konya

ansiklopedisi

KONYA
BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYESİ
 www.konya.bel.tr
www.konyaansiklopedisi.com
 Kültür Yayınları No: 178

Koordinatör
Dr. Mücahit Sami Küçüktığlı
Editör
Muhammet Ali Orak
Yayın Kurulu
Av. Mehmet Ali Uz (Başkan)
Prof. Dr. Haşim Karpuz (Başkan Y.)
Ali Işık
Bekir Şahin
Muhammet Ali Orak
Hasan Yaşar
Bilim Kurulu
Prof. Dr. Saim Sakaoğlu
Prof. Dr. Saim Arıtan
Seyit Küçükbezirci
Prof. Dr. Hasan Bahar
Prof. Dr. Mustafa Demirci
Prof. Dr. Mustafa Küçüködük
Prof. Dr. Dilaver Gürer
Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu
Prof. Dr. Bayram Ürekli
Nail Bülbül
Prof. Dr. Nuri Köstüklü
Prof. Dr. Muammer Muşta
Prof. Dr. Mevlüt Mülayim
Prof. Dr. Hükmü Orhan
Prof. Dr. Hacı Ahmet Özdemir
Prof. Dr. Ahmet Sevgi
Prof. Dr. Mustafa Uzunpostalcı
Prof. Dr. Emine Yeniterzi
Doç. Dr. Caner Arabacı
Doç. Dr. Yaşar Semiz
Y. Doç. Dr. Abdurrahman Dinç
Y. Doç. Dr. Yaşar Erdemir
Y. Doç. Dr. Nuri Şimşekler
Dr. Yakup Şafak
Sefa Özdemir
Redaksiyon
Ali Işık
Görsel Danışman
Prof. Dr. Haşim Karpuz
Ahmet Kuş
Yazı işleri
Şeyma Işıcık
Saadet Birsen Uslu
Mali işler
Yakup Acar
Osman Ceylan
ISBN
978 - 605 - 389 - 088 - 1 (3. C.)
SERTİFİKA NO: 21473
Baskı
Erman Ofset
+ 9 0 . 332. 342 01 55
Yeni Matbaacılar Sitesi 6. Blok No:12-14 Karatay/Konya
Yapım
Konya Kültür A.Ş.
www.konyakultur.com
+ 9 0 . 332. 352 81 11
Mevlana Kültür Merkezi Karatay/Konya
KONYA - Nisan 2012
15
adını taşıyan okul aynı yıl içeri­
sinde öğrenci kayıtlarını tamam­
layarak eğitim-öğretime açıldı.
Okulun ilk müdürü Hüse­
yin Avni Efendi'dir. Daha son­
ra sırayla Hüseyin Refik (Kırış),
Mehmet Rüstem ve Faik bey­
ler müdürlük görevinde bulun­
du. Darülirfan Mektebi bir özel
okul olduğu için öğrencilerinden
ücret talep edilmekteydi. Bunun
yanında okula vilayet bütçesin­
den de yardım yapılmaktaydı.
1919 yılı bütçesine okul için 150
bin kuruşluk bir ödenek konul­
muştu.
Kurum, Cumhuriyet Dö­
neminde Darülirfan İlk Erkek
Mektebi adıyla 1927 yılına kadar
eğitim-öğretim vermeye devam
etti. Açılışından kapanışına ka­
dar geçen süreçte okulda 31 öğ­
retmen görev yaptı. 895 öğren­
ci kaydedildi. Bunlardan 70'ine
şahadetname verilmiş, 22'si tas­
dikname, 71'i nakil ilmühaberi
alarak okuldan ayrılmışlardır.
BİBLİYOGRAFYA:
BOA, Dâhilîye Nezâreti Umûr-ı
Mahalliye-i Vilâyât Evrakı, 24/30;
BOA, Meclis-i Vükela, 254/59; BOA,
Şûrâ-yı Devlet, 1267/3; KOMA, Konya
Dârüiirfân Künye Defteri, 1-124.
KERİM SARIÇELİK
DARÜLKURRA
Kur’an’ın okunması üzerine
açılmış ihtisas medreseleri.
Yer, mekan, ev gibi anlamla­
ra gelen “dâr” kelimesi ile oku­
yan anlamındaki “kârı” kelime­
sinin çoğulu olan “kurrâ”nın
birleşmesinden meydana gelen
“dârü'l-kurrâ”, kıraat ilmi yapı­
lan ihtisas medresesi idi. Darül-
huffazları bitiren hafızlar burada
kıraat ilminde ihtisas yapıyorlar­
dı.
İslam tarihinde ilk olarak
çok güzel Kur'an okuyan gör­
me engelli Ümmü Mektûm'un
Medine'ye hicretinde, Mahreme
bin Nevfel'in “Dârü'l-kurrâ” de­
nilen evinde misafir olduğuna
bakılırsa mescitler dışında daha
Hz. Peygamber devrinde darül-
kurranın mevcut olduğu söyle­
nebilir.
Yüksek seviyede Kur'an öğ­
retimi için kurulan ilk müs­
takil medreseler olan “dârü'l-
kur'ân”ları Selçuklular, “dârü'l-
huffâz” şeklinde adlandırmışlar­
dır. Bu durum çoğu zaman da-
rülkurra ile darülhuffazın birbir-
leriyle karıştırılmasına sebep ol­
muştur. Fakat daha sonraki dö­
nemlerde darülhuffaz, Kur'an
öğretilen ve hafız yetiştirilen
mekteplere, kıraat ilmi yapılan
ihtisas medreselerine ise darül-
kurra denildiği görülmektedir.
Osmanlılar Kur'an ihtisas med­
reselerine genellikle darülkurra
diyorlardı. Osmanlı Devrinde ilk
darülkurranın, Orhan Gazi'nin
İznik'i fethinden (1 3 3 1 ) hemen
sonra Süleyman Paşa Medrese­
si ile birlikte ve onun yanına ya­
pıldığını Evliya Çelebi yazmak­
tadır.
Karamanoğullarının Konya
şehir merkezinde inşa ettikleri
darülkurraları Osmanlılar aynı
amaca yönelik olarak kullan­
mışlar ve bunlara yenilerini ila­
ve etmişlerdir. Bunlar; Hacı Ali
Efendi, Hoca Selman, Hacı Adil
ve Miski Sultan Tekkesi darül-
kurralarıdır. Darülkurralarda
Kur'an'ın on türlü okunuş şek­
li yani kıraat-i aşere, şeyhülkur-
ra adı verilen hocalar tarafından
hafızlara öğretiliyordu. Darül-
kurraya sınırlı sayıda öğrenci alı­
nırdı. Hacı Ali Efendi Darülkur-
rasına on öğrencinin alınması­
na dair vakfiyesinde kayıt bulun­
maktadır. Konya'daki darülkur-
ralara kaydolacaklarda on yaşın­
dan yukarıda olma şartı aranır­
dı. Kur'an kıraati sırasında dün­
ya kelamı konuşulmaz, öğrenci­
lerden Kur'an'a tam yoğunlaş­
maları istenirdi. Mektep ve da-
rülhuffazı bitirip temel bilgile­
ri alarak gelen öğrenciye darül-
kurrada sadece Kur'an'ı güzel ve
DARÜLMUALLİMAT
doğru okuma ile kıraat-i aşereyi
öğrenecek şekilde sınırlı sayıda
dersi içeren bir program uygula­
nıyordu. Burayı bitirene “kurrâ”
denirdi.
Selçuklulardan beri eğitim
kurumlarında devletin belirledi­
ği bir tatil günü mevcut değildi.
Mektebi bina eden hayır sahiple­
ri veya görevli müderrisler, tatil
günlerini kendileri belirliyordu.
Konya'daki darülkurraların ta­
til günlerinde de beraberlik söz
konusu değildi. Hacı Ali Efen­
di Darülkurrasında cuma ile Ra­
mazan ve Kurban bayramları dı­
şında senenin her günü ders ya­
pılması vakfiyesinde şart olarak
konmuştur.
3 Mart 1924 tarih ve 430 sayı­
lı Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun
ikinci maddesi gereğince darül-
kurralar Milli Eğitim Bakanlığı­
na bağlanmak istenmiş; ancak
ihtisas okulu olduğu için Diya­
net İşleri Bakanlığına bağlanmış;
Kur'an Kursu adıyla varlıkları­
nın devamı sağlanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Arabacı, 1998, 26; Küçükdağ, 2004,
395-422; a. mlf., 1989, 57; Bozkurt,
1993, 543-544.
EŞREF TEMEL
DARÜLMUALLİMAT
Kız öğretmen okulu.
Osmanlı Devleti'nde eğitim
reformu çalışmalarına bağlı ola­
rak yeni tarz bayan öğretmen­
ler yetiştirmek amacıyla meyda­
na getirilen kurumlardı. İlk Da-
rülmuallimat Mektebi 1870 yı­
lında İstanbul'da Ayasofya civa­
rında bir binada açıldı. Bu kuru­
mun mezunları rüştiye ve sıbyan
mekteplerinde görevlendiril­
mekteydi. Bu tür okulların vila­
yetlerde yaygınlaşması 1913 yı­
lından sonradır.
Konya Darülmuallimat Mek­
tebi, 1915 yılında Mevlâna Tür­
besi civarında Hacı Fasihza-
de Memduh Bey'e ait bir bi-