lftl ünye, Takdim, Temsilciler...................................................................

l!!lT ürk Şiirinde Garip Hareketi...............................................................2

lll' �ültürBombardımanı...........................................................................7

'lllşiir-Esra Sağlık 1 A.Galip Kabasakal.................................................. 8

,!Ayşe, Fatma, Hayriye ...... . ........ ... .. .

. . . . .... . . .
.. .. .... . .......... .. .... ..... .. .. . .. ...... 9

llliçok KomikBir Gündü ......... . .

.. ..... . ........ . ....................... .. .
. . . ........ . ..... 10

mı-ur-Mustafa Elmaağaçtı 1 Ömer P.Yılmaz .... ..

. .......... . ........... . .......... ll

!·Ahmet Zeki Yeşil 1 Vatan Kıraatlıanesi .................. ... .

.. .................... 12

ll!lşiir-Dilek Özkan ..................................................................................13

IN· ' ı· nd'ırmesı ............................................................................. 14

, ınemın
.

lllin Planı . . ..... . ............ ... .. . .............. ..

.. . .. . ....... .. .. . .... .. . . . ............ .. .. . ıs
... .. . ... . . .. .

Işiirinden Sonra Ölenlerin Vay Haline ........ .. . ................. . . . .. .

.. .. .. . .. ..... 16

ll!lşiir-Hasan Ildız ... . .

.. ......... .. ........................... .. .. .
. . ............................ . 17
...

. .
lll': Şiir-Hızır lrfan Onder 1 Erkan Acar 1 Neşe Iriz .. . . 18
..

........ .... .......... ....

lll'iSınır ....................................................................................................... 19

mıGök Tengri'den Hfi'ya, İlahi Aşkın Mfisıkisi..................................... 20

!Ili şiir-Musa Göçer 1 M.Hulusi Erdoğdu 1 Dizdar Karaduman .... . 23

...

Mlf!ezmi ERSÖZ ile Söyleşi.....................................................................24

1 Asfalt Dünya ................... . .............................................. . ...................... 27

1!1! aznıak istiyorum/ Hacı Yatmaz

.
........................... . .................... ..
. ...... 28

llllŞiir- Şerif Tezgörenler 1 Durmuş Kaya...............................................29

MiBabalar Ve Oğullar 4 Ümit Yaşar Oğuzcan ve Vedat Oğuzcan ........ 30

\!Ilşiir-Özgür Savaşçı 1 Aslı Aydın...........................................................32

Işiir-Ahmet Taşçıoğlu 1 Aysun Şenocak............................................33

111!Ve Sustu Kuşlar-Mtsralarda Gezinti ..................................................34 -

J.l•şiir-FilizBedük 1 Zekeriya Çavuşoğlu...............................................36

M ..
' " ı 'i'ehir
� Ve Utopya ......... . ..
. ...................................... .. . .
. .. .......................... 37
Illi'Yaşar
' Kemal ............... . ....... .... ................... . ........ . .......... .... . . .
.. . . ............ 38

Mı.Şiir-Anıl Cihan 1 İsmail Durmuş Kingir 1 Ertan Şahin.....................40

'Şiir-KazımBaran Yılmaz 1 Nuray Tunç. .. .. ... . ....... . ...... .............. . . .... 41

m'Madlen
. ..
Uzerine Kayıp Bellek .. . ... .. ...... . ...... .. .
. ............... . ......... .. . . ........ 42

ıii1Burada Oyuncaklar Yasak mı? . .. ................ . . . ..

.. .. . ............. ..
. .............. 43

ı!lçoruha Ağıt ......... .. . ..

.. . ........................................... . ....... . .................... 44

!iŞiir-Derya Y ılmaz 1 Feride Serin 1 Mehmet Zengintaş... . . ............ . .46

...

lNeda Olsoy İle Genç Kalemler 1 Kuzey Genç -Buse Sezen ........... .47

1Gezi Yazısı .
... . . .. . . . . ............
.... . ... .. ... .. ....... . .......... . . .. .
... . .. .... ........... ........ 48
 -------
r.

JSSN:2149-72ı4.
"Kolayca okunabilen bir şiirin, kolayca yazıldığını mı
Kültirr
Sanat sanıyorsunuz?"
Edebiyat Dergisi

Orhan Veli KANIK

Merhaba N({ Sanat okurları,

E>ergi Sahibi:
Dergimizin bu sayısında Orhan Veli KANII(, Oktay
Ugur- GÜREKiN Rifat HOROZCU ve Melih Cevdet ANDAY'ın öncülüğünü yaptığı
Genel Yayın Yönetmeni:
Garip Şiir Akımı'nı (Birinci Yeni}- Cumhuriyetimizin bir kazanımı
Uğur GÜREKİN olarak saray ve aydınların bırakılıp, şiirin halka yönelişinin
Sorınnlu Yazı İşleri Müdürü:
başlangıcı olarak değerlendirebiliriz. Rahim SAC'ın kaleme aldığı
SonerERBiL inceleme yazısında edebiyat dünyamızda şiire yön veren bu akımı
Sanat Yönetmeni:
bir defa daha anımsamafırsatı bulacaksınız.
Rahim SAG İnsan yaratıldığından beri Tanr(ya yalvarışını/ya­
Tasarım i Sayfa Düzeni:
karışını şiir ve müzik/e de dile getirmiştir. Türklerde Gök
Ömer AKPlNAR Tengri'den Hu'ya; kopuzdan davula, neyden saza, semadan raksa
Yayın Kurulu:
kadar günümüze değin şiir ve musikimizdeki yolculuğa Aylin
Yard.Doç. Dr. Vedat YEŞİLÇİÇEK CAN'ın inceleme yazısıyla başlayabilirsiniz.
Sümeyye GÖZÜTOK Arka kapakta, sadece Nif Dağı'nda yetişen "Nifen­
Hava KÖSEOGLU sis" endemik bitkisini ilkbaharda objektifine yakıştıran Edip GÜL
Mihrihan BÜLBÜL beyefendi ile henüz genç yaşına rağmen "Genç Kalemler"
Rahim SAG sayfamızın editörü Neda OLSOY hanımefendinin katkılarının daim
Hukuki Danışman:
olmasını bekliyorum.
_ Avukat Şebnem KANDEMİR Yaşayan edebiyatçılarımız içinde, okurların yakın­
iletişim Adresi:
dan tanıdığı ve eserler(yle unutulmazlar arasına giren şair ve
ılK. 31 Kemalpaşa i İZMİR
yazar sayın Cezmi ERSÖZ'e vermiş olduğu söyleşi için ayrıca
Web: www.nifsanat.com
teşekkürlerimi sunuyorum.
nifsanatraııımail.com
Sanatın ve edeb(yatın izler bırakabiieceği daha nice
0-505-2321735
gelecek sayılarda görüşmek üzere ...
Baskı Tarihi:
Kanyılmaz Mathacılık Kağ. Ve
UğurGÜREKİN
Amb.San.Tic.Ltd.Şti.
Genel Yayın Yönetmeni
Sanat Cad.5609 Sokak No: B Çamdibi1İzmir
Tel&fax 0232 449 1443- 4494790
I!J.Iergiyı:ı

lıi
gönderilen yazı ve şiirler iade YURT DIŞJ TEMSİLCİLERİMİZ
edilmez.
ABD: Mustafa SUPH İ 1 İNGİLTERE: İbrahim ÇALlŞKAN 1 İS ViÇRE: Bektaş ÇAGDAŞ 1
'l'l-azı :v;e şiirlerden yazarları sorumludur.
AVUS11:IR:YA: İda! Buğra ÖZCAN 1 ALMANYA: Şengül TEKE
\Yaıı:ı ve �iiderden dergimizin ismi belirtilerek
-alintı yapılabilir,

".'Basit:
Kanyılmaz Mathacılık Kağ. VeAmb.San.Tic.Ltd.Şti. (
1
YURT İÇİ TEMSİLCİLERİMİZ
Sımat Cııd.5609 SokakNo:l3 Çarnd ibi/İzmir
l'ıM&fax 0232 449. IM3- 4494790 İSTANBUL: Meral KAPLAN /ANKARA: Naif SAV /İZMİR: Neda OLSOY /BURSA:
.Baski Tarihi: 02.06.2016 Adil ACAR 1 GAZİANTEP: Nihat İPLİKÇİOGLU 1 AYDIN: SeldaAVCI 1 BATMAN:
Fidan AK YOL 1 KIRŞEHİR: Ab dulbar i KARA BEY ESER 1 AMASYA: Rıfat KAYA 1

AN TALYA:Pembenırr ÇE TİN /ADANA:İsınail NERİMANOGLU 1 H ATAY: Musa

GÖÇER 1 KAYSERİ:AlifuzaNAVRUZ 1 MERSİN:Eyüp EKİNCİ

'·--�------�--�

' ----�---
 ----------------�· � i
ısa not\
Türk ŞiirinçJ.e Garip Hareketi
-On'lar Uç Kişiydiler... -
Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat Horozcu ve Melih Cevdet
Anday... Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında adına
"Garip Hareketi" ya da revizyonist bir yaklaşımla /.Yeni..
Şiiri" dediğimiz çıkışla, Türk edebiyatının en önemli değişim
ve dönüşümlerinden birini, hatta belki de en önemlisini
gerçekleştirdiler. Bu değişim, şiirde özellikle vezin (ölçü) ve
kafiye (uyak) kullanmamak basitliğine indirgense de,
gerçekte Türk edebiyatı tarihinin yakın dönemde meydana
gelen çok önemli bir fay kınlmasıydı. Henüz yirmili yaş­
lardaki bu genç şairlerin Türk şii­
rinden götürdükleri yanında, yeni­
lik adına getirdikleri, geçen zaman
içinde çok tartışılsa da geri dönül­
mez bir yolun ilk cesur adımını atan
üç şair, günümüzde artık edebiyatı­
mızın klasikleri arasında sayılmak­
ta.. . Ancak öncesi ve sonrasına,
hatta günümüze kadar uzayan yan­
sımalanna bakarak şiirdeki bu fay
kınlmasının göründüğü kadar yü­
zeysel olmadığını, içerisinde Türk
şiirinin yüzyıllar boyu süren derin
iç sancılarını ve yenilik arayışlarını
banndırdığını da görmek mümkün.
Cumhuriyet'in 1923 yılın­
Q) da ilanını takip eden günler ve ilk
yıllar pek çok alanda büyük ve
radikal değişimierin yaşandığı bir
süreci kapsar. Siyasal hayatta görü­
len değişim, zamanla eğitimde ve
Orlun1 J Hi Ka1uk
Q)
sosyal hayatta da kendini göster­
(.)
meye; art arda yapılan inkıliiplarla toplum, yeni ve milli bir
kimliğe bürünmeye, kökten bir değişim yaşamaya başlar.
Bütün bu değişim sürecinin toplumun genel sanat anlayışına
ve özellikle de edebiyat anlayışına yansımamasını, sanat ve
edebiyatın -doğal olarak da şiirin- bu büyük değişimin
dışında kalmasını düşünmek elbette mümkün değildir.
1920'li yılların ikinci yarısından başlayarak 1930'lu
yıllara, hatta 1940'lı yıllara kadar uzanan eksende, şiir adına
ortaya konulan ürün ve yönelimlere bakıldığında, bir ana
akım olarak temel sloganı "Mektep'ten Memleket' e" şeklinde
belirlemiş bulunan geniş bir şair kitlesini ilk sırada anmak
gerekiyor. Bu ana akımı, temelini Milli Edebiyat anlayışının
öncülerinin oluşturduğu ve bu anlayışın şiir yönünü temsil
noktasında bulunan ve adianna Beş Hececiler denilen usta
şairlerin ayak izlerine basarak ilerlemeyi kendilerine hedef
seçmiş geniş bir şair kitlesi oluşturur. "Memleket Edebiyatı"
olarak da adlandınlan ve kendini daha çok şiir alanında
gösteren bu anlayışın özünde, Cumhuriyet'in temel ilkelerine
bağlılık; milli ve yerli şiirler yazma, yerel değerlere ve
özellikle folklor ögelerine dayalı, milli romantizmin yüceltil­
diği, şekil olarak da tamamen hece vezninin kullanılması
esası vardır.
Y üzyıllar içinde aruz karşısında hor görülen ve
"parmak hisabı" denilerek küçümserren hece ölçüsü,
Cumhuriyet'in temel prensipleri ile yetişen genç şairler için
en vazgeçilmez şiir ögesi; milliliğin olduğu kadar, çağ­
daşlığın da yegane sembolüdür. Sadece kendi köklerine
dönerek yeni bir şiir ortaya koyacağım düşünen genç şairler,
Faruk Nafiz'in "Sanat" şiirinden aldıklan ilhamla buram
r ------------------------ �
RahimSAG
buram yerellik kokan şiirler yazarlar. Ahmet Kutsi'nin
"Orda bir köy var uzakta/O köy bizim köyümüzdür" dizeleri
ile başlayan şiirini yüksek sesle okuyarak varlığı yeni yeni
keşfedilmiş ve destanı henüz yazılmamış saf Türk köy­
lüsünün acılarını, aşklannı, ayrılık ve özlemlerini şiirlerine
konu edinirler. Bu, heyecanlı genç şairiere rol model olacak
şahsiyet ise, doğallığından ve yerelliğinden hiçbir şey
kaybetmemiş, Türk şiirini en saf haliyle yaşatan ve Sivas'ın
Sivrialan köyünde yaşayan Aşık Veysel'in keşfiyle tamam
olur. Büyük ölçüde Halkevleri'nin
çatısı altında şiir ve edebiyat etkinlik­
lerine katılan bu genç şairler, yine
Halkevleri'nin neredeyse her ilde ya­
yınlanan dergilerinin sayfalarında ken­
dilerine yer bulurlar.
Öte yandan, edebi geçmişleri
Cumhuriyet öncesine dayanan Abdül­
hak Hamit, Cenap Şahabettin, Ahmet
Haşim ve Yahya Kemal gibi ilk akla
gelen şairler de, eskisi kadar olmasa da
bu yıllarda şiir adına vardırlar. Bu
şairlerden özellikle Yahya Kemal, en
önemli eserlerini 1930'lu yıllarda ta­
mamlamış ya da yazmıştır. Cumhu­
riyet'in inkıliipçı sanat anlayışıyla bağ­
daşmamasına rağmen aruz ile şiirler
yazmakta ve zamanla pek çok genç
şairi etkileyeceği bir yaklaşımla, aslın­
da tam da Divan şiirinin devamı olan
"Neo-klasik" çizgide eserler vermekte­
dir. Sözü edilen şairler dışında Necip
Fazı!, bireysel acılanna dayalı, felsefi içerikli ve Avrupai
şiirden ilham alan, neredeyse tüm etkinliği kendisi ile sınırlı
da olsa "bireyci" kimliği ile; Nazım Hikmet ise tarihsel
materyalizmin ön gördüğü "top/umcu" kimliği, dönemin
Türk şiirinde gözden uzak, hatta o dönem içerisinde varlıkları
pek de görünmek istemese de şiirlerinin inkar edilemeyen
kudretiyle vardırlar.
Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri'nde ilk edebi hareket
olarak Yedi Meşaleci/er görülür. Yedi Meşale bir edebi
hareket olmaktan çok, edebiyat adına, şiir adına, ortaya
konulanlara itiraz eden bir karşı çıkıştır. Genel olarak ve
yanlış biçimde ifade edildiği şekliyle aslında bu karşı çıkış
Beş Hececi olarak anılan şairlere değil, Beş Hececi şairlerin
ayak izlerine basarak onların izinden yürüdüğünü iddia eden
ve özellikle de hece vezni ile yazılan her sözün, bana! bile
olsa, şiir olarak takdim edilmesinden ve takdir görmesinden
rahatsız olan, ancak kendilerini anlatabilecek kadar uzun
ömürlü olmayan/olamayan, eser devamlılığı bulunmayan bir
karşı çıkıştır. Çünkü belirli bir fikri temele sahip olmak ya da
mevcut bir poetik anlayışa karşı çıkmak, hatta yeni bir sanat
anlayışı öngörmek, bir topluluğun edebi hareket veya akım
olması için tek başına yeterli değildir; aynı zamanda
çerçevesi çizilen duruşun, belirtilen anlayış çerçevesinde
yazılacak edebi eserlerle de ortaya konulması gerekir.
Aruz vezninin yüzyıllar boyu hece ölçüsü karşın­
daki baskın üstünlüğü -ki aynı zamanda Arap şiirinin,
geleneksel/Orta Asya kökenli Türk şiirine üstünlüğü- sem­
bolik de olsa ilk kez Ziya Paşa'nın "Şiir ve İnşa" başlıklı
meşhur makalesi ile sona erer. Ancak bu Türk şiirinde aruz
.----------------------------�IRI
I sanatılı-----------------------------ı
kullanımının sonu da sayılamaz. Cumhuriyet'in kuru­
luşuyla birlikte siyasi olarak kendine milli devlet çizgisini
benimseyen ve gücünü halktan, halkın değerlerinden
alanibeslenen bir sanat, edebiyat ve şiir anlayışı ortaya
çıkar. Ancak temelinde, fikri olarak Ziya Gökalp'ın, fiili
olarak da Mustafa Kemal Atatürk'ün bulunduğu Milliyet­
çilik ve Halkçılık anlayışını barındıran bu düşünce, o günkü
sanayileşen dünyanın genel izleğine paralel olarak ortaya
çıkan sınıf anlayışına dayalı farklılaşmalarının çok
uzağındadır.
Orhan Veli ile arkadaşlan Oktay Rifat ve Melih
ıı
Oktay Rıfat Horozeu
Cevdet'in ortaya koyduğu şiir anlayışının sadece ölçü ve
uyak tanımamazlıktan, eh biraz da şiirde söz sanatlarını
kullanmamaya özen göstermekten/karşı çıkmaktan ibaret
olarak görülecek kadar basite indirgerren poetik anlayış­
lannın, aslında göründüğünden daha derin bir anlam taşıdığı,
devri içinde şiir adına yapılan en köktenci değişim olduğu
görülecektir. Öte yandan, bir edebi hareket ya da akım her ne
kadar siyasal ve sosyal, felsefi/estetik temele dayansa da
insani boyutu bize bambaşka bakış açılan sunmakta ve o
poetik anlayışın temelinde yatan asıl nedeni daha net
gösterebilmektedir. Bunun için Türk şiiri adına büyük bir
değişim gerçekleştiren şahsiyetlerin portrelerine ve kişilikle­
rine daha yakından bakmak gerekecek.
Orhan Veli, soyadı Kanık, 1914 İstanbul doğumlu.
Cumhurbaşkanlığı Bando orkestrasının başkanı, "ne işiniz
var o bozkır kasabasında?" denilen yeni başkent Ankara'ya
kendi isteğiyle gelen Mehmet Veli'nin oğlu. 1925 yılında
Galatasaray Lisesi 'n deki öğrenimini yarım bırakarak
annesiyle Ankara'ya gelir, ilk ve orta öğrenimini Ankara'da
tamamlar. Oktay Rifat ile ilk kez, Gazi Mustafa Kemal İlk
Mektebi'nin son sınıfında tanışır ve arkadaş olurlar.
Oktay Rifat, soyadı Horozcu. Doğum yeri Trabzon,
yılı 1914, babası Trabzon valisi, aynı zamanda şair ve Türk
Dil Kurumu'nun ilk başkanı, dilci Samih Rifat'tır. Samih
Rifat Bey, MilliMücadele sırasında gizliceAnkara'ya geçmiş
ve yerleşmiş bir ailenin çocuğu olan Oktay Rifat, bu yıllarda
İstanbul'da özel öğrenim görmektedir. Milli Mücadele'den
sonra Ankara'ya ailesinin yanına gelir ve öğrenimine burada
devam eder.
Melih Cevdet, soyadı Anday. Doğum yeri İstanbul
1915. Babası İstanbul'da avukatlık yapan Melih Bey'dir.
Melih Bey işlerinden dolayı 1931 yılında ailesiyle birlikte
Ankara'ya yerleşmiştir. Aynı yıl Ankara Erkek Lisesi'ne
kaydı yapılmış ve bu lisede Orhan Veli ve Oktay Rifat ile
tanı şıp arkadaşlık kurmuştur.
Yollan ilk kez 1931 Ankara Erkek Lisesi'nde
kesişen, şiir yazma heveslisi bu üç genç şairin 1941 yılında
ortaklaşa yayınladıkları şiir kitaplarına "Garip" adını
vermelerinden dolayı, onların şiirde başlattığı yenilikçi
anlayışa "Garip Akımı", şairlere de, onları topluca ifade
etmek için "Garipçiler" adı verilmiştir.
"Garip" kitabının ön sözünü oluşturan poetik me­
tinde ise, kendileri için böylesi bir adlandırmayı neden
seçtiklerine ilişkin çok net belirlemeler vardır. Garip
Şiiri'nin vezin ve kafiyeden sonra en çok karşı çıktığı ve
yıkılınası için yoğun bir çaba gösterdikleri ve kendi
eserlerini örnek olarak işaret ettikleri "teşbih ve istiare"
sanatının yapaylığı ile ilgili değerlendirmede bulunulduğu
bölümde neden "Garip" sorusunun cevabını verirler:
"Teşbih, eşyayı olduğundan başka türlü görmek zorudur.
Bunu yapan insan acayip karşılanmaz, kendine hiçbir gayri
tabiilik isnat edilemez. Halbuki teşbihten ve isliareden
ul r
kaçan, gördüğünü herkesin kullandığı kelimeler/e anlatan
adamı bugünün münevveri 'garip' telakki etmektedir."
Orhan Veli, Oktay Ri fat ve Melih Cevdet, yola ilk
çıktıklannda şiir adına ne yaptıklannın az ya da çok
farkındadırlar: Şiirde yenilik. Ancak bu üç liseli arkadaş ne
Q)
ile karşılaşacaklarının ya da neye maruz kalacaklannın
farkında değillerdir. İlk şiirleri Varlık dergisinde yayınlan­
dıktan sonra, hatta "Garip" kitabı ilk yayınlandığında
E
Q)
başlarına neler geleceğinin farkında olmalan zaman
alacaktır. On'lar arkadaşça ve bir birlerine şiir okuyarak
Q)
çıktıklan yolda, yenilik adına çok da büyük olmadığını
(.)
düşündükleri bir hareket yapmışlardı. Oysa şiirde yaptıkları
yenilik, Nazım Hikmet'in bile yapamadığı büyüklükte bir
c
devrimdir.
Orhan Veli'nin ilk kez Varlık dergisinin 1939
yılının 15 Kasım tarihli sayısında yer alan "Şiire Dair"
başlıklı yazı, daha sonra 1941 yılında yayınladıklarından
söz ettiğimiz Garip adlı kitaba da önsöz olur. Orhan Veli'nin
-doğal olarak diğer Garipçi şairler Oktay Rifat ile Melih
Cevdet'in şiire ilişkin düşüncelerini kapsayan- poetik
içerikli yazısında da vurguladığı gibi,
Garipçi/er olarak
adlandırılan bu genç şairlerin şiirde yenilik adına en başta
yapmak istedikleri, şiirin vezin ve kafiye boyunduruğundan
kurtanlmasıdır. Şiirin şekli unsurlan olan vezin ve kafiye,
şiirin artık günümüzde üstlendiği/üstlerrmesi gereken yeni
misyonuna aykırı olarak kabul edilir: "Anane, şiiri nazım
dediğimiz bir çerçeve içinde muhafaza etmişti!: Nazmın
belli başlı unsurları vezinle kajiyedir. Kajiyeyi ilk insanlar
ikinci satırın kolay hatırlanmasını temin için, yani sadece
hafizaya yardımcı olmak makmdıyla kullanmış/ardı. Fakat
onda sonradan bir güzellik buldular. Onu, hikmeti vücudu
aşağı yukarı aynı olan vezinle birlikte kullanmayı bir
maharet telakki ettiler." Orhan Veli'nin ortaya koyduğu bu
düşünceler, hatta yaygın olarak tanındığı hercai kimliği ile
tezat teşkil edecek ciddiyetteki bu poetik düşüncelerini,
yıllar sonra okuduğum bir araştırmada rastladığım "Eski
Yunan 'da kasaba telialları esir ve sığır s atarken sokaklarda
halka duyuruda bulunurdu. Kafiye/i reklam şiirleri
söylerdi." değerlendirmesi ile yan yana düşününce daha bir
manidar bulduğumu söylemeliyim. Garipçi/er'in ortaya
koymayı düşündükleri yeni likte, şiirin doğa llığı-
 � ---- -- ---- -- ---- -- �\,
!Sana
!
----------------- �

nı/içtenliğini büyük ölçüde zedeleyen vezin ve kafiye gibi bir

takım yapaylıkların ve zorlamaların, artık şiirde yeri olma­
ması yönündedir.
Garip Hareketi'nin Türk şiirinde gerçekleştirmek
istediği yeniliklerin ilk adımında, pek çoğu içinde mutlaka en
önde anılması gereken, şiirin şôirôneli!Cten, doğal olarak
belirli bir zümrenin edebi zevki olmak algısından çıkarılma­
sının ve şiirin asıl "bugünkü dünyayı dolduran insanlar"
denilen geniş kitlelere mal olmasının gerekliliği vurgulanır.

r�·ıl
Yeni şiir, zaten mevcut olan, ancak adı hiçbir zaman anılmaY a
.
değer bulunmayan geniş ve artık tanı a�mas� gereken_ b�r
. . .
kitlenin şiiri olacaktır. Bu noktada Garıpçıler, şıırı belırlı bır
-Aman bey koş•.� Bizim c�an gapıTTı :E:oçmalıyor...
seçkinci zümrenin zevk alanından çıkararak; şiiri geniş -Yok canım görmi..iyor musun gen;: ;;;;ai rlerin eserlerini okuyor...
kitlelerin zevkine sunan/açan bir rol üstlenmişlerdir. Zira
JF'yi yazar:
Garipçiler'e göre "bugünkü dünyayı dolduran insanlar
yaşamak hakkını mütemadi bir didişmenin sonunda "Mesel e falan değildi öyle,
bulmaktadır. Her şey gibi şiir de onların hakkıdır ve onların To be or not to be kendisi için;
zevkine hitap edecektir. Bu, mevzubahis kitlenin istediklerini Bir akşam uyudu;
eski edebiyatların aletleriyle anlatmaya çalışmak demek de Uyanınayı verdi.
deği/dil: Mesele bir sın�fın ihtiyaçlarının müdaafasını Aldılar, götürdüler.
yapmak olmayıp sadece zevkini aramak, bulmak ve sanata Y ıkandı, namazı kılındı, gömüldü.
hakim kılmaktır." Duyarlarsa öldüğünü alacaklılar
Böylece, yeni bir zümrenin zevk anlayışına uygun
Haklarını heliil ederler elbet.
yeni bir şiir tanımı ortaya çıkmakta; şiir, artık geniş kitlelerin
Alacağına gelince . . .
de, hem içinde anlatıldığı/yer aldığı hem de ilgi alanı içinde
Alacağı yoktu zaten rahmetlinin."
olabildiği yeni bir pozisyonda konumlandırılmaktadır. Bu,
şiirde, aslında Servet-i Fünıln şairlerinin, şiirin konu v: ilgi
Süleyman Efendi, tam da şairinin düşündüğü gibi
alanını genişletınek adına, eski şiire yeni konu v: tema ıla:'e
sıradan bir insandır. Ölümü, öyle büyük matemler ve
etmek suretiyle vurduklarından daha büyük bır darbedır.
şatafatlı törenler yapılmasına neden olacak derecede
Garipçi/er'in tanımladığı bu yeni şiir, hayata ve insana ilişkin önemli sayılacak biri değildir. Zaten ölümü sadece "Bir
"her şeyi", aynı zamanda şiirin söz varlığına dahil etınektir, ki
Q)
akşam uyudu 1 Uyanmayıverdi." derecesinde sıradandır.
bunların arasında, klasik hatta inkılapçı çizgideki şairlerin
Cenazesinin defni de öyle, sessiz ve sıradandır: "Aldılar,
bile, uzun uzadıya anlatmak istedikleri saf Türk köylüsünün

E
götürdüler. 1 Y ıkandı, namazı kılındı, gömüldü." Süleyman
en büyük ıstıraplarından ve acı kaynaklarından biri bile
Efendi'nin hayatı her türlü gösterişten ve şatafattan u�aktır
Q)
saymadıkları "nasır" da vardır.
ve bu dünyadan gidişi de topu topu zarfsız beş fiılden
Türk şiirine"nasır" kelimesi ilk kez Garipçi/er
ibarettir. Yeni şiirin hedeflediği de, bu sıradan insanı şiire

Q)
-

olarak anılan şairlerden Orhan Veli'nin "Kitabe-i Seng-i

sokmak, ana karakteri olarak onun yaşadığı sadelikte şiirde

(.)
Mezar" başlıklı şiiriyle girer. Orhan Veli, sınırlarının pek
yer alabilmesini sağlamaktır.
çoğunu kendi belirlediği Garip Şiiri'nin poetik anlayışına

c aslında tam da uygun düşen şiirindeki "Yazık oldu Süleyman

Efendiye" dizesi, uzun zamandır üç genç şairin şiir hevesiyle
Orhan Veli 1943'te "Kitabe-i Seng-i Mezar IIF ü '

yayınlar.Bu son bölümde Süleyman Efendi'nin, ölümünde

olusturdukları sanılan şiir anlayışının karşıtlan tarafından
ve cenaze merasiminde görülen sükunet, ölümünden sonra
adeta bir hedef tahtası olarak görülür. Orhan Veli'nin büyük
da devam eder:
fırtınalar koparan, şiirin düzeyini, berber dükkanıarında
dedikodu malzemesi olacak derecede düşüren şiirinin adı
III.
değil; şiirde yer alan "Yazık oldu Süleyman Efendiye" "Tüfeğini deppoya koydular,
dizesidir:
Esvabını başkasına verdiler.
" Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Artık ne torbasında ekmek kırıntısı,
Nasırdan çektiği kadar;
N e matrasında dudaklarının izi;
Hatta çirkin yaratıldığından bile
Öyle bir rılzigar ki,
O kadar müteessir değildi;
Kendi gitti,
Kundurası vurmadığı zamanlarda
İsmi bile kalmadı yadigar.
Anmazdı amaAllah'ın adını,
Yalnız şu beyit kaldı,
Günahkar da sayılmazdı.
Kahve ocağında, el yazısiyle:
Yazık olduSüleymanEfendtye."
'ÖlümAllahın emri,
'Ayrılık olmasaydı."'
Orhan Veli'nin"Yazık oldu Süleyman Efendiye"
dizesiyle büyük ölçüde alaya alınan şiiri, Garipçiler'e karşı
Orhan Veli de "Kitabe-i Seng-i Mezar" şiirine ve o
saidırınayı bekleyen edebiyat çevrelerini harekete geçiren ilk
şiirdeki "Yazık oldu Süleyman Efendiye" dizesinin bu denli
ciddi karşı çıkışın da nedeni ve bahanesi olur. Şiirde sözü
büyük bir infiale yol açacağına ihtimal vermez ki birkaç yıl
edilen "Süleyman Efendi" kimdir? Daha önemlisi "nasır" sonra bu şiirin yarattığı etkiden doğan şaşkınlığını Sait
gibi ancak sıradan insanların kulla-nabileceği bir kelime
Faik'e, 1947 yılında:"Ben hayatı sadelik içinde geçmiş
şiirde nasıl kullanılır?
. basit bir adamın hayatından bahsetmek istedim. Acayiplik
Bu tartışmaların sürdüğü sırada Orhan Velı,
olsun diye yazmadım. Şiiri neşretmeden evvel de bu kadar
çizgisindeki duruşu netleştirircesine "Kitabe-i Seng-i Mezar yadırganacağını tahmin edemiyordum. ( ...) Hayatında
�------ Imi ------�

sonari
·
büyük manevi ıstırapları olmayan bir insan için nasırın
mühim olduğunu telakki ediyorum." şeklinde anlatır.
Garip Şiiri'ne yönelik geniş kesimlerin olumsuz
yaklaşımlarını ve tepkilerini, kişisel kanaatim odur ki, en
içten biçimde yansıtan, aynı zamanda kendisinin de vur­
guladığı gibi, dönemin tanığı ProfDr. Mehmet Kaplan'dır.
Tanzimat soması Türk Şiiri'ni bütüncül olarak ele alan
Mehmet Kaplan, kapsamlı çalışmasının Cumhuriyet
dönemini içeren eserinde, incelediği şiiriere yönelik genel
olarak takındığı tavrın dışına çıkar ve 1940'lı yıllarda
Garip
Şiiri'nin kendi üzerinde ve toplumda uyandırdığı etkileri
kişisel gözlemlerine dayalı olarak, samimi bir biçimde, hatta
bir itiraf niteliğinde aktarma gereğini duyar:
" 1941 yılında üçünün de eserlerini toplayan 'Garip' D ört kişi parkta çektirınişiz;
yayınlandığı zaman derin inkılapların habercisi olan büyük
gürültüler uyandırdı. O yıllarda üniversiteyi henüz bitirmiş,
Ben, Oktay, Orhan bir de Şinasi.
edebiyata meraklı bir gençtim. İstanbul Üniversitesi Edebi­
yat Fakültesi'nde yeni kurulan fakat henüz şekil almamış Yeni
Türk Edebiyatı kürsüsünde, Tanpınar'ın yanında asistandım. Anlaşılan sonbahar;
Mesleki' formasyonuru itibariyle, Türk edebiyatını başlangı­
cından itibaren bir bütün olarak görüyor, ne eski, ne de yeniyi Kimimiz paltolu, kimimiz ceketli.
tercih eden, her şeyi tarafsız görebilecek bir durumda
bulunduğumu sanıyordum. Eskiler kadar yeniler arasında da
Yapraksız arkamızdaki ağaçlar.
sevdiğim şairler vardı. O sıralarda çıkan 'İnkılapçı Gençlik'
ve 'İstanbul' dergilerinde Cahit Sıtkı, Bedri Rahmi Eyüboğlu,
Ziya Osman Saba'nın kitaplarını öven tenkitler yazmıştım. Henüz babası ölmemiş Oktay'ın,
Yeniye olan kuvvetli temayülüme rağmen, Orhan Veli ve
arkadaşlarını bir türlü şair olarak kabul edemiyordum. OrhanSüleyman Efendi'yi tanımamış.
"Bunda, belki çevremin de rolü vardı. Şahsiyetle­
rine ve eserlerine hayran olduğum Yahya Kemal ve Tanpı­

Q)
Uikin ben hiç böyle malızun olmadım.
nar, şiirde şekle büyük değer veriyorlar ve adeta ona kutsal bir
varlık gözüyle bakıyorlardı. Orhan Veli ve arkadaşları 'edebi'
şiir'in esaslarını tamamİyle inkar ettikleri gibi, bir çok Ölümü hatırlatan ne var bu resimde? E
Q)
-
eserlerinde işi alaya aldıklarını hissettiriyorlardı.
Yazık oldu Süleyman Efendi'ye

Q)
Halbuki hayattayız hepimiz.
mısraını ihtiva eden 'Kitabe-i Seng-i Mezar' isimli şıırı,

(.)
berber dükkanıarı sohbetlerine varıncaya kadar dedikodu

konusu olmuştu. Bu bir rezaletti, hiç böyle şiir olur muydu?"
Başlangıçta tepkili yaklaştığı bu şiir anlayışına karşı
zamanla düşüncelerinin nasıl değiştiğini anlatan Kaplan,
"Hiç unutmam, bir gün Babıali yokuşundan aşağıya doğru
inerken, elinde eskimiş çantası ayağında patlamış ayak­
kabıları, buruşmuş yüzü, zavallı paltosu ile, ara sokaklara
dalan küçük bir memur gördüm. Birdenbire "Ki tabe-i Seng-i
Mezar" şiirini hatırladım Kendi kendime "şairin bahsettiği
Süleyman Efendi böyle birisi olmalı" dedim. Ve ona karşı
içimde bir merhamet ve şaire karşı bir sevgi hissettim. Daha
önce başkaları ile beraber benim de alay ettiğim şiir hayatta o
zamana kadar benzerlerini çok gördüğüm, fakat kendilerine
karşı alaka duymadığım insanların çehrelerine adeta bir ışık
tutmuş, onların boş ve manasız varlıklarını bir muamma
haline getirmişti."
"İyi yazılmış gerçekçi bir roman da aynı tesiri
yapabilirdi. ( . .. ) Şair, romancının sahifelerce aniatmağa
çalıştığı hayat tecrübesini veya tipi bir mısrada teksif
ediyordu:
Yazık oldu Süleyman Efendi'ye.
Bu mısra, işte bana bu hakikati duyurmuştu. Hiç şüphesiz o
da bir şiirdi, fakat başka cins bir şiir.( .. . ) Şiir, bizimle hayat
arasında bir bağ kurduğu vakit, bizim için var olmağa
başlıyor. O, bazen hiç beklenmedik bir anda, bir sırrın
anahtarını veriyor. Onu okuduktan soma dünyaya ve
insanlara başka bir gözle bakmaya başlıyoruz."
1940'lı yıllarda Garip Şiiri'nin ortaya koyduğu
poetik düşünce ve bu doğrultuda yazdıkları şiirler, klasik
c
Melih CevdetANDAY
tarzda eser veren şairlerden toplurucu düşünceyi savunan
yazar ve şairlere kadar uzanan geniş bir kesim tarafından
yer yer karikatürize edilerek ve alaya alınarak eleştiri
yağmuruna tutulur. Garipçi şairlerin ortaya koyduğu
düşünceleri ve şiirlerini, Türk Şiiri'nin o günü ve geleceği
adına savunan tek kişi neredeyse sadece NurullahAtaç'tır.
Garipçi şairlere karşı takındığı olumlu tavır ve onları
savunan nitelikteki yazıları ve görüşleri nedeniyle, geniş
kesimlerin eleştiri oklarını yönelttiği üç genç şairin yanına
Nuru/lah Ataç da eklenir. Bu dönemde yeni şiir etrafında
tam bir fırtına kopartılır.
Tarihsel süreç içerisinde Garipçi şairlere ve
Nurullah Ataç'a yöneltilen eleştirilerin başında, özellikle
de, şiirde dizenin kutsallığını 1921 yılından beri yazmakta
olduğu şiirlerle kıran ve hatta 1929 yılında yayınlanan " 83 5
Satır" ile " dize"yi "satır" düzeyine indirgeyen Nazım
Hikmet'in yaptıklarının görmezden gelinerek şiir adına
ortaya konulan ucubeliklerin yüceltilmesi gelmektedir.
Nazım Hikmet'in, toplurucu düşüncede olduğu için, şiirde
dize ve vezin bütünlüğünü yok sayan tavrının görülme­
mesi, bunun yanında Garipçi/er'in poetik duruşlarının
sağlamlığına rağmen bunu "Kitabe-i Seng-i Mezar" gibi
örneklerle, bu tavırlarına tezat bir çizgide verdikleri
eserlerie savurunaları, süreç içerisinde onlara yöneltilmeye
hala devam eden eleştirilerin en ana maddeleridir. Öyle ki
 �----------------- mw ------------------� 1
ı sanat

bu alaya alma sürecene, aradan onca yıl geçmesine rağmen,

lise yıllarmda "Orhan Veli Kanık/Şiiri katietmekten sanık"
şeklinde yineIediğimiz tekerierne vesilesiyle tanık olduğu­
mu hatırlanm.
Garipçi Şairler'in düşünsel planda ortaya koy­
dukları ve şiir adına yapmaya çalıştıkları, günümüzde geniş
kitleler tarafından yadırganan bir durum değil; bilakis,
geniş okuyucu kitlesi, ölümüne kadar Garipçi çizgisini hiç
bozmadan eser veren Orhan Veli'yi ve daha sonra kendi­
lerine II. Yeni Şiiri içerisinde yer açan arkadaşlan Oktay
Rifat ve Melih Cevdet' i büyük bir sempati ile karşılamakta
ve beğenerek okunmaktadır.Ancak, Garip Şiiri denilince
akla gelen isim sadece Orhan Veli olmakta ve Mehmet
BEN ORHAN VELi
Kaplan'ın da geçen zaman içinde şairin bu yönünü
vurguladığı biçimiyle "şiir okuyucularına
kendisini çoktan
kabul ettirmiş ve adeta 'klasik' hale" gelmiş olduğunu Ben Orhan Veli,
belirttiği şair de yine Orhan Veli'dir. "Yazık oldu Süleyman Efendi'ye"
Orhan Veli'nin poetik anlayışına da damga vuran,
Mısra-ı meşhurunun mübdii ...
devrinin toplumcu edebiyat anlayışının şiirde lirizmi yok
sayan ve şiiri, sınıfsal çatışmaların odağında gören Duydum ki merak ediyormuşsunuz
anlayışına rağmen, hatta kendine ters düşmek adına yazdığı Husus! hayatımı,
şiirieri İstanbul T ürküsü, Güzel Hava/ar, Denizi Özleyenler Anlatayım:
İçin, Anlatarnıyorum gibi, daha çok ömeklendirilebilecek
Evvela adamım, yani
sayıda şiirinde ortaya koyduğu santimantal duyuş
klasikleştirmiştir. Özellikle Anlatarnıyorum şiirinde, eski Sirk hayvanı falan değilim.
şairlerin her şeyi en tumturaklı ve şaşalı biçimde ortaya Bumuın var, kulağım var,
koyuveren tavırlannın karşısında, yine şair kimliğinde ama Pek biçimli olmamakla beraber.
herkesin kendini ifade edememesini sıradanlaştıran
söyleyişinin ve içten üslubunun büyük etkisi vardır.
Evde otururum,
"Ağlasam sesimi duyar mısınız, Masa başında çalışırım.

Q) Mısralarımda; Bir anne ve babadan dünyaya geldim.

Dakunabilir misiniz,
E Gözyaşlarıma, ellerinizle?
Ne başımda bulut gezdiririm,

Q)
Ne sırtımda mühr-ü nübüvvet.

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel, Ne İngiliz kıralı kadar

-
Q)
Kelimeleriuse kifayetsiz olduğunu Mütavazıyım,

u
Bu derde düşmeden önce.
Ne de Bay Ceıai Bayar'ın

c
Ahır uşağı gibi aristokrat.
Biryer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün; Ispanağı çok severim.
Epiyce yaklaşmışım, duyuyorum; Puf böreğine hele
Anlatarnıyorum."
Bayılırım.

*** Malda mülkte gözüm yoktur,

Cumhuriyet dönemi şiirimizde önemli bir fay Valiahi yoktur.

kırılmasına neden olan Orhan Veli'nin 1939 yılında Garip
Şiiri'ni temellendirdiği yazısında özellikle altı çizilerek Yayan dolaşırım,
okunınası gereken birkaç satıra değinrnek gerekir fikrimce.
Mütenekkiren seyahat ederim.
Bu yazının bir yerinde şair, "Tarihin beğenerek andığı
insanlar daima dönüm noktalarında bulunanlardu: Onlar Okyat Rifat'la Melih Cevdet'tir
bir ananeyi yıkıp yeni bir anane kurarlar. Daha doğrusu En yakın arkadaşlarım.
kurdukları şey içlerinden gelen yeni bir kayıtlar sistemidir.
Ancak ileriki nesillere intikal ettikten sonra anane olw:
Büyük sanatkar namütenahi kayıtların içindedir. Fakat bu
( ...)
kayıt/m; hiçbir zaman, evvelkiler tarafindan vaaz edilmiş Orhan Veli KANIK
değildir. O; kitapların öğrettiğinden daha fazlasını arayan,
sanata yeni kayıtlar sokmaya çalışan adamdır." değerlen­ 10rhan Veli, Şiire Dair� Varlık-60. YI/Seçkisi, Varlık Yayınları, istanbul 1993, s. 41;
Orhan Veli, Bütün Şiir/eri, Adam Yayıncılık, istanbul Temmuz 1997, s. 25.
dirmesini yapar. Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde böylesi zorhan Veli, agm, s. 40; age, s. 24.

köklü bir değişimi sağlamayı başaran Garip Şiir Akımı'nın 3Dr. Hamza ÇAKIR, Osmanli Basınmda Reklam, El it Reklamcılık, Ankara 1997, s.l.
"Orhan Veli, agm, s. 41; ege, s. 26.
"dönüm noktasında" bulunan "adam" kimdir deyince 5Ürhan Veli, Bütün Şiir/eri, s. 46-47. Aynı eserde "Kitobe-i Seng-i Mezar" şiirinin, 1938

sanırım aklımıza gelen sadece bir isim var: i

yılının Nisan ayında yazıldığı ve 1.10.1938 tar hli insan dergisinde yayınlandığı bilgisi
verilmektedir.

Orhan Veli Kanık ..r; 'Hakan SAZYEK, Cumhuriyet dönemi 7Urk Şiirinde GaritJ Hareketi, 3. Baskı, Ankara
2 006, s.3 72.
7Mehmet I<APLAN, Cumhuriyet Devri 7Vrk Şiiri, istanbul 1973, s. 110.
aMehmet I<APLAN, agy, s. lll vd.
90rhan Veli, agm, s. 4 2 ; age, s. 27.