşma girişimleri bir türlü sonuç ver-
1 29 7
Alman Sosyal Demokrat Partisi
hükümete katılmaya çalışırken,
Spartakistler de devrimin
ilerletilmesini ve burjuvazinin
etkisiz hale getirilmesini
savunuyorlardı. Bu arada
Liebknecht de hapisaneden
çıkmış ve büyük bir kalabalık
tarafından karşılanmıştı. 9
Kasım 'da başlayan genel grev
hükümetin çekilmesini
sağlayınca olaylar daha da
büyüdü. Aynı gün Kari
Liebknecht Kraliyet şatosunun
balkonundtn işçi ve askerlere
sosyalist cumhuriyetin
kurulduğunu ilan ederken,
Scheidemann da parlamentoda
cumhuriyeti ilan ediyordu.
Amacı olaylann önüne geçmek
ve başlayan Spartakist
ayaklanmayı durdurmaktı. Bu
arada Rosa Lwcemburg serbest
bırakılmıştı. Olaylar hızla
gelişiyordu. 1 91 7'de kurulan
Bağımsız Alman Sosyal
Demokrat Partisi (USPD)
Liebknecht'e parti yönetimine ve
hükümete girmeyi önermiş ama
red cevabı almıştı. Artık
Spartakist/eri ayn bir partinin
Alman Komünist Partisi 'nin
kurulmasına götürecek hızlı bir
süreç başlamışti.
Ayaklanmacı/ardan bir grup.
Ayaklanan askerler ve denizciler
Berlin 'de Brandenburg
kapısında.
1 298
1918 Kasımı'nda kurulan Halk
Temsilcileri hülcümett. 3 SPD ııe
3 USPD'liden oluşan hükümet
üyeleri soldan sata Dlttman,
I..a ndsberg, Hasse, Ebert, Barth
ııe schetdemann.
miyordu. Çünkü Spartakistler ilkelerinden
ödün vermeye yanaşmıyordu. 20 Kasım'da
Rothe Fahne Kurucu Meclis fikrine karşı
çıktı. Konseyleri savunuyordu. Ama kon­
seyler kongresi Kurucu Meclisi onayladı.
Rosa, Spartakistleri kana susamışlık ve te­
rör kışkırtıcılığıyla suçlayanları şöyle yanıt­
lıyordu: "Bir buçuk milyon Alman genci­
ni gözlerini kırpmadan ölüme yollayanlar
ve ayrıcalıklarını korumak için işçi sınıfı­
na karşı herşeyi yapmaya hazır olan bu in­
sanlardır. " Olaylar hızla büyüyordu. 2 1 Ka­
sım'da Berlin'de büyük mitingler yapıldı.
Luxemburg ve Liebknecht kuşkulu kalaba­
lıklar karşısında defalarca konuşarak Al­
man Devrimi'nin önemini vurguluyorlar­
dı. Spartakistlerin genç kitlesi ise liderlerin­
den çok daha ateşliydi. Örneğin, bir gün
Bedin Polis Müdürlüğü'ne saldırı düzenle­
mişler ancak bu hedefleri tepkilere yolaç­
mıştı. Oysa Berlin polis müdürü, USPD için­
de Spartakistlere en fazla yakınlık duyan­
lardan olan 'le zaten bu mevkiye el koya­
rak gelmiş olan Eichborn'du. 14 Aralık'ta
Rothe Fahne 'de Rosa'nın kaleme aldığı
Spartakistlerin siyasi talepleri yayınlandı:
Spartakistler ne istiyor?
1 5 Aralık'ta yapılan USPD toplantısında,
hükümetten çekilmeyi, hükümetin dağıtı­
lıp yetkisinin konseye devredilmesini ve
Kurucu Meclis'e hayır denmesini savunan
Rosa'nın fikirleri kabul edilmedi. Oylama­
yı 485'e karşı 195 oyla kaybettiler. Artık
USPD'den ayrılma düşüncesi iyiden iyiye
gündeme gelmişti. Rosa ve jogiches ayrı bir
partinin kurulmasını istiyorlardı ama 29
Aralık'ta toplanan Spartakistler kongresin­
de çoğunluk yeni bir parti kurulmasına ka­
rar verdi. Böylece Alman Komünist Partisi
(KPD) kuruldu. Partinin kuruluş kongresi
30 Aralık-1 Ocak tarihlerinde yapıldı. Kong­
re, yönetimin seçimlere katılma isteğini
reddetti. jogiches partinin örgütsel ve tak­
tik açıdan zayıflığına inanıyordu. Bunun­
la ilgili endişelerini belirtti. Rosa o günler­
de sürekli Rothe Fahne ile uğraşıyor, çıka­
cak yazıları tek tek kontrol ediyor ve mi­
tinglere katılıyordu.
Bu arada hükümet Berlin'de hiç eksik ol­
mayan miting ve gösterilere karşı hoşgörü­
lü tavrı nedeniyle, Bedin Polis Müdürü
Eichborn'u görevden almaya karar verdi.
Eichborn, polisi yavaş yavaş devrimci bir
kuruma dönüştürüyordu. Bu ise hüküme­
ti rahatsız etmişti. Onun yerine bir sağ ka­
nat sosyal demokrat olan Ernst'i atadı.
Eichborn ise görevi bırakmayı reddetti ve
kendisini sadece işçi ve asker konseyleri­
ne karşı sorumlu saydığını öne sürdü. 4
Ocak'ta toplanan USPD, bu karara karşı bir
protesto gösterisi düzenlemeyi planladı.
Spartakistler de bu gösteriye katılacaklar­
dı. KPD yönetimi hükümeti ele geçirmeye
kalkmak için henüz erken olduğunu, bu­
na kalkışırlarsa, hükümette en fazla iki haf­
ta kalınabileceğini kabul ediyordu. Ama
bütün bunlar olurken işçileri silahlandır­
maya çağırmaktan da geri kalmayacaktı. 5
Ocak gösterileri beklenenden çok daha gör­
kemli oldu. Liderler de coşkuya kapıldılar.
İşçiler, ortak bir bildiriyle hükümetin, dev­
rimi süngülerle engelleme girişimine bo­
yun eğmemeye çağrıldı. Ama Eichborn'un
güvendiği konsey onun görevden alınma­
sını onayladı. 5 Ocak'ta devrimci gruplar
33 üyelik bir yönetim konseyi oluşturdu.
Başlarında da AKP'dan Liebknecht, USPD'­
den Ledebour ve işçi örgütlerinden Scho­
be vardı. Yönetimin toplannsında hüküme­
tin devrilmesine karar alındı. Oysa KPD

toplantısında bunun için erken olduğu söy­
lenmişti. Ortamın coşkusuna kapılan Li­
ebknecht ve W. Pieck direktiflere aykırı ha­
reket etmişlerdi ama bunun ardından ka­
rarlı bir eylem gelmedi. Rosa 8 Ocak'ta sa­
dece birkaç gazetenin ele geçirildiğinden
ama stratejik önemi olan yerlere dokunul­
madığından yakınıyordu.
SAG SOSYAL-DEMOKRASİ
HAREKETE GEÇİYOR
USPD durumun ciddiyetini görünce hü­
kümetle görüşmelere başladı. KPD ise bu
aşamadan sonra bunun döneklik olacağı­
nı öne sürdü. Ancak bu arada hükümet de
boş durmuyordu. Ebert, ordu komutanla­
rıyla sürekli temas halindeydi. SPD'nin as­
keri konulardaki uzmanı Noske ise cephe­
den dönen birliklerden, komünizme pek
sempatisi olmayan askerlerden oluşan mil­
liyetçi gruplar oluşturuyordu. Bu birlikle­
re Freikorps adı verildi. 11 Ocak'ta hükü­
met dayattığı koşulların kayıtsız şartsız ka­
bul edilmesini istedi. Ama Freikorps birlik­
leri, koşulların kabul edilip edilmediğine
bakmaksızın şehre girmeye başladı. 12
Ocak'ta komutanlar Spartakistlerle görüş­
meye yanaşamayacaklarını, bunun asker­
ler arasında disiplinsizlik yaratacağını ile­
ri sürdüler. Aslında bu bir bahaneydi.
Olanların tüm sorumluluğunu Spartakist­
lere yüklemeye hazırlandıkları için böyle
y
bir gerekçe u durmuşlardı. Hüküİnetle gö-
rüşmeye giden USPD üyeleri bile Spartakist
olarak karşılanıyordu. Bu arada Ledebour
tutuklandı ve USPD yönetimi sağ kanadın
eline geçti.
SONA DOGRU
Artık olaylar yeni bir aşamaya doğru sü­
rükleniyordu. Çünkü Freikorps ve orta sı­
nıf. Spartakist liderlerle kişisel olarak he­
saplaşılmasını istiyordu . Hükümet de bu­
na pek karşı değildi. Sanki dolaylı bir ica­
zet vardı ve insan avı başlamıştı. ilk önce
KPD merkezi basıldı. Rosa ve Liebknecht
sürekli olarak yer değiştiriyorlardı. 1 4
Ocak'ta Willmersdorf'da orta sınıf bir sem­
te geçtiler. Orada Rosa son yazısını kaleme
aldı. Bu yazıda proleteryanın kalıcı bir za­
ferinin o aşamada zaten beklenemeyeceği­
ni ileri sürüyor, ama � evrim girişi­
minin hatalı olduğtınu kabul etmiyordu.
Bu yenilgi gelec � zaferlere temel oluştu­
racaktı. Bu arad� çok yoğun bir biçimde
aranıyorlardı. Sonunda 1 5 Ocak'ta komşu­
lardan birinin ihbarıyla yakalanarak Frei­
korps'ların karargahlarından biri olan
Eden Oteli'ne götürüldüler.
Bundan sonra gelişen olayların ne kada­
rının önceden planlandığı kesin olarak öğ­
renilemedi, ama subayların yapmayı dü­
şündükleri her şey için üstlerinden onay
aldıkları kesindi. Freikorps'un önde gelen
subayları, er Runge'e otelin kapısında bek­
leyip Rosa ve Liebknecht dışarı çıkarılırken
kafalarına dipçikle vurması emredildi. Bu
1299
Kasım ayında ayaklanma bütün
hızıyla deDam edi.uordu.
Herkesin kafasında "Acaba yeni
bir SoDyet DeDrimi mi?" sorusu
Dardı. Bu arada Spartakistler
gôrüşlerini açıklamak için bir
gazete yayımlamaya karar
Derdiler. Rosa Lwcemburg'un
hapisaneden çıkhgı gün
"
Berlin'de Die Rote Pahne-Kızıl
Bayrak adlı gazetenin
hazırlık/an bitmiş De basılması
için bir matbaaya el konmuştu.
21 Kasım 'da toplanan işçi De
asker konseyleri kurucu meclisin
açılmasını onayladı. Bu arada
Aralıkta yapılan Spartakist
Birliği kongresi Alman Komünist
Partisi 'nin kurulması için karar
aldı. Olaylar hızla gelişmeye
başlamış, USPD hükümetten
çekilmiş, Spartakistler kitle
hareketlerinin denetimini
ellerinden kaçırmışlardı. Bu
arada parti içinde bazı unsurlar
da kitlelerin Spartakist
hareketten soyut/anmasını
yaratacak bir politika
izliyorlardı.
Berlin sokaklannda ayaklanan
bir grup.
Die Rote Fa h ne' ni n afişi.
1 300

Ocak ayı Spartakus Birliği için

önemli günlere tanık olacaktı.
Sokak çatışmalan hızlanmış,
mücadele detişik biçimler
almaya başlamıştı. Bu arada
USPD ue diter deurimci
gruplarla toplantılar yapıyor,
g6sterilerin yogunlutu azerine
saptanacak ortak tauır
tartışılıyordu. Bu arada alınan
ayaklanma karan AKP'yi
olaylann ak.ışına bıraktı. Rosa,
ba.zı koşullann olgunlaşmadıtını
fakat yine de yıtınlardan
kopmamayı sauunuyordu.
Verilecek mücadelenin bir
sauunma mücadelesi. o/dutunu
ve esas amacın sosyal demokrat
hükümetın uzaklaştınlıp, Souyet
seçimlerini ilan etmek oldutunu
s6yleyen Rosa Lwcemburg, o
günlerde yakalanmamak için sık
sık yer detfştirtyor ama buna
rapıen Leo jogiches'la birlikte
sokak çatışmalannı yönetiyordu.
Ancak artık sona yaklaşılıyordu.
Hükümet ayaklanmacılan ezmek
üzereydi.

'1.,, .•
' . .c

arada göstermelik bir soruşturma yapılmış
ve her ikisine de hapisaneye gönderilecek­
�
leri söylenmişti. Otelden ilk çıkarılan i­
ebknecht oldu. Runge görevini başarı ıle
� �
yerine getirdi. Liebkne� ht'i yarı lü i� h� ­�
de bir arabaya atarak Tıergarten e goturdu·
ler. Arabadan çıkartılıp Yüzbaşı Fflugh­
Hartung tarafından vuruldu. Daha sonra
raporda kaçmaya çalışırken vurulduğu be­
lirtildi. Sıra Rosa'ya gelmişti. Runge, aldı­
ğı emre uyarak Rosa'nın başına dipçiğ ni �
indirdi. Rosa baygın bir halde arabaya bın·
dirildi. Bu arada birkaç dipçik darbesi da­
: - .
� � � �
ha yedi aş� nd� n ka a� � ıy9 r u. Darbe·
!er öldurucuydu -
ve goturulduğü arabada
can verdi. Mücadele dolu bir yaşam son
bulmuştu. Ceset daha sonra bir köprüden
Landwehr Kanalı'na atıldı. Bu vahşet için
uydurulan hikaye ise kızgın bir topluluğun
arabayı durdurup Rosa'yı kaçırdığı şeklin­
deydi.
Olay SPD çevrelerinde bile dehşetle kar·
şılandı. Dünyanın dört bucağına telgraflar
çekilerek durum bildirildi.
jogiches 17 Ocak'ta Lenin 'e çektiği telg­
rafta şunları diyordu:
"Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht ni­
hai devrimci görevlerini yerine getirdiler."
Yaşlı ve hasta olduğu için Franz Meh­
ring'e olayı haber vermekte tereddüt etti·
!er. Mehring, beklendiği gibi durumu öğ­
rendikten birkaç gün sonra ağırlaşarak öl­
dü . Cinayetlerin soruşturması yönetim ta­
rafından üstünkörü bir şekilde yapıldı. As­
keri mahkemede sorumlular göstermelik
cezalara çarptırıldılar. Dava sonradan iyi­
ce örtbas edildi. Olayın içyüzünün ortaya
çıkartılması için, özellikle jogiches başta ol­
mak üzere KPD üyelerinin gayretleri olma­
saydı bu kadarının bile yapılacağı şüphe­
liydi. Jogiches, sonraki günlerde Rosa'dan
kalan yazı ve notları derlemekle uğraştı.
Artık güvenliğini hiç düşünmüyor, kaçma
tekliflerini reddediyordu. Sonunda 10 Mart
1 9 1 9 'da tutuklanıp öldürüldü.
25 Ocak'ta karşı devrim sırasında öldü­
rülen 32 kişi Liebknecht ile birlikte gömül­
dü. Onun yanına boş bir tabut bırakıldı. Ro·
sa'nm cesedi ise 3 1 Mayıs 1 9 19'da kanal­
da bir raslarıtı sonucu bulundu. 1 3 Hazi­
ran'da Liebknecht ve diğerlerinin yanına
gömüldü. Hükümet cenaze töreninde bü­
yük gösterilerden korkuyordu ama işçi kit·
leleri Rosa 'ya karşı son görevlerini büyülı;
bir disiplin ve sessizlik içinde yerine getir·
diler.
SOSYALİZMİN AZİZİ
Rosa Luxemburg, ölümüyle sosyalizmin
azizleri arasına katılıyordu. İstediği bir
ölümle; eyl�m sırasında can vermişti. Son­
radan herkes kendine göre hayatını ve ese­
rini yorumlamaya girişti. Onu büyük düş
kırıklıklarına uğratan SPD, Rosa'yı, demok­
rasinin bolşevizme karşı alternatifi olarak
gösterip, sadece Sovyet Devrimi'ne yönelik
eleştirileri üzerinde durdu. KPD ise Rosa'­
nın itibarını Sovyetler Birliği'n �� n esen
rüzgarlara göre değiştirip durdu. Once, Le­
nin'e yönelik eleştirilerini devrim sırasın­
da geri aldığını söyleyerek iyi bir yol arka­
daşı olarak gösterildi. Eleştirileri geri alma­
sı bir yana, bolşeviklere SPD'den çok daha
yakın olduğu kesindi. Ama bundan sonra
KPD yöneticilerinden Ruth Fisher'in "Lu­
xemburg mikrobu"ndan söz edebildiği bir
dönem geldi. Bir çeşit Troçki olmakla suç­
lanıyordu. ilk başta, Lenin'le aslında ara-
larında fark olmadığı kanıtlanmaya çalışı- vaşı'nı protesto eden gençlik Lenin'le bir· Sosyal Demokrat hükümet
lırken, şimdi de her konuda Lenin'den likte onun ve Liebknecht'in resimlerini de kazanmıştı. Ayaklanma
farklı olduğu ve yanlış düşünceleri oldu- bastınlmış ve Spartakist kıyımı
taşıyordu. Hem özgürlükçü demokrat, hem başlamıştı. Bütün ısrarlara
ğu kanıtlanmaya çalışılıyordu. Ama za- de ödün vermez eylemci olmak isteyenler rağmen Berlin 'i terketmeyen
mania Sovyetler Birliği'nde durumun de- ond� bu ideal sentezi gördüler. Bugün de Rosa Lwcemburg ile Kari
ğişmesiyle birlikte Rosa Luxemburg'un da sos.Yalist hareketin yoluna ışık tutan önder- Liebknecht 1 5 Ocak akşamı saat
i ti barı yeniden düzeldi. Stalin ve Buharin Itriden biri olmaya devam ediyor. dokuzda Wılmersdorf
koalisyonu döneminde zaman zaman yan- � Gerçekten Rosa Luxemburg kimdi? Kitle· Mannheimer sokak 53
numarada yakalanacaklardı.
lış fikirler savunmuş iyi bir devrimci ola- leri ayaklandırmaya çalışan kana sus<\mış Bundan sonra olacaklar tam bir
rak anıldı. Stalin iktidarında ise Luxem- bir "kızıl primadonna" mı? Keskin zekasıy- vahşet gösterisiydi.
burg .onun eleştiriler_inden nasibini aldı. la en derin politik tahlilleri yapabilc:n bir
Ama bunun yanısıra bazı doğru görüşleri- Tutuklanan Spartakistler.
düşünür mü? En ufak bir canlının incin·
nin olduğu saptandı!.. mesinden büyük üzüntü duyan duygusal Kari Liebknecht'in olumünu
II. Dünya Savaşı 'ndan sonra adı özellik- bir kadın mı? Özel hayatına çok düşkün haber veren Eııcelcior
le Polonya ve Doğu Almanya'da saygıyla düzenli ve titiz bir burjuva mı? . .
anılıyordu. Sokaklara, meydanlara ve hat- Hiç biri ve hepsi. Ona tek bir açıdan yak- Rosa Luxemburg·un Mayıs
ayında kana lda bulunan cesedi.
ta Polonya 'da bir elektronik fabrikasına adı )aşmak her şeyden önce onun dünyaya
verildi. 1 9 5 1 'de eserlerinden bir seçme "ha- "bütünlükçü" bakışına ters düşmek olur.
taları düzeltilerek" yayınlandı. Politik ey- Gerçekte llosa, Lukacs'ın belirttiği gibi
lemi düşüncelerinden yine soyutlanıyor- Marksist diyalektiğin bütünsel perspekti·
du. 1 960'larda ise Batı'da Luxemburg'a il- fini en iyi koyanlardandı. Böyle bir insanın
gi fazlalaştı. Batı Almanya'da Vietnam Sa- "kişiliğine" kişisel bir bakış, bu nedenle
1 302
üstte, aldıgı emir üzerine Rosa
Lwcemburg'u dipçik darbeleriyle
yere yıkan, sonra da öldüren
Otto Runge'nin de aralannda
oldugu bir grup asker Eden
Oteli'nde. Oturanlardan soldan
üçüncü, bıyıklı Runge.
1 968'de Almanya 'da yapılan
mitinglerinden bi.rinde Rosa
Lwcemburg'un resmini taşıyan
göstericiler.
zor olacaktır. Ama hayatını bir takım böl­
melere ayırdığını ve onlar arasında sızmayı
önlediğini söylemek mümkün. Siyasi haya­
tıyla özel hayatını kesinlikle birbirine ka­
rıştırmazdı. Leo Jogiches ile beraberliği bit­
tikten sonra, onunla siyasi işbirliğini sür­
dürmesi bu tutumunun bir kanıtıdır. Zaten
bu ilişki devam ederken bile, özel hayatı­
nın kapalılığı nedeniyle çok yakın bir çev­
re dışında bilinmiyordu. Rosa SPD'de iken
SDKPL içindeki faaliyetlerinden bile çok az
kişinin haberi vardı. İki ayrı partideki ça­
lışmasını bile birbirinden ayrı tutabiliyor­
du. Bu kapalılık onda her şeyini açabilece­
ği tek bir sırdaşa ihtiyaç yaratıyordu. Bu ro­
lü uzun süre jogiches, daha sonra da Kons­
tantin Zetkin üstlendi.
Bir kadın olmasının onun için hiç bir
önemi yoktu. Bu onun için ne gurur, ne de
utanç kaynağıydı. SPD'nin kadınlar için çı­
kartılan yayın organı Die Gliecheit'de yaz­
ması arkadaşı Clara Zetkin tarafından is­
tendiğinde bile buraya gönülsüz davranı­
yordu. Bu dergide kadınların oy verme hak­
kını savunan bir yazı yazarak, kadın arka­
daşlarını kocalarının egemenliğine karşı
koymaya teşvik etmekten hiç geri kalma­
dı. Örneğin, Kari Kautsky bile karısı Lusi­
e'in, ressam kardeşi ile olan ilişkisini Ro­
sa Luxemburg'un kışkırttığını iddia etmiş­
ti.
Hayatta en güçlü bağı işçi sınıfına karşı
duydu. Sosyalizm tarihinde hiç kimse ulu­
sal şovenizmi yermekte onun kadar ileri
gitmemiştir.
Zooloji, botanik gibi doğa bilimlerine gös­
terdiği düşkünlük de kişiliğinin ilginç bir

yönüydü. Bir mektubunda gözyaşı ve kuş­
lar olan heryerde kendisini evinde hisse­
deceğini yazmıştı. Sonya Liebknecht'e ha­
pisten yazdığı bir mektupta şöyle diyordu:
"Aslında, arıların vızıldadığı, böcek sesle­
rinin kaynaştığı çimenlere uzandığım za­
man kendimi bizim parti kongrelerinden
daha rahat hissediyorum. Bunu çekinme­
den söyleyebilirim. Sosyalizme ihanet etti­
ğimi sanmazsınız nasılsa. Bilirsiniz, herşe­
ye rağmen görev başında, bir sokak çatış­
masında ya da darağacında ölmek isterim.
Ama benliğimin derinliklerinde yoldaşla­
rımdan çok baştankara iskete kuşlarına ya­
kınım. Bunun nedeni işi bitmiş politikacı­
lar gibi doğada bir sığınak aramam değil.
Doğada o kadar çok acımasızlık var ki, bun­
dan büyük acı duyuyorum."
Umduğu gibi eylem sırasında öldü. Ama
doğadaki çok daha büyük bir acımasızlığın
ve vahşetin kurbanı olarak.O
M. Y.
1 303
O Die industriel/e Entwicklung Po/ens (Polonya 'da Sa­
nayinin Gelişimi) 1898
O Sozialreform oder Re1Jo/utfon? (Sosyal Reform mu?
YAPITLARI
Devrim mi?\ 1899.
O Organisationfrangen der russischen Sozialdemokratie
(Rus Sosyal Demokrasisinin Örgütlenme Sorunları)
1903.
O Massenstreik, Pa.rtei, und Gewerkschaften (Kitle Grev­
leri, Sendikalar, Partiler) 1906.
O Die Akkumulation des Kapita/s (Sermaye Birikiminin
Tarihsel Koşulları) 1 9 1 3 .
O Die Krise des Sozialdemokratie Ounius Brochure) (Sos­
yal Demokrasinin Bunalımı) 1916.
O Die Rı.ı&sische Revolution (Rus Devrimi Üzerine) 1918
yayın tarihi 1922.
O Basso Lelio, .!bsa Lwcemburg: A Reappraisal, Landon
1975.
O Clıff Tony, Rosa Lwcemburg, Türkçe Baskı İstanbul
KAYNAKÇA
1968.
O Geras Norman, The Legacy of Rosa Lwcemburg,
N.L.B. Landan 1976.
O Netti J.P., Rosa Lwcemburg (Volume I, II} Oxford Press
London 1966.
O Watt Richard M., The Kings Depart: The German Re­
vo/ution and the Treaty of Versail/es, Penguin Press,
Harmondsworth 1968.
1 304
5.3 . 1 8 7 1 Rosa Luxemburg Polonya'nın Lublin
KRONOLOJİ 1873
yöresinde Zamosc kentinde doğuyor.
Rosa Luxemburg ailesiyle birlikte Var-
şova'ya taşınıyor.
1 880 Varşova'da orta öğrenimine başlıyor.
1 889 Varşova'daki çalışmalan nedeniyle tu·
tuklanma tehlikesiyle karşı karşıya ka-
lan Rosa, Zürich'e kaçıyor. Burada Fel-
sefe Fakültesl'ne kaydoluyor.
1892 Felsefeyi bırakıp hukuka ilgi duyma-
ya başlayan Rosa, Hukuk Fakı1ltesi 'ne
kaydoluyor. Leo Jogiches ile tanışıyor.
Aynı yıl Polonyalı gruplann biraraya
gelmesiyle Birleşik Sosyalist Parti (PPS)
kuruluyor.
1894 Polonya Krallığı Sosyal Demokrat Par-
tisi (SDKP) Varşova'da yapılan gizli bir
kongre sonunda kuruluyor.
1898 Rosa Luxemburg Berlin'e geçerek Al·
manya'da yerleşebilmesi için anlaş-
malı bir evlilik yapıyor. Burada Alman
Sosyal Demokrat Partisl'nin çalışma-
!arına katılıyor.
1 899 Bemstein'in düşüncelerine karşı çıkan
Rosa Luxemburg, Sosyal Reform mu,
Deurim mi? adıyla yayımladığı kitabın-
da Engels'in sekreterliğini yapmış dü-
şünürün görüşlerini revizyonizm ola-
rak nitelendiriyor.
1900 Alman Sosyal Demokrat Partisl'nln
yapmış olduğu toplantılarda Bemste-
ln'ln tezlerine b.11ı çıkan Rosa'yı parti
içinde Kautsky destekliyor.
1903 Rus Sosyal Demokrat işçi Partisi'nde
Bolşevik-Menşevik ayrılığı başgösteri-
yor. Rosa Luxemburg Bolşevik tipi ör·
gütlenmeye karşı olduğunu açıklıyor.
Aynı yıl Entemasyonal'in daimi büro-
suna seçiliyor.
1 904 Rosa Lwıemburg Amsterdam'da yapı-
lan Enternasyonal kongresine iki par-
tinin, SPD ve SDKPİL'in temsilcisi ola-
rak katılıyor. Aynı yılın sonbahannda
yazmış olduğu bir makalede Alman
imparatoruna hakaret ettiği gerekçe-
siyle 6 hafta tutuklu kalıyor.
Eylül 1905 Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin Je·
na'da yapılan kongresinde genel grev
konusundaki tezini kongre kararlan
arasına sokmayı başaran Rosa Luxem-
burg, sendikacılarla çatışıyor.
Ocak 1906 Çarlık Rusyası'nda yükselen devrim
dalgası duruyor. Rosa bu durumun yıl-
gınlık getirmemesi için propaganda ve
örgütleme çalışmalanna ağırlık veril·
mesini savunuyor.
Mart 1906 PSP'nln yapmış olduğu kongrede Pil-
sudski'ye karşı çıkan grup yönetimi
ele geçiriyor. Luxemburg ve Jogiches
tutuklanıyorlar.
Temmuz 1 906 Rosa Luxemburg salıveriliyor. Pinlan-
diya'ya giderek Bolşevik liderlerle ve
Lenln'le görüşüyor.
Eylül 1906 Almanya'ya dönen Luxemburg, Ham-
burg parti örgütünün isteği üzerine
Greuler, Sendikalar ue Partiler adlı ki·
tabını yazıyor.
Mayıs 1 907 Rosa Luxemburg partinin Jena kong-
resinde yapmlf olduğu bir konuşma-
dan ötürü iki ay hapis yatıyor.
1910 Rosa Luxemburg parti içindeki eleşti·
rilerine devam ediyor. Bu arada Ka·
utsky ile tartışmaya giriyor.
1913 August Bebe! ölüyor. Partinin başkan-
lığına Frledrlch Ebert getiriliyor. Rosa
Luxemburg birçok konuda birlikte dü·
şündüklerl Pranz Mehrlng'le birlikte
Almanya'da devrimci sol kanadın ilk
sözcüsü olan Sozlal Demokrattsche
Korrespondenz adlı dergiyi çıkanyor-
1914
lar.
1. Dünya Savqı patlak veriyor. Rosa sa·
vaş başlamadan yapmış olduğu bir
konuşma nedeniyle bir yıl hapae mah-
kum ediliyor. Alman Soayal Demokrat
Partisi savaş kredilerinin lehinde oy
kullanıyor. Sadece 14 milletvekili mec-
lls grubunda oylamaya karşı çıkıyor
·ancak bunlar da parti disiplini gereği
oy veriyor. Bu Rosa Luxemburg'un
partiyle bağlannın iyice gerginleşme-
sine yolaçıyor.
Eylül 1 9 1 4 Rosa Luxemburg, Clara Zetkin, Pranz
Mehring ve Kari Llebknecht parti için-
de bir muhalefet bildirisi yayınlıyor-
lar.
Aralık 1914 Parlamentoda savaş kredileri için ya-
pılan oylamada bir tek Kari Liebk-
necht red oyu veriyor.
Şubat 1915 Rosa Luxemburg daha önce hüküm
giydiği bir suçtan dolayı tutuklanıyor.
Nisan 1 9 1 5 Aralannda Rosa Luxemburg'un da ol-
duğu sol muhalefet Dte Intemattona·
le yayımlanmaya başlıyor.
Kasım 1 9 1 5 Rosa Luxemburg Dte Intemattonale'·
de Parvus ile tartışmaya giriyor.
1.1 .1916 Liebknecht'ln bürosunda yapılan top-
lantıda partiden ayrılmamaya ama
parti içinde bağımsız bir grup olarak
davranmaya karar veriliyor. Spartaküs
Birliği böylece kuruluyor.
22. 1 . 1 9 1 6 Rosa Luxemburg serbest bırakılıyor.
Mart 1 9 1 6 Bütçe oylamasında red oyu kullanan
milletvekilleri Emek Grubu adı altın-
da bağımsız bir grup oluşturuyor.
1.5.1916 1 Mayıs mitinginde ilk konuşmayı ya-
bcak olan Kari Llebknecht künıüye çı-
p, "Kahrolsun Savaş, Kahrolsun
Hükümet" der demez, tutuk lanıyor.
28.6. 1 9 1 6 Liebknecht iki buçuk yıla mahkum
oluyor. Rosa, Liebknecht için yapıfan
gösterilerde konuşuyor.
10.7 . 1 9 1 6 Rosa Luxemburg yeniden tutuklanı·
yor.
Eylül 1 9 1 6 SPD kongresine Spartakistler adına
Duncker ve Franıssek katılıyor.
Şubat 1917 Şubat Devrimi Almanya'daki hareket·
!ere canlılık katıyor. Rosa devrimi eleş·
tiren yazılar yazıyor. Devrimin prole-
ter niteliğini öne çıkaran yazılar yazı-
yor.
Nisan 1 9 1 7 Bütün Almanya'yı saran grev dalgası
başlıyor.
Ekim 1 9 1 7 Rusya'da Ekim Devrimi gerçekleşiyor.
. Rosa, Kautsky'nln karısına yazdığı
mektupta devrimin gerçekleşmesin·
den kuşku duyduğunu yazıyor.
23.10. 1 9 1 8 Serbest bırakılan IJebknecht Berlln'e
geliyor.
Kasım 1918 Spartaküs Blrllğt ayaklanma karan alı-
yor.
9.1 1 . 1 9 1 8 Genel grev başlıyor. Hükümet çekilme
karan alıyor. Başbakan Marx von Ba·
den görevi Ebert'e devrediyor. Liebk-
necht binlerce işçi ve askerin önünde
Sosyalist Cumhuriyet'ln kurulduğunu
ilan ederken, Scheldemann da cum-
hurlyetin ilan edildlğlnJ açıklıyor. Ro-
sa Luxemburg serbest bırakılıyor.
2 1 . 1 1 . 1918 Berlin'de İşçi ve Asker Konseyleri top-
!anıyor.
16.12.1918 İşçi ve Asker Konseyleri ulusal kong-
resinde Rosa'nın tezleri kabul edllmi·
yor.
1 . 1 .1919 Alman Komünist Partisi kurulu· yor.
1 5 . 1 . 1919 Rosa Luxemburg ve Kari Llebknecht
Preikorps tarafından tutuklanarak
vahşice öldürülüyor.
10.3. 1 9 1 9 Leo Joglches tutuklanıp, öldürülüyor.