UBND TỈNH HẢI PHÒNG

TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP HẢI PHÒNG

Giáo trình: Kỹ thuật số

Chuyên ngành: Kỹ thuật máy lạnh và điều hòa không khí
(Lưu hành nội bộ)

HẢI PHÒNG

3
 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

4
 LỜI GIỚI THIỆU
Để thực hiện biên soạn giáo trình đào tạo nghề Điện tử công nghiệp ở trình
độ Cao đẳng, giáo trình kỹ thuật số là một trong những giáo trình mô đun đào tạo
chuyên ngành. Nội dung biên soạn ngắn gọn, dễ hiểu, tích hợp kiến thức và kỹ
năng chặt chẽ với nhau, logic.
Khi biên soạn, nhóm biên soạn đã cố gắng cập nhật những kiến thức mới có
liên quan đến nội dung chương trình đào tạo và phù hợp với mục tiêu đào tạo, nội
dung lý thuyết và thực hành được biên soạn gắn với nhu cầu thực tế trong sản xuất
đồng thời có tính thực tiễn cao. Nội dung giáo trình được biên soạn với dung lượng
thời gian đào tạo 104 giờ gồm có:
Bài MĐ21-1: Khảo sát về Logic số và đại số logic.
Bài MĐ21-2: Biểu diễn và tối thiểu hóa hàm logic.
Bài MĐ21-3: Khảo sát các họ vi mạch số thông dụng.
Bài MĐ21-4: Khảo sát các cổng logic cơ bản.
Bài MĐ21-5: Phân tích và thiết kế mạch logic tổ hợp.
Bài MĐ21-6: Thiết kế và lắp ráp mạch mã hóa.
Bài MĐ21-7: Thiết kế và lắp ráp mạch giải mã.
Bài MĐ21-8: Thiết kế và lắp ráp mạch giải mã BCD sang LED 7 thanh.
Bài MĐ21-9: Thiết kế và lắp ráp mạch phân kênh.
Bài MĐ21-10: Thiết kế và lắp ráp mạch dồn kênh.
Bài MĐ21-11: Lắp ráp mạch khảo sát Flip – Flop.
Bài MĐ21-12: Thiết kế và lắp ráp mạch ghi dịch.
Bài MĐ21-13: Thiết kế và lắp ráp mạch đếm không đồng bộ.
Bài MĐ21-14: Thiết kế và lắp ráp mạch đếm đồng bộ.
Bài MĐ21-15: Thiết kế và lắp ráp mạch chuyển đổi số - tương tự (DAC).
Bài MĐ21-16: Thiết kế và lắp ráp mạch chuyển đổi tương tự - số (DAC).
Trong quá trình sử dụng giáo trình, tuỳ theo yêu cầu cũng như khoa học và
công nghệ phát triển có thể điều chỉnh thời gian và bổ sung những kiên thức mới
cho phù hợp. Trong giáo trình, chúng tôi có đề ra nội dung thực tập của từng bài để
người học cũng cố và áp dụng kiến thức phù hợp với kỹ năng.

5
 MỤC LỤC
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN ..................................................................................... 4
LỜI GIỚI THIỆU.................................................................................................... 5
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN ......................................................................................... 14
BÀI 1: KHẢO SÁT VỀ LOGIC SỐ VÀ ĐẠI SỐ LOGIC ..................................... 15
1. TỔNG QUAN VỀ MẠCH TƯƠNG TỰ VÀ SỐ ........................................... 15
1.1. Mạch tương tự (Analog circuit)................................................................. 15
1.2. Mạch số và tín hiệu số ............................................................................... 16
2. HỆ ĐẾM .......................................................................................................... 16
2.1. Khái niệm hệ đếm ...................................................................................... 16
2.2. Các hệ đếm cơ bản..................................................................................... 16
2.3. Chuyển đổi giữa các hệ đếm ..................................................................... 18
3. CÁC LOẠI MÃ THÔNG DỤNG ................................................................... 21
3.1. Mã BCD – Binary code Decimal (8421) ................................................... 21
3.2. Mã vòng (Gray code)................................................................................. 21
4. ĐẠI SỐ LOGIC (Boolean).............................................................................. 24
4.1. Khái niệm hàm logic ................................................................................. 24
4.2. Các tính chất của đại số logic .................................................................... 24
4.3. Các định lý cơ bản của đại số Boolean...................................................... 25
4.4. Định lý Demorgan ..................................................................................... 25
4.5. Một số đẳng thức tiện dụng ....................................................................... 25
5. BÀI TẬP .......................................................................................................... 25
BÀI 2: BIỂU DIỄN VÀ TỐI THIỂU HÓA HÀM LOGIC .................................... 27
1. CÁC PHƯƠNG PHÁP BIỂU DIỄN HÀM LOGIC ....................................... 27
1.1. Phương pháp biểu diễn thành bảng giá trị của hàm .................................. 27
1.2. Đặc điểm .................................................................................................... 28
1.3. Phương pháp biểu diễn dạng hình học ...................................................... 29
1.4 Phương pháp biểu diễn bằng biểu thức đại số ............................................ 29
1.5. Phương pháp biểu diễn bằng bảng Karnaugh............................................ 31
2. CÁC PHƯƠNG PHÁP TỐI THIỂU HÓA HÀM ........................................... 32
2.1 Tối thiểu hóa hàm logic bằng phương pháp đại số .................................... 32
2.2. Tối thiểu hóa hàm logic bằng phương pháp bảng Karnaugh .................... 32
3. BÀI TẬP .......................................................................................................... 34
BÀI 3: KHẢO SÁT CÁC CỔNG LOGIC CƠ BẢN .............................................. 36
1. CỔNG NOT..................................................................................................... 36

6
 1.1. Định nghĩa ................................................................................................. 36
1.2. Ký hiệu, biểu thức toán học....................................................................... 36
1.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 36
1.4. Dạng sóng của cổng NOT ........................................................................ 36
1.5. Biểu diễn cổng NOT bằng 1 mạch điện đơn giản ..................................... 37
1.6. Biểu diễn cổng NOT bằng một mạch bán dẫn đơn giản ........................... 37
2. CỔNG OR ....................................................................................................... 37
2.1. Định nghĩa ................................................................................................. 37
2.2. Ký hiệu và biểu thức toán học ................................................................... 38
2.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 38
2.4. Dạng sóng của cổng OR ............................................................................ 38
2.5. Biểu diễn cổng OR bằng mạch điện đơn giản........................................... 38
2.6. Biểu diễn cổng OR bằng một mạch điện tử đơn giản. .............................. 39
3. CỔNG NOR. ................................................................................................... 39
3.1. Định nghĩa ................................................................................................. 39
3.2. Ký hiệu và biểu thức toán học ................................................................... 39
3.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 40
3.4. Dạng sóng của cổng NOR ......................................................................... 40
3.5. Biểu diễn cổng NOR bằng mạch điện đơn giản ........................................ 40
3.6. biểu diễn cổng NOR bằng một mạch điện tử đơn giản ............................. 40
4. CỔNG AND .................................................................................................... 41
4.1. Định nghĩa ................................................................................................. 41
4.2. Ký hiệu, biểu thức toán của cổng AND .................................................... 41
4.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 41
4.4. Dạng sóng cổng AND ............................................................................... 42
4.5. Biểu diễn cổng AND bằng một mạch điện đơn giản ................................ 42
4.6. Biểu diễn cổng AND bằng một mạch điện tử đơn giản ............................ 42
5. CỔNG NAND ................................................................................................. 47
5.1. Định nghĩa ................................................................................................. 47
5.2. Ký hiệu, biểu thức toán của cổng NAND ................................................. 47
5.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 47
5.4. Dạng sóng cổng NAND ............................................................................ 48
5.5. Biểu diễn cổng NAND bằng một mạch điện đơn giản ............................. 48
5.6. Biểu diễn cổng NAND bằng một mạch điện tử đơn giản ......................... 48

7
 6. CỔNG EXOR .................................................................................................. 49
6.2. Ký hiệu, biểu thức toán của cổng EXOR .................................................. 49
6.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 49
6.4. Dạng sóng cổng EXOR ............................................................................. 49
6.5. Mạch điện tương đương cổng EXOR dùng các cổng logic cơ bản........... 50
7. CỔNG EXNOR ............................................................................................... 50
7.1. Định nghĩa ................................................................................................. 50
7.2. Ký hiệu, biểu thức toán của cổng EXNOR ............................................... 50
7.3. Bảng chân lý. ............................................................................................. 50
7.4. Dạng sóng cổng EXNOR .......................................................................... 51
7.5. Mạch điện tương đương cổng EXNOR dùng các cổng logic cơ bản ........ 51
8. CỔNG ĐỆM (Buffer) ...................................................................................... 51
8.1. Định nghĩa ................................................................................................. 51
8.2. Ký hiệu, biểu thức toán.............................................................................. 51
8.3. Bảng chân lý .............................................................................................. 52
8.4. Biểu diễn cổng đệm bằng một mạch điện tử đơn giản .............................. 52
8.5. Dạng sóng cổng Buffer .............................................................................. 52
9. CỔNG ĐỆM 3 TRẠNG THÁI ....................................................................... 52
9.1. Định nghĩa ................................................................................................. 52
9.2. Bảng trạng thái của cổng đệm 3 trạng thái ................................................ 53
BÀI 4: KHẢO SÁT CÁC HỌ VI MẠCH SỐ THÔNG DỤNG ............................. 58
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ VI MẠCH SỐ ...................................................... 58
1.1. Khái niệm chung........................................................................................ 58
1.2. Phân loại .................................................................................................... 58
2. KHẢO SÁT CÁC HỌ VI MẠCH SỐ TTL (Transistor – Transistor – logic) 59
2.1. Đặc điểm chung ......................................................................................... 59
2.2. Phân loại TTL ............................................................................................ 60
2.3. Đặc tính điện.............................................................................................. 62
2.4. Những chú ý khi sử dụng IC ho TTL ........................................................ 63
3. KHẢO SÁT CÁC VI MẠCH SỐ CMOS (Complememtary Metal-Oxide-
Semiconductor).................................................................................................... 63
3.1. Đặc điểm chung ......................................................................................... 63
3.2. Cấu tạo ....................................................................................................... 65
3.3. Phân loại. ................................................................................................... 65
3.4. Đặc tính kỹ thuật........................................................................................ 67

8
 3.5. Những chú ý khi sử dụng IC họ CMOS .................................................... 70
4. BÀI TẬP ......................................................................................................... 70
BÀI 5: PHÂN TÍCH VÀ THIẾT KẾ MẠCH LOGIC TỔ HỢP ............................ 71
1. KHÁI NIỆM MẠCH LOGIC TỔ HỢP .......................................................... 71
1.1. Định nghĩa ................................................................................................. 71
1.2. Phân loại .................................................................................................... 71
2. PHÂN TÍCH VÀ THIẾT KẾ MẠCH LOGIC TỔ HỢP ................................ 71
2.1. Phân tích mạch logic tổ hợp ...................................................................... 71
2.2. Thiết kế mạch logic tổ hợp ........................................................................ 76
3. MỘT SỐ MẠCH LOGIC ỨNG DỤNG DÙNG CÁC CỔNG LOGIC ......... 80
3.1. Mạch tự động bơm nước ........................................................................... 80
3.2. Mạch điều khiển đèn cầu thang 4 công tắc cho một bóng đèn ................. 84
4. BÀI TẬP ......................................................................................................... 87
BÀI 6: THIẾT KẾ VÀ LẮP RÁP MẠCH MÃ HÓA ............................................ 88
1. KHÁI NIỆM MẠCH MÃ HÓA .................................................................... 88
2. MACH MÃ HÓA THẬP PHÂN SANG BCD (Decimal to BCD converter) 89
2.1. Thiết kế mạch logic ................................................................................... 89
2.2. Vẽ và mô phỏng các mạch điện trên phần mềm Proteus .......................... 90
2.3. Lắp ráp mạch điện trên board cắm đa năng. ............................................. 90
4. BÀI TẬP ......................................................................................................... 92
BÀI 7: THIẾT KẾ VÀ LẮP RÁP MẠCH GIẢI MÃ ............................................. 93
1. KHÁI NIỆM MẠCH GIẢI MÃ...................................................................... 93
2. MẠCH GIẢI MÃ BCD SANG THẬP PHÂN (Các đầu ra tích cực ở mức
cao) ...................................................................................................................... 93
2.1. Thiết kế mạch logic ................................................................................... 93
2.2. Vẽ và mô phỏng các mạch điện trên phần mềm Proteus .......................... 95
2.3. Lắp ráp mạch điện trên board cắm đa năng .............................................. 95
3. BÀI TẬP ......................................................................................................... 97
BÀI 8: THIẾT KẾ VÀ LẮP RÁP MẠCH PHÂN KÊNH...................................... 98
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ MẠCH PHÂN KÊNH ......................................... 98
2. MẠCH PHÂN KÊNH BỐN ĐƯỜNG RA ..................................................... 98
2.1. Thiết kế mạch logic ................................................................................... 98
2.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus................................. 99
2.3. Thực hành ................................................................................................ 100
3. MẠCH PHÂN KÊNH TÁM ĐƯỜNG RA................................................... 102

9
 3.1. Thiết kế mạch logic ................................................................................. 102
3.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 103
3.3. Thực hành ................................................................................................ 103
4. BÀI TẬP ........................................................................................................ 106
BÀI 9: THIẾT KẾ VÀ LẮP RÁP MẠCH DỒN KÊNH ...................................... 107
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ MẠCH DỒN KÊNH ......................................... 107
2. MẠCH DỒN KÊNH BỐN ĐƯỜNG VÀO .................................................. 107
2.1. Thiết kế mạch logic ................................................................................. 107
2.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 108
2.3. Thực hành ................................................................................................ 109
3. MẠCH DỒN KÊNH TÁM ĐƯỜNG VÀO .................................................. 111
3.1. Thiết kế mạch logic ................................................................................. 111
2.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 112
2.3. Thực hành ................................................................................................ 112
4. BÀI TẬP ........................................................................................................ 115
BÀI 10: LẮP RÁP MẠCH KHẢO SÁT FLIP – FLOP ....................................... 116
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ FLIP – FLOP ..................................................... 116
2. FLIP – FLOP LOẠI RS................................................................................. 117
2.1. Flip – Flop loại RS không đồng bộ ......................................................... 117
2.2. Flip – Flop loại RS đồng bộ .................................................................... 120
3. FLIP – FLOP LOẠI JK ................................................................................. 122
4. FLIP – FLOP LOẠI D................................................................................... 123
5. FLIP – FLOP LOẠI T ................................................................................... 124
6. KHẢO SÁT MỘT SỐ VI MẠCH (IC) FLIP – FLOP .................................. 125
6.1. Khảo sát IC 74112 (FF – JK) .................................................................. 125
6.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 127
6.3. Thực hành ................................................................................................ 127
6.4. Khảo sát IC 74LS74 (FF – D) ................................................................. 129
6.5. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 131
6.6. Thực hành ................................................................................................ 131
7. BÀI TẬP ........................................................................................................ 133
BÀI 11: THIẾT KẾ VÀ LÁP RÁP MẠCH GHI DỊCH ....................................... 135
1. KHÁI NIỆM VỀ MẠCH GHI DỊCH ........................................................... 135
1.1. Khái niệm chung...................................................................................... 135

10
 1.2. Phân loại mạch ghi dịch .......................................................................... 136
1.3. Các bước xây dựng mạch ghi dịch .......................................................... 136
2. MẠCH GHI DỊCH DÙNG FLIP – FLOP .................................................... 136
2.1. Mạch ghi dịch 4 bit .................................................................................. 136
2.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus............................... 138
2.3. Thực hành ................................................................................................ 138
3. VI MẠCH GHI DỊCH ................................................................................... 140
3.1. Vi mạch ghi dịch dùng IC 74LS164 ....................................................... 140
3.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus............................... 143
3.3. Thực hành ................................................................................................ 143
3.4. Vi mạch ghi dịch 74LS194...................................................................... 145
3.5. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus............................... 146
3.6. Thực hành ................................................................................................ 147
4. BÀI TẬP ....................................................................................................... 149
BÀI 12: THIẾT KẾ VÀ LẮP RÁP MẠCH ĐẾM KHÔNG ĐỒNG BỘ ............. 150
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ MẠCH ĐẾM ..................................................... 150
1.1. Khái niệm chung ..................................................................................... 150
1.2. Phân loại mạch đếm ................................................................................ 150
2. ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP THIẾT KẾ ............................. 151
2.1. Đặc điểm chung ....................................................................................... 151
2.2. Phương pháp thiết kế ............................................................................... 151
3. MẠCH ĐẾM LÊN KHÔNG ĐỒNG BỘ 4 BIT (MODULE M = 16) ........ 151
3.1. Thiết kế mạch điện logic ......................................................................... 151
3.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus............................... 152
3.3. Thực hành ................................................................................................ 153
4. MẠCH ĐẾM LÊN KHÔNG ĐỒNG BỘ MODULE M = 10 ...................... 155
4.1. Thiết kế mạch điện .................................................................................. 155
4.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus............................... 157
4.3 Thực hành ................................................................................................. 157
5. BÀI TẬP ....................................................................................................... 160
BÀI 13: THIẾT KẾ VÀ LẮP RÁP MẠCH ĐẾM ĐỒNG BỘ............................. 161
1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG .................................................................................... 161
2. PHƯƠNG PHÁP THIẾT KẾ ........................................................................ 161
3. MẠCH ĐẾM LÊN ĐỒNG BỘ MODULE M = 16 ...................................... 162

11
 3.1. Thiết kế mạch điện .................................................................................. 162
3.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 163
3.3. Thực hành ................................................................................................ 163
4. MẠCH ĐẾM LÊN ĐỒNG BỘ MODULE M = 10 ...................................... 165
4.1. Thiết kế mạch điện .................................................................................. 165
4.2. Vẽ và mô phỏng mạch điện trên phần mềm Proteus ............................... 166
4.3. Thực hành ................................................................................................ 166
5. BÀI TẬP ........................................................................................................ 168
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 170

12