JATORRIA

INDUSTRIA IRAULTZA

XVIII. mendean Ingalaterran industria garatzearen eraginez gertatu ziren aldaketa ekonomiko
eta sozial sakonen prozesua da. Nekazaritzan oinarritutako gizarte tradizionaletik gizarte
industrial, hiritar eta modernorako aldaketa ekarri zuen.

Industria aurreko gizartetik industria modernoaren garapenera

ANTZINAKO ERREGIMENAREN EZAUGARRIAK

- Iraupeneko nekazaritza eta gutxi garatutako artisau-industria.

- Garraiobide mantsoak.
- Biztanleriaren erosketa-gaitasun eskasa.
- Barne aduanak merkataritza oztopatuz.

LEHEN INDUSTRIA IRAULTZA

● Noiz: 1780-1850
● Jatorria: Ingalaterran (Lancashire eskualdea)
● Ezaugarriak:
○ Sektore aitzindaria: kotoiaren ehungintza-industria
○ Energia-iturri berria: ikatza
○ Fabriken sorrera
○ Makinismoa: lurrun-makina
Kausak:

1. IRAULTZA DEMOGRAFIKOA

○ Hazkunde demografikoa

○ Ingalaterrako biztanleria hirukoiztu zen mende eta erdian (1701-1851)

Arrazoiak:

Jaiotza-tasa handia mantendu.

Heriotza-tasa jaitsi:

- Dieta hobetu zen

- Medikuntzan (baztangaren kontrako txertoa) eta higiene-baldintzetan hobekuntzak
2. NEKAZARITZA-IRAULTZA

XVIII. mendean hasi.

Arrazoiak:

Itxituren legea (enclosure acts) onartu

Pribatu bilakatu zituzten lur komunalak. Lurraren %21i eragin zion.

Ondorioak: Ondasun komunalak desagertu, lurrik gabeko nekazariek hirietara joan ziren lan
bila eta Lurarren produktibitatea areagotu

2. NEKAZARITZA-IRAULTZA
Teknika berrien erabilera

Norkfolk sistema: laboreen lau urteko errotazioa

- Lugorriak desagertu
- Lurrak emankorragoak
- Nekazaritzaren ekoizpena areagotu
- Abereak hobeto elikatuak →elikagai eta ongarri natural gehiago
○ Rotherham goldea

○ Uzta biltzeko makina

○ Ilaran erein (Jethro Trull metodoa)

Produktibitatea %90 igo zen → nekazarien diru sarrerak igo

Industriaren hazkundean eragina

Industriarako lehengaiak, eskulana, inbertsioak egiteko dirua, etab.

3. BESTE FAKTORE BATZUK

● Testuinguru politikoa eta instituzionala

○ Parlamentuak negozioen aldeko legeak onartu

● Erresuma Batua munduko lehen eta itsas-merkataritza-indarra zen

○ Produktuak merkatu berrietara zabaldu

● Merkataritza askearen aldeko neurriak XVII. mendetik

○ XIX. mendean nekazaritzaren liberalizazioa

● Ekimen pribatua

INDUSTRIA AINTZINDARIAK:

EZAUGARRI OROKORRAK

- Lehen fabrikak industria modernoaren sorreraren adierazle.

- Aurrekaririk gabeko berrikuntza teknologikoak.

- Gizakien eta abereen indarraren ordez, makinen indarra erabiltzen hasi ziren
ekoizpen-prozesuetan.

- Zientzialarien eta fabrikatzaileen arteko harremanak berrikuntza teknikoen garapena

sustatu.

- KOTOIGINTZA

- Sektore gidaria → aldaketen bultzatzailea

- Eremua: Lancashire eskualdea (Manchester eta Liverpool)

- Kotoigintzaren premiek beste sektore batzuen hazkundea bultzatu zuten:

- Nekazaritza: lehengaiak lortzeko

 - Siderurgia: makinak lortzeko

- Meatzaritza: burdina eta ikatza lortzeko

Berrikuntza teknikoak

Spinning-Jenny iruteko makina (1764)

Ehungailu mekanikoa (1785)

James Watten lurrun-makina (1769)

Erregaia: ikatza (ugaria Erresuma Batuan)

2. SIDERURGIA

● Fabrikak ikatz-meatzeetatik gertu kokatu ziren (Midlands eta Gales hegoaldean)

● Aldaketak:

● Erregai berria: koke-ikatza

● Pudelaketa eta ijezketa teknikak

GARRAIOEN IRAULTZA

- Garraio-sare azkarra eta fidagarria eraiki zuten

Kanalen sarea

Errepide eta bideen konponketa

Lurrunontzia

4. Trena

a. George Stephensonek pertsonak eta salgaiak garraiatzeko lehenengo lurrun-makina egin

zuen 1825. urtean.

b. Lehenengo lurrun-trena Liverpool-Manchester ibilbidea egin zuen 1830ean.

c. Ondorioak

● Metalurgia-industriaren hazkundea.

● Material astunen garraioa erraztu.

● Bidaien iraupena murriztu.

● Lehengaien eta produktuen prezioa jeitsi.

● Kapital-sozietate handien sorrera.

● Lekualdatze ugariak.

LIBERALISMO EKONOMIKOA ETA KAPITALISMOA:

- Ekonomia mugatutik eta merkantilistatik ekonomia liberalera

- Ezaugarriak:
Jabetza pribatua

Enpresa askea (kontratazio eta erregulazio askea) estatuaren esku-hartze barik.

Merkatu askea: etekinak eta eskaintza eta eskariaren legeak erregulatuta (librekanbismoa).

GIZARTE KLASEA:

- Gizarte-egitura berri bat sortu zuen Industria Iraultzak

Aberastasunean oinarritutakoa, ez jaiotzan.

Gizarte-klase irekiak ziren:

Talde batetik bestera pasatzeko aukera zegoen aberastasunaren, boterearen... arabera

Gizarte-talde berriak sortu ziren: BEHE KLASEA, ERDI KLASEA ETA GOI KLASEA

BEHE-KLASEA

- Sektore pobre tradizionalez osatua: jornalariak, lurrik gabeko nekazariak, baztertuak…

- Talde berri bat sortzen da: proletarioak

- Industria berrietako langileak dira

- Kualifikazio txikiko eskulana zen

- Lan-baldintza oso txarrak: lanordu luzeak, soldata baxuak, segurtasun eza…

- Emakume eta haurren lana askoz baldintza txarragoak

- Eskubiderik ez

ERDI-MAILAKO KLASEA

- Asko handitu zen.

- Sektore tradizionalez osatua: lurren jabe ziren nekazariak, artisauak, merkatariak…

- Sektore berriak agertu ziren:

- Industriako langile kualifikatuak: ingeniariak, kontulariak…

- Lanaren teknifikazioa handitu heinean, geroz eta garrantzi handiagoa

zuten.

- Zerbitzu-sektoreko lanbide berriak: saltzaileak, bankuetako langileak, lanbide

liberalak (medikuak, abokatuak…)

GOI-KLASEA

- Nobleziak prestigioa eta eragina eusten du.

- Burgesia gizarte talde nagusia izatera iritsi zen

- Merkatari handiak, industriako enpresaburuak…

- Botere politikoa eta ekonomikoa bereganatu zuten.