Nijat Özön - Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966)

Birinci Basım
Şubat İ% S
Nijat Özön
Türk Sineması Kronolojisi

( 1895 - 1966)
Bilgi Yayınevi
İÇİNDEKİLER
Ö N S Ö Z ........................................................................................... 7
1. T Ü R K SİNEMASINA TOPLU B İR B A K I Ş ................. 9

2. TÜ R K SİNEMASI KRONOLOJİSİ (1895-1966)........ 39
a. Sinemanın Türkiye’ye Girişi (18 9 5 -1 91 4 )................. 41
1», Türk Sineması (1914-'1966) ......................................... 43
3. YÖNETMENLER ................................................................ 203
EK : BİRK AÇ R A K A M ............................................................ 245

a. T ü rk iye.............................................................................. 247
b . Türk Sineması ..................................................... 252
ÖNSÖZ
Tiirk Sineması Kronolojisi, önce, yurdumuzda filim ya

pımımı) «lliuci yıldönümüne raslıyan 1963 yılında yayımlanmak
üzere hazırlanmıştı. Nitekim bn yüzden kitabın ilk adı da Elli
Yıllık Tiirk Sineması olarak düşünülmüştü. Ancak çeşitli neden
ler kitabın yayımlanmasını geciktirdi. Bu gecikme, kitabı yeni
baştan elden geçirip daha geliştirmek olanağını sağladığı gibi,
bunu zorunlu da kıldı. Çünkü kitap İlk hazırlandığında 1914’ ten
1963 sonuna kadarla yılları kapsamaktaydı. Üysa beş yıllık bir
gecikmeyle kitabı yayımlarken, sinemamızın İnç olmazsa nicelik
ve olaylar yönünden çok zengin olan son yıllarını bir yana bıra
kamazdık. Bundan dolayı kronolojimizi 1966 yılının sonuna kadar
uzattık. Filim yapunıııa başlandığı 1914 ydından Önce sinemanın
yurdumuza girişini de ana çizgileriyle bıı kronolojiye katmanın
yararlı olacağını düşündük. Böylecc, başlangıçta Elli Yıllık
Türk Sineması olarak tasarlanan kitap, 1895'len 1966 «onuna ka
dar uzanan bir Tiirk Sineması Kronolojisi kılığına girdi.
ö te yandan, başlangıçta yalnız bir kronoloji olarak tasar
landığı, şimdi de ağırlık noktası yine l.u olarak kaldığı halde,
aynı gecikmeden yararlanarak kitabı daha kullanışlı \ o geniş
bir biçimde vermek için bazı eklemeler yaptık. Kronoloji bölümüne
yabancı sinemalar, iç ve dış olaylarla ilgili açıklamalar bundan
dolayı kondu. Her ne kadar sinemamız çok kez ne yabancı
sinemalarla ne de iç ve dı; olaylarla pek içli dışlı olmamışsa da,
7
okuyucuların sinemamızın yabancı sinemalar, iç ve di; olay
larla ilgi ya da ilgisizliğini izlemesinin yararlı olacağını düşündük.
Kronolojiyi iki yardımcı bölümle destekledik. Bunlardan
biri, sinemamızın başlangıcından günümüze kadarki serüvenini
topluca veren ilk bölümdür*. Son bölüm olarak da, sinemamızı
şu ya da bu yönden etkilemiş olan otuz yönetmenin “ bio-filmog*
rafi” terini ekledik.
Sinemamızla yakından uzaktan İlgilenen ya da ilgilenmek
istiyenler için her şeyden önee pratik bir kılavuz olarak hazır
lanmış bulunan bu kitabın böylelikle daha kullanışlı bir kılığa
girdiğini sanıyoruz. Okuyucu Tiirk Sinema» Kronolojisi nde sine
manın yurdumuzdaki serüvenini I895*ten bu yana yıl yıl, adım
adım izliyebileceği gibi, bu gelişmenin toplu bir tablosunu da göre
bilecek, ayrıca bu sinemanın başlıca kişilerini ve yapıtlarını
tanıyacaktır.
Kitabın yayımındaki gecikmenin sağladığı ikinci gözden
geçirişe rağmen bu kılavuzun eksiksiz ve yanlışsız olduğunu iddia
edecek değiliz. Bu çeşit kitaplar hiç bîr vakit, lıele ilk basım
larında, eksik ve yanlıştan kurtulamaz. Ancak zaman, kayuaklann
çoğalması, okuyucuların ve ilgililerin uyarması bunların her se
ferinde biraz daha azalmasını sağlar. Türk Sineması Kronolojisi
İçin yapılacak uyarmaları şimdiden teşekkürle karşılarız,
Ankara, Ağustos 1967

N. 0 .
» Sinemamızın daha geni; bîr tarihi için Tiirk Sineman Tarihi. Ban
dan bugüne 1896 -1960 (İstanbul, A rtitt Yayınlan, 1962) adlı kitabımıza
bakınız.
8
1
TÜRK SİNEMASINA
TOPLU
BİR BAKIŞ
I.
“ ...K arşım ızda bir, bir buçıık kare metrelik bir beyaz
perde duruyordu. Biz de buna, bir mana veremeden bakıyor
duk, Yan duvarlardaki ilânlardan, bir şey anlıyemiyorduk:
Canlı fotoğra f.. . Asrın harikası... Andlozya’da boğa güreşi.. .
Şİmendüferle seyahat,,, Bu ibareler içimizdeki merakı körük
lemekten başka bir işe yaramıyordu.
“ Derken ortalık birdenbire karardı. Zifiri karanlık içinde
kaldık; korktuk. Elim gayrı ihtiyar! ağabeyimin elini aradı;
buldum ve bir tehlike karşısında imişim gibi sımsıkı kavradım.
“ Arkamızdaki sıralardan ıslıklar fışkırıyordu. Karanlığın,

vaziyet icabı olduğunu kimse takdir edemediğinden, pencerelere
örtülen siyah perdelere itiraz ediyorlardı.
“0 vakitler İstanbul'da elektrik yoktu. Abdülhamit’in
vehmi elektriğin memlekete girmesine engel olmuştu. Sinema
tograf makinesini işletmek ve şeridi aydınlatmak için kullanılan
petrol lambalarından intişar eden gaz kokusu da seyircileri ay
rıca taciz etmekte idi.
"Perdenin önüne gelen bir şahıs bu karartının lüzumunu
izah etti. Ve hemen onun arkasından gösteri başladı.
“ Avrupa’nın bir yerinde bir istasyon. Bacasından fosur

fosur kara dumanlar savuran bîr lokomotif, peşinde takılı va
gonlarla duruyor. Rıhtım üzerinde telâşlı telâşlı insanlar gidip
11
geliyor. Amma ne gidiş geliş! Hepsini sar'a nöbetine tutulmuş
sanırsın!/.. Hareketler o kadar hızlı, ölçüsüz ve acayip k î . . ,
“ Tren kalktı. Bittabi sessiz sedasız. Aman yarabbi! Üstü
müze doğru geliyor. Zindan gibi salonun içinde kımıldamalar
oldu. Trenin perdeden fırlayıp seyircileri çiğnemesinden korkan
lar ihtiyaten yerlerini terketliJer galiba. Hani ya ben de kork
madım değil; lâkin merak galip gelip beni iskemleye mıhladı.
Bereket versin ki tren çabuk g e ç t i... gitti.
“ İki dakika kadar ara verdiler. Bu sefer bir boğa güreşi
seyrediyoruz. Azılı hayvanlar perdede üstümüze doğru seğirt
tikçe yüreğimiz ağzımıza geliyor. Bu filim daha yaman, onu
önceden göstermiş olsalardı, salonda kimsecikler kalmazdı.
Tren bizi sinematografa alıştırmış oldu . . . ”
Ercüment Ekrem Tahı, sinemanın yurdumuza ilk girişini,

halka ilk gösterilişini yukarıdaki satırlarla anlatıyor. Ama ola
yın, biraz daha öncesi var; LumiÖre Kardeşlerin 28 aralık I895’ te-
ki ilk genel gösterimi üzerine, İstanbul'un tanınmış fotoğraf
çılarından Vaftadis bir mektuplu kendilerine baş vurmuş, bilgi
istemiş, ama bundan bir sonuç çıkmamıştı. 1896 yılının başlarında,
Lumiere Kardeşlerin dünyanın dört bucağına gönderdikleri
alıcı yönetmenlerinden biri olan A!exandre Pronıio Türkiye’ye
gelip bazı sahneler çevirmişti. Hatta Pramio, Venedik’ teki ilk
denemesinden sonra, sinema dilinde Önemli bir öğe olan kaydır
mayı ikinci olarak Haliç’te bir kayıkta denemişti. Lumierein
öbür abcı yönetmenlerinden F61ix Mesguich, Francis Doublier,
Charles Moisson, Perrigot gibi bazıları da Rusya’ya giderken
İstanbul’ a uğramışlardı.
Sinema, 1896 yılının sonlarına, 1897 yılının başlarına doğru
Yıldız Sarayı’nın gedikli hokkabazlarından Bertrand eliyle Saray’a
sokuldu. Bunu, halka yapılan ilk genel gösteri olan, Talu’ nun
yukarıda anlattığı olay izledi. Saray’daki sinema gösterileriyle
aynı zamana raslıyan bu olayın kahramanı Rumen uyruklu bir
Polonya Musevfsi olan Sigmund Weinberg’ti. Türkiye’ de “ Pathl
Fröres” (Pathö Kardeşlerin temsilcisi olan Weinberg. Pathe’ nin
“ phonographe” (gramafon) unu ve daha başka yapımlarını
satıyorduı Pathe’ııhı fjlimlerini ise ilk kez, Galatasaray’daki
tramvay yolu dönemecinde bulunan, o zamanın en ünlü biraha
nesi “ Sponccfc” te gösterdi. Talu’nun anlattığı bu gösteriyi, az
12
sonra, İstanbul'un öbür yakasında, Şehzadebaşı'ndaki Fevriye
Kıraathaneai'ndeki gösteri izledi* Sinema yurdumuza girmişti*
Omumla birlikte 1908 yılma gelinceye kadar sinema yur
dumuzda gezginci olmaktan kurtulamadı. Bunun başlıca nedenle
rinden biri* sürekti bir suikast korkusu içinde yaşıyan İkinci
Abdülhamit'in kurun tusuydu. Bu kuruntu öylesine aşırıydı kit
Abrlülhamİt bütün saltanatı boyunca elektriğin İstanbul'a girme
sine İzin vermemişti. Bundan dolayı ilk yerleşik sinema yine
Weinberg’in eliyle İkinci Meşrutiyetsin ilânından sonra, 1908
yılında açıldı. O tarihten sonra yerleşik sinema çok ağır, ama
düzenli bir gelişme gösterdi,
2.
Yurdumuzda ilk filmin çevrilişi ancak OsmanU İmpara

torluğumun İlk Dünya Savaşı’ na girmesinden son Fa başladı.
İlk. filim de Almanya'nın yanı başında Rusya'ya resmen savaş
açılmasından üç gün sonra çevrildi. Savaşın ilk günlerindeki
coşkun hava içinde bir topluluk, İstanbul'un yakınındaki Ayaş-
tefanos (Yeşilköy)e giderek buradaki bir Rus anıtını yıktı. Bu anıt,
1876-1877 savaşında Rusların buraya kadar ilerleyişlerini anmak
için dikilmişti, Aıut yıkılırken, yedeksubayhğını yapmakta olan
Fuat Uzkınay da bunu alıcısıyla çevirdi. Böylelikle 14 kasım
1914’te AyasteftiTios'taki Kus âbidesinin yıkılışı adında 150 metre*
tik İlk Türk filmi meydana getirilmiş oldu.
Savaş koşullun sürüp gitmeseydi* bu ilk denemenin arkası
uzun bir süre gelmiyecekti. Fakat “ Başkumandan Vekili ve
Harbiye Nazırı" olarak Osmanlı İmparatorluğunun alın yazısını
çizen Enver Paşa’ mn 1915'te Almanya'ya yaptığı bîr gezi, yur
dumuzda sinema yapımının sürekliliğini sağladı. Enver Paşa
Berlin'deyken Alman ordu sinemasının çeşitli savaş cephelerin
de çevirdiği filimleri seyretmiş, sinemanın halk kütleleri, hele
okuma yazma b tim İyen halk kütleleri üzerindeki etkisini sezin-
lemiştİ. İstanbul'a döndüğünde Osmanlı ordusunda da bir sine
ma kolu kurulmasını emretti. Böylelikle başında \\einbejgitı
bulunduğu, Uzkınay'ın yardımcı olarak atandığı, yedcksubay*
lığını yapmakta elan bazı sinema salonu sahiplerinin de alıcı
yönetmeni olarak katıldıkları bir “ Merkez Ordu Sinema Dairesi"
kuruldu. Bu merkez, Alınan ve Avusturya’!! alıcı yönetmenlerin
13
de işbirliğıyle savaşla ilgili betge-fitimleri ve haber filimler! çe
virmeye başladı, Ertesi yıl (1916) Weinberg öykülü filimlere de
el atmak istedi ve kendisinin birkaç yıl önce sahneye koyduğu
bir oyunu, Himmet Ağa'nın izdıv'i^ı'm çevirmeye başladı, fakat
az sonra oyuncular silâh altına alınınca filim yarıda kaldı ve ancak
savaştan sonra Uzkınay tarafından tamamlandı.
1916’ da “ Müdafaa-ı Milliye Cemiyeti” adında yan askeri

bir kuruluş, gelir kaynaklarım artırmak amacıyla, filim yapımına
da başladı. Böylelikle, sonradan Türkiye’nin tanınmış gazete
sahiplerinden biri olan yirmi yaşlarındaki Sedat Simavî’nin yönet
menliğinde ilk öykülü fitimlerimiz olan Pençe (1917) ile Casus
(1917) meydana getirildi. Bunlardan ilki bir oyundan uyarlan
mıştı, öbürü bir savaş ve casusluk filmiydi.
19I8’de OsmanJı İmparatorluğu savaştan yenik çıkınca,

gerek “ Merkez Ordu Sinema Dairesi” nin gerekse “ Müdafaa-i
Milliye Cemiyeti” ııin sinema araçları, işgal kuvvetlerince el
konulmaması için. “ Maltılin-i Guzat-i Askerîye Muavenet Heye
ti” ™ (bugünkü “ Malûl Gaziler Cemiyeti” ) aktarıldı. Böylelikle
ister islemez filim yapımıuu geçen bu dernek öykülü üç filim
çevirtti. Bunlardan, tanınmış bir tiyatro oyuncusu ve yönetmeni
olan Ahmet Fehinı Efeııdi'nin çevirdiği ilk ikisi Mürebbıye
(1919) ile Binnaz’ dı (1919). AfıiıeMnvr, Hüseyin Rahmi Gürpı
nar’ ın romanından aktarılmıştı; ancak Ahmet Fehim, roman
kadar bu romandan yapılmış oyundan da yararlanmıştı; zaten
Mürebbiye, Ahmet Fehîm’in daha önce sahneye koyduğu, oyna
dığı bir yapıttı. Filimdeki rollerden birini de gene kendi canlan
dırıyordu. Burnaz, Victor Hugo’ mın “ Marion Delorme” unutı
Y usuf Ziya Ortaç eliyle çok serbest biçimde Lâle Devri’ne aktarıl
mışı olan manzum bir oyundan alınmaydı. Uçüncii filim, yine
bir tiyatrocu olalı Şadi Karagözoğlu’nun şahnede büyük bir
başarıyla canlandırdığı “ Bican Efendi” tipine dayanarak hazır
ladığı Bicurt Efendi Vekilharç (1921) adlı orta uzunluktaki gül
dürüydü. Karagözoğlu o vakitler yurdumuzda İlk kısa fitillileriyle
büyük bîr ün kazanan “ Charlot” (Şarlo) tipine benzeterek yarat
tığı “ Bican Efendi” nİn serüvenlerini ayrıca iki kısa filimde de
anlattı.
Dört yıllık Kurtuluş Savaşı sonunda Yunan ordusu bozguna
uğrayıp Ege kıyılarına doğru kaçtığı vakit, bu kez T.B.M.M.
14
ordularına aktarılan sinema araçlarıyla /siîkftrt, İzmir mfvrt
(1922) adlı büyük bir belge-fiUm meydana getirildi. Ay m yıl«
yurdumuzun ilk özel yapımevi olan “ Kemal Filim" yapımcılığa
lm*hyor. böylelikle filim yapımımızın ilk dönemi «ona eriyordu.
3.
Sekiz yıl sureti bu ilk yapım döneminin hem olumlu hem de
olumsuz yönleri vardı. Sinemamızın temellerinin atıldığı bu
sekiz yıllık dönemin olumsuz yönünde bazı yanlış adımlar yer
almaktaydı. Her şeyden önce yurdumuzda filim yapımı, “ ci-
uematographe^tan yirmi yıl sonra başlamıştı ve Himmet Ağa’nm
izdivacı 1918’de piyasaya sürüldüğünde, 1908 yılının tiyatro
fiümlerindetı ayırt edilmemekteydi. Arada geçen bu yirmi yıl
içinde yabancı ülkelerde meydana geleıı ilerleme hiç göze alın
maksızın işe başlanmıştı. Kaldı ki, yukarıda da görüldüğü gibi,
zaten ilk filmimiz lıiç akılda yokken, bir olupbitti sonucu çev
rilmişti: Bir savaşa girilmişti, bu giriş gösterişli bir davranışla
kutlanacaktı, bu kutlanışın filimle sonsuzlaştıulutası eti son
anda akla gelmişti. O vakte kadar sinemanın yalnız gösterim
bölümüyle ilgilenmiş, alıcıyı hiç kullanmamış birine birkaç saat
içinde bu iş öğretilmişti. Buııdan dolayı sinema yapımı yurdumuz*
da “ sümmet tedarik" başladı, öyle de sürdü.
Düzenli olarak filîm, çeviren ilk kurum, ordunun sine*

macılık koluydu, her şeyden önce ordunun ihtiyacını karşılamak
üzere meydana getirilmişti. Bıuıu izliyen iki kurumun ise sine
mayla doğrudan doğruya İliç bir İlişkileri yoktu. Yardımseverde -
riıı kunımuydu bunlar; sinema da bu kuru mİ arın gelir sağlayıcı
öbür çalışmalarından başka bir şey sayılmıyordu. Üç kurumun da
hem araçları hem de personeli aııcak çok küçük çapta bir stneına
çulışmastna elverişliydi; ancak bölgecilik, halta bunun da haber
filmi kolundaki çalışmalarımı yatkındı. Nitekim bu yüzden ça
lışmalarının ağırlık merkezi hep haber filmi oldu. Bu kadar dar
olanaklarla konulu filme el a tinal;- daha başlangıçla başardı/
lığı göze almak demekti; oysa bu kurumlan yönetenler ya imi
öykülü filiınlere el atmakla kalmadılar, olanaklarım daha da zor
layarak tarihi konu alan filimler çevirmeye kalkıştılar; dolayı
sıyla başarısızlıkları daha da göze batıcı oldu. Bu kadar büyük
işe girişenlerin gerçekle ilerisi için büyük tasarıları yoktu, ellerîn-
15
deki sinema araç ve gereçlerini çoğaltıp bir sinema endüstrisinin
temelini atmayı düşünmüyorlardı. Bundan dolayı da, yurdu
muzdaki sinema çalışmaları Almanya’daki ordu sineması örnek
alınarak başladığı, bu sinema ise sonraki Alman sinema en
düstrisinin temelini meydana getirdiği halde, bizde aynı geliş
meyi göstermedi. Hatta tam tersi oldu: Yapım, ordu sinemasıyla
başlamıştı, bu kurumun sinema araçları öbür iki kuruma el değiş
tirmişti, fakat sekiz yılın sonunda araçlar dönüp dolaşıp yine
orduya geçmişti. Böylelikle sekiz yıllık çabanın sonunda yine
başlangıç noktasına dönülmüştü.
Sinema acemi ellerde başladı, aceuıi ellerle sürdürüldü.

Sinemacı yetiştirmek dîye bir şey düşünülmedi. Bu ilk dönemin
beş sinemacısı içinde en iyisi sayılabilecek olan Weinberg bile
ancak yapıma geçtikten sonra bu işle ciddi olarak ilgilenmiş,
Almanya’ya ancak o vakit gidip incelemelerde bulunmuş, ama
zaten yurda yeniden döndüğünde sinemadan uzaklaşmak zorunda
kalmıştı. Gerek TFeinbcrg, gerekse Uzkınay, asıl işleri sinemadan
başka olan, kendi kendilerini yetiştirmiş kimselerdi. Sedat Si-
mavî sinemaya başladığında yirmi yaşlarında bir hevesliden
başka bir şey değildi. Alunet hellim. ardında uzun bir profes
yonel tiyatroculuk bulunan, ellisinden sonra sinemaya geçen
biriydi. Aym durum, Şadi Karagözoğlu için de geçerliydi. Da
ha önemlisi, bu sekiz yıllık dönemde çevrilen altı uzun, öykülü
filmin beşi doğrudan, doğruya sahne oyunlarından aktarılmıştı.
Yalnız bu kadar da değil: Bu beş filimden dürdü, doğrudan doğ
ruya, yönetmenlerinin daha önce çalıştıkları çeşitli tiyatro top
luluklarında sahneye koydukları oyunlardan meydana getiril
mişti. Bu filimlerin oyuncu kadroları da olduğu gibi sahneden
alınmıştı. Bütün bunlardan dolayı, bu filimlerin hiç biri, bir
tiyatro filmi olmaktan öteye geçemedi.
Olumlu yönde sayılabilecekler ise pek azdı: Bu altı filimlik

yapım, yeni bir çalışına alanında İlk örnekleri ortaya koydu,
başkalarında da bu alanda çalışma isteği uyandırdı. Bu arada
bugün bile değer taşıyan birçok belgc-filnıî meydana getirildi.
Üstelik bütün bu ilk adımlar, İlk Dünya Savaşı, işgal yıllan ve
bir kurtuluş savaşının sürdürüldüğü çok çetin bir dönemde atıl
mıştı.
16
4.
Bundan sonraki on yedi yit içinde Türk sineması bir kişinin
tekelinde kaldı; bu durum, ilk adımlarını tiyatrocuların önder
liğinde atan sinemamızın, on yedi yıl boyunca tiyatronun etkisini
gittikçe daha fazla duymasına yol açtı. Çünkü sinemamızı 1922*-
dcn 1939’a kadar tek başına çekip çeviren kimse, yine bu dönem
sırasında yurdumuzun tek temelli ve önemli tiyatro topluluğu
olan ‘Tkâr-iil-bedayi" (sonra “ İstanbul Şelıiı- Tiyatrosu” )nun
başındaki Muhsin Ertuğrul’ du. Böylelikle, yönetmeni, senar
yocusu, oyuncu kadrosu, “ repertuvar” ıyla bir tiyatronun on yedi
yıl bir sinema üzerinde egemenlik kurması ve bn egemenliği
aynı tiyatrodan yeni yetişenler eliyle daha sonra da sürdürmesi
gibi, sinema tarihinde benzeri görülmemiş bir durum ortaya
çıktı. Sinemamızın gelişmesini uzun bir süre engelleyen, bugün
bile belini doğrultamamasıııa yol açan neden budnr. Bîr bakıma
sinemamızdaki bu tiyatro tekelinden doğrudan doğruya Ertuğ-
rul’u sorumlu tutmak haksızlık olur; çünkü yurdumuzdaki ko
şullar el vermeseydi, böyle bir tekel kurulamazdı. Oysa olaylar
şöyle geçti: Bu on yedi yıl içinde yurdumuzda iki ayrı dönemde
çalışan iki ayrı yapımevi kuruldu; bu yapımevlerini yönetenler
sinema ile tiyatro arasındaki ayrılığı bilmediklerinden, daha
önce yabancı ülkelerde sinemada çalışmış, üstelik elinde hazır
bir oyuncu kadrosu İle bîr reperluvar da bulunan Muhsin Er-
tuğrul’u bu iş için “ biçilmiş kaftan” saydılar.
Muhsin Ertuğrul 1922 yılından başlayıp, sinemayı kesin
likle bıraktığı 1953 yılına kadar, Türkiye’de - çünkü bu arada
yurt dışında da filim çevirmiştir - yirmi dokuz filim meydana
getirdi. Bir tüm olarak ele alındığında bu filimlerin sinemamız
üzerinde ne kadar kötü etki yaptıkları açıkça görülür. Bunun
en Önemli nedeni, yukarıda (la belirtildiği gibi Erluğrul’un bir
tiyatro sanatçısı oluşuydu. Kaldı ki, bu filim yapımının en
“ hararetli" yıllarında Ertuğrul tiyatroda bite pek parlak bir
sanatçı sayılamazdı; tiyatro anlayışı çok kez “ boıdcverd” liva!-
tosu, hatta “ Gratıd-Guiguoi 'd e n ö lv jc geçmiyordu. U;ııu
anlayışı Alman Okulu’tıun e tkişilideydi; sinemadaysa Özellikle
Emil Janniııgs ya da Werner Krauss’un oyununu örnek alıyordu.
Sinema onuıı için ikinci derecede bir işti. Kaldı ki bu İkinci dere
cede işinde uyguladığı pek basit bir de formül vardı: Tiyatro
17
mevsimi kapandığında “ Şehir Tiyatrosu” mın oyuncularım alı
cının karşısına götürmek, onlara, geride bıraktıkları tiyatro
mevsiminde oynadıkları her hangi bir oyunu tekrarlatmak.
Y a da her hangi bir yabancı filmi alıp bir yemden çevirim meyda
na getirmek. Bundan dolayıdır ki, Ertuğrul’un yirmi dokuz
filminden on biri sahne yapıtlarından uyarlamaydı, üçü yeniden
çevirimdi, özgün senaryolara dayanılarak çevrilmiş filimler!
sekizi aşmıyordu. Peki bu uyarlamalar ya da yeni çevirimler
nasıl şeylerdi? Birkaç örnek Ertuğrul’un sinema ya da tiyatro
anlayışının ne olduğunu açıkça ortaya koyar: Ertuğrul 1918’ de
Paul Autier ile Cloquemin’in Paris'teki Grand-Guignoi’ mı re*
pertuvarında yer alan “ Gardiens de phare” (Fener bekçisi) adlı
oyunlarım Türkçeye uyarlamış, 1923’te bunu K ıs kulesinde bir
facia adıyla filme almıştı. Ya da François de Curel’İn “ La terre
inhumaine” inden “ Bir gece faciası” adıyla Tiirkçeye aktarılan
oyunu, Ankara postası adıyla filme almıştı. Böylece, François
de Curel’in ilk Dünya SavaşTnda Fransız-Almau çatışmasını
konu alan oyunu, Ertuğnıl’ mı elinde 1920-1922 Kurtuluş Sava
şında padişahçı-kuva-yı milliyecı çatışması kılığına dönüyordu.
Ya da, “ Şehir Tiyatrosu’ "nda sahneye konan Jean de Latraz’ın
"Bichon” u, Georges Feydeau’nun “ La puee il l’oreille” i gibi vod
villeri, sırasıyla, Tosun Paşa (1939), Akasya Palas (1940) adıyla
Türk yaşayışına uyguluyordu. Yeni çevirimleri arasında Victor
Fleming’in The Way o f A ü Flesh (Tenin kurbanı )ıi'lan yaptığı
Şehvet kurbanı (1939), Victor Sjöström’ün Tisen fran Stormyı-or-
pel ( Bataklık kızı Jndan yaptığı Aysel. Bataklı damın kızı (1934-35)
ya da Kene Clair’in l.e million ( Milyon 1undan yaptığı A/iiyon
avcıları (1934) bulunuyordu.
Yeni Türk tiyatrosunun kurucusu olarak kazandığı ütıütı
büyüklüğü oranında Ertuğrul’un sinemamız üzerindeki et
kisinin olumsuzluğu da büyük oldu; bu alandaki yeteneksizliğiy
le sinemamızda çok kötü ve kolay kolay silinemiyen bir iz b ı
raktı. Her şeyden önce Ertuğrul, sinema duygusundan yoksundu.
Sinema dilini biç bir vakit öğrenemedi. Fiiimlerinin biç biri
“ filme alınmış tiyatro” düzeyini aşamadı. Çalışma arkadaşları
nın hepsi de “ Şehir Tiyatrosu” ndaki meslektaşları olduğundan
bu “ tiyatro kokusu” kendisini daha çok gösteriyordu. Böylelikle
sinemamızın on yedi yıl süren bu ikinci dönemi, sinemaya çok
aykırı düşen yönetmenlik anlayışıyla, sinemaya çok aykırı düşen
18
oyunculuk anlayışıyla, yine sinemaya çok aykırı düşen sahne
oyunlarını uyarlamasıyla, ustadan çırağa da geçtiğinden, sine-
mamızda izleri bugün de görülen bir “ Dâr-ül-bedayi Okulu” na
yol açtı. Bu okulun başlıca özellikleri şöyle sıralanabilir: Bu okul
sinema duygusundan bütün bütüne yoksundu. Okulun üye*
ferinin hepsi tiyatrodan gelmişlerdi; üstelik çoğu da eski ve
geri bir tiyatro anlayışına bağlı kimselerdi. Bunlar tiyatro ile
sinema arasındaki başkalığı bir türlü anlayamamışlar, sine
maya bir türlü ayak uyduramamışlar, zaten uydurmağa da
çalışmamışlardı. Sinema bunlar için, asıl meslekleri saydıkları
tiyatronun yanında, açıktan gelir sağlayan ikinci bir kaynaktı.
Sinemaya bunun dışında bir önem vermemişler, sinemanın öne*
inini kavramamışlardı. Bu yüzden de sinemaya olumlu bir şey
katmak şöyle dursun, tiyatrodaki kötü alışkanlıklarının çoğunu
bu alaua da taşımışlardı. Sahne oyunlarının çok ufak değişik*
İlklerle, aynı sahne düzeniyle alıcı öııüne taşınması bu okuldan
kalan bir mirastır. Tiyatrodaki yanlış uyarlama anlayışı da yine
bu okuldan kalmıştır. Uyarlanan bu oyunların değeri de, yukarıda
belirtildiği gibi, çok söz götürür: Tiyatronun geçirdiği değişiklik*
ferden, gelişmelerden habersiz olarak, tik Dütıyn Savaşı öncesi*
nin tiyatro anlayışını, bu anlayışa dayanan oyunlarını önce sah
neye, oradan da perdeye aktarmaktan başka bir şey yapılma
mıştır. Bu okul, oyun ya da filim olarak, çok kez, en bayağı çe
şitten Fransız, Alman vodvillerini; Fransız, Alman operetlerini;
en ağdalı Alman melodramlarını, kişi a d lan m Türkçeleştirerek
alıcı öııüue taşıdı. Tiyatrodaki uyarlama anlayışını, sahne dü
zenini sinemaya aktaran bu okul, elbet tiyatronun dekor, oyun,
makyaj, diksiyon*. . gibi Öbür öğelerini do olduğu gibi sinemaya
taşımaktan çekinmedi. Tiyatronun derme çatma, kontrplaktı,
bezli, boyama dekorları olduğu gibi alıcı önüne getirildi. Sahne
deki makyajın sinemada ne kadar gülünç düşeceği akla bile ge
tirilmedi; oysa çocukların bile farkına vardıkları İğretilikteki
bu saç-sukal*bıyık seyircilerin sürekli alay konularından biri
oldu. Bu okulun çok kez sahnede bile kakırı. >vh îi rlı-ı »Um
oyununun sinemada birkaç katıyla aşırı ve ölçiı dı^ı olacağı yine
hiç düşünülmedi. Üstelik bu oyuncular hem sinemayı ciddiye
almadıklarından, seyirciyi kolay avlamak için bu oyunu bir küt
daha ağd atandırıyorlar, hem de zaten alıcı önünde oynamanın
apayrı bir tekniğe dayandığını bilmiyorlardı. 30-40 yaşlarındaki
19
kimselerin korkunç bir makyajla 60*70 yaşındaki “ yaşlı adam”
rollerine çıkmaları, oyundaki bu aksaklığı bütinı bütüne artı
rıyordu. Oysa bu okula güre, yaşının iki katındaki rollere çıkmak
büyük bir marifetli; bir “kompozisyon yaratmak” , ustalık
gösterisine girişmek içbı bulunmaz bir fırsattı. Nihayet, sahnede
doğallıktan çok uzak kaçan, acayip bir diksiyon perdede bütün
ölçüleri aşmış olarak ortaya çıkıyordu. Bugün bu okulun sine
mamızda en silinmiyen İzi bu konuşmalarda kendini göstermek
tedir; çünkü bu okulun kuşaktan kuşağa aktarılan diksiyonu,
okulun bugün hemen bütün yerli filimle tde çalışan eözlendirici-
leriyle sürüp gitmektedir.
Bu "I)ûr-ül-bedayi” , sonra da “ Şehir Tiyatrosu” okulu
nun en olumsuz yönlerinden biri, dikkate değer hiç bir sinema
oyuncusu, sanatçısı, teknikçisi yetiştirememesine karşılık, ka
labalık bir oyuncular ve yönetmenler ordusu çıkararak, etkisini
bu “ Tiyatrocular dönemi 'nden sonra da duyurması oldu. Kısaca
sı bu on yedi yıl, ilk dönemde atılan olumsuz adımlan daha ge
niş ölçüde kökleştirmek; sinemamızda, sinema çevresinde, sinema
seyircilerinde İzleri kolay kolay sillnemiyen kötü alışkanlık
lar yaratmakla geçli.
Bu dönemin kazanç sayılabilecek adımlarıysa pek azdı:

Ertuğrul, yurdumuzda ilk iki Özel yapımevinin, yani “ Kemal Fi
lim” (1922) ile “ İpek FilinT'in (1928) kuruluşuna önayak olmuştu.
Bu da, devletin bu dönemde sinemayla hiç İlgilenmemesine karşı
lık, cumhuriyetin ilânından İkinci Dünya Savaşı’ıun arifesine
kadar filim yapımının sürdürülmesini sağladı. Bu olay, ulusal
bir filim yapımının ortaya çıkması, yerli sinemanın günün birin
de gelişeceği umudunu hep ayakta tuttu. Nitekim sonraki dönemde
yapımevlerinin önce yavaştan, sonra da hızla çoğalması bunun so
nucudur. Bugünkü filim türlerinin ilk örnekleri - köy filmi,
polis filmi, Kurtuluş Savaşı filmi, tarihsel filimler, dram, me
lodram, gü ld ü rü ...—bu dönemde ortaya kondu. ErtuğnıTun eu
iyi filimler! arasında sayılan âteşten gömlek (1928), Bir millet
uyanıyor (1932), Aysel. Bataklı damın hızı (1934-35) bu dö
nemde çevrilmişti. Türk kadınlarının sinemada çalışmaları bu
dönemin başlangıcında gerçekleşmişti. Teknik yönden de, sonraki
döneme göre bir noktadaki üstünlük de yine bu dönemdeydi:
Ses ile görüntünün aynı zamanda alınması.
20
5.
1939*dan 1950’ ye kadar süren "G eçi; dönemî’ m n ilk ya
rısı, İkinci Dünya Savaşı ile aynı yıllara taslıyordu. Bu dönem,
iki ağırlığı omuzlarında taşımaktan hiç bir vakit kurtulamadı.
Bunlardan biri sava; koşullarının, Öbürü tiyatrocuların etkisiydi.
Türkiye savaşa katılmamıştı ama, bu savaşın getirdiği sıkıntıların
çoğundan da kurtulamamıştı: Geni; bir insan gücü sürekli olarak
silâh, altında tutuluyordu, bu kütle birdenbire üretimden tüke
time geçmişti; savunma giderleri alabildiğine artmış, dış ticaret
alabildiğine azalmıştı; büyük bir ekonomik sarsıntı ve darlık
göze çarpıyordu; bunların yanı sıra yiyecek sıkıntısı, karne usulü,
karaborsa, hayat pahalılığı, olağanüstü vergiler, sıkıyönetim,
sansür, tarafsız Türkiye’yi savaşa sokmak İçin iki yönden yapılan
propaganda ve baskılar.. . gibi yeni öğeler ortaya çıkmıştı.
Sava; koşullarının etkisi sinemada da kendini göstermekte ge
cikmedi: Tiyatrocular döneminin sonunda Türkiye’de sinema
endüstrisi büyük bir atılışa hazırlaıımaktaydı - 1938’de sine
malardan ve Alimlerden alman vergilerde büyük ölçüde indirim
yapılmıştı ama sava; bu atılışı önledi. Savaşın bir başka etkisi
yurdumuza gelen yabancı filimlerde kendini gösterdi: Kapanan
Avrupa pazarlarının yerini, savaş propagandası tehlikesinin de
etkisiyle, tarafsız A.B.D.’ nin, bir de hem tarafsız hem de Doğu'lu
Mısır’ın filimler! aldı. 1938-1944 yılları arasında yurdumuzda
çevrilen yerli filimlerin sayısı, aynı dönemde Türkiye'ye gelen
Mısır filimlerinin sayısına eşitti. Bu Mısır Alimlerinin gerek se
yirciler, gerekse sinemacılar üzerindeki etkisi büyüktü. Anlayış
bakımından “ tiyatrocnlar’,m Alimlerinden zerrece başkalığı
olmıyan - böyle bir başkalık olmasına zaten İmkân yoktu, çünkü
Mısır sineması da Türkiye’ den giden bir Türk "ttyatrocu*'su
olan Vedat Ö rfi Bengü tarafından, onun attığı temeller üzerine
kurulmuştu - Mısır Alimleri, malzeme ve teknik açısından o
vakitki yerli Alimlerden hiç olmazsa bir parmak ilerideydi.
Bnndan dolayı Mısır Alimleri tiyatrocuların köıii cıkirini ar
tırdı, seyircinin de sinemacının da beğenirinin bozulmasında
büyük bir rol oynadı.
Tiyatrocuların ağırlığı daha da büyüktü ve Geçiş Döne
minin sonuna kadar sürdü. Tiyatrocular bu dönemde sayıları
daha da artmış olarak ortaya çıkmışlardı. Doğrudan doğruya si
21
nemacı olarak İşe baştıyan “ Geçiş Dönemi” yönetmenlerinin sayı
sı sekizdi, oysa aynı dönemde çalışan tiyatrocu yönetmenlerin
sayısı bunu aşıyordu* Geçiş Döneminin yönetmenleri İşe başladık
larında, teknikçi, oyuncu olarak yine tiyatrocuların yetiştir
diği kadrodan yar arlanmak zorunda kaldılar. Yapımevlerİtıiıı
sayısı arttıysa da bunlarda da ağır basan anlayış, tiyatrocuların
anlayışıydı- Bir yandan tiyatrocuların (ilimleri, bir yandan
Mısır filimleri bu yönetmenlerin çalışmalarını ister istemez
etkiliyordu* Kaldı ki, bu yönetmenlerin, karşısına çıktıkları
seyirci de tiyatrocuların, Mısır sinemasının ürünlerine alışmış,
bu ürünlerle yetişmekte olan geri bir seyirci topluluğuydu* Ban
dan dolayı. Geçiş Dönemi yönetmenleri bir şeyler yapabilseler
bile bunu kabul ettirebilmeleri olanağı da hemen hemeıı yoktu*
Savaşın koşulları ile tiyatrocuların ağırlığını omuzlarında
taşıyan Geçiş Dönemi sinemacılarının karşısına bir de sansür
engeli çıkmıştı. Savaş ihtimalinin belirmesiyle birlikte yavaş
yavaş alınan sıkı tedbirler arasında en ağırlarından biri, Mu$-
Sölini î balyasında uygulanan sinema sansürünün yurdumuzda
da uygulanmaya başlaması olmuştu* Daha kötüsü, 1939’da ko
nan bu sansür, yurdu muzdaki bütün iktidar ve rejim değişik
liklerine, tek partili yaşayıştan çok partili yaşayışa geçişe
rağmen bugüne kadar önemli hiç bir maddesi bile değişmek-
sizin uygulanmaktadır.
Bütün bunlardan dolayı, Geçiş Dönemi sinemacıları ortaya
önemli bir şey koyamadılar. Bunlardan, daha sonraki “ Sinema
cılar Dönemlinde çalışanların yaptıktan da o döııemtn en usta
sinemacılarım tekrarlamaktan öteye geçmedi. Fakat Geçiş
Dönemi, “ Tiyatrocular” ile “ Sinemacılar'” dönemleri arasında
yer alan, aşılması zorunlu bir dönemdi ve bütünüyle dc yarar
sız sayılamazdı. Tiyatrocuların gerek endüstri gerekse sanat
yönünden kurdukları tekelin yıkılması bu dönemde gerçekleşti.
Bu dönemin yönetmenlerinin hepsi işe doğrudan doğruya sine
macılıkla başlamışlardı; içlerinden çoğu sinemacılık eğitiminden
geçmişli. Ne var ki bu eğitim daha çok sinemanın ses, görün
tü yönetmenliği gibi teknik kollarındaki eğitimdi. Bu dönemin
sinemacıları arasında iyi leknikçiler vardı; bunlar başka tek
nikçi] erin yetişmesinde önemli rol oynadılar. Bu dönemin yönet
menleri, kendileri gibi doğrudan doğruya sinemayla işe başlıyan
yeni bir oyuncu kadrosu yetiştirdiler. Yönetmenlerden bazıları-
22
lun bağımsız çalışmaları, kendi yapımevlerinİ kurmaları, yeni
yetişenlere imkân tanımaları, eski kadronun egemenliğini adama
kıllı sarstı. Sinema endüstrisini etlerinde tutanlar, tiyatrocular
dan başkalarının da aynı İşi yapabileceğini, batta daha başarılı
yürütebileceğini anladılar. Bu durum, aynı zamanda, sinemacılığa
girmek istiyenleri de heveslendirdi. Nitekim savaştan ünce
filim yapımında çalışan yalnız iki özel yapımevi varken - ki
bunlardan biri zaten 1924’te yapımcılıktan çekilmişti 1939-1944
arasında dört yeni yapımevi kurulmuş, 1946-1950 arasında ise
bunlara on dört yapımevi daha katılmıştı. Bu dönemin yönet
menleri, tiyatrocuların büyük çapta etkisi altında katmakla
birlikte, eğitim, yetişme, düşünüş yönlerinden kendilerini 19S0*den
sonraki sinemacılara daha yakın buluyorlardı. Bundan dolayı
1950’den sonra çoğu zamanlarını doldurmuş olmakla birlikte,
“ sinemaeılar” a ayak uydurmaya çalıştılar ki. bu da tiyatrocuların
bütün bütüne azınlıkta kalmalarını, piyasadaki egemenliklerini
yitirmelerini çabuklaştırdı ve kolaylaştırdı.
Geçiş çağı yönetmenlerinden en önemlileri olan Şadan
Kamil, Şakır Sırmalı, Aydın G. Arakon ve Orhon M. Anburnu’-
tıun en İyi filimlerini 1950'den sonraki “ sinemacılar” döneminde
vermeleri bu bakımdan dikkate değer. Kaınil'in, haksız yere
cinayetle suçlandırılan bir gencin serüvenini anlatan Kofofc’i
(1954-55), ya da iğfal edilen bir hizmetçi kızın başından geçenleri
ele alan Bir aşk hikâyesi (1955); Şakir Sırmalımın dağa çıkmak
zorunda kalan insanların öyküsünü insancıl yönden işliyen
Efelerin efesi (1952); Aydın G. Arakon’ un, Kurtuluş Savaşı’ nda
padişahtılar safından milliyetçiler safına geçişi anlatan Vatan
için’i (1951); Orhon M. Arıbumu’nun yine Kurtuluş Savaşı’nı
konu alan Yüzbaşı Tahsin (1951) ile düşmanla işbirliği yaptıkları
için bu savaşın sonunda yurt dışına kaçmak zorunda kalanların
durumunu anlatan Sürgünü (1952) bu dönemin kalburüstü
mimleri arasında yer almaktadır.
6.
1948 yılında yerli filimlerden alınan belediye eğlence res
minde yapılan indirim, filim yapımının birdenbire artmasına,
yapımevleTİnin çoğalmasına yol açtı. 1916-1944 arasında yıllık
filim sayısı ortalaması 1,46 iken, 1945-1959 arasında 41,46’ya
23
yükseldi; 1950-1959 arasında ise bu ortalama 5b,7<Tti.Salon,
koltuk ve seyirci sayısında da, ay m ölçüde olmamakla birlikte,
artış görülmekteydi. Böylelikle sinemamız filim sayısı yönünden,
özellikle 1948*den sonra sürekli bir ilerleme gösterdi; ancak filim-
ierin niteliğindeki ilerleme buna uygun düşmüyordu* Sadece
bir avuç yönetmen sinemayı tiyatronun etkisinden kurtarmak,
sinema (itlini kurmak görevini bu “ filim enflasyonu41 İçinde
gerçekleştirmeye çabaladılar.
Bu yönetmenlerin başında Lütfü ö . Akad gelmekteydi.
Yüksek İktisat vc Ticaret Okulu*nu bitiren Akad, bir süre Şa
ki r Sırmalımın yanında yapım yönetmeni olarak çalıştıktan
sonra 1949’da Kurtuluş Savaşını konu alan bir romandan Vurun
kahpeye filmini çevirerek işe başladı. Lüküs hayal (1950) adlı
bir operet, Irak'ta eski lıalk marallarından ahuma iki aşk öyküsü
olan Tahir ile Zühre (1951-52) ve Arzu ile Kamber (1951-52)
adlı filimleri çeviren Akad’ın asıl çalışması, çeyrek yüzyıllık bir
aradan sonra yeniden filim yapımına dönen “ Kcmai Filİm” de
başladı. Buradaki filimlerin İn yapımcılığım ve senaryoculuğunu,
sonradan bu dönemin sayılı yönetmenlerinden biri olan, Osman
F. Seden yapıyordu. Akad ile Sedeıı, İstanbul’daki gerçek bir
cinayet olayını ele aldılar, bunu Marcel Carne’nin. Le jour se
levc (Son ümitliyle de besliyerek Kanun nammd*yı (1952) mey
dana getirdiler. Xonım namına, bir filim öyküsü olarak, bu
öykünün sinema diline uygun işlenişi, çevrenin ve tiplerin seçilişi
bakımından, ayrıca canlı bir sinema anlatımına, alıcı hareket
lerine, kurguya verilen önem dolayısıyla kendinden öneeki filim
lerden ayrılıyor, tiyatrocuların yapıtlarıyla taban tabana karşıt
bir özellik taşıyordu. Akad Kanun namına9yı meydana getirirken
yurdumuzda ilk kez, salt bir sinemacı çalışması gösteriyordu:
Günlük bir olayı ele alıyor, bu olayı tipleri, çevresi, dekoruyla en
uygun biçimde yeniden kuruyordu. Büyük bir kentin havası
içinde, kendilerini çevreliyen koşullarla talihleri şu ya da bu
yöne dönebilen küçük insanların yaşayışı ustalıkla canlandırılı
yordu. İstanbul'un çeşitli görünümleri sinemada ilk kez yerli ye
rinde kullanılmaklaydı. Oyuncular da tiyatro dışından vc role
cn uygun, eti yatkın kimselerden seçilmişlerdi.
Akad, yine gerçek bir polis olayından meydana getirdiği
Altı ö7ü var (1953) ile Amerikan gangster filimlerini andıran
öldüren şcfcir’de de (1954) aynı başarıyı gösterdi. Yaşar Kemaİ*in
24
bir senaryosuna dayanarak çevirdiği Beyaz mendil (1955) Akad’ ın
yalnız kent değil köy çevresini de aynı ustalıkla yansıtabileceğini
ortaya koyuyordu. Akad, çalışmalarını günümüze kadar, fakat
gittikçe geriliyerek sürdürdü; buna karşılık 1952-1955 arasındaki
yapıtlarıyla Türk sinemasında Önemli bir yer tuttu. Çünkü Akad,
sinema anlayışı, sinema duygusu, sinema dilini kullanışı, tek
niği, sahne düzeni, oyunculardan yararlanış!, konularını seçi
şiyle tiyatrocuların, özellikle Ertuğrul’un lam tersi kutbu temsil
ediyordu. Ertuğrul sinemayı ne kadar tiyatrolaştırmışsa, Akad
bu temeller üzerine kurulan tİyatro-sinema’ya o kadar sinema
özellikleri kazandırdı. Sinemamızın sinema diline bir türlü ka-
vuşamıyaeağı, bu dille konuşmasını Öğrenemeyeceği sanddığı
bir sırada Akad bıı dilin ilk değerli örneklerini verdi. Teknik
yönden daha çok Amerikan gangster filimlerindetı; tema, tutum
ve duyuş yönünden Fransız "ozansı gerçekçiliğinden, “ kara
filim” lerden oldukça etkilenen Akad, bu etkileri tam bir yerli
hava içine sİ tidirehildi. Etki bakımından, Ertuğrul’un tiyatrocu
lar üzerindeki rolünü, Akad yeni sinemacılar üzerinde oynadı.
Geçiş Dönemi sinemacıları olsun, Akad’tan sonra ortaya çıkan
yeni yönetmenler olsun, 1955’te onun bıraktığı yerden çok kez
onu tekrarlamakla işe başladılar.
7.
Akad’tan sonra, 1950-1966 dönemi içinde birkaçı "Şehir
Tiyatrosu” ndan. fakat büyük çoğunluğu doğrudan doğruya si
nemacı olarak işe başlıyan elliden fazla yönetmen ortaya çıktı.
Ne var ki, bu kalabalık yönetmenler topluluğu içinde sözü edilmeğe
değer olanlar bir düzineye zor varıyordu. Bunun başlıca nedeni
yine sinemamızın içinde bulunduğu koşullardı. 1950’den sonraki
“ Sinemacılar Dönemi’* de her şeyden önce sînenıa dışı olay
lardan etkilendi. Bu dönemi, 1950-1960 ile 1960'tan sonrası
olarak iki bölümde ele almak daha yerinde olur. Her iki bölümde
de kendini bütün ağırlığıyla duy urun ılış el ki, yuıduınıı/tm
tek partili düzenden çok partili düzene geçişte karşılaştığı sürekli
bunalım oldu. Bu bunalımda sinemayı en çok etkiUyenler, geri
cilik akımları ile ekonomik sarsıntılardı. Birincisi sinemacı - se
yirci, İkincisi sinemacı - endüstri ilişkisi yönünden ağırlığını hep
duyurdu. Gerici «kim sinemaya sıçramakta gecikmedi: Dinsel
25
filimler, daha doğrusu din duygularını sömürücü filimler her iki
dönemde de büyük bir artış gösterdi. Ezan, mevlût okuma sah
neleri, dua sahneleri, cami ve minare görüntüleri, mezarlık sah
neleri, daha önceki dönemlerin şarkılı - göbekli sahneleri kadar
gereksiz, bol bol ve onlarla birlikte yer almaya başladı, Mısır
fİlİmlerinin akım savaş ertesinde önce azalmış, sonra duraklamışsa
da, dîn duygularım sömüren bazı Arap filimleri, İstanbul sine
malarından taşra sinemalarına, lıatta son zamanlarda başkent
sinemalarına kadar geniş bir sömürme alanı buldu. Gericilik
akımının Atatürk heykellerini, büstlerini kırmak, gazetecilere
suikastler düzenlemek gibi göze batıcı davranışlara kadar iler
lemesi üzerine gıkanlan kanunla, akımın önü bir şiire alınır gibi
oldu. Fakat Anadolu’da din duygularını sömüren filimlerin gös
terilmesi yine sürüp gidiyordu. Aynı gericilik akımı, Sinemacılar
Dönemi'nin ikinci bölümünde daha azgın ve daha örgütlenmiş
olarak yeniden baş gösterdi. Yine buna koşut olarak, beyazper
demiz, tarihinin hiç bir çağında görülmemiş bollukta ve gülünç
lükte din sömürücü fil imlerle doldu.
İç ve dış siyasette olduğu kadar ekonomi alanında da ken
dini gösteren serüvencilik, gelişmiş gibi görünen, oysa çürük
temeller üzerine kurulmuş bir sinema endüstrisine yol açtı.
Ekonomideki eııflasyoncu tutum, sinemada da kendini “ filim
enflasyonu” ile gösterdi. Bu dönemin bir başka dış etkisi de, ya
bancı filimler piyasasının hemen bütünüyle Amerika'nın eline
geçmesiydi. Üstelik Amerikan sineması en kötü örnekleriyle
izleniyordu. Amerika ile her yönden fazla içli dışlı oluşun sine
madaki bir sonucu da, yalnız “Amerikan Haberler Bjirosu” nun
onayından geçebilen Amerikan fitillilerinin perdelerimize ulaşa-
bilmesiydi. Kendi sansürümüz yetmiyormuş gibi bir de Amerikan
sansürü ortaya çıkmıştı. Kendi sansürümüz ise 1939’daki “ tazelik
ve diriliğini” hiç yitirmeden sürüp gidiyordu.
“ Sinemacılar” işte böyle bir ortamda çalıştılar. Bu döuemin
Akad’ tan sonra sinemaya başlıyan ilk önemli yönetmeni, ilk
filmini 22 yaşında çeviren Metin Erksan’dı. Erksan, ozan - ressam
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun, hayatta bulunan ünlü saz ozanı
Aşık Veysel’i konu alan senaryosuna dayanarak Âşık Veysel'in
hayufı’yla (1951-52) işe başladı ve sonradan sansürle artık âdet
haline gelen çekişmesi bu ilk filminde patlak verdi. Filim birkaç
kez sansürden geçtikten sonra “ kuşa döndürülmüş” olarak
26
piyasaya çıkabildi, 1950-1960 döneminde sansür baskısı bulun
bütüne arttığı için, Erksan toplumsal kaygılan öıı sırada bulun
durmakla birlikte, bunları ancak 1960’tan sonraki dönemde,
o da küçük çapta ve yine sansürle sürekli bir çekişmeyle ger-
çekleştirebildi.
ErksanMau sonra işe başlıya» A tıf Yılmaz Batıbekt, en
koyu melodramlar ile en sulu güldürüleri aynı zamanda çevi
rerek ilk adımlarını attı, 1953-1957 arasında piyasa romanları
nı perdeye aktararak kötü bir gelenek kurulmasına yol açtı.
Ama bu arada sinema dilini öğrendi, tekniğini geliştirdi, anlatı
mım rahatlaştırdı. Küçük bir Anadolu kasabası çevresinde
geçen Gelinin muradı (1957) Batıbcki’nın ilk başarılı filmiydi.
Birçok bölümlerinde güldürüden çok vodvili andırmasına rağ
men bu filim bir kasabayı çok canlı olarak ortaya koyması, tipleri
başarıyla çizmesi, yumuşak, tatlı bir mizah havası içinde kasaba
gerçeğini perdeye aktarması yönlerinden ilgi çekiciydi. İ958’de
Fritz Lang’ ın You Önly Live Önce (Günahsız katiller) ini Yaşamak
hakkımdır adıyla Türkiye’ ye uyarlayan Batıbeki 1959’ da Bu
vatanın çocukları*yla Kurtuluş Savaşi’m o vakte kadar alışıl
mamış bir açıdan, iki küçük çocuğun serüveniyle anlattı. Yaşar
Kemal’ in senaryolarına dayanan Alageyik (1959) ile ondan
daha büyük ölçüde, iCaracaoğl&n'ın karasevdası (1959) Batıbeki’-
nin folklor öğelerini en başarılı kullanan yönetmen olduğunu or
taya koydu.
Osman F. Seti en, Akad’la birlikte başladığı sinemaya tek
başına, fakat çok kez onun etkisi altında devam etti. Buııa
fazladan kattığı şey, gereksiz bir şiddet, hatta bazan “ sadizm’Mî.
Akad ııı etkisinin yanı sıra Amerikan gangster filimlerinin etkisi
de ağırlığını duyuruyordu. Seden sinemacı kır döneminin sinema
tekniğine en yatkın yönetmeni olarak ortaya çıkmasına rağmen,
çok kez bu teknik ustalığı filimlerinin öz bakımından taşıdığı
boşluğu örtmekte kullandı. Ancak 1960’takİ J'Vamus uğruna
ile o vakte kadar taslanmıyan bir ölçülülük, yalınlık ve rahatlık
gösterdi.
Bu dönemin en “ tipik” yönetmeni MenıduJı Un'dii, t a’
ün tipikliği, sinemamızdaki zikzaklı gidişi, beklenmedik gerile
me ve ilerlemeleri en iyi temsil etmesinden ileri geliyordu, tin,
1955-1958 arasındaki filimleriyle, bu dönemin en kötü melod
ramlarından çoğunu meydana getiren bir yönetmen olarak
27
tanınmaktaydı. Oysa 19S8’de, o zamana kadarki en iyi Türk
f ilmi «lan ü ç arkadaşı çevirdi. Filim, bir niyetçi, bir kundura
boyacısı ve bir gezginci fotoğrafçının âma bir genç ktzı himaye
lerine almalarını, tedavi ettirmelerini, sonunda ünlü bir şarkı
cı olan genç kızla üç arkadaşın yeniden buluşmalarını anlatı
yordu; uzaktan uzağa Chaplin’in City Lİghts (Şeftir tşıftlorı)nı
andıran bir konusu vardı. Ama önemli olan, bu benzerlikten
çok, ele alman temalar ve bunların işleniş tarzıydı. Kötülükler,
güçlüklerle dolu bir çevrede insanlar arasındaki dayanışmayı,
iyimserliği, sevgi ve umudu ele alan ve bunu bayağılığa düşme
den gerçekleştiren Üt arkadaş, bütün bunları yalın, akıeı, ra
hat bir anlatımla ve güzel görüntülerle ortaya koyuyordu. Oyun
cu yönetiminde de o vakte kadar az raslanan bir başarı sağ
lanmıştı. Memduh Ün bu başarısını, aynı ölçüde olmamak
la birlikte, Kurtuluş Savaşfnı konu aldığı ve zaman zaman
destanımsı bîr havaya bürünen Ateşlen damhı'da (1959-60),
küçük bir kızın yaşama uğraşısını anlatan Ayşecik’te (19S9-
60) ve Edmuııd M om s'in "The Wooden Dishes” (Tahta çanaklar)
adlı oyunundan uyarladığı Kırık çanaklar'da (1960) da gösterdi.
"Sinemacılar Dönemi” ııin ilk bölümünün sona erdiği 1960’ tan
gerilere doğru bakıldığında, sinemamız için bu on yılın büyük
bir önem taşıdığı göze çarpmaktaydı. Bu Önem her şeyden
önce, tam anlamıyla sinemanın bu on yıl içinde başlamasından
ileri geliyordu. 1914’ ten 1950’ ye kadar uzanan “ Tiyatrocular”
ve “ Geçiş Dönemi” nde sinemamız bir dilden yoksun yaşamıştı.
Kullanılan dil, sinema dili şöyle dursun, batta sinemalaştırıl-
nıaya çalışılan bir tiyatro dili bile değil, düpedüz bir tiyatro di
liydi. Bu dil en ileri olduğu sırada bile bir tiyatro filmi yarat
maktan Öteye geçemiyordu. Ancak 1950-1960 arasındaki dö
nemdedir kİ, sinema terimleriyle düşünmek, sinema diliyle an
latmak çabalarına girişilmiş, bunun iik örnekleri verilmişti.
Bu çabaların sonunda elde edilenlerin az ve yetersiz olduğu söz
götürmezdi; uluslararası Ölçülere vurulduğunda da gecikme
ve geri kalmanın büyük çapta sürüp gittiği yine görülüyordu.
Ama 1950-1960 döneminde, hele asıl gelişmenin bu dönemin
ikinci yansına doğru başladığı göz önüne alınırsa, son beş yıl
içinde yapılanlar, daha önceki otuz yedi yıl içinde yapılanlarla
karşılaştırılanuyacak kadar büyüktü. Nihayet bir eleştirme ça
lışmasının, ciddi sinema yayınlarının da bu dönemde başladığını,
28
sinemacı - eleştirmeci * seyirci arasında zaman zaman yararlı
bağların bu dönemde kurulduğunu da belirtmek yerinde ulur.
Geçiş Dönetni’nin ikinci yarm ile Sinemacılar Dönenn’unı
ilk yıllan Avrupa* Latin Amerika, Asya, Uzakdoğu'daki irili
ufaklı birçok ülkede ulusal sinemaların ortaya çıktığı* serpilip
geliştiği» yeni sinema okullarının meydana geldiği bir döneme
Taslamaktaydı* Ama aynı olaya yurdumuzda raslanmadı. Bu
nun çeşitli nedenleri vardı: Bu ülkelerin hemen hepsi savaşa
doğrudan doğruya katılmışlardı. Geçirdikleri acı denemeler bu
uluslarda karşı konulmaz değişiklik isteklerine yol açmıştı;
kimse savaştan Önceki düzenin savaştan sonra da siirüp gitmesini
istemiyordu. Savaştan önceki toptancı düzenlerin yerini» halkın
ağırlığını büyük ölçüde duyurduğu demokrasi düzeni almıştı ve
bu demokrasi düzeni, yurdumuzda olduğu gibi bir “ demokrasi-
cilik oyunu'1 da değildi. Çoğu ülkeler toplumcu düzene geçmişti;
sinema böyle bir düzende büyük bir önem kazanıyordu. Savaş
İçindeki belgecilik çalışmaları da bir yandau yeni sinemacıların
“ çekirdekten yetişmeklerine yol açtığı gibi, bir yandan da sine
manın gerçekçi, sağlam temellere oturmasını »ağlamıştı* Sine*
maçı yetiştirmek önemli bir sorun olarak ele alınıyordu. Nihayet
siyasal-toptumsal-ekonomik yapıları ne olursa olsun, hemen her
ülkede, devletin sinemayı şu ya da bu ölçüde koruması, sinema
endüstrisine çekidüzen vermesi kaçınılmaz bir zorunluluk sayılı
yordu.
Yurdumuzda olaylar aynı gelişmeyi göstermedi. Çok par*
tîli düzen, bazı alanlardaki "denetlemeli yumuşamamdan başka
bir Özgürlük getirmedi* Kaldı ki sinema bu az buçuk özgürlükten
bile payını alamamıştı; 1939'un ünlü sansür tüzüğü sürüp git
mekteydi. 1950 demokrasi denemesinin nasıl büyük bir aldatmaca
olduğu yıllar geçtikçe ortaya çıkacak, sonucu on yıl soııra patlak
verecekti. Sinemanın önemi ilgililerce hiç bir vakit anlaşılamadı.
Devletin sinemayı koruması konusu ise bütün bütüne ter» yönde
işledi, gittikçe artan filim enflasyonundan başka sonuç vermedi.
Sinemacı yetiştirmek konusu hiç bir vakit ele alınmadı. “ Sinema
cılar" da bütün güçlerini her şevden önce '■İıicmayj uya ironim et
kisinden kurtarmaya, sinema dilini kurmaya yönelttiler. Bundan
dolayı, savaşın başında yarını kalan endüstri atılışı, yanlış te
meller üzerinde tamamlandı; sinema dili kuruldu ama. Öbür
birçok ülkede raslanan nitelikte bir ulusal sinema hareketi»
uluslararası çapta bir sinema olayı meydana gelmedi.
29
8.
Sinemacılar Dönemi’nin 1960't an günümüze kadar uzanan
ikinci bölümü, toplum yalayışımızın önemli ve mutlu bir
olayıyla, 27 Mayıs Devrimi’yle aynı zamanda başladı.
Ama bu umutlu havaya rağmen, 1955’ ten 1960’a kadar nasıl
hızlı bir gelişmeye raslaııdıysa, 1960’tan 1966’ ya kadar da aynı
hızda bir gerilemeyle karşı karşıya kalındı. Bunnn nedenlerini
birazdan ele almak üzere, önce bu kıza süre işindeki en önemli
yönetmenleri ve dikkate değer yapıtlarını gözden geçirmek ye
rinde olur.
Yukarıda da belirtildiği gibi, Metin Erksan’ın asıl önemli

çalışmaları bu yıllarda yer almaktaydı. Bunlar sırasıyla Gecelerin
ötesi (1960), Yılanların öcü (1962), Acı hayat (1963) ve Susuz yor'dı.
Gecelerin ölesi, İtalyan yönetmeni Pietro Germi’nhı La etini si
difmde (Suçlu gençliktim çok andıran bir konu içinde, 1930-1960
döneminin “ lıer mahallede bîr milyoner yetiştirmek" ilkesine
dayanan tutumuyla büyük bir ekonomik ve toplumsal sarsıntı
geçiren yurdumuzdaki suçlu gençlik konıısııııu ele alıyordu.
1966 Kartaca FestivaU’ nde (Tunus) bir şeref madalyası alan
Yılanların öcü, Tiirk köyünün vc köylüsünün acı gerçeklerinden
bazılarını elden geldiği kadar ödün vermeksizin yansıtmaya
çalışıyordu. Erksan'm. ihtiyatlı tutumuna rağmen filinin tekrar
tekrar sansürden geçmesi, ancak Cumhurbaşkanı Ciirscl’in işe
karışmasıyla gösterim izııi alabilmesi, buna rağmen oynatıldığı
birçok yerde gericilerin baskınına uğraması sinemamızın ne
kadar güç koşullar altında çalışmak zorunda olduğunu orLaya
koyan canlı bir örnekti, zlcı hayat, büyük kentlerde insanca
yaşıyabilecek ufacık bir yuva bulmak umuduyla birleşen, ama
bnuu bile sağhyamıyarak ayrılmak zorunda kalan iki sevgilinin
öyküsünü anlatmaktaydı. Nihayet, Berlin Filim FestivalFııde
Altın Ayı (Büyük Ödül) kazanan Susuz yas’da Erksan bir kez
daha köy gerçeğine dönmekteydi. Ne var ki, bu filmin Berlin
Festivali’ ndeki beklenmedik başarısının sinemamıza da Erksan’s
da yararından çok zararı dokundu* Sinemamız, olayı yanlış de
ğerlendirip kendine boş ve gülünç övünme payları çıkarırken
Erksan da ondan sonraki çalışmalarında hep bir Susur ya:
“ complex” inin ağırlığım üzerinde hissetti.
30
Sinemacılar çağının ilk bölümünde apayrı bir yer tuttuğunu
gördüğümüz Akad, ikinci bölümde önemli bir filîm çevirmedi;
son sahneleri Ün tarafından tamamlanan Üç tekerlekli bisiklefin
rahat bir anlatımı vardı ama, bunun dışında bir şey getirmiyor,
üstelik Renö Clöment’ ın A u delk des grilin { Kaçak açıklını
fazlaca andırıyordu (Akad’ın 1%4'te çevirdiği belgefilim, Tanrı’.
lUn bağışı arman İle 1967’de piyasaya çıkan Hudutların kanamı,
kitabımızın çerçevesi dışında kalmaktadır. Ancak Akad’ın bu
iki filimle yeni ve beklenmedik bir atılış yaptığını belirtmek
yerinde olur).
A tıf Yılmaz Batıbeki, Gogol'ıııı “ Revizor” unu (Müfettiş)
oldukça serbest bir şekilde Dolandırıcılar şakt’nda (1961) yaşa
yışımıza uyguladıktan sonra dikkate değer başkaca bir yapıt
vermedi; buna karşılık piyasanın bütün dalgalanmalarına rağmen
1960-1966 gibi çetin bir dönemin belli bir düzeyi aralıksız tut-
turabilen tek yönetmeni de o oldu.
Memduh Ün 1961’de Avare Mustafa'da bir çeşit “ serseriliğin
övgü»ü” nü yaptıktan soııra, sahne ve perde yapıtlarını aktar
makla vakit geçirdi.
Ün gibi, uzun bir süre en kötii çeşitten melodramlarda
çalıştıktan sonra birdenbire şaşırtıcı bir çıkış yapan Nevzat
Pesen, Steinbeck'İn “ Of Mice and Men” (Farelere ve insanlara
daîr)ini, yabancılığı duyulmıyacak kadar ustalıkla uyarlıyarak
İkimize bir dürtya’yı (1963) çevirdi. Ancak Pesen’ in başarısı Fn'lin
ki kadar sürekli olmadı: Kentler arasında gazete taşımakta
çalışan, sık sık ölüm yarışlarına girişen şoförlerin yaşayışını an
latan Hızlı yaştyatüar (1964) ile artist olmak hevesiyle taşradan
İstanbul’ a gelip binbir tehlikeyle karşılaşan genç kızları konu
alan Ahtapotun kolları’nda (1964) gittikçe gerilediğini gösterdi.
Bu dönemde yönetmenliğe başlamış olanların da fazla
talihli çıktıkları söylenemez. Sinema yazarlığından yönetmenliğe
geçen Halit Refiğ, ük filmi Taşak aşk'ta (1961), görsel başarısı
ve kişisel deyişi, bütün öbür öğelerden ağır basan bir “ gerçekçi
romantizm” örneği verdi. İkinci [ilmi. Seviştiğimi: günler (1962)
teknik yönden daha doyurucu, piyasanın ölçülerine daha uygun,
yararlandığı olanaklar bakımından daha zengin, fakat kişisel
yöııü T aşak aşk kadar güçlü olmıyan bir yapıttı. Refiğ, bundan
sonra, toplumsal kaygıların daha ağır bastığı Şehirdeki yabanet
(1963) - kömür madeni işçilerinin yaşayışı ve “ yabancılaşma” - ,
31
Şafak bekçileri (1963) - az gelişmiş ülkede ilerici-gerici çatışması-,
Gurbet fcuşîarı (1964) - ycııi bir yaşayışa başlıyabİImek umuduyla
tüyden keııtc güç-- fitillilerini çevirdi; ne var ki bunlardaki top
lumsal kaygılar bir yandan piyasanın ölçülerine uymak, bîr yan
dan da “ kendi kendini sansür” yüzünden hep ikinci sıraya itildi.
Osmanlı İmparatorluğumun son dönemlerindeki Özgürlük uğ
raşılarım konu alan ve bir “ foğ film i” özelliği taşıyan Haremde
dört kadın (1965) sanat yönünden dalı a başarılı olduysa da bu kez
de iş başarısızlığına uğradı.
Uzun yıllar kurgueu olarak çalıştıktan sonra 1961’de Otoiüs
yolcuları adlı ikinci filmiyle dikkati çeken Ertem Göteç’in yur
dumuzda oldukça yeni olan sendikalaşma ve hele grev konusunu
ilk kez ele alan Karanlıkla uyananlar*! da (196S) sansürle tıpkı
yılanların öcü olayındaki gibi çekişti, sansür sonrası serüveni
de tıpkı ona benzedi.
Başarılı bir tiyatro ve sinema dekorculuğundan sonra sine
maya geçen Duygu Sağıroğiu'nun yine köyden kente göçü an
latan Bitmeyen yol’ u (1965) ancak sansürle bir yılı aşan bir uğ
raşıdan sonra, Danıştay kararıyla bu engeli aşabildi. Sansür aynı
sertliği, bu kez müstehcenlik yönünden, Alp Zeki Heper’ in baştan
sona soyut bîr aşk öyküsünü işleyen Soluk gecenin aşk hikâyeleri'ne
de (1966) gösterdi. Erdoğan Tokatlı’ nınSon kuşlar'ı (1966) sansür
bakımından daha talihli çıkmakla birlikte, filmin adı artık sem
bolik bir tarzda Türk sinemasının son ürünlerini anlatır gibiydi.
Unutmamalı ki, nitelikleri birbirinden çok başka olan bu bir
düzine kadar filim, 1960*tan 1966 sonuna kadar çevrilen binden
fazla filim arasında yer almaktaydı.
9 .
Daha Önce de belirtildiği gibi, Sinemacılar Dönerai’nin ikinci
bölümü 27 Mayıs DevrİmTyle birlikte başlamıştı» Yeni bir anayasa
düşeni kurulmuştu; öııcekî çağın kâğıt üzerinde kalan özgürlükleri
bu kez anayasada teminatını bularak işler duruma geçirilmişti.
Bir yandan da on yıllık bir zorlamanın biriktirdiği özlemler
bir anda patlak vermiş, o zamana kadar örtbas edilmeye çalışılan
bir sürü sorun su yüzüne çıkmıştı -
İşte böyle bir çağın başlangıcında sinemamız belki de tari
hinin en elverişli bir dönüm noktasında bulunuyordu: Bir yandan
32
geride bırakılan on yıl içinde sağlanan gelişmenin, sinema dilinde
sağlanan ilerlemenin verdiği umut vardı; bir yandan yeni düzenin
İlerisi için getirdiği umut vardı, 1960’ın ortasında sinemamızın
durumu şuydu: Tiyatrocuların üstünlüğü artık söz konusu değildi;
sinema dilini kurma çabası ilk meyvalarmı vermişti; yıllık filim
sayısı, seyirci sayısı, sinema salonu sayısı, yapımevi sayısı -hepsi
aynı oranda olmamakla birlikte- sürekti bir artış içindeydi. En
düstride çalışanların sayısı da artmış, sinema kalabalık bir topluluğu
geçindiren önemli bir endüstri kolu olmuştu. Yönetmenleri, tek-
nikçileri, oyuncularıyla kalabalık bir sinemacı kadrosu ortaya çık
mıştı ve bu kadro yeni elemanlarla sürekli olarak gelişiyordu. Ar
tık yeni anayasa düzeninin ortaya çıkardığı yurt sorunlarından
meydana gelen zengin malzeme, sinemacılar İçin rahat ve geniş bir
çalışma alanı sağlıyabiiir, ulusal bir sinema okulu doğabilirdi;
on yıldan beri edinilmesine çalışılan sinema dili, şimdi bu mal
zemenin işlenmesinde kullanılabilirdi.
Bunların hiç biri gerçekleşmedi. Bunların gerçekleşmemesi
bir yana, sinemamız tarihinin görmediği büyük bir keşmekeş
içine düştü. Her şeyden önce sinema yeni anayasa düzeninde
beklediği özgürlüğe kavuşamadı. Tek partili düzende, çok paılili
düzene geçişte olduğu gibi, 27 Mayıs Dcvrimi'nden sonra da
1939’utı sansür tüzüğü işletildi. Aydınların itelemesiyle harekete
geçen birkaç sinemacının devrimden İki hafta soura, bu tüzüğün
kaldırılması için yayımladıkları bildiriyi dişe dokunur bir çaba
izlemedi. Başka bazı konularda ağırlığım duyuran baskı grup
larının sinema alanında ortaya çıkmaması, anayasaya aykırı
sansür tüzüğünün, giderek anayasaya aykırı olmadığının Anayasa
Mahkemesince karara bağlanmasına vardı. Oldum olasıya za
manı, esetı rüzgârı kollayagelen sansür kurulunun, devrim
başındaki kararsız tulumundan yararlanarak yapılan birkaç
çıkış, arkası gelmediğinden, sansür tüzüğünün eski sıkılığıyla
uygulanması sonucuna vardı.
özgürlüğüne kavuşamıyan sinema, endüstri alanındaki
başıboşluktan da kurtulamadı. Beynini i/liven yıllarda yabaııt-ı
filim sayısının azalması, yerli filim savısın»! daha da artmasına
yol açtı. 1960’ a kadar yüzün altında kalan yıllık yapım, beş
yıl içinde baş döndürücü bir lnzla yükseldi, 100-125-150...
derken 200’ ün üstüne çıktı. Oysa aynı dönemde ne yeni pazarlar
açılmış, ne çok sayıda sinema salonu yapılmış, ne stüdyoda-
33
boratuvar sayısında artış olmuş, ne de yönetmen-Uknikçi,
oy uncu-senaryocu kadrosunda buna uygun bir gelişme olmuştu»
Gerçek şuydu: EUi filindik bir yapımı güçlükle karşılayabilecek
bir kadro, sermaye; ancak bu kadar filmi kaldırabilecek sinema
salonları birdenbire dört katı ağırlık yüklenmişti, Dolayısıyle
bu durum büyük bir sarsıntıya yol açtı. Buna ek olarak bir
“ yıldızcılık" düzeninin hızım artırarak yürümesi, filim giderleri*
nin birkaç yıl içinde iki katma çıkması, işletmecilerin yapımda söz
sahibi olmaları, yan yarıya bonolar üzerine kurulu bir sermaye
düzeni işleri büsbütün çığırından çıkardı.
27 Mayıs Devrimİ’ nİn başında yeni bir güçle işe sarılmaları
beklenen Sinemacılar D önemi'nin temsilcileri ile ilk filimlertni
bu yıllarda vermeye başlıyan ve sayıları her yıl biraz daha artan
genç kuşak, kendilerini birdenbire böyle bir ortamda buluverdiler.
Bu ortam, tul eliklerini, özelliklerini ve ağırlığını duyurmakta
gecikmedi: Külün değerler altüst olmuştu. Sinemamız bir kez
daha 1950-1 952 yılları arasında üç ayrı dönemden kimselerin bir
arada çalıştıkları gibi, birbirini İıİç luimıyun kişilerin bir arada
çalıştıkları karmaşık bir çağa girmişti, İJsi elik,1950-1952 yıllarında
“ Sinemacılar” ve onlara ayak uydurmaya çalışan “ Geçiş Dönemi”
sanal çılarıyla tiyatroculara karşı üstünlük sağlandığı halde,
şimdi 21)0 fiJİmUk bir yapımın endüstriye çektiği, çoğu en ilkel
sinema bilgisinden yoksun, kalabalık bir sergüzeştçi topluluğu
ortaya çıkmıştı. Bir senaryocunun ayılı yıl üç düzine senaryo
yazdığı, bir oyuncunun aynı yıl İki düzine filimde oynadığı, bir
yönetmenin aynı yıl bir buçuk düzine filmi imzaladığı; klasiklerin»
piyasa romanlarının* yabancı filimlerin, eskiden çevrilmiş yerli
filimlerin yağmalandığı; diıı ve şehvet sömürücülüğünün alabil
diğine hız ve cüret kazandığı, dolayısıyla bir zamanlar yerli
filimlcre kazanılmış seyircilerin yerli sinemadan itildiği, geniş
seyirci yığınlarının ise korkunç bir “ zevk tahribatına, sömürül
meye uğradığı bir ortamdı bu. Böyle bir ortamda ıyiniyet gösterisi
gerçek dışı kaldığı kadar, olanaksızdı da. Birkaç deneme, eskilerin
de yenilerin de bu çeşit gösterilerden vaz geçmelerine yetti. Si
nemacılar döneminin sayılan yarım düzineyi aşmıyan başlıca
temsilci terinin zaten söytiyeceklerini tükettikleri, “ bir atımlık
barutlarını sinemacılar döneminde harcadıkları çok geçmeden
ortaya çıktı. Kendilerine umut bağlanmış olan genç kuşak ise,
bir ıkı denemeden sonra, endüstri dışına atılmamak için, bu dü
34
zensİz, başıboş sinemanın koşullarına, biraz da şaşılacak bir
uysallıkla, boyun eğdiler. Hatta boyun eğmekle de kalmayıp
tutumlarını haklı gösterme çabasına düştüler* ön ce, birkaç
denemedeki gerçek kırıntılarından dolayı “toplumsal gerçekçi
sinema4* teranesinin tutturulması, bu sökmeyince “ halkı tanımak,
halka ulaşmak** teranesinin, “ kahrolsun Batı tipi sinema, yaşasın
Asya tipi üretim sineması'* teranesinin tutturulması da yine bu
boyun eğişin bu kadar uysalca oluşutm örtbas etme, dikkatleri
başka yöne saptırma çabasıdır. Bu tutum umutsuzluğu bir kat
daha artırmaktan başka sonuç vermemektedir; çünkü kendilerine
gerçekten umut bağlanmış geııç kuşağın, hiç olmazsa gerçekleri
kabul etmek yürekliliğinde ya da gerçeklere doğru teşhis koymak
yeteneğinde bile olmadığını göstermektedir.
10*
özetlersek: Sinemamız 1914*ten 1939*a kadar uzanan yirmi

altı yıl, tiyatrocuların salt egemenliğinde yaşadı. Yine tiyat
rocuların ağırlıklarını iyice duyurdukları Geçiş Dönemini de
buna katarsak, sinemamızın ilk otuz altı yılı tiyatrocuların
egemenliğinde geçti. 19S0*den L952*ye kadarki kısa sürede
“ Tiyatrocutar**, “ Geçiş Dönemi*4 sanatçıları ile “ Sinemacılar'*
bir arada çalışıp bir güç sınamasına giriştiler; bu sınama. Sine
macıların başarısıyla sonuçlandı. 1950'yi izliyen ilk on yılda
Tiyatrocular'm sinemamıza getirdiği kötii izlerin silinmesine, si
nema dilinin kurulmasına çalışıldı. I960Tta sinemamız, toplum yaşa
yışımız içİıı de mutlu olan bir olayla birlikte bir dönüm noktasına
varmıştı. Ancak bu mutlu olay, her İki bakımdan da hayal kırık
lığıyla sonuçlanmakta gecikmedi. Sinemamız en umut verici
dönüm noktasında, zayıf temeller üzerine yıllarca birikmiş
olan yanhş adımların ağırlığıyla karşı karşıya geldi. Bunların
en önemlisi, endüstrinin yapısındaki, işleyişindeki yanlışlardı,
tik dönemde yalnız ordunun ihtiyacı İçİıı kurulmuş küçük çapta
bîr sinemacılık örgütü, sonra dan yardımsevenlev dernekleri eliy
le yürütülüp yeniden Orduya dönuülşlü. Sinem unuz m ilk 2b
yılının Tiyatrocuların salt egemenliğinde geçişi gibi, endüstri
olarak da bu ilk 26 yıl, kısa süreli bir özel yapımevi ile bir başka
yapımevinin tekelinde geçti. Geçiş Dönemindeki sinema endüst
risi ise lıer şeyden Önce bir “ sözlendirme'' (doııblage) endüstrisi
35
olarak kurulmuştu. Buna göre, sinemamızın 1950’ye kadarki
otuz altı yılı, endüstri olarak da bir “ yerinde saymak” tan başka
bir şey değildi. 1948’deki vergi indirimiyle sayıları filim sayısı
kadar baş döndürücü bir hızla artan yapımevleri de ortaya sa
dece bir “ gecekondu” endüstri çıkardılar. Yılda 200’lük yapım,
böylesine zayıf bir endüstriye yüklenmişti.
11.
Bugün sinemamız özgürlükten yoksun bîr sinema; zayıf

temellere oturtulmuş, başı boş bir endüstri; bonolara, tefecilere
dayalı bir ekonomi; yanlış ilkelere göre işliyen koruma düzeni;
kendi kendini yitirmiş güçsüz sanatçı ve teknikçi topluluğu;
görülmemiş bayağılıklar, sömürmelerle zevki korkunç şekilde
körletîlmiş seyirci yığınıyla er geç çökmeğe mahkûm bir sinema
dır ve şimdilik bu sinemadan beklenebilecek en iyi şey de bu
çöküşün bir an önce meydana gelmesidir. Ancak ondan sonra,
sabırla ve uzun vadede yeni bir sinemayı yeni temeller üzerine
kurmak mümkün olabilecektir. En azından endüstriye devlet
eliyle çekidüzen verilmesini, yanlış koruma düzeninin yerine
bütünüyle kaliteli filme yönelmiş bir düzen kurulmasını, sinemaya
özgürlük verilmesini, sinemacı yetiştirilmesini gerektiren bu yeni
döneme ulaşıncaya kadar yapılacak işlerin başında da sinema
kültürünü elden geldiği kadar geniş bir kütleye yaymak ve
benimsetmek gelmektedir. Sinema yayınlarının çoğalması; yoğun
bir eleştirme çabası; sinemateğin geliştirilmesi; sinema demek
lerinin serpilip gelişmesi; sanat sinemalarının kurulması; rad
yonun ve özellikle yakın zamanda çalışmalarına başlıyacak olan
televizyonun sinema kültürünü yaymaya yardımcı olması; filim
şenlikleri ve yarışmaları düzenlenmesi; özenci sinemasının, belge-
filim çalışmalarının gelişmesi; gezginci sinemaların düzenli olarak
geniş kütlelere sinemayı, gerçek sinemayı ulaştırması... bunun
başlıca yollan olacaktır.
12 .
Bütün bunlardan dolayı, 1960’ ta topluraumuzun ve sine
mamızın en umutlu bir dönüm noktası nasıl beklenmedik hayal
kırıklıklarına yol açmışsa, 1966’da da sinemamızın en karamsar
36
ve kötümser düşüncelere yol açabilecek durumu, gerçekte sağlımı
bir umut ışığı taşımaktadır; çünkü az önce, yapılması gerekli ola
rak sayılanların çoğuna başlanmış bulunmaktadır; İki sinemateğin
temeli atılmıştır; sinema dernekleri ağır fakat güvenilir adım
larla gelişmekte, bazan da en beklenmedik yerlerde ortaya çık
maktadır; sinema yayınları son birkaç yıl içinde bütün tahmin
leri aşan bir hız ve niteliğe erişmiştir; en azından bîr tane geniş
olanaklı, geleceği sağlam, bol sayfalı bir sinema dergisi yayım
lanmaktadır; yine en beklenmedik bir anda, sinema İki büyük
kentte üniversite kürsüsüne ulaşmıştır; maddî koşulların ağırlı
ğına rağmen Özenei sinemasında da büyük bir gelişme vardır;
hepsinden önemlisi, bütün bunların ortaya koyduğu üzere yur
dumuzda sinemaya ilk kez bu kadar yakınlık duyan, önem veren,
derinden bağlanan yeni bir kuşak yetişmektedir. Gerek sinema
sanatçısı, gerek sinema yazan, gerek sinema öğreticisi olarak
gerçek sinemanın yaratılıp geniş yığınlara iletilmesinin Öncüleri
bu kuşak arasından çıkacaktır. Bunun oldukça uzun vadeli bir
şey olduğu şüphe götürmez. Ne var ki, sinemamızın içinde bulun
duğu çıkmaz, yani gerçekten değer taşıyan filimleri besliyebile-
cek yetişkin sinema seyircisinin “ asgarimsi ancak böylelikle sağ
lanabilecektir. 1968 yılının başında kurulması aşağı yukarı
kesinleşmiş olan televizyonun, yine ağırdan, üstelik sinemamızda
büsbütün bir sarsıntıya yol açması ihtimaline karşılık, bu ön
cülerin İşini kolaylaştırması, sinemamıza yeni bir hava ve ortam
sağlaması beklenebilir. Televizyon ile sinema arasında yararlı
bir işbirliği kurulursa, İyi filimleriu yayılması; sinema kültürünün
daha geniş kütlelere daha kestirme yoldan ulaşması; kısa filim
lerin, belge-filimlerin gelişmesi; gerçekçi, dolaysız bir anlatımın
yerleşmesi; sansürün kendiliğinden havada kalması daha kolay
gerçekleşebilecektir.
37
TÜRK SİNEMASI
2
KRONOLOJİSİ
(1895 - 1966)
NOT:
1. Bu holümde, sinemamızla yurdumuza girişini ana çizgileriyle veren

kısa girişten sonra, yapımın başladığı 1914 yılından 1966 yılının Sonuna kadarki
sinemamız, yıl yıl ele alınmıştır.
2. Her yıl altı başlık altında incelenmiştir:
a. FİLİMLER* Başlığın altında parantez içinde yer alan rakam o
yılın 1 ocağından 31 aralığına kadar sansürden gösterim izni
alan konulu, uzun filim sayısıdır. Bunun ardından o yitin başlıca
filimler! sıralanmıştır. Bunlar sanat yönünden taşıdıkları değere
göre değil, bir eğilimi göstermesi, bir tiirü başlatması* çok iş yapma*
sı*,, gibi değişik nedenlerle seçilmiştir.
b. EHLİMLER. ÖZELLİKLER: Sinemamızda a yıl içinde ağırlığın!
duyuran eğilimler, özellikler, türler* alaylar sıralanmıştır.
e, OYUNCULAR* Yılın başlıca fi [imlerinde yer alan oyuncular sıra*
lanmış, H<mro da boaların içinde en göze çarpanları tek tek ve baş*
lıcn filimlcriyle belirtilmiştir,
<;■ SİNEMA OLAYLARI: Sincmamızla ilgili öuemli olaylar tarib
sırasıyla bıı başlık alımda verilmiştir*
d. YABANCI SİNEMALAR* Aynı yılın dünya sinemasındaki durumu
en genel çizgileriyle belirtilmiştir.
e* İÇ YE DİŞ OLAYLAR* Aynı yıbn içeride ve dışarıdaki belli baştı
olayları tarih sırasıyla bu başlık altında verilmiştir*
3. Bu bölümde gerek yerli gerek yabana filimlerle ilgili tarihler yapımı
değil piyasaya çıkışı göstermektedir,
4. Bu bölümde kullanılan başlıca kısaltmalar şunlardır:
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
b -f. : belge*filira
bk* : bakınız
böl* f. : bölüklü filim
c-r* : ca Dİt*resim
f. ; filim
k. : kı»a
KKFFM ; Kara Kuvvetleri Foto-Filim Merkezi
MGC : Malûl Gaziler Cemiyeti
MMC : Müdafaa*] Milliye Cemiyeti
MOSD : Merkez Ordu Sinema Dairesi
OFM : Ordu Filim Merkezi
OFT : Ordu FİLÎıtı Teşkilâtı
SSCB : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
u. : uzun
ü.b. : üçboyutfu
40
a. Sinemanın Türkiye’ye Girişi
(1895 1914 - )
1895- 96 (1895 Ekim -1896 Şubat arası) İstanbul'un ünlü fo

toğrafçılarından V A F lA D İS, LıımiiSre Kardeşler'den
“ cinematographe” konusunda bilgi istedi.
1896 (Yaz) Lumiöre Kardeşler’ in alıcı yönetmenlerinden
PROMIO, İstanbul’da kısa filimler çevirdi: D efile
de Tinfanterie turque (Türk piyadesinin geçit töreni),
Artillerie turque (Türk topçusu). Panorama de Ut Corne
d'Or i 11alıç'in panoraması), Panorama des rives dn
Bosphore (Boğaziçi kıyılarının panoraması),
1896- 99 Lumiere Kardeşler’in alıcı yönetmenleri (MESGUICH,
D O UBLIER, MOİSSON, P E R R IG O T .. . ) Türkiye’ den
geçtiler.
1896-97 (1896 sonu ■ 1897 başı) Yıldız Sarayı’nda saray hok
kabazı BERTRAND ’ ın sinema gösterileri.
1897 (Başları) W EIN BERG’ İn halka ilk sinema gösterileri
(önce Beyoğlu vakasındaki “ Sjvouvh Gir-ıbn ı i'* jlr
“ Coneordia” da, sonra İstanbul vakasındaki ‘‘ b’evziye
Kıraatlıanesi” nde).
1897 MATALON adında tstanbnlTu bir Musevi Lutcembourg
Apartmanlarında (şimdiki “ Saray Sineması” bloğıı)
bir oda kiralıyarak filim gösterdi.
41
1898 CAMBON’ un Beyoğlu’ııdaki “ V a r it ti Sirk ve Tiyaı-
rosu“ nda sinema gösterileri.
1900 Beyoğlu'ndaki “ Odeon Tiyatrosu"nda sinema göste
rileri.
1908 (Ya*) W EIN BERG Tepebaşı’ııda ilk yerleşik sinema
olan “ Patfıö” yİ açtı.
1910 Fuat U ZKINAY île Şakir SEDEN “ İstanbul Sul-
tanîsi“ nde filim gösterileri düzenlediler (Okulda ilk
sinema).
1912 İzmir'de Kordonboyu’tıda yerleşik sinema aşıldı.
1914 Beyoğlu’nda “ Cind Palace” (Palas Sineması), Taksim’ de

“ Cind Magİc” (Majik Sineması) açıldı.
1914 (19 Mart) Cevat BOYER ile Murat Bey Şehzadebaşı’ nd»
“ Millî Sinetna” yı açtılar.
1914 (6 Temmuz) Şakır ve Kemal SEDEN Kardeşler ile
U ZKINAY Sİrkeci'de “ Ali Efendi Sinemasr'm, az
sonra Demirkapı’ da “ Kemal Bey Sineması’’nı açtılar.
1914 (14 Kasım) UZKINAY, ilk Törk filmi Ayastefanos'tahi
Rus âbidesinin yıkılışı nt çevirdi.
42
b . T ürk Sineması (1 9 14 - 1966)
1 9 1 4
FİLİMLER
(O, 1 k. b-f.)
U ZK IN AY; Ayastefanos'taki Rus âbidesinin yıkılışı (14.11).
EĞİLİMLER. ÖZELLİKLER
^ K i m belgp-fildtif savaş bölgeciliği: U ZK IN AY: Ayasiefatuts -
laki Rus âbidesinin yıkılışı.
SİNEMA OLAYLARI
(Bu yılın sinema olayları iç İn “ Sinemanın Türkiye’ y i Girişi *
bölümünde 1911 yılı olaylarına bk.).
YABANCI SİNEMALAR
FRANSA* Feuillade: FaniÖmos (böl. !'• ) - İTALYA* Foaco: C d in « - Mnr-
toglio; Speı'dulı nel buio (Kararttıkta yitikler) - ABD* Gasniert The
rilg Peuline (P . itv eervveıtİefi) —Sennett; Keyttone C&medits dizisi--
Cbaplin: İlk filimler* - ince: The BoltU o f Gettyiburg (Ç. savaşt) - “ Chicago
43
1914
Tribüne" gündelik gazetelerde ilk rinema sütununu açtı (Mayıs) - AVUS-

TUKYAt uSocha Meeater Film Ceaellacbaft'* yapınıevioio kurulucu ve
savaş belgeciliğİ(UZKlNAY'a filim çevirmesinde yardımcı alan yapımevi).
İÇ VE DIŞ OLAYLAR
Avusturya arşidükü Franz Ferdînand Saraybosna’da öldürüldü (2 8 ,6 )-
Atatürk Sofya'dan Harbiye Nazırına Osm anlı Devletinin tarafsız kal*
masmı istiyen muhtıra yolladı (16.7) - Avusturya, Sırbistan'a >avaş açtı
(20.7) - Almanya, Rusya'ya savaş açtı (1*8) - Türk-Alman gizli anlaş*
ması (2,8) - Türkiye, Coeben ite Breslau zırhlılarını satm aldı ( ) 1 .0 ) -
Kapitülasyonlar kaldırıldı ( 9 .9 ) - Boğazlar kapatıldı (1 .1 0 )-T ü rk do*
naomast Rus kıyılarını topa tuttu (29.10) - Rusya, İngiltere, Fransa,
Türkiye'ye savaş açtı (3-5.11) - Türkiye, İtilâf Devletlerine resmen
Bavaş açtı (11.11) - "Cibad-i ekber" ilânı. Ayastefanos'taki anıtm yıkılışı
(14,11).
1 9 1 5
FİLİMLER
(0, Kısa belge filimler),
0 Kısa belgofil imler (savaş betgeciliği. haber filimleri): “ Merkez
Ordu Sinema Dairesi” alıcı yönetmenleriyle Alınan ve Avus
t u r y a lI alıcı yönetmenleri: Anafanalar muharebesinde İtilâf
ordularıma püskürtülmesi (7-2 2 .8 ) —Harbiye Nasırıma kaa
teftişi ve Banım manzarası (A ralık).. ,
SİNEMA OLAYLARI
0 Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa’mn emriy
le “ Merkez Ordu Sinema Dairesi” (MOSD) kuruldu. Müdür:
W EINBERG, yardımcısı: U ZK IN AY. Personel: Cemil
FİLMER, Mazhar Y A L A Y ...
44
1915
0 LlMiize*i Askerî Sineması" (MÛSD ve öbür savaş filimlerinı

göstermek üzere Aya Sofya’ daki Askeri Müze’de ayrılan küçük
salonda).
YABANCI SİNEMALAR
ABD: GriftitH: The Bîrth o f <■ JVolıon ( Bir ulusıtn doğuşu) » D e Mille:
Tho Cheal (Aldatış) —Gasnier: The Clutching Hond ( ıY*tv York esrarı) -
Chaplitı; İlk filimler i —ince? The Aryan - Sermeli: “ ATmione Comedira"
{KtysUme Copst Öatbing Beautie&) - “ Techöİcolor’ * ü m in e ilk a lış
malar (Şubat) - FRANSA: Feuittade; Les oamptres (Vampirler* böl- f . ) -
Ordu Sinema kolu "Service Cinlmatagraphiçt'e de l'Aridâe1* kuruldu ~
ALMANYA: Galeen: Der Colem (Gelem).
tÇ VE DIŞ OLAYLAR
İtilâf kuvvetleri Çanakkale'ye saldırdı (1 9 .2 )- İtilâf devletleri Gelibolu'ya
çıkartma yaptılar (25.4) - Bulgaristan İttifak Devletlerime katıldı (6*9) -
İtilâf Devletleri Selanik'e çıktılar (5.16).
19 16
FİLİMLER
{0, Kısa belge-CiHmler).
£ Kısa belge-fÜimler (savuş beljîecİliği, babcv fiKmlerİ): ‘\MOSJT’
alıcı yönetmenleri: Çanakkale muharebeleri (Ocak) - kon der
GoUs Paşa’nm cenaze merasimi (Nisan) —General Tonnshend
(Nisan) —General Totvn&hend ve Hintli üsera (Nisan) - Esir
Ingiliz Generali (Nisan) - Galiçya harekâtı (Ağustos) - Galiç-
ya'da 19* süvari müfrezesi (Ağustos)*
45
1916
0 Yarım kalan öykülü uzun filim denemeleri: W EIN BERG,

U ZK IN AY: Himmet jiğa'nın izdivacı (1918’de UZKINAY
tamamladı).
9 Oyunların perdeye aktarılması: (Aynı denemeler).
OYUNCULAR
£ Tiyatro oyuncuları: Benli yan Topluluğu.
SİNEMA OLAYLARI
^ WEINBERG, Benliyatı'ın “Milli Operet K um panyasıyla
Leblebici Horhorun çevirmiye başladı, başoyunculardan birinin
ölümü üzerine filim yarım kaldı*
^ WEINBERG, aynı toplulukla Himmet Ağa'ttın izdivacı*tıı

çevirmiye boşladı, oyuncular askere alınınca filim yarıda
kaldı, savaştan sonra U ZK IN AY tamamladı*
0 Romanya'nın Osmanlı Devletline karşı savaşa girmesiyle

WEINBERG **M05D** başkanlığından uzaklaştırıldı, yerine
U ZKINAY getirildi (Ağustos),
0 Muhsin ERTUĞRUL Almanya'da fili inlerde ufak rollere çıktı.
YABANCI SİNEMALAR
ABDt Griffithî frıtoleroRte (Hvşgorüsüıiiik) - ince; CiviUiation (U y-
garktı) - Chaplin: İlk filİıuEerı - FRANSAı FeuiJJade: Judoç (böl.f,) -
İTALYAj Man net Ii “ gelecekli” itinama bildirisini yayımladı.
İtilâf Devletleri Çanakkale'yi boşalttı (3 ,1) - Veliaht Yusuf İBzettin’ in
intiharı (1 .2) - Ingiliz'lerin Kut-ul-Amera’da tenlim oluşu (29 ,4) - Mekke
Şerifi Hüseyin Osmanlı Devletfne isyan etti (27.6) - Romanya, itilaf
Devletlerine katıldı (23 .8) - İttifak Devletleri Bükreş'i aldı (6.12)*
46
19 17
FİLİMLER
(2, aynca k. b-fl).
SİMAVİ: Pençe - Casus.
0 İlk öykülü uzan filimlerin gerçekleşti rilmedi: SÎMAVÎ: Pençe-
Casus,
^ Kısa belge-filimler (savaş belgeciliği, haber filimleri): “ MOSD”

alıcı yönetmenleri: Atman İmparatorunun Der saadet'e gelişi
(15.10) - Alman İmparatorunun Çanakkale'yi ziyareti (Ekim)
'■ At yarışlar».
^ Oyunların perdeye aktarılması, tiyatro oyuncularından yarar*

lanma, tiyatro filmi, amatörce çalışma: SÎMAVÎ: Pençe*
OYUNCULAR
^ “ Dâr-nl-bedayi" oyuncuları*
SİNEMA OLAYLARI
^ “ Müdalaa-i Milliye Cemiyeti'4 sinemacılık kolu kuruldu.
^ “ MOSD'*n™ genişletilmesine kurar verildi. UZKINAY uz*

manlaşma için A lm anya'ya gönderildi*
^ “ MMC” alıcı yönetmeni Keımu ERGİNSOY'un baber mim

leri.
0 SİMAVf’nin yönetmenliği, Yorgo’ mm alıcı yönetmenliğiyle

uzun, öykülü filimler: Pençe - Casus (Yaz).
S ERTUĞRUL Almanya'da fİlimlerde oynamağa devam etti.
47
1917
YABANCI SİNEMALAR
ABDı ChapUn; Easy Street (Şarla poli») - The Immigrant (Şarfo göçmen) -
Tke .Adtffrntıtrtr (Şar\o pranga mahkûmu) - İSYEÇı Sjfetröm: Berg B)ı>in4
och han» hustru (Berg Ejvin4 ik duttu) - Tosen f a n Stormyiarpet (B a
taklık kızı) - ALMANYA *UFA**am kuruluşu (Kasım),
Talât Püşâ sadrâzam oldu (4 ,2) - Petrograd'ta gtev v* ayaklanma (S .3) -
tngil izler Bağdadi aldı (11,3) -Ç a r Nikola II tahttım çekildi, Rusya'da
çarlığın samı, Lvov'un ilk gemici hükümeti (15 ,3 )-A B D savaşa girdi
(2 ,4) - Rusya'da Kerenskiy başbakan (6*3) - Rusya'da Geu, Kortıilov'un
darbe teşebbüsü (7*14 *9) —Leuiu, Fittlaadıya'dau Rusya'ya döndü
(20 ,16) —Rusya'da Bolşevik devrimi (6*7 ,11) - BolşcvikJar iktidarda
(7-8.11) - IsgİÜzler Kudüs'ü aldı (9 ,12) - Rusya*A|ıuanya Brest*Litowsk
ateşkes ağlaşması (15.12) - Atatürk, Veliaht Vahdettin'!? Almanya'ya
gitti (15 .12*5 .1 ,1918),
19 18
FİLİMLER
(1, ayrıca k. b-f.)
■WEINBEBG» U Z K IN A Y : Himmet Ağa'nm İzdivacı (1916—18).
0 Kına beigc-filimlrr (sava; belgeeiüği, haber filimleTİ): “ MOSD”
ile "M M C’ alıcı yönetmenleri: Abdulluınıit'în cenaze merasimi
( 1 1 .2 ) - Suttan Reşat’ ın cenaze merasimi ( 3 . 7 ) - Vahdettin'in
biat merasimi (4 .7 ) - Vahdettin’ in h h ç alayı (31.8) - At
yarışları,
0 İlk öykülü uzun filim denemelerine devam, oyunların perdeye
aktarılması, tiyatro oyuncularından yararlanma, tiyatro
filmi: W EINBERG, UZKINAY: Himmer Ağa’ mn izdivacı.
48
1918
0 Tarihsel filim denemesi (yarım kaldı): SÎMAVİ: Alemdar

vakası yahut Sultan SelimA sâlis,
OYUNCULAR
0 Benliyim Topluluğu oyuncuları.
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTUĞRUL Almanya'da sinema oyunculuğuna devam etti.
S ERTUĞKUL’ım “Temaşa” dergisinde sinema yazılan başladı

(Ağustos).
O StSIAVİ Alemdar tofcosı'na başladı, “MMC” sinema kolunun

kapanmasıyla yarım kaldı (Sonbahar).
O “ MOSD” ve “ MMC” sinema kolu’ nun çalışmaları sonu erdi

(Kış).
YABANCI SİNEMALAR
ABDı ChaplİD: A Dog's Life (Küpek hayalı) - ShoıUder Arm* (ŞaHo asker)
- Strobcım: Biiad Husbands (K ör kocalar) - ÎSVEÇt Stiller: Sangm
om den eidröda Uomman (Ergittin çiçeğinin türküsü) — SSCB* Kuta*
şov, Tisse, Yertov’ un devrimci haber filinden - FRANSA; Delluo» Ca*
nudo’ ııuu sinema kuramıyla i İçil ı yazıları.
Wilson’ un a14 (8 J ) - Türkiye’ de yeniden sansür kondu (5 .2) -
^Malûtîn-i Oıvzat*İ Askerîye Muavenet Heyeti" (Malul gaziler Cemiyeti,
MCC) kuruldu (Şubat) - İkinci Abdiillıamit oldu (10 .2) - Ermenistan
VC Hazvr’t Türk taarruzu (14 .2) - Yeni Rus-Abu mı ateşkesi (2 6 ,2 )-
Bıest-Litovcsk Antlaşması (3 .3) - '‘ Yılâyat-i Şarkivye Müdafaa-i Hukuk.i
Milliye Cemiyetlinin Eı/Hrum f km uMu (3 .:*) Hükrı^ .V:ıl
( 7 .5 } - Beşinci Mehmet Reşat <itdü (Üİ.T) - Alum-ı Mehmet (VııEuIettuı)
tahta çıktı (4.7) - Avusturya barış* istedi (1 4 .0 )- Bulgaristan barış isledi
(26 .9) - Osmanlı Devleti barış istedi (5 .10) - Talât Paşa hükümetinin
istifası (8.16) *- Mondros mütarekesi (30,10) - İttihatçı ünderler kaçtılar
(2 .11) - Almanya mütareke imzaladı (11.11} - İşgal donanması İstanbul'da
(13 .11) - Atatürk tstaobuTda (İ5.1I).
49
19 19
FİLİMLER
(2, ayrıca k. b-f.).
AHMET FEHİM: Mürebbiye - Binnoz,
0 Kışa belge-filimler (haber filimleri): “ MGC” alıcı yönetmen-
leri: Fatih'le 1znıır için milini’ (1 e fi) - Sutlanahmet'le İsmır
için miting (23.5).
0 îşjçal ve işgale karşı direnme sineması.
0 Öykülü. uzun filim denemelerine devam, oyunların perdeye

aktarılması, tiyatro oyuncularından yararlanma, tiyatro
filmi: FEHİM: M ürebbiye- Birtnas.
^ Tarihsel (ilim denemesi: FEHİM: Binnaz.
OYUNCULAR
0 Tiyatro oyuncuları: AHMET FEHİM, Raşit Rıza SAMAKO,
ŞAHAP R IZA , İSMAİL ZAH İT, Behzat BUTAK, Hüseyin
Kemal GÜRMEN, Hakkı Necip AĞRIMAN, Eliza BİNE-
M A C İY A N ...
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTliCRiJL’un “ Temaşa** dergisinde sinema yaraları.
^ ERTUĞRUL Almanya'da yönetmenliğe başladı: Dos Fesi

der scktvarzen Tulpe ( Kara lâle bayramı) - Die teufehanbeter
( Şeytana tapanlar} ,
0 Celâl Esat ARSEVEN Almanya'da Die T ote uıachtl (Koruyan

ölü)y ü çevirdi.
50
1919
0 “ MOSD” ile “MMC'nio sinema araçlarının “ MGC” ne aktarıl*

masıyla ilgili kararname yayımlandı (Kasım).
0 "MGC" sinema kolu çalışmalarına başladı: U ZKINAY ya

pımcı ve alıcı yönetmeni.
YABANCI SİNEMALAR
ABDt Chaplin: Sımrcyside (Kırda aşk) - Grlffıthı Broket» Biatsemt f-Kırık
zambaklar) - Sullivatu Feli* tke Cai dizisi (e-r.) - Chaplİn* Griffilh,
Pickfoıd, Fairbaiiks “ United Artîsts” i kurdular (15.4) -FRAKSA» Pouctal:
TrauatJ (Emek* böl.f.) - Dulac: La fite espagrtole (Ispanyol bayram ı)-
Gance; J*ûccti5fl (itham ediyorum) - Gaumoat’ un renkli filim denemesi —
ALMANYA* Lubıtüch: Madamı Du Burıy —Eggeling: Diajonol-Sympkenie
(Çapraz senfoni, soyut c-r,)-S esli fitim İşlemi “ Tri-Ergen” patenti-
İSVEÇ* Sjöström: Korin IngmarsdoUer (Kırık saat) - Stiller: Hstr Ar net
pengar (Arne'nin hâzinesi) - SSGBt Sovyet BİuemaaıniD devletleştirilmesi
(27 .8),
IÇ VE DIŞ OLAYLAR
Berlin’ de "K ızıl Hafta*' (6>11 . 1 } - 6 m )Ş Konferansı açıldı (1 8*1 )-
Gen. Franehet d’ Esperey’ nin İstanbul'a girişi (8.2) - 3. Enternasyonal
kuruldu (4*3) - Ermediler Kars’ı aldı (1 9 .4) - İt al yaniar Antalya’ yı
aldı (29.4) - İstanbul'da ttamvaycılar grevi (10.3) - Yunanlılar İzmir’ e
çıktı ( IS.5) - Atatürk Samsun’a çıktı (19.5) - Fatih mitiugi (1 9 .5 )- Sul
tanahmet mitingi (23.5) - Sultanahmet mitingi (30.5) - Atatürk'ün A-
masya genelgesi (21.0) - Versay antlaşması imzalandı (28.0) - Atatürk
ordudan istifa etti (8.7) - Erzurum Kongresi (23*7) - Sivas Kongresi
(4.9) —Anzavur’ un karşı-devrim hareketi başladı (21 .9) - Türkiye İşçi
ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kurulda (22.9) - Tersaoe işçileri grevi (2 .10) -
Amasya rnulâkatı (20.10) - Atatürk Ankara’ da (27.12).
19 2 0
FİLİMLER
(0 , K ısa b elg e-filim ler).
51
1920
0 Kısa belge-filimler {haber filimleri): “ MGC’* alıcı yönetmen
leri: At yarışları.
0 Öykülü, uzun filim çalışması durakladı.
SİNEMA OLAYLARI
0 İPEKÇİ Kardeşler Beyoğlu’ nda bugünkü “ Alkazar” yerinde
“ Elektra” sinemasını açtılar.
0 “ Osmanlı Donanma Cemiyeti” , “ MGC” ndetı kiraladığı araç

larla ismet Fahrî GtlLÜTfÇ’ ün oynadığı Tombul âşığın dSrt
set’g i/isî’ ne başladı; yarım kaldı.
• ERTUĞRUL Almanya’da SdjnjoH ( Istırap)\ çeviıdi.
YABANCI SİNEMALAR
ABDt KootoDi İlk f ilim leri-S lroheiu; The Devit*» Patskey ( Şeytanın
maymuncuğu) - İSVEÇ* Şjöotrüm; KSrkarlen ( Hayalet arab<z) - ALMAN*
YAı W »ene: Dast Kabinen de» Dr. Caligari (Dr. C, »in maayınulutttosi) -
Galeenı Goİem (2* evirim) - Dışavurumculuk akımı başladı - FRANSA»
Cauudo “ Club des Amis du Septi&me Art’ *! kurdu.
Meclîsi Mebusaa açıldı (12 .1) - “Misak-ı Mi Ut** M.M. uda kabul edildi
(2Q .1) —Fransızlar Marantan çekildi (11.2) —Faysal Suriye krab oldu
(11.3) —lataobul işgal edildi (16.3) - Anadolu Ajansı kuruldu (9.4) —
Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı (33.4) - İhanet*» vataniye Kamum
(29.4) - İlk milli hükümet kuruldu (3.S) - Yunan ileri hareketi başladı
(19.6) - Bursa düştü (8.7) - Edime düştü (25*7) - Sfevres Antlaşması
İmzalandı (10.$) - Atatürk “ Türkiye Komünist Fırkası**uı kurdurdu
(1$ .10) * Kars geri alındı (30,10) —Güoırü anlaşması (2.12) —Bilecik gö
rüşmesi (5.12).
52
19 2 1
FİLİMLER
(1 , ayrıca 2 öykülü k.f., b-f.).
Şadİ KARAGÖZOĞLU: Bican Efendi rekilharç.
0 Kısa belge-filimler (haber filimler!): “ MGC” alıcı yönetmen
leri: Kayık yar »flor».
^ Güldürü filimleri: KARAGÖZOĞLU: Bican Efendi vekilharç.
0 Kısa güldürüler; bir güldürü tipinin yaratılması; başta “ Şarlo”

olmak üzere güldürü, tiplerinden yararlanma: KARAGÖZOĞ
LU : Bican Efendi mektep hocası - Bican Efendi’hin rüya».
£ Tiyatro oyunundan, tekniğinden etkilenmekle birlikte sinema
Özellikleri taşıma: KARAGÖZOĞLU'nun (İlimleri.
OYUNCULAR
9 Tiyatro oyuncularından yararlanma: Şadİ KARAGÖZOĞLU,
İ. Galip AR CAN, Vasfi Rıza ZOBU, Şehper KARAGÖZOĞLU,
NURETTİN ŞEFKATİ.
^ İlk güldürü tipi t KARAGÖZOĞLU’nun “ Bicaıı Efendi’ ‘si.
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTUĞRUL Almanya’ dan döndü, “ Bozkurt” adında bir
yapımevi kurma teşebbüsünü gerçekleştiremedi.
0 Cevdet Reşit LAGAŞ: “ Sinema hakkında notlar” (“ Yarin"
dergisi, No 8-13, 1.12-12.1.1922).
YABANCI SİNEMALAR
ABD: Chaplin: The K id ( Ykuımrcnfe) -Keftton: İlk filimler! - Griffitb: W oy
Down JStoc (Doğuya giden y ol) - Idgrfos: TA# F»ur Harsemen o f the Apo-
53
1921
talypit (A . »n dört afitti) - Nİblot Tke Merfc of Zorro (Z. mm işareti) -

tik "Technico]ûr"fHim denemeleri (çift renkli, Mart) - ALMANYA*
LaPgî Der mûde Tod (Bezgin Ölüm) - Lupu-PJck: Sefierfcen (Demiryolu) -
Kebe: Verforene Moral (Y itik ahlâk) - Jeesoer: Hintertreppe (Sereis
merdiveni) - R Lehler? Hhytkmus âl (soyut /.) - ‘'Karamer&piel" akımı -
İSVEÇ* Sjti&tr6m: Vem dömer (Ateş rtnttvı) - Chrietensen: Hazan (Çağlar
boyunca büyücülük) - Dreyer: Prastankan - FRANSA* L’ Herbier; EL
dorado - DeUuc: Fi&vre (Humma) - Feyder: L'Atlantîde —A tit»ine: La
to m (Toprak) - Fransız izlenimciliği - SSCB* Gerdin, Pııdovkin: Golod. . .
Golod. , , Golod — ( Açlık . , * AfLk . . . Açldt. . . , b-f»)
ÎÇ VE DIŞ OLAYLAR
Çerkeş Eteni Yunanlılara katıldı (5 *1) - Birinei fn^nii zaferi (10.1) —
Muvakkat TeşkUât-i Esasiye Kamımı (Milli hükümetin ilk anayasası,
20.1) - Londra Konferansı (21 *2) - Moskova'da Türk*Afgan antlaşması
(1.3) - Türk-Sovyet antlaşması (16.3) - Yeni Yunan ileri harekâtı (23.3) -
İkinci Iniinii zaferi (1.4) - Italyanlar Antalya'dan çekildi (1.6) - Eskişehir
düştü (19 .7) - Atatürk Başkomutan (5.2) - Sakarya zaferi (12.9) -K a r s
antlaşması (13.10)-Türkiye-Franea Ankara antlaşması (20.10) - Sovyet
temsilci terinden Mikail Frunze Türkiye'de (2S.1I-İS. 1.1922).
19 2 2
FİLİMLER
(2, aynen k. b-f.. 1 u. b-f).
E R T U Ğ R U L : îstanbuTda bir fatia-i aşk ( Şişli güzeli Mediha

Hanım'ın facia-i katli) —Boğaziçi esrarı (N ur Baba).
n Uzun Te kısa beİEC-tilimler (sava; belgeciliği, haber filimleri):
“ MGC” alıcı yönet menleri; Haber (İlimleri - “ Kemal Filim” :
Haber filim leri- U ZK IN AY: Zafeı yollarında (uzun f.).
- TBMM Ordu Filim Teşkilâtı alıcı yönetmenleri: İzmir saferi
54
1922
(İstiklâl, a. b-f.) - Dumlupmar vekayii (30.8) - İzmir nasıl

istirdat edildi? ( 9 .9 ) —İzmir'in işgali ,( 9 .9 ) - İzmir'de Yunan
feeayü ( 9 .9 .) - Gazinin İzmir'e gelişi ve karşılanışı (10.9).
^ İlk özel yapımevi kuruldu.
0 ERTUĞRUL’un ilk çalışma dönemi. 1939'a kadar süren
“ Tiyatrocular” tekeli başladı.
0 Tiyatro tekniğinin, anlayışının perdede ağır basması. Tiyatro
filmi. Edebiyat ürünlerinden yararlanma: ERTUĞ RUL:
Boğaziçi esrarı.
0 Günlük olaylar’daıı yararlanma, özgün senaryo. Gerçekçilik
çabası. Dışarı çalışma. Polis filmi türü: ERTUĞRUL: İs-
tanbul'da bir facia-i aşk.
OYUNCULAR
0 “Dâr-iil-bedayi" oyuncuları tekelinin kurulması. Ayrıca göç
men Beyaz Rus oyuncularından ve azınlıklardan yararlanma:
Emin Beliğ BELLİ. BUTAK, ZOBU, ARCAN, Refik Kemal
ARDUMAN, AĞRIMAN, Anna M ARİYEViÇ, Lİonne
CONSOLE, Roza FELEKYAN, Vahram PAPAZ YAN.
Onııik BİNEMACİYAN, Mine. SARMATOVA. AZNİF,
PANAYOTA.
SİNEMA OLAYLARI
£ Kemal ve Şakir SEDEN, Eyüp'teki Fesbane Fabrikasının bir
atölyesinde “Kemal Filim” stüdyosunu kurdular.
^ FAZLI NECİP’in banladığı îstanbul perisi - Lâle devri. - İ$*

tanbul esrar„ - Binbir direk vak&st yahut Tayyar tade filimi eri
yarım kaldı.
^ TBMM ordularında ‘‘ Ordu Filim Teşkilâlı” kuruldu,
^ ÎPEK Çt’ler yeni yapılan. “ Elhamra” siaemasını işletmeye
başladılar.
# “MGC” ile “Kemal Filim” ortakyapım denemesi gerçekleş
medi.
55
1922
0 Mustafa İNİhat OZON “ Dergâh" dergisinde sinema yazılan

yayımlamaya başladı (Haziran)*
0 UZKINAY Üsküdar'da ''Doğancılar", sonra “ Jale", “ Hale”
ve “ İnşirah” sinemalarım işletmeye başladı*
YABANCI SİNEMALAR
ABD; Chaplin: Pay Dav (Maaş günü) - Keatoııt tik filimler! - Linder:
Tfce Tkrcc Must Got There (ü ç kişi gitmeli oraya) - King: Tol'abU David
(Hoşgörülü D*) FJâhftrtjrî Nanook of tlıe Nortk (K utty'li İV,, b-f) - Slro-
lıeim: Foolish Wiüos (Çılgın eşler) - WiüİâTO H. Hay s “ Motion Pictıırc
Produccrs and Distribütörümün başkanlığına getirildi (15.1) - ALMANYA:
Ahırnaıı; Nû&feratu - Robisonî Sçftalien (Gölgeler) - FRANSA? Delluc:
La fentmo da mdfe part (Kimsesi* kadın) - Gânee: La roue (Tekerlek) -
Dclluc HCine C lub'u kurdu —SSCB* Vertov î Kîıtp iVn&cfa dizisi—Kule-
şov “ Den^y Labûrâtuvarı<,'ıu kurdu —Vertov “ Kino*Glaz*7 topluluğunu
kurdu (21,5) - “ FBKS11 kuruldu (9.7) —Sinema Tekniği Enstitüsü
kuruldu* - İSVEÇ: Stiller: Gunnur Jf*ita Sağa (Eski köşk—) DANİMARKA?
**Put - P j taşan" dizisi.
Sovyet Büyükelçisi Simeon 1, Aralov Ankaradu (31 »1)- İ t il â f Devletleri
ateşkes teklifinde bulundu (23,3) - Rauf Orbay hükümeti (12.7) —İstik
bâl Mahkemeleri Kamımı (31.7) - Büyük taarruz başladı (26.5) - Büyük
zafer (36*8) - İzmir alındı (9.9)- İtilâf devletleri ateşkes teklifinde bulundu
(23.9) - Mudanya mütarekesi (11.9)-T B M M temsilcisi Gen. Refet Bele
İstanbul'da (19*10) - Mussoljni işbaşına çağrıldı (29.10) - Sal lan at kal
dırıldı (1.11) - İstanbul TBMM yönetimine geçti. Ali Kemal linç edildi
(4 *11 )- Vahdettin kaçtı (16-17.11) - Ahdülmccit halife seçildi (13-11)-
Lozan Konferansı başladı (26.11) - Rusya, SSCB arlını aldı (30,12),
19 2 3
FİLİMLER
(3 , ayrıca 1 u, b*f, vc k. b-f*).
ERTUĞRUL: Ateşten gömlek - Leblebici Horhor - Ktzku*
leşinde bir facia.
56
1923
£ Uznn ve kısa belge-filimler (savaş belgeciliği, haber filimleri):
“ MGC” alıcı yönetmenleri: Haber filimler! - “ Kemal Filim” :
Haber filimleri - TBMM “ OFT” alıcı yönet menleri: Istan.
buJ’ uR İtilâf Devletleri tarafından tdkliycti ( - 1 0 ) - Izıanbnl'a
ordunun gelişi (6.10).
£ Günlük olaylar'dan yararlanma. Edebiyat ürünlerinden ya
rarlanma. Kurtuluş Savaşı; ERTU Ğ RU L: Ateşten gömlek.
O Sahne yapıtlarından aktarma. Tiyatro film i: ERTUĞ RUL:
Leblebici Horhor - Knhtıtcsinde bir facia.
0 Melodram: ERTU Ğ RU L: Kakulesinde bir facia.
OYUNCULAR
0 “ Dâr-iil-lıedayi” oyuDcnlan'ndan, azınlık oyuncularından ya
rarlanma.
0 Türk kadınlan'nın sinemada şalışııııya başlaması: BED tA
MUVAHHtT, Neyyire Ncyyir ERTU Ğ RU L (beşten jçömlefc).
• Muhsin ERTUĞRUL, Neyyire ERTUĞRUL, BEDİA MU
VAHHtT, BUTAK, BELLİ, ZOBU, ARDUMAN, AĞRIMAN,
Kemal KÜÇÜK, SURURİ, Heleııa ARTİNOVA, PANAYO-
TA, Jenya MORİS.
SİNEMA OLAYLARI
^ “MGC” nüı Araçları orduya devredildi, sinema çalışmaları
sona erdi.
YABANCI SİNEMALAR
ABDt Clınplîıu TJi< Pilgrim ( Hacı) - A IFnıntın nf Parin ( Paris’ti katlın J -
Keaton; T/ıd 77ıree Agcs ( ü ç -O n r i-fanpiiaiîiy (Aîisafirse-tfrliğimU) -
JJoyd, Taylar; Safety LaAf! (Nihayet emin yerde) - Disney; -Jfıee in Car*
toanland dizisi (ot) - Cruzes The Çovered IPagon (Tentefi araba) -FRANSA*
Epstcia: Coevr fidele /Sadtfc kalp) - DaUc: La aourianto Madam* Beudet
(Gülümseyen Mmt\ P .J -C la tr: Parır gut dorl (Uyuyan Paris ) - Camı-
do’ mut öîümü (10.11) - ALMANYA* Lnpu*PtcLt Sylve$t*r —Cnine; DU
Sirayse (Sokak) ~İSVEÇi Stiller; G&tta Berüttgs Sağa (G, B. çfsanssi)*
57
1923
î ç VE DIŞ OLAYLAR
Loifta Konferansı kesildi (4.2) - İzmir'de Birinci İktisât Kongresi (17 .2-
4 .S) - Atatürk 9 umdeyi yayımladı (8,4) - Lozan Antlaşması (24,7) - Fethi
Okyar kabinemi (14,8) - Halk Fırkası kuruldu (9.9) - İtilâf Devletleri İs
tanbul'u boşalttı (2.10) —İstanbul'da sansür kalktı (4,11)) —TBMM or*
dulen İstanbul'da (6.19) - Ankara başkent oldu (13.10) - Cumhuriyet
ilin edildi, Atatürk cumhurbaşkanı oldu (29.10) - ismet Inttnü kabinesi
(30.10) - Ağa Han'ın mektubu üzerine İstanbul'da İstiklâl Mahkemesi
duruşması (10.12).
19 2 4
FİLİMLER
(D
ERTUĞ RUL: Sözde kışlar*
^ Edebiyat ürünlerinden yararlanma. Zamanı yansıtma: ER
TU Ğ RU L: Sözde kızlar.
OYUNCULAR
0 Tiyatro oyuncuları : BUTAK. ARDUMAN, M O R lS ...
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Kemal Filim” Fesbane Fabrikasından çıkarıldı, yapımdan
çekildi.
4 ERTUĞRUL İsveç’e gitti, Mauritz Stiller ile tanıştı, dönüşünde
Stiller ile Greta Garbo’ yu İstanbul’a gelirdi,
0 İPEK Çt’ler “ Opera” sinemasını (eski “ Skating Palaee” , daha
sonraki “ İpek” , “ Küçük Emek” in yerinde), sonra “ Melek"
sinemasını ( “ Emek” ) açtılar.
58
1924
£ “ MÖSD” Mîllî Müdafaa VekâUlî’ne bağlandı; Harp Akademisi’-

ııde kurulan “ Ordu Filim Çekme Merkeîİ” lahora tuvar
grup Amirliğine U ZK IN AY atandı -
YABANCI SİNEMALAR
ALMANYA* Larıg: Die Niebeiurtgen I, I I ( Niebclvngett) -M urnau: D*r
Jelsle jlfnrtn (Son adam) - Leni: fFachtfigurcnkabintu (Balmumu insanlar
miiaesi) - Gerlach: Oıromfc voıt Gre'eshuus (Külrrnkli evin öyktlsü/-
Vogel paakromatik dııy&rkatı yaptı - FRANSA* 1/Herlrier: Uiniıumaino
(insanide dt$ı) - Clair: Entr'act (Perde arası, k. öncü f.) - Leger: Hallet
tnUaniît (Mekanik bak* k. öncü f.)-Ö n c (l (avant’ garde) a k ım ı-D el-
luc’Uu ölümü (22*3)-A B D ı Keaton: Sherlock Junior - The Navigotor-
Lloyd: Girt Shy ( Utangaç/ —Stroketim Grecd (Tutku) - Ford; The Iran
tfor.se (Demir <ti) —De Mille: The Ten Contmendmenfs (On buyruk)^
SSCBt V*rtov: Kiruy-Glat dizisi.
Hafta tatili kamımı (2.1) - Lenin’ in ölümü (21.1) - Hilâfet kaldırıldı.
Tevhİd-i tedrisat kamımı (3.3)-Ş eriat mahkemeleri kaldırıldı (8.3) -
Teşkilât*! Esasiye Kamum (20*4)-T ü r k Ocakları yeniden kuruldu (2 3 .4 )-
Yunanistan'da cumhuriyet (24*5) - Atina’ da Türkiye - Yunanistan anlaş*
ması (18 >8)- İ ş Bankası kuruldu (26.8) - Askerlerin siyasetle uğraş*
masından doğan buhran (26*31.10)- Halk Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası
oldu (10.11) - Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu (17 .11) - Fethi
Okyar kabinesi (21.11),
19 2 5
FİLİMLER
(»)
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTUĞRUL, SSCB’ne gitti, filim çevirmeye başladı: Tam illa,
0 İPEK Çİ’ler İzmir’ de “ Millî Kütüphane Sm»maii’ ’ m açtılar.
59
1925
YABANCI SİNEMALAR
$$CB; Eisenstein: Staçka (Grev) - Bronontsets Petemkin (P , ztrhiım} -
ABD; Chaplin; TA* Çofd jRush { Alana Aücun) - Ke&toiı: Go Jf'esf (Batvva
$*0 - Lloyd: ]?re*hm<tn ( Lui sporett) - Vidor; Big Parvde ( Büyük geçit) -
Cooper, SchotdMol: Grujj (Çayır, b * f)- Fteischcr'. öut o f İh* Inkteell
( Hokkadan çıkanlar} dizisi (o r ) - ALMANYAt Dupoat: I'<ıriei& ( Varyete) -
Pabsl: D ie /n tıd lm Gasse (Neşesiz sokak) - Mumdu: Tartuffe - FRANSA;
L’ HerMert Feu Afaf&îas Pascal (Ölü MIP.) —Ftyder: riffijej <t*enfants
(Çocuk yüzleri) - Femllade’ ın ölümü (26.2) - Lmder'İn’ intiharı (30.10)-
DANİNAREUt Dreyer: Di» Sltal aerg din hustru (Evin efendisi).
Şeyh Sait ayaklanması (11.2) - Doğu illerinde sıkıyönetim (25 .2)- Takrir-i
sükûn Kâmmu (4,3) - İnftnii kabinesi (5.4) - Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası kapatıldı (3*6) - Şeyh Sait asıldı (29.6) - Atatürk'ün giyim devrimi
için geziye yıkışı (23*30.8) - Hıza Han İran şahı oldu (31.10) - Ankara'da
Hukuk Mektebi açıldı (5.11) - Şapka Kamı ou (2S.İl) - Tekkelerin, türbe*
terin kapatılması* tarikatleriıı kaldırılması (30.11) - Paris'te Türk-SSCB
tarafsızlık ve saldlrmezbk antlaşması (17.12).
1 9 2 6
FİLİMLER
(•)
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTUĞRUL SSCB’nde filim çevirmeye devam etti: Spartakus.
Q Vedat ö rfî BENGÜ Mısır’da “ Isİs Film Corporatîou” u kurdu.
YABANCI SİNEMALAR
ABD; Kcaton: The General (General) - Langdon: Tromp, Tromp, Tromp
(Serseri) - FLaherty. Jtfmna (b -f)-N ib lo : fi«n*Hur - Croslond: Den
60
1926
Juan (wV)taphûneu i gemiyle kıstı Mali patçalar taşıyan ilk i., 6 .8) - Va-
ientino'nun ölümü (24.8) —SSCBt Pudovkin: Mat (A n a) - Vertov: Şogay,
Sofisti (Sovyet^ iieriU b-f) - ALMANYA* Laugî ftfeiropolis - Murnau;
Faust - Reiuiger: Die Abenteuer det Prinsen Aohmed (Prens Ahmet’ in
serüveni, gülge-filim) - FRANSA» Paiülev4*nin bilimsel filimleri—Prof.
Chrdtien anamorfozcu mercek **Hypergoüar"ı yaptı (Şubat) - İTALYA*
LUCE Enstitüsü kuruldu (kısa lıaber vc eğitim filmi yapımı için) - MISIRı
Beogü, “ !$)$ Filim Corp.” u kurdu - DÜNYA* Uluslar Derneği himayesinde
Paris'te Binucî Uluslararası Sineme Kongresi (2? .9).
Uluslararası takvim ve saat kullanılmaya başladı ( 2 ,] ) - . Jbü Sun t. Hicaz
kralı oldu (8.1) - Yunanistan'da hükümet darbesi (31.1) - Medeni Kanun
kabul edildi (17*2)—Türk Ceza Kanunu kabul edildi (1 .3 )- Kabotaj Ka
nunu (19.4) - Türk-Irök sıuırı konusunda Ingiltere'yle anlaşma (S.6) —
İzmir suikast hazırlığı ortaya çıkarıldı (15.6)-İ z m ir suikastçılarından bir
kısmı ümidi (I4 .7 )-C u vit Bey ve arkadaşları asıldı (26.8).
19 2 7
FİLİMLER
W
SİNEMA OLAYLARI
• ERTUĞRUL, SSCB’nden döndü (27.1).
• BENGÜ Mısır'da fitim çevirmeye başladı: L a yla (Leyin).
^ “ Ordu Filim Merkeai’’ Harp Akademisî’ ııe bağlandı.
YABANCI SİNEMALAR
SSCB* Pudovkin; Konyatt Sanki Peterburga (Sen Petertburg'un sonu) -
Preobrajenftkaya: Babi Riasanskie (Riasin kadınlan) - Rooro: Trelya
maşçanakayu f Bir odada uç l(ifi)-G * t«T Şub’ un kurgu filimleri - ABD<
61
192?
Stroheim; The (p'gdding Mordt (Düğün marşı) - Sterobatg; Vndenoarld

(Yeraltı dünya*\) - Huruâu: Stırtri** (Gün doğuşu) - Cooper, Schoedsack:
Cfutttg (b-f) - Crosland: Tfe* Jazz Siıtger (Caz şarkıcısı, ilk sözlü, şarkılı
filim, 6,1ü) - Disney, I werks: ^ «rk s 'iu îzgiltriyk ilk Midtey Moute*
Ur - uAcadetny of Molİöd Picture Arts aad Şciencea" kuruldu (Haziran) -
ALMANYAi HuttoıaoJi: Bertin -FRANSA» Cant'e; İYapofıoo (Üçlü perde
îşlt^ıi, Nisan) - Dıılac: La coguilU et U eUrgyman (Kavgı ik rahip, öncü
f,) -İNGtLTERE» “ Cinematograph Film Act** (Ulusal sinemayı kalkın
dırma kanunu).
ABD Senatosu Lotan Antlaşmasını reddetti (18.1) - Undbergh Atlantigî
aştı (21.5) " Yüzeli ilikterle ilgili kanun (28 .S) - Teşvik-i sanayi kanunu
(28 «S) - Atatürk'ün büyük nutku (1S-2Ü.İ0) —İlk nüfus savum; 13.
(48,270 (28.10) - Atatürk yeniden cm ııı hurbaşkanı seçildi (1.11).
19 2 8
FİLİMLER
(«)
SİNEMA OLAYLARI
£ iPEKÇİ'Jer “ İpek Filim*’ yapımevi ut kurdular.
• ERTUĞRUL Ankara postası'tn çevirmeye başladı.
Mütarekede Almanya’ da Türkiye aleyhindeki bir filimde
oynadığı içlu ERTUĞRUL aleyhine basın kampanyası (31.3),
0 BENGÜ, Mısır’da filim çevirmeye devam etti.
YABANCI SİNEMALAR
ABD* Chaplin; The Ciruts (Sirk) - Vidor: The Çrotrd (Katabaiık) -
Fcjoe; Soîitude f YataulıkJ - Sjösttöm; 77te Wind (Rüzgâr) - Strobeim:
62
1928
Çueen Kelly (Kraliçe Qr) - Sternberg: Doekt o f iV*n? York (N* Y. rıhtımları)
- Flaberty, Van Dyke: Jk'hite Shadotvs o f Sattık Seat (Güney âenitinin
beyaz gölgeleri) —Foy: Tfee Lights o f Netu York (N . Y. ışıktan* ilk yüade
yüz s-tsli f., 6 *7) - Disney: Mickey Mouse dizisi-SienmiiHt Willio (İlk
sesli o r ) - Sullivao: Felix the Cat dizisi —F B M â A t Drtytr: La passiotı
ele Jeanne d*Arc (J* d'A/m çilesi) - Fcyder: Thörçse ila çııin - Epstein:
La ehute de la Afatsan Usher ((/. evinin düşüşü) - Clair: Un ehapeau de
pailh â'ItaUe (İtalya hasır şapkası) - Bunueh t ra ekten andaloa ( En•
dülii* köpeği, öncü f,)-SSCB» Eisensteın: Okiiabr (Ekim) - Fudovkic:
Pûtomofe Çıngı? Hana (Cengiz Han’ın tûrisijı - Dovjeüko: Zveniçpra -
Eisenstein, Pudovkin* Alcksandrov'ım sesli filim bildirisi (S.8) - İNGİLTE
RE* Asquıthî Undergrottnd ( Yeraltı)-ALMANYA* "Tobis't kuruldu (39,8)-
İTALYAı “ Ente Nazionale per İn Cinem«tog»fia“ (Sinema Genel Müdür*
lüğü) kuruldu - DÜNYAı Brüksel'de Btrioçi Uluslararası Katolik Kong*
resi'nde “ L'öfifice Catholi<jue International du Qoeına'T(OCIC) kuruldu
(23-2 5*4).
Anayasadan dinle ilgili madde çıktı (9.4) - Latin rakamları (24 »5) -
Atatürk'ün Saraybıırııu konuşması (9.8) - Savaşı yasaklıyan KVllrtgg -
Briand paktı (27,8) - SSCB'de ilk beş yjlbk plân (1-10) - Yeni Türk harf*
leri kabul edildi (L li).
19 2 9
FİLİMLER
(D
ERTU Ğ RU L: inkarcı poslası.
f Sahne oyunu ayarlaması, tiyatro filmi, tiyatrodaki yan*
]>l uyarlama anlayışının sinemaya aktarılması: ERTU CRUL:
Ankara pastası.
63
1929
OYUNCULAR
• M. ERTU Ğ RU L, N. ERTUĞ RUL, BUTAK, Ercüment
Behzat LÂV, İSMET SIR R I, NAFIA, KÜÇÜK, Sait K Ö K
NAR, Naşit ÖZCAN, ARCAN, ZOBU, Hazım KÖRMÜKÇÜ.
0 “ üâr-ıil-İH 'ilayi” oy u n cu la rın d a n y a ra rla u n ıa .
0 Yeni oyuncular bulma denemesi: 1. SIR R I, NAFIA.

• ERTUĞRUL: Ankara pastası (Ertuğrul).
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTUĞRUL Kaçtıktılar'ı çevirmeye başladı.
0 Kaçofcfifor'ı çevirirken meydana gelen kazada KARAKAŞ
öldü, KÖKNAR ağır yaralandı (11.11).
0 BENGÜ Fransa'da L'enftr dcs sablcs (Kunt cehennemi^ni
çevirdi.
YABANCI SİNEMALAR
SSCBj Kiscnstein: Sfaroyc ı nocoye (Eski Ut yeni) - Dovjeako: A rstnal-
Kozintsev, Trauberg; Nori VqvUoh (Yeni BabiL) -Turittî T u risib- Etm*
ter; Obhmok imperii (B ir imparatorluğun kaltnttat) - Vertovı Çetesek s
kittoappcnttom (Sinema aygıtlt adam, b -f) - ABD; Vidor; HalUlujahî-
Lubıtscfı: Love Parade (Aşk geçişi, ilk operet f.* 24.11) - Ftorey: Cocoanu**
f'AındiaCnr* Mör* Kardeşler) - Borzegc: The Kiver (Irm a k )-
Disaey: SİÜ> Symphany dizisinin ilkit S&efehm Dance {iskelet dansı, ilk
sesli o r ., M a yıs)-İlk Oscar ödülleri dağıtıldı (6.5) - İNGİLTERE* Grier-
son: Drijltrs (Balıkçı gemileri, b-f) - İngiliz belgecilîk, okulu çalışmalarına
başladı - FRANSA; Epstein; Finie terme (Karanın sonu, b*f) - AL
MANYA; Siodntak» UUtner* Ziaûemânn, Witder: Menscken om Senntag
(Pazar günü insanlar) - Ruttmaım: Melcdre der fFeli (Dünya melodisi) -
Pabat: Lulu - tTALYA* Blasetti: H sole (Güneş) - ÇEKOSLAVAKYA;
Machaty; Erotikon - İSVEÇt Stillerin ölümü (3 ,11) - DÜNYA* La Sar*
raz’ da (İsviçre) Uluslararası üncü Sinema Kongresi (Eylül),
Millet Mektepleri açıldı (1.1) - Troçki yurt dışına sürüldü (31 ,l)-Troçki,
İstanbul’da (12,2) - Ingiltere’de İşçi Partisi seçimleri kazandı (3 0 .5 )-
Lieelerden Arapça ve Farsça kalktı (1.9) - ABD'ude büyük iktisadi
bukran başladı (24.10).
64
19 3 0
FİLİMLER
(O
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Vakit'" gazetesinin haftalık eklerinde Fikret Â D lL ’in filim
eleştirmeleri.
^ Belediye Kanunu (Belediyelerin ihtiyarî görevleri arasında
sinema yapmak ve İşletmek de yer aldı, 14.4).
0 Umumi HıbiMihha Kanunu (çocukların gece ve gündüz
sinemaya girişleri için yaş sınırlaması kondu, 6.S).
^ “ OFM", U ZK IN A Y ’ın yönetiminde tzmir safarini îstiklâl
adıyla genişletmeye başladı (1942’de tamamlandı).
YABANCI SİNEMALAR
ABDı MUestone: Ail Quiel in thc IVestern Front (Garp cephesinde yeni bir
şey yok) - Hilf. Fejos: The Big Mouse (Demir kapı) - Hawks: Tfte Dawn
Patrot (Şafak devriyesi) —McLeod; Monkey Business (Maymun ışı-,
Marx K u rd^ er) - V idof: Bfi/v ihe Kitl (ilk 70 mm, ILk “ Realife Cran-
deur Film*'* Ekim) - k*Paramount,t 56 mm. lik f. denedi- - "Production
Code’ * (sansür tüzüğü, 31,3) - FRANSA* Clair; Soıt*' ies toits de- Paris f P.
damları alımda, sessiz) - Bunucl: IJ’âge d'Or (Alttn çağ, oncu L )—Vlgoı
A propos de Nice (*V, ü^rinf, b-f) - Coeie&u: he wng d+un poete fBir
o~an\n kanı* i^ncU f . ) - Autaut*Larûi CçnsfriuVe un fetı (B ir ateş yakmak*
ilk Hypergonarf,, 5.12) - Debrİe 65 mm. lik ‘"Magjiiifİlın" yaptı - Paiuleve
“ Institut du Cinema Scieutifi<|ue*'i kurdu-SSCBı Dovjeuko: Zemlia {Top
rak, sessiz) - ALMANYA* Stcrnberg: Der blaue Engel (Mavi melek)-Pabst:
ffîestfroıU 1918 (Batı tepkesi 1918),
IÇ VE DIŞ OLAYLAR
Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu (12 .3) - Ahâli Cumhuriyet Fırkası
kuruldu (26.9) -T ü r k Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Fırkasının kurut*
masına izi o verilmedi - Türkiye-Yunanistau dostluk» tarafsızlık»
hakem adUçması (30.10)-S C F kendi kendini feshetti (17.11 ACF
kapatıldı (21.12) - Menemen «layı (23 »12).
65
19 3 1
FİLİMLER
(i)
ERTUĞRUL: îstanbui sokaklarında.
0 Sesli sinemanın başlaması: ERTU Ğ RU L: İstanbul sokakla
rında.
^ tik ortakyapım (T ürk-M ısır-Yıınan) denemesi: ERTUĞ RUL:
İstanbul sokaklarında.
£ Yabancı filîmtere yerli sahneler ekliyerek yerlileştirme dene
mesi: Çanakkale geçilmez.
OYUNCULAR
• Semİba BERKSOY, BEDİA, Azize EMÎR, GAVRtLİDES,
RAHMİ, Talât ARTEMEL, KÖRMÜKÇÜ, BUT AK , ARCAN,
Lilian GRIZI, NÎŞANYAN.
9 Yabancı oyuneular’dan yararlanma: A. EMÎR, GAVRtLtDES,
G RIZI.
0 Tiyatro ve operet oyuncuları.
SİNEMA OLAYLARI
0 Ses*,» çevrilen İstanbul sokakları rula Paris’ teki Espinay
Stüdyolarında Tobİs-Klang işlemiyle seslendirildi.
0 İlk sesli Türk filmi İstanbul sokaklarında gösterildi (1.12).
£ Anthony Asqııitlı’ in Teli l'.ngland (1930) filmine yerli sahneler
katılarak Çanakkale geçilmez filmi yapıldı.
£ Sedat SlM AVÎ’nin Fransızca bir kitaptan aktardığı “Sesli,
Sessiz ve renkli sinema*’ yayımlandı.
66
1931
YABANCI SİNEMALAR
ABDı Flaherlyt Muraıut (b»f) - Chaplin: City Lights (Şehir ışıktan) •
Vİdorı S fr«l Seen? (Sokak sahnesi) —LeRoy; L M o Caesar (Küçük Setar)-
Wb*le; Frankenstein - Browüîng: Dracu/a - Jaleob Karo] lözleadirme iz
lemini buldu-M urüau öldü {11.3) - ALMAIÎYAı Charrelt: Der Kongms
tarat (Kongre dan* ediyor) -P * b » t : Die Dreîgreechençper (Dilenciler opera*
et) - Kameradechafl ( Arkadaştık) - Lâng: Af. (Diteeldorf canavarı) -
Sagfimı Maedcken in Uniform (Üniformalı genç katar) - Lamprechts £nuZ
uad die Deiektive (E, ite polis kafiyesi) - FRANSA* CLair: Le mitİûm c'AfiI-
yeıtj - Renoîr: La riuenne (Dişi kiipek) - SSCB* Ekk: Putyovka v jim
(Hayat yolu) - Yutkevlç; Zİatye gori (Altın dağlar) - İTALYA* Sanıtir
kanunu (18.6).
Uluslararası ölçüler kabul edildi (26.3) - Türk Tarih Kurumu kuruldu
(12 .4) - Ispaay&’ dâ cumhuriyet (14 .4) - CHP kurultayında programa
*‘6 o k " kondu (1<K5) - Japonya* Maaçurya’ yı işgal etti (19 .9).
1 9 3 2
FİLİMLER
( 2)
ERTUĞ RUL: Kaçakçılar - Bir mılht uyanıyor.
0 Kıırtnln; savaşı. ERTUĞRUL’mı en başarılı çalışmalarından
biri: Bir millet ayantyor.
4 Polis filmi < Kaçakçılar.
OYUNCULAR
0 LÂV, A tıf KAPTAN, Ferdi TAY FU R, ÖZCAN, Mahmul
MORALİ, BELLİ, KÖ K NAR, Emel R IZA . KEVSER,
67
1932
Hadi HÜN, BU TAK , K A RAK AŞ, F E R ]H A TE V FtK ,

KÖRMÜKÇtî, ARCAN.
0 "Dâr-iU-bedayi” oyanrulan,
SİNEMA OLAYLARI
^ “ îpek Filim'’ Nişantaşı’nda Uk «eşli »tiidyo’yu kurdu.
^ "Sinema Filim İtrinin Kontrolü Hakkında Talimatname”
(Sansür tüzüğünün ilk şekli, 9.6).
YABANCI SİNEMALAR
ABD* Leftoy: / um a Fngitive /ram a Chain Gang (B en bir pranga tnah*
kûmuyum) - Hav/ke: Searfae* ( Alkapon) — Clioe: AfilUım Dullar Legs
(MUyorûttk bacaklar) - Lubitsch, C r««> Taurog; I f I Had a MiUion (B ir
milyonum ohaydt) - Lubitsch: Tmiıtli m Paradise (Cenneti* kargaşalık) -
FRANSA* BenoSt-Levy: La matemdi* (A na sevgisi) " Duvivier: Poil de
earotte (Horoz ibiği) - d a i r : A naus la fiberle (özgürlük bize) - Dreytıi
Vampyr Vıgo: Zira d* cotıduiie (Hal w tavır n fır ) - SSCB* Davjenko:
îvan - Ermler, Yutbevlç: Vstnşniy (Karşı plan) - İNGİLTERE* Elton:
The Voiee a f tfıe Wo*ld (Dünyanın sesi7 b-f) - Karda “ Loûdon Filona"*
kurdu - ALMANYA* Dud<m: KaAJe Wampe - HOLLANDA* Ivens: Z u y
derste (b-f) - İTALYA* İlk Venedik Filim Şenliği (6 -2 1 .8 )- ISPANYAt
Buanel; Terre san* painjTUra Jİr* panefLas Hürde* (Ekmekti* toprak,
b-f). —MEKSİKA* ELseostein; Que Viva Afezieoî fY u fcoı* M t b iU ı y«rau).
Silâhsızlanma konferansa (2.2) - Halkevleri kuruldu (19.2) - Türk DÎI Ku
rumu kuruldu (12*7) - Ezan ve kametin Türkçe okunması (18.7) - Türkiye,
Uluslar Demeğı’ ne girdi (18.7) - Nesilerin seçim başarın (81.7) - F. D.
Roosevelt cumhurbaşkanlığına seçildi (8.11).
19 3 3
FİLİMLER
(4, ayrıca 3 k.f.)
ERTUĞRUL; Karım bent aldatırsa - 5 5 * bir Allah bİr-
Ö8
1933
ERTU&RUL, Nazım Hikmet R A N : Cici berber - ERTU Ğ

RUL, TH EO RİD ES: Fena yol (O kokot dromos).
0 Güldürüler, vodviller, operetler: ERTU Ğ RU L: Karım (eni
aldatırsa - Sön bir Allak bir - ERTUĞRUL, RAN: Cici
berber,
0 Ortakyapun'a devam (Türk-Yunaıı): ERTUĞRUL, TH EORt-
DES: Fena yol.
0 Öykülü kısa filimler: ERTU Ğ RU L: Naşit dolandırıcı - R A N :
Düğün geceli (Kanlı Nigâr) - KÖRMÜKÇÜ: Yeni Karagâı.
OYUNCULAR
• KÖRMÜKÇÜ, ZOBU, Melek TAYFU R, ARCAN, BEDÎA,
Muammer KARACA, FERtH A TEV FİK , Halide PİŞKİN.
BUTAK, ARDUMAN, LÂV, Sami AYANOĞLU, ÖZCAN,
Cahİde SONKU, KÖ K NAR, ARTEMEL, Müfit K İP E R .
^ "D â r-iil-fce d a y ı ’ o y u n c u lu n .
SİNEMA OLAYLARI
£ "İpek Filim*’ Mineli fcıı{'a bajtadı. yarım kaldı.
^ Sansür talimatnamesine bir fıkra eklendi (26.12).
YABANCI SİNEMALAR
ABDt McCarey: Duck Soup (ördek çorboat, H v x Kardeşler) - Bacon:
42tk Street (42. eokaJt) —Lloyd: C<u>dfea<f* (Gvçii) —Howard: Thotnos
Gömer - Borzage: A Man’s Çast(e (B ir kalesi) - Coopcr, Scüoed*
SACk: King Kong - Whale: Jıu>îfltk Mor» (Gorunmiyen adam) —“ National
Leîıuı o f Decency" kuruldu (dinsel sansür) —“Sersen Actor»’ Guild” île
“Sereen D in c to n 1 Cni İd** kuruldu (Temmuz) - Uç renkli Technicolor:
Disney î Jloıeere and Traes ( Çiçekler ve ağaçlar, e-r)-Zworyki«ı TY"*uq temeli
olan “ îconoBCope,fa yaptı - FRANSAt Clair: ltju ü le l (14 temmuz)- Paket:
Dan Çttich&ue - Bartosch, Maaereot: idde (Düşünce, soyut f.) - SSCBt
69
1933
Pudovkin; Dceeriir (Kaçak) - Barnet: Okraina ( Vw« ) - İNCİLTEREı

FUherty: Inditatriol Brİiain { Endüüri £ijifc«*i Ingiltere) Korda: The Privat*
Lif* o f Htnry V l l l (Kadtnlar cellâdı)-"The Brİtisi Film Inatitute1’
ruldu {Ekim) —Gıierstaı “ Goveromeat PoBt Office1'İ d sinemacılık kolunu
kurdu (Nisan)-ALBfAN¥Aı Ophtite: Liefcefet (A fk oyunları ) - D t* Goebbels
wReidısfiLntkattuııer” i kurdu-BELÇİKA* Ivmu , Storck: Boriıugc (b - f ) -
ÇEKO$LAVAKYAj Machaty: Exta«e (Berime).
Hİtler Ba^bakaa (30,1) - Burıa’ da gericilik olayı (1*3) - At*tiirk’ ün Borsa
konuşması (6 .2) - Aeickstag yangım (27.2) - Nazi diktatörlüğü (23.3) -
Japonya Uluslar Derneğimden çekildi (27 .3) - Almanya'da yahudi düş*
manlığı başladı (28.3) - Osmanlı borçları tasfiye edildi (22*4) - İstanbul’ da
D*rü!fUuun yerine yeni Üniversite (31.5) - Almanya silâhsızlanma kf>ofe<
Tansından ve Uluslar Demeğimden çekildi (14.10) - ABD - SSCB iliş»
kileri kuruldu (16.11),
19 3 4
FİLİMLER
(2 , ayrıca 2 k.f., 1 n. b -f).
E R T V & R C L : Milyon mctları - Leblebici Horhor Ağa.
Ç Müzikli filimler, operetler, tiyatro ve sinema aktarması:
ERTU Ğ RU L: Milyon ovaları —Leblebici Horhor Ağa.
^ Yeniden çevirim: ERTU Ğ RU L: Leblebici Horhor Ağa.
a Kısa filimler, gürsel denemeler: RAN : İstanbul senfonisi -
Bursa senfonisi.
£ Uzun belge-füim, yabancı sinemacılar: Sergey YUTKEVİÇ,
Lev ARNŞTAM: Ankara Türkiye'nin kalbidir (Ankara,
serdfe Türeçkii).
70
1934
OYUNCULAR
• KÖRMÜKÇÜ. KÖ K NAR, ZOBU, BUTAK, MORALİ.
FE R tH A T E V F İK , M. TAY FU R, F. TAYFU R.
0 Tiyatro oyuncuları.
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Matbuat U m un Müdürlüğü Teşkilâtına n Vazifelerine Dair
Kanun” (1939 tarihli sansürün temeli, 26.5).
^ “Polis Vazife r e Selâhiyet Kanunu” (1939 tarihli sansürün te
meli, 14.7).
• Halil Kâmil K AM ÎL’ in “ Türk Filîm” (sonra “ Ha-ka” ) stüd
yosu çalışmasına başladı (Eylül).
£ “ H a-K a", Türk inkılâbında terakki hamleleri adlı uzun belge
film i hazırlatmaya başladı.
0 “ İpek Filim” çalışmalarına ara verdi.
£ ERTUĞRUL Aysel. Bataklı damtn kızım çevirmeye başladı.
^ Sovyet yönetmenleri YUTKEVİÇ İle ARNŞTAM’ın, Cum

huriyetin onuncu yıldönümü için hazırladıkları Ankara
Türkiye’ nin kalbidir belge-filmi tamamlandı.
9 Nüvit OSMAN’m “ Işıktan doğanlar” kitabı yayımlandı.
YABANCI SİNEMALAR
ABDı Capra: Jt Happened One Nigjkf (B ir gece oldu) - Ford; The Lost
Potrol (Y itik devriye) -V id o r : Our Daily Bread (Günlük ekmeğimiz) -
ûwwayı Fıt'd Vitidt f Yaşantı Pıtla \) —Disney: DüitnU Dıiffc dâlftı
(e*r) - Louh de Rocheroont Martiı o f Time filim-dergi dizisini kurdu
(Nisau) - “‘Tlıe Prtdaction Code Adm ipı «irattan’ 1çalışmaya başladı (13.6)-
FRANSA; Vîgos UAiaiatUe - Renoir: Madante Bovary - Tanı - Feyderı Le
grandjeu (Büyük oyun) - Akneîeff, Parken Lf»e mn'r nur ir Afoni ('hatu n
(K el tepede bı> geeet iğneli perde) - Yigo’ nun ölümü (3 ,1 0 }- SSCB» i’ jscator:
Vottanİye ribakov (Balıkçıların ayakUunşı) - Verlovt Tri petnt o Leninye
(Lenin üzerine üç şarkı) - S. ve C. Vaeilyev: Çopayev - İNGİLTERE:
Elahertyî Man o f Aran (Arandı odam>b-f) —Lye: Coİour Box (atıcısız f.) -
ALMANYA: Sinema kanunu (16.2) - DÜNYA: M(Jli)t1ârma Eğitim ve
öğretim Filmi Kongresi” (Roma» Nisan).
71
1934
tÇ VE DIŞ OLAYLAR
tik beş yıllık sanayi kalkınma planı (9.1) - Paris'te kargaşalık (6.2) -
Türkiyat Romanya, Yunanistan, Yugoslavya arasında Balkan Antlaş-»
ması (9.2) - Soyadı Kanunu; Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu
(21.6) - Hindeoburg'un ölümü, Httler'id "Reicbsftthrer” unvanıyla Al*
manya'nın mutlak diktatörü olması (1.S)—SSCB, Uluslar Derneği*ne
alındı ( 1 2 .9 )- Yugoslavya Kralı Aleksandr Marsilya'da öldürüldü (9.10) -
Gazi Mustafa Kemal'e Atatürk soyadı verildi (24.11) - Kadınlara millet*
vekilliği için seçme ve seçilme bakkı (S.12).
1 9 3 5
FİLİMLER
(D
ERTU Ğ RU L: Aysel, Bataklı damın kızı.
0 Köy filmi, köy melodramı, Sovyet köy filımlerine öykünme,
yabancı filim aktarması, görüntüde özentili çalışma; ERTUG-
RU L: Aysel. Bataklı damın kut.
OYUNCULAR
0 SONKU, ARTEM EL, KÖ K NAR, K İPE R , ARCAN, BUTAK,
KÖRMÜKÇÜ, Sami AYANOĞLU, FER İH A TEV FİK .
Ş “ Şcllir Tiyatrosu” oyuncuları.
YABANCI SİNEMALAR
ABDt Fordt T h e Jnjbrm er ( E h veren e d a m )—T h e W h ole Tetiri** T elk in g
şeh ir ondan ba h sed iyor) - Hathavay; P eter I b b e t t e n - Laag:
72
1935
Ftiry (Öfke) - Hamoulian: B e e k y S harp (Uç renkli Tecbttİcolor*un u.f,e

uygulanması) - Fleischer: B e tty B oop dizisi (c*r) - “ Museum of Modern
Art Film Library" kuruldu (25.7) - FRANSA» Feyder: L a iterm en e
h iro iffa e {K a h ra m a n la r p a n a y tr t) - Pention- M im o ta t -SSCB* Kozintsev,
Trauberg: M ahsifti I - Dovjenke: .derogrud-Ptuşko: N o v iy G uiİivtr ( Y e n i
G u lliatr, kukla-fillm) —İNCİLTEREt HitcHcoek: T h e 39 S tep e f39 ha*
t o m a k ) - T h e M a n W ha K n e w T o o M u eh (Ç o k Aifen a d a m ) - Wrigkt:
Song a f Ceylan (S e y la n ş a r k tn , b-f) - İTALYA* "Centro Sperimentale di
Cinematografia” kuruldu (Kasmı) - “ Cinema” dergisi yayımlandı - Ve
nedik Filim Şenligi'oiıt bor yıl yapılması kararlaştı - MISIR* “ Gize” stüd
yoları açıldı (12.10).
Saar plebisiti (13,1) - Ayasofya Müzesi açıldı (1.2) - Almanya Yersaitles
anlaşmasının askeri bükümlerini hükümsüz saydı (16-3) - Yunanistan’da
Gen. Metaksaa'ın hükümet darbesi (4,3) - Yahudiler Hakkında Nüremberg
kanunları (15.9) - İtalya, Habeşistan'a saldırdı (3 ,1 0 )- Nüfus sayımı: 16,
158, 018 (20.10) - İkinci Yorgo Yunanistan kralı oldu (24.11) -Ç a n Kay
Şek, Çin cumhurbaşkanı (1.12).
19 3 6
FİLİMLER
(0)
SİNEMA OLAYLARI
^ Kemal KÜÇÜK’ iin ölümü (23,4).
YABANCI SİNEMALAR
ABDı Ghapljn: Modern Times (Asri zamanlar) - Capra; Mr, Dess Goes Ta
Tovm (M r. D, çehre gidiyor) - W ood; A Nig)i# at lifte Optra (Ü f ahbap f«*
vuçfar operada, Marr Kardeşler) - De Mille: The Plaınsıtuzn (Maceralar
kralı Buffala B ili) —Ijorentz: Tfte Plato Thni Breke the Plains (Ooalart
defan tapan), b-f) - FBANSAı Renair: La erime de M . Lange (B . L jm
73
1936
cinayeti) - Vtte parti» He caıupftgae (B ir Air gm ıtiu i, orta uzunlukta f.,

1946*da çıktı) - Ichac: Karakcram (b -f) - Debrip *Truce” yı yaptı - “ Cı-
nömathlque FrtnçtiM*' kuruldu (Eylül) - SSCB* Dzİgan: M i i* Krottetaılt
( Kronftad hahriyeliUri)- İNGİLTERE: Cavalcanti, Grierson: Ç&tlface
(Kömür yüzlü* b -f) - Watt, W ngkt: Night Mail (Gece postast, b -f)-A L *
MANYA* Riefenstahl: Triumph det Wittena (İradenin zaferi>b-f) - M£K>
SİKA* Strand, Zionemano: Redes (Ağlar) - İTALYA; Papa Pie X II. oi o
8İ û*ipa (İlerine genelgesi ‘ ‘Vıgilanti Oırâ^.
tÇ VE DIŞ OLAYLAR
Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakülteni açıldı (9.1) - Edward VIT1 tahta
çıktı (20.1) - tapaoya'dA Halk Cepkeni seçimi kazandı (16.2) - Almanya,
Ren bölgesini işgal etti (7.2) - Kral Faruk tahta çıktı (28 .4) - Fransa’da
Halk Cephesi seçimi kazandı (S.S)* Habeşistan savaşı sona erdi (S.S) -
Ankara’da Devlet Konservatuvari kuruldu (6 .S)-Hatay anlaşmazlığı
Utuslar Derneği‘nde (29.5) - Fransa'da Halkçı Cephe hükümeti (S ,6) -
İspanya iç savaşı başladı (1 7 .7 )- Boğazlar'’la ilgili Montreuz Sözleşmesi
(20.7) - Ziuoviev ile Kamenev idam edildi (23.8) - Edward VIH, İstanbul*
da (4.9) - Roma - Berlin mihveri (27.10) - Japonya - Almanya ant*-
komintern antlaşması (25.11) - SSCB’nin yeni anayasası ($.12) - Edurard
VIII tahttan çekildi (11 .12).
19 3 7
FİLİMLER
(1, ayrıca 1 u. b-f).
R A N : Güneşe dofcru.
Ş Sinema dışı kimselerin amatörce {alışması, deneme: RAN:
Güneşe doğru,
g Kurgu filmi: Ester ŞUB, Kemal Necati ÇAKUŞ: Türk in
kılâbında terakki hamleleri (1934-1937).
74
1M7
OYUNCULAR
• F. TAYFÜRjArifDÎPJO,Neyzen Tevfik KOLAYLI.MEDİHA.
^ A m t ö t oyuncuları DtNO, K O LAY LI, MEDİHA.
SİNEMA OLAYLARI
^ “ öğretici ve Teknik Filimler Hakkında Kamın’ 1(bu çeşit filim
lerin çevrilmesi, getirtilmesi, gösterilmesi içiıı kolaylıklar ve
bu filimlerin gösterilmesi zorunluluğu, 10*2).
YABANCI SİNEMALAR
ABIh Lang: You Q n ly L iv e O m e (GÛ nakeı* k a tiller) -TVyler: D ea d E n d
(Ç ık m a * s o k a k ) - Frank] in; T h e G ood E a rtk ( S a n e s irler) - McCarey:
T h e A tv fu i T rn ih ( K o r k u n ç g e r ç ek ) - Lorentzı b*f) -
T h e R iv e r (I r m a k ,
Strand, Hurwita: H ea rt a f S p a in ( I s p a n y a 'n ın y ü r e ğ i, b-f)-Disney:
Sftow W h ite an d the S even Dunr/ı ( P a m u k P ren se» ile Vadi Cüce, u. or) -
FRANSA* Raıtoir: L a grande ılJunon ( H a rp e s ir le ri} - Dnvivier: V n ear*
nal de bal ( B i r bala d a vetiyesi) - SSCB* Koaintsev, Trauberg; jMafcsünt
II -Zarbi: D ep u ta t B a ltik i(B a Ü ık tn illetv ek ü i)” 'Rom tnî T rin a d tsa tfO n ü çler)
- Felrov; Pioir / - Legoşin: B y eley et parın odinofcî ( U zaktaki heya* yel
kenli) - ALMANYA: Rjefen&tahhOlyrnpıade (S ta d b-f) - tTALYAı
“Cinecittâ" açıldı (21,4) - “Bianco e Nara*1dergisi yayımlandı - İSPANYAı
iven»? The S p a n ieh E arth (İ s p a n y o l toprağı, b-f) - DÜNYA: Paris’te £Hin«
ya Sergisi'nde Tedesco'uıın 60x10 mdik perdesinde Hypergonar denemesi»
tç VE DIŞ OLAYLAR
Hatay'ın muhtariyeti konulunda Türk-Fransız anlaşması (24,1)- “6 Ok'*
anayasaya girdi (S .2) - Japonya Çin'i istilâya başladı (7*7) - Türkiye,
İran, Irak, Afganistan arasında Sadabad Paktı (9.7)—İnönü başbakan
lıktan çekildi. Bayar'ın başbakanlığı (İS ,10) - İtalya Uluslar Derneğinden
çekildi (11.12).
75
19 3 8
FİLİMLER
(D
ERTUĞRUL: A y n a m kadısı.
EĞİLİMLER* ÖZELLİKLER
9 Tiyatro oyunu uyarlama»!, tiyatro filmi, tarihse] güldürü,
açık saçıklık; ERTUĞRUL: A y n a m kadısı.
OYUNCULAR
• KÖRMÜKÇÜ, ZORU, ARCAN, KARACA, BUTAK, MO
R ALİ, Şevkiye MAY, Necla SERTEL, Perihan YANAL,
p iş k in .
9 “ Şehir Tiyatrosu” oyuncuları.
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Tiyatro ve sinemalardan devlet ve belediyelerce alınmakta
olan damga, tayyare ve belediye resimleriyle Darülaceze his
sesinin miktarına ve suret-i istifasına dair kanun” (Bilet
bedelinin % 10’u, 29.6).
0 Vergi indirimi üzerine bilet fiyatlarında indirim yapıldı
(Eylül).
0 “ Yıldız" dergisi yayımlandı (1.11, son sayı: 17.4.1954).
£ Muhammet Kerim'in çevirdiği Mısır filmi Domu’ aJ-hubb

(Aşkın goz yaşları) İstanbul’ da gösterildi. Mısır filimleri
alanının başlangıcı (Kasım),
t ERTUĞRUL, Kıskanş'ı çevirmiye başladı.
0 Münir Hayri EGELt’nin "Matbuat Umum Müdürlüğü” için

çevirdiği Doğan Çavuş yarım kaldı.
76
1938
YABANCI SİNEMALAR
SSCB* Eıseostein: Altksandr NeVtki f Şimal kücıtm tafaıruj - Donskoyî
Gorfci 1 - Erinlen PeJrfci grajdanin (Büyük yurttaş, I) - Ateksandrov;
Vatga* Valga - FRANSA* Carn& Çua* d«* brumes (Son 6ur«) - Renoir:
La b£t* fcumatıte (Hayvanlanan intan) - Mllİes’ nin ölümü (21*1) - CohTün
ölümü (27*1)-A B D * Yau Can't Teke U JYiih Y qu ( Para fcroöer gitmet)
- Wyler: Jaznbel - Strand, Steiner, Lorentı* Hurwiiz, Jacobs, Leyda. . *
“ Fruntier Film ci kurdular; New York belgeci okulunun işe başlaması (Ni
san) - Adalet Bakanlığı S Bliyük'lere anti tröst kanuna göre dava açtı
(20.6) - İNGİLTERE* Reedt Bank Holiday (Banka tatili) - Ascjuitht
Pygmaiion - W att: Norih Sea (Kusay b*f) - DCNYAi hL* Föddra-
tiam Internationale d es Archives du Film’ * (FI AF) kuruldu*
Almanya* Avusturya’ yı işgal etti (12.3) - Atatürk’ ün hastalığı resmen
açıklandı (3 1 .3 )- Hatay’ a Türk askeri birliği girdi (5.7)—Hatay Cumhu
riyeti (2.9) - Münih anlaşması (39.9) - Ankara Radyosu yayına haşladı
(28.19) - Atatürk'ün ölümü (19.11)- İnönü’ nün cumhurbaşkanlığı (11.11)*
19 3 9
FİLİMLER
<*>
ERTU Ğ RU L: Bir kavuk devrildi - Allahın cenneti - Tosun
Paşa*
9 “ Geçiş D 5n«ni” ııin başlaması; tiyatrocular dışından gelen
yeni sinemacılar: Faruk KENÇ.
Ş Sansür sıkılaştı.
t Oyun uyarlaması, tiyatro filmi, tarihsel güldürü: ERTU&RUL:
Bîr ftovuk devrildi.
77
1939
• Vodvili ERTUĞRUL: Tosun Paşa.

0 Mısır (ilimleri etkisinde, tanınmış şarkıcılardan yararlanma:
Münir Nurettin SELÇUK (AUakm cenneti.).
0 Oyun aktarmaları! ERTUĞRUL Bir kavuk devrildi - Tosun

Paşa.
0 Yabancı filimlere yerli sahneler katarak yerlileştirme yolu:
Yeniçeri Kasan - Zeynep.
OYUNCULAR
# FERÎHA TEV FÎK , SELÇUK, KÖRMÜKÇÜ, PtŞKtN,
BUTAK, ZOBU, KARACA, MAY, MORALİ, Suavİ TEDÜ.
0 "Şehir Tiyatrosu” oyuncuları,
0 Alaturka şarkıcılar'dan yararlanma: SELÇUK ( Allahın cen

neti).
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Filimlerin ve Filim Senaryolarının Kontroluna Dair Nizam
name” (Sansür Tüzüğü, 19.7).
9 “ Öğretici ve Teknik Filimlerin Kontrolü Hakkında Nizam
name” (29,7).
• Melek TAYFUR’un ölümü (26.11),
0 Harp Akademisi’yle birlikte “ OFM” Ankara’ya gitti.
YABANCI SİNEMALAR
FRANSA; Renoir: La regle du jeıı (Kocacı ma âşığı) - Caroeî ha Jour $e
leva (Son ümit) - Matmnı: Espoir (Umuty 1945’ te çıkıt) - Starçvitch;
he roman de Jîenorf f TıNHnih romanı* kokla filmi) - ABD* Ford: Slogeeoaek
(Cehennemdin dönüş) —Capra; Mr. Smith Goet lo Wathington (M r. S.
W.'a gidiyor) - Fteoıiıtg: Gona Wiih the Wind (Rüzgârgibi geçti) - Dieterle:
Juaret - Hawks: Önfy Angelt H a n Wingz {Yalnız melekler kanatlıdır)
- Vao Dyke: The City (Kent, b-f) - Disney: Pinoeekia (o*r) —Foirboalu’ ııh
ölümü (11,12) -SSCB* Kozintsev, Tranberg: Ataktım III - Petrov: Pinti
l i - Dovjeoko; -Şçor* - Erinler: Büyük yurttaş I I - Don&koyı Garki II -
78
1939
Şub: h p a n iy a (Ispanya, b-f) - KANADA* "Nationat Film Board o t Ca*

nada” kuruldu (May**),
İÇ VE DİŞ OLAYLAR
Dr, Refik Saydam hükümeti (3, İ )-P a p a X I I (2.3) - Almanya» Çekos*
Uvakya’ yı işgal etti (15.$)- Ispanya İç savaşı bou* erdi (1.4)-K * w York
Dünya Sergi sj açıldı (30*4) - Molotov, Litvinov’ uü yerine Dışişleri Bakanı
(3 .5) - Türkiye - Ingiltere Karşılıklı Yardım Anlaşması (12.5) - Alman-
Italyan askerî ittifakı (22.5)-'T ü rkiye-F ran sa saldırmazlık Paktı»
Hatay’ ın Türkiye’ ye katılışı (23*6) - Almanya - SSCB saldırmazlık paktı
(24 .3) - Almanya, Polonya’ ya «aldırdı (1.9) - İngiltere He Fransa, Al
manya’ ya savaş açtı (3.9) - SSCB , Polonya’ yı istilâ etti (17.9) - Türkiye,
Fransa, İngiltere Antlaşması (19.10) - SSCB, Finlandiya’yı istilâ etti
(30 .11).
19 4 0
FİLİMLER
(5)
ERTUĞRUL: Şehre* fturiant - Akasya Palas - KENÇî Taf
parçası — Yılmaz Ati —Kıvırcık Paşa.
Ş Geçi; Dönemi ile' Tiyatrocular: ERTU Ğ RU L, KENÇ.
Ş Oyun uyarlamalar» E R T U tR U L : Akasya P a la ,-K E N Ç :

Taş parçası.
a Melodramlar: ERTU ĞRUL: Ş eh vH kurba nı - KENÇ: Ta;

parçası.
Ş Vodvilleri E R IU C R U L : Akasya Palas - KF.NÇ; A'ırırcılc

Paşa.
79
1940
0 Özgiin senaryo, polis filmi, dışarı {alışma: KENÇ: Yıimos

AH.
0 Yabana filim aktarması: ERTU Ğ RU L: Şehvet kurbanı.
OYUNCULAR
• TEDÜ. Nevzat OKÇUGİL, Mehmet KARACA, Seniye BA*
RAN, Yaşar Nezihi ÖZSOY, ARDUMAN, Mümtaz ENER,
Cahit IRGAT, P lŞ K lN , KÖKNAR, Vedat KARAOKÇU,
ARTEMEL, M. ERTUĞ RUL, SONKU. F. TAYFU R,
Nevin AK K AY A, KÖRMÜKÇÜ, ZOBU, YANAL, KARACA,
0 “ Şehir Tiyatrosu” oyuncuları,
£ Sinemaya yatkın yeni oyuncular: TEDÜ, OKÇUGİL, IRGAT,
AK K AY A.
0 İlk “jetine premier” tipi: TED Ü : Şehvet kurbanr (Ertuğrul)
- Taş parçası (Kem;) - Yılmos AH (Kenç).
SİNEMA OLAYLARI
£ ERTUĞRUL Nasrettin Hoca düğünde*yi çevirmeye başladı»
9 “ İnanç” dergisinde filim eleştirmesi (Şubat)*
YABANCI SİNEMALAR
AVD: Ford: Tke Grapes o f Wrath (Lekeli adam) - The Long Voyage
Home (Yurda dtintiş) - Cbaplin: The 6V«oi Dictator (Şarla Diktatör) -
Buzzell: Go West (Batıya gic, Marx Kardeşler) - Wyler: The Westerner
(Batılı adam) —Milestone: O f Mice and Men ( Farelere t>e itiinıtitıro dair) —
İvens: Pou*r and the Land (Güç re toprak* b - f ) - Disney: Faniaeia (e»r,
fl.b, «ea denemeei)-Laotz: Woody ft'oodpecksr dizisi (c-r) —ŞŞCBt Doeskoy;
Gorki II I -Merkez Haber Filimleri Stlidyofu; Den n o t m mira (Yeni
bir dünyada bir gün, b-f* 24 «8) - ALMANYA» Savaş belgeci li£i; BİUzkrieg
im We»tsrn (Batıda yıldırım savaşı) - Feuertaufe (Ateş vaftizi) - Sieg
im West«m (Batıda safer) - Feldzug in Polen (Poİonya*da s a v a ş )...-
“ Agfacolor” i ş l e m i bulundu - İNGİLTERE» D İ c I u o m d : Gasligkt (Gaz *şı£ı)
- JeıuMiıgs: Landan Can Take It (Londra dayanabilir, b-f) - İTALYA»
Emmer İle Gras’ ın unut üzerine filimleri ( tl dramma di Crista - Parodim
terrestre).
80
1940
tÇ VE DIŞ O LAYLAR
Milli Korunma Kanunu (lH J)-Fip<Sovyet banı antlaşma»! (1 2.3 )-
Almanya, Danimarka ile Norveç'e saldırdı (9 *4)- K öy Enstitüleri Kanunu
(1? ,4) - Matbuat Umum Müdürlüğü Teşkilât ve Vazife Kanunu (2 .S) -
Almanya* Hollanda, Belçika, Lükseınburg'a saldırdı (10.5) - Churchill
hükümeti (10.5) - Devlet Konservatuvan Kuruluşu Hakkında Kanun
(20 .S) - Duokerque tahliye?! (26 ,5*3,6) - İtalya, Fransa’ya saldırdı
(1 0 .6 ) -P a ris düştü (14.6)-S S C B ; LUvanya, Latvİa, Estouya’yi aldı
(17.6) -G e n . de Gaulle'ün Fransızlarca çağrısı (18.6) - Fransız*Alman m ü'
terekesi (22.6) - Londra’da Fransız Ulusal Komitesi (23.6) - İngiltere'ye
Alman hava akdılan haşladı (3 ,8) - Troçki Meksika'da öldürüldü (21.8) -
Nüfus »ayttniî 17.820.950 (20.10)- İtalya Yunanistan'a saldırdı (28.10).-
Altı ilde sıkıyönetim İlân edildi (23,12).
19 4 1
FİLİMLER
(D
ERTUĞ RUL: Kahveci güzeli.
EĞtLtMLER. ö z e l l ik l e r
0 T anınm ış şa rk ıc ıla rd a n , folklordan y ararla n m a : E R T U Ğ R U L :

Kahveci giiseti.
OYUNCULAR
• SELÇUK, Nezihe BECERİKLİ, KÖRMÜKÇÜ, BUTAK,
Nevin SEVAL, ARTEMEL. Avni D İLLİCİL, İRGAT.
• Şarkıcılar: SELÇUK.
81
1941
SİNEMA O LAYLAR I
0 Kemal SEDENad olumu (14.1).
0 "Y urt ve Dünya4* dergisinde sinema yasılan (Mart).
^ Dr. Emin Beliğ BELLl’nin ölümü (5.12).
• Şadı Fikret KARAGÖZOĞLtToun ölümü (29.12).
^ “ Matbuat Umum Müdürlüğü” sinemacıbk kolu kuruldu.

Haber filimleri.
^ "Marmara** süslendirme stüdyosu açıldı.
YABANCI SİNEMALAR
ABD* Welles: Çitişen Kon* (Yurttaş K .) —H us t o d : The Malt*»* Fakan
(Malta şahini) -W yl*rs Little Foxes ( öfdiirüncey* kadar) —Sturges: Sül*
tivan's Travets (Aşk yıldızı) —Pottcr: HeUsapoppin - Flaherty: The
Land (Topraky b>f) • Strand, Hurwitz: Iftuive Land (Ana yurt) - İN
GİLTERE* Povvell: 49th ParulM (49. enlem) —Wâttı Target far Tonigfıt
(Bu geceki hedef)-*G PO*’ Fili tu kolu. Filim kûlu oldu (Mayıs) -
Rank filim yapımına başladı - SSCB* Pudovkiu: 5 u ıw w - Gerasimov:
Masgverade - Savaş betgeciliği - Moskova’ da Ivanov’ un “ Stereo-Kino**
(gözlüküüz U.b. f.) için salon açıldı (24.8) - MEKSİKA* Kllae; Forgocten
Vilİage f Unutulmuş koy, b -f)-İT A L Y A t “ Ferraniacoler** denemesi.
ABD “ödünç verme ve kiralama1' kanunu çıkardı (11*3) - Almanya.
Yugoslavya ile Yunanistan'a saldırdı (17.4)-A tin a düştü (2 7.4 ]-
lskoçya*ya indi (10.$) —Girit düştü (21.S) —tngîlizte» Suriye’yi işgal etti
(8.6) - Türkiye - Almanya paktı (18.6) - Almanya, SSCB’ ne saldırdı
(22.6) - Atlantik Yasası (14.8) - Ingiüsler ve Sovyetler İran'a girdiler
(25.8) - Pearl Harbeni- baskım (7.12)- A B D ve İngiltere, Japonya'ya
savat &Çtı (8 .12) - Almanya ile İtalya, ABD*ne suvaş açtı (11.12).
82
19 4 2
FİLİMLER
(*>
ERTU Ğ RU L: Kıskanç (1 9 3 8 -4 2 )-Adolf K O RN ER: Du
vaksız gelin ( Hülleci) - Sürtük - Kerem ile Asit.
EĞİLİMLER
0 Oyun aktarmaları. Tiyatro film i: K O RN ER: Duvaksız gelin -
Sürtük.
0 Şarkıcılar’dan, folklordan yararlanma: K O RN ER: Kerem ile

Asit.
£ Melodram: Kıskanç.
0 Güldürüler: K Ö RN ER: Duvaksız gelin - Sürtük.
0 Yabancı filimlerden aktarmalar: ERTUĞ RUL: Kıskanç -

K Ö RN ER: Sürtük.
OYUNCULAR
• PİŞKİN, ÖZCAN, KARAOKÇU, M AY, GÜRMEN, Reşit
BARAN , M. ERTUĞRUL, SONKU, TEDÜ, ARCAN,
AKKAYA, AYANOĞLU, ARDUMAN. A. D İLLİG İL,
Muazzez A R Ç A Y , Zehra YlM SEL, ÖZSOY, ENER, Müzey
yen Senar IŞIL , (Malatyalı) FAH Rİ.
f “ Şehir Tiyatrosu" oyuncuları.
£ Şarkıcılar: IŞIL, F A H R İ: Kerem ile Aslı (Korner).
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Yurt ve Dünya” dergisinde sinema yanlan.
83
1942
YABANCI SİNEMALAR
ABIN Wellea: The Magnifieent Ambersen» (Muhteşem Ambereon'lar) -
V y ler: Mrs. M iniver —Capra, Huştan* Litvak, iv en », . Why We F^Jiı?
(Niçin savaşıyorum?) dizisi (s«va$ betgeciliği)-SSCBt Donskoy: Kak
sakalyaUıe stat ( Ve çeliğe su verildi) - Merkez Haber Filimleri S t ü d y o s u :
Den veiai (Savafin bir günü* 13.6) - Savaş belgeciliği- İNGİLTERE)
Coward, Lean: in TVhich We Serve (Denizler h&ktmi) —Jeımings: Listen
ta Britain fIngiltere'yi dinle) - Frend; The Faremen Wsnt ta FVanee
( Ustabaşı Fransa'ya gitti) - Savaş belgecitiği - FRANSA* Carn6: Lee
vısıteur* dn soir (Gece ziyaretçileri) - İTALYA) Yiscontl: Osseasiene (Tutku)
- De Sİca: I bambînİ çi gtıardano (Evladıma kıymayın) - Hissetti; ÇaeRru
p a ssîfn ı le nıtvole (Bulutlarda dört adım) -A ütoniom : Gente del Po (Pa
insanları, b-f) - Yenigerçekçilik akimıma ilk adımlan - AIMANYAı
Harlan: Die golden* Stadt (Altın şehir* ilk “ Agfacolor1' f.) -tSVEÇı Sjöberg:
Himiaspelel (Güğürt yolu)*
Ankara'da V od Papen'e suikast teşebbüsü (24.2.) - Ankara'da Türk İnkı
lap Enstitüsü kurulması için kanun (15*4) - Başbakan Saydam: “ Devlet
teşkilâtı A'd&tı Z’ ye kadar bozuktur1* (25.5) - logiliz-Sovyet ittifakı
(26.5) - Saydam'tn ölüneli (D.7), Saraçoğlu büklimeti (9*7) - Stalingrad
ve Kafkas savaşları başladı (4.9) - Müttefikler Kuzey Afrika'ya çıktı (8.11) -
Varlık Vergisi kanuou (11,11) - Bütün Fransa işgal edildi (11.11)-D a r
Gelirlilere Yardım Kanunu (15*11).
19 4 3
FİLİMLER
(2)
ERTU Ğ RU L, T A Y FU R : JVnjrreııfn Hoca düğünde (1940-43)
- KENÇ: Ddrtlİ pınar*
84
1943
0 K oy melodramı t KENÇ: Dertli pınar.
£ Rövü filmi: ERTUĞRUL» TA Y FU R : Nasrettin Hoca düğünde.
OYUNCULAR
• KÖRMÜKÇÜ, ÖZSOY. KÖ K NAR, SENAR, TAYFU R,
R. BARAN , Reşit A kif GÜRZAP, TED Ü , ARTEMEL,
BECERİKLİ, AYANOĞLU, KARAOKÇU, K lP E R , AR-
DÜMAN.
O “ Şehir Tiyatronu*’ oyuncuları.
SİNEMA OLAYLARI
O Ney yi te ERTUĞRUL’uu öliimn (13.2).
O Naşit ÖZCAN’ın ölümü (26.4).
O Kenya milletvekili Dr. Osman Şevki ULUDAĞ “ Çocukların

görebilecekleri sinema fİlİmlerinin ve tiyatro piyeslerinin
tahdidi hakkında kanun” teklifi sundu (9.6).
O Necip ER SES Şişli’de “ Ses Filim” stüdyosunu kurdu.
O Şadaıı KAMİI. On ti; kahraman'ı çevirmiye başladı.
O Dr. O. Ş. ULUDAĞ, gazetelerde yayımladığı yazılarını

“ Çocuklar, gençler, filimler” adlı kitapta topladı.
o "Y urt ve Dünya*' dergisinde sinema yazılan.
YABANCI SİNEMALAR
FRANSA: Cr6roUlonı Lunüirc d'et i fVVr; ı^.cı) - CUhuoI : Lb enrbean
(Kargü) - Delannoy: L'«temel retnur (Ebedi dönüş) - Bcckerc Goupi
tnainç rouget (N anrh çiti G.) —Bresson: Lee anges dit P ich i (Günah fite*
tekleri) - L ’ Herbier “ Iııatitut des Hautes Etudea Cin6matographıqueMi
(IDHEC) kurdu (Eylül) -tNCİLTEREt Boultiııg; Drtert Vıctory (Çoi saferi,
b*f) - JeUDİDga: Fires Wçto Storferf (Yangınlar taftad»» b «f)-R e e d î Thç
Way Ak$ad (öndeki yol) —Rotha: Wortd o f Phrtfy (Bolluk diinyatı, b-f) -
W *tl: JVııtr Men (Dokut adatn) - Freudr San Dtmetrio, Londo n (b -f)-
85
1943
ABD* Wellman: Tfie Ox~Bow Incident (Ox~Bow öteyi) - Hİtcbcock:

Lifebmt (Yaşamak iitiyoru*) - W ood; Far Whom the Bells Toll (Vatan
fedaisi) -SSCB* ErmJer: Ona taşçifçayet r&dinti ( Yurdunu savunuyor) -
Zguridi; V p$»kak Srednei A»ii (Orta Atya kumlarında) b * f)- Savaş belgeci*
Iiği - DANİMARKA* Dreyer: Dia# İma (Gaaap günü).
IÇ VE DIŞ OLAYLAR
Kagahla nlca konferansı (14*24 .1) - Adananda İnönü - Churchtll görüşmesi
(30-31.1) - Alman 4. ordusu. Stalîagrad'ta teslim oldu (1-2.2) - Çene]
seçimleri 4S5 milletvekilliği için 534 »dey gösterildi (28.2) - İnönü yeniden
cumhurbaşkanı seçildi (8 >3) -Y e n i Saraçoğlu kabinesi (9.3) - Komintern
lağvedildi (15.5) - “ Basra vs Yayın Umum Müdürlüğü*' Kanunu (14.7) -
Mussolini düşürüldü, tutuklandı. Mareşal Badoglio başbakan (24-25,7)-
MUttefikler İtalya'ya çıkartma yaptı (3.9) - İtalya teslim oldu (8 .9 )-
ALmauya, Roma v e Kuzey İtalya'yı İşgal etti (10.9) - Mussolini kaçtı
(12.9) - Moskova konferansı (19,10-1.11) - Kahire Konferansı (22*26.11)-
Tahran Konferansı (28.11-1.12) - Tito hükümeti kuruldu (4.12) - Kahire
görüşmesi: İnönü, Rooseveit, ChurchiU (4-6.12).
19 4 4
FİLİMLER
(D
Baha GELEN BEVÎ: Denit * m .
Ş Geçi, Dönemi yönetmeni! GELENBEVÎ.
O Melodram : Deniz kızı.
OYUNCULAR
# BECERİKLİ, K İP E R , Orhan ESEN, Samİye HÜN, Sadettin
E R B İL , T A Y FU R , ENER.
Ç Tiyatro oyuncuları.
86
1944
SİNEMA O LA Y LAR I
0 Sait KÖKNAK’ ın ölümü (.1 ).
• Hazım KÖRMÜKÇÜ'nün ölümü (1.4).
0 KENÇ “ İstanbul Filİm” i kurdu.
0 Çetin K ARAM AN BEY ile arkadaşları “Kurt Filim” ! kurup

Kanatlanan g en çlik ' i çovirmiye başladılar; ortaklık dağıldı,
filim yarım kaldı.
^ D e n » k m kurgudayken yandı, birkaç gön içinde yeniden

çevrildi.
0 “ Yurt ve Dünya” dergisinde sinema yanlan.
0 Stephen Watts’dan çevrilen “Sinemama içyüzü” yayım

landı.
YABANCI SİNEMALAR
SSCB* Donskoy: Raduga f'GâfckufağıJ - Eisenstejn; / var Gro*ni (Korkunç
tvan I)-Arostam: Zeâ-Eisimont; Jiia-büa devoşka (Küçük tir kts vardı ) -
ABDı Premiogerı Laura - Sturge»; Hail the Conquering Hero (Zorla kah
raman) - Wİ)der: Dou6Je Indemnity ( Çifte tazminat) - Dmytrykj Murdar,
M y Suteel (Cinayet, sevgilim) -V İd orı An Ameriean üemance (B ir A meri*
kan romansı) - “ United Production of America *1 (UPA) kuruldu - İW*
GtLTERE* Ûlivier; Henry V -Jennıug*: The True Story of Lili Mariena
(L, Af.'1İr gerçek öyküsü) - Jacksom We$tern Approaehes (Batt yaklaşıyor*
b-f) - FfiANSAt Gr€milloa: Ira fiil â vous (Gökler sisindir) - Direnme
belgeciligi: La liberotion de Paris (Paris'in kurtar 1/ 151) - MEKSİKA*
Fernpjtdezi Marta Çandelaria (A ?k çiçekleri) -ÇEKOSLAVAKYA:
Barraudov stüdyoları kuruldu (Ekim),
Mareşal Fevzi Çakmak emekliye ayrıldı (12.1) - At* « ‘ m Başhekim 5a*
racoğlu’ na açık mektubu (1.4) - Ankara'da Irkçı-Turancıların teşvikiyle
nümayiş (S7*4) - Irkçı-Turaacılar tutuklandı (İS.S) - İntfnÜ» 19 Mayıs
töreninde Irkçı-Ttırancılan yerdi (19. S) - Müttefikler Aoro&’yı aldı (4*6)**
Müttefikler Normaadiya’ ya çıkarma yaptı ( 6 , 6) - Dışişleri Bakam Me*
nemencloğlu istifa zorunda kaldı ( İS.6) - Almanlar İngiltere'ye
kullanmaya başladı ( 1S.6) - Hitter’e suikast teşebbUaU (20.6)“ İstanbul
87
1944
Teknik Üniversitesi (12.7)-Türkiye* Almanya ile ilişkilerini kesti (2 ,8 )-

5oH Halife Abdülraecit Paris'te öldü (21.8) - ParıViı* kurtuluşu (25.8)-
JtkçuTurancıUnn duruşması başladı (7.9)—Sovyet birlikleri Sofya'da
(18,9) - Yunan direnme kuruluşlarının si)ihsı«Jandm]ması (28.11) - Fran-
sız-Sovyet paktı (10, J2),
19 4 5
FİLİMLER
(4)
KAMİL: On ü ç kahram an (1943-45) - KENÇ: H a sret - AR-
TEMEL: H ü rriy et A p a rtm a n ı - ERTUĞRUL: Y a y la k a r
talı.
0 Geçiş Dönemi sinemacıları: KENÇ, KAMİL.
0 Tiyatrocular: ERTUĞRUL, ARTEMEL.
0 Oyun aktarmaları: ARTEMEL: Hürriyet A p a rtm a n ı - ER
TU Ğ RU L: Toyla ka rta h.
0 Yabancı filim aktarman; KENÇ: Un ü ç kahram an.
0 Köy melodramı: KENÇ: Hasret.
0 Çağ filmi: ARTEMEL: H ü rriy et A p a rtm a n ı.
OYUNCULAR
0 AYANOĞLU, Fatma ANDAÇ, ARTEMEL, Tevhit BİLGE,
IRGAT, Oya SENSEV. SELÇUK, KARAOKÇU, ARDU-
MAN. R . BARAN , Gülistan GÜZEY, TEDÜ, ARCAN,
Şaziye MORAL, GÜRZAP, Nezahat D İLL İG lL. Necdet
Mahfi A Y RAL. SONKU, Hadi HÜN, SEVAL, ZORU,
Perihan ÇAKIL [TEDÜ],
88
1915
0 Tiyatro dışı yeni oyuncular denemesi: SENSEV: Hasret

(Kent).
SİNEMA OLAYLARI
0 ERTUĞRUL Kızılırmak ( Karakayun) ’ ıı çevirmiye başladı.
^ ARDUMAIY Kvıağlu'nu çevirmiye başladı.
f Fuat R U TK A Y ile arkadaşları “ Doğan FİIim” i kurdular,

stüdyonun yanması üzerine RTJTKAY “ Halk Filint’i kurdu.
# Nazif DURU ile Murat KÖSEOĞLU “ Atlas FiliuT’ i kurdular.
^ Turgut DEMİRAĞ “ And Filim” i kurdu.
YABANCI SİNEMALAR
tTALYAı Rossellınh Romu, ci«d operta (Roma apfc çehir) - FRANSAı
Carne; Lt* enfonts du paradia ( Paradideki çotuklar) —B r e sson: Les dames
dı* boİ9 de Boulogne (B* feprıtsu kadınlan) - Cousteau: Epaves (Katin’
(ıJart b -f)-L o ta r : .duA&Tiiher,? fb-f) - "Fed6ration Fransa ise des
Clubs” (FFCC) kuruldu (12.7) -İNGİLTERE* CavaUttDti ve başkalara
Doad o f Night (Gecenin ortasında) —Jennİng»: A Diary far Timeihy
(T* için 6ır günlükJ -SSCBi Donskoy; Nepokorenniye (Boyun egdırife-
tniytn) - Savaş belgeciligi - ABDt Hitchcock: SpeJ/bormd (öldüren
hatıralar) - Renoir: The Southerner (Güneyli «dom) - Wilderi TkeLost
Weekenâ { Yaraulan adam) -WeJJman: The StoryofG* / . Joe (Asker Joe'nun
hykilsü) - Reed, Kanin: The True Glery (Gerçek zafer, b-f) -E tİc Johpütrm
^MPAAâin başkam oldu (19.9) - DANİMARKA* ipsen, LauritKco: Be
rdde engıt (Kısıl toprak) - İSVİÇREt Lındtberg: Die tetzte Ghanee (Son
ümit) - POLONYA, ÇEKOSLAVAKYA, YUGOSLAVYA* Sinema devlet*
l*ştirildi - DÜNYA» U&le'de (İsviçre) Uluslararası Sinema Kongresi (30.
8-8 3 ) ♦
Yalta Konferansı (4-11 *2) - Türkiye, Almanya ile Japonya'ya sava;
açtı (23.2) - Türkiye, Birleşmiş Milletler Deklarasyonuma katıldı (24.2) *-
SSCB, 17*12.1923 tarihli Türk-Sovyet antlaşmadım feshedeceğim bildirdi
(19.3)—Kahire'de Arap Birliği kuruldu (22.3) - Irkçı*Turancılar müh-
89
1945
kum oldular (29*3) -Türkiye» SSCB notasını cevaplandırdı (4*4)-T B M M

İçtüzüğü Türkçeleştirildi (11,4) - F.D. Roosevelt öldü, Trumau cam*
hurbaşkam (12.4) - San Francisco'da Birleşmiş Milletler Konferansı (2S.4-
26,6)-A B D ve SSCB birlikleri Eİbe'de buluştu (25.4) - Hussolini ile met
resi kurşuna dizildiler (20,4) - SSCB birlikleri Berlin'de» Hitler ile metresi
intihar ettiler (30.4) - Hİtler’ jn ölümü açıklandı» Amiral Dtinltz yönetimi
aldı (1.S) - Berlin düştü (2.5) - Almanya kayıtsız şartsız tealim oldu
(7,5) -Fransa'da seçimleri solcular kazandı (13.5) * Boğazlar konusunda Mo-
lotov - Sarper görüşmesi (7*6) - CHP Meclis Grupuna “ Dörtlü Takrir"
verildi (7.6) - Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi ( İ I .6 ) -
“ Dörtlü Takrir** reddedildi (12.6) - Ankara'daki SSCB büyükelçisi Mo-
lotöv'un tekliflerini Dışişleri Bakanlığına bildirdi (Boğazlar*da üs, Kars ve
Ardahan) (22.6) - Çalışma Bakanlığı kuruldu (22.6) - SSCB büyükelçisi»
Başbakan Saraçoğlu ile görüştü (aynı konu) (25.6)-S a n Francisoo'da
BM Yasası imzalandı (26.6)-S SC B taraftan Polonya hükümeti (2 8 .6 )-
İngiltere'de İşçi Partisi seçimleri kazandı (5.7) - Ntw MexicoTda (ABD)
İlk atom bombası denemesi (16.7» açık tanışı: 6.3) - Potsdam Konferansı
(17-7-2.8) - Nuri Demirağ “ Milli Kalkınma Parti si*'ni kurdu (10*7)-
Attlee hükümeti (26.7) - Potsdam Konferansı bildirisinde Montreun
anlaşmasının değiştirilmesi için görüşmeler yapılması yer aldı (2*8)-
Hiroshima'ya ilk atom bomban alıldı (6.0) —SSCB, Japonya'ya savaş açtt
(0.8)—Nagasaki'ye ikinci atom bombası (9 .8) - İstanbul'da Türkiye Sos
yal Demokrat Parti kuruldu (14*0) - Japonya teslim oldu (14.8) - Bay ar,
CHF'den İstifa etti (17.9) - Menderes ile Köprülü CHP'den çıkarıldı (21.9) —
*‘New York Herald Tribüne'* Stalin'in Kars ve Ardahan'ı istediğini yazdı
(10.10) - Nüfus sayımı: 10.790,174 (21.10) - BM çalışmaya başladı
(24.10) -Askeri Temyiz» Irkçı-Turancılar hakkındakî hükmü bozdu (26.10)-
İnönü» Meclisi açış koauşraasıuda muhalefet partisi vc tek dereceli Beçim
istediğini söyledi ( U l ) - A B D , İngiltere» Kanada atom bombası aknemi
açıklamamaya karar verdiler (15.11) - Niiremberg duruşma» başladı
(2C.11) -SSCB hükümeti yurt dışındaki ErmenİIerİn Ermenistan'a dönme
sini kabul etti (2 .1 2 )- İnönü - Bayar görüşmesi (4.12) - İstanbul'da
komünist aleyhtarı nümayiş» Tan matbaası yıkıldı (4.12) -MiliE Eğitim
Bakanlığı profesör ve öğretmenlerin siyasi yazı yazamıyocaklarını bildirdi
(15.12) - İ k i Gürcü profesörün Kuzey Doğu Anadolu'yla ilgili iddialar)
basında yayımlandı (20.12).
90
19 4 6
FİLİMLER
W
ERTUĞRUL: Harman son u -K E N Ç : Günahsızlar - KAMİL:

Toros çocuğa - Gençlik günahı.
0 Geçiş dönemi sinemacıları: KENÇ, KAMİL.
6 Köy filimleri, köy melodramları: KAM İL: Toros çocu ğa-

ERTU Ğ RU L: Hormon »onu.
( Burjuva melodramları: KENÇ: Günahsızlar - KAMİL: Genç

lik günahı.
OYUNCULAR
• SEVAL. Y AN AL, BUTAK, ZOBU, MORALİ, H. HÜN, R.
BARAN, ENER, Kadri ÖGELMAN, İsmail DÜMBÜLLÜ,
IRGAT, K tP E R , ÖZSOY, KARAOKÇU, Orhan ELMAS,
SENSEV, Sadrİ ALIŞIK, Enver ORHON, Orhon M. ARI-
BURNU, K APTAN , Vahi ÖZ, Berin AYDAN.
0 Tiyatro oyuncuları.
0 Tiyatro dışı yeni oyuneular’ın denenmesi: SENSEV: Günah
sızlar (Kenç) - A LIŞIK : Günahsızlar (Kenç) - ARIBU R N U :
Gençlik günahı (Kamil) - ORH ON: Gençlik günahı (Kamil)
- A Y D AN : Gençlik günakı (Kamil).
SİNEMA OLAYLARI
0 Yeni kurulan yapunerleri sayısı birdenbire arttı: "Ankara
Filim” , “ Sema Filim” (“A r Filim” ), “ Birlik Filim” , “ Erman
Filim” (“ Erman Kardeşler” ) , “ Şark Filim” , “ Duru Filim” .
91
1946
0 Naci ve Nazif DURU “ Atla» Filim1' stüdyosuna kurdular*

0 “ ipek Filim** yemden yapıma başladı*
£ Şakir SIRMALI Unutulan sır1ı çevirmiye başladı*
^ “ Yerli Filim Yapanlar Cemiyeti11 kuruldu,
^ “Türk Sinema tmalcileri ve Dağıtıcıları Birliği*' kurulması
teşebbüsü yarım kaldı.
^ “ Sinemacılar ve Fılimciler Cemiyeti11 kuruldu*
£ “ Yerli Filim Yapanlar Cemiyeti11, “ Filimleriınis'1 adlı broşürü
yayımladı (broşürde Rakım ÇALAPALA’nm Türk sineması
tarihi özeti ve 1946’ya kadar çevrilen filimlerle ilgili filmog»
raf i bulu nmakta di r)*
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* R eçellini: PûEii - De Siea: Sciuttih (Kaldırım çocukları) -
Vergano: II sole «örge a n «r« (Güneş yine doğacak) - Lattuada: ll AoiuUid
(Haydut MlırahJ ■'Znnpa; Vi\*re in pacc (B anş ipinde yaşamak) —
ABDt Ford; M y Darling elementine (Kantin harici) - Wyler: The Bert
Years of Our Lives (Hayatımızın en gürel yıllan) - Havvks: TA* Big Sieep
( Birleşen kalpler) - Hitchcock? Açôripu* (Aşktan da ilstün) -Mileatoner
A Wa!h in th* Sun (Güneşi* yürüyüş) - FRANSA* Clement; La bcfai/Ze du
mit (Demiryolu savaşı) - Cocteau, Clâment: La betle e< la bile (Güzel ile
hayvan) - Gr^miUûn: Le six juin â Tau&e (Altı haziran şafağında* b -f) -
Rûüquİet; Fdrre&ıçue (b -f) - Leenhardt* j’Vflijjanee du çınıma fSmemanjn
doğuşu* b -f)-B e c k e r: Antoine et Anfoinett* (A . ile A .) - PainleY^s Aa-
sassins d"eau douce (Tatlı su fcafılkri, b-f) - Sinemayla ilgili BLum-Byrnes
anlaşmaları (28*5) - İlk Uluslararası Gauıes Filim Şenliği (20.9)- "Centrc
National de la Cin£maLographie*tnjn (CNC) kuruluşu (25.10) - SSCB*
Eritilen Veliki perelom (Büyük donum noJcfaeı) - Eisenstein; Korkun?
îpatı II (19S8’ dc çıktı) - Pudovkin: Admimt Nahimov (Amiral İV.) -
Ftuşko: Kamerini tavetok (Billür çiçek) - Andrİyevski: ifo6in«6it Cruaoe
(gözlUksüg ü. b. f.) - İNGİLTERE* Uamer: /( Atuıays Raine Sundays
( Pazarlan hep yağmur yağar) - Leant Brief Encounier (Kısa tesadüfler) -
“ Britidı Film Academy” kuruldu (Eylül) - DANİMARKA* B* ve A. Heri
nin#-Jönsen: Dine Menneskebarn (DiUe* insanoğlu) - DOĞU ALMANYA;
Staudtet Die Miirder sind unfer tın* (Katil aramızdadır).
Demokrat Parti kuruldu (7,l)-B M 4ib ilk Genel Kurut toplantısı Lond
ra’da aşıldı (10.1)-İran BM Güvenlik Koneey*Tndtn SSCB’nin Aserböy*
92
1946
can'dan çekilmesini istedi (19.1)- İ ş ve İşçi Bulma Kurumu Kanunu

(21.1)- D e Gaulle başbakanbktau çekildi (29*1) - İstanbul'da Masun
Derneği yeniden kuruldu (5.2) - “ Missoufi” zırhlısı İstanbul’ da (5-9.4) -
CHP ara seçimlerde aday göstermeyeceğini bildirdi (13.4)-SSC B , Azer
baycan'dan çekildi (9.5)—CHP Kurultayı: Çok partili düzene geçişe
hazırlık tedbirleri (10*5) - Türkiye Sosyalist Partisi kuruldu (1 4.5 )- Yeni
seçim kanunu (tek dereceli ) (3 1.S )-Y en i Cemiyetler Karnımı (5 .6 )-
Basın Birliği Kanunu kaldırıldı, gazete kapatmak yetkisi mahkemelere
verildi (13.6) - İtalya’ da cumhuriyet ilin edildi (İS.6) - Türkiye Sosyalist
Emekçi ve Köylü Partici kuruldu (19*6) - Bikini’ de atom denemesi (1 .7 )-
Aukara Valisi Nevzat Tandoğan İntihar etti (8.7) -T e k dereceli ilk genel
seçimler (CHP: 395, DP: 64, Bağımsız: 6 milletvekili) (21-7) - Sıkıyönetim
Komutanlığı seçim sonuçlan konusunda yayım yasakladı (24*7) - Genel
Kurmay Başkam Gen. Kazım Orbay istifa etti (30.7)-Y e n i TBMM:
Başkan: Gen. Kâzım Karabekir; İnönü yeniden cumhurbaşkanlığına seçil*
di (5.8)-R e ce p Peker kabinesi: Hasan-Âlİ Yücel Millî Eğitim Bakanlığın
dan ayrıldı (7.8) -SSCB* Boğazlanıl ortaklaşa savunulması için nota
verdi (8.8) - Türkiye ortaklaşa savunmayı reddetti (22.8) - Nüremberg
mahkemesi kararlan (1.9) -**7 Eylül (İktisadı) Kararları” (Dolar 1*80
T.L.odan 2.80 T.L.na çıktı) (7.9) - Türkiye* SSC&’ nin ikinci notasını da
reddetti (18.10) - Yunanistan, kuzeydeki içsavaş konusunda Arnavutluk,
Bulgaristan, Yugoslavya’ yı suçladı (3.12) - Sıkıyönetim Komutanlığı
"Türkiye Sosyalist Partisi'’, “Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Par
tisi” , birçok sendika, 6 gazete ve dergiyi kapattı (16.12) - DP milletvekil
leri Meclisi terketliler (18-27 .12) - Çin Hiudi'nde savaş başladı (19.12).
19 4 7
FİLİMLER
<u)
TAYFU R: Senedt bir gitti - FCmm'ın çilesi - ERTUĞRUL,

H. HÜN: Kızılırmak (Karakoyun. 1945-47) - ARDUMAN:
Büyük itir a f- KAM İL: Senen ne yapmaz V - DEMÎRAĞ:
Bir dağ masalı - ARTEMEL: Sansuı acı - GELENBEVÎ:
Yanıt A-avol - K IPÇAK : Yuvamı yıkamazsın - Seyfi HA-
V A E R I: Yara - Kılıbıklar.
93
1947
• Tiyatrocuları TAY FU R, ERTUĞRUL, HÜN, ARDUMAN,
ARTEMEL, KIPÇAK .
0 Geçiş Dönemi sinemacıları: K AM lL, D EM İRAC, GELENBE
V Î.
0 K öy filimleri, köy melodramları, folklordan yararlanma:
ERTU Ğ RU L, HÜN: Kızılırmak {Karakoyun) - D EM lRAĞ :
Bir dağ masalı - GELEN BEVÎ: Yanık kaval.
0 Burjuva melodramları: K A M lL : Seçen ne yapmaz 1 - A R
TEM EL: Sonatı* acı - KIPÇAK : Yut-omı yıfeomarsın-
ARDUMAN: Büyük itiraf - H AVAERİ: Yara -T A Y F U R :
Senede kır gün.
0 Güldürü ı TAY FU R : Knirn'ırt filesi,
0 Zamanm ölçüsüne göre üstiinyapım denemesi (75.000 T.L.):
DEMÎRAĞ: Bİr dağ masalı.
OYUNCULAR
• SONKU, TEDÜ, ARCAN, Fatma ANDAÇ, ENER, IRGAT,
TAY FU R, Hulusi KENTMEN. ÖZSOY, KAPTAN, ÜGEL-
MAN, Neşet BERK Ü REN . AYANOÖLU, BECERİKLİ,
Melâhat ÎÇ Ll, A Y D AN . ORHON, Muharrem GÜRSES,
BUTAK, MORAL, GÜZEY, GÜRZAP, K ÎP E R , MORALİ,
A Y R A L , GÜRMEN, Suzan Y A K A R , DÜMBÜLLÜ. Halûk
SARICI, Handan A D A L I...
^ Tiyatro »yımeolan,
0 Tiyatro dışı yeni oyuneular'ın denenmesi: A Y D AN , ORHON,
ARIBURNU.
SİNEMA OLAYLARI
t “ Halk Filim” yapıma başladı.
( “ Elektra Filim” (“ Seyhan Filim” ) knnıldu.
( Lo Duca’dan “ Sinema tarihi” çevirisi yayımlandı.
94
1947
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* Viscontıı La jerru iruna (Yar sarsılıyor) - De Santis: Cactia
tragiea (Feci av) —C&stellant: Soito ıJ sole di üoma (R t güne; i affında) —
Lattuadaı Sema pUıâ (Merhametsiz dünya) - Rosselltnı: Cermania anno
ter* (Almanya sıfır yılı) - Zampa: Anni difficili (Güç yıllar) - “ Federa-
ziooc Italiaua Circoli del Cine ma’ * kuruldu (Eylül) - ABD* Cbaplin: Afon*
rıeur Verdoux —Kasan; Boomerong - Çentlemen*» Agreemetıl (Çentilmen
anlaşmalı) - Huston: TYeasitre o f Sierra Madre (Altın kabineleri) -
Dmytryk: Çrossfire (Çapraz ateş) - Ftaherty: Lousıaıta Sfory (L, öyküsü) -
D ania: Brüte Foree (Vahfi kuvvet) - New York*ta “ Actor's Studio1’ ku
ruldu (3.7) - ABD Kongre» “Amerikan Aleyhtarı Faaliyetleri Soruş*
turma Kurulu** HollywomTta çalışmaya başladı; “ kara liste” (Kasım) -
Lubitsch’ in ölümü (3(Kİ 1) - FRANSA* Autaut-Lara: Le diable ou cûrps
(îçimindeki şeytan) - Claır: Le silence 4tt d’or fSâküf altındır) - Cismeni;
AfaudİU (Lânetliler) - Clouzot: Çıta* des Orf&res (Katil kim?) - Zecca'-
n u ÇlUmü (Aralık) - SSCB; Dovjeako: Miçurin —Getasımov; Molodaya
gvardiya (Genç muhafız) - İNGİLTERE* Reed; Oâd Man Out (Ölümden
kuvvetli) —LeAn; Orıaf Expectation9 ( Büyük umutlar) - Oliver Tıvısf
(Istırap çocuğu) - Cticbton: ifue and Cry (Bağrışma) - ABD şirketlerinin
kazancıma % 75*i bloke edildi - MEKSİKA; Fernandez: Enomorada -
Rio Escondido (Fedakâr öğretmen) - MACARİSTAN; Radvauyi: Valahot
Europa Ban (A* ma bir yerinde) - BELÇİKA* Brüksel Dünya Filim Fel*
tiv a li- DÜNYA» Caunes Filim Şenliği'ııde “ Fddlration Internationa] dea
Cines-Club**h buruldu (Eylül).
DP kongresinde “ Hürriyet Misakı" (7,1) - İçişleri Bakanı Sdkmensüer
Mecliste Türkiye'deki komünist faaliyetlerini açıkladı (29 *1)—İşçi ve İşveren
Sendikaları Kanunu kabul edildi, grev hakkı verilmesi konusundaki DP
teklifi reddedildi (20.2) - Tmuıau doktrini (12.3) - Irkçılık«Turancılık
sanıklanma bepsi beraat etti (31.3) - DP kısmi seçimlere girmeme kararı
aldı (2 .4 )- ABD Kongre heyeti geldi (12,4) - Yücel-Öner davası başladı
(17.4) - A.H. Akseki Diyanet İşleri Başkam (29.4) - İngiltere'de ağır
endüstri millileştirildi (1.5) - Bir ABD askerî heyeti geldi (22 »5)-MarshaU
Plim teklifi (5.4) - İnönü - Bayar görüşmesi (26.6) - MİLLİ Eğitim Bakanı
bazı şartlarla İlkokulu bitiren çocuklar için din dershaneleri açılabileceğini
bildirdi (2 .7 )- İnünü'ııüo “ 12 Teıııınuz Çok Partili Beyanname''si (12.7)-
Türkiye - ABD yardım anlaşması (12 .7) - Marslın!) Plânı için Paris
Konferansı; SSCB ve 8 ülke katılmadı (12*15.7) - Hindistan De Pakis
tan'ın bağımsızlığı (15.7) - “ TSP” ve “ TSEKP’ * üyelerinin duruşması
başladı (22.7) - İzmir'de Menderes*iu konuşmasını yayunlıyan sekiz gaze
teci tutuklaudı (6.8) -C H P grupunda 35*ler Peker hükümetine güven
sizlik belirttiler (23*8) - Ankara'daki ABD asker! heyetinin başkanlığına
95
1947
Gon. MacBride atandı (2*9) - İnönü - Bayat görülmesi (7 .9) - Haran

Sabâ hükümeti (10.9) - İnönü Erzurum'da sorumlulara İki partiye eşit
muamele yapılmasını söyledi (16.9) - Kominlerm kuruldu (5.10)-C H P
Kurultayı: Program devrimcilikten ılımlılığa döndü, ortanın sağına
yöneldi (17.11) - Y ü c e l-ö n e r davası beraatla sonuçlandı (19.11) - İstan
bul'da 1940’tan beri yürürlükte olan sıkıyönetim IcalkLi (23,13) -Ankara'da
komünist aleyhtarı nümayiş; rektör İstifaya zorlandı (27.12).
19 4 8
FİLİMLER
d*)
KAMİL: Düpıbüllîİ macera peşinde - Efe a ş k ı- TAY FU R :

İstiklâl madalyası - H. HÜN: Canavar - H AVAERİ, A K AD :
Damga - AYANOĞLU: Harman kaya - SIRM ALI: Domaniç
yolcusu (Unutulan sır, 1946-48) - Vedat ö r fi BENGÜ:
Düşkünler —Sızhyan kalp. . .
• Tiyatrocular: T A Y FU R , HÜN, AYANOĞLU, BENGÜ.
^ Geçiş Donemi sinemacıları: KAMİL, GELENBEVÎ, SIRMALI,
KENÇ, DEM ÎRAĞ, Çetin KARAM ANBEY.
^ Geçiş Döneminin son yapıtları: KAM İL: Diimbiillü macera
peşinde - Efe aşkı - Karanlık yoBar - GELEN BEVÎ: Çıl
dıran icadın - D EM ÎRAĞ : Kanlı taşlar.. .
0 Kurtuluş savaşı filimleri çığırı açıldı: T A Y FU R : Îjlitiâ l ma
dalyası.
^ Melodramlar: GELENBEVÎ: Çıldıran icadın - H AVAERİ,
AKAD: Damga - KAM İL: Karanfile yo/for - DEMÎRAĞ:
Kanlı taşlar - BENGÜ: Düşkünler - Sırfıyan fcalp-H A V A -
E R İ: Bir yabana- KARAM AN BEY: Silik çehreler.
96
IMS
OYUNCULAR
• DÜMBÜLLÜ, Ayla K ARACA, Reha YU RD AK U L, A R I-
BURNU, IRG AT, AD ALI, ENER, KENTMEN, ÖZSOY,
ÖZ, H. HÜN, GÜRZAP, Sadi TEK, Sezer SEZİN, Semih
L. EVtN, Turhan [Meınduhj ÜN, BUTAK, MORALİ, Settar
KÖRMÜKÇÜ, ARTEMEL, AYANOĞLU, R . BARAN,
K İP E R , A Y R A L , ELMAS, PİŞKİN , SENSEV, İÇLİ, İhsan
EVRİM , AKÇATEPE, A tıf AVCI, Feridun ÇÖLGEÇEN,
Y A K A R , Mehmet ICARACA, Aliye R O N A ...
• 0 Tiyatro oyuncuları.
^ Tiyatro dışı yeni oyuncular: A. KARACA, YU RD AK U L, ÜN,

SEZİN.
£ SEZİN: Damga (Huvaeri, Akad).
SİNEMA OLAYLARI
£ Sansür tüzüğünde önemsiz bir değişiklik yapıldı (15.1),
£ “ Yerli Füim Yapanlar Cemiyeti” mevsim sonunda “ Şark”
(“ Lüks” ) sinemacında yerli filim yarışması düzenledi (Hazi
ran). Sonuçlar: En İyİ t.: Unutulan sır (Sırmalı) İkincilik:
Bİr dağ masalı (Demirağ) - En iyi yönetmen: Demirağ - En
iyi görüntü yönetmeni: Kriton îtyadie - Ses yönetmeni: Yorgo
îfyadis - Kadın oyuncu: A y par - Erkek oyuncu: Ercgan —
Kadın karakter oyuncusu: Sonku - Erkek karakter oyuncusu:
Artemel - Senaryo: Demirağ (Bir dağ masalı) - Hikâye:
Bir dağ masalı - La bora t«var: Ses Filim - Kurgu: öten
Sermet - Fon müziği: (Yok) - Orijinal şarkı: Unutulan
sır'da - Dekor: Erogan - Makyaj: (Yok).
0 Belediye Gelirleri Kanunu: Eğlence roıu i valııuıcı filimlcrde

gaynsafj basılatm % 70'ine, yerlilerde % 25"ine kadar tes
pit edildi (1*7).
0 “ Ömay Filim” , “ İyi Filim” kuruldu.
97
1948
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* D« Sıca: Ladri di bUiclette ( Bisiklet hırsısı) — Germi: In name
Alk teggt (Kanan namına) —Lattuada* II mulino rffl Po ( Pa değirmeni) —
De Santis; Ri»o amaro (Acı pirinç) - Emmer: Sanat üzerine filimler -
ABDt IK'dlci! The Lady frotn Shanghai (Şangay'U kadın) —Maebçih —
fİaıeks: iüd (JCujJ ımo^-Zinueııumu: The S«a/tfi ( Arayış) -
Myets; The Quiel One ( Şahin biri) - Hilchoock: The Rope (ölüm karan) -
Dasâiu: NakedCity ( /Veir York çıran) - Crilfilh'in ülünü (23J ) —Yüksek
Mahkeme sinemanın “basın*’ içinde yer aldığına karar verdi-Sinema ve
TV*da delikli manyetik ses kuşağı ••“Columbia” uzun çalan plak yaptı -
FRANSA* Coctemir Le* parents terribles (Müthiş ebeveyn) - Leenhardl:
Les demioret vatanca* (Son tatiller) - Vedres: Paris 1990 (kıırgu f.) - Rea-
nais, Hessens: VanGogh (sanat üzerine f,) -Grimault: Lepetit soidat (Küçük
er, c*r) - Feyder'in ölümü (24.Ö) - L, Lumîöre’ in ölünü (6*6) —Sinema en*
düstrisine yardım kanuna (23.9) - Sorboane’ de “ FInstitut de Filmologie*’
kuruldu (Ekim) - “ Rouxcolor*'la ük uzun filim - “ Fransız Sinemasını Sa
vunma Komitesi** kuruldu - İNGİLTERE: Olivier: Hamlet - Reed: Lost
Tllusiçn* (Yitik hayaller) - PoueJI, Preisburgor: The Red Skoes (Periler
dünyası) —SSCB) Stolper: Porest o nastoyaşçem çeloveke (Gerçek bir adamın
vykiisü) - Eisenstein'm ölümü (11.2)-B A T İ ALMANYA* Steminle:
Berİiuer Batinde (Bertin baladı) - İSVEÇ* Bergman; Fangelse (Hapisatte)
- MACARİSTAN, ROMANYA, BULGARİSTAN* Sinema devletleştirildi-
POLONYAı Ford: Uîiea Granicma (Gerçeğin sının yoktur) —Jakub(ıwskaı
O leini etap (Son a şa m a )- Lodz Yüksek Sinemacılık Okulu kuruldu-
ÇEKOSLAVAKYAt Trake; Spuliçck (Çek yıh , kukla f.) - MACARİSTAN*
Ban: Taİpalatnyi föld (B ir amç toprak) - BELÇİKA* Haeserts, Stork:
Rufuna (sanat üzerine f.).
Gandkk öldürüldü (30.1)-C H P grupu llfthiyat Fakültesi, İmam-Hatip
kursları açılmasını, ilkokulların 4» ve S. sınıflarına din dersleri konulmasını
kabul etti (19*2) —Polis Vazife ve SeUbiyet Kanunu değiştirildi (idari
makaralara yurttaşları hürriyetlerinden mahrum etmek yetkisi veren
madde kaldırıldı) (29.2) - Üniversitelerarası kuru], solculukla suçlan
dırılan öğretim üyelerinin üniversiteden çıkarılması kararım bozdu (23.2) -
Çekoslavakya’ da komünist darbesi (23-25,2) - Yüce DivanMa ÜrgüpIU'nUn
yargılanması başladı (1.3) —Raıdan’ da petrol bulundu (3.3) - DP*de
tasfiye başladı (19-3) —Sabahattin Alı öldürüldü (1.4) —Filistin’ deki In
giliz mandası sona erdi, İsrail devleti ilftn edildi, Arap ülkeleri savaş açtı
(15.5) - CHP Divauı ilkokullarda ihtiyarî din derslerini kabul etti - (26.5)-
Hasan Saka'nm 2. hükümeti (Eğitim Bakanlığına Sırer yerine Banguoğlu)
(9*6) - Berlin ablukası (18.6) —Tito - Stalin çatışması (28.ü)-"TSE K P*’
98
1948
üyeleri mâhkum oldu (14*7) - Millet Partisi kuruldu (19*7) - Londra'da

14* Olimpiyat (£9*7-14 *4) - Ankara'da Millî Kütüphane açıldı - (İS .4) -
Yunan çetecileri yenilgiye uğradı (29*8) - Ara seçimleri (DP katılmadı)
(17.10) - Patrik Maksimos V istifa etti (İR .10) - Sen Sin ©d* New York
Başpiskoposu Athenagoras'ı patrik seçti (1*11) - İstiklâl Mahkemeleri
Kanunu kaldırıldı (4.11) - Ankara'da komünist aleyhtarı Kıbrıs mitingi
(25.12).
19 4 9
FİLİMLER
<I9>
KAMİL: Dinmiyen sızı (Sonsuz ıstırap) - AYANOĞLU:
Baba katUi ~ D EM ÎRAĞ : Hülya (1947-49) - A K A D : Vurun
kahpeye- A R DUMAN: Köroğlu (1945-49) - ARAK O N: Çığlık
- Efsuncu Baha - GELENBEVÎ : Kanh döşek - SONKU:
Fedakâr ana. , .
• Tiyatrocular} AYANOĞLU, KIPÇAK, ARDUMAN* BENGÜ*

SONKU, ENER.
^ Geçiş Donemi sinemacıları: KAMİL, DEMÎRAĞ. ARAKON*
KARAM AN BEY, GELENBEVÎ.
^ Geçiş Donemi sinemacılarının son yapıtları: KAMİL: Din

miyen 5i2i - D EM ÎRAĞ: Hiilya - ARAK O N; Çığlık - Efsun
ca Ba6a - GELENBEVÎ: Kanh döşek - KARAMAN BE V:
Yalan.
^ AKAD’ın ilk filimleri. Sinemacılar Dönemi'ne doğru: Vurun
kahpeye.
£ Kurtuluş savaşı: A K A D : Vurun kahpeye.
99
1949
0 Melodramlar: K AM İL: Dûuniyeıt t m - AYANOĞLU: Baba

katili - H AVAERt: GSnülden yaralılar - KIPÇAK : Ölün-
u y t kadar şeninim —A RAK O N : Çığlık - K ARAM AN BEY:
Yalan - GELEN BEVÎ: Kanlı döşek —SONKU: Fedakâr ana
- BENGÜ: Ayşe’ nin dıuısı - DEM tRAĞ: Hülya.
• Folklar: ARDUMAN: Köroğtu.
OYUNCULAR
• ARTEMEL, GÜRZAP, YANAL, KAPTAN, BARA, N.
DİLLİG İL, EN ER, ANDAÇ, ELMAS, MORALİ. Gülistan
DENİZ [G Ü ZEY ], SEZİN, Temel KARAMAHMÜT, S,
KÖRMÜKÇÜ, KIPÇAK, Hümaşah HİÇAN, Muzaffer TEMA,
YAKAR, H. HÜN, S. TEDÜ, BENGÜ, İhsan EVRİM,
K İPE R , A Y R A L, ARIBU RN U . ÖGELMAN, KENTMEN,
SONKÜ, Y U R D A K U L ...
0 Tiyatro oyuncuları,
• Yeni oyuncular: GÜZEY, SEZİN, Y U R D A K U L, HİÇAN,

TEMA.
0 SEZİN: Vurun kahpeye (Akad).
SİNEMA OLAYLARI
• “ Duru Filim” , “ Ülkü Filim” , “ Millî Filim” , “ Azim Filim” ,
“ Güneş Filim” kuruldu.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* De Santis: Non pace <rû gii «Jm (Zeytinliklerin «fonda Aükâit
yok) —Roselliai: Slromtafi - Emmen Damenfra d'agvtio (Ağustos pazarı) -
Sinemaya yerdim kanunu (29*12) -FRANSAı Tat i: Jour de fite (Bayram
günü} -M d v ilk ı L e silene* de la mer (Denisin sessizliği) —Clouzot; Manen
- Franjıı: Le sang de* bites (Hayvanların İtanı, M ) - R « « d»İ$: Oıarnnn
(aanat üzerine f,)-A B D ı Donen* Kelly: On the Town (Denizciler geliyor) -
M4nl(iırwi(%: A Laflar (a Three W ive* (Ü ç İcadına bir mektup) -W ise î
Tke S?t- Up (Demir yumruk) - Robson; Champion (Şampiyon) ~ Wyler:
The Heiress (M iras) - Dnssin: Thieves* Highway (Uçurum yolcu fan) -
100
1949
Br<»vıı: Inirudtr in ifıe Du$t (Tosa bulanmış) - “ U P A ": Mr, Magoa di
zisi (o r ) —Anii tröst kantin uygulanmaya banladı - İNGİLTERE* Hüner:
Kind Hfarts and Corortett ( Yufka yürekler) -Cornelius: Passport to Pim-
lico ( Pitnliafya pasaport) - Mackendrick: Whisky Galore fSu gıti viski)
- İngiliz güldürücünün alim çe ğ ı-B e e d : The Thirtl Man (Üçüncü «dam
kim ?) - SSCB* Aleksandrov: Vstroça na Elbe (Elbe'd# buluşma) - Çiyau-
relli: Padeniyû Eerlina (Berlin'in düşüşü, f-II) - D, ALHAM'At Staudte;
Eotation (Dönüş) —Engel: Affuire Bİum (B . olayı) -ÇEKOSLAYAKYA î
Trttka: Çzeorm’ «kıpık (Bülbül iU Çin İmparatoru^ kukla f.) - Pişen prene
(Çayır türkücü* kakla t.) - YUGOSLAVYA* Canlı-resim çalınmaları baş
ladı - İSVEÇ* Bergman: Tor** f SusurlukJ - DÜNYA* **La F&Uration In
ternationale des Aesociatioûs de Producteur* de Films" (FIAPF) kuruldu
(Şubat).
Filistin'de ateşkes {7.1) - Şemsettin Güualtay hükümeti (16.1) - İnönü -
Bayar görüşmesi (22.1) - Komünistler Pekia'de (22.1) - “ Zincirli hürriyet4*
dergisinin sahibi M. A. Aybar, İnönü'ye hakaretten mahkum oldu —(25*1) —
Yeni Patrik Athenagoras İstanbul'a geldi (26*1) - Jkİ Tkanî Meclîsle Arap
ça ezan okadu (4*2)— İlkokullarda ihtiyarî din dersi başladı (15.2)- İ s -
rail-Mısır mütareke anlaşması (24*2) - Vişİnski. Molotov'un yerine dı
şişleri bakanı (4*3) —Kuzey Atlantik İttifakı Antlaşması (NATO) Was-
hington'da imzalandı (4.4) - Türk Ocakları yeniden kuruldu (10.5)“
İsrail, BM*e girdi (11.S) - Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanu
nu (3*6) - Ankara İLâhiyat Fakültesi Kanunu (4.6) - Günaltay hükümetinde
değişiklik (7.6)-D ev let Tiyatroları Kanunu (10*6) —DP 2. Kongresi:
Millî Husumet Andı (20-25 .6) - Federal Almanya Cumhuriyeti kuruldu
(7*9) - Ertuğrul Ankara Devlet Tiyatroları Genel Müdürü oldu (16.9)-
SSCB ilk atom bombasını denedi (23.9) - Çin Halk Cumhuriyeti (1.10)-
Almanya Demokratik Cumhuriyeti (7,10) - Günaltay, Reşat Aydınlı’nın
İnönü ve Bayar'a karşı suikast ihbarını açıkladı (16.11) - İstanbul Radyosu
yayma başladı (19 *11) - İngiltere'de çelik sanayii millileştirildi (24.11)-
Lefîtoşe'de Türklerin mitingi (İl. 1 2 )- İstanbul'da Kıbrıs mitingi (14*12)-
6. Türk Dil Kurultayı: öztürkçeciliğe şiddetli hücumlar (19-23.12).
101
19 5 0
FİLİMLER
(23)
A K A D : Lüftüf hayat - KAMİL: Uçuruma <fogru-KARAMAN-

B E Y ; Çete - KENÇ: Nam~i diğer Parmaksız Salih-Ç akır-
cali Mehmet Efe —Üvey Baba - AYANOĞLU: Er meydanı —
TEDÜ: Zehirli şüphe - H. HÜN: Kapanan gözler - A. DİLLİ-
GtL: Oğlum için - BENGÜ: Ateşten gömlek - EVİN: Allah
kerim >4.
a Tiyatrocuların çoğunlukta oldukları son yıl: AYANOĞLU:
Er meydanı - TEDÜ: Zehirli şüphe - HÜN: Kapanan göller -
D İLLtG tL: Oğlum için -B E N G Ü : Ateşten göm lek -B ir
fırtına gecesi - Estergon kalesi - Harman sonu dönüşü —
IRG AT: Bırakılan çocuk*,'
^ AKAD hazırlık döneminde: Lüküs hayat.
0 Melodramlar: TEDÜ: Zehirli şüphe - KAM ÎL: Uçuruma
doğru - B E N G ü : Bir fırtına gecesi-K E N Ç : Üvey Baba —
HÜN: Kapanan gözler - KAR AMAHMUT: Söyleyin anama
ağlamasın - D lL L ÎG lL : Oğlum ifîn - IRG AT: Bırakılan
çocuk Soysuz- EVİN: Allah kerim.
9 İlk köliiklÜ filim: KENÇ: Çakıreah Mehmet Efe.
0 Müzikli filim, rövii filmi: AKAD: Lükiis kayat - Mehmet
MUHTAR: l stanbul geceleri.
4 Kurtuluş savaşı: KARAM AN BEY: Ç ete-B E N G Ü : Ateşlen
gömlek.
OYUNCULAR
0 BECERİKLİ, ARTEMEL, KENTMEN, TEDÜ, A R IB U R -
N ü , Neriman KÖKSAL, EVRİM, Mesiha Y ELD A, TEMA,
102
1950
AYD AN, ANDAÇ, BARA, ARDUMAN, SEZlN , S. K Ö R

MÜKÇÜ, IRG AT, H. HÜN. Y A K A R , Bülent UFUK,
Salih TOZAN, Kenan ARTUN, B E N G Ü .. ,
0 Yeni oyuncular: KÖKSAL, UFUK, ARTUN, YELDA.
0 SEZİN: Liiküs hayal (Akad) - Allah kerim (Evin).
0 GÜZEY: Çakırcah Mehmet Efe (Kenç).
SİNEMA OLAYLARI
^ Hakkı Necip ACTOMAN’ m ölümü (25.İD).
^ Nijat ÖZÖN dergilerde sinema yazılanda bağladı (Aralık).
0 AKAD Irak'ta Tahir İU Zühre - Arzu İle Kamberdi çevirmeye

başladı.
0 “ Sooku Filim1", 44örmen Filim’*, “ Hilâl Filim’*, “ Bertmen
Filim” (tamir), “ Ateş Filim” kuruldu.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA: De Sica: Mirotolb e Milano (M . *da mutiaej •Am oniani: Cro-
nata di un amore (B ir öylfita^-MvUparU: II Crîsio proibiia (Yasak
İ s a ) - Germi: II cammina delta speranza (Umut yolu) - L&ttııada. Fel-
lifti: Luti del varietâ (Varyete tf ıklart) - **UiMtaİia” kuruldu - FRANSA*
CftRtau: L'örpkte —Clair: La beautb du diable (Şeytanın güzelliği) - O p
hâk: La ronde (Halka) - ABD* Huetoa; The Asphalt Jıtngle ( Elmas
fttfsularD-Zinnem ngo! The Men ( Erkekler) - Wilder: $ urm( Boulcifird
(S. bulvarı) - Ford t Waganmaster (Vahşiler Aücıtm ediyor) - Rossen:
Alt the King*s Men (Saltanat hırsı) - Losey: Lawless (Kanunsuz) - Man*
kî*wicz: Alt Abont Eve (Perde açılıyor) —Cannod: Gerald Mae Boing-
Being (c-r) - “ Drive-in^kr (otomobil parklı sinema) birdenbire arttı -
"Eastmancolor” -JAPON YA; Kurosaura: Jiaüeman (Sarı ;rfem şehveti) —
İNGİLTERE; Dmytryk; Cıtv Us Thi* Day (O giin gelecek) - SSCB'
Petrov: Stalin^radara ( İ H (.Stalingrad s«iu<r, I-II) - İSVEÇ: Sjöberp:
Frtiken Julie ('Boyan J .) • Beıgnun: Sommarfck (Y a : oyu nları)-O *
ALMANYA* Maettig: Der Aa( der Goller (Tanniar kurulu) - B. ALMANYA*
İlk Uluslararası Berlin Filim Şenliği - MEKSİKA; Bıımıel: Los alvidadas
(Unutulmuşlar)- ÇEKOSLAVAKYAı Trnka: Bajaja (Prens Bayoyut
kukla £.) —İlk Uluslararası Karlovy Yaty Filim Şenliği.-DÜNYA* Man*
yetik kuşaklı ses makiaafarı yaygınlaştı * Yanmaz fiJiın yaygınlaştı.
103
1950
İngiltere, Komünist Çin'i tamdı (6.1) - İstanbul ve Ankara’da Kibrit
mitingleri, (17-18,1) - Alger Hiss mahkum oldu (21,1)-Trum an Hidro
jen bombası yapılmasını istedi (31.1) - Senatör McCartby* Dışişleri Bakan-
Zığı'nda 57 komünist bulunduğunu ileri sürdü (11,2) —Yeni Seçim Kanunu
(16.2) - Türk büyüklerine ait ve sanat değeri taşıyan türbelerin açılması
kararı (1 .3 )- Dr, Fııch» atom sırrını vermekten mahkûm oldu (1,3)
Mareşal Çakmaklın ölümü (10,4) - Çoktnak’m cenazesinde gericilerin
gösterisi (12.i)-MakaL*ın “ Bibini köy” ü (Nisan^Ürdün, Arap Filistin'i aldı
(24,4) - Genel seçimler; CHP iktidarı DF*ye verdi (DP; 396, CHP; 68,
Bağımsı»; 7» MP: 1, Boş: 15) (İ4,5)-Na&ım Hikmetin affı için İstanbul'da
yapılan toplantıda olaylar çıktı (15.5) - Bayat cumhurbaşkanı, Kora İtan
TBMM başkam seçildi, Menderes başbakan oldu (22,5)-Menderesy Ata*
türk devrımLerini “ millete mal olmuş ve olmamış” diye ikiye ayırdı (4*6)-
Ytiksek Komuta Heyetinde değişiklikler (5.6)-E zanın Arapça okunması
yasağı kalktı (16.6) -K o r e savaşı başladı (25.6) - Milletvekili Ahmet
Gürkaıt, öıııer İnönü’ yü cinayetle suçladı (26,6) - A B D , Kore savaşma
müdahale etti, Güvenlik Konseyi BM üyelerini Güney Kore'ye yardıma
çağırdı (27,6) - Komünistler Seul’ u aldı (2 8 ,6 )- Radyoda Kur'an okun
maya başladı (7.7) -G en . MacArtbur Kore'deki BM komutanı oldıı
(8 ,7 )- A f kanunu çıktı ( 1 4 .7 )-Yeni Basın Kauun u; IV. Hikmcr serbeat
bırakıldı (15*7)- Kuzey Koreliler Kore'nin en güneyine vardılar (2 4,7 )-
Kore'ye 4.500 kişilik Türk birliği gönderme karan (2S.7) - “ Barışseverler
Derneği" birlik gönderme karanın eleştirdi (29.7) —Türk göçmenleriyle il
gili Bulgar notası (3 ay içinde 250 bin göçmenin gönderileceği) (10.8) —
Ankara'da komünist aleyhtarı miting (26.8) - Kore Bîrüğiuİn ilk kafilesi
yola çıktı (20,9) - Dil bayramında TDK Genel Sekreteri ile Bay ar arasında
yazışma (26.9) - BM gücü Seul'u aldı (26.9) - Nüfus sayımı: 20.947.188
(22.10) - İlkokullarda din dersi programa alındı (4 ,1 1 )-1 0 8 milletvekili
komünistlere Ölüm cezası istiyes önergeyi imzaladı (6.21) — Amerikan
kuvvetleri Mançurya sınırına ulaştı (20.11) - Komünist Çinf Kore'de karşı
taarruza geçti (26.11)- Kunuıi savaşı (2$.H).fxk<r ve Sanat Eserleri Ka
nunu kabul edildi (5,12) - Kore şehitleri için komünist aleyhtarı miting
(9,12) - Kore şehitleri içi o Süleymaniye’ de mevlit (10.12) - TBMM Kore'ye
asker gönderme kararım onayladı (ll.l2)-Eisenbow er Avrupa’daki NATO
kuvvetleri komutanı oldu (19,12) - “ Barışseverler Derneği” kurucuları
mahkûm oldular (30.12).
104
19 5 1
FİLİMLER
(31)
Vedal A R : Üçüncü Setim'in gözdesi - Lâle devri - Aydın G-

A RAK O N : İstanbul'un fa th i-V a ta n için - ARIBU R N U :
Yüzbaşı Tahsirt - Sürgün - DEM İRAĞ: Falo, y a istiklâl ya
ölüm —KENÇ; Kendini kurtaran şehir —Hürriyet şarkisi —
SONKU, AYANOĞLU, ARTEMEL: Vatan ve Namık KemaL-
EVİN; Sihirli define - İncİH Çavuş - KAM İL: Dudaktan
kalbe - Münir Hayri EGELİ: Çent Sultan - AYANOĞLU:
-/üfofammarJculıfc - GELENBEVÎ: Barbaros Hayrettin Paşa -
Mehmet MUH TAR: Ankhra casusu Çiçero - EVİN : Demir
perde - Orhan ATADENİZ: A li ile Veli. * *
^ Tiyatrocular ın son iş başarıları: SONKU, AYANOĞLU,
ARTEMEL: Vatan ve Namık Kemal - AYANOĞLU: AUa*
ftaısroarladıfc - A R : Üçüncü Se/imTi/t gözdesi-Lâle devri.
0 Tarihsel filimler çığırı: A R : Üçüncü Selim'in gözdesi-Lâle
d evri- ARAK O N : İstanbul'un fathi - Vatan İçin - ARIBU R -
NU: Yüzbaşı Tahsin - DEM İRAĞ: Fa to - KENÇ; Kendini
kurtaran şehir - Hürriyet şarkısı - SONKU, AYANOĞLU,
ARTEMEL: Vatan ve Namık Kemal -E G E L İ: Çent Sultan -
GELEN BEVl: Barbaros Hayrettin Paşa - AYANOĞLU:
A llahaısmarladtk,
0 Kurtuluş Savaşı filimleri* ARIBURNU: Yüzbaşı Tahsin-
ARAKON: Vatan i ç in - KENÇ: Kendini kurtaran şehir
DEMÎRAĞ: Fato - AYANOĞLU: Allahaısmarladık - Nuri
AKINCI: Ege kahramanları.
0 Kore Savaşı filimi erit Seyfı H A V A E R İ: Kore'de Türk kalı-
ranutnhtrt —Kore'de Türk gazileri - BE N G İ): Kore'de Türk
süngüsü — Kenan ERGİNSOY: Mehmetçik Kore'de (yarı b-f).
105
1951
£ Melodramları MUHTAR: Tanrı şahidimdir- BENGÜ: Çıl

dıran baba- K AM lL; Dudaktan kalbe- HAVAERÜ Kenar
mahalle —Dr. Arşavir A L Y A N A K : Hayat a cıla rı...
0 Güldürüleri EVİN: Sihirli def ine - İncili Ç a tn ıj-A T A -
DENİZ; Ali ile l e h - Esat ÖZGÜL: Ne sihirdir ne keramet.
0 Şarkılı {ilimleri A R : Üçüncü Selim’ in gözdesi.
Q Esat Mahmut K AKAKURT uyarlamalarının başlama-l:
AYANO Ğ LU: Allahaısmarladık.
OYUNCULAR
• ARIBU RN U , Nedret GÜVENÇ, Ayla KARACA, Zeynep
SIRMALI, Cüneyt GÖKÇER. ALIŞIK , HİÇAN, AYDAN,
IRG AT, Münir ÖZKUL, Mine COŞKUN, ARDUMAN, S.
TEDÜ, SONKU, AYANOĞLU, Oya SENSEV, Pola MORELLt
GÜZEY, SEZİN, TEMA, Y E L D A ...
0 Tiyatro oyuncularının (SONKU, ARTEMEL, AYANOĞLU,

T E D Ü . . . ) son iş başarıları: SONKU, AYANOĞLU, ARTE
MEL: Falan te Namık K em a l- ARAK O N: I.sf/miu/run
fethi - AYANOGLU: Allahaısmarladık.
0 Ankara Devlet Tiyatrosu oyuncularından (Cüneyt GÖKÇER,

Yıldız K ENTER, Muazzez LUTAS) yararlanma denemesi:
GÖKÇER, LUTAS: Vatan ve Namık Kemai (Sonku, Artemel,
A yan oğlu)-G Ö K Ç E R : Lâle devri (Ar) - Barbaros Hayrettin
Paşa (Gelenbevî) - K ENTER: Vatan için (Arakon).
^ Şarkıcılardan y a r a r l a n m a : SELÇUK, Perihan ALTINDAĞ:

Üfürtcü Selim'm gözdesi (Ar).
f Güldürü oyuncularından yararlanma: İsmail DÜMBÜLLÜ:

Sihirli define (Evin) - İncili Çavuş (Evin) - Ne sihirdir ne
keramet (ö z g ü l)-Z e k i A LPAR: Sihirli define (Evin) - Or
han ERDİNÇ: Sihirli define (Evin) - Aziz BASMACI: A li ile
Veli (Atadeniz).
0 GÜZEY: Allahaısmarladık (Ayanoğlu) - Tanrı şakidimdir

(Muhtar).
106
1951
0 TEMA: Dudaktan kalbe (Kamil).

0 YELDA: Dudaktan kalbe (Kamil).
SİNEMA OLAYLARI
£ Tunç YALMAN: “ Filim tenkitlerinin önemi’ * ("Vatan*1 ga
zetesi, 2.1.)*
^ Attila İLHAN dergilerde sinema yazılarına banladı*
0 Ankara'da “ T.C. Millî Eğitim Bakanlığı öğretici Filimler

Merkezi11 çalışmaJatına başladı (Ekim).
0 “ Foto-Fİİim Merkezi1* K .K .K . Muhabere sınıfına bağlandı*
0 Osman F. SEDEN’in senaryoculuk dönemi başladı.

0 "And Filim11 Yüksel ÜNALTn yönetiminde ilk uzun canlı*
resim Evvel saman içiruk'yi hazırlamaya başladı (yarım kal
mıştır),
0 “îpek Filim*1 ile "Kemal Filim*1 yerli filim yapımına döndü
ler,
£ "Lâle Filim** yerli filim yapımına başladı.
f "Lâle Filim” ile “ Ses Filim**, stüdyolarını yenilediler,
£ “ Seneka Filim” , “ Kale Filim” , "İnci Filim” , "Ceylân Filim**,

"Reks Filim” , "Erkin Filim” , “ Emek Filim” , "özen Filim1*,
"A r Filim**, "Yakut Filim** çalışmaya başladılar,
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA. Ca&tcllani: Due snldi di »peranza (ik i paralık amiti) - D» San*
tis: Roma ore 11 (Arı lokma) - Lizzani; Acktaag bemditil (Eüer yukarı
hayduitart) - B ile t li: Ahri tçmpi ( Başka zamanlar) -Y iscon ti: fid*
fissinuz (E n güzel) —Germi: L,a çıtla si dîfvnde (Suçlu gençtik) - Komilini;
Europa ’51 (1951 Avrupam) - D t Ska: L'mberla D. — Çeşitli: Docıımculo
nten&iie (Aylık belge, b*f) - “Cineına nuovo'* dergisi yayımlanmaya başladı-
ABD* Donen, Kelly: Sıngın' in ıhe Rain (Yağmur altında) —Minnelli:
Arı American in Paris (P . te 6*> Amerikatı) - Huston; The Red Badge of
Cqurage (Kanlı zafer) - Hitchcock: Strangerş in the Train (Trendeki ya-
t«neı| -Stevens; A Pfate in tAe Sem (insanlık suçu) - Renoirt The Rİver
(Rüya gibi geçli) - Beacdekl Death of a Salesmatt f'Sattcmm tfümüj -
107
1951
K aiao : A Sytr&ttar Namsd Deaire (İhtiras tramvayı) -Zinneınann: Tcresa

(Temiz ruhlar) - Wyler: Delertioe Story (Karakolda) - Flaherty’niıı Ölü*
mü (23,7) - TV sansür tüzüğü - Amerikan Aleyhtarı Faaliyetİçti Soruş*
turma Kurulu yeniden sorgulara başladı - FRANSAı Autant-Lara: L'att-
(»erge renge ( Kısıl han) - Brestoo: Journal d’ uıt cur^ de eampagne ( Bir
kır papazının günlüğü) - LeChanots: 5<me laitser d*adresse (Adres bıraka
maksıztn) -Fr&nju: Hotel des Imtolide* ( Malûl Cariler yurdu, b-f) - JA-
PÖNYAı Kurosawa: Hakuehi (Budala) - Mizoguchi; Saiknku Jehidai
Onna ( Saikakuya güre bir tadının hayatı) - Yatnamnlo: Hakane fttunroku
(Akona dağında fırtına) - SSCBı Savçenko? Taraş Şetçenka - D» AL*
MANYA* Staudte: Der Umertan (U yru k )—B* ALMANYAt Lorre: Der
Verlarene ( Yitik) - HOLLANDA* Haanstra: Spitgds ıran Holland (H ,
nm aynaları) - İSVEÇ* Muttssou; H or dansade en sommar (Ancak bir
yas danseui) .
Kırşehir'de Atatürk heykeli parçalandı (24.2) - Ertuğrul, Devlet Ti*
yatroları Genel Müdürlüğü'nden uzaklaştırıldı (1,3) -İ z m ir Belediye
Başkam, İnönü'nün yurt dışına sürül mcsİDİ istedi (14,3)—İran'da petrol
milli leşti ri idi (20,3) - İstanbul’da gerici dergiler aleyhinde nümayiş (20*3) -
Menderes gericilik olmadığını söyledi (29,3) - Roseobcrg'ler ölüme mah
kûm edildiler (5.4) - Ankara’da Çakmak için mevlût (10.4)-M a c Arthur
komutanlıktan uzaklaştırıldı (1 1.4 )- İstanbul'da Talât Paşa için mevlût
(13*4) - Ankara'da Muhammet İkbal için mevlût (Pakistan büyükelçisi
de bulundu, 21*4)- Ankara'da Türkiye Öğretmenler Derneği'nin “Ahlâk
T erbiye» K ongresinde gericilik olayları (23-29.4)-T B M M 'dc Mason
Derneği konusunda görüşmeler (27.4) - İran'da Mu şaddık hükümeti (29.4)*N.
Hikmet'in Bulgaristan'da olduğu açıklandı (20.6) - Ankara'da Atatürk
heykeli parçalandı, Ticani şeyhi Kemal Pilavoğlu tutuklandı (26 .6) - An
kara'da Atatürk devrimler ine bağlılık mitingi (30.6) - Kore'de ateş kes
görüşmeleri başladı (10.7) - Ürdün Kralı Abdullah öldürüldü (20.7)-'*Ata
türk Aleyhine işlenen Suçlar Hakkında Kanun” kabul edildi (2 5.7 )-
Halkevlerinin hâzineye intikali kanunu (8*0) - Japon barış antlaşması
(8.9) - Ücretli Tatil Kanunu (9.8) - Ara seçimleri: TBMM'nde partilerin
durumu: DP: 411, CHP: 61, Bağımsız: 12, MP: 1. Boş: 2) (16.9) -
Tarquay Gümrük Protokolü kararnamesi (17*9) - Türkiye ile Yunanistan
NATO'ya davet edildi (20.9) - Türkiye ile Yunanistan'ın NATO'ya
alınman için Londra protokolü (22*10) - Churchill hükümeti (2 6 .1 0 )-
“ ülus” Millî Eğitim Bakanı Ilerİ'nİn gençliğinde komünist hayranı olduğu*
nu yazdı (27.10* iki gün sonra ely ansıyla mektubunu yayımladı) - Suriye'*
de Alb. Çiçekli'nin hükümet darbesi (28.11) -1 4 1 ve 142* maddeler ağır
laştırıldı (3*12) - Şişli camiinde Evita Peron için mevlût (9.12) - Libya
bağımsızlığına kavuştu (24*12).
108
19 5 2
FİLİMLER
<50 )
AK AD : Tahir ile Ziihre - Arzu île K am ber- Kanun namına -

İngiliz Kemal - ARAK O N : Ankara ekspresi - Kızıl Tuğ -
Metin ERK SAN : Âşık VeyseFin hayatı - KENÇ: Çaktrcalt
Mehmet Efe'nin hâzinesi - KAM İL: İki süngü arasında —
SIRMALI: Efelerin efesi - GELENBEVÎ; Boş b eşik -T E D İ):
Göçmen çocuğu - AYANOCLU; Son gece —A tıf Yılmaz BA
TI BE K İ: İki kafadar deliler pansiyonunda - BATIÛEKİ,
Hüseyin ÖRMEN: Mezarımı taştan oyun - KIPÇAK : İstanbul
kan ağlarken - KOSTANOF: Güna/anı ödeyen adam, ..
0 AKAD ilk denemelerinden sonra ustalık dönemine girdi. Si
nema dilinin, anlatımının gelişmesi; günlük olaylardan ya*
rarlanma; günlük tip in ; İstanbul'un dekor ve çevre olarak
kullanılması; oyunda “ tipleme"’ye önem verilmesi; Amerikan
gangster Alimlerinden, Fransız “ ozansı gerçekçilik''İnden
etkilenme; dövüş sahneleri; polis filmi; Konan n a m ın a »
^ Gerçekçi köy filmi denemesinin sansürün hışmına uğraması:

ERKSAN: V eyseF in h a ya tı ,
0 Düzgünce köy filmi* GELENBEVÎ: Baş beşik.
^ Düzgünce efe filmi: SIRMALI: E felerin efesi.
0 Tarihsel filimler devam etti: EGELİ: Y a vu z Sultan Selim ve

Y en içeri M asan - ARAKONî Kızıl Tuğ - H A Y A E R l: Destan
destan için de - Mümtaz ENER, Nuri ÜNAL: 'H ü rriyet İçin
şahlanan belde,
^ Kurtuluş Savaşı filimleri devam etti: ENER, ÜNAL: Hür*

riytt için şahlanan halde - H A V A E R İ: Destan destan İçinde,
109
1952
0 Kore savaşı filimler i devam etti: BENGÜ: Dokunulmaz 5»

asiana.
£ Güldürüler, müzikli filimler, rövü filimleri: Muammer ÇU
BUKÇU: İstanbul geceleri —ALPAN: Yıldızlar revüsü —
İstanbul havası - MUHTAR: İstanbul yıldızları - EVİN :
Zoraki kahraman - Şaban çingeneler arasında - ItATIBEKÎ:
iki kafadar deliler pansiyonunda —H AVAERİ: Dümbüllü
sporcu - ATADEN İZ: Tarzan İstanbul'du - K ARAM AN BEY:
Memiş ile ibiş anaforcular kralu
^ Müzikli melodramlar: AK AD : Takır ile Zühre - Arzu ile Kam

ber.
0 Melodramları GÜRSES: Kara Efe (Zeynep’ in göz yaşları) -

B A T IB E K t: Kanlı feryat - BATIBEK Î, ÖRMEN: Meza
rımı taştan o y u n -T E D Ü : Son üuse- BENGÜ: Allahtım bul
- Ebedî İstirahat - KOSTANOF: Günahım ödeyen adam -
KAMİL: İki süngü orasında - EG E Lİ: Siz müdafaamndtr -
H AVAERİ: Sabahsız geceler- AYANOĞLU: Son gece-
ALYAN AK : Onu ben öldürdüm.
0 KARAKURT romanları uyarlamasına devam: ARAK O N :

Ankara ekspresi- AYANOĞLU: Son gece.
Q Bölüklü filim: KENÇ: Çofcn-cniı Mehmet Efe’ nin hâzinesi.
0 Din sömürücülüğü: Hac yolu (b-f).
OYUNCULAR
0 Gönül BAYKAN, Ayfer FER AY, Belgin DORUK, MOR ELLİ,

ARTUN, HİÇAN, Cİhatı IŞIK, Zeynep SIRMALI, EKÇİN,
IRG AT, Hüseyin PEYDA [ÖRMEN], DÜMBÜLLÜ, Bakiye
FEYAZOF, Nebile TE K E R , A LIŞIK , ARIBURNU, Muh
terem NUR, ÜN, TEMA, SEZİN, Y ELD A, Ayhan IŞIK,
GÜZEY. Bülent UFUK, A. KARACA, GÜVENÇ, S.
KÖRMÜKÇÜ, Neşe YULAÇ, S. TEDÜ, Turan SEYFİOCLU.
0 SEZİN: Tahir ite Zühre (Akad) - Arzu ile Kamber (Akad).
ııo
1952
£ GÜZEY: İstanbul kan ağlarken (Kıpçak) ~ Çakırcah Mehmet

Efe'nin definesi (Kenç) - İngiliz Kemal (Akad).
9 YELDAt Günahını ödeyen adam (Kostanof) - Kızıl Tuğ (Ara

kon).
^ TEMA: İstanbul kan ağlarken (Kıpçak) -G ünahırtı ödeyen
adam ( K o s t a n o f Kanım namına (Akad) - Ingiliz Kemal
(Akad).
^ SEYFİGĞLU: Ankara ekspresi (Arakon) - Kızıl Tuğ (Arakon).
^ IŞIK: Kanun namına (Akad) - İngiliz Kemal (Akad),
SlNEMA OLAYLARI
^ Giovanni SCOGNAMILLO» “ Cinema turco: Daîle origınİ ad,
oggi" (“ Türk Sineması: Dünden bugüne kadar") (“ Bianco e
Nero" dergimi, Roma, Mayıs/Haziran).
0 “ Yıldız" dergisinin 1951-52 mevsimindeki sinema çalışmalarıy

la ilgili soruşturma sini n sonuçları (13.9): En iyi filim : Du
daktan kalbe - En iyi kadın oyuncu: Gülistan Güzey - En iyi
erkek oyuncu: Muzaffer Tema.
0 “ Yıldız" dergisinin 1950-51 mevsimindeki sinema çalışma

larıyla ilgili soruşturmasının sonuçları (20.9): En güzel fi
lim: Vatan ve Namık Kemal - En iyi kadın oyuncu: 1. Cahide
Sonku* 2. Sezer Sezin, 3. Oya Sensev* 4. Mesiha Yelda, 5.
Gülistan Güzey - En İyİ erkek oyuncu: 1. Sami Ayanoğlu.
^ Yeni kurulan “ Türk Filim Dostlan Demeği "niıı ilk kongresi

(18.9).
0 Orhan KEMAL “ İstanbul Ekspres"gazetesinde Türk si
nemasının kalkınması konusundaki soruşturmayı yayınladı
(Eylül).
^ A. İLH AN ile Burhan ARPAD “ Vatan*’ gazetesinde filim

eleştirmelerine başladılar (6.11).
0 Turhan DOYRAN dergilerde sinema yazdan yayımlamaya

başladı.
111
1952
f “ Adalı Filim” , “ Barbaros Filim” , “ Toros Filim” , “ Allan

Filim” , “ Mondial Filim” , “ Ertuğrul Filim", “ Işık Filim” ,
“ Yıldız Filim” , “ Yurt Filim” , “ Tunç Filim” , “ Yaman Filim”
çalışmalarına başladı.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA) Lattuada: It oappotto ( Palto) - Soldati: La provinciaİo (A ş
kım satılmaz) —Aütonioni: / vinli (Yenikler) - FRANSA) Becker: Canjtte
d'or (Altın hoto*) - Cayatte: Now» sornmes tous det assatsint (Hepimiz
katiliz) - Qtristtatı*Jaque: Fanfan-la-Tıtlipe (Kahraman âşık) - d â n cn t)
Jeux interdits (Yasak ay unlar) -R esnaia: Les statues meurent ausrı (H ey
keller da ölür-, sanat üzerine f.)-F ra n ju : Le Crand Mâlie» (Büyük JVİ-,
b -f) - Lamori*!!*; Crm 6fanc (Beyaz yele* o.u.f.) — ABD) ChapJin: Limelight
(Sahne ışıkîart) - Zmnemannj High jYcoa (Kahraman şerif) ^ Ka.za.oi
Vit*a Zapatal - Ford: Man (Kadın satılmaz) - De Rochemont:
TVııs is Cfoerama (Bu C,dıry ilk “Cineranıa” filmi, 1.30) - Ûboler: .Burana
Devil (B . şeytanı, ilk Naturnl Vision, gözlüklü 2.12) - Yüksek Mah
keme H mimcolo ve Pmfcy fiÜmkri için sansürü iptal etti (26,5) - Chaplîn
ABD'udea ayrıldı (18.9) - **Fox" Prof, Chrftîoıi’ fa "Hypergonur"ım
satın aldı (CinemaScope) (Aralık)-JAPONYA» Kıırosavva: IIcıVu ( Yuşa-
tnak) - Naruse*. Okaasan ( Ana) - İNGİLTERE) Mackeııdrick: 77<e Man
With the VPhitt Suiie (Beyaz elbiseli adam) -Crichton: The Lavtnder Hüt
Mab (Altın hırsızlar ı)-Z+ Korda: O y , My Beloved Country (Ağla-, sevgili
yurdum) - İSPANYA) Berlouga: Bitnt-enida Mr, MarskaU (Hoş gel
diniz Mr, M») —İSVEÇ) Btrgmân: SonuRoren med Monifea (M . ite bir yas)
- ÇEYOSLAVAKYAı Trnka: Start Pavest Çeske (Eski Çek efsaneleri*
kakla f.) FİNLANDİYA) Btomberg: FaUtoınerı peura (A k geyik),
Eliz&betb II tahta çıktı (6.2) - H.C. Yalçıu'm dokunulmazlığı kaldırıldı
(19.4) - Köylü Partisi kuruldu (19.5) - OsmanlI hanedauı mensuplarının
Türkiye'ye dönüşü için kanun (16.6) - Mısır'da Gen, Necip’ in hükümet
darbesi (25.7) - Musaddık, Şah'in yetkilerini sınırladı (31.7) - İlk İngiliz
atom boıdbası denemesi (3.10)—İngiltere-İran ilişkileri kesildi (22.10) -
Gen. Eisenhower cumhurbaşkanlığına seçildi (4.1i) —Malatya suikastı:
Gazeteci A.E. Yalman vuruldu (23.11)- Geniş bir gericilik şebekesi ortaya
çıkarıldı (28.11) - “Milliyetçiler Derneği " dİo Bursa şubesi kapatıldı
(6.12).
112
1
FERİM :
M ürebbiye
(M G C , 1919)
2
FEHİM:
Biıınaz
(M G C , 1919)
KARAGÖZOĞLU :
B kan Efendi
vekilharç
(M G C , 1921)
4 7
ERTUĞRUL: ERTU Ğ RU L:
İstanbul Sör bir
sokaklarında Allak bîr
(İpek, 1931) (İpek, 1933)
8
5 ERTU Ğ RU L:
ER TU Ğ RU L: Leblebici
Karım beni Horhor Ağa
aldatırsa (İpek, 1934)
(İpek, 1933)
9
6
ERTU Ğ RU L:
ERTU Ğ RU L: A ysel
Cici berber Bataklı damın k a t
(İpek, 1933) (İpek. 1934-35)
10
ERTUĞRUL,
TA Y FU R :
Nasrettin Hoca
düğünde
S
Ş KENÇ:
Taj parçası
(çevrilirken)
(Ha-Ka, 1939-40)
12
ERTU Ğ RU L:
Kahveci güzeli
(İpek, 1941)
13
D EM İRAĞ :
Bir dağ masalı
(A nd. 1946-47)
14
ARAKON:
İstaıtbtılun feth i
(Atlas, 1951)
15
GELENİ) LİVİ:
Barbaros
Hayrettin Pasa
<IpcR, 1951-52)
16
S IR M A L I:
Efelerin efesi
(D uru, 1952)
17
ERKSAN :
A şık Veysel'in
hayatt
(Atlas, 1952-53)
18
AKAD:
Attı ölü var
(Kemal, 1953)
19
AR1BURNU;
Kanlı para
(Duru, 1953)
20
AKAD:
Katil (Kemal,
1953)
21
AKAD:
Öldüren şehir
(Kemal, 1954)
24
g 0RSLS:
Yedi köyün
Zeynep'i
(Kardeş, 1955-56)
25
SEDEN:
Kanlarıyla Ödediler
(Kemal, 1955-56)
26
BATİDEKİ:
Gelinin muradı
(Dıııu, 1957)
27
BATIBEKİ:
Yaşamak hakkımdır
(Arı, 1957-58)
ERKSAN:
D okuz dağın efesi
(Birsel, 1958)
29
BATİ BEKİ:
A h g ey ik (Erman,
1958-59)
30
BATIBEKİ:
Karacaoğlan'm
karasevdası
(Erman, 1959)
31
SEDEN:
Düşman yolları
keşli (Kemal,
1959)
32
BATİ BEKİ :
Saçla (Erman,
1960)
33
ERKSAN:
Gecelerin ölesi
(Ergenekcm, 1960)
34 37
ÜN: ERGÜN:
A teşten damla Ait m kalpler
(Uğur-Duru. 1960) (Er, 1961)
i 35 38
ÜN: REFİĞ:
Ma/tallenin sevgilini Yasak aşk
(Uğur, 1960 (Uğur, 1961)
I
36 39
ÜN; ÜN:
Ktrtk çanaklar Avare Mustafa
(Bc-Ya, 1960) (Uğur, 1961-62)
40
ERKSAN:
Yılanların öcii
(Be-Ya, 1962)
41
REFİĞ:
Serinliğimi- gü nkr
(Uğur, 1962)
42
REFİĞ:
Şehirdeki yabancı
(Be-Ya, 1963)
46
REFİĞ:
Haremde dön
kadm (Birsel,
1965)
47
ERKSAN:
Sevmek zamanı
(Troya, 1966)
43
SA Ğ IR O Ğ Lü:
Bitmİyen yol
(Gen-Ar, 1965-67)
19 5 3
FİLİMLER
(52)
A K AD : Â kı ölü var - Katil - Nedim V. ÖTYAM: Toprak-
ARIBU R N U : Kanlı para - AYANOGLU î -Soygun - Yavuz
Sultan Setim ağlıyor - ERTUĞ RUL: Halıcı h ı z - 0 ZONUK:
Affet berı£ Allahım - K A R AMAN BE Y : JÎdfibuÜ canavarı-
B A TIBEK Î: Hıçkırık - Aşk ıstıraptır - Enver BURÇKİN:
Vahşi a rzu - GELENBEVÎ: Kaldırım çiçeği —ERKSAIV:
Aşık Veysel'in hayatı (yeniden piyasaya ç ık tı)...
0 AKAD'ın başarılı ılöneuıi devam etti: Altı alil var - Katil.
^ AKAD’uı etkisini taşıyan filimler: Konuda» işleyişte, sahne
düzeninde ÂICAD etkisi; Amerikan gangster filimleri etkisi.
Kovalama ve dövüşme sahneleri. Sinema dilini kurma çabası:
ARIBU RN U : Kanlı para - KARAM AN BEY: İstanbul ca
navarı - ÖZONUK: Affet beni Allahım - BURÇKİN: Vahşi
arştı.
% Gerçekçi köy filmi denemesi: ÜTYAM: Toprak - ER K SAN :
Aşık Veysel*in hayatı (sansürle uzun mücadeleden sonra bü
yük kesintilerle yeniden piyasaya çıktı).
0 Tiyatrocuların fiyaskosu; üstünlüklerini bütün bütüne yitirme
leri: AYAN O CLU : Yavuz Sultan Selim ağlıyor - Soygun —
Gizli yara - TED Ü: Cinci Hoca - ERTU Ğ RU L: Halıcı t e -
KIPÇAK: Kahpenin kızı - Mahir CANOYA: Kant Davul -
ARTEMEL: Can yoldaş t -Yedii CEZAYİRLİ, Ekme) H t lid L :
Kaderin mahkûmları.
^ Tarihsel filimler çığırının fiyaskoyla sonuçlanması: AYANOC
LU: Yavuz Sultan Selim ağlıyor—EGELİ: Yıldırım Beyazıt
ve Timurlenk - TEDÜ: Cinci Hoca - CAN OV A: Kara Davul.
113
1953
0 Güldürülerin, müzikli Alimlerin, rövü Alimlerinin çoğalması:

Esat ÖZGÜL: F'ur patlasın şat oynasın - Vahi ÖZ: Kan
kardeşler - Süt kazaları - KAM İL: Edi ile Büdü - Edi ile
Hudii tiyatrocu - Orestis LASKOS, BENGÜ: Beyoğlu güzeli
( I orta tu Peran) - H A V A E R İ: Eğlenee bülbülleri - ERÇÎN:
Çeıo salak m ilyoner- ALP AK: Hoşgör - ÖZONUK: Çifte
feotrulmıı; - A LY AN AK : U f hafta torik - Metin ZIT : Zıt
kardeşler polis kafiyesi.
0 Melodramlar: A LY AN AK : Onu ben öldürdüm - EN ER:
Onu affettim - K ARAM AN BEY: Bir kız böyle döştü - K IP
ÇAK: Kahpenin h z ı - MUHTAR: Deli - Renan FOSFOROĞ-
LU: KSprüallt çecukiorı - E V İN : Suçlu benim - ÖZONUK:
Affet beni Allahım - AYANO&LU: Gizli yara - GÜRSES:
İhtiras kurbanları - BENGÜ: Bu kadın benimdir - BATI-
BE K İ: Hıçkırık - .1 şh ıstıraptır.
0 BATIBEKİ’nin ilk dönemiı Piyasa romanları uyarlaması,
melodramları, “ içeri” çalışmaları, biçimcilik: Hıçkırık - Aşk
ıstıraptır.
0 Piyasa romanları uyarlamalar» B ATIBEK t: Hıçkırık - Aşk
ıstıraptır.
0 Korku (ilmi denemesi: MUHTAR: Drakula İstanbul'da.
0 tik renkli (Agfacotor) Türk filmi. Deneme fiyaskoyla sonuç

landı, ERTUĞRUL sinemadan çekildi: ERTU Ğ RU L: Halıcı
kız.
^ Türk-Ynnaıı artakyapım» LASKOS, BENGÜ: Beyoğlu güzeli.
^ Kore savaşı: H AVAERİ: Zafer güneşi.
OYUNCULAR
• GÖKÇER, Heyecan BAŞARAN, ARTEMEL, IRG AT, Bülent
ORAN, A LIŞIK , FERAY, Lâle ORALOĞLU, Münir
ÖZKUL, TEDÜ, UFUK, M. NUR, Abdurrahman PALAY ,
Mahir ÖZERDEM, HİÇAN, AYANOĞLU, FOSFOROĞLU,
A Y PA R , GÜZEY, YELD A, TEMA, SEYFİOĞLU, IŞIK ,
Neriman KÖKSAL, Eşref K O L Ç A K .. .
114
1953
• GÜZEY. Katil (Akad).

0 YELDAz Vakfi « n ıı (Burçkin).
0 TEMA. îttanbul canavarı (Karamanbey) - A fk ıstıraptır
(Batıbeki) - Hıçkırık (Batıbeki).
^ SEYFİOĞLU. Altı âtii var (Akad) - Katil (Akad).

0 IŞIK. Kanlı para (A nb ur mı).
0 KÖKSAL: İstanbul canavarı (Karamanbey) - Affet freni Al

lahım (özonuk) - Katil (Akad).
0 KOLÇAK. Affet beni Allahım (Özonıık).
SİNEMA OLAYLARI
0 Neyzen Tevfik KOLAYLI'uın ölümü (29.1).
0 Gündelik gazetelerin sanat eklerinde sinema yanlan (“ Dünya":

Semih TU Ğ RU L, Metin E R K S A N -“ Vatan” : Attilâ İLHAN,
Tunç YALMAN).
0 Camie» Filim Şenliği’ne katılmak için b a ; vuran Yıldırım

Beyazıt ve Timurlenk, Toprak, İki süngü arasında, Göçmen
çocuğu, Mezarımı taçtan oyun Basın-Yayın ve Turizm Genel
Müdürlüğü’nde bir jüriye gösterildi, geri çevrildi (Mart).
^ Faiih Iîıtkı A T A Y “ Dünya” gazetesinde yerli filim konu

sunda iki başyazı yayımladı (20.4, 24.4).
f Vedat ö r fi BENGÜ’nün ölümü (20.5).
^ “ Türk Filim Dostlan Derneği ’nm ilk filim şenliği sonuçları:

En iyi filim: Kanun namına - İyi filimler: Kimli jiaro -
İki süngü arasında - Drakula İstanbul'da - Efelerin efesi -
Erkek oyuncular: Işık, Kaptan, Arıburnu, Seyfioğlu - Kadın
oyuncular; Oraloğlu, İV. Arıburnu [ Gürcanj . Feray - Yönet
menler; Akad, Arıburnu, Kamil, Muhtar, Sırmalı - Görüntü
yönetmeni: Enver Burçkin, Kriton llyadis, Aydın G, Arakan,
Kamil, ösen Sermet - Senaryo: S eden, Adnan Faat Aral,
Arıburnu, Ümit D e n iz-F on müziği: Orhan Barlas, N, V,
Otyam (Mayıs).
115
1933
• Orhan ATADENİZ’iu İntihar. (6.7).

0 Nurullah TİLGEN: “ Türk filimciliği. Dünden bugüne, 1914-
1953” (“ Y ıldız" dergisi, No. 30-37, 1 8 .7-5 .9 ).
Q Şakır SIRMALI “ Cumhuriyet” gazetesinde Hac yolu filmiyle
yapılan din sömürücülüğüne dikkati (ekti (14.8).
9 ERKSAN “ Dünya” gazetesinde filim eleştirilirlerine haşladı
(26.8).
0 “ Yıldız” dergisinin 1952-53 mevsiminin sinema çalışmalarıyla
ilgili soruşturmasının sonuçları: En İyi filim: Kanun namına -
Kadın oyuncu: H ifa n - Erkek oyuncu: Işık - Yönetmen:
Akad - Karakter oyuncusu kadın: Oraloğlu - Karakter oyun
cusu erkek: Kaplan (29.8).
0 “ Vatan” gazetesi yerli r e yabancı sinemalar için on ikişer
sayfalık iki ek yayımladı (ARPAD ve Altemur K ILIÇ) (7.10,
14.10)
0 ‘ Yerli Filim Yapanlar €emiyeti” nin yerli sinemanın geliştiril
mesiyle ilgili raporu TBMM başkanlığına, bakanlıklara, mil
letvekillerine, belediye başkanlıklarına gönderildi (Ekim).
9 Eleştirmeciler arasında htanbul canavarı konusundaki tar

tışma (Ekim-Kasım).
^ TUĞRUL “ Diinya’’da filim eleştirmelerine başladı (7.11).
£ Sedat SİMAVİ’nİn ölümü (11.12).
£ “ Mondial” , “ Doğan Kardeş” , “ Kartal” , “ Umur” , “ Ses” ,
“ Burç” , “ Cezayirli” , “ Güven” , “ Çağman” , “Anadolu” , “ De
niz” yapımevleri çalışmaya başladı.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* Viscouti, Aatoniom, FeHini. Maeelli, Laituada, Lizzaoİ, Risi,
Zavattıoi: ^more m çıttı* (Kentte aşk) -Feüinit I vtteJIaıu (Aylaklar) -
Ro&eeDian ViaggİQ in Jtalia ( İtalya'da gesi) - Lizzani: CromuL di poveri
aifUAfi* ( Yoksul âfı&inm* öyküsü) —Viscooti: Senso (Günahkâr görtüİ}*r >.-
ParmaMa yenigerçekçüik kongresi (4*6.12) - FRANSA* ADegret: Let
orgveilUux (ihtiras kadını) - Astcuc: L$ rtdeau cramaief ( Kisti perde) —
Cami: Thfriee Raquin ^Kader değişme*) - Clouzot: La salaire de la p şw
(Dehşet p feu fa fij - R w ir : Le earoese «Tur ( Altın araba) - Tatî: Les
116
»5 3
voeancte de M. Huİot ( B, /fufof'fluıt rattfi) - Pavjot: Lumier* (b-f) - Gri-

maullt La 6erg*re et h romomur (Çoban kula baca temizleyici, c-r) - Gance:
14 JWİİİ€< (14 Itffimiı*, **Polivision*' denemesi) - ABDt Benedekt The Wild
Öne (Kanlı hücum) - Bibermati! Sait o f thc Eartk (Toprağın tuzu) -
MinnelU: The Band Wagon (Asri âşıklar)—Steven*: SAaıte (Vâdiler a»-
lunı) - Ray: Joknny Cuitar (Dişi kartal) -W y le r: ffofidoy (Roma
tatili) - ZinnemaDH; Frant Here to EternUy (îmanlar yaşadıkça) - Lang:
The Big Heat (Ölüm korkusu) - Aabley, Engel» Orkin: The Littb Fı»giJiı>e
(Küçük kaçak) - Koster: The Robe (Zincirli kole^ ilk CİnemaScope f.,
16.9) - **WarQercolor" renk işlemi - JAPONYA* Mrsogudıi? Ugetsu Afe-
nogatarİ (Yağmurdan sonraki so/r»k ayın öykücü) - Gosbo: Entotsu ne
Mi*ru Basho (Bacaların göründüğü yer) - Shindo: Gen&afcu no Ko (Atom
tambas* foeuJilnrc) — Ktnugasa; Jigpkumon (Cehennem kapısı) - Ya-
mamura: Kanikosett (Yengeç gemisi) - İSVEÇ» Btrgman: Gyelasna* afton
(Gezginciler gecesi) - İNGİLTERE» Frend: Cruef Sra (Zatim deniz) -
MEKSİKA» Binmek El ( 0 ) - Fernandez: La red (Ağa düşen kadınJ-RRE*
ZİLYA» BarretOl O Çangaceiro (Haydutların kanunu) -SSCB» Pudavkiv:
Vozvraşçeniye Vaeiliya Bor/niieoca (Vasili 6or(rtiW m » dönüşü) —
Pudovkin’ in ülümli (30.6) - HİNDİSTAN» R oy: Di» bigha zemin (îk i Aa-
rışbk toprak).
“ Milliyettiler Demeği” kapatıldı. (22.1)-Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya
dostluk antlaşması (2 8 .2 )-Şalı-Musaddık çatışması (28.2)-Stalia1in dlfimii
(5.8)- SSCB’de Malenkov başbakan, Berin içişleri bakanı, MolotOV dışişleri
bakam (6*8)- Dumlupmar denizaltısı battı (4,4)-Dag Hammarskjocld BM
Genel Sekreteri (10,4) - Doğu Berlin ayaklanması ve bastırılması (17.6) -
Mısır'da cumhuriyet (18.6) - Rosenberg'lcrin idamı (19.6) - Millet
Partisi, Sulh Ce&a Mahkemesi kararıyla kapatıldı (8 ,7 )- Beri a tutuklandı
(10,7) - Kore Mütarekesi imzalandı (27.7) - Şah, Bağdad’ a kaçtı (16.6) -
Moskova bidrejeu bombası denendiğini bildirdi (20-6) - Fas Sultam tahttan
indirildi (20.8) - Musaddık tutuklandı (20,8) - İran'a Amerikan mali
yardımı (2.9) - Türkiye Gizli Komünist Partisi üyelerinin duruşması baş-
ladı (1 5 .1 0 )-]bu Suut’ un ölümü (9,11) - Atatürk'ün naşı Anıt Kabre
taşındı (10.11) - CHP'nin mallarının müsaderesi kanunu kabul edildi
(15,12) - Barla idam edildi (28.12).
117
19 5 4
FİLİMLER
(51)
A K A D : öldüren şehir - Bulgar Sadık - Vahşi bir kıt sevdim -

ERK SAN : Cingöz Recai —ELMAS: Üçüncü hal cinayeti -
SONKU, ARIBURNU, AVANOĞLU: Beklenen şarkı -
Ali IP A R : Sofem -ARAK O N : Sahildeki kadın - AYAN OĞLU:
Paydos - EGELİ: Nilgiin—KARAM AN BEY: îk i ateş ara
sında-O rhan DİLMEN: Son b a sk ın -B A T IB E K İ: Şimal
yıldızı - SIRM ALI: Vahşi imiktim —KAM İL: Kaçak - T E D Ü :
Leylâklar altında.. .
0 AKAD, büyük kentin içyüzünü yansıtmaya çalışır: öldüren
şeh ir.
9 AKAD’ın piyasa gereklerine kendini uydurması: Bulgar

Sadık - Vahşi bir kts sevdim - Çatsın taslar aynasın katar.
9 AKAD’m etkisinde polis filimleri: ELMAS: Üçüncü kat ci

nayeti-D İL M E N : Son baskın - SIRMALI: Vahşi intikam —
KAM İL: Kaçak —K ARAM AN BEY: tk i ateş arasında-
ERK SAN: Cingöz Recai.
0 Melodramlar: TEDÜ: Leylâklar ıdtında —ÖZONUK: Çıkın

lar cehennemi - Sırrı GÜ LTEK lN : Son şarkı - A . D lL L lG lL :
Evlât acısı - T A Y FU R : Öldüren sır-B U R Ç K İN : Eeel kâp-
riisü.
4 Güldürüler, müzikli filimler: A K A D : Çatsın soslar oynatın

kızlar - ARTEM EL: Nasrettin Hoca —KENÇ: Nasrettin Hoca
ve Timurlenk -- GÜRSES: Şarta IstanbuTda - DSmbüBü Tor
san —EVİN: Şaban - FOSFOROĞLU: Kokain filim - ÖZ
GÜL: Bayram gecesi.
118
1954
• Zeki MÜREN'Iİ şarkılı filimler başladı: SONKU, ARIBURNU,

AYANOĞLU: Beklenen şarkı.
0 Piyaıa romanı uyarlamaları: A K A D : Bulgar Sadık - Vahşi
bir kız sevdim - TED Ü : Leylâklar altında - EG ELİ: Nilgün.
0 Ü s tü n -yapım denemesi: EG ELİ: Nilg&n.
9 İkinci renkli filim (“ Ansco Color” ) denemesi: İP A R : Salgın -
Bir şehrin hikâyesi (k, b-f).
OYUNCULAR
• Ayten ÇANKAYA, Zeki MÜREN, Fikret HAKAN, M.
NUR, PA L A Y , GÜVENÇ, ÖZKUL, Mücap OFLUOĞLU.
SONKU, AYANOĞLU, ARTEM EL, GÖKÇER, YULAÇ,
IRG AT, ORALOĞLU, Nazım İN AN , MORELLt, Nurhan
NUR, ÖZERDEM, UFUK, SEYFlO Ğ LU , KÖKSAL, TEMA,
Gönül BAYH AN , IŞIK, D O R U K ...
9 TEMA: Son kaskın (Dilmen).

0 SEYFlOĞLUt Öldüren şehir (Akad) -C ingöz Recai (Erksan).
0 IŞIK: Öldüren şehir (Akad) - Şimal yıldın (Batıbeki).
£ KÖKSAL: Cingöz Recai (Erksan).
0 BAYHAN: öldüren şehir (Akad).
^ SEZİN’İn ikinci dönemi: Kaçak (Kamil).
SİNEMA OLAYLARI
0 Tunç YALMAN, Oktay AKBAL “ V a la n ’da filim elettir
melerine başladılar.
• Perihan YANAL’m Ölümü (21.1).
£ “ Dünya” da sansür heyetinin eski üyelerinden Vehbi BELGİL

ile yeni üyelerinden Melih BAŞAR arasında tartışma (Ocak-
Şubat).
0 İPA R ’ın Bir şehrin hikâyesi adlı kısa belge-fihııi Berlin Filim
ŞenliğTne katıldı (Haziran-Temmuz).
119
1954
^ Nijat ÖZÖN: “Türk Miıcıııacıhğı* (“ Yeditepe” , No. 66. 1.8).
0 Semih TUĞRUL “ Devir” dergisinde yerli sinemayı kapak

konusu yaptı (11.12).
f “ Filim Teknisyenleri Sendikası” kuruldu.
9 “ İyi", “ Vatan” , “ İpar-International” , “ Birsel” , “ Akar” ,

“ Irm ak", “ Güler", “ Day” , “ Tayfun” , “ Nana” , “ K otra” ,
“ ö rs ” , “ Servan” , “ Star” , “ Türk” yapımevleri çalışmalarına
başladı.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* De Sica: L*oro di Napoli (N\ maceraları) - Zampa: La Romana
fjforoa’ h dîlbtr) - Fcllini; La sırada (Som uz sokaklar) -Bonzi: CentınenJe
psrduio (Y itik kıta, b-f) - ABD* Kazan: Ön the Waterfront (Rıhtımlar üstün-
do) - Dönen: Soten Brides fo r Semn Brothers (Y e d i kardeşe yedi gelin) -
Miıanelli: Brigadoon (Eğlem eler beldesi) - Huston: BenJ the Devit (Sarışın
şeytan) - Mankiewica: The Barefooi Contessa (Çıplak ayaklı kontes) —
Cukor: A Star is Born (B ir yıldız doğuyor) -*■Preminger: Cermen Jottes
( Siyah Kar m en) - Cuciızı White Christmae (Eğlenceler oteli, ilk geniş
VistaVUion, M a rt)- ALdrich: Vera Cruz (istiklâl kahramanlan, ilk
Süper9cope f „ Aralık) - W ill HayVm ölümü (8.3) - FRANSA* Autant-
Lnra: L e Rouge et le N oir (K ıs ıl ile K ara) - L e W« en herbe (Olgunlaşmamış
b > M y ~ B tc k e ii Touchea pas an grisbi ( Paraya dokunmayın) - Clemeıı t;
Atonsieur R ipeis - Anguste Lumiire'in ölümü (10.4) - JAPONYA; Mizogıı-
cbiî SenAft Deyii ( Kâhya S ,) - Chîkamatsu Monogatari (C* dan bir öykii)
- K uc4«aw« : Shiehİ-ttin tu> Samurai (Yedi Samuray) - S. Yaıuameio:
Taiya no Nai Maehİ (Güneşsiz sokak) - Kînoshita: Nijushi no hilen»i
f24 gözbebeği) - POLONYA* Ford* P in lk x [/(ite Barskiej (Barska so
kağının beşleri) - DANİMARKA* Dreycr: Önlet (Söz) - AVUSTURYA;
Kdutmer: Dıe tetzte Briİcke (Son köprü, A vu^turyA-Almanya-Yngoslav-
ya o.y.) - D* ALMANYA* Mactzig; Thaelmann I - Pi)dow: Staerke
als die Nacht (Geceden de güçlü) - YUNANİSTAN* Kakoyantıis: Sfella -
MEKSİKA* Alazraki: Raices (Kökler) —KANADA* MacLaren: Btinkily
Blank (aharız f.) —SSCB* Heifitz: Bolşaya Mmjv f Büyük aile) -Yutkeviç*
Veliki tein Atbanii Skanderbeg (Biiyiik Arnavut mücahidi İskender Bey),
Bııyarjn ABD gezisi (l$ .l - 10.3) - İlk nükleer denizaltı “ Nautilua**
denize indirildi (21.1)- Die*>-Bien*Fu savaşı başladı (3 .2 )- Cumhuriyetçi
120
1954
Millet Partisi kuruldu (10.27) - Alb. Mâsır iktidarı e k aldı, Gen. Necip
cumhurbaşkanlığından ufaklaştırıldı (25-2) - İspat hakkı meselesi DP'deu
istifalara yol açtı (8 .3 )- tnsaıı Haklarını Te Ana Hürriyetleri Korumaya
Dair Şistleşmeye Katılmamızın Kabulüyle ilgili Kanun (18.3) * Adenautr
Ankara'da (19.3)- A lb . Nâsır başbakan (1 3 .4 )- McCarthy - Ordu
çatışması (22.4-17.6) - Cenevre'de Kore ve Çin Hindi konferansı başladı
(26.4) - Genel seçimler: DP: 490, CHP; 39, KP: 5, Bağımsızlar: 10 (2-5) -
Dien- Bien-Fu düştü (7.5)-Bayar yeniden cumhurbaşkanı (14.5)-Adapazan
ile Adıyaman i! oldu (14.6) - Cenevre'de Çin Hindi mütarekesi imzalandı.
Viyetnam ikiye bolündü (21.7) —Yurt dışına geziler sınırlandırıldı (24.7) —
Türkiye-Yunanistan-Yugoslavya askeri paktı (9.3) - SKATO'yln ilgili
anlaşma imzalandı (8.9) - Batı Almanya, NATO ile Batı Avrupa Birliği’ne
alındı (23.10) - Kapalıçarşt yandı (26.11) - H.C. Yalçın hapse girdi (1.12) -
Seu&to McCarthy'yi kınadı (2.12).
19 5 5
FİLİMLER
(57)
AKAD: Beyaz mendil - Kardeş kurşunu - Meçhul kad ın -

KAMİL: Bir aşk hikâyesi- ALYANAK: Son besle-ÜN:
Yelim yavrular- Agâh HÜN î Sevdiğim şendin - Mehdi
ÖZGÜREL: ÖJüm f c o r & u s u - AYANOĞLU: Beyaz şehir - SE-
DENî Kanlarıyla ödediler-BATIBEKİ: Krttfıra severse-Dağlart
bekli-yen k ı z - İ l k ve s o n - ERKSAN: Yolpalas cinayeti * . .
a AKAD'ın köy filmi: Beyaz mendil.
a AKAD’ın yorgunluk belirtileri: Kardeş kurşunu - GSrünmiyen

adam İstanbul'da - Meçhul kadın.
g BATIBEKİ’nin ilk döneminin sen f ilimleri: Kadın severse -

Dağları bckliyen kıs - İlk ve san.
121
1955
0 Piyasa romanları uyarlamanı BATIBEK İ: Kadtn severse -

Dağları bekliyen kız - İlk »e «m . -
0 Melodramlar: ÜN: Yelim yavrular —KENÇ: Kaybolan gençlik
—Hayatımı mahveden kadın -- B A T IltF K İ: Kadın severse —
İlk ve son - H t)N : Serdiğim şendin - DİLMEN: İstırap far
k ın -N iş a n HANÇER: Kader —GÜLTEKtN: Arlık çok
geç - A. D İL L lG lL : Yaşlı göller - SEDEN: Kanlarıyla öde
diler.
0 Güldürüler: ARIBU R N U : Sihirli boru - ÜN : Öp babanın
dini —FOSFORO GLU: Lokum Sultan - İhsan SEDAT: Bas
macı güteli - E RÇİN : Kadının fendi - Çeto sihirbaı - İhsan
NUYAN: Ağam eğleniyor.
0 Polis filimleri çığırı devam etti: SEDEN: Kanlarıyla ödediler
- ÖZGÜREL: ölitm korkusu —A K A D : Korde; kurşunu -
ERK SAN : Yolpalas cinayeti.
(P MÜREN'li şarkılı filimler: A L Y A N A K : Son (este.
0 Ortakyapımlar: Giuseppe D I MARTINO, EG ELİ: Safiye
Sultan (La Sultana Safiye, Türk-İtalyan) - P A L A Y : Her
yerde tehlike var (Türk-Yunan).
OYUNCULAR
• Deniz TAN YELİ, A. Tarık TEKÇE, İNAN, Muallâ K AY N AK ,
MORELLİ, ORALOĞLU, IRGAT, ALIŞIK , ÖZERDEM,
ÖZKUL, GÜZEY, TEMA, SEYFlO Ğ LU , IŞIK , KÜKSAL,
KOLÇAK, SEZİN, D ORUK, HAK AN, M. N U R ...
^ GÜZEY: Kadın severse (Akad) - Ebediyete kadar (Ynkavim
Filmeridis).
£ TEMA; Kadın severse (Batıbeki) - ölüm korkusu (özgüre!) -
K aunta beraber ağladık (Alyanak).
0 SEYFİOCLll: Karde; kurşunu (Akad).
0 IŞIK: Kardeş kurşunu (Akad).
^ KÖKSAL: Hayalımı mahveden kadın (Kene) Kara vâdi
(Necati Çakın) - Oyuncu kıs (özgüre!) - Kanlarıyla ödediler
(Seden).
122
1955
• KOLÇAK: Yetim yavrular (Ün) - Kanlarıyla ödediler (Seden).
0 DORUK: Son beste (Alyanak) - Ölüm korkusu (özgürci) -

Kader (Hançer).
0 HAKAN: Beyaz mendi* (Akad).
0 Muhterem NUR: Yetin: yavrular (Ün) - Kaybolan gençlik
(Kene) - Hayatımı mahveden kadın (Kenç) - Bu naîtİ aşk?
(Örmen) - Günahkâr baba (Alyanak).
£ SEZİN: Dağlart bekliyen kız (Batıbeki).

• TANYELİ: Meçhul kadın (Akad).
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Vatau” da mevsim sonuna kadar f ilim eleştirmeleri (Y A L
MAN, A R P AD, AKBAL).
0 “ Türk Filim Dostları Derneği” , “Türk FUİtnciliğinin Mese
leleri” dirisinin ilki olarak “Türk Fi dinciliği ve Münevverin
Sorumluluğu” konusunda tartışmalı konferans düzenledi
( 2 . 1 ).
0 “ TFDD’nin 1954 yılı ödülleri “ Saray” sinemasında verildi
(3.1 ).
0 “ TFDD", Gazeteciler Cemiyeti 'ndeki basın toplantısında
“ Türk Filimciliği ve Kalkınması İçin Halli Gereken Meseleler”
adlı raporunu açıkladı (10.1).
0 S. TUĞRUL “ Devir” dergisinde yerli sinemayı ikinci kez
kapak konusu yaptı (19.2).
0 “TFDD” nln rapora üzerinde basında tartışmalar (Şubat).
0 “ Vatan” gazetesi sansürün gevşetilmesi için yeni bir tüzük

hazırlandığını haber verdi (20.3).
0 “ Türkiye Fİlimeileri, Sinemacıları ve Teknisyenleri Koope
ratifi” kuruldu (17.12).
0 Muzaffer GÖKMEN’in “ Senaryo tekniği. Teorisi ve pratiği”
adlı kitabı yayımlandı,
0 Yelliden U yapımevi çalışmaya başladı.
123
1955
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* Aatonioni; Le anıiche (Kadınlar arasında) - Fellini: / / bidonu
(Kalpazanlar çetesi} —De Sice; Jt tetto { Yuvasızlar) - Sinemaya yardım
kanunu (31.12)-A B D t Ray i JfabsJ WithoıU A Cause (Â si gençlik)-* Donen,
Kelly: it's Always Fair IFeather (Can yel ilaçları) - Laughton: Nighi o f
ik* Hunter (Caniler avcısı) - Hitchcock; The Trauble Wiih Harry (Harry'yi
fcıi» dftftirdüP^-Aldrichı The Big Knife (Büyiik bıçak) - D, Mamı: Marly-
Brooks: fiJnck&oard JungU (Karatahta cengeli) - Kazan: East of Eden
(Cennet yolu) - Zionemamts OkİahomaI (İlk "Todd. A .O ," f., 11,10)-
Venedik Filim ŞenJiği’ne Jcatılaıı The Blackboard Jungle'm yarama dışr
tutulması için ABD büyükelçisi Bn. Lnce baskı yaptı (Ağustos) - James
Deaa'm dlümü (30.9) FRANSAt Astruc: Lee mauvaitts reneotttres (Aksi
tesadüfler) - Ctattopi; Les Heros sont fatigne s (Yargım sat'efçı) - CLair:
Les grende* martoeKtre* (Hileli aşk) —Daesia; &u rififi ehet iee hommes
(Erkekler arasında kavga) - Ophüls: Lala Moruk - Renoir: Frenck-Can-
« a n -t ik Tours Filim Şenliği (Kısa filimler» Aralık) - JAPONYA* Mizo-
guchi: Yokihi ( Prenses Yarış) - Kurosav/a: Ikimana tiQ Kiroku (Bir
canh îûrbgm günlüğü) - Toy oda: jVfugt6tw (Çayırın sesi) S C B t Sam-
sodov: Pöprigunya (Ağustos böceği) -İSVEÇ, Bergman: Sammarnattens
içeride ( Bir ya& gecesi gülümseyişi) - Şucksdorff; jjorfi auenJyrcr (B ü
yük serüven, b-f) - İSPANYA* Bardem: Mıterfe de un tıVfiô (B irhisik-
ladinin ölümü) - MACARİ5TAN* Fahri: Ktfr/ımlo (Küçük bayram atlı
tormtdsf) —HİNDİSTAN; Ray; Patiıer Panchali (Y ol ağın) - KANADA*
McLaren: Rythmetic (ahcısiz f.) —POLONYA) Wajda: Generation (Kuşak) -
Bı ALMANYA) Sîodmak: Die Battan (Fareler) - Benedek: JCitıder, Miitter
and ein General (Çotuk, anne ve bir general)-!). ALMANYA* Maetzig: Tkeef-
nıann II - FİNLANDİYA) Laiue: Tuntetnoton Sotilas (Meçhul askerler) —
DÜNYA* “ Centro International de Lıaıson dee Ecoles de Ciroma *t de
T£l£vision” kuruldu (Mayıs, Cannes Filim Şenliğinde).
Bagdad’ ta “Türk-Irak Karşılıklı İşbirliği Paktı’ * (Bağdad Paktı) imza
landı (24.2) - H. C. Yalçın tahliye edildi (16.3) - Diyanet İşleri Başkam
Hayirlıoğlu kadnt memurların dairelerioe baş drtülü ve boyası* gitmelerini
istedi (37.$) - İngiltere, Bağdad Paktı’oa katıldı (30.3) - Churrfıil) is
tifa etti (5.4) - Eden başbakan (6.4) - Rusya hesabına casusluk yapan
Hayati Karaşalıin’ İn idamı (16.4) - Bandung’ ta Asya-Afrika konferansı
(18-24.4) - Bulganio ile Kruşçov’ un Belgrad gezisi (26.5-3.6) - Ingiltere,
Kıbrıs için üçlü konferans istedi (30.6) - Pakistan. Bağdad Paktına katıl
d ı (1,7)-K a sım Cülek Sinop’ ta tutuklandı (13.8) - Türkiye Kıbrıs için
İngiltere’ ye nota verdi (23.8) - Kıbrıs’ b Türkler Londra’da miting yaptı
(4.9) - Atatürk’ün Selâuik’tek* evine bomba atıldı, İstanbul’da büyük
124
1955
nümayişler oldu, birçok yer yağmalandı, sıkıyönetim ılâu edildi: 6-7 Eylül
olayları (6-7.9) - TBMM olağanüstü toplantıya çağrıldı (7.9) - f>-7 Eylül
olayları yüzünden üç generale işten el çektirildi (9.9) - İçişleri Bakam
N. Gedik istifa etti (1 9 .9 )- Sıkıyönetim altı ay uzatıldı (12.9)-P eron
düşürüldü (19.9) - Mısır» SSCB’den silâh satın aldı (27.9) - İran, Bağdad
Paktı’ na katıldı (11.10) - İspat hakkı teklifini İmzalıyan 19 DP milletvekili
Haysiyet Divanına verildi (12.10) - Bunlardan onu istifa etti (15.10)-
NüTub sayımı; 24.064.763 (23.10) - Kıbrıs'ta karışıklıklar (29.10) - Fas
bağımsızlığına kavuştu (6.11) - Hürriyet Partisi kuruldu (19.11)- D P
Grupunda hükümete şiddetli hücumlar; Menderes: "Siz Üterseniz Hilâfeti
dahi getirirsiniz*1; hükümet düşürüldü, Menderes başbakan (29*11)-
Cclâl Bayat Amman’da (Aralık) - Ürdün, Bağdad Paktıoa girdi
(13.12) - Ürdün'de karışıklıklar çıktı (14.12) - Sudan’da cumhuriyet
(19.12) - Yırcalı, Polatkau* Zorlu için Meclis soruşturması açıldı (20J2).
19 5 6
FİLİMLER
m
SEDEN: Sonen yıldu - t mikam alevi - Berduş - AK AD : K al
bimin şarkısı - Nihat AYBARS; Haltyu'ood rüyası - ÖZONtJK;
Kâtibim - KARAMAN B E Y : Fakir kızın kısmeti - Ü N :
Pİç - Zeynep'in intikamı - ELMAS: Dişi yılan - BATİDEKİ:
Beş hasta v a r ,..
Q SEDJEN’in AK AD etkisi dönemi: Sönen yıldız - tntikam
alevi.
£ Şarkılı filimlerin devamı: SEDEN: Berduş • (l/O N IIK :
Kâtibim - A K A D : Kalbimin şarkısı.
# Mt'KEN li filimlert SEDEN: Berduş.
Ş l Melodramlar: ELMAS: İlişi yılan - Günah sır yavrular - Baki
ÇALLIOĞLU; H a ya t sofcaUortrcda - ÜN; Piç - Zeynep'in
125
1954)
intikamı - Ana hasreti - ARTEM EL: Büyük sır - Muzaffer

ARSLAN: Günah yolcuları - GÜRSES: K oy canavarı —Günah
köprüsü - Saıh damın kahbesi - Yedi köyün Zeynep'i - Ye-
timler ahi - PA L A Y : Üç yetimin ıstırabı - Mümtaz Y E N E R :
Papatya - AYANOĞLU: Kara çalı.
0 GÜRSES okulıı'mıu yapıtları: K öy canavarı - Günah köp

rü sü -S a zlı damın kahpesi - Yedi köyün Zeynep’ i-Yetimler
ah ı.
0 Eleştirme çalışmaları hızlandı, ilk ciddi sinema dergisi, sine-
ma sanatı üzerine ilk kitap yayımlandı.
OYUNCULAR
• Turgut ÖZATAY, Altan KARINDAŞ, Bîrsen KAPLANGI,
Saltuk KAPLANGI, Türkân SÜLÜN, Yılmaz DURU.
K AY N AK , PALAY, SONKU, ÖZKUL, ORAN, ORALOĞLU,
FER AY, ÖZERDEM, İNAN, HÎÇAN, BAYKAN, HAKAN,
IRGAT, GÜZEY, TEMA, SEYFlOĞLU, IŞIK, KÖKSAL,
KOLÇAK, SEZÎN, M. NUR, TAN YELİ, TEKÇE, Feridun
K A R A K A Y A ...
0 “ Şehir Tiyatrosu” oyuncuları (ARCAN, SONKU) ile Devlet

Tiyatrosu oyuncuları (GÖKÇER, Mediha GÖKÇER, Şeref
GÜRSOY) bir arada: Büyük sır (Artemel).
0 GÜZEYs Sönen yıldız (Seden).

£ TEMA: Dişi yılan (Elmas).
^ SEYFlOĞLU: Tuzak oteli (Arakon) - Berdıif (Seden).
^ IŞIK: İntikam alevi (Seden).
£ KÖKSAL: Tuzak oteli (Arakon).
£ KOLÇAK: Zeynep’in intikamı (Ün),
9 RAYDAN; Sazlı damın kahpesi (Gürses).
9 HAKAN: Ölüm deresi (Selâhattin Moğol),
^ SEZİN; Kalbimin şarkısı (Akad).
0 Af. NUR; Bırakın yaşayalım (Kadri ögelman) - Beni mah-
126
1954
cetltler (Ömer Aykut) - Piç (Ün) - Zeynep'in intikamı (Ün) -

Sazlı damın kahpesi (Gürses).
£ TANYELİ: KoÖJİnıin şarkısı (Akad) - talikam alevi (Seden) -
Berduş (Seden),
0 K AR AK A YA t Berduş (Seden).
• TEKÇEt Berduş (Seden).
SİNEMA OLAYLARI
^ Hal it REFİĞ "Akis” in sin en » sayfasını yönetmeye başladı
(4.2).
0 “TFUD” nin Sinema Derneği filim gösterilerine başladı (22.2).
0 ÖZÜN, Ankara’da “ Sinema” dergisini yayımladı (az sonra

R E F IG de katıldı) (No. 1 - 8 , İ S .3-15.10).
• Fuat UZKINAY öldü (20.3).

• Sabahattin EYÜBOĞLU ile Mazbar Şevket İPŞlRO Ğ LU ’nun
Hitit güneşi, Uluslararası Berlin Filim Şenliği’nde kısa belge*
filim ikinci ödülünü (Giimüş Ayı) kazandı (Haziran-Temmuz),
0 R E F İĞ : “ Birlikten doğan kuvvet” (“ Akis” , 21.7).

0 ÜZÜN “ Ulus” gazetesinde filim eleştirmelerine başladı (30.9).
0 ÖZÖN’iin “ Sinema sanatı” adlı kitabı yayımlandı (Ekim).
0 REFİĞ “ Yeni Sabah” ta filim eleştirmelerine başladı (Aralık).
0 Salâh BİRSEL “ V»tan” da filim eleştirmelerine başladı (Aralık).
0 ABD filim şirketleri Türkiye’ye gönderilecek filimler için

United States Information Agcncy (US1A) ile “ Intermedia
Guarani)” (IMG) anlaşması imzaladılar (USIS bundan
yararlanarak bazı Amerikan fiümlerinin Türkiye’de gösteril
mesini önledi).
0 “ Yerii Filîm tmalrilerl Cemiyeti” kuruldu.
0 İstanbul Belediyesi İstatistiği: 1056’ da latanbulda seyirci

sayısı: 23,5 milyon.
127
1956
YABANCI SİNEMALAR
ABD* Stevens: The Ciant (Devler ülkesi) -Logans Piettu (Piknik) - Bu*
Stop (Otobüs durağı) -V id o r : War and Peaee (Harp ı* sulh) -K u brick:
The Killing ('Son darbe) - Kozan: Baby Doll (Taş bebeyim }- Losey s
Time Without Pity (Oğlum öldürmedi) - Rogosiu: On tke Botvery (B e-
ice^y’ tİe, b-f) - Ktng: CareuseJ ( Atlıkarınca, İlk CinemaScopc 55 f.t 17.2/ -
Anderson; Around the World in 80 Days fS0 günde dsvriâUm,
Todd ■ A.O.’ nua geliştirilmişi* 18.10) - “ Ampe*.’ 1 "Vidçotape İteoor-
der'*İ yaptı - FRANSA* Autaat-Lara: La traverste <Ie .Paris (Bir
uçtan bir uca P .) -Breseou: Utt eonâanttıh â mart s'esi 4chappe (B ir idam
mahkûmu koşu) - Ctement: Gerfaue ('Sen bir meiefcjE"») - Vadim: El Disu
crea lafemme (Allah kadtıu yarattı) - Welles: Af. Arkadin (ölüm raporu) -
Clouzot: Le mystere Picasso (P . gircFni, b - f ) - Lamorısse: Le bo/bm rou§e
{ Kırmızı balon) —Mark er; Dımanobe a P«k/n ( P. de pazar, b-f)-CousUîfiu:
Le ınonde da silence (Sessiz dünya mb - f ) -Restıaist Nııit ct brouillard (Gece
re b-f) - İTALYA; MuselUr La dontta del giortit* (Giitıiin kadım) —
FelIİuİ: netli di Cobiria (C.'tun geceleri) -SSCB* Doa&koy: Mat (*inu) -
Yutkeviç: Othcllo - Çukray: Sorok pcrviy (Kırk birinci) - “ Soyuzımılt-
Fiînı*t (canlandırma smemadı) stüdyosu kuruldu (Haziran) - Dovjerikte
nim ölümü (25,11) -INGİLTERE; Mackendrick; The Lodvkillers (Kadın
katilleri) —Hustan; Afoty bide (Deniz ejderi) —Mazelti: Togclhcr (B ir
likte) - “ özgür sinema” akımının başlangıcı - Kordonm ölümü (2 3.1 )-
JAFONYA* Mizoguchi: Sfıtn Heike Monegatari (Taİra*nın yeni ayküieri) -
Akasen Chtiai ( Kırmışı fener sokağı) - Kuro?»wa: Kttmanosu-jo (ö r dm-
eekağı şatosu; Macbeth) - ima i: AfaMVu no Ankoku (Gün ortasında ka-
ranlık) - leh ikavra; Biruma no Tategoto (Burma harpı) - MiıogueUi’ nm
Ölümü (24.8) - İSVEÇ* Bergman; Det sjunde inseglet (Yedinci mühür) -
İSPANYA* Berlauga: Caiabuch - Bardem: Calle mayor (Ana cadde) -
MEKSİKA* Bunuel: Ensayo de un erimen (B ir cinayet teşebbüsü) - Veto:
Tora (Boğa, b-f) - POLONYA* Canla oduma sineması nm atılımı.
Ortadoğu bunalımı dolayisiyle Ingiltere Kıbrıs*» paraşütçü yolladı (10.1)-
"Euralom** kuruldu (11.2) - Kruşçov, SSCB Komünist Partisi 20. Kong
resinde Stalin*) ycrco konuşmasını yaptı (24.2) - Glubb Paşa Ürdün’den
çıkarıldı (1.3) - Makarios, Seychellcs adasına sürüldü (9.3) - Bayat’ a ha
karet iddiasıyla Bölükbaşı için soruşturma açıldı (26.3) —Korainfornı kal
dırıldı (17.4) - Bulganin ile Km şçov’ un Ingiltere gezisi (18-27.4) - İspat
hakkı tasarısı reddedildi (20.4) - Türkiye serbest güreş düuya şampiyonu
(27 .S) - Mareşal Tito*nun SSCB gezisi (2-20.6) ~ Basın kanunu ağırlaş-
tırddı (7.6) - Yırçatı ile Zorlu için Meclis soruşturması reddedildi (13.6) -
Kasım Gölek bir yıla mahkum oldu (14.6) - Toplantı ve Gösteri Yürü-
128
1956
yttşteri Kanuttu kabul edildi (27.6) - Poznan’da (Polonya) genel grev

ve karışıktık çaktı (28*30.6) - CHP’ Lİ dört milletvekilinin dokunulmazlığı
kaldırıldı (2,7) - Brionİ’de Nâsır-Tito-Nebru görüşmesi: TaraJsızbk il*
keleri kararlaştırıldı (17-29.7) - ABD, Asvan barajının yapılmalına yar»
diniden vaz geçti (19.7) - Mısır, Süveyş Kanalına el köydü (26-7) - Gülek’ *
in Karadeniz gezgine polis müdahale etti (39.7) - Gomulka iadeli itibar
et ti (4.8) - C istek altı aya mahkûm oldu (8.8) - Ortaokullara din dersi
konuldu (13.8) - SSCB - Japonya barış anlaşması (19.10) - Macaristan’ da
ayaklanma , SSCB müdahale etti, Imre Nagy başbakan (24.10) - İsrail,
Mısır’a saldırdı (29.10) - Mısır’ a (Yansız-Ingiliz ültimatomu (30.10) -
Mısır’ a Ingiliz hava akmlari (31.10) —Macaristan'da millf birlik hükümeti
(3.iI ) - Sovyet birlikleri Macaristan'a müdahalede bulundu (4.11) -
BM Genel Kurulu Mısır’ da BM barış giicü yollanmasına karar verdi (4,11) -
Port Said’ e Ingiliz»Fransız paraşütçüleri iudirildi (5.11) - Eisenhower
ile Nixon başkanlık seçimlerini kazandılar (0 .1 1 )- Ingiltere ile Fransa
PortSaid’ te ateş kestiler (4.11) - Eden dışişleri bakanlığından ayrıldı (20.11)
- Nagy'm yerine Kadar Macaristan başbakanı (23.11) - Siyasal Bilgiler
Fakültesi Dekanı Turban Feyzioğlu bakanlık emrine alındı (3.12) - SBF
doçentlerinden Muammer Aksoy (5.12), Müocİ Kapani (7-12), istifa
ettiler - Prof. Feyzioğlu istifa etti ve CİIP’ye girdi (10.12) - BM! Genel
Kurulu SSCR'ui kınadı (12.12) - Gülek bir yıla mahkûm oldu, “ Ulus”
bir ay kapatıldı (20.12) —togaliz-Fransız birlikleri Mısır'dan çekildi (22.12)
- TfiMM’nde dış siyaset görüşmeleri, Menderes Kıbrıs'ın taksimini kabul
etti (28.12).
19 5 7
FİLİMLER
(**>
A K AD : Ak a ltın - Kara talih - SIRM ALI: Kamelyah kadın -
Ziya METİN: Namus düşmanı - BATIBEK İ: Beş hasta v a r-
Gelinin muradı- SEDEN: Bir avuç toprak - ARIBURNU:
Lejyon dönüşü - KENÇ: Çölde bir İstanbul kızı -E V İ N :
bir kadının evraktı metrukesi - t)N: Yetim Ö m er...
Î29
1957
0 BATIBEKİ'ilin İkinci dönemi: “ Dışan” çalışmaları, doğadan
yararlanma, gerçekçilik denemeleri, kasaba gerçeği: Gelinin
muradı.
0 ödeusiz gerçekçilik çabası: METİN: Namın düşmanı.
0 AKAD yabancı etkiler altında: Ak akın.
0 Melodramlar: Muzaffer ARŞTAN: Kahpenin aşkt —A nan gibi—

GÜRSES: Ceylân Emine - Yavrularımın katili - ALYAN AK :
Kara bak tım -K IP Ç A K : Fırtına geçti - BURÇKİN: Dişi
canavar: E V lN : Ölmüş bir kadının evrak’ ı metrukesi —Ley
lâ'nın k a d eri-ök sü z A y ş e -U N : Bir serseri- Yetim Ömer -
Nejat SAYDAM: K in -A K A D : Koro talih - GÜLTEKÎN:
Yaşıyan ölüler - Uçurum - Dertli gönül - H A V A E R İ: Kör
lerin farkın - L e k e - HANÇER: Kahpe kurşun - Yosmanın
kızı.
0 Sinema kurallarına ay kın tutumların, kişisel kaprislerin fi
yaskoyla sonuçlanması: SIRMALI: KamelyaL k a d ın -A R 1 -
BURNU: Lejyon dönüşü
0 Sinema eleştirmecileri arasındaki işbirliğinin gelişmesi.
OYUNCULAR
• Kenan PARS, Leylâ ALTIN, GÜVENÇ, ALIŞIK, Osman
ALYAN AK , Y . DURU, ARTEMEL, TEDÜ, ORAN, SEY-
FİOCLU, IŞIK, KÖKSAL, KOLÇAK, DORUK, BAYHAN,
HAKAN, M. NUR, Çolpan İLHAN, Pervİn PAR, TEKÇE,
K A R A K A Y A ...
9 SEYFtOĞLU: Çölde bir İstanbul kızı (Kenç).

^ IŞIK: Bir avuç toprak (Seden),
£ KÖKSAL: Dişi canavar (Burçkin) - Bir serseri (Ün).
^ KOLÇAK: Ceylân Emine (Gürses) - Öksüz Ayşe (Evin).
^ BAYHAN: Beni şafakta vurdular (Rahmi Kafadar) - Gelin

Ayşem (Siiha Doğan) - Yanaşma (Hüsnü Cantürk).
130
1957
0 DORIIK i Lejyon dönüşü (Arıburnu) - Çölde ite İstanbul kıtı

(Kenç).
0 HAKAN) Ah altın (Akad) - Gelinin muradı (Batıbeki) - Lej
yon dönüşü (Arıburnu) - Kamelyalı kadtn (Sırmalı),
0 M. NUR) Ceylan Emine (Gürses) - Yelim Ömer (Un).
0 Ç. İLHAN) A k ahin (Akad) - Kamelyalı kadın (Sırmab),
9 PAR Gelinin muradı (Batıbeki) - Bir avuç toprak (Seden) -
K in (Saydam).
0 TEKÇE) Celinin muradı (Batıbeki) - Çölde bîr İstanbul kist
(Kenç).
0 K ARAKAYA: İbo yıldızlar arasında (Seden).
SİNEMA OLAYLARI
0 Kamelyalı kadın tartışmağı (Ocak-Ağustos).
0 Boş {ilimlerin yeni bir karara kadar kullanılma manı, eldeki-
lerin tespiti kararı yapımı felce uğrattı (Ocaktan bağlıyarak
İki ay sürdü).
• Settar Hazım KÖKMÜKÇÜniin ölümü (6.1).
0 Galatasaray Lisesi Sinema Demeği filim gösterilerine başladı
(13.2).
0 “ Akis” sinema sayfasını R E FİC ile ÖZÖN birlikte yönetmeye
başladılar (23.3).
0 REFİĞ: "Perdenin arkası” (“ Akis” , No. 157, 11.5).
0 Yerli filimler İçin karar: Uzunluk 3000 m. yi aşmıyacak, her

filme 6100 m. negatif, 18000 m. pozitif, 3000 m. ses kuşağı
ayrılacak (Mayıs),
0 Eleştirmeciler yıhn en beğenilen on (yabancı) filmini seçtiler
( 1. 6).
0 Bruxelles Dünya Sergisine gönderilecek filim için Sergiye
Hazırhk Komitesi senaryo yarışması açtı (Haziran).
0 EYÜBOĞLU ile İPŞİROĞLU’ mm Siyofc kalem adlı b-f.i

Berlin Filim ŞenÜğı’ nde mansiyon aldı (II aziran-Temimiz).
131
1937
• R E F İĞ : “ Utanç perde*!” (“ Yenisabah” , .7).

0 Talât ART E MEL'in ölümü (4.8).
^ ÖZÖN: “ Üçüncü adam” (“ Akis” , No. 174, 7.9).
^ REFİĞ “ Akşam” gazetesinde filim eleştirmelerine başladı

(Ekim).
4 Çeşitli sinema kuruluşları başbakanlığa ortak dilekçeyle
şikâyet ve isteklerini bildirdiler (23.12).
0 Rene Clair ile Armaud Salaerou’ dan “ Şeytanın güzelliği”

senaryosunun çevirisi yayımlandı.
0 M. H. E t.i I l'ııiıı “ Filim dünyası" adlı kitabı yayımlandı,
0 İstanbul Belediyesi istatistikleri: Sinema salonu: 63 kapalı,

75 açık-Seyird sayısı: 25.684.000.
0 Yeniden yirmi yapımevi çalışmaya başladı.
YABANCI SİNEMALAR
FRANSA» Caııtııs: Mart enfroude ( Kaçarken Ölüm) - CI*it: Porte de$ Lilas
(Lâle soka&t) - Datpıiu: Bel-Ami (Güzel 1954 t* çevrildi) - DûJsin:
Ctltti fiıi doit mourir (ütmesi genken adam) - R ay: ^4mrr« victoire (Acı
zafer) - OphiiU’üu ölümü (26.3) - Stroheim’ tn ölümü (12.5) - İTALYA»
Bolognini: Gioveni mariti (Genç kocalar) - Antonioni: J| grido (Çığlık) -
RiHsellini: India (b-f) - Visconti: Le notti bionehe (Beyaz geceler) —Rosb
La sfida (Meydan okuyuş) —SSCB» Koziın&ev: Don Kişot - Kalatozov:
Letyat jurarti (Turnalar geçerken) - Gerasimov: Tiki Don (Durgun Don,
M i l ) - “ KîîLûptuoruna" (Ekim) - ABD» Cukor: Lee Girit (U ç dünya
giiteli) —Rny: The True Slory o f Jetse Jantça ( J. J.*in ntacerolart) - D,
Munu; 77ı# j Pariy ( Bekârlar parti**) —Humpkrey Bogürt'ın
ölümü (17.1)- L. B, Mflytr’ iıi ölümü (29.10) —İNGtLTEREı Leant Bridge
On cA« Biçer Karni (Ktcai köprüsü) - Çhaplra: A £iıtj> m /V*»# York (İV. Y,
ta bir kral) - Korku filimler» çığırı •POLONYA» W ajde; Kanal - Mu ok:
ürDÛ» -* Kavrakrovioz; Pmudaiıtv Konieç Wielkiej IP'ojny (Büyük sa
vaşın gerçek sonu) —YUNANİSTAN: Kakoyannis: To Koritsi m« ta rnovra
(Siyahlt k ıt) —İSVEÇ» Bergmant (Yaban çilekleri) -
ÇEKiOSLAVAKYAı Zem an: Vynofes Zkaty (Şeytanca buluş) - MACARİS*
TAN» Fabry: ffannıöo/ Jonnr ur ( Profesör Hannibal) —Feber: Bolıaraiia-*
6on (Asker üniforması) —JAPONYA» Imfti; Juıuti Monogaiari (Arı bir
aşkın öyküsü) - HİNDİSTAN; Ray; Aparajito (Yenilmez) - ARJANTİN»
Totre<Nilôüt La casa del angel (Melek evi).
132
1957
tç VE DIŞ OLAYLAR
EİMtthower doktrini: Ortadoğu’ya askeri ve İktisadî yardım (S.l) - Sir
Anthony Eden başbakanlıktan istifa etti (9.1)» yerine Ilarold Hacmİllan
(10. İ) - BM'de Kıbrıs anlaşmasbğının taraflar arasında çözülmesi teklifi
kabul edildi (22.2) - Hindistan'ın Ker&la eyaletinde komünistler seçimi
kasandı (!4 .^ )-A B D t Bağdad Paktına katıldı (23.3) - Makario* serbest
bırakıldı (28.3) - Kıbrıs’ ta Türk ter ile Rumlar arasynda çarpışmalar oldu,
sıkıyönetim ilân edildi (29.3) —Süveyş Kanalı trafiğe yeniden açıldı (8.4) -
Ürdün'de batı taraflısı hükümet darbesi, Kral Hüseyin'in diktatörlüğü
(22*28.4) - Menderes, Kıbrıs'ın taksiminin son fedak&rkk olduğunu bildir*
di (3 .5 )- Kırşehir yeniden il oldu (13.6) - Molotov, Maleukov, Kaganoviç,
Şepllov SSCB Komünist Parti Merkez Komitesinden çıkarıldılar (22-29.6) -
BölÜkbaşfnın dokunulmazlığı kaldırıldı, TBMM tatile girdi (24.6) -
Ürdün'e ABD askeri ve iktisadi yardımı (1.7) - BöJükbaşı tutuklandı
(2.7) - Kıbrıs'a bağımsızlık veren bir plân hazırlandı (13.?) - Bülükbaşı
tahliye edildi ( 2 3 . ? ) - Bölük başı yeoiden tutuklandı (2S.7) - Tunus Cum
huriyeti (23.7) - Muhalefet partileri güç birliğinde anlaştılar (21.8)-D P »
seçimlerin 27.10'da yapılmasını kararlaştırdı (4.9) - Little Rock'ta (Ar-
kansas) ırk kavgası (4.9) - Muhalefetin güç birliğini önliyeoek tedbirler
»İmdi (10.9) -T B M M feshedildi (1 1 .9 )- Eisenhourer Littlc Rock’ a ordu
birlikleri gönderdi (24.9) - SSCB uzaya ilk yapma uydu olaıı "Spotnik
I " i gönderdi (4.10) - D P muhalefete hücumu şiddetlendirdi: Bayar:
"Ukalâlar", Menderes: “ Eski diktatörler” (12.10) - Çene) seçimler: DP:
419, CÜP e 173, MP e 4, HP: 4, Bağımsızlar: 2 (27.10) - Gaziantep olayları
(29.10) -Y e n i TBMM, başkentte çok sıkı güvenlik tedbirleri arasında
açıldı, Ankara'ya tanklar getirildi. Bayar cumhurbaşkanı, Koraltan TBMM
başkanı (1.11) - “ Sputnik I I " içinde “ Leika" adlı köpekle uzaya atıldı
(3.11) - Milletvekili seçilen Bölukbaşı tahliye edildi (30.11) - Orta Avrupa'*
da “Atomdan arınmış bölge" için Rapacki planı (9.12)-Türkler ile Rumlar
arasındaki çarpışmalar üzerine Kıbrıs'ta sıkıyönetim (10.12).
19 5 8
FİLİMLER
(95)
ÜN: Üç arkadaş - Çoban kı%t - A K A D : Meyhanecinin kızı -

B A T IB E K İ: Yaşamak hakkımdır - Bir şoförün gizli defteri -
133
195#
Kumpanya - ERKSAN: Dokta dağın efesi - SEDEN: A l

tın kafes - Beraber ölelim - GELENBEVÎ: Günahkâr lar cen
neti - KAMİL: Duvaklı göl - T E D Ü : Yaprak dükümü-
ÖZONUK: Ateş B u e -H A N Ç E R : F u n d a .,,
£ ÜN'ün yeni dönemi; Belirli bir kişiliği ortaya koyan {ilimle
rine başlaması; yalınlık, ölçülülük, duygululuk; zamanına
kadar çevrilen en iyi yerli filim: Üç arkadaş,
^ ERKSAN’ın, yabancı etkilerle birlikte, ilk başarılı {ümit Do

kuz dağın efesi.
0 BATİDEKİ kararsızlık döneminde! Yaşamak hakkımdır -

Bİr şoförün gizli defleri - Kumpanya.
£ Yabancı sinemacılardan (teknikliler, oyuncular) yararlanma

teşebbüsünün fiyaskoyla sonuçlanması: MUHTAR: Bir
kadın tuzağı - DEMİRAÜ: Kanını.
^ Kıbrıs olayından ötürü Kurtuluş Savaşı Kilimlerinin, yeniden

başlaması: SAYDAM: Bu vatan bizimdir - Şahinler diyarı -
K AFAD AR : İstiklâl uğrunda.
• MÜREN’Iİ şar kah fitim; SEDEN: Alım kafes.
^ Melodramları KAMİL: Duvaklı g o l-A L Y A N A K : Bir dilim

ekmek - Kederli yıllar - GÜRSES: Balıkçının tısı - Yanıt
Kesban - Tütüncü kızı Emine - Yavrum için - Vicdan azabı -
GÜLTEKtN: Son nefes - TED Ü : Yaprak dökümü - HAVA-
E R İ: Gönülden ağlıyardar - Daha çekecek miyim? —MUHTAR:
Bir tadın («sağı - HANÇER: Funda-Dİkenli yof-D E M ÎR A C :
Karasu - ARSLAN: Dertli ırm ak...
^ Sinema eleştirmecileri arasındaki işbirliğinin gelişmesi; sine

macıların eleştirmecilerden etkilenmesi; sinemacı-eleştir
meci yakınlaşması.
O Ağustos kararlan üzerine yabana filim ithalinin azalması

yerli filim yapımına biraz daha hız verdi.
134
1958
OYUNCULAR
• Serpil GÜL, Ahmet MEKtN, Semih SEZERLİ, Salih TOZAN,
ÖZATAY, ÖZKUL, ORALOĞLÜ, K AY N AK , PA R , TEKÇE,
ÎLH AN, PARS, HAK AN, M. NUR, DORUK , IŞIK,KÖKSAL,
BAYHAN, SEZÎN, SAVUN, Talât GÖZBAK,Leylâ SAYAR...
£ 5EYFİOĞLU: Yoçamofc hakkımdtr (Batıbeki) - Meyhanecinin

kızı (Akad).
0 IŞIK: Beraber ölelim (Seden).
f KÖKSAL: Tilki Leman (Saydam)-Günahkârlar ctnmü

(Gelenbevî).
£ KOLÇAKt Bir şoförün gizli defteri (Batıbeki) - Kumpanya

(Batıbeki).
0 BAYHAN) K ır çiçeği Zeynep (Saydam) - Şahinler diyarı
(Saydam) - Murada erecekti (Ün).
0 DORUK) Beraber ölelim (Seden) - Kederli yıllar (Alyanak).
0 HAKAN: Dertli ırmak (Aslan) - O f arkadaş (Ün).
£ SEZİN; .ditin kafes (Seden).
£ H , NUR; Üç arkadaş (Ün) —Çoban k m (Ün) - fu n da (Hançer).
0 İLHAN: Yofomak hakkımdır (Batıbeki) - Bir şoförün gizli def

teri (Batıbeki).
f PAR; Balıkçının k m (Gürses) - Tütüncünün k m (Gürses) -

.Şahinler diyarı (Saydam).
^ TEKÇE: Meyhanecinin k m (AK AD ) - Günahkârlar cenneti

(Gelenbevî) - Bir şöföriln gid i defteri (Batıbeki) - Kumpanya
(Batıbeki).
0 SAVUN: Dokuz dağm efesi (Erksan).
0 PARS; Funda (Hançer) - Kızımın haçına gelenler (Pesen) ■■

Kederli yıllar (Alyanak).
^ GÖZBAK: Kumpanya (Batıbeki).
0 SAYAR; Duvaklı göl (Kamil) - Dertli ırmak (Aslan).
135
1958
SİNEMA OLAYLARI
0 Sansür tüzüğünde temelle ilgisi olmıyan değişiklik yapıldı
(24.1).
0 Tarık Kakınç: “ Türk sinemasınila okullar” adlı yazı dizisi
(“ Pazar Postası” dergisi, 23.2).
0 Duvaklı £<►/ tartışması: Bazı sinemacıların sinema yazarları
nın eleştirme özgürlüğünü kısmağa kalkışması (Şubat-Nisan).
• Ferdi TAYFUR’ıın ölümü (21.3).
• R E F İĞ : “ Kurutulması gereken bataklık" (“ Akis” , 29.3).
O REFİĞ ile ÖZÖN Duvaktı g it tartışması yüzünden “ AKlS” ten

ayrıldılar (5.4).
0 İstanbul'da “ Emek” (eski “ Melek” ) ile “ Küçük Emek” (eski
“ Sümer” ) sinemaları açıldı (19.4).
• Fuat RUTKAY’ın ölümü (20.7).
f Yeni iktisadi kararlar (Ağustos kararları): Dolar 2.80 T.L.
dan 9.00 T.L.na yükseldi. Yabancı filim ithali kotalara
bağlandı. Yabancı filim sayısı azaldı. Bilet fiyatları arttı
(4.8).
0 “ Motion Picture Export Association o f America, ine.” (Ame
rika Filim İhracatı Birliği)nin Frankfurt temsilcisi' Leo Hochs-
tetter İstanbul’ a geldi; Amerikan şirketlerinin Türkiye’den
5 milyon T L. alacaklı olduğunu açıkladı; ağustos kararlarıyla
bunun üç katına çıkması ve filim ithalinin kotalara bağlanması
sorunlarını görüştü (15.9).
ö ÖZÖN yeniden “AKİS” ın sinema sayfasını yönetmeye baş
ladı (28.9).
0 “ Sinemacılar, Filimciler ve Türk Filim Prodüktörleri Cemiyeti”
200 kuruşluk biletlerin 425 kuruşa çıkarılmasını istedi (Eylül).
• Nevin SEVAL’ın ölümü (19.10).
^ “ Türkiye Filim İm ulvileri Cemiyeti” nin “ Türk Filmciliğini
Kalkındıracak ve Çağdaş Seviyeye Eriştirecek Türk Sinema
Kanunu’mm Gerekçesine Ait Temennilerimiz” adlı raporu
yayımlandı.
136
1958
^ İstanbul Belediyeâi’ain istatistikleri: Sinema salonu (açık v«

kapalı): 161 -S e y irci: 28.123.5S0.
YABANCI SİNEMALAR
FRANSA* Becker: Monlparnaıse 19 - Autant-Lara: En ta* de metheur
(Talihsiz Aıs) —Canı£: ^ trithtur» (Sahteciler) - Motle: Aecenseur pour
Vâchafaud (îtlam tehpnsı) - Lea oınartcs (Âşıklar} -T a t i: Man önele (Am
cam) - Aütrueî Une ı?te (B ir hayoi) - Mnrker; Lettrc de Siberie (Sibirya
rucktuAıt, b-f)"- A n d » Bazin'in otumu (îü.l 1) - “ Yeni Dalga'1 göze çarpar
bir duruma erişi# - İTALYA; Mortioeili; l eofiti tgnoti (Toto gangaier) —
De Sanlı s: La »Irada İUnga d*un ffruıo (Bir yittik yol) - Torlno Sinema Mü-
sesi açıldı (27>9)- ABDı Kubrİck: PotA? of Glory (Zafer yolları) - Pena;
The Left-Handed 6un (Solak tilAhşor) - Hitchcock: Vertigo (Ötiim kor
kusu) -W elles: Touck of Evil (Bitmiyen balayı) - Rogo*inî Camt Backt
A f rical (Geri g«fT J/riütaî, b-f) - ABD-SSCB Kül i iir anlaşması yılda on
ikişer filmin alıp verilmesini öngörür-İNGİLTERE* Anderson;. JVforçA
to Aldermaston (A/a yürüyüş* b-f) - SSCBt Eisenstein'ın Korkunç tvan
II filmi ilk kes gösterildi - POLONYA» Wajda: Popta# i diamant (Küller oe
elma*) - Ford: Osmy Dsı'en TvgoJam ( Haftanın sekizinci günü) -İSVEÇ*
Bergnıan: Nara /ire* (Hayalın eşiğinde) - An$iki*t (Y ü z ) - MEKSİKA*
Bunuelı Naz-arin- JAPONYAt fnegaki: Muho Mateu no Issho ( Boyuneğnte*
Mateu'nun tutyan) - Kinoshitn: JVordyamqAu*Aı7to ( Nurayama*nın türkü.
sû) - Kuro$aw«: Kakmhi Torîde no San ^ u ıtîrı (Gitli kalede üç kötü
adam) - DÜNYA* BrıutelU* Dünya Sergisi’ nde sinema tarihinin eu iyi fi
limler i yarışması; ayrım Çckusbıvakya HBöyültt Fener” (tüm sinema)» ABD
“ Circorama” ( Çember Sinemajl, SSCB “ K iM p su orsu a 'y i sundu (12-
18.10) - “ Centre International du Çine'm* et de la TlMvision” kuruldu
(23.10).
İ ç VE DIŞ OLAYLAR
C.S. Barla* tahliye edildi (1.1) - 9 subay olayı (16.1) - ABD ilk yapma
uydusu “ Explorer 1” i yörüngeye yerleştirdi (31-1) - Mısır ile Suriye “ Bir
leşik Arap Cunıhuriyeti''ni (BAC) meydana getirdiler (1.2), Yemen de ka
tıldı (8.2) - Irak ile Ürdün Arap Fedora^yonu'ıuj kurdular (14.2) - “ Üs
küdar" vapuru lim it körfezinde battı: tfMIdlü (1 .A) - Küba'da Videl C^strif,
Batiata rejimine karşı uyuklandı (17,3) - Kruşçov başbakan oldu (27.3)
- SSCB nükleer silâh denemelerine tek taraflı «on verdi (31.3) - Başkan
Nâsır Moskova'ya gitti (29.4)- Cezayir'de Fransız asker ve sivilleri Paris
hükümetine karşı ayaklandılar (13*5)-G en » De Gaulle iktidarı ele aldı
(29.5) - Beyazıt'ta 3Û0 bin kişi Kıbrıs için miting yaptı (7 .6 )- Kıbrıs’ ta
çarpışmalar şiddetlendi (9,6) - İzmir'deki NATO karargâhında buludan
137
1938
Yunanlı subaylar yurtlarına döndüler (14.6) - TBMM Kıbrıs'la taksimi

tezini onayladı (16,6) - Irak'ta askerî darbe; Bağdat Paktı için İstanbul''
dûld zirve toplantısına gelmeye hasırlanan Kral Faysal, Kral Naibi Ab-
düliEUh ve Barbakan Nuri Said öldürüldü; Dışişleri Bakanı Zorlu yeni
yöneticilere “katiller*1dedi; Irak'a Türk müdahalesini ABD önledi (14.7)-
Ltibnan Cumhurbaşkanı Chamoun'un isteği ürerine Eı$enhower deniz
piyadeleri gönderdi (15.7)-A B D bava birlikleri İncirlik üssüne indiler
(16.7) - Muhalefetin İsteğiyle TBMM olağânÜBtİİ toplantı yaptı, fakat
görüşme açılmadı (26.7) - Kıbrıs'ta şiddetli çarpışmalar (2.8) - Macmillan
Ankara'mda (9<8) - tugî İtere Kıbrıs planını açıkladı (15*6) - Menderes
Balıkesir konuşmasında CHP'yi “ihtilâl havast” yaratmakla suçladı (6.9) -
Kıbrıs'ta ikili yönetim başladı (1.10) - Zile'de İnönü'yü karşibyan halk ile
güvenlik kuvvetleri arasında olaylar çıktı (17.10) - Menderes Emirdağ’da
yeşil bayraklarla karşılandı (22*İ0)-Papa Oiovannî X X III seçildi (28.10)-
“Ulus” gazetesi bîr ay kapatıldı - Hürriyet Partisi CHP'ye katıldı, Men
deres güçbîrliğînl “ehlisalip* *e benzetti (24.11) - İhbarcı Samet Kuşçu
hariç dokuz subay beraat ettiler (25.11) - DP grupu basma ve muhalefete
karşı tedbir alınmasına karar verdi (9.12) - Dört yılda 1161 gazeteci hakkın
da kovuşturma açıldığı açıklandı (15.12).
19 5 9
FİLİMLER
(95)
B A T IB E K İ: Bu vatanın çocukları - Alageyik - Karacaağlan’ m

karasevdası - A K A D : Zümrüt - Yalnızlar rıhumt - SEDEN:
Gurbet - Düşman yalları kesti - Kırtk p la k - ARAK O N: Fos
forlu Çevriye - Kıtıpyora tuzak - ERK SAN: Hicran yaratı -
PESEN: Samanyolu - ELMAS: ü ç kızın hikâyesi - ARIBU R -
NU: Tütün za m a n ı-A L Y A N A K : Ömrümün tek gecesi -
SANER: A şk rüyası - Mümtaz Y E N E R : B inn az...
O BATEBEKİ’nin rn başarılı Sonemi: Yalın, kestirme anlatım,
folklorun başarılı kullanılışı: Bu vatanın featıklan- Ala
geyik - Karacaoğlan m karasevdası.
138
1959
0 AKAD’ın fiyaskosu, biçimcilik çıkmazı: Zümrüt - Yalnızlar

rıhtımı - Ana kucağı.
0 A s ve titiz (ilim çatışmaları: Batıbeki: Karacaoğtanm kara-
sevdan - SEDEN: Düşman yolları kesti - A K A D : Yalnızlar
rıhtımı - SAYDAM: Kalpaklılar.
9 Sinema yazarları ile sinemacılar araşinilaki yakınlaşma eıı
verimli dönemine vardıktan sonra gerilemeye başladı: Dönüm
noktası: Gazeteciler Cemiyeti Türk Filim Festivali.
^ MÜREN’in ve öbür şarkıcıların kullanıldığı t ilimleri SEDEN;
Gurbet - Kırık plak - ERKSAN ı Hicran yarası - GÜRSES:
Sokak şarkıcısı —KENÇ: Ölmiyen aşk.
^ Kurtuluş Savaşı filinden çoğaldı: B A T IB E K İ: Bu vatanın
çocuktan-SE D E N : Düşman yollan kesti - SAYDAM: Kal
paktıl a r - Nusıel ERASLAN: O’ nun süvarisi- O. Nuri EK -
GÜN: tsmir ateşler içinde.
^ Kıbrıs filiinleri başladı: HANÇER: Kıbrıs’ ın belâsı Kısıl
Eoka - Behlûl D AL: Kıbrıs şehitleri.
0 Piyasa romanları uyarlamaları, burjuva melodramları:
A K AD : Zümrüt - KENÇ: Annemi arıyorum - PESEN: Sa-
manyolu - ELMAS: Üç kızın h ikâyesi-A L Y A N A K : öm
rümün tek gecesi - SANER: Aşk rüyası - HANÇER: Son
bahar. . .
0 Tarihsel filimi eri canlandırmak teşebbüsü boşa çıktı; Y EN ER:
Birnıaz.
f Ar golü, külhanbeyli, erkek davranışlı kadın kahramanların
yer aldığı filimler: ARAK O N : Fosforlu Çevriye - Kuıpyoat
tuzak- PA L A Y : Erkek Fatma.
9 Sanat üzerine filimler: EYÜBOCLU, İPŞlRO Ğ LU: Anado
lu'da Roma mozaikleri - Karanlıkta renkler - Sûrnâme.
OYUNCULAR
• M. NUR, Nurhan NUR, TEMA, Göksel ARSOY, Serpil
GÜL, Ulvi UKAZ, ALIŞIK, ALYANAK, Fatma G tR tK , Ti-
jen PAR , Efkan EFEKAN, KOLÇAK, D O RU K , İLHAN,
139
1959
TEKÇE, SAVUN, PABS, GÖZBAK, SAY A R . Turgut ÖZA-

TA Y , Orhan G Ü N Ş tR A Y ...
0 M. NURt Kadirim böyle imiş (Saydam) —t)ç kızın hikâyesi

(Elmas) -.d j/c rüyan (Saner).
0 KÖKSAL: Fosforlu Çevriye (Arakan) - Kıtıpyoza tuzak (Ara

kon) - Erkek Fatma (Palay).
0 KOLÇAK: Beklenen bomba (Gürses) - Hayatım sana feda
(Elmas) - Diiymon yolları kesti (Seden).
^ DORUK: ölmeyen aşk (Kenç) - Samanyolu (Peşeti) - Kırık

plâk (Seden) - Binnas (Yener).
£ İLHAN: Zümrüt (Akad) - Yalnızlar rıhtımı (Akad) - Kal

paklılar (Saydam).
-^ PAR: Alageyik (Batıbeki) —Balıkçı güzeli Gülnaz (Gürses)-

Pamukçu güzeli Halime (Gürses) - Sonbahar (Hançer).
^ TEKÇEt Beklenen bomba (Gürses) - Hayatım sana feda (E l

mas) - Tütün zamanı (Arıburnu).
£ SAVUN: Eceline susamışlar (Karamanbey) - Karacaoğlantn

karasevdası (Batıbeki) - Binnas (Yener).
0 PARS: Gurbet (Seden) - Samanyolu (Pesen).
• GÖZBAK) Bu vatanın çocukları (Batıbeki) - Karacooğlnn'ın

karasevdası (Batıbeki) - Alageyik (Batıbeki) - Erkek Fatma
(Palay)*
^ SAYAR* Kaderim böyle imiş (Saydam) - Üç kızın hikâyesi
(Elmas) - Bitim tnahalle (Hüsnü Can türk)*
^ GÜNŞtRAY: Fosfordu Çevriye (Arakon) - Kıtıpyoza tutak

(Arakon) - Erkek Fatma (Palay)»
^ ÖZ AT AY: Yalnızlar rıhtım* (Akad).
^ KARA KAYA: Gurbet (Seden) - Cilâlı îbo casuslar arasında

(Ergüıı),
^ ARSÖY: Samanyolu- (Pesen)*
^ GÜL* Binnaz (Yener) - Sokak şarkıcısı (Gürse»).
140
1959
SİNEMA OLAYLARI
0 R EFÎÖ : " ü ç arkada^’ (“ Akis” , 1(U).
^ ÖZÖN’ ün "Ansiklopedik Sinema Sözlüğü” yayımlandı (Ocak).
0 “ Türk Sinema Sanatçıları Derneği” kuruldu (Şubat).
0 Zürih-Londra anlaşmaları üzerine Dışişleri Bakanlığının
isteğiyle İsıttır ateşler içinde filminin gösterilmesi yasaklandı
(Şubat).
0 “ Halk Filim’ *in Bakırköy’ deki modern stüdyosu açıld; (1.3).
0 “Sincma-Tiyatro” dergisi yayımlandı (No. 1, 15-3 - No. 7,
( 1. 10).
0 Suavi TEDÜ’nün ölümü (27.3).
0 “ Sinema 59” dergisi yayımlandı (No. 1, 1 , 4 - N o . 6, 1.9).
0 “ Basın*Yayın ve Turizm Geııel Müdürlüğü’ ’nün Üç arka*
daş’ın Canoes Filim Şenliği’ ne katılmasına izin vermemesi
üzerine sinemacılar ve sinema yazarları protesto bildirisi
yayımladılar (15.5),
0 “ TS$D” uin ön ayak oluşuyla düzenlenen Gazeteciler Cemi
yeti Türk Filim Festivali (20-29.5): En iyi filim: Yok —
Yönetmen: Batıbeki - Kadın oyuncu: Yok - Erkek oyuncu:
Sadri Alışık (“ Zümrüt” ) - Senaryo: Y o k - Görüntü yönet
meni: K . İlyadis (“ Beraber ölelim” ) - Besteci: Yalçın Tura
(“ Zümrüt” ) - Jüri özel armağanı: Dokuz, dağın efesi.
0 ÖZÖN: “ Hasta sinema” (“ Akis” , 23.6).
0 Uluslararası Berlin Filim ŞenliğTnde EYÜBOĞLU ile İP-
ŞtROĞLU’ nun belge-filimİeri Karanlıkta renkler gösterildi
(26.6*7.7).
0 KAKINÇ “ Varlık” dergisinde sinema eleştirmecileri arasındaki
bir soruşturmayı yayımladı (Haziran*Ağustos).
^ “ Sinema-Tiyatro” dergisinin Türk sineması özel sayısı yayım
landı (No. 5, 15.7).
0 İstanbul Belediyesine ait “Lâle Filim Deposu” yandı; Türk
sinemasının birçok eski yapıtı, ayrıca boş ve dolu filimler
yandı (İ9.7).
141
1959
0 “ Sinema 59'* dergisinin sansür özel sayısı (1.8).

0 “ Pazar Postasında sansürün yıldönümü dolayısıyla sansürü
yeren yazılar (2.8).
0 Bazı emekli subaylar basın toplantısı yaparak Bahar ve Çiçek
Bayramındaki Ordu Sergisi’nde gösterilmekte olan Kurtuluş
Savafi’yla ilgili belge-fiHmlerde İnönü’nün bulunduğu sahnele*
rin çıkarıldığım açıkladılar (28,8).
£ “ Sinema-Tiyalro" dergisi Alageyik'i yılın en iyi filmi seçti

(1.9).
0 “ TSSD" ile 13 yapımevi “ Türk Filtmciliği Birleşik Kurnht” nu
meydana getirdiler (6.10).
0 ÖZÖN “Akis” te Türle sinemasını kapak konusu yaptı (27.10).

• Halide PİŞKİN’İn ölümü (1.11).
0 R E F İĞ ile ÖZÖN “ Pazar FostasT’mn sinema sayfasını yö

netmeye başladılar (12.12).
0 Philippe Soupault’dan “ Şarlo” çevirisi yayımlandı.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA! Aptonîom: L'avventura (Macera) - Fellioi: La dölce rifa (Tatlı,
hayat) - Kösseilini: General* (teJJa Ttovere (General dclİa Revire) - Monıcel-
LL: La grende guerra (Büyüle tavaf) —4BDı Hawks: Rio Bravo (Kahra
manlar şehri) - WHder: Sorw« Lifte It Hat (Batiları sıcak sever) - Ford:
The Hart* Sot4ier$ (Süvariler) - Maddow* Meyers, Strick: The Savage
Eye (Vahşi göt) - Sandere; A Time Öut o f JFar (Savaş dift bir raman»
B.f.) - Vidor: Solomon and Shefa (Hasreti Süleyman ve Sata m elih i»
ilk ‘‘Süper Technirama 70 nun.!\ Aralık) - De Mille’ in ütümü ( 2 ) 4 ) -
Sturgtt’ ia dİ ümit (6*8) - ABD - SSCB arasında filim alış verişiyle İlgili
kUltür anlaşması (1041) - FRANSA* Camus: örfeu Ntgro (Siyah Örfe) -
Breseon: Pickpodcet (Yankesici) - Cbabrol; Le Bea» Serge (Yakışıldı
Serge) - Le* eousins ( Yeğenler) - Frapju: La tele eonlre le* ırtun ( Duvar-
lora çarpan kafa) - Reaoir: Le dijeuner *ur Hterbe (Çayırda kahvaltı) -
Resoais: Hiroshima m*m amouı» (SeegiKm Hiroşima) -T ru ffau t: Le» 400
föiıpı (400 darbe) - Rouch: JVfot, un rtoir (Ben bir zenciyim, b-f) - Tazieff:
Le rendet-vous du Diabte (Şeytantn randevum, b*f) - Baratİer; Çuha (Tu
nus geceleri) - G£rard Fhtlİptfb ölümü (25.11) —Gr4m iUon’utı ölümü
(26.11) - SSCBı Bondorçukt Süitte Çefovtek (B ir «damın elm yeıuı) -
Birinci UIııtlürerMi Moskova Filim Şenliği (3*17.0) - İNCtLTER£ı Clny*
142
1959
tûtı: Room at ite Top (Ttpodeki oda) — Rİchardsoa: Look Back in Angtr
(Ö fte) - ÇEKOSLAVAKYAt T roka: fen JVoçi Sırık» ja m te (B ir yas g§*
ecri rüyası, kukla f.) - B, ALMANYA* Wicki: DU Brütte (K ö p rü )-
İSVEÇ* Bergman* Junğfrttkailen (G*nç bakir* kaynağı) - KÜBAı “ Kliba
Sinema Sanat ve Endüstrisi Enstitüsü'1 kantldn {20,3) - FOLONYAt Ka*
valerom ez; Poçiag (GtCt trtni)*
Batis'ta Küba'dan kaçtı, Gaotro'euLar iktidarda (1.1)-SSC B aya **Lu*
nik I " i gönderdi (uzay aracı daba »»ara güneyi o uydusu oldu) (2.1) - Alaa*
ka. 49* ABD devleti (3.1) - Sirkecimde Tan Matbaa»! bloku dinamitte yı
kıldı ($ .1 )- Gen* De Gaulle 7 yıl için cumhurbaşkanlığına başladı ( ö . l ) -
CHP'nin 14. Büyük Kurultayı* tik Hedefler Beyannamesi (12 - 15,1) -
ZUrih't* Menderes • Katamanlis görüşmesi başladı (6,2) - Türkiye İle Yu
nanistan ba|unsL2 bir Kibrit Cumhuriyeti kurulmasında anlaştılar (11*2)-
NATO Cüoey Kesimi Komutam Oramiral Brotvn, Türkiye'de füze ram
paları kurulacağını açıkladı (11*2) - Kıbrıs Antlaşmasını İmzalama k için
Londra'ya giden Menderes başkanlığındaki Türk heyetini t a ş ı t ) uçak
düştü, 14 kişi öldü (17*2) - Londra'da Kıbrıs Antlaşması imzalandı (19 ,2) —
Ankara'ya dönen Menderes'i İnouü karşıladı (28.2) - Makarios Kıbrıs'a
döndü (1.3) - TBMM Kıbrıs Antlaşmasını onayladı, CHP karşı oy kullandı
(4 .3 )- A B D ; Türkiye, İran ve Pakistan'la ayrı ayrı ikili anlaşmalar im
zaladı (5.3) - Irak'ta hükümet darbesi kanlı bir şekilde bastırıldı (9 ,3 )-
Hawai, ABD’ niu 50. devleti (12*3) - F.A. Barutço'non ölümü (1 4.3 )-
Irak, Bağdad Paktı ile ilişkisini resmen kesti (24.3) - Bir ABD denizal
tı*! Kuzey Kutbu’ nun altından geçti (27.3) - Dala i Lama Hindistan'a
sığındı (2.4) - Kerkük'lU Türkler için Irak’ * nota verildi (10.4) —Dulles
Dışişleri Bakanlığından çekildi (İS.4) —İnönü'nün dokuoulmazbğtnm
kaldırılması için Başbakanbk tezkeresi TBMM başkanlığına geldi (24.4) -
Liyu Şao Şi, Mao Çe Tuııg’ un yerine devlet başkanı oldu (27.4) - İnönü'
nün Uşak'a gidişi olaylara yol açtı (30.4) - Uşak'ta İnönü başından taşla
yaralandı (1 .5 )- İzmir DP Merkezinde bomba patladı, "Demokrat İzmir”
gazetesi tahrip edildi, İnönü'nün konuşmasına yayım yasağı kondu (2.5) -
DPTiler Topkapı'da İnönü'nün yolunu kestiler (4 .5 )-Y u oa n Başbakanı
Karamanlı s ile Dışişleri Bakam Averov Ankara’ da (7.S) - ABD-TUrkiye
nükleer silâh anlaşması (7,5) - Castro Küba'daki bütün yabancı şeker
şirketlerinin m il Üleştirilmesine karar verdi (16.5) - "Vatan" gazetesi ya
zarlarından Sadun Tanju Beyazıt'ta meçhul bir şalı»ı»ı tecavüzüne uğradı
(20.5)—Milli Eğitim Bakam C. Yardımcı İstifa etti (22.S) - Uluslararası
Geçim Endeksine göre Türkiye pahalılıkta dünya İkincisi (25.5) - Bay ar,
İtalya'da Papa ile görüştü (11.6) - Milli Eğitim Bakam İstifa etti (22.6) -
Dr. Luebke Batı Almanya cumhurbaşkanı (1.7) - "U lus" gazetesinin i kİ
ay kapatılmasına karar verildi (8*7) - 14 general emekliye ayrıldı (13.7) -
Mahallî ve ara seçimler bir yıl ertelendi (20.7) - Ankara'da Türk-Yunan
143
195$
görüşmeleri başladı (27.7) - Türkiye, Ortak Pazar’ a girmek için baş vurdu
(4*8) - Türk-Alman İktisadî görüşmeleri başladı (16.8) - Devlet Operası’ n*
dan 40 kişi “Vatan Cephesi''»e katıldı (27,$)-SSC B “ Lunik I I"y i aya
gönderdi (12.9) ertesi gün aya çarptı - İtalyan Başbakanı Segni» Dışişleri
Bakanı PeUa İstanbul’da (14.9) - Kruççov BM’de komıştu, 4 yıl içinde
genel silâhsızlanma teklif etti (18*9) - Çanakkale-Ceyikli olayları (19*23.9) -
Galata rıhtımında CHP heyeti karşılanırken polislerle gazeteciler arasında
çatışma (24*9) - Kruşçov-Eisenlıoiver Camp Dav id görüşmesi (2 S.9) -
CHP Genel Sekreteri Gülek istifa etti, yerine 1. R» Aksal (27.9) - Japonya
büyükelçisi Süreyya Anderimao'la eşi Tokyo'da İntihar ettiler (28.9)-
“ Lıraik III*1 ayın görüumiyea yüzunüo rcsimlcrioj çekti (6,10) - Mslcatioı
ile Crivaa Rodeı’ U görüşmeye başladılar {7.10} - Wa»hiugro«*da Eisep*
hoıver-Mendçres görüşmesi (9.10) - Sıtkı Yırealı TBMM başkanlığına aday*
lığını koydu (15.10) - Çin - Hint sınırında çarpışma (23.10) - Amerikalı
bir yarbay Ankara'da 11 eri ezdi, görevde olduğu iddiasıyla duruşması
yapılamadı (5 .1 1 )- Bötükbaşı TBMM'ne hakaretten 10 aya mahkûm oldu
7.11) - Dr. Fazıl Küçük Kıbrıs cumhur başkam yardımcısı oldu (3.12) -
Başkan Ei$enhower Ankara’da (4,12) - Sağlık Bakam Dr* L* Kırdar
başkanlığında bir heyet Moskova'ya gitti (9.12) - UlumlararaM Basm
EnatitüsU Türk gazetecilerine yapılan baskıyı protesto etti (18,12)-
trun Şahı ile Ferah Diba evlendiler (21.12) - Ssid*i Nursî’nin İsparta'daki
evi polis tarafından arandı (29,12) - Said.i Nursa Ankara'ya geldi, DP'!i
milletvekilleriyle görüşmeye başladı (30.12),
19 6 0
FİLİMLER
(M )
ÜN; Ayşecik - Ateşten d a m la-K ırık çanaklar - Mahallenin

sevgilisi - E R K SAN : Şoför Nebahat —Gecelerin âteşi - ELMAS:
Kanh fira r - Burhan BÜLAN: Jfırıft kalpler - Atillâ TO
K ATLI: Denize itten sokak ~ SEDEN: Namus uğruna -
B A TIBEK İ: S u çlu -ölü m p e r d e s i-ARAKON: Civanmert -
SANER: Taş bebek - Arslan yavrusu - GÜRSES: Talihsiz
yavru —D ÎL L ÎG ÎL ; Benli Emine - ALYAN AK : Satın alman
ad am - PES EN: Devlerin öfkesi*..
144
1960
0 27 Mayıs devrimimn ve 1950-1960 arasındaki sinema dilini
kurma çabalarının getirdiği bütün umutlara rağmen soluk
tükenmesi belirtileri ortaya çıktı, duraklama başladı.
0 Gerçekçilik denrıneleriı B A T IB E K İ: Suçlu —ELMAS: Kanlı

firar - E RK SAN : Gecelerin ötesi - SEDEN: Namus uğruna -
ÜN: K ırık çanaklar.
0 ÜN’üll koçanlı döneminin devamı: Ayşecik - Ateşten damla -

Kendini tekrarlamıya banlaması: Mahallenin sevgilisi - Yeni
bir tutum denemesi: K ırık çanaklar,
0 ERKSAN’ıu düzgün, ölçülü anlatımlı, toplumsal eleştirme de

nemesi: Gecelerin Ölesi.
0 SEDEN'in ilk soğukkanlı, ölçülü, yalın anlatımlı filmiş
Namus uğruna.
£ Kişisel bir yaşantının başarıyla yansıtılması: D İLLİG İL:
Benli Emine.
0 Piyasa dışı ölçülerin denenmesi: TO K A T LI: Denişe inen sakak,
0 Argolu, külhanbeyli, erkek tavırlı kadın kahramanlı filimler

devam etti: ARAKON: Citıanmerı - E R K SAN : Şoför Ne-
bahat - SANER: Arslan yavrusu - Gece kuşu —HANÇER:
Ritzgür Zehra. . .
£ "Ayşecik” diaisi ve çocuk kahramanlı filimler furyası: ÜN:
■dyêcik-BATIBEKİ: Su fin - Ayşecik şeytan çekici - Ömer
FAR U K : Kaldırım çocuğu Kopuk -P A L A Y : Şeytan kıs -
GÜRSES: Taliksis yatru - K ARAM AN BEY: AHİR. . .
4 Şarkıcılar dizisi devam etti: SANER: Taş bebek - Hicri AK

BAŞ LI: Fakir şarkta —GÜLTEKtN: Avare şoför.
• "Cilâlı fbo” dizisi: A K A D ; Cilâlı Ibo'nun çilesi - ERGÜN:

Cilâlı Ibv ve Tophane gülü.
0 Yabancı filim aktarmaları: SANER; İlk aşk-O rm an çiçeği...
£ Piyasa romanları uyarlamaları: PESEN: Şahane kadın -

Aşk rüzgârı.,,
145
1960
OYUNCULAR
• M. NUR, Ö ZATAY, CÜNŞİRAY, K A R A K A Y A , SEZİN,
G İR İK , Sami HAZİNSES, SAY A R , EFEKAN, Zeynep
DECIRMENCİOCLU, TEKÇE, SEZERU ,TO ZAN ,D O RU K .
KENTMEN, Ca vidan DOKA. Suphi K AN ER, Peri HAN,
Necdet TOSUN, SAVUN, Erol TAŞ, Hayati HAMZAOCLU,
Ekrem BORA, URAZ, PARS, G Ü L ...
£ GÜNŞİRAY: Civanmert (Arakan) - Falan re namus (Saydam)

- JVittna (Süha Doğan) - Arslan yavrusu (Saner) Ölüm prr-
dm (Batıbeki) - Yabancı Jcu (Ernest Roberis)*».
£ M, NUR: Ayşecik (Ün) - Ateşten damla (Ün) - Yak bir sigara

(A* Hün) - Talihsiz yavru (Gürses) - Mahallenin sevgilisi
(Ü n )...
0 ARSOYı Taş bebek (Saner) - Solın alman adam (Alyanak)-

Kahpe (Arakon). . .
^ DORUK; Kanh firar (Elmas) - Satın alınan adam (Alyanak) -

Yejii köşkün lambası (Saydam) - Arslan yavrusu (Saner) -
Gece kuşu (Saner)...
0 IŞIK) Yangın var (Akad) - Kanlı fira r (Elmas) - Derlerin

öfkesi (Peseıı).. .
^ SAYAR: Yangın var (Akad) - Ayşecik (Ün) - JVimto (Doğan)

- Devlerin öfkesi (Pesen) - ölüm perdesi (Batıbeki) - Leylâ
(Evin) -- Çapkın hırsız (Ö rm en)...
0 GİRİK: Civanmert (Arakon) - Vatan ve namus (Saydam) -

A liii!... (Karamanbey) - Fakir şarkıcı (Akbaştı) - Üsküdar is
kelesi (K an er)...
£ ÖZATAYı Ayşecik (Un) - Yangın var (Akad) - Suçlu (Batıbeki)

- Aleşten damla (Ün) - K ırık çanaklar (Ü n ).. .
DEGIRMENCİOGLU: Ayşecik (Un) - Ayşecik şeytan çekici

(Batıbeki).
0 TEKÇE: Taş bebek (Saner) - A liii!... (Karamanbey) - Arslan
yavrusu (Saner) - Gece kuşu (Saner)...
146
1960
9 KARAKAYA* Cüâh Ibo'nun çilesi (Akad) - Cilâlı îbo ve

Tophane gülü (Ergini).
9 EFEKAN» Yangın var (Akad) - Felâket hadım (Hüsnü Can*
türk) - Afotatterun «evgiUsi (ün).
^ GÜLt Kaderime ağlarım (Hançer) - Divane (Baki Çallınğtu)-'
Namus uğruna (Seden) - Sensiz yıllar (Aram Gül yüz),
SİNEMA OLAYLARI
0 Kotalara göre yapılan filim ithalâtında duraklama oldu, altı
ay kadar sürdü (Ocak).
S “ TSSD” Park Oteli’nde Türk sineması konusunda kasın
toplantısı düzenledi (5.2).
Q “ Si-Sa” dergisi yayımlandı (No. 1, 5.2 - No. 5, 15.6),
f Necip I'HSES iıı ölümü (27.4).
0 Filimlerüı sansürü yetkisi Sıkıyönetime devredildi (23.4).
a Vedat KARAOKÇU’nun ölümü (2.6).
^ Sinemacılar ile sinema yazarları sansür tüzüğünün kaldırıl
ması için bildiri yayımladılar (11.6).
^ EYÜBOĞLU ile tPŞlROĞLITmın Anadolu yollarında adlı

belge-fiimi Berlin Filim Şenliğinde gösterildi (23.6).
0 "Yerli Filim Yapanlar Cemiyeti” , "Sinemacılar ve l'ilimciler

Cemiyeti” , “ Türkiye Filim Imalcileri Cemiyeti” sinemacılı
ğımızın düzenlenmesi için resmi makamlara dilekçe sundu
lar (5.7).
0 Denize inen sokak Locarno Filim Şenüği’nde gösterildi (23.7),
şeref diploması aldt (30.7).
0 Denize inen sokak Karlovy-Vary Filim Şenliği'nde gösterildi
(Temmuz).
0 Denişe inen sokak Venedik Filim Şenliği nde özel olarak gös
terildi (24.8-7.9).
0 “ Hürriyet” gazetesi 27 Mayıs devriminin oluşana ve amacım
gösteren bir filmin çevrilmesine karar verildiğini yazdı (25.9).
147
19(0
£ "Yeni Sinema" dergisi yayımlandı (No. 1, Ekim - No. 8 /9

Haziran 1961).
0 “ KK Ordu Foto-Fitim Merkezİ"nin hazırladığı Düşükler
Y'atsıada'da adlı uzun belge-filim basına gösterildi (7.10).
f Zahir GÜVEMLİ'nin ‘‘Sinema tarihi” yayımlandı (Kasım).

0 Hikmet SERÇE'nin ölümü (22.11).
^ “ Milli Birlik Komitesi” nin teşvikiyle İstanbul Güzel Sanatlar
Akademisi’nde toplanan “ Devlet Güzel Sanatlar İstişare He-
yeti Kongresi’’ ne “ Eİlimcilik, Radyo ve Televizyon Alt K o
misyonu” adına “Türk Sinemasının Teşkilatlandırılmasına
Dair Öıı Rapor” sunuldu (Aralık 1960, raporun tarihi: 14.10).
0 İstanbul Belediyesi İstatistikleri: Seyirci: 26,885.069, Bele
diye eğlence resmî: 13.438,582 T.L.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA: Visconti: Roeco e sui fratelli (Düşman kardeşler) - Anlonioni:
La naile (Gece) - RossHliai: £>a nou* a Rama (RomaVta gece) - De Sica:
La ciociprû (Kısım ve ^>nj -FBANSAı Clouzot: La vârite (Hakikat) -
Cocteou: Lt# Testament d'Orphte (Û.nin vasiyetnamesi) —Fröııju: Les yeux
sans fişeğe (Yüsü otmıyan gözler) - Mıtlt«! Zasie dans îe ınKro (Z* metroda)
- Becker’ İn ölümü (21.2) - CLair Fronsi2 aktdemiai üyeliğine seçildi (Ha*
ziran) - ilk Annonoy (canlandırma sineması) Şenliği (Haziran) —ABDt
Kozanı Wild River (Vahşi ırmak) - Kııbrick; Spartacus - Wjlderr The
Appartment (Garsanyer) - Huston: The Un/argiven (Af/edilmiyen) -
Sturges; The Afagnificent Seven (Y ed i silâhşor) - Ford: Sergeant Rui-
ledge (Masum stıçlıt) -Ca$»«veUs: Shadottıs (Gölgeler) - Cable’ m ölümü
(16-2)-Oyuncularla grevi (7*10.3) - Serinett'in ölümü (5.11) - Oyuncu*
lorin yabancı ülkelere göçünü önlemek tizere konun tasımsı-İNGİLTERE:
R fisîi ıSflJurdoy and üundaj Momrrtg (Sevişme günleri) —Losoyı
Conerete JungtejThe Crmtmaf (Suç olunda) - POLONYA: Kawalerowİoz?
Malita Joanna od Aniolgıv (Meleklerin Jeanne ann*t) - SSCB» Dovjenko,
SoLatseva: Paresi' plamaruttit ht (Ateş yıllarının öyküsü) -Ç ukray; flal-
tada o sotdatie (Askerin türküsü) - Hejfitz; Dama $ sobaçhoy (Küçük kö-
pekli kadın) -Tftloakin, Daniels; Serojha - Doaskoy: Fama Gordeyev
(Thomas Gordeyev) *- JAPONYA; Shîndot Hakoda no ıhıma (Çıplak ada) -
Ichikawftt Not>İ (Ova ateşler içinde) - İSVEÇ: Sj&ıtröm’üıı ölümü (3 .1 )-
YUNANİSTANı Dassıa; Pate (in kiriyakifjamais le dimanehe / JVcrer on
Sundeys (Fotadan olmaz) - ARJANTİN: Tom 'NilesoD; La morto en la
trampa ( Kapana kınlan el).
148
ım
Saİd-t Nursî İstanbul’ a geldi (1.1) - İnönü Bursa’da iktidarın seçimlere
gittiğini ve Said-i Nursl’yi kullandığım söyledi (10.1) - Menderes, Ankara**
da muhalefetin zorbalığa saptığım, “dünyayı başlarına yıkacağım"* bildirdi
(IL I) - Japon-ABD ittifak ve katilıklı güvenlik antlaşması (19-1) - Iıtöıtii
Konya’ ya gitti, gez bombası kullanddl (7*2) - Fransa ilk atom bombasını
patlattı (13*2) - Pulliam’ tn yazısı yüzünden A.E. Yalman hapse girdi
(7.3) - İstanbul Üniversitesi rektorii S.S.Orıar, İnönü’ yü evinde ziyaret
etti (19*3) - Said-i Marsı Urfe’de öldü, daha sonra cesedi Nurcular tara*
fmdan çalınıp İsparta’ ya götürüldü (23*3) - Yeşilhisar’ da C lîP’ lîler* ateş
açddı (26.3)-İn ö n ü Kayseri’ ye hareket etti, treni Hiınmetdcdc’ de dur*
duruldu (2.4) - Yeşilhisar-İncesu olayları: İnönü’ nün yolu değiştirildi
(3.4) - DP Meclis Gnıpu CHP hakkında Meclis soruşturması aşılmasına
karar verdi (12.4) - Yalman sağlık sebeplerinden altı a y tahliye edildi
(15.4) - “ CHP ve bir kısım basının faaliyetini** soruşturmak işin Tahkikat
Komisyonu kuruldu, siyasi faaliyetler yasaklandı (19-4) - Güney Koro
cumhurbaşkanı Syngman Rhee, nümayişler sonunda istifa etti (26.4) -
Tahkikat Komisyonuna olağanüstü yetkiler veren tasan kanunlaştı (27*4) -
28 Nisan olaylan başladı, sıkıyönetim ilân edildi (28*4)-Ankara'da miting
ler başladı (29*4) - Menderes, nümayişleri çapulculuk diye niteledi (1*5) -
İstanbul’daki NATO Konseyi toplantısı sırasında nümayiş yapıldı (2 .5 )-
TBMM’ nde gürültülü oturum: İnönü memlekette ihtilâl olacağım söyledi,
“sizi ben bile kurtaramam1*, 12 oturum işin meclisten çıkarıldı (3.5) -
K.K.K . Org. Cemal Gürsel en küçük birliklere dağıtılmak üzere veda
mesajı yayımladı (4.5) - Ankara’da “ 555 K*1 mitingi, Menderes hırpalandı
(5.5) - A B D , bir “ U-2” casus uşağının SSCB’ udc düşürüldüğünü kabul
etti (7>5) - Nebru, Ankara’da, Harp Okulu öğrencileri nöbet tuttular, nü
mayişler yapıldı (20.3) - Krıışçov “ U -2" uşağı yüzünden Paris zirve top
lantısını iptal etti (16*5) - Menderes Eskişehir’ de, tahkikat komisyonunun
görevini tamamladığım söyledi (25*5) - Menderes Eskişehir’de profesörlere
şattı;Ankara’da 90*a yakın D P milletvekili durumu düzeltmek işin hareket
te geçti (26.5)-Sabalıa karşı saat 03:00’ te Türk silâhlı kuvvetleri yönetime
el koydu; 27 Mayıs devrimi, DP ileri gelenleri muhafaza altına alındılar.
Org. Gürsel Devlet Başkanı oldu, Meclis feshedildi (2 7,5 )- Geçici hü
kümet kuruldu, anayasa çalışmaları için İstanbul’dan bilim heyeti davet
«dildi (28*$) - Gedîk’ in intiharı (30*5) - DP iktidarı mensupları Yassıada**
ya götürüldüler (31.5) - Alilli Birlik Komitesi üyeleri ve geçici anayasa
açıklandı (12.6) - Basın Kanunu kaldırıldı (24.6) - Devrimi koruma kanunu
(29*6) - Yüksek Soruşturma Kunılıı açıklandı (30-6) ARİ). Kii1)«M;:ı
şeker ithalini yasakladı (7.7) - TCK’nu değiştirildi, idamı önleyen ya?
sınırlaması kalktı; MBK, Bayar’ın “hiyanet-i vataniye” ile ve idam tale
biyle yargılanmasına karar verdi (12*7) - Radyolarda ezan okunması
kaldırıldı (23.7) - Basın Ahlâk Yasası kabul edildi (24.7) - 23S general
emekliye çıkarıldı (3*8)—Küba, ABD’nin Küba’daki mallarına el koydu
(7,8) - inkılâp Mahkemeleri kuruldu (18*8) - 4000’ den fazla subay emek-
149
1960
liye çıkarıldı (25.fi) - Org* Gürsel seçim için son tarihin 29*10.1961 ol*
duğumı açıkladı (27.fi)-D P mahkeme kararıyla faaliyetten menedildi
(1-9)-A lb . A, Tüvkcç Başbakanlık müsteşarlığından çekildi (22,9)-
Kıbrıs, BU üyeliğine alındı (22.9) - Bayar*ın intihar teşebbüsü (26.9) -
DP feshedildi (29.9) - Yüksek Adalet Divanı açıktandı (3.10) —Y « h -
ada duruşmaları başladı (14.10) - Anayasa taslağı MBK'ne verildi (17.10)-
Nüfus sayımı; 27.754*020 (23.10) - Üniversitede 147*ler tasfiye edildiler
(27.10) - MBK’ ne “ Ülkü ve Kültür Birliği Teşkilin” kurulması için tek-'
lifte bulunuldu (8.11) - Gürsel. MBK’ ni feshetti, 14 kişiyi affederek yeni
komite kurdu (13.11) - GürsePin rahatsızlığı açıklandı (2 8 .1 1 )- Yeni
Basın Kanunu (31.11).
19 6 1
FİLİMLER
(«)
R E F İĞ : Yasak aşk - GÖREÇ: Otobüs yo/cu/arı-B A TIB E K l;
üotanJtfTûjar şahı — vazo —Allak cezanı versin Osman
Bey - SEDEN: İki aşk arasında - Aşktan da üstün —AL-
YA N A K : Kezban - PESEN: Aşk rüzgârı - A K A D : Dişi
k a r t - SANER: Yavru kuş - SAYDAM: Küfük hanımefendi -
Türker ÎNANOĞLU: J îa n ««...
V
Ş Duraklama belirli bir hat aldı.
0 REFİĞ ile GÖREÇ’in yönetmenlik başarıları: REFİĞ: Yasak
aşk - GÖREÇ: Otobüs yektaları.
0 Piyasa romanları uyarlamaları: A LY AN AK : Kezban - TEN*
GİZ: Kadın asla unutmaz - BATIBEK Î: Kızıl vasa-SAYDAM:
Küçük hanımefendi - ÜN: Boş y u v a - PESEN -.Zavallı Necdet...
0 Salon güldürüleri, burjuva aşk öyküleri: PESEN: Aşk rüyası -
Zavallı Necdet - A LY A N A K : K aban - SEDEN: Aşk k ırsızı-
150
1961
İki aşk arasında - ELMAS: Bir yas yağmura - Bir bahar

akşamı - SAYDAM: Aşkın saati pelince - Küçük hanıme
le nüi - Külkedisİ - ARAKON: özleyiş - SANER: Yavru kuş-
B A T IB E K t: Kızıl vaıo - ÜN: Baş y u v a ...
0 “ Küçük hanımefendi” , "Küçük beyefendi" dizilerinin baş
langıcı: SAYDAM: Küşiik hanımefendi.
9 Erkek davranışlı kadın kahramanların dizisi devam ettir
HANÇER: Rüzgâr Zehra- A K AD : Dişi kurt - BATIBEK İ:
Ta((t hela. . .
^ Şarkıcılar dizisi: GÜLTEKİN: Avare şoför - Minnoş - SEDEN:
Aşk hırsısı - GÜRSES: Gönlüm yaralı...
0 Çocuk kahramanlar dİzİtît EGELİ: Kolsuz bebek - Nuri AK IN
CI: Bir yetintenin hasreti - E K G lN : Altın kalpler, .
0 “ Cilâlı îbo” dizisi: ERGÜN: Cilâlı tbo perili köşkte - Mehmet

DİNLER: Cilâlı îbo zoraki baba*
^ Polis film » ÜNî Ö/üm pefirmWc - VON THEtIMER: SildMor
konuşuyor - B A T IB E K İ: Allah cezam versin Osman Bey -
A K A D : Sessiz harp, . .
£ Kurtuluş Savaşı, casusluk: SEDEN: Aşktan da üstün.
9 Yabancı f3tm aktarmaları* AKINCI: Bir yetimenin hasreti-
DU RU : İstanbul'da aşk başkadır - DOĞAN; Melekler şahi-
dimdir, ♦.
OYUNCULAR
• GÜNŞİRAY, SEZİN, BORA, DORUK , EFEKAN, ARSOY,
SAYAR, M. NUR, DOKA, TEKÇE, K A R A K A Y A , MU REN,
ALIŞIK , N. NUR, K AN ER, Nilüfer AYDAN, G İRİK , IŞIK,
SAVUN, öztiirk SERENGÎL, P. HAN, Türkan ŞORAY,
HAKAN, İLHAN.
a ARSOY: Aşk rüzgârı (Peseıı)- Kex6oıı (Alyanak)- Un yo;
yağmuru (Elmas) - Aşkın saati gelince (S aydam )- Unuta
madığım kadın (Erakalın) - Yanrıt kuş (Saner) - K in i rn zo
(Batıbeki) - Boş yuva (Ün) - Zavallı Necdet (Pesen) - İki aşk

arasında (S e d e n )-B ir bahar akşamı (E lm a s),..
151
1961
^ DORUK: îlk aşk (Saner) - Bir yaz yağmuru (Elmas) -A ş k ın

saati gelince (Saydam) - ffızıi vazo (Batıbeki) - Küçük ha*
nzmefendi (Saydam )- Zavallı Necdet (Pesen).,,
% GÜNŞİRAY: Üç çapkın gelin (Doğan) - Allah cezanı versin

Osman Bey (Batıbeki) - D o la n d ırılır şahı (Batıbeki) - Oy
Farfara Farfara (Erksan) —Çapkınlar (Ptsen) - Mahalleye
gelen gelin (Seden),»,
^ Peri HAN: JfToâadayıJdr kralı (Saydam) - Aşktan da üstün
(Seden) —Allah cezanı versin Osman Bey (Batıbeki) - Oy
Farfara Farfara (Erksan) - îk i Offe arasında (Seden) - Sessiz
harp (A kad), *,
^ M* NUR: Cart Mustafa (Gürses) —Kesban (A lyanak)" Unuta*
madiğim kadın (Erakalın) - Yavru ku$ (Saner) - KilMtecfis:
(Saner) - Hancı (İnanoğlu),,.
• TEKÇE: Toros canavarı (Bolan) - Aştı hırsızı (Seden) - Dolan
dırıcılar şahı (Batıbeki) - Kabadayılar kralı (Saydam) -
Minnoş (Gültekin) - Küçük hanımefendi (Saydam) - Ofofciis
y olcuları (G öm ; ) . *.
O SAYARı Aşk rüzgârı (Pesen) - Can Mustafa (Gürses) - £ « 2 ( 0 »
(Alyanak) - Aşk hırsızı (Seden) —Çapkınlar (Pesen) - Baş
yu m (Ün). . .
0 EFEKAN: Cumbadan rumbaya (Demirağ) - Yasufc aşk (R e
fiğ) - Mahalle arkadaşlart (Erksan).
O GİRİK: Öliim peşimizde (Ün) - Boş yuva (Ün) —Mahalleye

gelen gelin (Seden).
a İŞIK: Oliım peşimizde (Ün) - Aşktan da üstün (Seden) - Oto*
bîis yolcuları (Odreç) - Küçük hanımefendi (S aydam )...
O KARAKAYA i Cilâlı Îbo perili köşkte (Ergün) - Cilâlı tka

zoraki baba (Dinler).
0 KANER: Dolandırıcılar şahı (Batıbeki) - Kabadayılar kralt
(Saydam) - Yasak aşk (Refiğ) - Bir yaz yağmuru (Elmas) -
Mahalle arkadaştan (Erksan) - Kahraman Üfler (Evin) -
Yavru kuş (Saner) - Yedi günlük aşk (Kaner) - IztanbııVda
aşk başkadır (D u ru ).. .
152
1961
SİNEMA OLAYLARI
£ Basın-Yayın ve Turizm Bakanı C. Baban İstanbul'daki basın
toplantısında, Ayazağa’da büyük bir sinema sitesi kurula
cağını bildirdi (1.2)*
0 Bülent ECEVİT: “ Sinema, devlet ve anayasa** (yeni anayasada
sinema sansürünün k aİdinim asından yana) (“ Ulus” , 8,2).
0 Raşit Huft SAMAKO'nun ölümü (25.2),
^ İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sinema Demeği
gösterileri başladı (23.3),
^ “ Türk Filİmciliği Birleşik Kurulu** sinemacılar için “Prototip
Kontrat önprojeei” hazırladı (Mart),
f “ K .K . Foto-Filim Merkezi**nin hazırladığı Düşüklerin içyiitü
adlı uzun belge-filmi sinemalarda gösterilmeye başladı (6,4),
0 Kurucu Afeclis’te anayasa görüşmeleri sırasında sinema san
sürünün kaldırılması teklifi kabul edilmedi (13.4).
0 İstanbul Belediyesi Sanat Festivali çerçevesinde Türk Filim*
teri Yarışması yapıldı (9-22.5): En başarılı filim: Kırık çanaklar
-Y ön etm en: Memduh Ün (“ Kırık çanaklar” )-S e n a ry o :
Erksan (“ Gecelerin Ötesi” ) —Görüntü yönetmem: Turgut
Ören (“ öliim peşimizde” ) - Kadın oyuncu: Lâle Oralarla
(“ ölüm peşimizde” ) ' Erkek oyuncu: Eşref Kolçak (“ Namus
uğruna” ) - Yardımcı kadın oyuncu: Muallâ Kaynak (“ Kırık
çanaklar” )-Y a r d ım c ı erkek oyuncu: Kadir Sorun (“ Ge
celerin ötesi” ) - Jüri özel armağanı: Attilâ Tokatlı, Selçuk
Bakkalbaşı (“ Denize iııetı sokak” ) - Belediye özel armağanı:
Zeynep Değir tneneiağlü.
Q 27-28 Nişan olayları ve 27 Mayıs devri ininden dolayı 1960*ta
yapılamıyan Gazeteciler Cemiyeti İkinci Türk Filim Festivali,
İstanbul Belediyesinin bir sanat festivaline ön ayak olması,
bazı sinemacıların da buna katılması dolayısıyla yapılmadı
(12.5).
0 Yaşar Nezihi ÖZSOY’un ölümü (2.6),
0 “Yeni Sinema” dergisinin “ W. Türk Filim Festivali*1 özel
sayısı yayımlandı (Haziran).
153
1961
4 Kırık çanaklar Berlin Filim Şenliği’nde gösterildi (3,7).

0 Turan SEYFİCMÜLU’nun ölümü (16.S),
0 Gecelerin ötesi Edinburgh Filim Şenliği’ne katıldı (Ağustos?).
0 Lattoada’mn I dolci inganni (Tatlı hayaller)\ ile Enuner’ in
La ragazza in vetrina (Camdaki kız)ı İstanbul’da gösterilir
ken. gençler ürerinde olumsuz etki yapacağı gerekçesiyle
İçişleri Bakanlığınca yasaklandı (12.10),
0 ÖZÖN: "ölü nokta’’ ("Y ön ” , No, 1, 20.12).
9 İstanbul Belediyesi istatistikleri; Sinema saloııu: 60 kapalı,

145 açık - Seyirci: 20.873.726 - Eğlence resmi; 14.717.153 T.L.
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA* Olmli II porto ( İ ş ) ~ Do Setat B a n d iti <ı O rgosolo (ö> efo haydut
la r ) - Paeolinis A tea tton e (D i le n c i ) -Botögniniı L a via ceia ( T o y (tir d e
lik a n lı) - Petri: f/dssassino fK'ariJ) - FRANSA* Remeıı: Limitle dtr>
nie« i Morrer*6ed (G eçen y ı l M* ta ) - Autapt-Lora: Tu tıe lidere poın*
{ A s l a âidürm iveceksin) - Dfiitıy: L olo - Godard: A 6«r« d e t o u f fl e ( S e r .
seri â şık la r) - V n e fe m m e est u n e fem m e (K a d ın k a d ın d ır) - TrııfYaut:
T İr e t su r le p ia n iste (P i y a n i s t e ateş e d i n t i) —Rossıf; L e tem ps du ghetto
(C eta »a m a m ) - CoLpi: U n e a u ssi t&ngue absenee (B ö y le s in e usun a y rılık ) —
Roııch*. CVon/fUdîM i tâ ( B i r y a z ı n oyküait) -SSCB* Çukray: Çiaioiye m-
ebo fDııru gofcj - Alov, Nnııniûv: M i r vod in fçem u (Dünyaya g elen e fcan^-*
İNGİLTERE t DMrdeB; V iclim (K u r b a n ) -ABDı Wİm : W est S ide S tory
( B a U y a k a stn tn h ik â y e s i) - Ford; Twa Bade T eg elk er ( K a n lı m ücadele) -
Ros««ii Th e H u etler (B iia r d o c u ) - Clarke: T h e Cmıt«cöVut (B a ğ la n tı) -En
geli W edding a n d B a b ies (D ü g iin v e b ebekler) - Drew, Leacock, Pennebaker,
Shuker, Young. . TV röportajları, dolaysız sinema çalışmaları - tS»
FANYA Ferreri: E i ca d u cila ( K ü ç ü k «r«frq) —Bunııel: Viridioria - ÇE*
KOSLAVAKYA* Zeman: Baron P r a e il (Ç ılg ın ba ron ) - KÜBA* Marker:
Cı*fro Sil {b-f) —JAPONYA* Kebayaıhi: M b|«i ita Joker» (/nronbgıo
balı, I-IIL İ95<MI>.
t ç VE DIŞ OLAYLAR
ABD, Küba'yla ilişkilerini kesti (3.1j - Kurucu Meclis açıldı (6.1)-B oam
İlin Kurumu ve Basın mesleğinde çalışanlarla ilgili kanunların yürürlüğe
girmesi üzerine dokuz büyük gazete üç gün tatil yaptı, fikir işçileri ise bu
davranışı protesto için yürüyüş yaptılar (10.1) - Siyasi faaliyete kısmen
isin verildi (13.1)- Yeni Türkiye Partisi kuruldu (10.1)- Kenoedy, cum
154
1961
hurbaşkanlığı g 4 m io e banladı (20*1) - Adalet Partisi kuruldu (30.1)-

KenıiMİy’ niıı Latin Amerika için “ ilerleme için Dirlik” programı (13.3) -
Siyasi faaliyete tamamıyla itin verildi (7*4) - SSCB uzaya ilk insanı (Yur i
Çağarın) gönderdi (12.4) - ABD*nin desteklediği Küba’ lı mültecilerin Kü»
ba’ yı istilâ teşebbüsü (17.4) - Cezayir’ de generaller ayaklanması (21.4) -
Castro, Küba'nın sosyal Ut rejimi benimsediğini açıkladı (1 .5 )- ABD'uin
ilk uzay adamı: Shepard (S.5) - Kurucu Meclis Anayasayı kabul etti
(27.S) —Dominik diktatörü Gen. Trujİllo öldürüldü (30.5) - Gen. Tansel
NATO Daimi Grupuna atandı (1.6) - Viyana'da Kennedy-Kruşçov
görüşmesi (3*4.4) -G e n . Tansel yeniden Hava K.K.na atandı (11.5) -
Anayasa kamuoyuna sunuldu: Katılma oranı % 11,2; 4,3 milyon (% 61,7)
evet, 3,9 milyon (% 32,3) hayır (9*7) - Yasmada duruşmaları sona erdi
(11.3) - Parti balkanları yuvarlak masa bildirisini imzaladılar (5.9) -
Yüksek Adalet Divanı’ *m kararları açıklandı. Menderes'in imibar te
şebbüsü. MB it, kararlan onayladı (15.9) - Zorlu, Polatkan (14,9), Men
deres (17.9)idam edildiler •BM Genel Sekreteri Hammarskjoeld öldü
(13.9) - Suriye’de askeri darbe, BAC dağıldı (28.9) - Genel seçimler (Se*
nato: A P l 71, CHP: 36, YTP; 27, CKMPr 16-M illet Meclisi: CHP:
173, AP: 158, Y T P : 65, CKMP: 54) (15.10)- Harp Akademm’ nde Silâhlı
kuvvetlerin duruma müdahalesi için 21 Ekim Protokolü imzalandı (21.10) -
Parti liderleri komutanlar önünde protokol imzaladılar (24.10) - TBMM
açıldı, Gürsel cumhurbaşkanı seçildi, Başgil senatörlükten istifa etti
(25.10) - Birmanya*)* Thant BM Genel Sekreteri seçildi (3.11)- İnönü’ nün
başkanlığında CHP-AP koalisyon hükümeti kuruldu (19.11)-H in t bir
likleri Hindistan'daki Portekiz topraklarını işgal ettiler (14.12) - “ Yön”
dergisi yayımlanmaya başladı (20<12) - İstanbul'da işçi haklan için 100.000
işçinin katıldığı miting yapıldı (31,)2) p
19 6 2
FİLİMLER
d »)
ERKSAN; Yılanların öcii - Sakta nikâh - t)N: Avare Mus
tafa - Güneş doğ maun - R E F tC ; Smjittiğim i* günler - Gençlik
hülyaları - GÖREÇ: Rıfat diye biri - SAYDAM; Sonlmhar
yaprakları - Küçük hanımın şoförü - Hayat İnsan (adıdır -
155
1962
Küçük hanımın kısmeti - Bülbül yuvası - SEDEN:

yrtvru melek - Sokak ktsı - N e şeker şey - B A T IB E K İ: Seni
kaybedersem - Battı bahk - ÎNANO&LU: Çöpçatan - Küçük
beyefendi - SANER: Ayşecik ateş parçası..,
0 Duraklama, bunalıma doğru gelişti. Filim yapımı birdenbire
arttı. Yönetmenler, oyuncular, senaryocular ve teknikliler
den çoğu yılda yarım düzineden farla filîmde çalışmaya
başladılar. Filim giderleri arttı. ' ' Yıldızoıhk"* kendini duyur
maya başladı. İşletmeciler yapıma yön vermeye başladılar.
• BATIBEKİ, REFİĞ,GÜREÇ bocalama döneminde :BATIB EK İ:

Seni kaybedersem —Ballı balık- HFİ’ IC : Gençlik hülyaları -
GÖREÇ: Rıfat diye biri.
0 SEDEN, ÜN bütün bütüne piyasa gereklerine yönelmeye
başladılar: SEDEN: Ayşecik yavru melek —Sokak k ızı—N e
şeker şey - Ü N : Güneş doğmasın - Akasyalar açarken —Kıs
metin en güzeli.
9 Piyasa geleneğini en iyi devam ettirenler, filimleriu çoğunu
çevirmeye başladılar: SAYDAM, GÜLTEKİN, ER AK ALIN,
SANER.
£ Bunalım arasında tek olumlu çalışma; Gerçekçilik ve gerçekçi
köy filmi denemesi: E R K S A N : Yılanların öcü.
0 Yüzü aşan yapımın en kalababk türleri: Piyasa romanlarından

uyarlamalar, salon güldürüleri, duygusal güldürü, burjuva
aşk öyküleri: SAYDAM: Bülbül yuvası - Küçük hanım ın
şoförü - Hayal basan tatlıdır - Küçük kanımın kısmeti -
Allah sevini* dedi - I n ANOGLU: Çöpçatan - Küçük b eye
fendi - SANER: Aşka karşı gelin m ez - Bir demet yaeemen -
GÜLTEKİN: Damat beyefendi - SEDEN: Ne şeker ş e y -
B A T IB E K İ: Seni kaybedersem - ÜN: Akasyalar, açarken -
Ktemetin en göreli-E L M A S : Yalnızlar için -D O Ğ A N :
Bir çiçek üç böcek - Ümit TJTKU: Aşk bekliyor - E R A K A L IN :
Lekeli kadın - Kırmızı karanfiller..
156
1962
t “ Ayşecik’l i , çocuk kahramanlı filim ler dizisi; SEDEN:

Ayşecik yavru melek - A K IN C I: Benim küçük meleğim -
SAN ER: Cafer (ocuk kırsın - Ayşecik ateş p a rçası...
0 Yabancı filim aktarmaları gittikçe çoğalmaya başladı: SAY
DAM: Sonkakor yaprakları - SANER: Cafer gol kralı -
AK BAŞLI: A t ı alan Üsküdar’ı g e çti-E V İN : Dağlar bulutlu
efem - SEDEN: Cilâlı îbo rüyalar âleminde.. .
OYUNCULAR
• DORUK, ARSO Y, IŞIK , G İR İK , AYD AN, DEĞİRMENCİ-
O&LU, Evrim FE R , A LIŞIK , HAK AN, ŞORAY, TEKÇE,
Filiz AK IN , SERENGİL, KOLÇAK. Suna PEKUYSAL,
Semra SAR, TAŞ, M. N U R ...
9 ARSOY; Bülbül yut ası (Saydam) - Bir demet yatemen (Saner) -
Güneş doğmasın ( Ü n )-B iz de arkadaş mıyız? (Erakahn)-
Akasyalar a ça rken (Ün) - A şka karşı gelinmez (Saner) -
G ençlik h ü lya la rı (Refiğ) - Yalnızlar için (Elmas) -İV e şeker
ş ey (Seden) - Küçük 6eye/endi (Inaııoğln).. .
0 DORUK; B illini y u v a sı (Saydam) - Bir demet yatemen (Sa

ner) - K ü ç ü k kanımın şoförü (Saydam) - Küçük kanımın
kısmeti (Saydam) - A şk a karşı gelinmez (Saner) - Hayat
bozan tatlıdır (Saydam) - Yalnızlar için (E lm a s)...
0 GİRİK: Avare M u sta fa (Un) - Seviştiğimiz günler (Beliğ) —
Ç öpçatan (tnanoğlu) “ C engiz Han'ın hâzineleri - Sokak kızı
(Seden) - Kısmam m gü zeli (Un) —Belâlı torun (ü n ) - Küçük
beyefend i (lııanoğlu), , *
£ IŞIK: A va re M u sta fa (Üıı) - Küçük Hanini*tn şoförü (Say

dam) - km rrım kısmeti (Saydam )- Allah im 'n ii
dedi (Saydam )- Belâlı torun (Ü n ),..
£ ŞORAY: Biz de arkadaş mıyız ? (Erakalın) - Bardaktaki adam
(Elran&) - Lekeli kadın (E tak alın) -_Zortu damat (Saner) —
Allah seviniz dedi (Saydam) - Ne şeker şey (Sedeıı)...
• CÜNŞİRAYî Tatlı hela (Batıbeki) ^ A şk ve y u m ru k (Aram
Gülyüz) - Cengiz Han'ın hâzineleri (Batıbeki) - Bir çiçek
ü ç böcek (Doğan) —Sahte nikâh (E rksan)...
157
1962
0 SAYAR: Yaban gülü (Utku) - Çifte nikâh (Saner) - Yor

elini Çıanbul (Arakoıı)- fiir çiçek üç böcek (D oğ a n )...
0 HAKAN: Yılanların Selİ (Erksan) - Sokak kızı (Seden)•
Kümelin en güzeli (Un) - Battı kalık (B atıbeki).. .
0 AKIN; Akasyalar açarken (Un) - Sahte nikâh (Erksan) -
Battı katık (B a tıb ek i)...
0 FER: ölmek isliyorum (Cevat Okçugil) - Çıkar yol (Evin) -
Dağlar bulutlu efem (Evin) - Merhaba aşkım (E v in )...
0 KOLÇAK) Dağlar kulutlu efem (Evin) - Ümitler kırılınca
(Anbvuruu) - Çıkar yol (Eviıı) - Aşk bekliyor (Utku) - Bej
kardeştiler (B atıbeki)...
SİNEMA OLAYLARI
0 “SUıe-Filüıa'dergisi yayımlaudı (No. 1, 1.1 - No. 3, 1.2).
0 ÖZÖN: “ Yddmeıbk” (“ Yön” , No. 4, 10.1).
0 ÖZÖN: “ Eleştirmecinin payı” (“ Yön” , No. 9, 14.2).
0 “ Vatan" gazetesi Genar Sanat Kulübündeki “ Türk Filimeiliği
nereye gidiyor?" konutu açık oturumdan notlar yayımladı
(14.3).
0 Yılanların öeii sansürde reddedildi (Mart).
0 Yılanların öcü Çankaya köşkünde Cumhurbaşkanı Gürsel’e
gösterildi. Gürsel sanatçıları kutladı (16.3).
0 Milletvekili S. Omay Yılanların öeii'nün niçin yasaklandığı
konusunda sözlü soru verdi (29.3).
0 “ Yön” dergisi Yılanların öcü dolayısıyla sansüre şiddetle

çatan yazılar yayımladı (No. 16, 4.4).
0 “ United Artists” in Avrupa ve Ortadoğu Bölgesi satış müdürü
Anerbaeh, USIA’nın Türkiye'ye yabuz ABD’ni iyi gösteren
(ilimler gönderilmesine izin verdiğini açıkladı (3.4).
0 “ TSSD” Yılanların Seli dolayısıyla sansürün yeniden düzen»

leninesi gerektiği yolunda bildiri yayımladı (14.4).
0 ÖZÖN: Türkiye’de Amerikan sansürü” (“ Yön” , No. 13, 16.4).
158
1962
) Ankara’da Yılanların öcü gösterilirken gericiler hadise Çıkardı

(2*.4).
| ÖZÖN: “ Kısır mevsim” (“ Yön” , No. 25, 6.6).
) ÖZÖN’ ün “ Türk Sineması Tarihi* Diindeo bugüne, 1296-1960”

kitabı yayımlandı (Haziran).
) America, America filminin bazı sahnelerini İstanbul’ da iki

resmi memurun bakımında {eviren Elia KAZAN sansürden
yalcındı (Temmuz).
) “ Yeni Sabah” gazetesi “ Yabancı filimlerin dublajı yasak edil*
di” başlıklı bir haber yayımladı, 1.1.1963’ten bağlıyarak dub
lajın yasaklanacağını ileri sürdü (11.16).
| “ Cep Sinemaları ve Tiyatroları İçin Talimatname" yayımlandı

(19-16).
^ "Dost” dergisinin Türk Sineması özel sayısı (Kasım),
) Caltfx şirketinin hazırlattığı A kın hilaf in ilk gösterimi

Washington’dakİ Türkiye Büyükelçiliğinde yapıldı (Aralık).
SABANCI SİNEMALAR
İTALYA* Aifetomoıu: Erlin* (Batan güneş) - Loy: Le qtmtfro giornate
di Napoli (N . tıın dört günü) - Pasolim: Mamtna Roma - R m îi Sahatore
Ginliano - (.izzöiıi: II proresso di Verona ( V. davası) - Zurlini: Cnutdöt
famifiara ( İçten Öykü) - G^rıtıl: Divorsio o/l’ılafidito (İtalyan nikâhı) -
Bolognini: jienflıid ( SencİiUı) -ABDi Perry; Daı>ıd and Li*a(D.
ter: Lonely Ar* th* Bröve (Y ahu t te cesur) - Pnmkoııhfimert The Birdman
o f Ateotra* (A . kuşçunu) - PremiügCT: Advise and Consent ( ff'ashington'd*
fırtına) - ülekes: HalMujah ıh* Hitls - CuHû’ in ölümü (10.4) - ftfonroe'-
tmn iotiherı (S.8) - İNGİLTERE* Leaıı: Lnu-renceof Arabia (Laıvrente)-
Lo*ey; Ectı (Aldatan kadın) - Ustiuov; Billy Budd - Rİthuırdson; 77ı*
Lon^h'n«ğjt of the Irong Dhtance Rıtnner (Mukavemet koşucusunun _><ıX-
m zh p ) - FRANSA» TCelles: Lt pfotds (Dava) - Bresson: Le praeit de
Jeantte d’Artı (J* dııciiîtiiıJ ■' C oHht(I: l" tere -sip fiV (Hayatım
vûôntob) - Bourgtrigttoıi: Lta d+ t fi *.(T.1. pasur-
lan) - Fraııju: Th4rlse Detqueyroux ■*Truffûui.: Jııtvs el Jtm - Caane.t
FÎUm Şenliği’ nde ‘‘ ComiuS de l1Industrie Cinlmatogtaplıİû* Europ&noe”
kuruldu (Mavi?) - SSCB» Tarbovski: Itanova detsfro (İvan'm çocukluğu) -
Gerasiîmov! Liudi i *veri (tutanlar ile hayvanlar) - Ronım: DUviat dniei
odttego godo ( Bir yılm günü)-Tumanov, Şçuşkin; .4fiofüİRe liyubov
159
1962
(Alyötvfnın oşfcıj - Boodarçuk: Paine * mir (Satta? ve (tartf I ) -İSVEÇt

Bei|DM : Sosom i en sjMgeJ (Aynadaki ;î^ ij - B j^ ııe; Ahttorinnan
(Metre») - MEKSİKA] Bunuclt El angel e*termma<for (Yekediei melek) -
Yl'NANİSTANı Kakoyanüta: EUktra - İSPANYA* Berlauga: Placide
(Sâkin) - POLONYA* Wajda: Sibirska Ledi Magbet (Sibirva'lt Lady
Maebeth) —Mıınks Patasetka (Ytdcıı) - PoLanski: N e fte wodsie (Sudaki
foçafej - JAPONYA» Oku: Samma no aji (B ir sonbtJıar akşami) - YU-
GOSLAYYA* Bıtlajıçı - KANADAı P m «n lı, Braıılt: Pour la süite
du mende (Dünyanın davamı i$m, b*fj.
IÇ VE DIŞ OLAYLAR
Nuri Beşer olayı (31.1) - MM, Yassıada hükümlülerinin emeklilik hakkını
kabul etti (2.2) - Komutanlar İstanbul'da “9 Şubat Protokolü’ 'nll im*
zaladılar (9.2) —Beşer tutuklandı (16.2) - Alb. Talât Aydemir ve arkadaş-
lasınla darbe teşebbüsü (22.2) - Tedbirler Kanunu (5.3) - Sarper Dışiş
leri Bakanlığından ayrıldı (14.3) - Cenevre'de Silâhsızlanma Konferansı
başladı (14.3) —Cezayir'de 7 vıîlık savaş sona erdi (13.$) - 147'Lerin üni
versiteye dönmelerini sağhyan kamın (2 8 .3 )- Arjantin'de Cumhurbaşkanı
Frondizi devrildi (29.3) - 22 Şubat olayından ötürü 69 subay emekliye
ayrıldı (3.4)—Ali Ipar'ın yurt dışına kaçtığı açıklandı ($ .$ )-2 2 Şubat*
çalarla İlgili a f kanunu (10.5) - Birinci Beş Yıllık Plan açıklandı (12.5) -
Anayasa Mahkemesi üyeleri ant içtiler (24,5) - İnönü hükümeti istifa etti
(30.5) - Eıchmaatt asıldı (31.5)-C K M P ikiye bölündü (1.6) - AP Mer
kez Kumlu seçimlerini ^müfritler'' kazandı (6.6) - Laos'ta üçlü koalis*
yon hükümeti kuruldu (23,6) - İnönü başkanlığında CHP-YTP-CKMP
koalisyon hükümeti kusuldu (25,6) - Cezayir bağımsızlığım kasandı
(3.7) - Aydemir tutuklandı (9.7) - *Telstar" haberleşme uydusu yörün
gede» ABD ile Avrupa arasında TV yayımlanması (10*11.7) - Laos'la
ilgili Cenevre anlaşması (23.7) - 14*ler anlaşamadılar (29.7) - Bir Irak
uçağı düşürüldü (15.8) - Nikolayev-Popoviç’ in ikili uçuşu sona erdi (İ t *15.
8) - 55 bîn imamın ilkokul diplomatı olmadığı açıklandı (18*8) - Planlama
konusunda Allcan - Feyzioğlu anlaşmazlığı (24.8) - Amerikan sendikacımı
Tbalmayer'in yurdu terkelınesi istendi (25.8) -A B D Başkan yardımcısı
Jobnaou ila eşi Türkiye'de (26.8) - Barış Gönüllüleri anlaşması imzalandı
(2 7 .8 )- Doğu'da Koçero olaya (29.8) - Aksal istila etti» Satır CHP Genel
Sekreteri (2Q,9) - Devlet Planlama Teşkilâtından istifalar (26.9) - Alb.
Salla! Yemea'de darbe yaptı (27,9) - Yasamda hükümlülerinden R, Ak-
şemsettinoğlu Yunanistan'a kaçtı (30,9)- A P Genel Merkezi ile bazı ga-
seta büroları tahrip edildi (2.10) - öğreticilerin af aleyhinde yürüyüşü
(3.10) - Ankara'da “ Milli Devrim Ordusu'' imzalı bildiriler dağıtıldı
(5.10) - Hükümet af tasarısını kabul etti (8,10) - fstanbııt'da af tasarısı
ve gerici basın aleyhinde gösteri (9,10) - Kısmi siyasi af kanunlaştı (16.10)
- 55 ağanın dönmesi tasarısı kanunlaştı, 282 Yassında hükümlüsünün tatı-
160
1962
Üyesine bağlandı (18,10) - Komünist Çin birlikleri Hint «turlarına sal

dırdı (20.10) - Kennedy» Küba'daki Sovyet güdümlü mermilerini açık
ladı, Küba denizden havadan ablukaya atındı (22*10) - Türkiye ve Küba'*
daki füzeler Krufçov He Kennedy arasında pazarlık konusu oldu (27.10) -
Kennedy Küba'daki SSCB füzelerinin söküldüğünü açıkladı (2*11) -
Suudi Arabistan-Birleşik Arap Cumhuriyeti ilişkileri kesildi (0 .1 1 )-
tik Be» Yıllık Plan kanunlaştı (3 U I)-M «kftT İos Ankara'da (22.11) -
*11 Subay" olayı (2.12) -C H P Kurultayı (14.12) - Gülek, Erim,
Doğan CHP'den geçici olarak çıkarıldılar (15.12) - Ankara'da Sosyalist
Kültür Derneği kuruldu (18.12) - Reşide Bayar’m ölümü (24.12).
19 6 3
FİLİMLER
(132)
ERKSAN; Susuz yaz - A cı hayat - R E F ÎG : Şafak bekçileri -
Şehirdeki yabancı - B A T IB E K t: Azrail'in habercisi - PESEN:
İkimize bir d ü n y a -SAYDAM: Gönül avcısı - Küçük Hanım
Avrupa'da - Daima kalbimdesin - SAN ER: Zorlu damat -
Küçük Beyin kısmeti - KAKINÇ: Aramıza kan girdi - ER-
AK ALIN : A şk merdiveni - D İN LER : Bazıları dayak sever-
ÎNANOĞLÜ: Yolcu - ÜN: Çapkın kız - UTK U: Esir k u ş ...
4 ERKSAN. REFİĞ, PRSEN'in filim)eri, bunalımın daha da
genişlediği gerçeğini örtemedi. Bir yıl öncesinin bütün aksak
lıkları daha büyük ölçüde kendini duyurdu: Yapımda artış,
çalışma temposunun baş döndürücü bir şekil alma sı. “ vıldız-
cılık"ın gelişmesi, filim giderlerinin yükselmesi, işletmeci
egemenliği.
4 ERKSAN Yılanların öeü’ndeki gerçekçi köy filmi denemesini

bir adım daha İleri götürdü: Susuz y a z - Büyük şehrin yaşa
yışından gerçekçi bîr kesit: A cı hayat.
161
1963
f R E F İ 6 , günün sorunlarını yansıtma çabası içind e; fakat

gerçekçi tutumu baltalıyan Öğeler daha ağır bastı: Şehirdeki
yabancı - Şafak bekfiteri.
9 PESEN, sinemamızdaki en beklenmedik çıkışların, en umul
madık “ zanaatkarlar” datı geldiğinin yeni örneğini verdi; İki
mize bir diinyu.
^ Bir yıl önce olduğu gibi yiizü aşkın yapımın en kalabalık
türleri piyasa romanlarından uyarlamalar, salon güldürüleri,
duygusal güldürü, burjuva aşk öyküleri: SANER: Zorla
damat - Küçük beyin kısmeti - SAYD AM; Gönül «rem -
Küçük Hanım Avrupa'da - Daima kalbimdesin - İlk göz
ağrısı - Çapraz delikanlı - İNANOĞLU: Kiralık loca D İN
LER; Aşk yarışı - Banlan dayak serer - ER AKALIN:
,- J m e r d t m n - Süreyya DURU: Yakılacak k ita p -B A T I-
BE K İ: Bir gecelik g elin -S E D E N : Badem şekeri-Ü N :
Çapkın kız - Yavaş gel güzelim - UTKU: Esir kuş - ELMAS:
Aşka tövbe - Aşk tomurcukları,. .
0 Yabancı filim aktarmaları: E RAK ALIN : Bütün suçumuz
sermek - ALYAN AK : Dilberler yricası - PESEN: Kötü ta
bum - SANER: Maceralar k ra lı.. .
^ Yapım cılar bunalımdan kurtulma çabasında) Yabancı fitilli
lerin sınırlandırılması, sözlendirnıenin yasaklanması, sinema
kanunu tasarısı, sinema yazarlarına hücum, “ yıldızcıhk” tan
kurtulma çabalan. . .
OYUNCULAR
• ARSOY. DORUK, G fR lK , SAYAR, ŞORAY, IŞIK , GÜN-
ŞİRAY, HAKAN, ALIŞIK, PEKUYSAL, Tamer Y tĞ ÎT,
KANER, M EKİN, AK IN , EFEKAN, AYD AN, DEĞİR-
MENClOÖLU, TEKÇE, SEREN GlL, FEK, Yılmaz DURU.
Nebahat ÇEHRE, TAŞ, izzet GtÎNAY, Tanju GÜRSU,
S. GÜL, Ajda PEK K AN , Hülya K O Ç Y ÎĞ ÎT ...
0 ŞORAY: Zorlu damat (Saner) - Aşk yarışı (Dinler) - Acı
bayat (Erksan) - Ayşecik canımın içi (Saner) - Badem şekeri
(SctUn) - Çapkın kıs (Ün) - A c ı aşk (Saner) - Çalınan aşk
162
1963
(Erakalın) - Beni Osman öldürdü (Seden ) - Bütün suçumuz

sevmek (Erakalın)- Sayı» bayan (D in ler)...
0 ARSOY: Gönül avcısı (Saydam) - Gümüş gerdanlık (U lk u )-
A fk merdiveni (Erakalın) - Şehirdeki yabancı (Refiğ) -G enç
kızların «ıgıVisi (Gülyüz) - Cici Can (Cöıeç) - Esir kuş
(Utku) - Şafak bekçileri (Refiğ) -Bulunmaz uşak (İnaııoğhı).. .
0 GİRİK: Basıları dayak sever (Dinler) - Cici kâtibem (Alyanak)
■■Badem şekeri (Seden) - Yar ah astan (Seden) - Bire on
vardı (Un) - Bulanmaz uşak (İnanoğlu)- Katır tırnağı (Evin),,,
£ AKIN: Zoraki milyoner (Elmas) - Aşk merdiveni (Erakalın) -
Genf kızların sevgilisi (Gülyüz) —Bana annemi anlat (Seden),..
9 DORUK; Gönül avcısı (Saydam) - Küçük ifantm Avrupa’da
(Saydam) - Daima kalbimdesin (Saydam) - îlk göz ağrın
(Saydam) - Bahçıvan (Saydam )^ Aşk tomurcukları (Elmas).,,
0 IŞIK* Zorlu damat (Saner) - Küçük /fanım Avrupa'da (Say*
dam) - îlk göz ağrısı (Saydam) - Acı hayal (Erksan) - Ya
ralı ae/an (Seden). . .
0 HAKAN* Aşk yarışı (Dinler) - Badem şekeri (Seden) - Bana
annemi anlat (Seden) - Aşka vakit yok (Evin) - Katır iir-
ttağı (E v in )...
SİNEMA OLAYLARI
^ “ Türkiye Sinema İşçileri Sendika**” (Sine-lş) in iJk olağanüstü
genel kıırnl toplantısı (6.1),
^ Temel KARAlMAHMUTVn ölümü (8.1).
"Midi Filim Stüdyosununn yeni kuruluşu açıldı (Ocak).
4 Salih TÖZAN'uı ölüuıü (16.2),
0 Keskm'de bir vâîz ramazanda: “Sinemaya gide», işletesi w
filmin gösterilme fine izin vcıvıttır kdfndir' (ıfuİKil),
4 Yabancı filim gekmminin *ınır)aııdiıdutii«f közlendirmedin
yasaklanması istendi (Şubat).
0 “ K-KJC* Foto-Fitim Merkezi'' Ankara'da Mamak Muhabere
Okıılu’ndaki yeni kuruluşunda çalışmalarına başladı (1.1).
163
1963
0 Nâzım Hikmet RAN, Moskova’da öldü (3.6).

f İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi öğrencileri “ Kulüp
Sinema 7” adlı demeği kurdular (12.6).
£ 13 yapımcı her yıldızın yılda ancak 6 filîmde oynıyabileceği
yolundaki bildiriyi imzaladı (22.6).
0 Yapımcılar “ yıldızedık” ı yeren demeçler verdiler (29.6).
0 Maliye Bakanlığının bloke paraların Türkiye’de filim yap!*
mmda kullanılabileceği konusundaki bildirisi (Haziran).
0 ÖZÖN"üıı “ Sinema Terimleri Sözlüğü*' yayımlandı (Haziran).
0 Bazı oyuncuların yapımcılara karşı basın toplantısı (12.7).
0 Neşet BERKÜREN’İn Ölümü (12.7).
9 Şehirdeki yabancı Moskova Filim Şeoliği’nde gösterildi (Nilüfer
AYD AN ’A oyuncu şeref diploması verildi) (13.7).
f Reşit BARAN’m ölümü (17.7).
0 Selâhattin MOĞOL'un ölümü (21.7).
^ “ Türk Prodüktörler Cemiyeti’ ’ oyuncu Suphi KANER’in
boykot edilmesini üyelerinden istedi (13.8),
0 Suphi KANER’in intihan (25.8).
0 K AN ER’iıt cenazesinde yapımcılar aleyhinde gösteriler (27.8).
0 KANER’in intiharıyla ilgili basın toplantısı (28.8).
£ İstanbul milletvekili Suphi BAYKAJM “ Türk Sinema ve
Filiındliğini Kalkındırma Kanuııu” nnn ilk tasarısını Meclis
başkanlığına sundu (23.9).
£ Şakir ECZACIBAŞI ile P. BIRO’nun Renk duvarları 8. Ber
gama Sanat Şenlığİ’ nde mansiyon aldı (Eylül).
^ TU Ğ RU L: “ Bir sinema kanunu tasarısı üzerine'* (“ Cumhu
riyet” gazetesi, 13.10).
0 Yakılacak kitap Beyrut Fitim Şenligi’ne katıldı (19-27.10).
0 Behzat BUTAK’ın ölümü (26.10).
0 “Türk Filim Prodüktörleri Cemiy«ti” nde yapımcılar, Baykam
ve sinema yazarları, tasarıyla ilgili toplantı yaptılar (26.10).
Q “ TFPC’nde ikinci toplantı: Sinema yazarları kovuldular
(28.10).
164
1963
# KAKINÇ’m “ Ünlü Sinema Rejisörleri" yayımlandı {Ekim).

£ Orhan KEM AL’İ» “ Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğnmuzla
İlgili NotUr” ı yayımlandı (Ekim)»
^ ÖZÖN: “ Türk Sinema Kanunu Tasan sı*’ (“ Vatan"* 8-29,11).
^ “ Türkiye Işçİ Partisi"nin Sansür Nizamnamesiyle İlgili olarak
Polis Vazife ve Selâhiyet Kanunıı’mm 6. maddesinin İptali
İçin Anayasa Mahkemesinde açtığı dava, bu maddenin ana
yasaya aykırı olmadığı kararına bağlandı (13.11).
^ “ Hürriyet*1 gazetesine göre 1963 yılının en çok para getiren

filîmleris Hayat bozan tatildir - Küçük kanım Avrupa'da -
Ayşecik canımın i ç i - A c ı h a y m -N e şeker şey (16*11).
£ BAYKAM’ın ikinci tasarısı (Kasım).
^ TUĞRU L: “ Sinemamızla ilgili bir tasan" ("V atan", 8-14.12).
YABANCI SİNEMALAR
İt a l y a . II gtMopardo (Leopar) - FeMini; Otto e meüo (Sekiz
buçuk) - Rosit Le mımj suHa citth (Kentteki eller) - Ohnî: / fidanzati
(Nişanlılar) - Monicellis J oımpagnî (Arkadaşlar) »FRANSA: Demy;
Lee pantpiuUs de Cherbourg (C, şemsiyeleri) - Etaıx: Le eoupiranl (Â şık) -
Reanaîs: Murisi (Acı hatıralar) - Eurico: La 6elle »?> (Güzel hayal) -
Mirken Joli M eî fGuaf mayıs, b - f ) - Bossif: Mourir a Madrid (M .'te
tffmefe* b-f) - Bliert Mitler, connais jsas) (Hitler mi, tamnuyarum*^ b - f ) -
ABD» Kubrick; Dr. Strangeloın (Garip doktor) -H üslon: JVemf; The Secrct
Passion (Gizli hakikatler) - Kraraer; h*s A Mad, Maâ, Alad Mad, Mad
JPortd (Çılgın dÜRyo^-HilI: Tke W oridof HenryOrient (H.O.'tn dünyası) ■
Hıtchcock: The Birde ( Kuşlar) -C k r k e : TkeCool World (Soğuk dünya) -
İNGİLTERE* L. Andtrsdıi: TJıij Sporling Life (Sporcunun hayatı) — Losey:
The Dantned (Lânetli) - Tke Servant (Uşak) - Owea: The Wrong Arttı o f
ikf Low (Sahte polisler) —Richardson: Tom fones —Sdılesiu^r: BiUy
ile r - Farbee; The L—Skapcd Kosm (L salon) — SSCB» S&maonov. Öpri-
tragediya (İyimser trajedi) —Solqtsevst Desım . POLONYA*
Kutz: Milezente (Senislik) —Hum Jak byç korkana (Set indi olmak $snslr J
-ÇEKOSLAVAKYAt K İ I İ İ O V S : O nCfCtn jiaert* ( B i r br?4&U £ i » y / - j j ı ş n v -
Az prijde fcocour (B ir £tm bir kedi) - Juraçek, ScHmidl: Paslar o k potl-
piratti (Josof - JAPONYAt Kobeyashi; Seppuku ( Harakiri) -
Kuroeavra: TeRgefcu le jigoftu (Yüksek ve alçak) —Irbiksıvs: Yvkinojo
henge (B ir oyuncunun intikamı) - Taiheiyo hitoribouhi ( Pasifik’te tek
başına) - İSPANYA? Berlaoga: £1 «erdugo (Cellât) - MACARİSTAN*
Revesz: Az Angya lok foldje ( Meleklerin toprağı) - BREZİLYAı Pcrcdra
165
1963
(Us Santos: Vidas sccas (Susuzluk) - Guerra: O* / « s » (Tüfekler) - t j *

VEÇ: Bergman; Tystnadsn (Sessizlik) - Wi<letberg: Bamvagrun (Aşk
arabası) - Sjöroanı 4 9 1 - YUNANİSTANı Kunduros: Mikrcs Afroditot
( K ilçük Afroâitter) - B , ALMANYAt Beyer: A'arb «n ter Wolfçn (Kurtlar
arasında çıplak)*
Türkiye Jüpiter füzelerinin sökülmesini kabul etti (21.1) - Fikir ikileri
çazeie sahiplerini protesto yürüyüşü yaptılar (29.1) - 1 0 ve 11. devre
milletvekillerinin borçlarıyla ilfÜi kanunu Gürsel veto etti (7.2) -
Irak1ta askerî darbe: Gen. Kasım öldürüldü, Alb. A rif devlet başkam
(8.2) - Öğretmenlerin Ankara’ da eğitim mitingi (20.2) - Türkcş yurda
döndü (28.2) - Mahkumların tahliyesine başlandı (24.2) —Pakistan*
Komünist Çin sınır anlaşması (2.3) - Suriye’de hükümet darbosi (8.3) -
Dışişleri Bakam Jüpiter füzelerinin 1.4’ te söküleceğini açıkladı (13.3) —
Fransa’ nın ilk nükleer denemesi (18.3) —Bayar sağlık sebeplerinden 6
ay için tahliye edildi (22.3), Ankara’ ya gelişi olaylara yol açtı, komutan*
lar toplandı (23.3), AP Genel Merkezi ile Bayar’ ın kaldığı yer taflandı
(24.3), nümayişler devam etti (25.3) - İstanbul’da ilerici-gerici genç*
ltk çatıştı, Ankara’ da nümayişler, savcılık Bayar’ tn tutuklanmasını
istedi (26.3), AP Genel Merkezi tahrip edildi, AP’ Iiler İnönü’ye “ bize ışık
tut’ "dediler, Bayar gece yansı muayene edildi (27.3),AP Genel Merkezi’nden
12 kişi istifa etti, infazın ertelenmesi kararı kalkan Bayar Ankara hasta
nelin* yatırıldı (28.3) - Laos’ ta iç .savaş (7.4) - Jüpiter füzelerinin sö*
k ütmesi ne başlandı (10.4)-" G e n ç KemaU&tler Ordu*u” nu kurmaktan
sanık 5 subay tutuklandı (21.4) - Tutuklanan subayların sayısı 13’ c
çıktı (23.4) -T ü r k iy e - Birleşik Arap Cumhuriyeti ilişkileri yeniden ku
rulda (27.4) - înöüü tehlikeli durumlardan ve tehlike olmayışından söz
açan çelişik demeçler verdi (13*17.5)-A yd em ir ve arkadaşlarının ikinci
darbe teşebbüsü (20.5), darbeciler tutuklandı, İstanbul, Ankara, İzmir’de
sıkıyönetim, gece sokağa çıkma yasağı (21.5)-P u p a Giovanni X X III
Öldü (3.6) - 21 Mayıs sanıklarının duruşması başladı (7.6) - Kabi
neden istifalar başladı (8-12.6) - Vostok V ile Vostak VI atıldı, uzayda
ilk kadın (14-10.6) - Papa Paul us V I seçildi (21.6) - KürtçülUk faaliye
tinden sanık 12 kişi tutuklandı (28.6) - Fransız Başbakanı Pompidou ile
Dışişleri Bakanı Couve de Murville Ankara’ da (14.7) - Toplu İş Söz
leşmesi, Grev ve Lokavt Kanunları MM.’ nde kabul edildi (1 5.7 )- Nükleer
denemeleri kısmen yasaklıyım Moskova anlaşması (15*25.7) - Kruşçöv,
Türk parlamento heyetini kabul etti (16.7) - ABD ’ndt 100 bin zenci
Wa&hingtou’ da yürüyüş yaptı (28.8) - Aydemir ve 6 arkadaşı idama mah
kûm edildiler (5.9)-T ürkiye - Ortak Pazar anlaşması imzalandı (1 2 .9 )-
Yasfiıada hükümlüsü Eratamau Yunanistan'a kaçtı (13.9) - İçişleri Ba
kanı Bekata, Sağlık Bakanı Azizoğlu’tm küıtçülere arka çıkmakla suçladı
(1.10) - BÖlükbaşı’ nm intihar teşebbüsü (7 ,10) - Anayasa Mahkemesi
166
1963
CHP'uin mallarım alan kanunu iptal etti (11.10) - Maernillan'ın intifa»)

(10.10), Lord Home başbakan (19.10) - Askerî Yargıtay Aydemirin
tczasım onayladı ($1.10) - Güney Viyetnam’ da askeri darbe: Diem ve
kardeşi Öldürüldü (1.11) “ Irak'ta askeri dnrbe (13.11) - Belediye ve İl
Genel Meclisi seçimlerinde AP başta (İT.11) - Başkan Kennedy Olduruldu
(22,İl)™ İnönü ABD’nc gitti (2 3 .1 1 )-CKMP koalisyondun çekilme ka
ran aldı (26*11) - İnönü hükümetinin istifası (2.12) - Gülek ile Doğau
CICP’ den kesinlikle ç ıb n ld ıb r (4 . 12 ) - Makario*. Kıbrıs Anayasasında
değişiklik istedi (5.12) - İtalya’ da “ merkez sol” koalisyonu (5.12) - Maka-
rıos’ un isteği reddedildi (6,12) - Gürsel yeııi hükümeti kurmakla Cûmoş-
pala’ yı görevlendi idi (10*12), Güm üş pal a kabul etmedi, yeniden İnönü
görevlendirildi (14.12) - Kıbrıs'ta kanlı olaylar, Türk alayına alarm ve
rildi, Makat los garanti anlaşmalarım hükümsüz saydı (21*12) - Türkiye
Kıbrıs’ ta tek başına harekele geçmeğe hazır olduğunu bildirdi (24*12) -
Türkiye Badyo-Tete vizyon Kurumu Kanunu (24*12) - Türk uçaklarının
Kıbrıs’ a ihtar uçuşu* Türk alayı Türk kesimine girdi, donanına Akdeniz’ e
açıldı, İnönü 3. koalisyon hükümetini açıkladı (25.12) - Kıbrıs için mitingi
KıbnsTa bir Türk Doktor Binbaşının eşi ve üç çocuğu öldürüldü (27,12) -
Kıbrıs'ta tarafsız bölge anlaşması ($0,12)*
19 6 4
FİLİMLER
(1S6)
REFtĞ : G«r6c( kuşları - Şchrazat - ERK SAN : Suçlular ara

mızda - B A T IB E K İ: Varın bizimdir - Kalbe tmran <fii$man “
Erkek AH - ELMAS: Duvarların ölesi - İlhan ENGİİN:
Üç öfkeli genç - Şeytanın uşaklart - PESEN; Ahtapotun kol
lan - Hiz.li yaşıyanlar - Genç kızlar - KAKINÇ; Kelebekler
çift uçar - Zafer DAVUDOĞLU: Adana'/ı Tayfur Atlana'l:
Tayfur kardeşler - E RAK ALIN : lifuatlâ —Tıg gibi delikanlı -
SANER: Helâl (Astın A li Abi —Kıstık gibi maşallah —Tu
rist Ömer — Fevzi TUNA: susayanlar — UTKU:
Kabrikanın g ütü - Çiçeksiz bahçe - S. DU RU : Döner
a y n a -D iş i örümcek- Orhan AK SO Y: Vurun kahpeye-
167
196i
Bomba gibi his - Ü N : Ağaçlar ayakta dlttr ~ A. TO K ATLI:

Gel barışalım - Aram GtÎLYÜZ: Abidik Gıtbtdik - GÖREÇ:
Ktıgtn delikanlı.. .
0 Bunalım genişlemek ve yeğinleşmekte devam etti*
^ Bunalımdan kurtulma şakaları: Yabancı filim getiricilerine

hücum* sinema yazarlarına sistemli düşmanlık* eski tasarıyı
yeni kılıklara sokup sürmek teşebbüsleri* Susuz yaz başarı
sından medet umma.
0 Devletin sinemaya çeki düzen verme teşebbüsü, sinemacılar
tarafında □ baltalandı,
0 ERKSAN, Susuz yot’m umulmadık başarısının ağırlığı al»

tında yeni bir bocalama dönemine girdi: Suçlular oramızda*
0 Toplumsal konulara yöneliş: R EFİĞ : Gurbet kuşları- BATI-

B E K İ :- Vûrm tizim J ir-E N G lN : öfkeli genç - Şeytanın
uşakları - GÖREÇ: Kızgın delikanlı - PESEN: Hızlı yaşı*
yanlar - Ahtapotun kolları - ERK SAN ; Suçlular aramızda*
^ Genç yönetmenler: TUN A: Aşka susayanlar —KAKINÇ:

Kelebekler çift uçar —ENGİN: Uç öfkeli genç —Şeytanın uşak
ları - Ve Allah gençleri yarattı.
^ Argolu, külhanbeyi! filimler, "Serengil'’ ve “ Turist Ömer”

dizisi: K A ZA N K A Y A : Hızlı Osman - SANER: Helâl olsun
A ti Abi —Turist Ömer —DAVUDOĞLU: Adana h Tayfur —
Adana lı Tayfur kardeşler —GtÎLYÜZ: Abidik Gubidik —
UTK U: Asfalt R ıza— SEDEN: Süleymaniyeli A li —GÜL»
T E K İN : Cımkıa A li - Var mı bana yan bakan ? - E R A K A L IN :
Bana derler külhanh - Cevat OKÇUGtL: Avanta Kemal -
PA L A Y : K eşa n lı AK SO Y: A fili delikanlı - SAYDAM: Şo
förler kralt. ..
A Erkek davranışlı kadın kahramanları DU RU : Şoför Nebahat

ve J h tt-E V ÎN : Bitirim Fatma - HANÇER: Bitirimsin Ha
nım Abla. . *
168
1964
0 Potie, « fiiT o ı (ıliıııleriı B A T IB E K İ: Kalbe vuran düşman -

Erkek Ati —AK SO Y: Bomba gibi kız - ÖZONUK: Kurfurtitm
imzamdır - ENGİN: Ve Allah gençleri yarattı - S. DURU:
Dişi örümcek. . .
0 Piyasa rom anluından uyarlamalar, melodramlar, burjuva

aşk öyküleri: E RAK ALIN : M u altâ- UTKU: Çiçeksiz bahçe-
SAYDAM: Son tren -G ençlik rüzgârı - ALY AN AK : Yalla
rın ardından - DEM İRAC: Aşk ve kin - AK IN CI: Anne
(Çok gördü felek) - ÜN: Ağaçlar ayakta Ölür- K AN : Günak
bendem i? BOLAN: Istırap çocuğu...
£ Güldürüler, salon güldürüleri: ÜN: Öp annenin elini - Kırk

küçük anne - SAYDAM: Hizmetçi dediğin böyle olur —Acemi
ça p k ın - D AV UD OĞLU: Kimse Fatma gibi öpemez - E KA
K A LI N: ö p üşmek yasak - SEDEN: Beş çeker k w - AT ADEN ÎZ:
Yedi kocalı Hürmüz - AK SO Y : Şıpsevdi - E. TO K ATLI: Gel
barışalım - SANER: Fıstık gibi maşallah.*.
0 Yabancı filim aktarmaları artarak devam etti: D İN LER:

Aslan marka N iha t- AKSOY: Bomba gibi ti* -S A N E R :
Fıstık gibi maşallah - ÜN: Kırk küçük anne - ERAK ALIN :
Muhteşem serseri - AKINCI: Kara Şahin - S, DURU: Şoför
Nebahat ve k ı z ı - ELMAS: Plajda sevişelim - SEDEN: Hızır
Dede - Anadolu çocuğu - Yücel H EKİM OCLU: İkisi de
cesurdu - Payhştlnnyan sevgili - EVİN: Avare. ..
^ Oyun aktarmaları: ÜN: Ağaçlar ayakta ö l ü r - ELMAS: D w

varların ölesi ~ ERGÜN: Mor d efter.,.
^ “ Ayşecik1* dizisi, çocuk kahramanlı filimler: SANER: Ayşecik*

çıtı pıtı hız —Ayşecik Cimcime H an ım - Dr, Nuran ŞENER:
Aydede*ye gidiyoruz. . .
Q Yeni çevirimlere el atılmaca başlandı: AKSOY: tu r u n

ka h p eye l
0 Kurtuluş savaşı: AKSOY: Vurun kahpeye]
0 A K AD , bir belge-filimle sinemaya başarılı bir doniiş yaptı:

Tanrının bağışı orman.
169
1964
OYUNCULAR
• CÜRSU. AKIN, GÜNEY, GÜT,, TEKÇE, ÖZ, KANER.
KENTMEN. BAR ADAN. ARSOY, SAYAR, A. PEK KAN.
SERENGÎL, ALIŞIK , Y İĞ İT , AYD AN. HAKAN, G ÎRİK ,
GÜNŞIRAY, KOLÇAK, KÖKSAL, TOSUN. ÇEHRE,
ŞORAY, BORA, SAR, H. K O ÇYİĞ lT, FERDAĞ, PEK UY
SAL, HAZİNSES, DORUK, YU RD AK U L, P. PAR, TEZE-
REN , ÖZATAY, Y.DURU, DEĞIRMENCİOĞLU, ARK IN ,
TAŞ. ÜNLÜSOY. M EKlN, TURAN, İ L H A N ...
• ŞORAYt Biltûı köşk (Arslan) - Bomba gibi kıs (Arsoy) -
MuaUS (Erakalın) - Kader kapıyı çaldı (Erakalın) - Anasının
kasıtsa (Erakalın) - Gözleri ömre bedel (Erakalın) - Adana'h
Tayfur kardeşler (Davudoğlu) - kılgın delikanlı (Göreç) -
Fıstık gibi maşallah (Saner) - Yılların ardından (Alyanak) -
Gençlik rüzgârı (Saydam )...
£ GİRİK: Katı r (ırnağt (Evin) - Bitin m Fatma (Evin) - Top
hane’n Osman (Eıakalııı) - Muhteşem serseri (Erakalın) -
Köye giden gelin (Erakalın) - Öpüşmek yasak (Erakalın) —
Fatoy un fendi Tayfur'u yendi (Eğilmez) - Tnllı sert (Alyanak)
-Ö p annenin elini (t}ıı) - Kanun karşısında (Ün) - Kırk
küçük anne (Un) - Hizmetçi dediğin böyle olur (Saydam) -
Kimse Fatma gibi öpemez (Davudoğlu) - Beş şeker kız
(Seden)., *
0 CtÎNAYı Ttğ gibi delikanlı (Erakalın) - Tophaneli Osman
(Erakalın)- Anasının kuzusu (Erakalın) - öpüşmek yasak
(Erakalın) - Bomba gibi kız (Altsoy) - Afili delikanlı (Aksoy)
- Ağaçlar uyakta ölür (Ün) - Tatlı sert (Alyanak) - Asfalt
.Rıza (Utku) - Acemi çapkın (Saydam) - Fıstık gibi maşallah
(Saner) - Anadolu çocuğu (Sedetı) - Arslan Marka Nihal
(D inler)..,
^ IŞIK* Şıpsevdi (Aksoy) - Şaşkın baba (Saner) ~ Helâl olsun
A li Ahi (Saner) - Taşralı kız (Alyanak) - Hışır dede (Seden)-
Kral arkadaşım (Seden) - ö p annenin elini (Ün) —Kanun kar
şısında (Ün) —Muhteşem serseri (Erakalın) - Hızlı vaşıyanlar
(Pesen) - Şoförler kralı (Saydam)**»
170
1964
£ GÜRSU: T tg g i b i d e lik a n lı (Erakalın) - K o rk u n ç şü ph e (Göreç)

- P a y la ş t la m t y a n s e v g ili (Hekimoğlu) - Ü ç ö fk e li g e n ç (Engin)
- B itir im F a tm a (Evin) - Gurfrn kuştan (Refiğ) - D u v a r la r ın
ö te s i (Elmas) - K öye g id e n g e lin (Erakalın) - Sokaktan/:
kanunu (Gülyüz) - /Ceşanfı (P a la y )...
• H . KÖÇYİĞİT; Ş a ş k ın baba (Saner) - G enç k ız la r (Pesen)

- T a ş r a lı k tz (Alyanak) - A y ş ecik ç ıt ı p ı t t h ız (Saner) - S on
tren (Saydam) - V u run kah peye (Aksoy) - D ön er ayna (S.
Duru) - K eşa n h (Palay) - A ffc tm iy en k a d ın (Seden) - Ah•
t a p o tım k o lla r ı (P esen ),..
^ BORA: A şka s u s a y a n la r (Tuna) - K a d er k a p ı y ı ç a ld ı (Era*
kalın) - H ız lı O sm an (Kazankaya) - B itirim sin H a n ım A b la
(Hançer) - H ız lı y a ş ty a n la r (Pesen) - S u ç lu la r a ra m ız d a (Erk
san) * * *
£ A K IN : K o r k u n ç şü ph e (Göreç) - T ığ g i b i d e lik a n lı (Erakalın) -
P a y la ş t la m t y a n s e v g ili (Hekimoğlu) - M e y h a n e c i (înanoğlu) -
Ş o fö r N e b a h a t v e k is t (Duru) - G u rb et k u ş la r ı (R efiğ )—Be-
k a r lık S u lt a n lık t ır (înanoğlu) - A s fa lt R ız a (Utku) —Yan
kesici k ız (înan oğlu)...
^ YİĞİT: Kalbe vuran düşman (Batıbeki) - Meyhaneci (înan
oğlu) - Son tren (Saydam) - Bana derler külhanlt (Erakalın) -
Hayat kavgası (Başaran) - Gençlik rüzgârı (Saydam) - Suç-
lıılar aramızda (Evk*an) - Ve Allak gençleri yarattı (E ngin).. .
£ HUM: Genç kızlar (Peseıı) - M notla (Erakalın) - Gecelerin ka

dını (Erakalın) - Affetmiyen kadın (Seden) - Ahtapotun kollan
(P e se n )-B e ? şeker hız (S eden ),..
• SERENGÎL: Adanabil Tayfur (Davudoğlu) - Adana'h Tayfur

kardeşler (Davudoğlu) - Kimse Fatma gibi öpemez (Davudoğlu)
- A b i d i k G u b id ik (Gülyiisc) - C ım b ız A l t (Ciiltekiıı) - F a ie ş 'ttn
fen d i T a y f u r 'u yen d i (E ğilm ez).. ,
^ ALIŞIK: Helâl ahun Ali Abİ (Saner) - Turist Ö m er (Saner) -

Fıstık gibi maşallah (Saner) - Afili delikanlı (Aksoy) - Ana
dolu çocuğu (Seden) - Avare (E v in )...
171
1964
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Birse! Filîm” senaryo yarışması açtı (1.1).
0 İstanbul Belediyesi sine malarda yanmaz (ilim gösterilmesi
zorunluluğunu bildirdi (10.1).
0 “ Hürriyet” gazetesi: 80 Türk filmi 500.000 lira döviz getirdi
(25.1).
0 “Kim” dergisi Türk sinemasını kapak yansı yaptı (No. 289,
31.1).
^ Kıbrıs bunalımı yüzünden Türk-Yunan ortakyapmdarı (Sı
ralardaki heyecan, Akdeniz şarkın, Kibarlar) piyasaya çı
karılamadı (Ocak - Şubat).
£ “ Ankara Sinema Derneği” kuruldu (20.2).
0 İstanbul’da “ Lozan Kulüp” te “ Türk sineması nereye gidi
yor?” konusunda tartışmalı konferans (8.3).
9 Yapımcılar, yüksek ücret istiyen yıldızlan boykota teşebbüs
ettiler (Mart).
0 ÖZÖN: “ Yönetmenin payı” (“ Türk Dili” , No. İSİ, 1.4).
0 İstanbul “ Fransız Kültür Merkezi” Sinema Derneği filim
gösterilerine başladı (2.4).
£ “ Kulüp Sinema 7” okul içi ve dışı seyircilere filîm, gösterile
rine başladı (10.4).
^ “Türk Filim Prodüktörleri Cemiyeti” Yönetim Kurulu'nda
yabancı filim getiricileri İle sinema yazarları suçlandırıldı,
yerli filimcilere ilgisizlikten yakınıldı (Nisan).
f İçişleri, Dışişleri, Turizm ve Tanıtma Bakanlıkları temsilcile
rinden meydana gelen “ özel İnceleme Kurulu” Susu* yoı'ın
Türkiye’yi Berlin Filim Şenliği’nde temsil etmesini sakıncalı
buldu (22.5).
^ Tülin ÖZEK otomobil kazasında öldü, Semih SEZERLİ
ağır yaralandı (9.6).
^ Turizm ve Tanıtma Bakanlığı temsilcileri ile De Laurentiıs
Roma’da Dark Angel (Siyah Melek) filmiyle ilgili ön anlaş
mayı imzaladılar (26.6).
172
1964
0 Sıuut yaz Berlin Filim Şenliği'nde Altın Ayı (Büyük ödül)

kazandı. Aynı genlikte EYÜBOĞLU ile Aziz ALBEK’ İn
Nemrut dağları adlı kısa belge-filmi gösterildi (26.6-7.7).
^ “ Türk Filim Prodüktörleri Cemiyeti” MM komisyonuna kanun

tasarısı gönderdi (9.7).
9 “ Hürriyet” gazetesinin hazırlattığı Kıbrıs'ta ölüm kalım
savaşı adlı uzun belge-filİm piyasaya çıktı (22.7).
£ Susuz yflz’ ın balansını kutlamak üzere Turizm Bankası Sos

yal Hizmetler Komitesi’nce İstanbul’ da tören yapıldı, ar
mağanlar verildi. Turizm ve Tanıtma Bakanı A. 1. Göğiiş
konuştu (27.7).
^ Turizm ve Tanıtına Bakanı Göjüş'iin Irasın toplantısı: Siyah
Melek konusunda Türk-ltalyaıı işbirliğini, De Laurentiis’in
İstanbul’da stüdyo kurmak teklifini açıkladı (28.7).
0 Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nca düzenlenen “ Türk Sineması

Danışma Kurulu” İstanbul Belediye Sarayı'nda çalışmalarına
başladı (10-13.8).
9 Duvarların ötesi Venedik Filîm Şenliği ilk elemesini kazana
madı (Ağustos).
0 ÖZÖN’ün “ Sinema El Kitabı” yayımlandı (Ağustos).
£ Haşan Rasim DAY’ın ölümü (10.9).
0 Kemal EDİCE'nİn ölümü (13.9).
f “ Sine-lş” Sendikası İstanbul Ar Filim Stüdyosıı’ nda sinema
endüstrisindeki ilk grevi başlattı (29.9).
£ İstanbul’da “ Türk Sinema Yazarları Birliği” kuruldu (Eylül).
0 Ahmet Tarık TEKÇE'nİn ölümü (4.10).
0 Birinci Antalya Filim Şenliği (6-8.10). Sonuçlar: En iyi filim:

Gurbet kuştan - Yönetmen: Hafit Refiğ (“ Gurbet kuşlan” ) -
Kadın oyuncu: Türkân Saray (“ Acı hayat” ) - Erkek oyuncu:
İzzet Günay (“ Ağaçlar ayakta ölür” ) - Karakter oyuncusu:
Yıldız Kenter (“ Ağaçlar ayakta ölür” ) - Görüntü yönetmeni:
Atî Uğur (“ A cı hayat” ).
0 Ankara’daki Fransız Kültür Merkezi’ nde Merry OTON Terra
173
1964
det Tura adlı uzun belge-filmini gösterdi ve konferans verdi

(13-14.10).
0 “ Türk Sineması Danışma Kurulu"nun tutanakları yayımlandı
(teksir) (Ekim),
0 Yücel ÜZTURAN; “ Türk sinemasında olgunlaşma devresi"
(“ Artist" dergisi, Ekim-Aralık).
0 “ Birinci Türk Sinema Şurası" İstanbul Radyoevinde (alış

malarına başladı. Sinemacılar açılış olurumnnda Şûrayı ter-
kettiler. Sansür ile İktisadi ve Teknik Meseleler Komisyon
larının raporları kabul edildi (9-16.11).
£ Susur yat Acapuloo (Meksika) Filim Şenliği’ nde gösterildi.

Filmin oyuncuları Taş ile Koçyiğit de hazır bulundular (1-1-
24.11).
0 “ Türk Filim Prodüktörleri Cemiyeti” , “ Türk Filim Rejisör
leri Birliği” , “ Türk Filim Stüdyoları Sahipleri” , Sinema
Şûrasında alman kararlan protesto ettiler, ilgililere telgraf
çektiler (17.11).
0 “ Türk Filim Prodüktörleri Ccmiyeti” nin yeni kanun tasarısı
(25.11).
p “ Türk Sinema Sanayiini Kalkındırma Kanun Tasarısı” ,
dört meslek kuruluşunun görüşleriyle Millet Meclisi Turizm
ve Tanıtma Komisyonunu sunuldu (Kasım).
0 “ Kulüp Sinema 7” niıı organı “ Filim” dergisi yayımlanmaya

başladı (No. 1, 1.12- N o . 2-3, Mayıs 1965).
0 ÖZÖN: “ Siııcma ağalan telâşta” (“ Yön” , 4,11.12).
0 Polis Beyoğlu’ ndakİ sahte filim şirketlerine baskın yapmaya

başladı (24.12).
0 “ Türk Kadınlar Birliği Hülya KOÇTtĞİT’ i “ yılın sanatçısı”
seçti (27.12).
0 Cahil TOZMEN'in A 'ıim ’a ihtar adlı uzun belge-filmi (Ara
lık).
P Tours Uluslararası Kısa Filimler Şenliği’nde Şakir ECZACI-
BAŞ1 ile Pierre BIRO’ nun Renle duınrlurt adlı belge-filmi
174
1964
gösterildi (Aralık). Aynı filim “Avrupa Konseyi Eğitim ve

Kültür Pilim leri Y arışm aktık a üçüncülük kazandı.
f İstanbul Belediyeci istatistikleriı Sinema salonu: 69 (kapalı),

153 (açık) - Seyirci: 31 *393.634' - Eğlence resmi: 18.000*00O
TX*
YABANCI SİNEMALAR
İTALYA. Antoııioni: Dcscrio ro m ( Kızıl çol) - Pasoüuj; II Vangelo m *
condo Matteo ( Matya'ya güre İncil) - De Bosto: il terroeieta (Tedhişçi) -
Ma telli: Gii indifferenii (K aygısıdır) -C om enfhıi: La rograra di Buiü
fD./ıiü Icmj —Gernıi: Sedotıa e aUıondoRaltt ( re bırakılmış) —
Lİ73İHHİ: 1er aidi agra (A cı hayat) -R o * i: II momruto delta vfrılâ (Gerçek
ânı) - ABD: Kazan: America America - Ford: C % « » w Automn ( Bakarda
futrumJ-Vtalsh: A Diitant Trumjıet (Zafere doğru )~Qnme: Hou> to M urder
Vour IVife'i ( Karınızı nasıl öldürürsünüz?) - Siegel: The. Killer# (Ölüm
saçanlar) - Prter Lorre öldü (23.3) - Robert Cannon öldü (5*6) - FRANSA:
Gtubrd: Unefentme meriye (Erli bir kadın) —Jes-rna: La vîe o Cenverş
(Tersine hayat) - Trntîaul: L a peau douce (1 omnşafc ten) - Fraoju:
Ju*hx (Pontonla) - Coustcau: Le montle sans. soleii (Güneşsiz dünya* b -f} -
Moıı^tnac üldii (11.3)-İSVBÇ: Widepbcrgt Kvarteret körpen (Kargama-
hailesi) - Donnei" Au Alsktt (Sevmek) - Liogreıı; ATarn John (B ir aşk
geresi)-Bergmmı: Fdr OU inle taia om <ıffa dtssa kvinnor füüjı/n £ıc« kadın
lar üzerine) —ZriteHrog'; Ahkande par fSevişen çiftler) *- Htfgfund: Kuıtg*
efeden (Bekleyiş) - ÇEKOSLAVAKYAt Kadar, Kloş: Obehod rto koru
f.lnrt caddedeki dükkân) -Obzaloeany (Sanık) - Nemcç: Deroaniy :*oçt
(Gecenin elmasları) - Formun: Çerny fVfr (Maça ası) - SSCB: Kozİiitsiev;
Hamlet - Efro*: Ow>m i stepi (Bozkırda iki kişi) -KJirnov: Donro pojalu‘
at (Hoş geldiniz) ' BOLGARİSTANı ÂVu//moi na pruskovi (Şeftali htr»
sisi) - İNGİLTERE; Re»***: {\'ight Atu u Fail (Getr ohnalt) - Lesey:
King and Coımli) (Kral ve yurt) - Dotuier: JYbi/ung but tke Best (En
iyisi) - Mumılton: Çoldfingvr (Altın parmak) - DAVIS î Girl Wfth Gre.en
Eyes (Yeşil gözlü kız) - HİNDİSTAN* Ray: Cbar«f«*n - I vory: Shokespe-
aya IFallah —JAPONYA: Tnihİgahura: S ura no Onnıt (Kumdaki kadın) ->
POLONYA* - Ha»: Rekopis snatvsiony te Saragossie (Saragos'tuki
elyazması) - YUGOSLAVYA? Bıılajiç? Skopje 1963 (Üskiip 1%3. b-H*
Makarios Zürih-Londra aolaşmalarin) kaldırmak Utcd iğini açıkladı (1.1) -
tniaii hükümeti güvenoyu aldı (4.1) - Papa Paul us V I ile Patrik Athc*
ıiHgorus KudUs’ t* buluktular (5 .1 )- AB D-Panama ilişkileri kesildi (9,1) ■-
175
1964
Ankara'da sokağa çıkma yasağı kaldırıldı (11.1) - Fransa-Komünist

Çin diplomatik İlişkiler i kuruldu (27.1) -N A T O Başkomutanı Gen. Lem-
aiuer Ankara'da İnönü ve Şunay’ La görüştü (28.1) -A B D ite İngiltere
Kıbrıs'a uluslararası kuvvet gönderilmesini teklif ettiler (31.1) - Kıbrıs'ta
kanlı çarpışmalar. SSCB, Kıbrıs'a müdahale edilmemesini istedi (7 .2 )-
Gürsel Tapulama Kanununu veto etti (13.2) - Makarios* İngiliz - ABD
planını reddetti. İskenderun'da kazı birlikler çıkarma gemilerine bindi
rildi (14,2) - Yorgo Papaadreu başbakan (18.2) - Veliaht Konstantiu
kral naibi oldu (20.2) - İnönü'ye suikast teşebbüsü (21.2) - Papandreu,
Kıbrıs acılaşmalarının gözden geçirilmesini istedi (29,2)-B M Güvenlik
Konseyi Kıbrıs'a Banş Gücü gönderilmesine karar verdi (4.3) - Kous-
tantin, Yunanistan kralı (6*3)- Dışişleri Bakanı Erkin, SSCB'ne gezisini
erteledi (7.3) - Türkiye'nin İngiltere ve ABD'ye no tası t Kıbrıs'ta "kesin
ve şiddetli hareket" istedi. Thant, Makarios'a ihtarda bıılundn (11.3)"
Türkiye'nin Makarios'a notası: Saldırılar durmazsa müdahale edilecek
(12.3) -B M . Kıbns Barış GücU'nün İlk birliği Kıbrıs'ta (14.3) -TBM M
gerektiğinde Kıbrıs'a kuvvet çıkarması için hükümete tam yetki verdi;
Türkiye'deki Yunan uyruklarına bazı kolaylıklar tanıyan kanun iptal
edildi (16.3) - Sosyal Sigortalar Kanunu kabul edildi (16.3) - Senato se
çimlerinin nisbî temsile göre yapılması kabul edildi (30.3) - Partiler arası
birlik hava»ı için protokol imzalandı (31.3) —Brezilya'da Gouiart askeri
darbeyle uzaklaştırıldı (2.4) - Makarto* Kıbrıs-Yunanistan • Türkiye*
İngiltere ittifak anlaşmasını tek taraflı olarak feshetti (4.4) - İnönü
müttefikler Kıbrıs konusundaki tutumlarını değiştirmezlerse Batı itti
fakının sarsılacağım, Türkiye'nin yeni bir dünyada yerini bulacağını
söyledi (15.4) - SSCB'uiıı Türkiye'ye 3 milyar liralık iktisadi yardım tek
lifinde bulunduğu açıklandı (18.4) - Patrik vekili Emilyaoo» ile Metropolit
Canavaris smırdışı edildiler (21.4) - Kıbrıs'lı Rumlar St. Hilarion'daki
Türk mevzilerine saldırdılar (23.4) - NATO Genel Sekreteri Stikker
Ankara'da (27.4) - Fransa, Akdeniz ve Ma ıış*tak i NATO komutanlıkların
da bulunan deniz subaylarım çekti (28.4) - Kürtçülükten sanık 49 kişi
Genel Kurmay mahkemesinde beraat ettiler (30.4) - Yüksek Seçim Kuru
la MP’ ntu senato seçimlerine giremiyeccğiui açıkladı (17.5) - Yüksek
Seçim Kurulu TİP Genel Başkam Aykar'ın adaylığını iptal etti (20.5) -
Başkan Johnson Kıbrıs'a çıkarma yapılmaması için İnönü'ye mesaj gön
derdi (4.6) - AP Genel Başkanı Gümüşpala'ınn ölümü, geçici başkanlığa
S- Bilgiç getirildi (6.6) - 26 ilde S6 senatörlük için seçim: A P: 31, CHP: 19,
Bağımsız: 1 (7.6) - ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı G. BaU Ankara'da
(10.6) - Grivas beş yıl sonra Kıbrıs'a döndü (12.6) - İnönü'nün ABD'ne
gideceği açıklandı (13.6) - S. Bilgiç AP Genel Başkan Vekili seçildi (1$.6) -
İnönü Washington*da Johnaoa'la görüştü (22*23.6) - Papandreu, Başkan
Johnson’ la görüştü (24-25.6) - Gürcan'ın idamı (27.6) - İnönü Paris'te
Gen. de Gaulle ile görüştü (1.7) —Eyüp Han Ankara'da, CENTO dışıoda
daha geniş işbirliği yapılacağı açıklandı (3-5.7) - Kıbrıs'ta Anayasa Mah
kemesi ve Türk mahkemeleri kaldırıldı (9.7) - Çombe, Kongo başbakanı
(10.7) - İstanbul'da Türkiye, İran, Pakistan toplantısı; Bölgesel Kal*
176
1964
kınına Teşkilatı (RCD) kurulacağı açıklandı (20-22.7) - Pakistan, Ko

münist Çin'den kredi alacağını açıkladı (31.7)-K u z e y Viyetnatn hücum*
botları ile ABD savaş gemileri arasında çarpışma (2.8) - SSCB’nin An
kara büyükelçisi, İnönü ve Erkin'le ayrı ayrı görüştü* bir yetkili iki ülke
arasındaki ilişkilerde yeni gelişmeler olacağını bildirdi (4.0) - ABD uçak
ları Kuzey Viyetnam'ı bombaladılar (5.8) - Erkin* Kıbrıs'a çıkarma
1Uzumu duyulduğunu söyledi (6-8) - Türk uçakları Kıbrıs'a keşif uçuşu
yaptılar (7*8)-T ü r k uçakları Kıbrıs'ta askeri üsleri bombaladılar (8 ,8 )-
Kıbns'ın bombalanmasına devam edildi (9-0) - Kıbrıs üzerinde keşif uçuşu
devam etti. Kruşçov »kınları□ durdurulmasını İnönü'den rica etti* Tür
kiye ile Kıbrıs BM'in ateş ke* teklifini kabul ettiler (10.8) - B M Güvenlik
Konseyi ateşin kesilmelini* uçuşların durdurulmasını istedi (11*8) —Türkiye
Güvenlik Konseyi kararına uydu (12.8) - Dışişleri Bakanlığı* Yunanistan’ın
tutumu değişmece Yunan uyruklu 12 bin kişıniu smırdışı edileceğini açık
ladı (13-0) -SSCB* Kıbrıs'a silâhtı müdahaleye seyirci kalamı yarağını
açıkladı (13-8) —İzmir'deki NATO karargâhında görevli Yunan subayları
yurtlarına döndüler (19.8) - DPT müsteşarlığına Memduh A y tür getirildi
(19.6) - Ankara'da ABD aleyhinde nümayiş yapıldı* Yunan elçiliği taş
landı; İzmir'de ABD aleyhinde nümayiş* Fuar’ daki ABD, SSCB. Birleşik
Arap Cumhuriyeti pavyonları tahrip edildi, İstanbul'da Kıbrıs için nü
mayiş; Kıbrıs değiştirme birliğinin hareketi ertelendi (28.8) - İnönü radyo
konuşmasında Kıbrıs için milletin kahul edemiyeceği hiç bir kararın alına-
mtyaeağmı söyledi (30.8) - Nümayişlerin hükümetçe tertiplendiği yolun
da ABD Dışişleri Bakanlığı'nuk görüşünün Ankara'daki ABD büyükel
çiliğince paylaşamadığı açıklandı (30.8) - Ankara'da öğrencilerin ABD
aleyhinde büyük nümayişi (1-9) -İn ö n ü MM.nde ““İş, harbe doğru git
mektedir" dedi ( 3 -9 )-Türkiye Belgrat'taki Balkan Melodileri Şenliği'ndc
birinci oldu (4.9) —Türkiye* Türk-Yunan ticaret anlaşumsmı feshetti (5.9).
İnönü* ablukadaki Türklere yardım gönderileceğini* engel olunursa saldın
sayılacağım bildirdi (10.9) - Makariös iktisadi ablukayı kaldırdığım bil
dirdi (İS.9) - TUrk-Ynuan ikamet* ticaret ve seyrisefain antlaşmam yUriir*
lökten kalktı (16-8) - Tonkio körfezinde Kuzey Viyeiuam ile ABD ge
mileri arasında yeni olay (18.9) -* Sosyal Demokrat Parti kuruldu (22.9) -
Gürsel* Yossıada hükümlülerinden başlıcalan İçin af çıkarmaya başladı
(22*9) - Kıbns-ŞSCB iktisadi ve askerî yardım anlaşması imzalandı (30.9) -
Türkiye'de suç işiiyeu Amerikan askerlerinin Türk mahkemelerinde yar
gılanmanı için prensip anlaşması (1.10) -E rk in Tahran'a giderken SSCB
ile iyi komşuluk ilişkileri kurulacağını bildirdi (14,10) - Krnşçov işbaşından
uzaklaştırıldı* Komiğin başbakan, Brejnev parti birinci sekreteri (15,10)-
Erkin Moskova'ya gitti (29.10) - Erkin-Gnmıiko görüşmeleri başladı (Üll.lft)
- Erkİu-Kosİgİn (3.11)* Erkiıı-Mikoya» (4.J1) gür üşmeler i - NATO‘ mut
yeni Genel Sekreteri Brosio Ankara'da (5-11)- Moskova'da Türkiyc-SSCtl
kültür anlaşma*! imzalandı (5.11) - Türk-Sovyet görüşmeleri bitti, ortak
bildiri; "Bağımsızlık* toprak bütünlüğü* hak eşitliği prensiplerine dayanan
iyi komşuluk münasebetlerinin geliştirilmesine çalışılacak". "K ıbm 'ııı
bağımsızlığına* toprak bütünlüğüne saygı ve iki milli cemaatin varlığım
177
1964
tanıma esasına güre” çöBÜm şekil (6.11)- Bayar kalp krizi geçirdi (6.11)*
tahliye edildi (7.11)- A P Ankara II Kongresinde Türk-Sovyet kültür
anlatmasına hücum edildi (8.11) - GKB Org. Sunay, AP’ lileria ordu mcu-
suplarıyla ilgili konulmalarından dolayı Başbakan ile meclis baştanlarına
uyarma mektubu gönderdi (16*)I) —Ankara'da AP Genel Kongresi baş
ladı (27.11)* Süleyman Demire! AP Genel Başkanlığına seçildi (29.11) -
TUrkiye-Ortak Pazar anlaşması yürürlüğe girdi (1.12) - Kabineden is*
ti falar (10.12) - Doğum Kontrolü Kanunu MM.nrîe kabul edildi (17.12).
19 6 5
FİLİMLER
a »)
REFİĞ: Haremde d ö rt k a d ın - K ır ık h a y a tla r - BATİDEKİ:
AlttraCm türküsü - Keşanlı A li destanı - Sayılı dakikalar -
Taçsız kra l - H e p o şarkı - GÖREÇ: Karanlıkta uyananlar -
AKAD, ÜN: Üç te k e r le k li b is ik le t - ÜN: Dağ duman
ajm if - Haldun DORMEN; B ozu k d ü zen - Suat YALAZ:
K o r a o ğ l a n - A l t a y 'd a n g e le n y i ğ i t - DEMÎRAĞ* All>. ER AS
LAN: Ç a n a k k a le a rsU m la rı - SAYDAM: Ç iç e k ç i k ı s -Şenol*
B iro iy G o o ll-V a h ş i g e lin - ERAK ALIN : D u d a k ta n k a lb e -
S e v g ili ö ğ r e tm e n im - U z a k la kal s e v g ilim •- DAVUDOĞLU:
Ekmekçi k a d ın - EĞİLM EZ: S ü r tü k r r ,
EĞİLİMLER. flZRLI.lKI.RR
0 2D0’« yaklaşan filim yapımıyla sinema endüstrisi her bakımdan
şığımdan şıkmış bir özellik gösterdi. R E F tC ’in Haremde
dört kadın, B A T IB E K t’niıı Murat’ ın türküsü, GÖREÇ’in
Karanlıkta uyananları bu başıboş gidişi Önleyebilecek güçte
değildi.
a Bunalım sinemacılar tarafından da itiraf edildi, ancak hiç biri
bunun içinden çıkmak yetenek ve gücünde değildi, lıerkes
178
1965
birkaç yıldan beri gittikçe yeğinleşerek sürüp giden bunalıma

kendini kaptırdı,
f Kendilerine amut bağlanan genç yönetmenler* başarısızlık

larım sözde kuramsal birtakım demagojilerle Örtbas etmeğe
çalıştılar. Sinema yazarlarına düşmanlık sinemacıların çoğu
için vaz geçilmez bir siyaset oldu,
0 Y ıldızlan», senaryocuların, işletm ecilerin, tefecilerin ağırlığı

hemen her filimde gözle görülür kılığa büründü,
0 Güldürünün her çeşidi ve çok kez en ipe sapa gelmez olanları*

Süha DOĞAN: Bekri Muslafa - Kemal ÎNCt: Beleş Osman-
GÜL YÜZ; Berduş milyoner- 6 5 Hüsnü - Cumartesi senin,
pazar benim—Gariban-H üseyin Barodan çekilin aradan -
Pantolon bankası - Ştngırdak Melâhat —Ateş gibi kadın —
Lâfını balta kestim - GÜ LTEK İN : Cezmi Band 097,5 - Yalan-
cımn m u m u -U T K U : Dokunma bozulurum - AYANOĞLU:
Dördü deli biri aptal —EĞİLM EZ: Helâl Adana'lı Celâl —
Kart Horoz —SANER: Horoz Nuri kırkından sonra - Nazar
değmez inşallah - Turist Ömer dümenciler k ra lı- DAVUD
OĞLU: Komşunun tavuğu - Şeker Hafiye —Yavuz YALIN*
KILIÇ: .Nasrettin Hoca - EK AK ALIN : Sevgili öğretmenim -
Sepkeni in altındayım —SEDEN: Şakayla ka rışık -S . DURU:
Safir Nebahat bizde kabahat ►►.
£ Melodramlar; SANER: Ayşecik boş beşik - Soyları - SAYDAM:
Kalbimdeki serseri - Vahşi g elin -P E S E N : Dişi şeytan -
Hülya - UTKU; Gençliğe acda - R EFİĞ : AVık hayatlar -
ERAK ALIN : Lekeli aşk-ÎNCÎ: Aman dünya ne dar im iş-
ERGÜN: Ah bu d ü n ya- DAVUDOĞLU: Ekmekçi kadın-
S, DURU: Sevgim te gururum. ..
( ğ Polis, serüven filimleri: ATADENİZ: Kahreden kurşun -
Kan gövdeyi götürdü - BÜLAN : A'finrınsffshir - SAYDAM:
Korkunç intikam - Bilge OLGAÇ: Krallar kralı - H üsuu
CEYLAN; On yedinci yolcu - GÜLYÜZ; Ölutn çemberi —
Tatlı yumruk - B A TIBEK İ: Sayılı dakikalar™ AKBAŞLlt
Son darbe - ARAKON: Sonsuz geceler - ALYAN AK : Şey
tanın kurbanları - K AZAN K AYA: Tehlikeli adam - Mehmet
179
1965
DÎNLER: Tehltktli adımlar —HANÇER: Fişek Necmi -

KAN: Devlerin kavgan - Gevat ŞAHÎNER: Akrep kuyruğu -
Cevat ÛKÇUGÎL: Dokuz canlı ad am ...
9 ö i« sömürüsü; DÎNLER: Cfitnet/eJfli^ı - TENGİZ: Hazreti

Eyüb'ün sabrı - Hasreti İbrahim - GÜRSES: Hasreti Yusuf’un
hayatı - PEYDA: Veysel Karanı.,.
^ Yabancı filim aktarmaları devam etti: EVİN: Dünkü çocuk*

Tunç BAŞARAN: Konyakçı-On korkusuz flda«j-E K A K A H N ;
Serseri âşık-U zakta kal sevgilim - AKSOY: Yalancı ~ ER-
CÜN: Ah bu dünya - GÜLYÜZ: Ateş gibi kad ın - ÜN: Halk
çocuğu. . .
^ Yeniden çevirimler: ERAK ALIN : Dudaktan kalbe - EĞİL*
MEZ: Sürtük.
0 Gerçekçilik çabalan; GÖREÇ: Karanlıkla uyananlar - BATI*
B E K t: Murat'ın türküsü - Keşanlı Ali destanı.
0 Köy filmi fiyaskosu* ERAK ALIN : Hepimiz kardeşiz- t ) N :

Namusum için - G ÜLTEKİN: (jfke dağları sardı - EVÎN:
Aramızdaki düşm an...
9 Gerçekçi köy filmi çabası: BATIBEK İ: Murat* tn türküsü.
0 Giysili, « ö d e tarihsel filimler, “ Karaoğlan” dizisinin baş

langıcı: YA LA Z: Karaoğlan - Altay'dan gelen yiğit.
0 Başarılı çağ filmi: R E F İĞ : Haremde dört kadın.
^ Piyasa romanları uyarlamaları: S. DURU: Sevgim ve guru

ru m - Aşk ve intikam - SAYDAM: Kadın isterse...
^ İlk işçi hareketi, sendika filmi: GÖREÇ: Karanlıkta uyanan

lar.
f Kıbrıs yeniden ele alınır: A . Ural OZON: Kıbrıs volkanı -
BAŞARAN: On korkusuz adam.
^ Şarkılı filimler: UTKU: Ağlayan gözlerim - SAYDAM: Kal

bimdeki serseri —BATIBEK İ: Hep o ş a r k ı...
0 Oyun aktarmaları: DÖRMEN: Bozuk düzen - B A TIBEK İ:

Keşanlı A li destanı - EĞİLM EZ: Sürtük.
180
1965
f Futbolcuları B A T IB E K İ: Taçsız kral - SAYDAM: Şenol,

Btrol, gooll
0 Filim şenliklerinin m j ih birdenbire arttı ve hepsi fiyaskoyla
sonuçtandı.
OYUNCULAR
• Semra SAR, Kartal TİBET, G İR İK , GtJRSU, Y İĞ İT , BORA,
DORUK, Yılmaz DURU, SERENGİL, Yusuf SEZGİN,
IŞIK . GÜNERİ, ŞORAY, H. KOÇYİĞİT, Selda ALK O R,
A RK IN , HAK AN, HUN, ALIŞIK , Nebahat ÇEHRE, Sevda
FERDA Ğ, Tülin ELGİN, TAŞ. A. PEK K AN, Süleyman
TURAN. T . PA R , P. PA R , DEĞIRMENCİOGLU. AK IN ,
ÖZ, GÜNŞİRAY. Gülbin E R A Y , TOSUN, GÜNAY, M.
K ENTER, MEKİN, Ayla ALGAN, Beklan ALGAN, KOL
ÇAK, A Y D A N ...
£ ŞORAY: Ekmekçi kadın (Davudoğlu) - Şiirlide (Eğilmez) -
Vahşi gelin (Saydam) - Veda busesi (Erakalın) - Elveda
sevgilim (Seden) - Garip bir izdiı aç (Saydam) - Sereri kadın
umdun» (Seden)..,
0 H. KOÇYİÖlTt Aşk t>e intikam (5. Duru) - Dudaktan kalbe
(Erakalın) - Nazar değmez inşallah (Saner) - Sevgili öğret
menim (Erakalın) - S etiğim ve gururum (S . Duru) - Serseri
âşık (Erakalın) - Hepimiz kardeşiz (Erakalın) - Hülya (Pesen)
, - Kadın isterse (S a yda m )...
0 ARKIN: Serseri âşık (Erakalın) - Ah bu dünya (Ergün) -
Aşk ve intikam (S. Duru) - Betilerin kavgası (Kan) - Dudak
tan kalbe (Erakalın) - Haremde dört kadın (Refiğ) - Sürtük
(Eğilmez) - Hepimiz kardeşiz (Erakalın) - Kırık hayatlar
(Refiğ) - Sergim t'e gururum (S. D U R U )...
0 ALIŞIK: Adım çıkmış sarhoşa (Güllük io) • Berduş mi tyat w
(Gülyüs) - Kocomjrt nişartfuı (Deroirağ) - Komşunun Jarnğrı
(Davudoğlu) - Nazar değmez inşallah (Saner) - Pantolon k n -
kası (Gülyiiz) - Serseri âşık (Erakalın) - Soytarı (Saner) -
Tünse Ömer dümenciler krah (Saner) - Şakayla karışık
(Seden). ı *
181
1965
• SERENGÎL! 65 Hüsnü (Gülyüz) - Rotasına bak oğlunu ot

(înanoğlu) - Cesmi Band 007,5 (Gültekin) - Biz de vatan*
daşız (Okçugil) - Dokunma bozulurum (Utku) - Helâl Ada-
na'h Celâl (Eğilmez) - /siantai kazan ben kepçe (Elmas) -
Keloğlan (Yalınkılıç) - Şepkemin altındayım (Erakalın) -
Yalancının mumu (Gültekin) * ..
0 iŞIKt Fişek Necmİ (Hançer) - Kadtn isterse (Saydam )-
Sayılı dakikalar (Batıbeki) - Sevinç göz yaştan (Davudoğlu)
- Sonsuz geceler (Arakon) - Şoförün kızı (Erakalın) - TVzmtY*
ti parçası (Înanoğlu)..«
9 GÜRSU: Altın şehir (Elmas) - Ateş gibi kadın (Güfyüz) - Canm
cehenneme (Gliiyüz) - Cumartesi senin pazar benim (Gülyüz) -
Çanakkale arslanları (Demirağ, Eraslan)-ÇifeA?t kıs (Saydam)
- Haremde dört kadtn (Refiğ) - Tadı yumruk (G ülyüz)...
0 YİGtTs Aramızdaki düşman (Evin) —Fırıldak Naci (Akbaşlı) —
Seveceksen yiğit sev (Cantürk) - Garip bir izdivaç (Saydam) -
Hepimiz kardeşiz (Erakalın)- Korkunç İntikam (Saydam) -
Ön korkusuz adam (Başaran)...
0 BORA; Artık düşman değiliz (Engin) - Beleş Osman (I n c i)-
Bozuk düzen (Dürmen) —Hülya (Pesen) -L ek eli aşk (Eraka*
lınJ-Ö/'fa dağları sardı (Gültekin) Şoförün kızı (Erakalın)* *.
^ HUNî Bir gönül oyunu (Mehmet Arslan) —Elveda sevgilim

(Seden) - Seven /cadın unutmaz (Seden) - Sevgili öğretmenim
(Erakalın) - Tehlikeli adımlar (Dinler) - Vahşi gelin (Say
dam) , , ,
• Yılmaz GÜNEY: A r ilanların dövüşü (Atadeniz) - Kan göv
deyi götürdü (Atadeniz) - Kasımpaşah Recep (Akıncı) - Kon
yaktı (Başaran) - Krallar kralı (Bilge Olgaç) - On korkusuz
adam (Başaran) - Tehlikeli adam (Kazankaya) - Torpido
Yılmaz (O kçugil),.,
9 GÜNERİ: Ağlayan gözlerim (Utku) - Akrep kuyruğu (Cevat
Şahiner) - Uzakta kal sevgilim (Giineri) - Yasak sokaklar
(Tuna) - Korımpaşoh Recep (A k ın cı).. .
0 ALKORt Cumartesi renin pazar benim (Gülyüz) - Çiçekçi
kız (Saydam) - Güneşe giden yal (Refiğ).
182
1965
0 HAKAN: Cumartesi senin pazar benim (Gülyüz) - Keşanlı

A li destanı (Batıbeki) - Murat’ ın türküsü (Batıbeki) - 17.
y a k tı (Ceylan) - U zakta ka l sevgilim (Erakalın)...
• GİRİK: Altın şehir (E]mas)-K«?<mft A li destanı (Batıbeki)-

Korkunç intikam (Saydam) - Knmarfa* (Aksoy) - Stiveccfcjff»
yiğit (Contürk) - Şenol, Birol* Gooi! (Saydam). . .
£ DORUK* Bir gönül oyunu (Arslan) - Bozuk düzen (Dür

men) - Kırık hayatlar (Refiğ) - SayıJı dakikalar (Batıbeki) -
Şoförün kızı (Erakalın)...
0 TİBET* Karaoğlon (Y a la z)- Altay'dan gelen yiğit (Yalaz).
£ SEZGİNî Hazreti Yusuf'un hayatı (Gürses) - Veysel Karanî

(Peyda).
SİNEMA OLAYLARI
a “ Sinema 65” dergisi yayımlanmaya başladı (N o.l, l.t.-N o. 13,
2.5.1966).
• REFİĞ: “ Türk sineması nedir?’ ’ (“ Sinema 65” , Ne. 1-3,
1 .1 -1 .3 ).
e ÖZÖN: “ Bindikleri dalı kesenler” (“ Türk Dili” , No. 160,
1 . 1 ).
a Gurbet kuşları Hindistan Uluslararası Filim Şenliğinde göste-

rildi (8-20.1).
0 Sofya’da Balkan ülkeleri sinemacılarının ve UNESCO ulusal
temsilcilerinin toplantısında bir Balkan Filim Şenliği düzen
lenmesi kararlaştırıldı (27-29.1).
£ Cumhuriyet Senatosu’nda İçişleri Bakanlığı bütçesinde “ film
lerin gittikçe açüdığı” ndan süz edildi (28.1).
^ “ Hürriyet” gazetesi: “ Artistlerin vergi horcu Jıt milyon lira
nın üstünde” . Defterdarlık 1961'den bu yana aldıkları ücret
lerle Ödedikleri vergileri çıkarıyor (31.1).
0 San Francisco Uluslararası Filim Şenliği Bölge Filinden
kategorisinde Karagöz ile Mevl&nâ adlı kısa belge-fiiimleri
şeref diploması aldı (Ocak).
183
1965
0 ÖZÖN: “ Eleştirmen mi, dalkavuk m u?” (“ Türk Dili” ,

No. 161, 1.2).
0 SCOGNAM1LLO: “ Metin Erksan” (Sinema 65” , No, 2-4,
1. 2- 1. 4.).
0 Suriye Kültür ve Ulusal Yönettim Bakanlığı yedi Türk fil
minin kuzey illerimle gösterilmesini yasakladı (23.2).
9 ÖZÖN: “ Vurucu bir eleştiri” (“ Türk Dili” , No. 162, 1.3),
^ Filim yıldızları vergi sorunu için cumhurbaşkanını ve TB-

MM’ni ziyaret ettiler (9.3).
0 İstanbul Üniversitesi Rehberlik Derneği “ Üniversite Filim
Kulübü” kuruldu, filim gösterilerine başladı (Mart),
^ Üniversite Filim Kulübü “ Türk Sinemasının Sosyal rc Eko

nomik Problemleri" konulu tartışmalı bir konferans düzen
ledi (13.3).
0 Tanıtma ve Kültür Münasebetleri Koordinasyon Komisyonu,
uluslararası filim şenliklerine devlet adına katılacak fiümleri
seçmek üzere Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na bağlı olarak
beş üyeli bir “Filim Seçme Komitesi” kurulmasına karar
verdi (17.3).
0 içişleri Bakanlığı, televizyonda gösterilecek filimlerin “ ha
berleşme ve basın hürriyetlerinin himayesinde bulunan TV
filinden” olduklarından sansür tüzüğü hükümlerine tabi
tutu] mıyOcaklarını bildirdi (23.3).
0 ERKSAN’ın basın toplantısı: Ulvi D O Ğ A N ’ ı Susuz v o ;'l
değiştirmek, afişlerde tahrifat yapmakla suçlandırdı (27.3).
0 ÖZÖN: “ Çemberleri kırmak” (“ Sinema 65” . No. 4, 1.4).
# ÖZÖN: “ Sil boştan” ("Sinema 65” , No. 5, l.S).
0 SCOGNAMILLO: "Memduh Ün’ ün küçük dünyası” (“ Sinema

65” . No. 5-6, l.S-1.6).
0 Turizm ve Tam tma Bakanlığı ile Fransız Kültür Merkezi’nûı
ortaklaşa düzenlediği Ankara Birinci Uluslararası Kısa
Filimler Şenliği yapıldı (Birinciliği Polonyah yönetmen Zbig-
nieıv Raplevtski’nin The Araby - Arap atları kazandı) (21-23,5).
184
1965
£ Karanlıkta uyananlar iki kez sansür edilip yasaklandıktan

soııra serbest bırakıldı (23.5).
^ Antalya İkinci Filim Şenliği (4-9.6): Sonuçlar: 1. Aşk m kin

(Denûrağ), 2. Keşanlı A li deltanı (Batıbeki), 3. -Karanlıkta
uyananlar (Göreç) - Senaryo: Fedai i itrkali (“ Karanlıkta
uyananlar") - Yönetmen: Batıbeki (“ Keşanlı Ali destanı” ) -
Görüntü yönetmeni: Gartİ Turantı (“ Aşk ve kin” ) - Besteci:
Nedim V. Oiyaııt (“ Karanlıkta u yananlar")- Kadın oyuncu:
Fatma Girik (“ Keşanlı Ali destanı” ) - Erkek oyuncu: Fikret
Hakan (“ Keşanlı Ali destanı” ) - Yardımcı erkek oyuncu:
Erol Taş (“ Duvarların ötesi” ) - Yardımcı kadın oyuncu:
Aliye Rona (“ Hepimiz kardeşiz” ),
£ Antalya Filim Şcniiği’nin sona ermesi dolayısıyla düzenlenen

kokteylde sinemacılardan çoğu ödülleri geri verdiler. “ Milli-
yetçi-mukaddesatçı” bir grup, bazı sinemacılar ve filimler
aleyhinde gösteri yapıp bildiri dağıttı <11.6).
f İstanbul’ da Avrupa Birliği Filim ve TV Uzmanlan toplantısı

(15-17.6),
0 İslâm ahlâkını ve milli kahramanlıkları hikâyeler, romanlar,
temsiller, füimlerle halka ve gençliğe vermek amacıyla İs
tanbul’da İlahiyat öğrencileri tarafından bir dernek kuruldu
(19.6).
£ İstanbul’ da “ Sinematek Derneği” kuruldu (Haziran).
0 İstanbul Amerikan Haberler Merkezi’nde "Türk Filimdli-

ğiuin bugünkü durumu ve geleceği” konusunda açık otu
rum (1,1).
0 SCOGNAMILLO: “ Halit Refiğ, Ladin ve toplum” (“ Sinema
65” , No. 8-12, 1.8-1.12).
0 Birinci Balkan Filim Şenliği Arnavutluk, Bulgaristan. Yu

nanistan, Romanya, Türkiye. Yugoslavya'nın katıl masıyle
Varna’da (Bulgaristan) yapıldı. Yarışmasız olan şenliğe
Türkiye Karanlıkla uyananlar, ayrıca Surnâme, Yaşamak
için. Renk duvarları kısa belge-filimleriyle katıldı. Keşanlı
Ali deştum ile Aşk ve kin özel olarak gösterildi (8-14.8).
185
1965
% İzmir Enternasyonal Filan Birinci Filim Şenliği yapıldı (20-

25.8): Sonuçlar: 1. Ü f tekerirkil bisiklet (Akad), 2. Sahildeki
ceset (Baylan), 3. rihtapoıun kollan (Pesen) - Yönetmen:
Mttin Erksan (“ Suçlular aramızda” )-S en a ry ocu : Natnk
Baytan (“ Sahildeki ceset” ) - Görüntü yönetmeni: Kriton
tlyadis (“ Ahtapotun kolları” ) - Kadın oyuncu: S*zer Sezin
(“ Üç tekerlekli bisiklet” ) - Erkek oyuncu: Fikret Hakan
(“ Keşanlı Ali Destanı” ) - Yardımcı kadın oyuncu: Çalpan
İlhan (“ Ahtapotun kolları” ) - Yardımcı erkek oyuncu:
Erol Taş (“ Sahildeki ceset” ) - Müzikçi: Yalçın Tura (“ Keşan
lı Ali Destanı") - Stüdyo: Acar Etlini Stüdyosu.
9 Mahmut M ORAU’mn ölümü (3.9).

£ Gaziantep Filim Şenliği’nde Kırık hayatlar birinci seçildi
(15-20.9).
t Agâh ÖZGÜÇ: “ Altına hücum ya da Türk sinemasında enf
lasyon” (“ Sinema 65” , No. 10, 1.10).
0 Yüksek Seçim Kurulu, “ filim göstermek yoluyla seçim pro
pagandası yapılabileceğine ilişkin hüküm olmadığı” gerek
çesiyle Y TP’ nİn seçim kampanyası için hazırlattığı Mutlu
Yeni Türkiye filminin gösterilmesini yasakladı (8.10).
Q Haremde dört kadın Sorrento’daki yarışmnsız “ 1965 Ulus
lararası Sinema Buluşmasına katıldı (Ekim).
^ “Sinematek Derneği” filim gösterilerine başladı (8.11).
4 ) Henri LANGLOIS’nın İstanbul’da hasın toplantısı (9.11).
4 İstanbul’da “ Fitaş” re “ Dünya” sinemaları açıldı (2.12),
0 Acar, Erman, Lâle, Yıldız Filim stüdyoları sahipleri küçük
şirketleri boykot kararı aldılar (Aralık),
0 Agâh ÖZGÜÇ’ün “Türk Sinemasında Kadın re Seks” adlı
kitabı yayımlandı.
£ Kemal Filim ile Saner Fitim 20 fili enlik ortak yapım listesi
açıkladılar.
9 İstanbul Belediyesi istatistikleri: Sinema salonu: 82 (kapalı),
166 (a çık )-S eyirci: 4 0 .11 9 .8 6 9 -Eğlence resmi geliri: 17.
218,545 T.L.
186
1965
YABANCI SİNEMALAR
İTALYAı Visconti: Yaghe ı(cifr ıleirOrsa (Sandra) - Zurlioi: Le soidatesse
(Kadm askerler) - FeUini: Çiuiietta degli spirili (Ruhların GiuUeUa’at) —
Sinemaya yardım kanunu (Kasım) - FRANSAı Allio: ixı vUille dame in*
dikite (Yakışı kms yaşlı fcoJınJ - £ t « x : V ov o- Codard; Aiphaviüe -
ABDı Lumet: Pdurn6rolc«r (Rehinci) - Rolsen; t i / i d - 0 o n n w : IFfcıu's
,Ve» PkiMjijca<? ( Evlenmekten korkuyorum) —Peckinpab: Majör D tinde*
( Kahraman binbaşı) - Şilverstein: Çat Ballou ( Kanunsuz silâhşor) —
Forbes: King Rat (Ölüm k am pı)-E dw ırdı: The Grtai Race ( Büyük yarış) -
Schaffiıer: The W ar Lord (Savaş ilahı) - SeJznick oldu (24,6) - İNCltLTEKEı
Leşler: Tke Knock - Polanski; Repulsion (Tiksinli) - Schlesingcrı Dar-
liıtg (Darling) - Annakın: Thow Mngnificent Men in Their jFlyittg Mac~
hines (Uçuş araçlarındaki muhteşem insanlar) - JAPONYA* Kobayasbi:
Ktcoidan —Ichikawa: Tokyo Olympiades 1964 (Tokyo Olimpiyodı) -
Kurosawa: Akahige (K ısıt sakal) - SSCB: Bondarçuk: Fuina i mir (Savaş
ve barış I I ) - Paradjanov: Tenisabipiç predkço (Ateş atları) - Romm:
/o fiım (Sırodnu faşi*m* b^f) - ÇEKOSLAYAKYAt Forman:
Lasky jedne plavortavsky (B ir sarışının aşktan) - Passer; /nJim’u as*
v«(f«rıti (H a fif ışık) -S chorm : Kadsy den oduahu (H ergün için cesaret) -
MACABtSTANı Jaııcso: Sae^cnylegenyek (Umutsuzlar) - Fabri: Hus* ora
(Yirmi saat) - ROMANYA* Ciulei: Podara spinsratitor (Antmışlar ormanı)
- POLONYA* Skolimoıvski: Walk Över ( Yürüyüş) - YUGOSLAVYA*
Mâkujuv; Çovek nije tiea ( İnsan kuş değildir) - MEKStKA: Bumıel: Siman
del desierto fÇölün Simotıtt) - BREZİLYA* Sar&ceni; 0 de&afto (Meydan
okuma) - DÜNYA* Pesaro’da (İtalya) Birinci Uluslararası Yeni Sinema
Şenliği (Haziran).
SSCB Komünist Parti Merkez Komitesi Üyesi Podgorıtİ başkanlığında
on kişilik bir heyet Türkiye’ ye geldi (3-10.1) - PodgOrnİ TBMM.nde ko
nuştu; İnönü SSCB’ ııe davet edjîdi (5.1) - Memurların % 12’sinla (32.000)
ilkokul mezunu olmadığı açıklandı (13,1) - Manisa’ nın Kırkağaç ilçesine
bağk bîr köyde köylülerle öğretmenler arasında çatışma, 14 kişi tutuk*
iandı (16.1) - Türkiye NATOCnıın çok taraflı nükleer gücüne katılmıyaca-
gını bildirdi (17.1)-M illî Bakiye «istemi kabul edildi (22.1) - Gromiko
Kıbrıs için federatif çözümü benimsediğini açıkladı (22.1) »• Clıutcbill'in
ölümü (24.1) - New York11a Türk*Amerikan görüşmesi başladı (26. 1 ) -
Başkan Johnson’ un hastalığı İleri sürülerek Erkin’ fe görüşme iptal edildi
(2 7,1 )- Atom gemisi Savannah’ tn Türkiye’ yi ziyareti iptal edildi (27.1)-
Savunma Bakanı Sancar, silâhtı kuvvetlerin artırılması İçin NATO tek
lifinin reddedildiğini açıkladı (27*1) - Ankara nüfusunun yarısının gecekon
dularda yaşadığı açıklandı (6,2) - Vjyetkong Pleîku üssüne baskın yaptı.
187
1965
ABD uçakları Kuzey Vjyetnaın'ı bombaladı (7.2) - Muhalefet partileri

hükümeti düşürmek için görüşmelere başladılar (9,2) - Bütçenin reddi
üzerine İnönü hükümeti istifa etti (13,2) - Gürsel yeni kabineyi kurmakla
Ürgüplü'yü görevlendirdi (16.3) - Ürgüplü’ nlin 4. koalisyon hükümeti
açıklandı (Demirci başbakan yardımcısı, fcoalUyou kanatları: AP> YTP.
CKMP, MP, bağımsız) (20,2) - ABD’ nde Kara Müslümanların önderi
Malcolm X öldürüldü (21.2) - Doğu’ da kızamık »algım başladı (23.2) -
Eyüp Hao Pckin’ de (2.3) - Ürgüplü kabinesi güvenoyu aldı (4.3) - Ak
hisar'da TİP Genci Başkanı Aybar hırpalandı (3.3) - Zonguldak olayları:
1500 işçi greve başladı, mühendisler dövüldü (10,3) - Yasmada hüküm-
lülerjnin mesleklerini yapmalarıyla ilgili tasarı kabul edildi (18.3)-S SC B
uzay pilota Leonov uzayda yürüyen ilk insan (J8.3) - ABD'ilin Viyet-
nam'da zehirli gaz kullanması dünya kamuoyunda şiddetli tepkiler uyan
dırdı (22.3) - Burgiba Türkiye'de (24 . 30.3) - Romanya Komünist Parti
Btrınet Sekreteri Ccausescu Romanya’ nın bağımsızlık siyasetini belirtti
(24.3) - Pakistan * Komünist Çin »mır ve küllür anlaşması (26.3) -
Mısır’dan Kıbrıs’ a Sovyet füze»! taşıyan gemi batıkların müdahalesiyle
geri döndü (28.3) - Türkeş’ le dört arkadaşı CKMP’ne girdiler (31,3) —
Türkiye arabulucu Plazo’ ııun Kıbrıs raporunu reddetti (1.4) - Mareşal
Eyüp Han Moskova'da (3.4) - tik ticari haberleşme peyki MEarly Bİrd”
(6.4) - Pak i5tan-SSCB ticaret, iktisadi işbirliği kültür anlaşmaları (7.4) -
Türk-fş Genci Sekreteri Tııtıç TİP’ i suçladı (0 .4 )- Ürgüplü, patrikhanenin
teftiş edileceğini bildirdi (17.4) - Yunan uyrukluların smirdışı edileceği
açıklandı (18.4) - Steinbcck’ in “ Bİtmiyen kavga*’sı toplatıldı (20.4) -
Patrikhanenin denetimi başladı (22.4) - Johnson ABD deniz piyade
lerinin Dominik’* çıktığını bildirdi (28.4) - Fransa ila SSCB, Viyetnam’a
y«Emnct müdahalesinin sona ermesini istiyeu bildiri yayımladılar (29.4) -
T R T hakkında soruşturma başladı ( i l .5) —Londra’ da Haşan Işık ile Kos*
topulos Kıbrıs’ ta bağımsız cumhuriyet kurulması içi o anlaşmaya vardı
lar (13.5) —Komünist Çin’ in ikinci atom bombası (14.5) —SSCB Dışişleri
Bakanı Gromiko Ankara’da (17-22,5) - Ürgüplü SSCB’ ye davet edildi
(18.5) - İmamların ilkokal mezunu olmaları şartı kondu (27.5) - ABD
kara kuvvetlerinin Vİyetnam'da savaşa katıldıkları açıklandı (5.6) - “U-
lua,T gazetesi ve yazarı Şadun Tanju hakkında komünistlik propagan
dasından kovuşturma açıldı (17,6) - Cezayir'de Alb> Bıımedycn’in hü
kümet darbe*î (19,6)-Vergi tahsilatında % 11 artış olduğu açıklandı
(31.6) - Gürsel, "Komünizmle Mücadele Derneği"’ fahri başkanı oldu
(24.6) - Anayasa Mahkemesi 141 ve 142 . maddeleri anayasaya aykırı bul
madı (29-6) - Bursa'daki TİP kongresi Komünizmle Mücadele Derneği ve
Milliyetçiler Derneği üyelerince basıldı (4.7)-Tabii senatörlüğün kal
dırılması teklif edildi (6.7) - Hükümet sözcüsü komünizmle mücadele
edileceğini bildirdi (12.7) - Personel kanunu (14.7) - Papandreu istifa
etti (15.7) - Yunanistan’da nümayişler (16.7) - Petrol fiyatlarının dü
şürülmesi için şirketlerle görüşmelere başlandı (20.7) —Fransa, atom
knruiuşlannm resmini çeken ABD casus uçağı dolaylıyla protestoda
bolundu (19.7) - Din işleri subaylığı kurulması kararlaştırıldı (21.7) -
188
1963
Kıbrıs Temsilciler meclisi secini sistemini değiştirdi* Makatios’ uu başkan

lık süresi uzatıldı* Dr. Küçük’ un görevine son verildi (23.7)- Irak uçak
ları şuur köyünü bombaladı (23.7) - Türkeş CKMP Genel Başkanlığına
seçildi (31.7) - Yüksel Menderes AP'ye girdi (-1.3) - Atanasiadıs-Novas
hükümeti güvenoyu alamadı (S.ft) - Başbakan ÜrgUplü’ nün SSCB gezisi
(6-17,3) - SSCB basım ayın gürün miyen yüzünün resimlerini yayımladı
(13.3) - Ürgüplii* SSCB'niıı Arpaçay) Barajı ile dokuz fabrikanın yapıl
ması ua yardım edeceğini açıkladı (20.3) - Vergi Ödeme listelerinin açık*
lonmaama başlandı (19.8) —t rîık’ hı darbe t«^bbu<ii (6.9) —Geıı. De Gaulle
Fransa'nın Kaynaşık Savunma sistemini kabul etmiyeceğıni açıkladı
(9.9) —Hindistan île Pakistan arasındaki çarpışmalar şiddetlendi (12,9) —
Hindistan ile Pakistan BM’ in ateş kes teklifine uydular (22.9) - Stefa*
nopulos güvuuoyu alarak başbakan oldu.(25.9)-Orgüplü?nün oğlu, Prenses
Fazıla ile nlşuuJaudı (26.9) - Endonezya'da hükümet darbesi teşebbüsü
(30.9) - Genel seçimleri AP kazandı; AP; 240* CHP: 134, CKMPt 11, MP:
31* YTP: 19, TIP: 14, Bağımsız: 1 (1 0 ,1 0 )-ABD içinde ve dışında Vi*
yetnnrn savaşı aleyhinde uümayişler başladı (16.10) - Ürgüplü istifa etti*
Demire! yeni kabineyi kurmakla görevlendirildi (22.10) - Nüfus sayımı:
31.391.207 (geçici sonuç) (24.10) - Demire! kabinesi açıklandı (27.10) -
Demire! hükümeti güvenoyu aldı (11,11)- Devlet Tiyatrolarında grev
başladı (17.11) - "Eşeğin gölgesi1* oyunu sahneden kaldırddı (18.11)-
CIIPMı* "ortamn solo” sloganı yüzünden tartışmalar (19.11)-llk Fransız
uydusu yörüngede (26.11) - “ Cemini 6** İle “ Gemini V ' uzayda buluştular
(13.12) - Diyanet İşleri Başkam Gerçeker emekliye sevkedîldi (tö. 12) —
BM Gend Kurulu* Kıbrıs'ın bağımsızlığı ve dışarıdan müdahale «dilemi-
yeceği kararını kabul etli (17.12) - Gen. De Gaulle ikinci turda* yeniden
cumhurbaşkanı seçildi (19.12) - İstanbul’da BM karan aleyhinde miting
(20.12) .
19 6 6
FİLİMLER
(229)
SAClROĞ LU : Ben öldükçe yaşarım - Bitmiyen yol (sansür

yasakladı) - AK AD î tfurfrttlarm kanunu (sansür yasakladı)
- B A TIBEK İ: Pembe kadın - Toprağın kanı - E. TOKATLI î
Son kuşlar - ERKSAN; Sevmek şamam -A J p Z£ki HEPERî
189
1966
Soluk gecenin aşk hikâyeleri (sansür yasakladı) - REFİĞ :

Erkek ve d iş i- PALAY: İsyancılar - İNCÎ: B aşlık-S A Y *
DAM: Allahaısmarladık - Siyah gönler - Buzlar çözülmeden-
ÜN: AUtn çocuk - Namusum İçin —SEDEN: Sana lâyık
değilim - Çalıkuşu 1 ve H -B A Ş A R A N : Murtaza - ENGİN:
Şehvetin esiriyiz - E RAK ALIN : Yosma - PESEN: Meyha*
nenin gülü-AKSOY: Htçktrıh~AUın küppler~DÖRMEN:Güzel
hır giin için - YALAZ: Baybora'nm oğlu - Camoka'mn
intikam t — DAVUDOĞLU: Aşkın göz yaşlan, * „
a Filim yapımının 200’ü aşması bunalımın önlenemez bîr duru
ma gelmekle kalmayıp kötü bir sona doğru hızla yaklaştığını
da gösterdi. Bu, artık yılda bir düzineden fazla filim çeviren
yönetmenlerin, üç düzmeye yakın senaryo yazan bir avuç,
senaryo yazarının, iki düzineden fazla filimde oynıyan bir avuç
yıldızın meydana getirdiği ve her bakımdan dökülen bir sine
madır.
0 Bunalım, başıbozukluk ve filim enflasyonunu, öteden beri
bunu inkârı âdet edinmiş olan sinemacılar da kabul ettiler.
Hatta işçi ve işveren sendikaları ortaklaşa yaptıkları basın
toplantısında bunalımdan yakındılar.
0 Meclise sunulan yeni “ Belediye Gelirleri Kanunu” tasarısının
yerli filimler lehindeki eğlence resmi farkım kaldıran mad
desi sinemacıları büsbütün kaygılandırdı.
^ Bunalım üzerine sinemacılar, sinema yazarları, aydınlar deği
şik açılardan görüşler öne sürdüler, tartışmalı oturumlar dü
zenlendi.
£ Yapımcılar her vakit olduğu gibi, bunalıma en ters ve gerçek-
leşmiyecek yollardan son vermeye teşebbüs ettiler: Yıldızlar
için tavan ücret tespiti ve yıldızlan sınıflandırmak.
a Sinemacılardan bazıları ile sinema yazarları arasındaki görüş
ayrılığı düşmanlık halini aldı.
0 Bütün bunlara karşılık sinema kültürünün yayılması ve ge
lişmesinde 1966 bir dönüm noktası oldu: Sinematek çalışma-
190
1966
lan hızlandı, Sinematek Derneği Ankara'da da çalışmalarına

başladı, sinema dernekleri çoğaldı, sinema dergileri çeşitlendi,
sinema yayınları çeşitlendi ve arttı, yüksek öğretim kuram
larından bazılarında ilk kez sinema dersleri verilmeye baş*
landı*
0 Sansür şiddetini gittikçe artırdı; Ben öldükçe yaşarım ile
Hudutların kanunu sansürden birkaç kez geri çevrildi vc
sonraki mevsime kaldı.
£ Bir yıl önceki gibi, güldürünün her çeşidi bol bol çevrildi:
Mehmet BOZKUŞ: Ba6«mız evleniyor - ÎNANOĞLU: Ba*
basına bak oğlunu al - Efkârlıyım ahiler - GÜLYÜZ: Cici
kıtlar - Sevdâlı kabadayı - Tamirci parçası - Üsküdar'dan Top-
kapıya - SANER: Ava giden avlanır - Beş fındıkçı gelin —
Turist Ömer Almanyaida - Y ALIN K ILIÇ: Asker arkadaşım -
SAYDAM: Eti maşalı ■■ GÜLTEKİN: Bilen kazanıyor - Nu
rettin ALPAN: Bir garip adam - ÖZ: Hacı B afra-D İN L E R :
Sevişmek yasak, * *
0 Polis, serüven filimler!, dişili erkekli “ James B ond" taklit*
leri: Orhan AYK AN AT: Bİtmiyen kork »-O rh a n ATEŞ;
Kara kedi - AKINCI: Kardeş belâsı - HEKİMOĞLU:
Korkusuz yaşıyanlar - Kelepçeli bilekler - GÜLYÜZ: Koüa
kendini 6efrek-EVlN: Yumruk yumruğa - Korkusuzlar-
ÜZONUK: Melek yüzlü caniler - ATADENİZ: Parat kadın
«>e silâh - Aşhtm silâktmdır - C. OKÇUGÎL; Dehşet yaratan
a d am -K a n ve kurşun f Yarasa adam) - Örümcek adam -
Natuk BAYTAN : Sırlımdaki bıçak - KAN: Silâhların sesi -
Vedat T ÜRK ALİ; Sokakla kan vardı - ERAK ALIN : Yaban
cı olduk şimdi - Cavit YÜRÜKLÜ: Karanlıkta vuruşanlar -
Büyük şehrin kanıtım -K A Z A N K A Y A : Haracıma dokunma -
ÜN: Yıidıztepe - Altın çocuk - ARSLAN: întikam yemini -
DAVUDOĞLU: ı\amu$ kanla yatılır - Babam katil değildi-
ELMAS: Ben bir kamın kaşağıyım ...
£ M elodram lar, burjuva ıışk öyküleri: ERAK ALIN : Sıyalı
gül “* Yosma - Hayatımın k a d ım -U T K U : Ağhyan götler -
AKSOY': Derili gönüller - Hıçkırık - İki yavrucak - SEDEN:
Sana lâyık değilim - SAYDAM: Siyah gosfor - EĞİLM EZ:
191
1966
$etıe<U bir gün - Seni seviyorum - REF İĞ : Canım sana feda —

ELMAS: Alım şehir - Y . DURU: Ekmek kavgnst - AKINCI:
Erkek dediğin böyle olur - ERGÜN: Fakir gencin romanı -
ÎNANOĞLU: Kaderin cilvesi - PESEN: Karanfilli kadın -
Fosta güvercini - ENGİN: Şehvetin esiriyiz K A.V Sevda
çiçeğim - yarını olmıyanlar - CONTÜRK: Yu yamak haram
oldu - G Ü LTEK İN : Aşkın kanunu yoktu r,, .
0 Piyasa romanlarından uyarlamaları SAYDAM: Allahaısmar
la d ık -A K S O Y : Hıçkırık —PESEN: Posta güvercini- E Ğ İL
MEZ: Senede bir giiıı ÜN: Yıidıztepe,.,
0 Yabancı filim aktarmaları: GÜLYÜZ: Gariban - EĞİLM EZ:

Seni »«Diyorum -SANER: Ava giden avlanır - AT AD ENİZ:
Dağların oğlu -H A Y T A N : Sırtımdaki b ıç a k -A . SANER:
Severdi döv üçen/er-D 1N L E R : Fo kir ve mağrur-DAVUDOCLIj:
Aşkın göz yaşları - ERGÜN: Kıskanç kadın - BAŞARAN:
Vatan kurtaran aslan - ELMAS: Silâhlar patlayınca...
0 Yeniden çevirimleri SAYDAM: Allahaısmarladık - AKSO\ :

Hıçkırık - ECÎLMEZ; Senede bir g ü n ...
f Kostümlü, tarihsel filimler: Y ALAZ: Bay bora'nm oğlu -
tam aka r. m intikamı - S. DURU: Malkoçeğlu - BAŞARAN:
Fatih'in fedaisi —Vatan kurtaran arsion - AKINCI: Şehzade
Murat ve Gülnaz Sultan,..
0 Din sömürüsü: GÜRSES: Hasreti Süleyman ve Saba Melikesi—
Hazreti Yahya - PEYD A: Yahya Peygamber - Murat SERT-
OĞLU: H ac ve Kabe ( b - f ) ...
0 Kurtuluş savaşı: AK IN CI: Bize Türk derler - Bombacı Emine.
0 Kıbrıs: SEDEN: Severek ölenler. ,
f Oyun aktarmaları: SAYDAM: Buzlar çözülmeden - P A L A Y :
İsyancılar - B A T IB E K İ: Pembe kadım
Q Üç değişik aşk öyküsü denemesi: ERKSAN: Sevmek zamanı -

E. TO K ATLI: Son kuşlar - H EPER: Soluk gecenin aşk hi
kâyeleri.
0 Gerçekçilik çabalan: SAĞIROĞLU: Bitmiyen yol - Ben öl
dükçe yaşarun - A K A D : Hudutların kanunu.
192
1966
0 Gerçekçi köy filmi denemeleri: B A T IB E K İ: Pembe kadtn -

A K AD : Hudutların kanunu - PALAY : İsyancılar - İNCİ:
Başlık.
OYUNCULAR
• BO RA. GÜN AV, Y İĞ İT , HUN, GÜRSU, ŞORAY, Tunç
OKAN. TİBET, GÜNEY. H AKAN, A LIŞIK , IŞIK , KOÇ-
Y İĞ İT , G İR İK , A LK O R , SEZGİN, A R K IN , GÜNERİ,
Yılmaz GÜNDÜZ, P. PA R , Esen PÜSKÜLLÜ, DORUK , S.
FERDAĞ, AK IN , TAŞ, ÖZ, önder SOMER, Devlet DEV
RİM. Gülsün KAMU, Sema ÖZCAN, ELGİN, SERENGÎL,
A. ALGAN, Birsen MENEKŞELİ, KÖKSAL, Figen SAY,
Salih GÜNEY, Y . K ENTER, Erol GÜNAYDIN. ARSOY,
B. A L G A N ...
£ ARKIN: Kırkan; kadın (Ergün) - İnatçı gelin (Gültekin) -
A cı tesadüf (Înanoğlu) - Canım sana feda (Refiğ) - Çıtkırıl
dım (E rg ü n )-D iş i düşman (Saydam) - Fakir bir kıs sevdim
(Gültekin) - Fakir gencin romanı (Ergün)-Göklerdeki «er
gili (Coııtiirk) - intikam ateşi (Erakalın) - Malkoçoğlu (S.
Duru) - Satılık kalp (Înan oğlu)..,
9 ŞORAY; Altın küpeler (A k s o y )- Anaların günahı (Saner) -
Çalıkuşu (Seden) - Çamaşırcı güreli (Saner) - Eli maşalı
(Saydam) - El km (Saydam) - Sana lâyık değilim (Seden) -
Karanfilli kadın (Pesen) - Kenarın dilberi (Seden) - Günah
kâr kadın (Erakalın) - Hayatımın kadını (Erakalın) - Siyak
gözler (Saydam) - Siyah gül (Erakalın) - Meleklerin İntikamı
(Seden) - Meyhanenin gülü (Pesen), . .
£ Y. GÜNEY: Korkusuzlar (Evin) -■ Anası yiğit doğurmuş
(Kurthan) - Ben öldükçe yaşarım (Sağıroğlu) - Beyaz atlı
adam (Contürk) - Çirkin kral (Atadeniz) - Kanlı buğday
(Ferit Ceylân) - Sayılı kabadayılar (Karuııkaya) -Silâha
yeminliydim (İnci) - Silâhların kanunu (Aıudeniz) - Sokakta
kart, tardı (Türkali) - Yiğit yaralı olur (G öreç).. .
£ ALKOR: Senede bir gün (Eğilmez) - Fakir ve mağrur (Dinler) -
Geceler yârim oldu (Erakalın) - Göklerdeki sevgili (Contürk) -
193
1966
İnatçı gelin (Gültekin) - Kalpsiz (Saydam) - Katiller de ağ

lar (Erakalın) - Ava giden avlanır (Saner) - Ayrılık şarkısı
(Erakalın) —Boğaziçi şarkısı (Saydam) - Buzlar çözülmeden
(Saydam) - Dişi kartal (Yücel (Jğanoğlu) - Erkek t>e dişi
(R e fiğ ).. .
0 GiRİKt Allahaısmarladık yavrum (Aksoy) - Aşktn kanunu
yoklar (Gültekin) - Bono helali derler (Okçugil) — Avare kıs
(Erakalın) - Ben bir sakak kadınıyım (Eğilmez) - Bîr garip
adam (Alpan) - Fakir çocuklar (Ün) - Hırsız (Davudoğlu) -
Karakolda ayna var (Refiğ) - Severek ölenler (Seden) - Na-
muşum için (Un) - Seni bekleyeceğim (Eğilmez) - Kolsu*
kahraman (Saydam). . .
9 SEZGİN: Hasreti Yusuf'un kayalı (Gürses) - İntikam yemini

(Arslan) - Anaların günahı (Saner)-.-lraimeı Sabahın (Akıncı) -
Arıtımın kedeii (Elmas, Alyanak) - Aşkım sılûhtmdır (Ata-
deniz) - Beş fındıkçı gelin (Saner) - Bize Türk derler (Akın
cı) - Bombacı Emine (Akıncı) - Dertli gönüller (Aksoy) -
Erkek dediğin köyle olur (Akıncı) - Yahya Peygamber (Peyda) -
Nikâhsızlar (Pesen) —Posta güvercini (P esen )...
^ GÜNERlt Son kuşlar (E. TJokatlı) - Ben öldükçe yaşarım

(Sağıroğtu) - Aet tesadüf (Înanoğlu) - Başlık (İnci) - Be
yoğlu esrarı (Înanoğlu) - Bitmiyen korku (O. Aykanat) -
Cezmi Band 007,5 (Gültekin) - Çılgın gençlik (Engin) - Kanlı
mezar (Sağıroğlu)- Malkoçoğlu (S. D u ru )- JVamus kanla
yazılır (Davudoğlu) - Nikâhsalar (Pesen).. .
0 ALIŞIK) Şergilini £îr artistti (Batıbeki) - Turist Ömer Alman

ya’da (Saner) - Ava giden avlanır (Saner) - Efkârlıyım âbiler
(Înanoğlu) - Şano lâyık değilim (Seden) - Gariban (Gülyüz) -
Günahkâr kadın (Erakalın) - Hırsı* (Davudoğlu) - Kara
kolda ayna var (Refiğ) - Seni bekliyeceğim (Eğilmez). . .
0 H. KOÇYİĞİTl Ismir'in kavakları (Ergün) - İntikam ateşi

(Erakalın) —Denizciler geliyor (Tuna) - Derili gönüller (Ak
soy) - Diş i düşman (Saydam) - Hıçkırık (Aksoy) - İki yav
rucak (Aksoy) - Kıskanç kadın (Ergün) - Kumaröoim inli-
194
1966
kamı (Gülyiiz) - O kadın (Davudoğlu) - Posta güvercini

(Pesen) - Seni seviyorum (Eğilmez) - Yiğit yaralı otur (Gdreç).,.
^ HUNî Son hurlar (Tokatlı) - Affet sevgilim (E rgiııı)- Allahaıs

marladık (Saydam) —Altın küpeler (A k s o y )-B e ş fındıkçı
gelin (Saner) - Çomafircı güzeli (Saner) - Eli maşalı (Saydam)-
Erkek severse (Aksoy) - Hıçkırık (Aksoy) - îhtiras kurbanları
(U çanoğlu)...
^ IŞIK: Allahaısmarladık İstanbul (Evin) - 1dam mahkûmu
(înanoğlu) - Kanun benim (Göreç) - Katiller de ağlar (Era-
kahu) - Kolejli kızın aşkı (Înanoğlu) —Kumarbazın intikamı
(Gülyiiz) - Yasak cennet (Erakalın)*..
^ GÜNDÜZ: Bana belâlı derler (Okçugil) - Dehşet yaratan adam

(Okçugil) - Kan ve kurşun (Okçugil) - ötmek var dönmek yok
(Okçugil) - Örümcek adam (Okçugil). . ,
^ TÎBET: Hıçkırık (Aksoy) - Senede bir gün (Eğilmez) - Bay-
boranın oğlu, (Yalaz) - Camoka'nın intikamı (Yalaz) - Ben
bir sokak kadınıyım (Eğilmez) - Çalıkuşu (Seden) - Fol iA’iıı
fedaisi (Başaran) - frisan bir kere ölür (Contürk) - Siyah gül
(Erakalın)...
^ HAKAN s Korkusuzlar (Evin) - Korkusuz adam (Arslan) -
Hızır Efe (Arslan) - Babam katil değildi (Davudoğlu) —Başlık
(İnci) - Buzlar çözülmeden (Saydam) - Nuh'un gemisi (Sa-
ğıroğlu) - Dövüşmek şart oldu (N, özer) - Dünkü çocuk (Evin)
- Erkek ve dişi (Refiğ) —Her şafakla ölürüm (Tengiz) - Top
rağın kanı (Batıbeki) - Siy ok gözler (Saydam ).,.
£ BORA; Avare kız (Erakalın) - Seni seviyorum (Eğilmez) -

Den ise iler geliyor (Tıına) - El kızı (Saydam) - Kamyon fa
resi (A te ş )-K a r a kedi (At eş)-P em b e kadın (B atıbeki)-
Sevgilim bir artisUi (B atıbeki).. ♦
$ YİĞİT: Aşktn kanunu (Gültekin) —Babamız evleniyor (J.îuv:-

kuş) —Bira? kiil biraz duman (Göreç) —Boğaziçi şarkısı (Say-
dom) - Dağ çiçeği (Erakalın) - Melek yüzlü caniler (Özonuk) -
Ölüm çemberi (G ülyüz).««.
195
1966
SİNEMA OLAYLARI
0 “ Hürriyet” gazetesinde BATIBEK İ, Murat SERTOĞLU,
N, BİRSEL, Ş. SEDEN Türk sinemasındaki btıualım’dan
yakındılar (1,1),
9 Bİlmiyen yol sansürde yeniden reddedildi (8,2),

f İzmir’de “ Sifi*İş" sendikası kuruldu (21.2).
f Sinematek Demegı’nin organı “ Yeni Sinema" dergisi yayım
lanmaya başladı (1.3).
0 Türkiye, Balkan Filim Şenliğindeki sırasını Romanya’ya
bıraktı (T.3).
0 BİRSEL’]er İle A. İŞIK “ Alkazar” sinemasını satın aldılar
(Mart).
£ Robert Kolej Sinema Kuiübü’nün yayın organı “ Görüntü”
dergisi yayımlanmaya başladı (1.4).
0 Sinema içinden ve dışından iş adamlarının 5 milyon T.L.
sermayeli “ Sinemacılık ve Filim İşletmeciliği A . Ş ." kurdukları
açıklandı (Nîsaıı),
0 Dr. Âlim Şerif ONARAN “ Sinematografik Hürriyet” konu
sundaki doktora tezini Ankara Hukuk Fakültesi'nde savundu
(S.S).
0 DEĞlRMENCtOĞLU, Öksüz kız filminin galası işin İran Me
likesi Ferah tarafından davet edilerek İran'a gitti (2.5).
0 Ankara İkinci Uluslararası Kısa Filimler Şenliği (23-25.S):

Birinciliği Sovyet yönetmeni Mikail Buogin’iu Dvoe (ik is i)
ile Kaoada’h yönetmen Jean-Ciaude Labrecque’ in 60 Cycles
(60 6isiMet)i paylaştılar.
£ Üçüncü Antalya Filim Şenliği (29.5-3.6): Sonuçlar: 1. Bozuk

düsen (Dormen), 2. Toprağın kanı (Batıbeki), 3. Murat’ın
türküsü (Batıbeki) - Yönetmen: Memduh Ün (“ Namusum
için” ) —Senaryo: Dormen, Erol Keskin (“ Bozuk düzen")
- Besteci: Oryam (“ İsyancılat” ) - Görüntü yönetmeni: Afııs-
tafa Yılmaz (“ Namusum için” ) - Kadın oyuncu: Selma Güneri
(“ Son kuşlar” , “ Ben öldükçe yaşarım” ) - Erkek oyuncu:
196
1966
Ekrem Bora (“ Sürtük” ) - Kadın karakter oyuncusu: Yıldız

Kenttr (“ isyancılar” ) - Erkek karakter oyuncusu: Müşfik
/Çenter (“ Bozuk düzen” ) - Stüdyo: jdcor Filim (“ Namusum
için” ) - Festival olayları: Sinemacılar, sinema yazarları ve ay
dınlar 105 imzalı bildiriyle Antalya Filim Şenliği'nin Türk
sineması için zararlı olduğunu iteri sürdüler (25.6) - Haremde
dSrt kadın gösterilirken gericiler hadise çıkardılar (29.5) -
Murat'ın türküsti’nde hadise tekrarlandı; şenlik polis ve
jandarma kordonu altında devama başladı; "Milliyetçi Antal
ya Gençliği” adına bildiri yayımlandı; ödül almalarına engel
olunacak (ilimler için kara listeler dağıtıldı (30,5) - Savcılık
olaylara el koydu, AP Antalya İl Gençlik Teşkilâtı bildiri
yayımlıyarak bildiricileri ve kara listecileri desteklediğini
açıkladı (31.5).
£ “ Resmi Gazete” de Dışişleri Bakanlığı'nm, yurt dışındaki işçi
lere gönderilmek üzere satın alacağı on fitimle ilgili eksiltme
ilânı yayımlandı (22.6).
0 Zuhal TAN otomobil kazasında İU ii (26.S).
0 Sinematek Derneği “ Uluslararası Filim Arşivleri Federasyonu”
(FIAF) yazışma üyeliğine kabul edildi (Haziran).
^ “ Resmî Gazete” de “ Savaş halinde veya Sıkıyönetim altına
alınan yerlerde” uygulanacak sansür yönetmeliği yayımlandı
(11.7).
0 Sansür Hudutların kanunırmı üçüncü kez yasakladı (23. T).
0 Sinematek Demeği’nin “ Türk Sinemam Toplu Gösterileri”
programı (25.7-9.9).
0 Sinematek Demeği “ Türk Sinemasının Sorunları” konusunda
bir dizi açık oturum düzenledi (27.7-7,9).
0 Sinematek Derneğimdeki “ Türkiye’nin toplumsa! yapısıyla
sinemanın ilişkileri” konusundaki açık olurumda, sinemacılar
toplantıyı yarıda terkettiler (27.7).
0 V .I , Pudovkin’ den “ Sinemanın Temel İlkeleri” çevirisi
yayımlandı (Temmuz).
^ Penelope Houston’dan “Çağdaş sinema” çevirisi yayımlandı
(Temmuz).
197
1966
£ “ Pazar” dergisi “ Türk Sineması Nereye Gidiyor?” konusunda

bir soruşturma dizisine başladı (3*9).
f Soluk gecenin aşk hikâyeleri sansürce 2. kez reddedildi (21.9).
0 Çemherlitsş’ ta “ İpek” sineması açıldı (1.10).
0 Arçelik’in hazırlattığı Büyük zafer adlı kurgu filmi gösteril*
meye başlandı (28,10).
^ “ Görüntii” nün Türk Sineması özel sayısı yayımlandı (Erk
san: “ Sevmek zamanı neyi anlatır veya sinema üzerine düşün
me” , Sağıroğln: “ Türk sineması üzerine” ) (1.11).
0 İstanbul Teknik Üniversitesi Televizyonunum (ÎTÜ-TV)

gücü 50’den 300 svatt'a çıkarıldı (3.11).
0 “ Teni Sinema” mn Türk sineması özel sayısı yayımlandı
(Özön: “ Türk sinemasına eleştirmeli bir bakış” , Ali Gevgi-
lili: “ Çağdaş sinema karşısında Türk sineması” , Kakınç:
“ Türk sinemasının boyutları” , Tuncan Okan: “ Türk sine
masının ekonomik durumu” , Scognamİllo: “ Türk sinemasında
yabancı etkiler” ) (8,11).
0 Sinematek Derneği Ankara Bürosu çalışmalarına başladı
( 8. 11).
^ “ Baysal Renkli Filim Lâburatuvan” açıldı (10.11).

0 Sinematek Derneği “Türk Sinemasının 52. yılı gösterileri” nİ
düzenledi: K .K . Foto-Filiın Merkezi'nin belge-filiuıleri ve
Mürebbiye Binnaz - Bteart Efendi vekilharç (14.11).
0 Sinematek Demeği Ankara Bürosn’nun açılışı için tören:
KKFFM’ niıı hazırladığı Atatürk filmi gösterildi, Merkez
müdürü Aib. Eraslau’a şeref diploması verildi (15.11).
9 Sİne-tş sendikası Başkanı Davut ERGÜN ile Türk Filim

Prodüktörleri Cemiyeti Başkanı Turgut DEMİRAĞ’ ın ortak
basın toplantıları: “ Piyasada filim enflasyonu vardır” . İki
kurul Türk filimeiliğinin kalkındırılması için işbirliği yapa
cak (27.U).
0 “ British Petroleum A.Ş.” nin hazırlattığı Türkiye; Tarihin
köprüsü adlı belge-fiîmin Londra’da ilk gösterimi yapıldı
(29.11).
Î98
19«
0 Çağlayan Kitabevi’nin hazırlattığı Atatürk: Modern Türkiye'
nin babası adlı kurgu-filim (Kasım).
£ Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın ve Yayın Yüksek
Okulu İle İstanbul Teknik Üniversitesinde sinema dersleri
başladı (Kasım).
0 Sinematek Derneği İstanbul’da “ Uluslararası Sinema Afiş
leri Sergisi” açtı (1*15.12).
0 Tunus'taki “ Kartaca Sinema Günü” ne girmek için baş vuran
Çanakkale arşlardan ile Hasreti Ömer'in adaleli elemeye gire
medi, BosııAc düzen ilk jüride elendi, Yılanların öcü yarışma
içi, Sermek zamanı yarışma dışı şenliğe katıldı, Yılanların
dcii’ ne şeref madalyalarından biri verildi. Semih TUĞRUL
jüri üyeleri arasında yer aldı (4-11.12).
0 “ Cumhuriyet” gazetesi Belediye Gelirleri kanun tasarısında
yerli filimler lebindeki eğlence resmi farkının kaldırılacağı
konusunda yazı yayımladı (9,12).
0 İhsan tPEKÇt’uin ölümü (20.12).
0 İzmir’de 1965 aralığından 1966 aralığına kadar 7 milyon
sinema seyircisi, 3,5 milyon T.L. eğlence resmi geliri (26.12).
0 “ Türk Filim Yapımcıları Birliği” oyuncuları üç sınıfa ayır
maya, yıldızların Ücretinde % 50 indirim yapmaya ve her
sınıf için tavan fiyatı tespit etmeye karar verdiğini açıkladı
(29.12).
^ Karikatürcü Oğuz ARAL, Tekin ARAL ve Ferrub DÛĞAN’uı
Koca Yusuf adlı 185 m. uzunluğundaki canb-resmi gösteril
meye başlandı (Aralık).
0 Attİlâ TO K ATLI’nın “Regards sur le einema Turc” adlı
kitabı yayımlandı.
0 Andrğ Bazin’ den “ Çağdaş sinemanın sorunları” çevirisi ya
yımlandı.
0 “ 1965-1966 Sinema Yıllığı” yayımlandı.
£ İstanbul Belediyesi istatistikleri: Sinema salonu: 81 kapalı,

166 açık - Seyirci: 41.606,506 - Belediye eğlence resmi geliri
19.812.851 T.L.
199
1M6
YABANCI SİNEMALAR
FRANSA; Rcsnais; L a guerre es* fin i (Savaş bitti) - Bresscm: A u hasard
Balthasar (Rasgele B>) - Leloueh: Un homtne et un* femm* (B ir erkekle
tır kadtn) - Rossdlİni; La prina de pouvoir de Louis X I V (Louis X IV *iin
iktidar* a lışı) —Latıtner; Gaita (Serbest kınlar) - Rİvette; &ıtsam*e Sı*
monin* fa refîgteuse* de Diderot (sansür yasakladı) - Etai* 2 Tant gu'ert
a la tant 6 (Sıhhatte oldukça) —Tazieff; Le teber» inierdiı (Yanak yanar-
dağı W ) - İTALYA* Pontecorvo: La bataille d*Alger (Cezayir sara şj,
Cezayir’ le ortakyapım) - Bellochhio: I p u g n i in tasta (Yum ruklar cepte) —
Jlusion: La Bibbia ( Peygamberler tarihi) - Paso]ini: (/oeeüaec» e uceelfini
( Büyük ve küçük kuşçuiclar) - A B D ı Penn: M iekey ö n e - The Chase ( K a
çaklar) - Lumet: T he Group (T opluluk) - Ford: Seren Women (Y e d i
} —Nichols; Who*s A fraid o f Yirginia W e elf? flL'ım korkar Asın
karttan?) — Kettou'ua ölümü (1.2) - Rossen’ iu ölümü (lö*2| —Pommer’m
ölümü (1 2.5 )-C lift’ in ölümü (23.7) - Disney’ oİn ölümü (15.12) -iN G tL -
TEREt Losejr: M odesty Blaişe (D iş i Ceymis B o n d ) - Potanski: Cut*de-$ae
(Ç ıkm az) -D a v is ; J Was H appy H ere (B urada müftüydüm) - Truffaut:
Fahrcnheii 451 (Değişen dünyanın intanları) - Rittî The Spy Who Come
in frvm the Cold (Soğuktan gelen casus) -G ilb ert: A J/b - Reivsj Morgan,
A Suitable C a sefor Treaiment (M orga n ) -Br<rwatow, Mollo: It Happened
H ere (1963-66) - İSVEÇı Zetterling; Nattlek (Geçe oyunlan) - Carisen:
SuÜ (A ç lık ) - Sjötüâa: Sysfcanöadd 1782 (Kardeşim , sevgilim ) - JAPONYA;
Imamura: Jinruigakıt N yum on ( Pornografçt) - B. ALMANYA; Sehfindorft:
D er ju n ge Terlese (Genç Torless) - Kluge: Absckied von Çestern (Y a rın a
veda) - BELÇİKA; Delvaux: De Man die tijn haar kort lift knippenj
L’/vomm* au m n rat S (K a fa sı kasınmış adam) - SSCB; Mihalkov-Konça*
Jovfrki: PtroiJ Uçiteis ( t i k ÖJreJmenJ-Çerkasov’ un ölümü (14,9)-POL0N#
YAj Katralerouriez: Faraort (F ira vu n ) - İSPANYA* Welles: Camponada»
da mâdtanocfo/C&ûnes af Aftdnighl (F a ls ta ff) - YUNANİSTAN; Kyrou:
Bloko,
Havanâ’d s Üç Kıta Konferansı toplandı ( 3 .1 ) - SSCB *nin arabulı ıcru!u.
ğuyta Taşkent’ te Eyüp Han-Şastri bulaşması ve Taşkent anlaşması ( 4 -
10.1)- Şostri Taşkent’ te öldü (İL İ) —Başkan John$on*an İnönü’ ye Kıbrıs
konusunda yazdığı mektubun açıklanması üzerine MM Ve Senato’ da gö-e
rûşmeler (14.1)-K ıb rıs konusunda Ankara’ da büyükelçiler toplantısı
(17*1) - Bayan Indira Çsodbi Hindistan başbakanı oldu (18.1) - Gürsen a
tedavi edilmek üzere ABD’ne gideceği açıklandı (29.1) - Gürsel ABD’ nc
gönderildi (2*2) - “Lunik-9” ayın yüzüne yumuşak İniş yaptı (4.2)-Başk*n
Johnson: «‘ Komünistler Vjyetnam’da başarı kazanırlarsa Türkiye’ yi teh
dit ederler” dedi (7.2) - SSCB’de Sinyaveki ile Daniet hapis cezasına çarp*
tırıldılar (14*2) - Suriye’de hükümet darbesi (23.2) - Gana’da hükümet
200
2966
darbesi, Nkrııınah devrildi (24.2) - k a n b n l limanında şilep*tanker çar-

ptemasıyla büyük yangın (1.3) —Gen. de Gaulle Fransa’ nın NATO askerî
komutanlığından çekileceğini Başkan Johnson’a bildirdi (7.3)—Başkan
Sukarno, bütün yürütme yetkilerini Gen. Sulıarto’ ya devretti (1 1 .3 )-
TtP milletvekili Muzaffer Karan partiden istifa etti (12.3) - GKB Sunay
senatör oldu (14.3)-O rg . Cemal Tura! GKB oldu (15,3) - CKMP’ deû
istifalar başladı (22.4) - Gürsel Ankara’ ya getirildi (26.3) - Suııay «um»
hurbaşkaulıgma seçildi, MP oylamaya katılmadı, adaylığını koyan Türkeş
11 oy aldı (28,3) - İngiliz îşçi Partisi seçimleri kazandı ( 1 ,4 ) - Irak cum
hurbaşkanı Abdüsselâm A rif uçak kazasında öldü (14.4), yerine kardeşi
Gen. Abdurralntum A rif getirildi (17.4) - Komünist Çin’ in üçüncü nükleer
denemesi (9.5) - Dışişleri Bakanlığı Kıbrıs komi sunda Türk-Yıınao ikili
görüşmeleriuin haşIıy«cağım açıklaılı (14.5) —İsi anbul’ daki Amerikan
Haberler Merkezi'nde bomba patladı (22.5) - Kısmî seoato seçimleri
yapıldı: AP: 3S. CHP: 13, MP:1. TİP: 1, YTP: 1. CKMPı 1 (5.6) - Keban
Barajının temeli atıldı (12,6) —Ccn. De Gaullc’ in SSCB ziyareti (29-39.6) -
Fransa NATO askeri teşkilâtından resmen çekildi (1.7) - Irak’ ta boşa çıkan
darbe teşebbüsü (1.7) —Bayar, Sunay tarafından affedildi (8.7) - Varto
depremi (12.7) - A f tasarısı kanunlaştı (1.8) - Bulgaristan Dışişleri Bakam
Ankara’da (18.8) —Komünist Çin’de Kültürel Devrim ve Kızıl Muhafızlar
(18.8) - Muş-Varto depremi (19,8)—Suudî Arabistan Kralı Faysal Anka
ra’ da (29-6 • 4.9} - Güney Afrika Başbakanı Hendrik Vervvoerd öldürüldü
(6,9) - Waslıingtoa’ da Çağlayatıgil - Rusk görüşmesi (13,9) - Gürsel’ in
ölümü (14.9) - Sunay’ ın İran ve Pakistan gezisi (4*12.10) - E. Ali can YTP
başkanlığından ayrıldı (15.10) - Bülent Ecevit CHP Genel Sekreterliğine
seçildi (24.10) - Bölükhaşı MP Genel Başkanlığından istifa etti (16.11)-
TMTF’uin Adapazarı'ndaki Genel Kurul toplantısında kavga çıktı, silâhlar
patladı (2 i.ll) - Kremlin ile Elysee Sarayı arasında “ Yeşil Telefon’ 1 kurul*
du (24.11)- A P Üçüncü Genel Kongresinde Demire! yeniden Genel
Başkanlığa seçildi (20.11)- Batı Almanya’da Hıristiyan Demokrat-Sosyal
Demokrat koalisyonu, Erhard çekildi, Kicsinger başbakan (1.12) - Tbaut
yeniden genel sekreter (3. T2) - Çekoslovakya'dan Kıbrıs’a yapılan silâh
sevkıyatının durdumiması, istendi (12.12) - Almanya’da ekonomik bu
nalım, yabancı işçilere süresiz izin veriliyor (15.12) - İlk Türk otomobili
“ Anada!*’ satı-a çıktı (10.12)-SSC B Başbakanı Kosİgin’ ia Türkiye’yi
ziyareti (£0-27.12) . Yunanistan hükümeti düştü (21.12).
201
3
YÖNETMENLER
N O T ;
L Bu bölümde sinemamızı şu yo da bu yönden e tkilem 13 bulunan oluş

yönetmen yer almaktadır. Bu bölüme alınan yönetmenler için yapılan seçimde,
her Vakit, sanat değeri ölçü olmamıştır. Özellikle sinemamızın başlangıç ve ku
ruluş dönemlerinde emeği geçenlerin ekliksiz olmasına dikkat edilmiştir.
2. Filim listelerinde, adı geçen sinemacının yalnız yönetmen olarak çalış-
tığı filimler* yer verilmiştir.
S. Filim listeler İma başında yer alan “ Filimlıri1' sözü, o sinemacının yö-
netruen olarak çalıştığı bütün filimlerjp, “ Başlıca Fil imleri** sözü ise yalnız
banlarınm verildiğioi gösterir.
4» Bu bölümdeki filimler için verilen tarihlerde yapım temel tutulmuş-
tor. Bundan dolayı, bundan önceki bölümlerdeki tarihlerden bazı ayrılıklar
göstermesi olağandır.
S. Bundan önceki bölümlerde kullanılanlara ek olarak bu bölümde yer
verilen kısaltmalar şunlardır;
E. : Eser S.y. : Sanat yönetmeni

C-y. $ Görüntü yönetmeni $- : Şarkılar
ML i Müzik Y. : Yönetmen
ILy. ; Müzik yönetmeni Y .y : Yönetmen yardımcısı
0. r Oymyanlar Yap* : Yapım, yapımcı
S. ; Senaryo Yap.e. : Yapımevi
204
AKAD, Liitfi ö [mer]
1916’d » İstanbul’da doğdu. Jeaııne d’ Arc Fransız Okuhı'nda ve

Galatasaray Lisesi’nde okudu. 1942’de İstanbul Yüksek İktisat
ve Ticaret Okulunun Malîye şubesini bitirdi. Askerliğini yap
tıktan sonra Osmanlı Bankası’nda memurluğa başladı. 1946*da
bazı dergilerde sinema ve tiyatro konusunda yazılar yayımladı.
Ayııı vıl Sırmalı, Temel Karamahnıut ve Ertuğnıl Tokdemir’ in
kurduğu "Sema Filim” de yapım yönetmeni oldu. Bu ortaklığın
çevirdiği l nuiulan sır’ ın yapımcılığını Karamahmut bırakmca
A. aldı. I947'de Lâle Filim'de işletmeciliğe başladı. 1948’ de Er
man Filim'de malî danışmanlık yaptı. Bu yapımevi adına Seyfİ
Havaeri’ nİn çevirdiği Uamga’ nın eksik kalan bazı sahnelerini
çevirerek yönetmenliğe başladı. 1949'da ilk filmi Vurun kahpeye'yi
çevirerek yönetmen oldu. 1952’ de kurulan haber filimleri yapıme
vi “ A. D .S . ’’ nin kumcularından. A., kendi fıliınlerinin hepsinin
senaryolarının yazılmasına katıldığı gibi başka yönetmenler için
de bazı senaryolar hazırlamıştır (Ün: A fare Mustafa, 1961 -62-
Hire on vardı, 1963 - Göreç: Yiğit yarat t otur. 196Ö),
FİUMLERlt
1M9 VURUN KAHPEVEI - Y.ı Akad - S.ı Akad. Salih anin Küçük
(Halide Edip-Adıvar’ ın ayol adlı romanından) - Y.y.ı Küçük-
G, y.ı Lazar Yaııcıoğlu - 0*t Sezer Sezin, Temel Karamabmut, Sat.
tar Kılrmükçü, Kemal Tannöver - Yaş.e.: Ermau Filim.
205
195# LÜKOs HAYAT - Y.t Akad - S*t Akad (Cemal ve Ekrem Reşit
Rey'in aynı adlı operetinden) - C. y.i L, Yazıcıoğtu - 0»t S. Sezin, S.
Klrtaiikçtt, Halide Pişkin, Muzaffer Hepgiiler, Yaşar Nezih) özeoy -
Yıp44 Erman Filim.
1952 TAHİR İLE ZtİHRE -¥.ı Akad —S.ı L, 0, ve Mediha Akad —C* jj
L. Yazımoglıt - Ş.t Müzeyyen Senar Işıl, Dr. Alâettin Yavaşça -
O. » S. Sezin, Kenan Artun, S* Körıuükçü, T. Karamahmut, Muazzez
Arçay - Yap»e.t Erman Filim, —Irak’ta.
1952 ARZU İLE KAMBER —Y.t Akad—Sa L. ve M. Akad—G* y .î L.
Yazicıoğlu - 0*ı S. Sezin, K. Artun, T* Karamahmut, S- KörmUkçff,
M, Arçay - Yap*e.t Erman Filim. - Irak'ta.
1952 KANUN NAMINA —Y.t Akad —S. j Akad, Osman F, Seden —G* y-t
Enver Burçkin —O.s Gülietan Güzey, Ayhan İşık, Muzaffer Tema,
Talât Artemel, Fola Morelti - Yap.ı O. F, Seden -Yap.*.! Kemal
Kilim.
1M2 İNCİLİZ KEMAL LAVRENS'E KARŞI V.ı Akad - S.ı Akad, Se-
den - G, y.t E. Burçkin - O.t G. Güzey, M. Tema, A. Işık* T. Artemel,
P. Meretti —Yap.t Sedeo —Yap*e*t Kemal Filim.
1953 ALTI ÖLÜ YAR - Y.ı Akad - S*ı Akad, Orhan Hançerlioğlu, Ferdi
Öner - G» y4 Aram Hugo»y«n —O.t Cahit Irgat, Lâle Oraloğlu, Turan
Seyfioğto, Nevin Aypar - Yap.e.; Duru Filim.
1953 KATİL - Yat Aköd-S-t Akad, Seden-G*y*t Krıtoa ltyadıs - O.t
G* Güzey, A. Işık, Neriman Kokıul - Yap*ı Seden —Yap.*»? Kontu)
Filini.
1954 ÇALSIN SAZLAR OYNASIN KIZLAR - Y*ı Akad - S.» Akad, Seden -
G» y.ı K., llyadis-O.t Bfflent Oran, N, Koksal, S. Körmükçü, Ni.
met Alp - Yap.* Seden - Yap.e.1 Kemal Filim.
1954 ÖLDÜREN ŞEHİR - Y.ı Akad-$.: Akad. Seden - E*t O. Hançer-
Koğlu - G* y*t K. Ilyadis - O.t Belgin Doruk, A. Işık, T* Seyfioglu - S.
Kdrnıükçn, Kenan Pars - Yap.ı Seden - Yap.e.ı Kemal Filim.
1954 BELGAR SADIK - Y*t Akad - S.ı Akad, Seden - C. yj K. Ilyadis -
O.t Mahir özerdem, T* Seyfioglu, Atıf Kaptan, Fatma Andaç - Yap.ı
Seden - Yap*.* Kemal Filim.
1954-55 YAHŞİ BİR KIZ SEVDİM- Y.ı Akad - S .t Akad, Seden (Esat
Mahmut Karakurt’ua aynı adlı romanından) —G. y*ı K. llyadie—
0*ı A. Işık, Attan Hanoğlu (Karındaş), A. Kaptân - Yap»! Seden -
Yap*eu Kemal Filim.
1955 KARDEŞ KURŞUNU - Y.ı Akad - S.t Akad, Seden- G.y.t K. ll-
yadis-Ou A. Işık, Neşe Yulaç, T. Seyfîoglu, P. Motelii - Yapa Se*
den-Yftp.e*ı Kemal Fitim.
1955 BEYAZ MENDİL - Y.t Akad - S*t Akad - E.ı Yaşar Kemal - C.y.t
Turgut ören - 0*t Fikret Hakao, Ruth Elizabettı, S. Körmükçü,
Ahmet Tarık Tekçe - Yap.*.* Duru Filim.
1955 GÖRÜNMİYEN ADAM İSTANBUL'DA - Y.t Akad - S.t Akad, Seden
-G* y . t K. Ilyâdie—O.t T. Seyfioğiu, A. Kaptan, N. Yulaç, S. K5r-
mOkçU- Yap.! Seden - Yape4 Kemal Filim.
206
1953-56 MEÇHUL KADIN - Y.ı A k * d -S d Dr. Arşavır A lyanak-O d L.
Oraloğlu, Demiz Tanyeli» Hayrı M. Arçay - Y ap^ ı Ermen
Filim*
1956 KALBİMİN ŞARKISI - Y.ı Akad - S.* Sadık Ş endil-M .t Hulki Sa
ner —Od Münir ttzkul, D* Tanyeli» A. Karındaş» K . Artım» S. Sezin -
Yap.e.ı Lite Filim*
1956- 57 AK ALTIN - K.ı Akad - Sd Akad - G. y.ı Mİke ftafaelyan - Od F.
Hakan, Çolpen İlhan» Turgut özatay. Osman Alyanak, S.
Kormükçü —Yap,e»t Erman Filim.
1957 KARA TALİH - Y . ı Akad - S*t Akad - 0 4 T . Özatay, L. Oraloğlu,
A. Kaptan - Yap,e-t Dar Filim,
1957- 55 MEYHANECİNİN KIZI - Y.ı Akad - 9.» Asaf Tetiğiz - C. y.t Yuvakİm
FilmeridU - Md Abdullah Yüce, Rıza Tözüm - Od S. Sezin, T* Sey-
fioğlu» A, T. Tekçe, O. Alyanak, Kadir Savun - Yap. «d Güven Filim.
1959 ZÜMRÜT - Y.t Akad - S.ı S. Şendi! (İhtan Koaa’ mn aynı adlı ro
manından) - G. y.t İlhan G. Arakon —M»t Yalçın Tura - Od Ç. İlhan,
F. Hakan, Sadri Alışık, Ulvi Uraz - Yap»ed İpek Filim.
1959 ANA KUCAĞI - Y*t Akad - S.ı Hamdı Değirmenci oğlu - O.t S. Sezin,
K. Artun, Hayri Esen - Yap»e.t Ümit Filim.
1959-60 YANCIN VAR - Y.t Akad - S.ı Akad - £*t Necip Fazıl Kısakürek -
C* y.t T, ören —M* y.t Nezihi Gülcitoğlu - Od A, İşık, Leylâ Sayar,
T. özatay, Efgan Efekan - Yâp*ed Kaynak Filim.
1959- 60 CİLÂLI İBO'NUN ÇİLESİ - Y.t Akad - S.ı Akad - C. y.ı M. RafaeL
y a n -O d Feridun Karakaya, Peri Han, E. Efekao - Y*p.e«t Be-Ya
Filim,
1960- 61 DİŞİ KURT - Y.ı Akad - S.ı AH Kaptanoğlu - C. y.t M. Rafaelyan -
O.t S. Sezin, Müşfik Kenter, Sadri Alışık, U. Uraz-Yap*e.ı Durıı
Filim*
1961 SESSİZ H A R P -Y d Akad-S*t B. O ran-E -t Ümit D en iz -G . y j
M. D em ir-M d Y. T u ra -O d M. Keoter, P. Han, Talât Gözbak. O.
Alyanak, Aysel Tanju -Yap.eu Duru Filim.
1964 TANRININ BAĞIŞI ORHAN - Y d A k a d -S .t A k a d -Y a p d Tttım
Bakanlığı Orman Başmüdürlüğü. - Belge-filim.
1965- 66 ÜÇ TEKERLEKLİ BİSİKLET - Yd Akad, «m sahneleri Memduh Ün -
Sd Vedat Türkali-G » yd Çetiu Ciirtop, Mustafa Y ılm az-O .t A.
Işık, S. Sezin, Senit) Orkan, Sadettin Erbil, Reha Yurdakul, Kenan -
Yap. e.ı Be-Ya Filîm.
1966- 67 HUDUTLARIN KANUNU - Yd Akad - S.ı Yılmaz Güney - G. y.ı Ali
Uğur - Od Y. Güney, Evrim Fer, Erol Taş, Tuocel Kurtİ2 -Y a p .
ed Dadaş FiJîıa,
ARAKON, Aydın G.
1918‘ d e E d ir n e ’ d e d o ğ d u . İs ta n b u l Işık L isesi’ n d e o k u d u . 1940
y ılın d a o z a n S a b a h a ttin K u d r e t A k sa l’ la “ S o k a k ” a d lı e d e b iy a t
207
dergisini çıkardı» Askerliğini yaptıktan sonrat görüntü yönetmeni
olan ağabeyi Ilhan'ın etkisiyle sinemayla ilgilenmeye başladı»
1947—49 yıllarında Ş» Kamil’in isteği üzerine, ona Dtimitiihİ
macera peşinde (1948), Efe aşkı (1948), Dinmİyen s m ’nın (1949)
senaryolarını hazırladı» 1949’da Çığlık filmiyle yönetmenliğe
başladı. Filimlerimn çoğunun senaryolarını kendisi hazırlamakta*
dır.
BAŞLICA FİLtHLERİı
19*9 Ç IĞ L IK -Y a Arakon - S*ı Arakon - G» y.t 1. A ra k on -Y . ya Nejat

Duru—0»ı Emine Engin, Aluzaffar Tema, Abbaa Temizer, Hakki
Necip Ağrıman - Y*f»*a Atlas Fiiim.
1949 EFSVNCU BABA -<Y<ı A ra kon -S a Arakon (Hüseyin Rahmi Gür
pınar'ın aynı adlı rgttjâniödaa) -G, ya 1. Arakon - Y, y*t N* D uru-
0»* Müfit Kiper, Necdet Mabli Ayral, Nubar Terziyan - Yap» e»t Atlas
Filim.
1950-51 İSTANBUL'UN FETHİ - Ya A mit ou - Sa Arakon - G* ya 1. Arakon -
Y. ya N» D u ru-S .ya Hayatî Gtirgey - M.ı Nedim V, Otyam - Q»t
Sami Ayanoglu, Reît Akif Gurzap, Müfit Kiper» Cahit İrgat, Ani
Avcı, Kemal Erg ilve aç, Turan Seyfîoğlu - Yap, e»» Atlas FiJitu.
1951 VATAN İÇİN - Ya Arakon - Sa Arakon - G* ya J, Araktın—Y» ya
N. Duru - Ha Otyam - Oa Yıldız Kenter, C. Irgal, Vedat Gri'i öeıı-
gü - Yap»ea Atlas Filim.
1952 ANKARA EKSPRESİ - Y.ı A ra k on -S a Arakon (Ebat Mahmut
Karaknrt'ım aynı adlı romanından) - G* ya t. Arakon - Y» ya N.
Durıı - M»t Otyam - Oa Zeynep Sırmalı, T , Seyftoğlo, A tıf Kaplan,
Mümtaz Ener, Bakiye Feyazoff - Yap.e»s Atlas Filim.
1952 KIZIL TUĞ - Ya Arakon - Sa Arakon (Abdullah Ziya Kosanoğlu'ıiun
aynı adlı romanından) - C»ya İ. Arakon - Oa Mesibe Yelda, T» Sey-
fiogtu, C. Irgat, M. Ktper, Nehile Teker - ¥ape.ı Atlas Filim.
1954 SAHİLDEKİ KADIN - Ya Arakon - S.t Arakon - G. ya Hayrettin
Işık - 0*1 Gönül Baylıan. C. Irgat, Şevki Artun, Ata Uy Özçakir -
Yap. e.t Birsel Filim*
1954 TUZAK OTELİ—Ya Arakon —Sa Arakon —Oa Neriman K ob a l,
T. Seyfîoglu, Neclft İz - Yap.e»: Emin Filîm.
1959 FOSFORLU Ç EV R İYE -Ya A ra k on -S a Arakon - O»; N. Kütsa!»
Orhan Cünşlray - Yap.ea Acar Filim.
1959 KITEPYOZA T U Z A K -Y a A ra k on -S a A raknn-O a R JUktnl.
O. Günşîray, M. Kiper, Kemal Bekir Ösm aüav-Yap. ea Acar Filim,
1960 YUMURCAK - Ya Arakon - Sa Arakon - O.t Silyîa Penses, M. Tema,
Münir tkkul, K. B. östoauav - Yap,e»l Acar Filim,
1960 KAHPE - Y*t Arakon - S.ı Arakon - G. ya Şadan Kamil - Ş»î Feriha
Tunceli - 0*1 Göksel Areoy, Belgin Doruk, G. Baykan - Yap» ea Acar
Filim.
208
İ9İ2 FOSFORLU OYUNA GELMEZ - Y.t A r«k M - $ 4 Arakan - O.ı O.
Güuqiray* N* Köksal, Fatma G irik-Y ap* e*t Acar Filim*
ARIBURNU, Orhon M[urat]
1918'de İstanbul’ da doğdu. Babası subay olduğundan ilk ve or

taöğrenimini Anadolu’nun çeşitli kentlerinde yaptı. Konya
Askerî Okulu'nda, Bursa Askerî Lisesî’nde okudu; buradayken
sivil liseye geçerek Haydarpaşa Lisesi’ni bitirdi (1938). Okul
sıralarmdayken başladığı şiire, 1940’tan sonraki kuşağın önemli
olanlarından biri olarak devam etti; 1940’ta şiirlerini "K ov a n "
adlı bir kitapta topladı. Sinemaya başladıktan sonra da çeşitli
dergilerde şiirlerini yayımlamaya devam etti. A,, üç yıl İs
tanbul Hukuk Fakiiltesİ’nde okndu (1938-40); yedek subaylı
ğından sonra bir ara İstanbul Edebiyat Fakültesi Alman Filo
lojisi'ne devam etti (1943-44), 1946’ da Kamil’in Gençlik günakı’-
nda oyuncu olarak sinemaya başladı; 1950’ de yüzbaşı Tahsin
ile yönetmenliğe geçti. Bu arada gerek kendi filımlerinde gerekse
başkalarının filimlerinde Önce "jeune” , sonra “ karakter” oyun
cusu olarak başarılı bir oyunculuğu sürdürdü (Kamil: Gençlik
günahı, 1946 - Efe aşkı, 1947 - Tayfur: İstiklâl madalyası, 1947 -
Karamanbey: Çete, 1949 - Evin: Allah kerim, 1950- A r : Lâle
devri, 1951 - Karamanbey: Fakir Arzrrt kısmeti. 1956 - Ün:
Ateşten damla, 1960 - Göreç: Kanlı sevda, 1 9 6 0 ...).
FİUMLEBİ,
1051)-51 YttZBAŞI TAHSİN - y.ı A s t ı ™ - S.ı Hıfzı Tan - C. ya Aram

Hugoayan - Arıburnu, Nedret Güvenç, Fırat, Gfibevitn
Cemi yakan, Kemal Dirim, Salih Tınan - Yap» cd Duru Filim.
19$l-92 SÜRGÜN - Y .: Arıburnu - S.t Anburnu (Refik Halit Karay’ ın aynı

adh romanından) —G. y<t A* Hugosyau - Y. 7,1 Ertem Göreç - O.t
Attburnu, N. Güvenç, Ayla Karaca, İhsan Evrim, Ercüment Belı-
zat Lâv, Renan Fosforoğlu, Muharrem G ünis - Yap. m Duru Filim,
1953 KANLI PARA - Y,ı Arıburnu - S*t Arıburnu - E.t Safa önal - Y, y.ı
E. Göreç - 0 , î Arıburnu, N. Güvenç, Ayhan I ^ l t Alîye Roua. Re
fik Kental Ardumao, Lüle Oraloğlu - Yap, e,t Dura Filim.
RS3^54 BEKLENEN ŞARKİ - Y.ı Arıburnu, Cnhide SoıJtu, Sanıl A yanoglu-

S*ı Sadık Ş en d il- G* y.t Kriton Jiyadis-Seaı Yorgo tlyadia-Af»ı
Sadi Içıla y -O .t C. Sonku, Zeki Müren, S. Ayanoğlu, Jeyan Malıfi
Ay rai, Bedia Muvalıhit, Talât Artemel - Yap. e.t Souku FiJim.
209
1 9 M -K gtHtKLt BORU • V4 Anbumu - S*» Anburmı - Oa Necdet Mahft
Ayıalt Halide Pişkin - Yap. «4 Orhan Filim,
1956-57 GÜN DOĞARKEN - Y, t Arıburnu - Sı* Refik Erduran —O.t Arı-
burnu» N* Güvenç. Yap. e.ı Kemal Fi Um.
1957 LEJYON DÖNÜŞÜ (MEDY) - Y.ı Arıburnu -S.* Anbumu, S. Ünal,
E. Güçmez (Has&u Kazankaya'nıa “ Medy” adlı romanından)-
6 * j»ı Turgut ö r e o - Y . 7 .* E. Göreç-O»* B. Doruk, Fikret Hakan,
Orhan Güıışiray, Saime Bekbay, Pervjn P a r-Y a p . «♦* Kaaankaya
Filim.
1959 TÜTÜN ZAMANI —Ya Arıburnu - Sa Anbumu (Necati Cmnah'um
aym adlı romanından) - C. j a Memduh Yükrnau - İL* Muzaffer
Sanafiaen - 0.t Arıburnu» Yılman Güney, Ulvi Utar, Cavidan Dora.
Ahmet Tank Tekçe - Yap. e.t Murat Filim.
1962 ÜMİTLER KIRILINCA - Ya Arıburnu - S a Vedat TürkaLİ-C. ya

Vedat Akdikmen - O.t Eşref Kolçak, Türkân Şoray, Fatma Bilgen -
Yap» e.* B«.Ya Filim.
1962-63 ELÂLEM NE D E R ? -Y a A rıburnu-O .t Arıburnu, Nuray Uslu,
Talât Gözbak, Muzaffer Nabioğlu - Yap» e.t Orhon Filîm.
1964-65 PRANGASIZ MAHKÛMLAR - Ya Anbumu - 0.1 Y. Güney. Filiz

Akın - Yap. ea öımty Filim.
1966 İÇİMİZDEKİ BOŞLUK - Y.ı Anbumu - S.ı Anbumu - G. y.ı Paşa
Cündoğdu - O.t Nebahat Çehre, Yusuf Sezgin. Tülin Elgin - Yap. ea
Dost Filim.
1966- 67 ÜMİT KURBANLARI - Ya Anbumu - Sa Hidayet Pelit - G. y.s
Yılmaz Ceylin-O»* Tunç Oral, Seher Şeniz, Stızan A vcı -Yap. ea
Pelit Fjjim.
BATIBEKİ, Atıf Yılmaz

9.12.1925’ te Mersince doğdu. Ortaokulu Mersin'de bitirdikten
sonra İstanbul'da lise öğrenimini tamamladı. İstanbul Hukuk
Fakültesinde beşinci sömestre kadar okudu; bir yandan da Güzel
Sanatlar Akademisi resim bölümüne devam etti. 1947 yıllarında
“ Tavanarası Ressamları1* topluluğuna katıldı, aynı yıllarda
“ Beş Sanat” dergisinde sinema konusunda yasılar yayımladı.
Bir senaryo yazdiysa da hiç bir yapımevİne kabul ettiremedi.
Sinema afişleri yapmaya boşladı. 1950*de Semih L, Evin’in ya
nında yönetmen yardımcılığıyla sinemaya başladı (Allah kerim,
1950-âîAıH ı thfine* 1951). “ Örmen FİUm*’in sahibi Hüseyin
örmen, Mezarımı taştan oyun filminde yönetmen olarak kendi
adının yazılması şartıyla 1951'de B .’ne Kanh feryat?la yönet
menliğe başlama fırsatını verdi. Filimi erinin hepsinin senaryo-
210
Iurıııa katıldı. I960*ta Orhan Günşiray’Ia birlikte “ Yerli Filîm "
yapımevini kurdu, ön ce oynncıı Nurhan Nnr, sonra senaryocu
Ayşe Şaşa ile evlendi. Başka yönetmenler için hazırladığı se
naryolar arasında Üç arkadaş (Ün, 1958), Çoban kat (Ün, 1958-59).
Ateşten damla (Ün, 1 9 6 0 )... bulunmaktadır.
BAŞLICA FİLİM LER İt
1951-52 KANLI F E R Y A T -Y a B atıb eki-S ., Batıbeki - C. y.ı Mika Ra&ai-

yan, Oa Tekin Akmanaoy, Sevim A km uuoy, Gttnlil Bayhan-Yap. ea
Örmen Filim.
1992 İKİ KAFADAR DELİLER PANSİYONUNDA - Y.ı B atıbeki-Sa
Batıbeki - G. y.ı M. RafneJyan - Oa Temel Karamahmut, Settar
KölmükçO, Orhan Erçin, Mücap Ofluoğlu - Yap» ea Erman Filim.
1999 HIÇKIRIK - Y«ı B atıbeki-S a Batıbeki (Kerime Nadır’ in aynı adb
romanından) - G. y.t M. Rafaelyan - Oa Muzaffer Tema, Nedret
Güvenç, T» Karamahmut, Reît A kif Gifrzap, S* KtirmnLçu - Yap* ea
Erman Filîm.
1953- 54 AŞK ISTIRAPTIR - Ya Batıbeki -S.* Batıbeki (Oğuz Özdenin aym
adlı romanından) - G. yet M. Rafaelyan - O** M. Tema, Ayten Gen*
çer, Cahit Irgat, Turban [Memduh] Ü n -Y a p .e a Erman Filim.
1954 ŞİMAL YILD IZI-Yet B atıbeki-G . y.t Yuvak İm Filmeridîs - Oa
Ayhan Işık, Nurhan Nur, T. Karamabmnt - Yap, e.t Güven Filim.
1955 KADIN SEVERSE-Ya Batıbeki-Set Batıbeki (E. M. KaraLurt’ un
aym adb romanından) - Oot Af, Tema, Gülistan G üvey-Y ap, ea
Lâle Filîm,
1955-56 DALLARI BEKLİYEN K I Z -Y a B atıbeki-S.ı Batıbeki (Kara-
kurt’ ım aynı adtı romanından) - G. ya Turgut ören - Oa Sever
Sesin, Kenan Artun, Nubar Tereiyan, Ahmet Tank Tekçe - Yap. ea
Duru Filim.
1955-56 tLK VE SON - Ya Batıbeki - 9a Batıbeki (Karakurt’ un aym adb
romanından) —Oa C-ahide Sonku, Nuri Altınok, N. Nur, t. Calip Ar*
e m i-Y a p . ea Sonku Filim.
1954- 5 ? BEŞ HASTA V A R -Y a B atıbeki-Sa Batıbeki, Nejat Saydam
(Etaru W t Benfce’ mn aym adlı romanından) - G» ya T. ören - Ma
Halkı Saner—Oa N, Güvenç, M. Tema, Sadri Alışık. Ziya Metin-
Yap. ea Lâle Filim.
195? GELİNİN MURADI - Ya Batıbeki - Sa Batıbeki (Kemal Bilbaşar'ın
*Üç buutlu hikâyeler’ * ile "Pembe kurl*' lıikâyt'sindcnJ-G. ya T,
öreu - Ma Muzaffer Sa rodam , Oa F. Hakan, K Par, Settar Kür-
miikçü, A. T. Tekçe» Hulusi Kentmeu, Oamau Alyanak - Yap. ea
Dutu Filim.
1957-55 YAŞAMAK HAKKIMDIR - Ya Batıbeki - Sa Batıbeki, Halk Refiğ -
Konu# T. Karamahmut (Fı-iiz Lang’ın YeuO nlyLiveOnc*filmindei]) -
€* ya M, Rafaelyan - Ma A. Faik Şeker - Y. ya H. Refiğ - Oa Turan
211
Styfioğlu, Çolpan Ilhan, Mümtaz Ener, Suat Taner, Muazzez Arçay -
Yap, e*t A n Filim.
19ı68 BtR ŞOFÖRÜN GİZLİ DEfTERt - Y.ı Batıbeki - Sa Batıbeki (Aka
Gündüz'iin aym adb romanından) - G. y.ı T. ören - O.t Eşref Kolçak,
Ç. Ilhan, N. Nur, Kadir Savun, A. T. Tekçe - Yap* e.* Duru Filim*
1958 KUMPANYA —Y*t Batıbeki - Sa Batıbeki —Konut Orhan Hançer-
Jioğlu - G» y.t Memduh Ytikman - O.t E. Kolçak, Serpil Gül, Sadi
Tek, Muzaffer Nebioglu, TaUt Gözbak, A. T. Tekçe - Yap* ea Duru
Filim.
1958-59 BU YATANIN ÇOCUKLARI - Y*t Batıbeki - S.ı Batıbeki, Yılmaz
Güney, Azmi K ü tü va l-G . y.t M. Rafaelyan — M.t Ahmet Ya*
maçı - Sesi Yorga llyadis - O.ı ¥ . Güney, T. Gözbak, N. Nur,
Attilâ Engin, Nesrin Gökkaya. Bilge Zobu - Yap» e»t Dar Filim.
1958- 59 ALAGEYİK - Y.ı Batıbeki - S*t Batıbeki, H. Refiğ ( Yusuf Kara*
taylı [Yaşar Kemaldin hikâyesindeu) - G. y.t M. Rafaelyao, - Y, ya
H. Refiğ - O.t Y . Güney, P. Par, T. Gözbak, M. Arçay, Semih Se*
terli. Kadir Savun - Yap.e.t Erman Filim.
1959 KAR ACAOĞLANTN KARASEVDASI - Yj B atıbeki-S.ı Batıbeki,
H. Refiğ, Y. Güney, Y. Kemal - Konur Y . Kemal - 6 . y.t M. Rafa*
elya n -Y * y.t H. Refiğ, Y . Güney - M.t Sabahattin Kalender - Ş.t
Ruhi Su - S. y.t Duygu Sağıroğlu - O.ı Tijcu Par, N, AUınok, K.
Savun, T. G özbak- W - .. . Erman Filim.
1959- 50 SUÇLU-Y.t Batıbeki —S*; Batıbeki (Orhan Kemal'in aynı adlı
romanından) - G* y.t M. Rafaelyan - ¥. y.t H. Refiğ - O.t Turgut
Özatay. Şükran Sabuncu, A. Engin, Hülya Ş enay-Y ap. e.ı Erman
Filim.
1950 ÖLÜM PE RD ESİ-Ya B atıbeki-S.: Ali Kaptauoğlu. Bülent O ran -
Ea Ümit Deuız - G. y.t M. Rafaelyan - Ma Yalçm T u ra -O .ı 0.
Günşiray, Leyli Sayar, Muallİ Kaynak —Yap. e.ı Duru Filim.
1951 DOLANDIRICILAR Ş A H I-Y .t B atıbeki-Sa Vedat T ürkall-G . y.ı
Çetin Gürtop - M.» Y. Tura - O.t O. GUnşiray, N. Nur, Nilüfer Sezer,
K. Savutı* A. T. Tekçe, Supbi Kaner, Ali Şen, Nubar Terzİyan, Y.
Güney - Yap. e.ı Yerli Filim.
1961 ALLAH CEZANI VERSİN OSMAN BEY - Y.t Batıbeki - S.t V. Türk aM
- Konıu Safa Ö n o l-G . ya Ç. G ü rtop -O .ı O. Günşiray, Ç. İlhan,
Perl Han, Kenan Pars - Yap. e.t Yerli Filim.
1965 YARİN BİZİMDİR - Ya Batıbeki - S.t Murat Aşkın - Kamı* İlhan
Engin - G* ya Ç Gürtop - Ş.t R. Su - O.t O. Güuşîray, C* Kolçak,
Nilüfer Aydan, N. Nur, Ulvi U ra z-Y a p . e.t Yeril Filim.
1964 ERKEK ALİ - Ya Batıbeki - S.ı V. Türkaü - G» ya Çanı TuranLı -
O.t E. Kolçak, Sevda Ferdağ, Parla Şenol - Yap*e.t Uğur FiUm.
1965 SAYILI DAKİKALAR - Y.t Batıbeki -S .t Orhan Elman. - G, y.t
M. Rafaelyan - O.t Ayhan Işık, Belgin Doruk, Aysel Tauju, T. Goz-
bak, Reha Yurdakul, Devlet Devrim - Yap. e.t Birsel Fîlİrn,
1965 KEŞANLI ALt DESTANI - Y.t B atıbeki-S.ı Batıbeki. Haldun
Taner (EL Taner’in aynı adlı oyunundan) - G* ya Ç. G ürtop-O .t
212
F, Hakan, Fatma Girik» Hüneytu Baradan» Danyal Topatan - Yap» ea
Gün Filîm.
1965 MURAT’IN TÜRKÜSÜ - Y.ı Batıbeki- 5 * Batıbeki, Y. Kem al-
Oa F. Hakan» P. Par, Hayati Hamzaoğltı, Ali Şen, Aliye Rona -
Yap* ea Güven Filim.
1966 TOPRAKIN KANİ - Ya Batıbeki - Sa Recep Bilgi ner - G. y.t G.
Turanlı —O.t F. Hakan, B, Doruk» Eıel T a ş 'Y a p . e,t Güneş Filîm.
1966 PEMBE KADIN - Y.: Batıbeki -S .: S- Onat (Hidayet Sayın'ın
aynı adlı oyunundan) - G . y.ı Canî Turanlı -M .ı Nevit K odallı-
D,ı Yıldız Kenter» Ekrem Bora, Sema üzcan - Yap. e.t F itsş
DEMİRAĞ, Turgut
1920’de Sivas’ta doğdu. Boğaziçi ve Kabataş Liselerinde okudu.
1939'da Tarım mühendisliği öğrenimi için A BD ’ne gitti; fakat
Southern Califomia Üniversitesinin, sinemacılık kolunu bitirdi
(1943). İki yıl kadar Ho11ywood*da. kalarak sinema konusunda in*
eslemelerde bulundu. Yurda dönüşünde “ And Filim" adlı yapı*
mevinİ kurarak sinemacılığa başladı (1945). Bu yapunevinin sa
hibi olarak birçok filmin yapımını yönetti (Kenç: JVomı diğer
parmaksız Salih* 1948 -* Üvey baha* 1949 - Mehmet Muhtar:
Tanrı, şahidimdir* 1950 —Necati Çakın: Koro vadi* 1955 - Roberts:
Yabancı kıs, 1960-S aydam : Hasreti Ömer’ in adaleti^ 1960-61 -
Muhtar: Afetle/, Süleyman 1963 - Un: Dağ başım duman
almış* 1 9 6 5 »..). İ9461da Bir dağ masalı ile yönetmenliğe başladı.
FİLİMLERİt
1966-67 BİR DAĞ MASALI - Y d Demirağ - S»t Demirağ - Ea Reşat Nuri

Güntekin —G» ya Cezmi Ar - Oa Kadri Erogan, Nevin Ay par, t. Galip
Artan, Vahi ö z - Yap. «a And Filim.
1968 KANLI TAŞLAR - Y . ı Demirağ - S.t D em irağ-G . y.t Lazar Ya-
zıcmğlu - O a N. Aypar, Reşit Erk ut, V. ö z - Y a p . ea And Filim.
1949 HÜLYA - Y-t Demîrağ - S.ı Tabir Olgu* - G. y.î Faruk Kenç - O.ı
Giilî&tai) Deniz [Güzey], Zihni Rona —Yap» ea And Filim.
1950-51 FATO (YA İSTİKLÂL YA ÖLÜM) - Ya Demirağ - Sa Hıfzı Tan -
G- y.t Kemal Baysal - Oa K . Erogan, Oya Sensev, Settar Körmükçli,
Cahit İrgat, Orhan M* Arıbıırnu, Sadri \lı»ılc -Y * p . *.t A ihI Erlini.
1958 KARASU - Y.t Demirağ - Sa Demirağ, Kenesi Rohert> - C. y.ı
Frederİck B. Ford —Oa Marie Btancherd, Monfred Sehuster, Lâle
Oraloğlu, öztlirk Serengil —Yap» ea And Filim.
1960 CUMBADAN R U M B A Y A -Y a D em irağ-S a Demirağ (Server Be-
d i’nîn aynı adlı romanından) - C* ya Şevket K ıy m a z -0 a Çolpan
tlbaa,Efgan Efektin* Y. ö z - Yap. ea And Filim.
213
1964 AŞK YE KİN - Y«* Demirağ - S*t Demirağ - C* y j Cani Turanlı -
O.ı Belgin Doruk, Leylâ Sayar, Turgut, Özatay, Cüneyt Arkın -
Y .r. e.t And Filim.
1*65 ÇANAKKALE ARSLANLARI - y .j Demirağ, Alb. Nimet Eraslıın-
S.t Demirağ, E rn lşa - C-y.t G. Turanlı (Gevdcolor) - 0.t Tanju
GvnUı Ajda Pekken. Muzaffer Tema, Hql6 $l Kentmea. Talât Cüz-
bale, A tıf Kaptan - Yap* ea And Filim, K.K . Foto-Fftim Merkezi.
1965-66 KOCAMIN NİŞANLISI - Yj D em ira ğ-S .: Bülent O ra n -G . y.t
C. T ı i r u ü ı -A ı S. Abgık, Ç. tlban, Gönül Yazar —Yap. e.t And FiJjm.
19(6-67 KADIN AVCILARI - Y.ı Demirağ - $.j B. Oran - G* y j G. Turanlı -
O.ı Selda Alkor, T. Glinuı M* Tema - Yap. e.ı And Fitim»
ELMAS, Orhan
1925’te İstanbul'da doğdu. Lisedeyken sahne hayatına atılarak
“ Ses". “ Muammer Karaca” , "Maksim” , “ Kütük Sahne” , “ İzmir
Şehir Tiyatrosu” gibi topluluklarda çalıştı (1943-1953). 1946’ da
Kamİl’İn Teras çocuğıt’nda oyunculukla sinemaya başladı. Uzun
bil sü re oyuncu olarak çalıştı, yakın zamanlara kadar da bunu
sürdürdü (Sırmalı: Domaniç yolcusu, 1946-48 - Ayanoğlu:
Hakti katili, 1949 - Ün: Zeynep’in intikamı, 1956 - Göreç: Kanlı
sevda, 1960 - Alyanak: Keıban, 1960 —Kazankaya: Babası:
yaşıyamam, 1 9 6 5 ...). Sinema konusunda yazılar da yayımhyan
E., ayrıca gerek kendisi, gerekse başkaları için senaryolar da
yazmıştır (Refiğ: Seviştiğimi» günler, 1962 - Ün: Güneş doğmasın,
1962-Pesen: İkimize bir dünya, 1963 - Gültekin: Cezmi Band
007,5, 1965-66). E „ yönetmenliğe 1954’te Üçüncü kat cinayeti
ile başladı.
BAŞI.ICA FİLİMLER]*
1954 ÜÇÜNCÜ KAT CİNAYETİ-Y a Elma» - O.ı Mümtaz Alpaslan,
Zeki Alpan, Turgut Pnsiner, Bülent Ufuk, Muazaez Arçay - Yap. r.1
Tayfun Filim.
1955-56 DİŞİ YILAN —Y.t Elmas—S»t Elmas (Sân$u&lit4t filminin kopyası)-
0.ı Ayten Çankaya, Muzaffer Tema, Serpil Gül—Yap» «4 Tema Filim.
1959 UÇ KIZIN HİKAYESİ —Y.t Elmas - $4 Elmas (Aka Gitadüz'Un
aynı adb romanından) - G. y.t Hayrettin Ipk-O.t Muhterem Nur,
Sema Pekiş, Leylâ Sayar, Ekrem Bora, Salih Tasan, Nezihe Bece
rikli - Yap^.t Pesen Filim.
1960 KANLI FİRAR - Y.t Elmas - S>t Elmas - E.» Metin Erkten - G* y-t
Turgut ören - M*t Erdem Buri - O.t Ayhan Işık, Belgin Doruk,
Atıf Kaptan, Ahmet Tank Tekçe, S. Tosan, Semih Sezerti - Yap. e4
Be-Ya Filim*
214
1961 BİR YA Z YAĞMURU - Y.t Elmaj - O.t B. Doruk, Göksel Arsov,
Elmas, Cavidan D » n r Evrim Par-Y a p . « 4 Be-jrt Filim*
m i BİR BAHAR A K Ş A M I-Y a Elm aa-S.* E Jm as-C . y.ı Ali Uğur
l a G. Arsoy, Gönül Yazar» Serpil Gül, Münir öakul, Suna Pektıysal -
Yap» «4 Be»ya Filim»
1%: YALNIZLAR İÇİN - Y.ı E lm as- S.I Sara Ona! - En Verdi Demleri i -
G. y»t Memdntı Yüknıan —M»t Yeaarî Asım Arsoy - 0*» B» Doruk» Cr.
Arsoy, S» Pekuysal, Nilgün Esen, Hüseyin Bamdan -Yap* «at Göksel
Filim»
İH S ALTIN ŞEHİR - Y.ı E lm a*-S.ı Elmas - G . jm Turgut Ö ren -O .:
Fatma Girik, Tanju Gürsu, Scmib Sergen, Sunan Aveı - Yap, e»;
Gürcü Filim.
ENGİN, İlhan
1925’ te Çorlu’ da doğdu. Ortaokulu Çorlu’da bitirdi (1940), İstan
bul Kabataş Lisesi’tıden mezun oldu (1943). Üç yd İstanbul Tıp
Fakültesi’ne devam etti, sonra İstanbul Edebiyat Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı ve Felsefe bölümlerinde okudu. Çeşitli
memurluklarda, serbest mesleklerde çalıştı. 1953’ te gazeteciliğe
başladı; “ Tamn” ,“ Vatan” ,“ Akşam” ,“ Yeni Sabah” .“ Hürriyet” ga
zetelerinde, “ Kim” ve “ Sır” dergilerinde çalıştı. Hikâye ve roman*
lar yayımladı. Sinemaya senaryoculukla başladı. Kendi filimler!
ve başkaları için senaryolar yazdı (S. Duru: Islanbufda aşk
başkadır, 1961-62 - Saydam: A lla h seviniz dedi, 1962 - Daima
koltimdesiu, 1962-63 - Batıbeki: Yortu bizimdir, 1963-64 - Era-
kalın: Siyoft gül, 1 9 6 6 ..,). Yönetmen olarak ilk filmi Vç öfkeli
g e n ç' tir.
FlLlMLERb
1964 t)Ç ÖFKELİ GENÇ - Y o Engin - S.I Elidin - G-yu Mika Rafaelyan -
0.t Tanju Gürzü, Eıal Tezeren, Sevil Candan, İşın Kaıuı, Sadrı Alı
şık, Talkı Gözbak - Yaş. en Aktunç Filim,
1964 ŞEYTANIN UŞAKLARI - Tn Engin - S.t Engin - G. yo Çetin Cür-
tnp - (>.: Orhan Günşiray, Sema özcan, Tuarcr k ın lı/. Câhil Irgat,
T. Gözbak - Yap. e » : Giiuîray Ki U lu ,
1964 VE ALLAH GENÇLERİ YARATTI - Y»t Eııgiu - S.î Kngin - G* y*s
M. Rafaelyan - 0»î Tamer Yiğit, öztürk Serengil, Leylâ Sayar,
Sevil Candanı - Yap» u Birsel Filim.
1965 ARTIK DÜŞMAN De G H İ Z - Y . i Engin - Sıt Engin - G» y.t Mahmut
Demir - 0*ı E* Bora, A. Pekkan, Turgut özatay, Şüleyınau Turan,
Semi ramış Fekknn» Mümtaz E n e r- Yap. e.t Yurt Filim»
215
1%S BİR CANİYE GÖNÜL VERDİM - Y.t E ngin -S .ı Engin - G. yn
Nedim Akanlar - Oa Ajda Pekkaa, Tunç Okan* Sevda Ferdağ, Tünce!
Kurtiz, T. Gözbak - Yap» « 4 Pesen Filîm.
1963 ŞEHVETİN ESİRİYİZ - Y.ı E n gin -S a Engin - G. y.t Mftmdnh
Yükman —O.t A. Pekken» Salih Gtlneyt S. Ferdag, Muzaffer Tema»
Kuzey Vargın - Yap. e.t Melek Filim.
1966 ÜMİT SOKAĞI - Y.t E d«İD -S.ı Engin - G. ya M. Yilk man - Oa
A. Pekken» İzzet GUnay, Ekrem Bora» Erol Tasj-Yap-e.t Melek Filim.
1966 ÇILGIN GENÇLİK - Ya Engin —S. t Engin - C. y.ı M. Yükman —

O.t Selam Güneri, Salih Gilney» Kuzey Vargın, S. Pekkan - Yap. m
Lamek Filim.
ERAKALIN, Ülkü
9 .7 .1 9 3 4 ’ t * İsta n b u l’ d a d o ğ d u . İs ta n b u l B e le d iy e K o n s e r v a tu v a n
m ü zik b ö lü m ü n d e o k u d u . 1958’ d e U n ’ ü n Ateşten dum fo'sm dıt
y ö n e tm e n y a rd ım cılığ ıy la sin e m a y a b a ş la d ı. Ç eşitli y ö n e tm e n
lerin y a rd ım cılığ ın d a b u lu n d u k ta n s o n ra 1960*ta Unutamadıfim
fcod m ’ la y ö n e tm e n liğ e g e ç ti. “ D u y g u F ilim 4* a d ın d a k e n d i ya p ı*
m e v in i ku rd u .
BAŞLICA FİLİMLER!
1961 UNUTAMADIĞIM KADIN —Y.t Erakalın —0*t Göksel Arooy* Muh

terem Nur. Evrim Fer. Ahmet Tarık T ek çe-Y a p . e»: Melek Filim.
IMS BİZ DE ARKADAŞ M IYIZ? - Ya Erakalın - Sa Erdoğan T uapş • E-î

özdernir Hazar - G. ya Memduh Yükman - O.t G. Arsoy, Türkân
Şoray, Peri Han* öztürk Sereagil- Yap. ea Melek Filim.
1969 LEKELİ KADIN - Ya Erakalın - G. ya M. Yükman - Oa T. Şoray,

Neriman Koksal, Kenan Pars, Tanju Gürau - Yap» ea Melek Filim.
1963 AŞK MERDİVENİ-Ya Erakalın - G . ya Gani T uran lı-O a G-

Arsoy, Filiz Akın» Efg&n Efekan, Ahmet Tank Tekçe - Yap. e.t
Artist Ftlim.
1963 ÇALINAN AŞK - Y.t Erakalın - C.ya M. Yükman - Oa T. Şoray,
Tamer Yiğit, Sadrı A lı;ilc-Y a p «a Melek Filim.
1963 TIĞ GİBİ D E LİK A N LI-Ya Erakalın - G. ya M. Y ü km an -O a T.

Gürsü, F. Akın, izzet Güney, Serpil Gül, A. T. Tekçe, Suphi Kaner -
Yap. e.t Melek Filim.
1963 Bt)TÜN SUÇUMUZ SE V M E K -Y a E rakalın-G . ya Yükm an-
Oa T. Ciireu, T. Şoray, Çolpan İlhan - Yap. ea Ölkü Filim.
1964 ANASININ K U ZU SU -Ya E rakalın-G . ya M. Y ü km an -O .ı T.

Şoray, t. Günay, Gürel Onlüsoy-Yap. ca Melek Fitim.
216
1964 BAKA DERLER KÜLBANU - Y.t E r«k*lın-S,t BüUnt O ran-
O.t T. Yiğit, Vahi Öz. Semra Sar» Süleyman Turan» Suzan A v c ı-
Yap. e*t Suna Filim.
1964 ÖPÜŞMEK YASAK - Y . ı E rakalm -O .ı Fatma Girik. 1. Günay, A.
Fekkaa, 0 . Serendi t - Yap* «.t Ülkü Fiilin.
1964- 65 GÖZLERİ ÖMRE BEDEL - Y.t Erakalın - O.ı T. Şoray. Cüneyt
Arkın» Ekrem Bora - Yap. e.t Arzu Filim.
1965 LEKELİ AŞK - Y.ı Erakalm - O.t N. Koksal, E, Bora» Nebahat Çelin»
G. ÜolÜBoy- Yap. e.t Sibel Filim.
1965 SEVGİLİ ÖĞRETMENİM - Y.t Erakalın-S.t B. O ran - G, y.ı Tur-
put Ö ren - O.t Hülya Keçyi£it. Edlz Hud, Ş. Turan, Hulusi
Kentıuen, G. ÜoInSOy - Yap. e.t Ülkü Filim. Pesen Filim.
1965 HEPİMİZ KARDEŞİZ - Y.ı Erakalın - S.ı Hamdi Değirraoucioğlu -

G. y.î Menafi FiLmeridis - Ou T. Yiğit, C. Arkın, H. Koçyigit, Aliye
Rona - Yap.e.ı Ülküm Filim, Pç*tu Filim.
1965 UZAKTA KAL SEVGİLİM - Y.t Erakalın-S.t Bülent Oran (F<mny
filminden k op y a )- G,yet T. ören - O.t H. Koçyiğit, Fikret Hakan»
A* Rcuıa. Avnı DiLligil —Yap. e.t Pesen Filim*
1965- 66 HAYATIMIN KADINI - Y-t Erakalın - S.t E. Tuuaş- G. y.t T. ören -

O.t T. Şoray. Erol Tezeren, G. Ünlüsoy, Nilüfer K oçyiğit-Yap» e.*
Saner Filim.
1965-66 YABANCI OLDUK ŞİMDİ - Ya Erakalın - S.t B. Oran - G. y.t Krium
Îlyadis-O .t t. Güney. A. Pekkan. Sadettin E rin i-Y a p . a t Saner
Filim.
1966 KATİLLER DE A Ğ L A R -Y .t Erakalm -S. ı B. O ra n -G . y.ı Orhan
K a p k ı-0 .* Ayhan Işık» Solda Alkor, Esen Püsküllü, Kenan Pars -
Yap* e.t Duygıı Filim.
ERKSAN. Metin
Ası) adı İsmail Metin Karamanbey’dir. 1.1.1929’da Çanakkale’de
doğdu. Yönetmen Çetin Karamanbey’in kardeşidir. Pertevniya)
Lisesi’ nt bitirdikten sonra 1952*de İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Sanat Tarihi bölüntünü tamamladı. Üniversiteye de
vam ederken sinema konusunda yazılar yayımladı. 1950*de
“ Atlas Filim” için yazdığı Binnaz senaryosuyla sinemaya başladı
{bu senaryo 1959’ da Mümtaz Yener lamlnulaıı filine alındı).
1952’de “ Dünya” gazetesinin sanat ekinde sinema yazıları yayım
ladı, ertesi yıl aym gazetede filim eleştirmeleri yazmaya başladı.
I9S2’de Âşık Veysel’in hayatı ile yönetmenliğe geçti- 1956’ da
Ölmüş bir kaim in evrak-ı melrukesi’m çevirirken yanda bırakıp
askere gitti. Yedek Subaylığını K .K . Foto-Filim Merkezi’nde
217
yaparken Diinyn havanları Türkiye'de adb biı foeîge-fiJim meyda
na getirdi. 1959’da da kendi adına Büyük Menderes vadisi (Nehir
ve Uygarhk) adında bîr belge-fiiim çevirdi. E., bütün filimler inin
senaryolarım hazırladığı gibi, başka yönetmenler için de birkaç
senaryo hazırlamıştır.
FİLİMLER tı
1952-53 ÂŞIK VEYSEL’ İN HAYATI (KARANLIK DÜNYA) - Y-ı Erksan-

Bedri Rahmi Eyüboğlu - C* ye» Fethi Mgrenler- 0*î Ayfer Feray,
Ahmet Say [Açlan SayılganJ, Kemal Bekir özjm anavj. Aşık Veysel
Şattroglu, Erkan, Hakkı Ruşen - Yap» e.t Atlas Filim»
1954 CİNGÖZ RECAİ (BEYAZ CEHENNEM) - Y.ı E rksen-S.t Erkan

(Server Bedİ'nig romanından) - Ge y.ı F, Mürenler - O.t Turan Sey-
fioğlu, Neriman Köksel, Avni Dilligil, Pota Moralli, Emine Engin»
Belki» Fırat, Fikret Hakan, Kadir Savun - Yap» e.ı Atlas Filim.
1955 YOLPALAS CİNAYETİ - Yel Erksan-S.t Erksan (Halide Edip-Ad ı-

var’ın aym adlı rom amadan) - G. y.t F. Mürenler - 0*ı Uğur Başaran,
Bülent Oran, Abdurrabttıan Palay, Aitan Hanoglu [Karındaş],
Neşet BerkUren, Gönül Serap - Yap, ea Allaş Filim.
195<-57 ÖLMÜŞ BİR KADININ EVRAKTI METRUKESÎ - Ya Erk*an, yanın

bıraktı Semih L. Evin tamamladı-5»: Erksan (Güzide Sabri'nin aynı
adlı romanından) - G» y.ı Menaai Filmm di* - M-t Hıılki Saner (alaf
ranga), Sadi Işılay (alaturka) - Şet Alâettin Yavaşça - O.t Sezer
Sesin, Keoan Artun, Temel Karamahmut, Müfit Kiper, A» Karındaş,
Şaziye Moral - Yap* e.ı TUrk Esport Filim.
1958 DOKUZ DAĞIN E FE Sİ-Y .r Erksan - S a E r k »a n -€ . ya Şevket
Kiytnas - Ma Nedim V. Otyam - 0*t F. Hakan, Serpil Cüt, K.
Savun, Hayrı Esen, Erol Taş, Hayati Hamzaoğlo, Sadettin ErbiJ,
Yılmaz Cruda - Yap. Oa Birsel Filim.
1958- 59 HİCRAN YARASI—Ya Erksan -S»* İsmail Avşar (E rksan )-G . y«:
Kental Akkavuk - Ş»t Abdullah Y ü c e -O a Sadri Alışık, Mııaffâ
Kaynak, Neşe Yutaç, K. Savun - Y*p.ea Ergenekon Filim.
1959- 58 ŞOFÖR NEBAHAT - Ya Erksan —S.t Erksan —Konut Ali Kaptan*

oğlu, A tıf Yılmaz Batıbeki - C* y.t Eroest von Thtm tıer- Y. ya
Halit R e fiğ -O .t S. Sezin, K. Pars, K . Savun, Talât Gözbak, Sami
HazinBes, Semih Sezeri i, Ziya Metin - Yap» ea Duru Filim.
1958 GECELERİN ÖTESİ —Y.ı Erksan - S.ı Erksan —G» ya Mengtt Yeğin —
Oa K . Savun. E. Taş, H, Hamzaoğlu, Ziya Metin, Tolga Tiğin» Suna
Selen» Suphi Kaner, Metin Ereoy, Oktar Dorukan, Yılmaz Çırada,
Maria Dölce - Yap* O.t Ergenekon Filim.
1951 MAHALLE ARKADAŞLARI - Ya Erksan - S a Erksan-----G, ya

M» Yeğin, F. Miirenler - 0«t E. Efekao, S. Selen, K. Savun, 5.
Kaner» S. Sezerli - Yap. e.t Atlas Filim.
218
19*1 OV FARFARA F A R F A R A -Y a Erksan -S a B. O r a n -C . y.ı M.
Yeğin, Şevket K ıy m u - Oa O. Güıtşiray, N, Köksel, Peri Han, E,
Taş, S. Hazinse», A. T. Tekçe, A tıf Kaptan - Yap. t i A» Filin.
1H 2 YILANLARIN Ö C t - Ya Erksan - Sa Erk*uu (Fakir Bttykurt'nn
aynı adlı romanından) - G. y.ı M. Yeğin - M»t Y . Tura - O.t F. Hakan,
Nurhan Nur, A. Rona, K , Savun, E. Taç, Ali Şen. Fikret Uçak,
Sadiy* Arcunan - Yap. ea Be-Ya Fitim.
IM S ÇİFTE KUMRULAR - Y i E rksan -Sa {Ihan Ensin - G. ya Nike
Rafaelyan - Ma Fecri EbcioğLu - 0>< Muhterem Nur, Ekrem Beta,
A. T. Tekçe, S. Hazinse», Nilüfer Koçyiğit, Hulusi Kenemcn, Necdet
Tosun- Yap. ea As Filim.
19*2 SAHTE NİKÂH - Ya Erksan - -Sa AetİM Oğuz - G. ya Geni Türenir -
O.ı O. CüDşiray, Filiz Akın, K. Pars, Ulvi Ur**, Scnih Orfcaıı, Hüse«
yin Bar adan, Birsen Menekşeli - Yap. ea Artist Filim.
19*3 A U H A Y A T -Y a E rksen-Sa Erksan - G- ya ALİ Uğur - Ma F.
Ebeioğlu - Oa Ayhan Işık, Türkân Şoray, E. Bora, N. Çehre, H.
Buradan, Handan Adalı, Asım Nipton, Memduh Alpar-Yüp* ea
A» FİHm.
19*3 SUSUZ YAZ - Ya E rksan-Sa Erksen , İsmet Soydan, Kemal W t
(Necati Cumalı’ mn aynı adlı hikâyesinden) - G. ya A. U ğuv-O a
Hülya Koçytğtt, Ulvi Doğan, E. Taş, Hakkı Haktan, Yavuz Ya
lınkılıç, Zeki Tüney, Alâettin Altıok - Yapa Erksan, Doğan ~
Yap, ea Hitit Filim.
19*4 SUÇLULAR ARAMIZDA - Ya Eı-kson-Sa Erksan - G. ya M.
Y e ğ in -M a F. E beioğlu -O a E. Bora, Belgin Doruk, Leylâ Sayar,
Tamer Yiğit, A. Kaptan, H. Haktan, Gulben Akkaya, 6 . Taş -
Yap. ea Birsel Filim.
1*64-45 İSTANBUL KALDIRIMLARI - Y.ı Erfeım - S.ı Erksan, t. Soydan,
Hamdı Avcıoğlu (M. —G. Sauvageon’ ım M a penime adlı filminden
kopya) - G. ya A. U ğ u r-M a Rauf Tünüm —M. ya Zeki Müreo -
Oa Z. Müreo, B. Doruk, K . Savuo. H. Saradan - Semih Sererli, Be-
dia Muvakkit - Yap. ea Birsel Filim.
19** SEVMEK ZAMANI - Ya Erksan -S a £rk»ao, Kemal Demire) -
G. y. - M. Yeğin - Oa Müşfik Kenter, Sema ö t e m , Kemal ErgUvenç,
Süleyman Tekcan, Oya Bulaner. Adnan Uygun, Deniz Çakır - Yapa
Erksan - Yap. e.t Troya Filim.
ERTUĞRUL, Muhsin
15.2, L892’ de İstanbul'da doğdu, Mı'rraı» İdmlM'udc okiuiu.
Meşrutiyetin İlâm üzerine ilk kez 2,8.190irdc Burhanettin
Tepsi topluluğunda sahneye çıktı. 1911’de Paris’e giderek tiyatro
incelemelerinde bulundu, Paris’ ten MŞehbalM debisine tiyatro
yazılan gönderdi. Ertesi y ıl İstanbul’a dönerek “ Ertuğral Muhsin
ve Arkadaşları” adlı tiyatro topluluğunu kurdu. 1913’ te yeniden
219
Paris’e gitti. 19I4’ ıe “ Dâr-ül-bedayr’İn Dram bölümü yardım
cılığına getirildi. 1916’da tiyatro incelemeleri için Berlin’e gitti,
bn arada geçimini sağlamak için “ Bioscope” yapımevinde Marta
Carini ile Hans Albers'in çevirdikleri filimlerde oynıyaıak si
nemaya başladı. Ertesi yıl izinli olarak İstanbul’a geldi, birkaç
oyunu sahneye koyup oynadıktan sonra yeniden Berlin'e dondu.
1919’ da “ Stuart-Webb” yapımevinde yönetmen olarak birkaç
filim çevirdi (Dos Fcst der sektvarzen Tulpe —Kara Ldle, Die
Teufelsanbeter - Şeytana tapanlar, 1 9 1 9 ...). 1920’ de Berlin’de
kendi yapımevi olan “ Stambul Film” i kurdu ve Samsan (I s
tırap)! çevirdi- 1921’de yurda döndii. bir şehzadeyle birlikte
“ Bozkurt Filim” adında bir yapımevi kurmak İstediyse de bu
tasan gerçekleşmedi. Ertesi yıl, Seden Kardeşler’! yapıma geç
meye teşvik ederek “ Kemal Fİlım” de yönetmenliğe başladı.
Bu arada “ Sabık Dâr-ül-bedayi Sanatkârları: Ertuğrul Muhsin
ve Arkadaşları” topluluğunu kurarak tiyatro çalışmalarına
da devam etti. 1924’te Stockholm’e gitti, yönetmen Stıller’le
tanıştı, İstanbul’a dönerken Stiller ve Greta Garbo’yu da getirdi.
1925’ te SSCB’ne gitti, hem tiyatro incelemelerinde bulundu hem
de yönetmen olarak birkaç filîm çevirdi ( T e mıUn, Beş dakika,
Spartakiis). 1927’ de yeniden yurda döndü ve "Dâr-ül-bedayi” iıı
başına getirildi ve hemen hemen aralıksız olarak 1947’ye kadar
bu tiyatroyu yönetti. I928*de İpekçileri yapıma geçmeye teşvik
etti. 1928-1943 arası hep bu yapımevi için filim çevirdi. 1947*de
Ankara’da “ Küçük Tiyatro” yu kurdu, ertesi yıl Devlet Tiyat
roları Genel Müdürü oldu. 1951 ’de buradan ayrılarak İstanbul’da
“ Küçük Sahne” yi kurdu. 1953’te ilk renkli yerli filim olan Halıcı
k ızı çevirdi ve Blnemadan ayrıldı. 1954-58 arasında yeniden Dev
let Tiyatroları Genel Müdürlüğü yaptı. 1959’da İstanbul Şehir
Tiyatroları baş rejisörü oldu, 19ö6’va kadar bu görevde kaldı.
E .’uıl basılmış basılmamış birçok telif, çeviri ve uyarlama
oyunları vardır. 1918 sularında ilk sinema yazılarından bazılarım
kaleme almıştır. Edimlerinden çoğunda oyuncu olarak da çalış
mıştır. (Aşağıdaki listede yalnız Türkiye’de çevirdiği filimler yer
almaktadır).
FÜlMLERlı
1918 İSTANBUL'DA BİR FACİA-t AŞK - Y.ı Ertuğrul - S.ı Ertuğrul - C.

y.ı Ahmet Cesmi (A r] —Oa A s ı » Mariyeviç, Emia Beliğ [Belli],
220
Liıme Conaolö, Roza Felekyan, Behzat [Butak], Vasfi Rıza [Zobu],
Refjk Kemal [Arduman] - Yap. e.t Kemal Filim.
1922 BOĞAZİÇİ ESRARI (NUR BABA) - Y.t E rtuğrul-B ı Ertuğrul
(Yakup Kadri Kara<ı$matıoğLu*mm aym adlı romanından) - C, y.j
Fuat [Uskıuay] - O.t Ertuğrul. Zobu, Kemal |KUçük], Butak. t,
Calip [Arcan], Arduman, Hakkı Necip [Ağrıman], Mariyeviç -
Yap. e,* Kemal Filini*
1923 . ATEŞTEN GÖM LEK-Y.t E rtuğrul-Sa Ertuğrul (Halide Edip -
Adıvar*ın ayni adlı romanından) - G. y*ı C* Ar —O»: Ertuğrul, Ney-
yire [Ertuğrul], Bedia [Muvahhit], Butak, Belli, Zobu, Arduman,
Ağnmaa - Yap, e*t Kemal Fıliın,
1923 LEBLEBİCİ HORHOR - Y.ı Ertuğrul - S.ı Ertuğrul (Takfor Nalyao
ile Dikran Çuhacıyan*ıo ayut adlı opereti öden) - G. y.t C. Ar - Oa
Helena Arıinova, Butak* Jetıya Moris, Zobu. Küçük, Arduman -
*«P - . . . Kemal Filiıu.
IM S KIZ KULESİNDE BİR F A C İ A -Y l Erttıgrul- S.ı Ertuğrul (P.
Aütier ile P. Cloquemin'io “ Cardieus de phare" adlı oyunundan) -
G* y.t C. Ar —0*t Ertuğrul, N. Ertuğrul* Belli, Ağrıman* Yap» e*t
Kemal Filim.
1924 SÖZDE KIZLAR - Y.ı Ertuğrul- S.t Ertuğrul (Peyami Safa’nııı
aynı adlı romanından) - G. y.ı C. Ar - O.t Butak, J. Moria, Arduman,
Gavroş Tolayan —Yap»e.s Kemal Filim.
1928- 29 ANKARA POSTASI - Y.t Ertuğrul - S.ı Ertuğrul (Reşat Nuri Gün-
tekitsin Fronçois de Curel'den uyarladığı “ B ir gece faciası*' adlı
oyundan) -G .y.t C. A r - O.t Ertuğrul, N. Ertuğrul, Butak, Ercüment
Behzat [Lâv], Sait [Köknar]-Yap» e.t İpek Filiııı.
1929- 32 KAÇAKÇILAR - Y.ı E rtuğrul-S.ı Ertuğrul -C » y.t C- A r - 0 .t

Butak, Salt [KdkuarJ, Talât [Artemel], Kâra kaş. Feri ha Tevfik,
Hazım [Körmükçü], Arcan - Yap. e.: İpek Filiın.
1931 İSTANBUL SOKAKLARINDA - Y.ı E rtuğrul-$.t Ertuğrul - C . y.ı
C. Ar, F. Farka» - O.t Seıoiha [Bcrksoy], Bedia Muvabhit, Azize
Emir, Cavrilİdes Artemel, Körmükçü, Butak - Yap. e.t ipek Filim.
1932 BİR MİLLET UYANIYOR - Y.ı Ertuğrul - S-ı Ertuğrul - Ea Niza*

■nettin Nazif Tepedeleulioğlu - G» y.ı O, Ar - O.t Lâv, Emel Rıza,
Kevser, A tıf [Kaptan], Ferdi [Tayfur], Na$it [özcan], Köknar,
Belli, Mahmut (MoraüJ - Yap. e.ı İpek Filim.
1933 KARIM BENİ ALDATIRSA - Y.t Ertuğrul- 9 . : Ertuğrul - E.t
Mümtaz Osman - M.t Muhlis Sahahattiu [Ezgi] - 0.t F. Tevfik,
Hnlide [Pişkin], Kürmükcü. 7.ob»ı. Muammer [K«ıru«'fiJ. Arr-tnı. İtedir
Muvahhit, Buluk. Lâv, .‘nîn j \ ; ?.='•
1933 SÖZ BİR AI.LAI| BİR - Y.t Ertuğrul - S.ı Mümtaz Ûsnvm (Mahmul
Yeearî’ oİn M» Hennequin ile P. Vcber*deo “ Kızdret helvam*’ adıyla
uyarladığı oyundan) - G. y.t C. Ar - Ma M. S. E z g i-0 .t Körmükçü.
Zobu, Melek [Tayfur.] Cahide[Souku], Bedia, Karaca, Arcan -
Yap» e.; İpek Filim,
22 1
1933 d e t BERBER - Ya Ertuğrul, Nazım Hikmet (Ran] -S a E rtuğrul-
C* ya C A r —9 ,i Karaca, Ferdi [Tayftır]» Zo®o Dalma», M. Tayfur,
Şevkiye [May] - Yap* ea İpek Filim.
1933 NAŞİT DOLANDIRICI - Y.ı E rtuğrul. Sa E rtuğrul-O a N«|İt
özcıtit Abıuet [Güldürür] - Yap* ea İpek Filim (Kıta Hliu).
1933 FENA YOL (O KA K09 DROMOS) - Y.t Ertuğrul» Theoridee (Türk-
Yunau ortakyapımı).
1934 MİLYON AVCILARI - Y.ı Ertuğrul - Sa Ertuğrul (Clair’ in Le tniUion
filminin kopyan) —C. y.ı C. A r - M a M. S. E s g i-O a Körmükçti,
Zobu, Köknar» F. Tayfur, M. Tayfur» Z. Dalma» - Yap» a t İpek
Filim.
1934 LEBLEBİCİ HORHOR A Ğ A -Y a E rtuğrul-Sa Ertuğrul (Nal.
yan ile ÇubaeıyacTın operetinden) - G. ya C. A r - O a F. Tevfik»
M. Tayfur» F. Tayfur, Butak» Zobu, Morali» Körmükçü - Yap» ea
İpek Filim*
1934-35 AYSEL. BATAKLI DAMIN K I Z I -Y a E rtuğrul-Sa Ertuğrul-
Ea Haşan Cemil [Çaıubel] (5dm a Lagerlöfun ' ‘ Flickao fra Stormy-
torpet” adil öyküsünden) - C. y.t C. Ar - Ma Cemal Reşit [Rey] -
Oa Sonku, Ar temel. Köknar, Müfit (Kiperj, Ayanoğlu* Butak, F.
Tevfik» Körmükçti, Arcan* Morab - Yap.: Ertuğrul f*‘lpek Filim'’
stüdyosunda çevrikti;, imletme hakkı ''İpek Filimde verilmiştir).
1933 AYNABOZ KAPIŞI - Ya Ertuğrul - S.ı Ertuğrul (Musahipzade
C d il’ in aym adlı oyunundan)- G, y.t C. A r -O a Körntükçü,
May» Zobu, Arcan» Karaca, Butak, Pişkin, Morab, Perihan Yanal,
Nedâ Sette! - Yap* ea İpek F ilim ..
1939 BİR KAVUK DEVRİLDİ - Ya Ertuğrul - Sa Ertuğrul (M. Celâl in
aynı adlı oyunundan) - G* y.t G. A r - Oa Körmükçü, Zobu, Morab,
Artemel, Arduman, Arcan* Karaca, Ayanoğlu - Y*p.ta İpek
Filim.
1939 ALLAHIN CENNETİ-Y.t Ertuğrul -S a Ertuğrul -E .* Ziya Şakir
[Soko] - G* y.t C» Ar - O.ı Münir Nurettin [Selçuk], F. Tevfik» Kör*
mükçû» Pİfkln» Butak, Zobu, Karaca, Suavi T edtt-Y ap. ea İpek
Filim,
1939 TOSUN P A Ş A -Y .ı Ertuğrul - S a Ertuğrul (Servet Morey*ın Jean
de LltraıMan “ Tosun' 1 adıyla uyarladığı oyundan)-C* y.t C. A r -
Oa F. Tevfik, Körmükçü, Tedü, Pişkin, May, Zobu, Morab - Yap. ea
İpek Filim*
1939-42 KISKAN Ç-Ya E rtuğrul-Sa Ertuğrul - G . y.ı C. A r - O a Ertuğrul,
Sonku, Tedü» Arcan, Ayanoğlu. Nevin Akkaye, Serte! - Yap» ea
İpek Filim*
1940 ŞEHVET KURBANI - Ya Ertuğrul - Sa Ertuğrul (Fleming’ İn The
W oy o f AU Flesh filminin kopyası) - € . ya C. Ar - O.» Ertuğrul, Sonku»
F. Tayfur, Tedü, Akkaya - Yap* ea İpek Filim.
194AA3 NASRETTİN HOCA DÜĞÜNDE - Ya Ertuğrul. yarım bıraktı sonra
Ferdi Tayfur tamamladı - Sa Burkan F elek-G » ya C. Ar - Oa Kör-
mttkçiı. Serte), Yaşar Nezihi üasoy. Köknar, Müzeyyen Senar Işıl»
222
Zatî Sungur» F* Tayfur* Reşit Borun, Sadettin Kaynak - Yap» t.t
İpek FiLİtn.
1940 AKASYA PALAS - Y j Ertuğrul - S*» Ertuğrul (Mahmut Yenarî'ma
Georgea FeydeauMnn T + 1 = 1 M adıyla uyarladığı oyundan) -C » y.»
C. A r -O u Sonku» Kürroükçü, Zobu, Yanal, K araca-Yap» *.t İpek
Filim.
1941 KAHVECİ G Ü ZE L İ-Y .ı E rtuğrul-S. Ertuğrul - Konut [N. H.

Ran] - Ç . y.ı C. Ar - O.ı M. N. Selçuk, Ne*ihe Becerikli* KUrmükçü,
Butak» Nevin Seval, Arlemel, Cahit Irgat, Avni Dİlligil- Yap. e.t
İpek Filim.
1945 YAYLA K A R T A L I-Y .t Eriıığrul - S»t Ertuğrul (Faruk Nafiz Çam-

lıbel’in aynı adlı oyunundan) - G» ya Yuvakim Filmeridis - 0*ı
Sonku* Hadi Hün, Seval, Zobu, Kiper, S. Tedü, Ferilıau Çekil
|Tedü] - Yap. e.t Halk Filim.
1946 HARMAN SONU - Y.ı Ertuğrul-S.t Ertuğrul - G. y.ı C, Ar, Y.

Film eridis-M .ı Zeki Duygulu, Ş.ı Mefharet Yıldırım, Necmi Rtaa
Ahukan - O.t Seval, Yanal, Butak, Zobu, Morali, fi. Hün, Baran,
Kadri ögelman, Haluk Sarıcı. Mümtaz Ener - Yap.e.t Halk Filim.
1947 KIZILIRMAK (KARAKOYUN) - Y.t Ertuğrul, yarım bıraktı sonra

Hadi Hün tamamladı - S*: Ertuğrul - E.ı Ercüment Er [N, H. Ran] —
G» y.ı Y. FilmeridU-Ş.t Suzan Y'akar Rutkay, N. R. Akışkan-
O.t S. Y. Rutkay, İsmail Dtimbüllu» Ener» Sancı, tiasoy. Karaca*
Rııtak, Zobu, Morali, H, Hün - Y*p» e.t Halk Filim.
1955 HALİCİ K I Z -Y .t Ertuğrul - S*t Ertuğrul - E.ı Mebrure A lev ok -

G, y.t C. Ar lÂgfacolor” işlemi) - M.ı Haşan Ferid Alnar - O.t Heyecan
Haşaran, Atuımaıı Kor ad, Kiper. Handan Urau - Yap** Doğan
Kardeş Yayınevi.
FEHİM, Ahmet
1857’ de İstanbul’da doğdu. 2.8.1930 *da öldü. Bir işçinin oğlu
olan Fehİm Efendi, babasının çalıştığı “ ldarei mahsusa"da tor*
naeıbkla hayata atıldı, sonra buradan ayrılarak Güllü Agop'uıı
Gedikpaşa Tiyatrosu’na girdi (1876). Daha sonra Fasulyaciyan’ın
topluluğuna katılmak üzere Bursa'ya gitti (1879) ve burada
Ahmet Vefik Paşa'nııı valilikten azline kadar (Kasım 1882)
çalıştı, Vefik Paşa’nııı Moliğrc'den yaptığı uyarlamalarla çoğunda
oynadı. Batıdan sonrada kendi lopJıduğı.tın am..r.ık ik ia ,.
rutiyet’e kadar (1908) birçok turneye (Edirne, Trabzon, Çanakkale,
A n k a ra ...) çıktı, İstanbul’ da Mmakyaıı ve Holas iİe çalıştı.
Meşrutiyetten sonra bir ara Raşıt Rıza Samako'yla birlikte çalı
şarak, Antoine’ ın ” Dâr-nl-bedayi” i düzenlemesi sırasında (1914)
223
öğretmenliğe getirildi. 1919’da "Malûl Gaziler Cemiyeti” sinema
kolu kurulunca, Fehim Efendi de bu kolun sanat danışmanlığına
ve yönetmenliğine atandı ve aynı yıl yönetmenliğe haşladı. Fa
kat bu denemeden sonra hem tiyatro hem de sinemadan çekilerek
anılarını kaleme almakla uğraştı. Türk tiyatro ve sinemasının
İlk yıllanılın en önemli kişilerindendir.
F İL İ M L E R İt
1919 MÜREBBtKE Y., A. Eehitn-S.ı A. Fehim (HUseyia Rahmi CUr-

pm&r’ m aynı adlı romanından ve bu romandan uyarlanan oyundan) -
“ G» ya Puat[Uzkınay] - O.t A, Fehim, Rafit Rıza[Saıuako], Şahap
Rıza, İsmail Zahit, Mme. Bayzar, Mme. Knliteâ, Behsat [Butak] -
Ysp.t F. U zkınay-Yap. e.t Malûl Gaziler Cemiyeti.
1919 BİNNAZ^Y.ı A. Fehim (bazı sahneler: Fazlı Necip) - S.t Miinif
Fehim (Yusuf Ziya Ortaç’ ın aynı adlı manzum oyunundan) - C. y.ı
Uzkınny - O.ı MUe. Blancbe, Hüseyin Kemal [Güroıen], Rana Dil-
beryao. Hakkı Necip [Ağrıman], İsmail Zahit, Eliz» Binemaciyan-
Yap.t Uzkıoay - Yap.e*$ Malûl Gaziler Cemiydi.
GELENBEVÎ, Baha
1907’de İstanbul'da doğdu. Salı Bey Okulunda (1917), Galata
saray Orta bölümünde (1920), Fransa'da Nice Lisesİ’nde okudu
(1923). Fransa’da Valdbre Tanıtı Yüksek Okulu’nu bitirdi
(1928), Paris’ te çeşitli stüdyolarda sinemanın değişik kollarında
çalıştı (1929-1936). Fransa1da alıcı yönetmenliği, yönetmen
yardımcılıklarında bulundu (1936’da Billon’uit Uargenl - Para*-
sında donatımcı, Gance*ın Un grand nmour de Beethoven - B.*in
bir büyük oş&ı'nda yönetmen yardımcılıklarından biri, Hugon’un
Les mariages de MUe Levy - Mile. L.nin evlenmelerf nde yönetmen
yardım cısı.. 1939’ da yurda döndü, 1943’ te F. Keııç’in çevir
diği Dertli pınar'ın görüntü yönetmenliğiyle yerli sinema çalış
malarına başladı. Ertesi yıl yönetmenliğe geçti. İ958fde Günah
kârlar cenneti'nden sonra sinemadan çekildi. Amatör arkeolog
ve fotoğrafçılıkla meşgul olan G., birçok fotoğraf sergisi açmıştır.
FİLİMLERİt
1944 DENİZ KIZI - Ya Gelenbevî - S.t Gelenbevî —G. y.ı Kriten llyadig -
0 .ı Nezihe Becerikli. Orhan Eeea» Müfit Kiper, Samiye Httn, Sadettin
Erbil, T*||t A ıtem e)-Y tıp 4 .ı Sce Filim.
1946-47 YANIK K A V A L -Y .t Gelenbevî-S.* Gelenbevî - G. ya K . lly a d is -
M.î Sadi Ifilay, Muhittin Sadak - Ş.t Müzeyyen Senar Işıl. Muzaffer
224
Çağlar» Hacer Buluş - Oj Artem d, Becerikli» Suavj Adalet P t e -
- ¥ıp.c.s Birlik Fi Um,
1947-48 ÇILDIRAN K A D IN -Y a Gelenbevî - S.t Vedat Örfi S engü -<kı
Becerikli, Reşit A k if Gürzap, H. Hün, Huluıi Kenlmeıi, Kadri
Ögelmau - Ysp«e.t Birlik Filim,
1M9 KANLI DÖŞEK-Y^ G elen b ev îG eleob ev t(lh sa n Koza'um “ O gaee”
adb romanında o) - G, y.ı Yuvakim Filmeridis - Oa Orhon M* Arı<
burnu, tacı Körmükçü, Artrınel, Melâhat İçli» ögelmaa - Yape^
İpek Filim.
19S1 BARBAROS HAYRETTİN PAŞA - Ya Gelenbevî - Sa İhsan Koza ^
C« y.î Özen Sermet —Ma Nedim V. Otyam - Şa Ruhi Su » O.ı Cüneyt
CiHtçtr, Meslba Yclda, Ayla Karaca, Cahit İrgat, Münir özkul -
Yajke.ı İpek Filim.
1963 BOŞ BEŞİK - Y.ı Gelenbevî —Sa Mustafa Kemal (Necati Cıunah'nm
aynı adlı oyunundan) - O,* Muhterem Nur, Bülent Ufuk, Ali Korkut,
Muazzez Arçay - Yape.ı Halk Filim,
1953 KALDIRIM ÇİÇEĞİ - Y.ı Gelenbevî - Sa (Hugo H hos’ jd Pickup
filminiu kopyası) - G . ya Turgut Ö r cu -O a Gükçer, Heyecan B«>
yararı, Nuri Altmok, Miicap Ofluoglu - Yap»e.j İpek Filim»
1953 BALIKÇI GÜZELİ (1003 NCt GECE) - Y.t Gelenbevî^ S.t Hitan
Koza - Gr ya T. ören - Ma Mesut Cemil Tel - O.* Cftkçer, Ayten
Çankaya. M. özkul, Becerikli, Neşe Yulaç, Ertuğrul Bilda, Hayrı
Esen - Yap«ea tpek Filim.
1950 GÜNAHKARLAR CENNETİ - Y. t Gelenbevî - S.ı G elenbevî-G . y.t
Enver Burçkin - O.ı B» Ufuk, Neriman Kükeal, Abmet Tank Tekçe,
Sadrı Karan, Muallâ Kaynak, A tıf Kaptan, Bülent Oran - Yap.e.:
İpek Filim.
GÖREÇ, Ertem
1933’te Bursa’da doğdu. Ortaokulu bitirdikten sonra Orhan
Atadenız'in yanında kurgucu yardımcısı olarak sinemaya başladı
(1949), On yıl sonra yönetmenliğe geçtiği Kauh sevda filmine
kadar elliye yakın filmîıı kurgusunda çalıştı» Bu arada bazı
filİmlerde (ArıEıurnu: Sürgün, 1951-52 -L ejyon dönüşü, 1957 -
Ün: Çoban kızı* 1 9 5 8 - 59 Uç arkadaş* 1958 - At eşlen damla»
1960 —Batıbeki: Ayşecik şeytan çekici* 1960, ♦.) yönetmen
yardımcılığı yaptı; görüntü yönetmenliği yardımcılığında bulun-
du» Bazı filimlerin sonnryohmnuı i ıv .ı b ı u , *'j..ı ^■. :n -u <'• r.
arkadaş-Ölüm peşimizde, 1 9 6 0 ...), 1956 yıllarında birkaç
oyunda sahneye de çıkan G.» 1943-58 yılları arasında amatör
ve profesyonel olarak çeşitli spor çatışmalarına katıldı, özellikle
Mili! Basketbol takımında on beş kere millî formayı giydi.
225
BAŞLICA FİLİMLER lı
UM KAMU SEVDA Y.ı O.ı Orhan Elmas, Papatya Atkıya,

Yüksel Alkayd, Anburan, Sllih Tusun —Yıp^.t Uğur Filim»
İH I OTOBÜS YOLCULARI - Ya Göreç - Sa Vedat Türkali - O. ya Turgut

üren - Oa Ayhan İşık, Türkân Şoray, Salih T « n n , Sunu Pekuyul,
Selâhattiu Yazgan - Yap» e.: Be-Ya Filim.
1H 2 RIFAT DİYE BİRİ - Ya Göreç - S.t Ali Kaptanoğlu - G> y.t T. Ören -
Oa Işık, ütcan Tekgül, Semra Sur, Hnlûsi Keotmen, Süha Doğan -
Yap.e.ı Uğur Filim.
1H4 KIZGIN DELİKANLI - Y.î Göreç - S.t Türkali - G. ya Çetin Gürtop -
0.t Göksel Arsoy, T. Şoray, Mümtaz Alpaslan, Hüseyin Peyda,
Hüseyin Buradan, Mümtaz Ener - Yap. e.t Göksel Filim.
IM S KARANLIKTA UYANANLAR - Ya G öreç-S a Türkali-G* y.ı

T. Ören, Mahmut Demir-Mat Nedim V. Otyam — Oa Ayla AJ-
gan, Beklao Algım, Fikret Hakan, Kenan Pars, Tülin Elgin, Tolga
Tigin, Mümtaz Eoer, Ersun Kazunçel - Yap. ea Fİlmo Ltd. Şti.
GÜLYÜZ, Aram
19S8’de “ Metro Filim” ! kurarak yapımcılığa başladı. İlk olarak
Tnrk-Alman ortakyaplım İstanbul macerası’m meydana getirdi
(Y.: Car! Mdhııer, 1958 - 196a). 19Ğ0’ ta Senaia jıi/o r’ la yBilet
meni iğe geçti.
BAŞLICA FİLİMLERİt
1960-tl SENSİZ YILLAR - Y.ı GulyUz - S.: GilLyii* - C. y.t E m » von

Theuroer - Jfa Yalçın T u ra -O .ı Nurhan Nur, Metin Serczli, Serpil
Gül, Semra Erîf, Rula Pappu - Yap. ea Metro Filim.
L961-62 AŞK VE YU M R U K -Y a GULyüz-Sa Gülyüz-G* ya Memdııh

Yükmatı - Oa Orhuo Günçiray, Türkân Şoray, Peri ilan, Kenan
Pars, Ahmet Tarık Tekçe, Suphi Kaner, Erol Keskin, Biileut Oran -
Yap. e.t Metro Filim.
1H2 KADIN VE TABANCA - Y.t GUJyü* - S.t B. Oran - G. y.t Çetin Gür
to p -O .t Günçiray, Leylâ Sayar, Keskin, Ayfer Koray, T e k çe -
Y^p. «a Metro Filim.
1M& GENÇ KIZLARIN SEVGİLİSİ-Ya G ü ly fc -O a Göksel Ar&oy, Filiz
Akıcı, Tekçe-Y ap* ea Metro Filîm.
1H3 HOP DEDİK - Ya Gütyüz - Oa Günîruy, Fatma Girik, Aysel Tanju,
Ixzet Glinay - Yap» ea Melek Filim,
1H 4 ABİDİK GUBUDİK - Ya Gülyüa - 9a Safa Onul - G. ya Ç. Gürtop -
Oa OztUrk Serengil, Ajdu Pekkun, A. Tanju, Hüseyin Baraduu,
Tekçe, Sami Hazinsea - Yap» ea Gllngiray Filim.
226
1964 TEMEM BİLÂKİS - Y.ı G ü ly ü z-G . y.t M. Y ü km an -O .t Serengil,
Çolpau İlhan, İsmail Dümbüllü, Sıuaa A vcı - Yap^.ı Metro Filim.
1965 65 HÜSNÜ - Y.t C ülyü z-S .t 5. Onal - G, y j Gani T u r a n lı-a t
Sereııgif, Neriman K6 k$*l, Goııül Yazar, Attan GütıLay - Yap* e.*
Serengil Filim.
1965 PANTAL ON BANKASI - Y.t GiUyüz - S.t Ünal - G. y.t M. Yükman -
O-î Sadri Alışık» A . Pekkan, H. Saradan, S. Hazinses, Osman Aiya-
nakj Gülbin Eray - Yap. e.t Melek Filim.
IM S a d KIZLAR - Y.ı Güfyüz - S.t İlhan E ngin-G » y.t M. Yükman -
O.ı î. Günay. A. Pekken, Esen Püsküllü, Baradau, Suphi Tekniker -
Yap. e.t Melek Filim.
1965 KOLLA KENDİNİ BEBEK - Y.t Gülyüz - S.ı G ü ly ü z-C . y.t M.
Yükm an-O .t Cünay, A. Pekken» Aysel Tanju, Tekniker - Yap* e»t
Metro Filim.
1966 GARİBAN - Ya GllJyüz - Sj O ra n -G . y.t M. Yükman - Oj Alışık,
Günşiray, Püsküllü - Yap* e*t Metro Filim.
GÜRSES, Muharrem
3 5 . 8 .1 9 1 5Tle Amasya’da doğdu. İlkokuldayken okul sahnesine
çıktı. İstanbul öğretmen Okuiu’nun üçüncü sınıfından ayrılarak
Şehir Tiyatrosuna girdi (1931), Bu tarihten başlıyarak çeşitli
tiyatro topluluklarında çalışmaya başladı. Ankara Radyosu
temsil kolunda çalıştı. “ K öroğlu" adlı oyunundan meydana ge
tirdiği senaryo Refik Kemal Arduman tarafından filme alınırken
yönetmen yardımcılığıyla sinemaya da başladı. 1952’ de Karo
E fe’ yle yönetmen oldu. Filimlerinin hepsinin senaryolarını yaz
dığı gibi, başkaları için de senaryolar hazırlamıştır. Kendisinin
ve başkalarının Kümlerinde oyuncu olarak da çalışan C .’in yönet
men olarak meydana getirdiği filimler yüze yakındır.
BAŞLICA FlEİMLERb
19S152 KARA EFE (ZEYNEP'İN CÖZ YAŞLARI) - Y.t Giirses, $*i Gürses
(kendi romanından) - O.t Gürses, Qhan Işık, Ali Üstünıa; - Yap. e.t
Reks Filim.
1953 KUBİLÂY - Y j Gürses-S.ı G ürses-G . y.t Y. KmH mj£Ui - O.t
Hüseyin. Pcvda, Vedat Karunkçıı, Nriiilr l» :..; •• -
Yap.t.t örm en Filim.
1954 BİR ŞOFÖRÜN HAYATİ - Y ^ Gürses - Sj Neriman Aykut - G. y.ı
Men «si FilmeridU- 0*s Kudret Karadağ, Sabalıat Akıner, Muzaffer
Nebi oğlu, Belkİs Fırat - Yap.e.t öm ay Filim.
195$ YEDİ KÖYÜN ZEYNEP*)-Y.t Gürses-S.t Gürses (Hauptmann’ın
227
“ Rose Bremi** adb oynmindan uyarlama) - 0*t Deniz Tanyeli, Saltuk
Kapiangt - Yap.*^ Kardeş Filmi,
lW d SAZLI DAMIN KAHPESİ - Y.j G ü rses-g,t Gürses- 0,î Gönül
Bayhan, Muhterem Nur, Narına İnan - Yap»e.ı Birsel Filim.
1951 YAVRULARIMIN KATİLİ —Y4 Gürse; — $,1 Cürees —Od M. Nur,
Talât Artetne), Lâle Oraloğlu - Y*p,e.ı Güven Filim,
1957-S* BALIKÇININ K I Z İ -Y d Gürses-S.t Gürses - O . î Pervin Par, Er
doğan öker, Kenan Pars, Gürses, Ahmet Tarık Tekçe - Yap«e»t
Dar Filim,
1958 TÜTÜNCÜ KIZI EMİNE - V.* Gürses - S.t Gürses - Ö.tP. Par - lap.ea
Kardeş Fi fim,
1959 BEKLENEN BOMBA - Y.ı Cürees - S.t Gurîts - 0*1 Eşref Kolçak,
Neriman Kttksal, Tekçe, Hadi H ün-Yap.ed Pesen Filim.
1959 PAMUKÇU KIZI HALİME - V. 1 Gürses - S*t Gürsel - Oj Par, Gür
se», Saltuk Kaptaugı, Nebile Teker - Yap, e,* Filkoş Fitim.
1959 SOKAK ŞARKICISI {KIRIK KEMAN) - Y.ı Gürses - Sj Gürses -
0,t Adnan Pckak, Tekçe, Serpil Gül, öztürk Serengil, Hodİ Hün -
*«*•*•> Kervan Filim.
1960 TALİHSİZ YAVRU - Y.t Gürses -S ,* Güıstü - C, y.î Kenan Kurt -
Ö*ı M. Nıır, Pare, Tekçe, Rüya Gümüşata, Nubar Tersıyaa, Eşref
Vural, Esen Gorkmeo, Muazzea Arçay - Yap, e,t Kemal Filini.
1960 CAN MUSTAFA - Y.r Gürse» - S.* Asftf Tengiz - G, y.ı Manası Fil-
Tncridi», Hayrettin Işık, Afi Y a ver-O .t M. Nur, Turgut özatay.
Tekçe, Leylâ Sayar, Salih Tozan, Semih Sezerli —*»|>. e.t Güven
Filim,
1965 HARAM LOKMA - Y.ı G ü rse»-S.: G î i m s -C . y.t Cahit Engin -
O.t Mehntet Aralan, Gürse» - Y» r «.t Kulüp Filim,
KAMİL, Şadan
1917'de İstanbul'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini İstanbul'da
Sanki Georg kolejinde yaptı. Eniştesi olan “ H a-K a" Filim stüd
yosu sahibi Halil KamİTin teşvikiyle Almanya'ya fotoğrafçılık
öğrenimi yapmaya gitti. Münıch’teki “ Baeriache Lebranstahl
für Lich tbi İdwesen” okulunda öğrenim gördü. Ayrıca bir süre ses
mühendisliği de okudu. 1939*da Londra'da “ R.C.A.” Lahora-
tu varlarında seslendirme üzerinde çalıştı. 1939-43 arasında
Paris ve Berlin'deki stüdyolarda incelemelerde bulundu. 1943’te
yurda döndü ve On Uç kahraman île yönetmenliğe başladı. Filim-
hrİnin senaryolarım hasırladığı gibi bazılarının görüntü yönet
menliğini de yapmıştır. Duvaklı göl*den. sonra yönetmenlikten
ayrıldı ve birkaç filimde görüntü yönetmenliği yaptı (Arakon:
Kahpe* 1960 - Ya ben ya o, 1961).
228
BAŞLICA FİL tM L E R t:
1943-45 ON ÜÇ KAHRAMAN - Ya K a m il-S a Ragıp Şevki Yeçİm (Bern-

hardt’ın DU tasla Kompagnİ* adlı filminden kopya) - € . ya Coni
Kıırieşoğlıı - Oa Sami Ayanoğlu, Fatma Bürün [Anda;], Tal&t
Aritmel, Müfit Kiper^-Yapat Ha-Ka Filim»
1946 TOROS ÇOCUĞU-Y.ı K a m il-S a Şevki Yazman - Oa Cahit
Ilgat, Nevin Erman, Orhan Elmas, Kiper - Yap, «a Ha-Ka Filim.
1946 GENÇLİK GÜNAHI - Ya K a m il-S a FtŞ. Yeşim - C. y.ı İlhan

G. A ra k on -M a Münir Nurettin Selçuk - Ş a Selçuk, Safiye A y la -
Oa Enver Orhon, Selma Kayahan, Orhon M. Arıburnu, Berin Aydan,
İrgat - Ysp.ea Atlas Filim.
1946-47 SEVEN NE YAPMAZ? - Ya K a m il-S a Kamil (Kerime Nadiren
aynı adlı romanından) - G, ya 1* A ra k on -M a Selçuk - Ş a Selçuk,
Mefharet Yıldinm - 0*1 B, Aydan, Irgat, Orhon, Anbumu - Yap,e.ı
Atlas Filim.
1961 DUDAKTAN K A L B E -Y a K a m il-S a Kamil (Reşat Nuri Gün-
tekrü’ fo aym adlı romanından) - G* ya K a m i]- Ma Nedim V. Ot-
y a ıu -O a Meslha Yel da, Muzaffer Tema, Reşit A kif Gürzap, Irgat -
Yap, e.* Atlas Filim.
1952 İKİ SÜNGÜ A RA SIN D A-Y a K a m il-S a Adnan Fuat Aral (Aka
Güodiia'ün aynı adb romanından) - G. ya Kamil - Ma Nedim Otyam -
0»ı HUmaşah Hiçan, Sadrı Alışık, Atıf Kaptan, Mürüvvet Sim - Yap»
ea Atlas Filîm»
1954 KAÇAK - Ya Kamil - Sa Haldun Taner - G» ya Kamil - Ma Otyam -
Oa Sezer Sezin, Turan Seyfioğlu, Necla İz, Nubar Teızıyan - Yap. ta
Atlas Filim.
1955 BİR AŞK HİKÂYESİ (TUŞ) - Ya Kamil - Sa Kamil (H. Taner'in
T b ş ” adlı hikâyesinden) - C. ya Kamil - O.ı Münir özku), MuaHh
Kaynak, Sadettin Erhıl, Kemal Ergüveııç - Yap. e.t A lin Filim.
KARAGÜZO&LU, Şadi Fikret

1890'da İstanbul’da doğdu, 29.12.1941’de öldü. Asil adı Hüseyin
Şadi idi. Galatasaray LisCBİ’nde okudu. Okuldayken'birçok tem
silde rol aldı. Bu tiyatro çalışmaları İkinci Meşrutiyet’ in ilânı
üzerine profesyonel bir nitelik kazandı, böylelikle K ., 1908’de
Reşat Rıdvan, tbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci. . . ’nin meydana
getirdiği topluluğa katıldı. Dabu ■ T> ■ ' dr1...... •' ■'
nettin Tepsı’nin topluluğuna girdi vc 19HI'ıı kadar onunla çalışıı.
Bir ara memurluk bayatına geçti, yine de “ Fikret" takma adıyla
tiyatroda çalışmakta devam ediyordu. Soııra “ Donanma Cemiyeti
Heyet-i Temsilİyesi” ne girdi, ilk Dünya Savaşı’ na katıldı. 1920’de
“ Dârül-bedayi’ ’e girdi. Kurtuluş savaşından sonra Ankara’ ya
229
gelerek “ Millî $alme**yi kurdu. Bu toplulukla Anadolu içinde
birçok turneye çıktı. 1926-27 mevsiminde Rafit Rıza ve Behzat
Butak*)a Tepebaşı’nda “ Millî Sahne” adıyla temsiller verdikten
sonra, kalbinden rahatsız olduğu için tiyatrodan ayrıldı. 1941 *de
yeniden sahneye dönmek istediyse de sağlığı elvermedi ve aynı
yıl öldü. Karagözoğlu, 1921’de “ Malûl Gaziler Cemiyetlinde Ah
met Fehim Efendi'nin ayrılmasıyla boş kalan sinema yönetmen
liğini üzerine alarak sinemaya da el atmıştı» fakat sinemacılığı
orta uzunlukta bir filim ile iki kısa filmi geçmedi. Bunlarda,
sahnede büyük bir başarı kazanarak canlandırdığı bir tipi tek
rarlıyordu.
FİLİMLERİt
1921 BtCAN EFENDİ VEKİLHARÇ - Y.t Karagözogk, - S.ı Karagfigoğlu

(î. A. N. Sekizinci’ nin *Ht«se-i çayı*” adlı «yünündeki tipe dayana
rak) -G *y .t Fuat Uzkınay —O.t Karagözoğlu, Şehper [Karagözoğlu],
1. Calip [ArcanJ, Behzat [Butak], Nurettin Şefkati - YapÛzkmay —
Yap^ 4 Malûl Gaziler Cemiyeti [orta uzunlukla).
1921 BtCAN EFENDİ MEKTEP H OC A SI-Y.ı K u agözoğlu- Kara
gözoğlu -G * y.t V zkuıay-0*$ K aragözoğlu -Y apı U zkınay-Yap.
«. t Malûl Gaziler Cemiyeti [kısa filim ).
1921 RİCAN EFENDİ NtN R Ü Y A S I -l.ı Karagözoğlu - Sj Karagözoğlu
G. y.: U zkm ay-O .* Karagözoğlu - Yap.ı U zkınay-Yap. e.ı Malûl
Gaziler Cemiyeti (kısa filim).
KENÇ, Faruk
1910’da İstanbul’da doğdu. Şişli Terakki Lisesi’nin ilk bölümünde,
Şems ilme kâtip ortaokulunda, Yeni Lise’de okudu (1933). Lise
deyken bir yandan da “ Ha-Ka” stüdyosunda büroda çalışıyordu.
Bu arada cumhuriyetin onuncu yılı için bir belge-filıııi çevirmeye
gelen Sovyet yönetmeni Yutkeviç ve Amştam’la birlikte Ana
dolu’yu dolaştı. Daha sonra Münich’e giderek Kamil'in okuduğu
fotoğrafçılık ve filim okulunu bitirdi. Bir süre Fransa’da incele
melerde bulundu. 1938’de yurda döndü, 1939‘da ilk filmi Taş
porçosı’nı çevirdi. 1944’te kendi yapımevi olan "İstanbul Filim” i
kurdu.
BAŞLICA FİLİMLERİt
1919 TAŞ PARÇASI V.: Kenç - S.ı Kenç (Reşat Nuri Ciintekin’ in aydı
adlı oyunundan) - G. y.t N.eati Tösüm - 0.t Nevsat Okçugil, Suavi
Tedü, Nebahat Balta, Peniye Baran - Tap. e.ı Ha-Ka Filim.
230
1940 YILMAZ A L t -Y a K e n ç -S a K«nç - Ea V âll Nurettin (Vâ-Nû)-
C, ya N« Tözüm - Oa Okçugil, Tedü, Celal Atik, Refik Kemal Ardu-
man, Cahit Irg at-Y a p . ea Ha*Ka Filim,
1940 KIVIRCIK PAŞA - Y.ı Konç - Sa Kenç - Ea Seraıet Muhtar Alus -
G* y.t N. Tösüm -' Oa Halide Pişkin, Sait Köknar, Vedat. Karaokçu,
ArtezneJ, Ardmnaa - Yap. ea Ha-Ka Filini.
1943 DERTLİ PIN AR - Y.ı K e n ç - Sa K enç - G. y.t Baha Gelenbevî - O.;
N eıih e B ecerikli, Tedü, A r t emel, Arduman, Sami Ayanoğlu - Yap.
e.t Se» Filim»
1944-45 H A S R E T -Y a K e n ç-S a Mııall* Kenç - G. ya Kriton llya d is-
Oa Münir Nurettin Selçuk, Oya Sensev, Art em el. Müfit Kiper, Ardu
man, Karaokçu - Yap. e a IslanbuL Filim»
1944 GÜNAHSIZLAR - Ya K en ç-S .ı M- K e n ç -G . ya Kemal Baysal-
Oa Sepsev, Alışık, Nuriye İnce, Müjde Tunç - Yap. ea İstanbul Filîm.
1 9 4 4 -4 3 KARANLIK YOLLAR - Ya Kenç - Sa Kenç - G. ya N, Töstüm -

Oa SenBev, İhsan Evrim, Pişkin, Meliha t İçli, Karaokçu - Yap* o,s
Istaobul Filim.
1950 ÇAK1RCALI MEHMET EFE - Ya Kenç - Sa Kenç - C. ya Enver
Burçkin —O.t Bülent Ufak, Gülistan Deniz [Güzey], Salih Tozan,
Karaokçu - Yap. ea İstanbul Filim, And Filim. (Bu filim uzun
olduğu için piyasaya Çakırca!' Mehmet Efe ve Çaktrcah Mehmet Efe
nasıl eurufdu? adında İki bölük olarak çıkarılmıştır).
1952 ÇAK1RCALI MEHMET EFE NİN HÂZİNESİ - Ya Kenç - S.; Kenç -

G. ya E» Burçkin - Oa G. Güzey, B. Ufuk, Belgin Doruk, Karaokçu.
Mahir özerdem, Ayfer Feray, Şettar Körmükçü, Kadir Savun -
Yap. e.t İstanbul Filim, özen Filim.
1957 ÇÖLDE BİR İSTANBUL KIZI - Y.t Kenç - Sa Kenç (Esat Mahmut
Karakuldun aynı adlı romanından) - G. ya E, Burçkin - Oa Turan
Seyfioğltı, Doruk, Bülent Oran, Atıf Kaptan, Savun, Ahmet Tank
T ekçe-Y a p . ea İstanbul Filîm, Aıtd Fİ Um.
PESEN, Nevzat
19S7’de “ Pesen Filim” i kuracak, yapımcılığa başladı. 0 tarihten
bu yana bazan yalnız yapımcı (Akıncı: Annemin yor yaçları,
1957-58 - Çoban aşkı, 1957-58 - Gürses: Yaerıtm için. 1 9 5 8 -
Elmas: Üç kızut hikâyesi, 1 9 5 9 ...), çok kez de yapımcı-yönetmen
olarak çalıştı. Yönetmen olarak ilk filmi I*ıS8Meki Kikinin
6a$ır»a geien/er’dir.
BAŞLICA FİLİ MI-E R lı

1959 SAMANYOLU - Ya Pesen - S.ı Pesen (Kerîme Nadİr’ İ» aym adb
romanından) - G. ya Mennsi Film eridis- Oa Kenan Pars, Belgin
Doruk, Göksel Arsoy, Suna Fekuysat - Yap. ea Pesen Filim.
231
19(6 DEVLERİN 0PKGSİ « Y»t Fe®en—Sa Ali Kflptuu>||u — C.y.ı M.
Film eridia-Oa Ayhan İşık, Nerimnn Köksal, Turan SeyfioğJu,
Leylâ Sayar, Ahmet Tarık Tekçe - Yap» e.ı Pesen Filim.
1960 ŞAHANE KADIN - Y.ı Pesen - $.1 Pesen (Kerime N adirin "Aşk
rüyası” romanından ) - € . ya M* FitmeridLs-O.ı Koksal, Sadri Alı
şık, Hadi Hün «Y ap . ea Pesen Filim.
1960 AŞK RÜZGÂRI - Y a Pe*en-S.t Pesen - C, y.ı M* Fümeridis - 0.ı
Arsoy, Leylâ Sayar, Pekuysal, Türkân Şoray - Yap. t,t Pesen Filim.
1961 ZAVALLE NECDET - Y.ı Pesen - Sa Pesen (Saffet Nezihinin aym
adlı romanından) - G» y.ı M. Fümeridis - O a Arsoy, Doruk, Nuray
Uslu, Peknysal - Yap. e.ı Pesen Filim.
1962-63 İKİMİZE BİR DÜNYA —Ya Pesen—S*t Orhan Elmas (Steınbeck'in
"Fareler ve İnsanlar*f adlı romanından) - G. y.t M. FiLmeridis —
0*t Orhao Günşiray, Kadir Savun, Çolpan likan, Hattyin Buradan,
Diclekao Bahan, Renan Fosforoğlu - Yap. e.ı Pesen Filim.
1963 KÖTÜ T O H U M -Y a Pesen —S.» Pesen (Maxwe)] Anderson*un aynı
adlı oyunundan) —0* y.ı Gani Turanlı - Oa Alev OralpğLu, Lâle Oral-
oğlu, Nedret Güvenç, Öztürk Serengil - Yap. e.ı Pesen Filim, And
Filim.
1964 HIZLI YAŞ1YANLAR - Ya Pesen - Sa Safa Ünal - Ea Ilhan Engin -
G. y.ı M. Fümeridis - Oa Işık, Pervin Par, Ekrem Bora, Savım,
Turgut özatay - Yap. e.ı Pesen Fitim.
1964 AHTAPOTUN K O L L A R I-Y a P esen -S a P e s e n -E a Kevkep
öklem - G. y.t Kriton llyadis - Oa Hülya Koçyiğit, Edin Hım, İlhan,
A lışık-Y ap. e.ı Pesen Filim.
REFİĞ, Halil
5 . 3 . 1934’ te İzmir’de doğdu, Şişli Terakki Lisesi’nde okudu (1951).
İstanbul Amerikan Koleji Mühendislik Bölümii’nde ikinci sınıfa
kadar okuduktan sonra ayrıldı (1953). Yedek subay olarak Kore’ye
gitti. Dönüşünde bir şirkete çevirici olarak girdi. Yine aynı sı
ralarda "Akis"İn sinema sayfasını hazırlamaya başladı (1956).
Aym yıl Nijat Özön’ün çıkardığı “ Sinema” dergisinde yazılar
yayımladı. 1957'de “ Akis” sinema sayfasını da Özön’le birlikte
hazırlamaya başladılar. 1956’da İstanbul’ a giden R-, çeşitli ga
zetelerde çevirici olarak çalıştı, günlük gazetelere filim eleştir
meleri yazdı. 1957’de Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdür-
tiiğU'nSıı açtığı senaryo yarışmasını kazanan Dağları delen
ferkal adlı orta uzunlukta belge-filmin senaryosuna katıldı. I957’de
Batıbeki’ nin çevirdiği Yaşamak ftafckımdtr'da senaryocu ve yö
netmen yardımcısı olarak sinemaya başladı. Batıbeki’nin Ala-
geyik, Korocaoğlan’ ın kara sevdasında senaryocu ve yönetmen
232
yardımcısı, Suçlu'&anda yönetmen yardımcısı, Erksaıı'ın Şofâr
Nebahat'mde yönetmen yardımcısı, Ün'ün Mahallenin sevgilisi,
K ırık çanaklar, Avare Mustafa'sında senaryocu ve yönetmen
yardımcısı, ölüm peşimizde, Güneş doğmasın da. senaryocu, Fevzi
TunaTnın Yasak sakaklar’ında senaryocu olarak çalıştı (bit filim*
lerin filmografileri için bu yönetmenlere bk.),R., yönetmen olarak
ilk filmini 1960’ ta Yasok o ^ 1 « verdi. 1964*teki /slao6ıtrıın kts-
lart'nı kendi yapımevi olan “ Nil-Ay Filim4* adına çevirdi. Sinema
çalışmalarının yam sıra bugün de samatı zaman, sinema yasar*
lığına devam etmektedir.
FİLİMLERtı
1960- 61 YASAK AŞK - Y.ı Refiğ - Sa Refiğ - Ç.y.î Şevket Kıymaz, Mustafa
Yılmaz - O.t Nilüfer Aydan, Efgan Efekan, Cahit İrgat, Şükran
Sabuncu, Tanju Eraalan. Suphi Kaner, Semh Orkan —Yap. e.t Uğur
Fitim.
1961- 62 SEVİŞTİĞİMİZ GÜNLER - Y.t Refiğ -S .ı R efiğ -K on in Orhan
Elmas - G* y.t Şevket K ıy m a z-O a Aydan, Orhan Ciloşiray, Fatma
Girik, Sadri Alışık, Nuray Udu, Süha Doğan, özden Çelik, Mürüvvet
Sim - Yap* e.t Uğur Filim.
1962 GENÇLİK HÜLYALARI - Ya Refiğ - 5d Sadık Şendi! (Fr«n\o»
Coppe’ nin bir hikâyesinden) - G. y.ı Ali U ğur-O .# Aydan, Göksel
Arsoy, Pervin Par, Kenan Pars, Reha Yurdakul, Erol Taç, Hüseyin
Bamdan, Necdet Tosun, Sıızun Avca - Yap. e.t Efe Filim.
1963 ŞEHİRDEKİ YABANCI ■- Y.t Refiğ -S .t Vedat Türkali - Konut
R e fiğ -G . y.t Çetin Gürtop, Mengii Y e ğ in -O a Aydan, Arsoy, Talât
Gözbak, Reba Yurdakul, Ali Şen, Taş - Yap. e.t Be-Yâ Filim.
1963 ŞAFAK BEKÇİLERİ -Y .t R e fiğ -S . Refiğ, Şendi), Bülent O ra n -
G. y.t Kenan Kuri —O.; Arsoy, Leylâ Sayar, Aydan, Ahmet Tarık
Tekçe» Haradan, Ekrem Bora, Mümtaz Ener—Yap. «.t Göksel Filim.
1964 GURBET K U ŞLARI-Y.t R efiğ -S .: Refiğ - Konuşmaları Orhân

Kemal - Konut Turgut, özakman’m “ Ocak” oyunundan - € . y.t
Ç. Gürtop - Ota Tanju Ciirsıı, Filiz Akın, Çelik. Par, Cüneyt Arkın,
önder Somer. Sevda Ferdağ, Baradan. Mümtaz Ener, Gülbiu Eray —
Yap, ea Artist Filim.
1964 ŞERRAZAT - Y.t R efiğ -S .t Refiğ - G. ya Ç Gürtop, Turgut ören -
O.ı Güıışİray. Savar, . 1-1 4 !'• ' l' •
Yap.e.: Günşiray Filim.
1964 EVCİLİK OYUNU - Y-ı R e fiğ -S a B. Oran - C, ya Ç. Gürtop- O.:
Arsoy, Belgin Doruk, Gürel Onlüsoy, Gönül Bayhan - Yap. e.t
Göksel Filim.
'964 İSTANBUL’ UN K IZ L A R I-Y a R e fiğ -S a Refİğ, B. O ra n -C . ya
M* Yılmaz —Oa Arkın, Aydan, Ferdağ, Somer, Selma Güneri, Suphi
233
Tekniker, Üntüsoy, Elgin, Metuduh Ün, Rengin Arda, Hayati Ham*
zaoğlu - Yap.: R efiğ-Yap.e,t Nil*Ay Filîm,
IMS KIRIK HAYATLAR - Yd Refiğ - S.t Refiğ (Hal it Ziya Uşaklıgil'in
aynı adlı romanından) - G, y.t Şevket Kıymaz - 0.» Doruk, Arkın,
Nebahat Çelıı-e, Birden Menekşeli, Devlet Devrim, Somer, Meral
Sayın, HulÛsi Kentipen, M. Ün - Yap«e.t Uğur Filim,
IMS HAREMDE DÖRT KADIN - Y i R efiğ -S .t Refiğ, Kemal Tabir-
G. y.ı Menıduh Yükman, Mite Rafaelyan - 0,t Arkın, Gürsıı, Aydan,
Par, Sami Ayanoğlu, Menekşeli, Ayfer Feray, Devrim, Somer, Baro
dan—Yap.e.ı Birsel Filim.
IMS GÜNEŞE GİDEN YOL - Y . ı Refiğ - S,ı Refiğ - G, y.t M, Yükm an-
O.t Ayban Işık, Selda Alkor, Muzaffer Tema, Erol Tezcrcn, Feridun
Çölgeçen - Yap.e.t Melek Filim.
1965-66 CANİM SANA FEDA - Y.t Refiğ - S.ı Safa Ünal - G, y.t M. Yılmaz.
Gani Turanlı - O.t Arkıu, Aydan, Tema, Esen Püsküllü - Yap*ea
Uğur Filim,
1966 ÜÇ KORKUSUZ ARKADAŞ - Y.t Refiğ - S.ı Refiğ - G. y.ı M. Yük
man - O.t Aydan, Ciirsu, Kuzey Yargın, Reha Yurdakul - Yap, e.t
(Jğur Filim.
İM * ERKEK VE DİŞİ - Y.ı Refiğ - 5,ı Refiğ, B. Oran - G. y.t M. Yılmaz -
O.t Fikret Hakan, S. Alkor, Yurdakul. Vargın - Y«p*e*$ Uğur Filim.
196* KARAKOLDA AYNA V A R -Y .t R efiğ -S .t R e fiğ -G . y.t Necati
lltaç - O.t Fatma Girik, Sadrı Alışık, Suphi Tekniker, Semih Sergen -
Yap* e.t Uğur Filim.
SAĞIRÖĞLU, Duygu
Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. Okuldayken çeşitli temsillerde de
korcu olarak çalışmıştı. 1956’da “ Kiiçâk Sahnc” ye dekorcu olarak
girdi, çeşitli oyunların dekorunu yaptı. 1959’ da Batıbeki nin
Koraea&ğlanın karasevdası filminde dekorcu olarak sinemaya
başladı; ÜıTün Mahallenin sevgilisi ve Kırık çanaklar (1960)
f İlimlerinde dekorcu olarak çalıştı. 1965' t e Bitmiyen yol ile yö
netmenliğe geçti.
FtLİMLEHİı
1966-67 BİTMİYEN YOL - Y.t Sağıroğİu - $•: Sağıroğlu - G. y.î Orhan
Çağman - O.t Fikret Hakan, Erol Taş. SetnM Güneri, Tuocel Kurtız,
Sen ih Orkan, Ayfer Feray, Aliye Rona - Yap*e*î Gen-Ar Filim
(Filim 1965*tc tamamlanmış, fakat sansür 1967’ y* kadar yasaklamış*
t ır ).
1M6 BEN ÖLDÜKÇE YAŞAR IM -Y .t Sağıroğltı - Sj Sağıroğlu - G. y.t

Cengiz Tacer —O.t Yılmaz Güney, Güneri, Gülbin Eray, K u rt», Hamdı
Şarhgıl - V«pe.t Efes Filim,
234
H tit NUH’ UN GEMİSİ ~ Y.î Sağıreğİu - S.ı Sağtroğlu - C. y.ı C. Tacer -
Oa Hakan, Nilüfer Aydan, Ta?, Semiramiı Pekkan - Yap. ea Efes
Filim.
1966 KANLI MEZAR - Y.t Sağıroğlu - S»; Alî Atakan - G. y.t C. Tacer -
(Ki İzzet GuMy, Güneri, Gönül Yazar, Cahit Irgat - Yap^.t Efes
Filim.
SANER, Hulki
1925’t* İstanbul’da doğdu. Kimya Fakültesini bitirdi. ABD’ııe
giderek bir yıl ihtisas yaptı. Bu sürenin sutlunda müziğe karşı
duyduğu ilginin etkisiyle opera oyunculuğu sınavını kazanarak
dürt yıl müzik öğrenimi gördü. 1952’de yurda döndü, çeşitli
müzik çalışmalarına katıldı. Sinemaya 1956’da filim müziğiyle
başladı (Akad: Kalbimin şarkısı, 1956 - Batıbeki: Beş hasta var,
1956*57...). Aym yıl “ Sanat Filim” i kurarak yapımcılığa geçti
(Gültekin: Ptuu, 1956-57). Sırasıyla “ A n Filim” , “ Bronz Filim” ,
“ Saner Filim"! kurarak yapımcı olarak çalıştı. 1958’ de Sevmek
günah mı ? filmiyle yapımeı-yönetmen oldu. Filimlerinin çoğunun
senaryosunu kendisi hazırlamaktadır.
BAŞLICA FİLİMLER!*
1M0 ASLAN YAVRUSU - Ya Soner, ç . y.t Kosta Psaros - O.ı Orhon Giin-
şiray, Leylâ Sayar, Ahmet Tarık Tekçe, Suphi Kaner —Y i f 4 4
Sanat Filim.
1960 GECE KUŞU - Y.ı Saner - S.t Saner - G< y.t K. Psaros - Oa Eşref
Kolçak, Belgin Doruk, Tekçe, Kaner - Yap.e.ı Arı Filim, Erman
Filim.
1M0-61 ORMAN ÇİÇEĞİ NtLtlFER - Y.t S aner-S.ı Sauer (Leitncr’ in Liane;
Z>ıV uıeı'fjF SkUfvin filminden kopya) - O.t Göksel Arsoy, Cavidan
Dora, Tekçe - Yap.e.t Arı Filim.
1961 YAVRU KUŞ - Y.t Saner - C. y.t K . Psaros - O.ı Arsoy, Muhterem
Nıır, Saner, Handan Adalı - Yap» e.t Bronz Filim.
l t t l - 6 2 BİR DEMET YASEMEN - Ya Saner - O.: Doruk, Arsoy - Yaê.t

Erman Filim.
1962 AŞKA KARŞI GEÜNMF7. v . : — -
G» y.t K- P»aro»- O.ı Doruk. Ar>oy, Aıhdı, Alıi ka fim i >«p.
Sanat Filim.
1M2 ÇİFTE N İK A H - Y.ı Saner - O.t Ayhan Işık, Sayar, Serpil Gül, İzzet
Günay-Yap.ea Erman Filim.
1962 ZORLU DAMAT - Y.t Saner - O .ı Işık, Şoray, Kaner, Diler, Saraç -
Y ap»,! Erman Filim.
235
1962 AYŞECİK ATEŞ PARÇASI - Y*t Saner- Sm Hamdı Değirmenci*
oğlu - C. y.t K . Psflrftı - 0*t Zeynep Deği rmeocioğhı, Tijen Par*
Önder Somer, Kaner - Yapıca Bronş Filim.
1942 KÜÇÜK BEYİN KISM ETİ-Y.t S an er-O .ı İşık, Şoray, Unlun

Kentmen, K aptan -Y ap. e.t Bronz filim .
1963 AYŞECİK CANIMIN İÇİ - Y ■; Saııer —G. ya K. Pt-aroa - 0 .1 Z. De-
ğirmencioğlu, İşık, Şoray - Yap* e*t Bronz Filim.
1944 FISTIK GİBİ MAŞALLAH —Y.ı Saner - Sa Saner (Wilder*in Soma
Lika h Hat filminden kopya)—O.t Şoray. Güoay. Sadrı Abflk,
Valıi öm, MuaLLI S iirer-Y ap. e.ı Sanat Filim*
1944 TURİST Ö M E R - Y.t Saner - S.ı Saner - G. y.t K. İlyadıs - O.t A bşlk-
Yap. ea Sanat Filim.
1945 SOYTARI - Y-s Saner-S.ı Saner - C* y.t K, tly a d is-O .ı Alışık,
Muzaffer Akgün, Uygar tfyguner. Kadir Savun - Yap. e.t Saner
Filim.
1964 ÇAMAŞIRCI GÜZELİ - Y.t Saner - Erdoğan Tuna? - G . ya Tur
gut ören - O.t Şoray, Edi* Hım, Avni Dittiği l —Yap. e.t Saner Filim.
1944 TURİST ÖMER ALMANYA’ DA - Y.t Saner - S.t Saner, Tunaş,
Snavi Sualp - G. y.t T. Ören - O.t Altşık, Çulpan İlhan. Süzen Avcı,
Sevim Emre - Yap. e.t Saner Filim.
1946-47 CİBALİ KARAKOLU - Y.t Saner - S.ı Saner (aynı adlı oyundan) -
G» y.ı T. Ören - O.t Cüneyt Arkın, Muammer Karaca, Sevda Ferdağ -
Yap, e.ı Saner Fitim.
SAYDAM, Nejat
1929 yılında İstanbul'da doğdu. Küçük yaşta tiyatroya merak
sardı. Fakat Ankara Devlet Konservatuvarı’nda tiyatro öğreni
m i yapmak için giriştiği teşebbüsler boşa çıktı. Bunun üzerine
1946*da İstanbul Şehir Tiyatrosu’na oyuncu olarak girdi; İ956*ya
kadar burada çalıştı. Sinemaya 1950’de İhsan Tomaç’ın çevir
diği Şafak sökecek filminde yönetmen yardımcılığı ve oyun*
onlukla başladı. Nuri Akıncı, Batıbeki, Orhan Erçin, Dr. Arşavir
Alyanak, Orhon M. Arıburnu, Memduh Ün’ iin yönetmen yardım
cılıklarında bulundu. Barı filim]erin senaryolarım yazdı (Batı-
beki: Beş hasta var, 1956-57 - Ü ıı: Zeynep*in intikamı, 1956 ~
Yetim Ömer, 1 9 5 7-5 8 ...). Fil İmlerinin çoğunun senaryosunu
kendisi yazmaktadır. 1957’de KinTe yönetmenliğe başladı*
BAŞUCA FtlİMLERİ t
1959 KALPAKLILAR - Y.ı Saydam - Sa Saydam (Samım Kocagöz’ Un
aym adil romanından) - G. y.t Menasi FiLmeridh - M.t Yalçm Tora -
236
0 . 1 Sadrı AUçık, Ulvi Uraz, Nubar T en iy in Sadettin Erbil, Çolpm
İlhan —Yap. ea Birsel Filim.
1966 YEŞİL KÖŞKÜN LAMBASI - Y.ı S ayd am -S a Saydam - G. y.ı
Meındttb Yükman - O.t Belgin Doruk, Ekrem Bora, Kadir Savun
-Y a p . ea Birsel Filim.
1941 AŞKIN SAATİ GELİNCE - Ya Saydam - Sa öıd em ir Birsel-

G. ya M. Yükman - Oa Doruk, Göksel Arsoy, Ç. İlhan, Alışık - Yap.
ea Birsel Filİın.
1961 KÜÇÜK HANIMEFENDİ - Ya Saydam - S.ı Saydam (Muazzez
Tahsin BcrkandTn aynı adlı romanından) - G. ya Mike Rafaelyan -
Oa İşık, Doruk, Alışık, Tekçe - Yap* ea Bireel Filim.
1961- 62 SONBAHAR YAPRAKLARI - Ya Saydam - Oa Ç. İlhan, Pervin

Par, Metin Ersoy - Yap, ea Emin Filim.
1961 *2 BÜLBÜL Y U Y A S I-Y a S ayd am -S a Saydam (M. T. Berkand'm

aym adlı romanından) - O.: Doruk, Gökse) Arsoy, Kenan Pars -
Yap, e.t Birsel Filim.
1962 KÜÇÜK HANIMIN ŞOFÖRÜ - Ya Saydam - S.ı Saydam - G, ya
M. Rafaelyan —Oa Işık, Doruk, Alışık, Avnİ Dilligil, Suphi K aner-
ea Birsel Filiın.
1962 HAYAT BAZAN T A T L ID IR -Y a S aydam -S a O. Birsel - C, ya
Turgut ören - Oa Zeki Milreu. Doruk, Alışık, A. Dilligil,Kadir Savun -
Yap»e.ı Birsel Filim.
1962 KÜÇÜK HANİMİN KISMETİ - Ya Saydam - Oa İşık. Doruk, Alışık,
A. Dilligil - Yap* ea Birsel Fitim.
1962- 62 KÜÇÜK HAMM AVRUPA'DA - Ya S aydam -S a 0 . Birsel, Ilhan

Engin - G* ya T. ören - Oa İşık, Doruk, Alışık - Yap» e.ı Birse)
Filim.
1962-63 DAİMA KALBİMDESİN - Y.ı Saydam -Sa Saydam. O. Birsel,
1. Engin - G- ya T. Ören - Oa Doruk, Tamer Yiğit, Alışık - Yap* e**
Birsel Filim»
1963 BAHÇIVAN - Ya Saydam -G* ya T. Ören - Oa Müreo, Doruk,
Behrat Butak - Yap* ea Birrel Filim.
1964 SON T R E N -Y a Saydam -Sa Saydam (Esat Mahmut Karakurt’ un

aym adlı romanından) - G* ya Melih SerLcsen-Oa Yiğit, llhlyu
Koçyiğit, Neriman Köksul, Ulvi Uı-az- Yap, e.ı Acar Filim.
1964 GENÇLİK R Ü Z G Â R I-Y a S aydam -S a Saydam (M. T. Berkand'm

aynı adlı romanından} - C* y.ı M. Sert esen - O.: Ti irktin Şoray, fcMİz
I Î u p » K ö k ra l - Y ap. ea V
1962 VAHŞİ G E L İN -Y a Suydun - G. ya M. Sı-ı-rı-eıı - Oa Şumy, Huri.

Sevda Ferdağ, Gürel Ünlüooy - Yap» ea Acur Filim.
1965 ŞENOL, BİROL, GOOOLİ - Ya Saydam - Sa Saydam - G. ya Orhan

K a p k ı-O a Fatma Girik, Şenol Birol, BiroL Peker, Gülsün Kamu,
Sevda Ferdağ - Yap» ea Ak-Ün Filim.
237
1965 ÇİÇEKÇİ K IZ - Y.t S aydam -S a Saydam (Amadori'nin La vioUtera
filminden kopya) - C, ya Mı Sertesen - Oa Tanju Gtirsu, Salda Alkor»
Nuri Altınok —v * ı- ea Acar Filim.
1966 BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN - Y.ı Saydam - S.ı Saydam (Cevat Fehmi

Başkut’ ıın aym adlı oyunundan) - G. ya M. Serteaea - 0*ı Fikret
Hakan» Alkor, Altınok, Atıf Kaptan, Reha Yurdakul - Yap»ea
Acar Filim,
1966 ALLAHAISMARLADIK - Ya Saydam-$<ı Saydam (E. M. Kara-
kurt’un ayni adlı romanından) - G. ya Kriton llyedis - Oa Ediş
Huö, Sema östcan, Muzaffer Tama, Çolpan İlhan - Yap* ea Saner Filîsi,
SEDEN, Osman F [ahir]

22.3.1924’ te İstanbul’da doğdu. "Kemal Filİm” in kurucuların
dan Kemal Seden’in oğlu, Şakir Seden’ln yeğenidir. İlk, orta,
lise öğrenimini İstanbul Alman Lisesi’nde yaptı. İstanbul Hukuk
Fakültesini bitirdi (1941-45). “ Kemal Filim” in getirdiği yabancı
filimlerin konuşmalarını çevirdi. "Kemal Filim” 1951’de yeniden
yapıma geçince S. de yapımcı ve şenaryoculuğa başladı (Kıpçak:
İstanbul kan ağlarken, 1951); Akad’ın "Kemal Filim” için çevir
diği filimlerin yapımcılık ve senaryoculuğunu yaptı (bk. Akad).
1955’ te Kanlarıyla ödediler filmiyle yönetmen oldu. Koııdİ filim-
lerinİn yapımcı-yönetınen-senaryoculuğunun dışında başka yönet
menlerin filimteriode de yapımcılık ve seııaryoculuk yapmaktadır
(Dinler: Kısma bana gürelim. 1962 - Bazıları dayak sever, 1963-
Davudoğlu: Adanalı Tayfur, 1963-64 - Ekmekçi kadın, 1965-
0 kadın, 1 9 6 6 ,,.).
BAŞLICA FİLİMLEJtlı
1955 KANLARIYLA ÖDEDİLER - Y.ı Seden - Sa Seden - C. ya Kriıon

llyndis - Oa Eşref Kolçak, Neriman Koksa!, Muallh Kaynak, TalAt
Artemel - Yap.» Seden - Ynp, ea Kemal Filim,
1966-56 SÖNEN Y IL D IZ -Y a S eden -Sa Seden - G, ya K . lly a d is -O a

Gülistan Güney, Ayfer Feray, Mahir önerdem, Kenan Par», Ahmet
Tank Tekçe - Yapa Seden - Yap, ea Kemal Filim.
1996 İNTİKAM A L E V İ-Y a S eden -S a Seden - G, ya K . lly a d ls -O a

Ayhan Işık, Deniz Tanyeli, Par», Kaynak - Yap.* Seden - Yap. e.ı
Kemal Filim.
1956 B E R D U Ş -Y a S eden -S a Sadık Ş en d il-G , ya K. llyadiR -M a
Zeki M iirea -O a Müren. Turan Seyfioglu, Tanyeli, Tekçe - Yap.:
Seden - Yap, ea Kemal Filim.
238
1957 BİR AVUÇ TOPRAK - Y.t S eden-S.t Seden - G. y., K. İlyadls -
Işık, Artemel, Pervan P«rt Turgut Özatay - Yapa Seden - y « f . e*c
0 .1
Keaıal Filim.
19S7-58 ALTIN KAFES - Y . ı Seden - S.t S. Ş cn d il-G . y.ı K . tly a d ıs-M .:
Müren - Oa Küren, Sezer Sezin, Münir ö*kul, Nilüfer Aydan - Yap.»
Seden - Yap. e.; Kemal Filim.
19SS BERABER ÖLELİM - Y.ı Seden - S.; S. Şendi! - C. y,ı K, tiyedir -
0*ı Doruk, İşık, A tıf Kaptan, Ziya Metio - Yap-: Seden - Yap. e.»
Kemal Filim.
1959 DÜŞMAN YOLLARI KESTİ - Y.» Seden - S.t Tank Dursun - Y. y.:
T. Dursun - G.y.t K . Ilyadi* -O.: Kolçak. Alışık, Nurhan Nur, Kadir
Savun —U f * Seden - Yap.e.; Kemal Filim.
1959 KIRIK PLÂK - Y.ı Seden - S.* Bülent Oran - Ea Z. Mttren - C. y.;
K . liy td h - M.: Müren - O.ı Doruk, Müren, Hayri Esen, Ayfer Fernv,
T ekçe-Yap.» Seden - Yap»e.ı Kemal Filim.
1950 NAMUS UĞRU NA-Y,t Seden - S.» Seden - C.y.ı K . tly ed is- 0-î
Kolçak, Peri Han, Serpil Gül, Memdulı Ün, Suphi Kaner - Yap.ı
Seden - ¥np.e.t Kemal Filim.
1951 MAHALLEYE GELEN GELİN - Y.ı Seden - S.t B. Oran - C. y.t K.
Hyadim- 0 .ı Orhan Cünşiray, Fatma Gırİk, Tekçe, Mümtaz Ener -
Yap.» Seden - Kemal Filim.
1951 tKİ AŞK ARASIMDA - Y.t Seden - 5.: B. Oran - G. y.t K . Uyadis -
O.t Gtfkael Arsoy, N. Aydan, Peri Han, Öztürk Serengil-Yapa
Seden - Yap.e,; Kemal Filim.
1955 AFFETMİYEN KADIN - Y.: Seden - S.ı Seden - G. y.s Necati fltaç -
M.t Fecri Ebe ioğlu - 0*î'Hülya Koçylğit, Fikret Hakan, Edi2 Han,
Nebahat Ç ehre-Yap.! Seden - Yap>e.t Kemal Filim.
1954 BEŞ ŞEKER KIZ - Y.ı S eden -S.t Seden - G.y.s Kenan K u r t -
O.t Girik, Sayar, Sevda Ferdağ, Sevil Candan, Selma Güneri, Ediz
Hım, Alışık, Efgan Efekan, Süleyman Turan - Yap.ı Sedeo - Y^.. ...
Kemal Filim.
1955 ÇALIKUŞU (İki bfrlbm )-Y.t Seden -S .t Seden (Reşat Nuri Gün-
tekin*in aynı adlı rumunımlan) - G. y.t Kenan Kurt —0>: Türkân
Şurayı Kartal Tibet, Savını, Koksal - Yap.: St-den - Yap. e.t Kemal
Filim.
SIRMALI, Şakır
26.3.1916’da İstanbul'da doğdu. Şişli Terakki Lisesi’ nde okudu.
Hukuk Fakültesine devam ederken yönelmeli olmak için ayrıldı,
fakat askere atındı (1939). '■< ı.ı.s -•
FİIİm’ 1 kurdu, lik filmi Unutulan $rr*ı çevirdi, Kümeiyüh kadut-
dan sonra »inemadan çekildi; arada kir sinema konusunda ya
zılar yayımladı, senaryolar yazdı (S. Duru: Dişi örümcek, 1 % 4 -
Aşk re intikam, 1965).
239
FİLİMLERİt
UNUTULAN SIR (DOMANİÇ YOLCUSU)-Ya S ırm alı-Sa Şükûfe
Nihal Başar, Necdet Saner (Ş. N. Başardın “ Domaniç dağlarının yol*
011811**0011 romanından) - G,y,ı Kriton llyadia —0.1 Türkân Pasinler,
Reşit A kif Gürzap, Servet Cengiz, Talât Art emel, Sami Ayanoğlu,
Reşit Baran —Tap. ea Sema Filim.
1952 EFELERİN E FE S İ-Y .t Sırmalı - S.ı Sırmalı -E .* Murat Sertogtu-
G, y.t K . llyadis - 0 .s İhsan Evrim, Ayfer Feray, Orhan Elmas, Eşref
Vural - Yap» e** Duru Filîm.
1956-57 KAMELYALI KABIN - Y.t Sırmalı - S,* Sırmalı - O.: Çulpan İlhan,
Fikret Hakan - Yap. e.t Mual Filim.
StMAVİ, Sedat
1896'da İstanbul'da doğdu, 11.12.1953’te Öldü. Saint>Joscph ve
Galatasaray Lisesi’nde okudu. İlk Dünya Savaşının üçüncü
yılında **Müdafaa-l Milliye Cemiyet i ” niıı başkam Dr. Hikmet
Hamdİ Bey*c baş vurarak demeğin belge filimleri yanı sıra
konulu, uzun filimler çevirmesini önerdi. Böylelikle 1917Vle
Pençe İle yönetmenliğe başladı. Bunun ardından Casus'u çevirdi.
Dalıa sonra giriştiği Alemdar vakası yahut Sultan Selim-i Şalis
ise yarım kaldı. S., duba sonra gazetecilikte büyük ün kazanth.
çeşitli dergiler (“ Yedigün**, 1932-4-8...), gazeteler (“ Hürriyet'*)
yayımladı. Oyunlar yazdı (bunlardan Hürriyet apartmanı Talât
Artemef tarafından filme alındı).
FİLİMLER E
1917 PENÇE-Y.ı S im av!-S.ı Simav! (Mehmet Rauf'un aynı adlı oyu

nundan) - C. y.ı Yorgo - 0«î “ E>âr-ul-bedtiyi" oyuncuları-Yajve.ı
MUdafaa»] Millîye Cemiyeti.
1917 CASUS - Y.ı S im nvı-S.ı Simav! - G* y.ı Y orga -O .ı “ Dârül-bedâyi**
oyuncuları - Yap.e*$ MUdafaa-1 Milliye Cemiyeti.
TUNA, Fevzi
1939’ da Balıkesir’ de doğdu. İzmir Ticarî ve İktisadî İlimler Aka-
demişi’ ııde okurken öğrenimini bırakarak sinemada stüdyo işçisi
olarak çalışmaya başladı. Az sonra Semilı L. Evin’ İn yanında
yönetmen yardımcılığına girdi. 1963’ te Aşka susayanlar ile
ilk filmini çevirdi. Memdnb Ün’ ün yönetmen yardımcılığında
bulundu.
240
FİLİMLERİt
19tö AŞKA SUSAYANLAR - Ya Tuna, &* Tuna» Erdoğan Tokatlı - G .ja

Ali Uğur» Orhan Kapkı - O.ı Ekrem Bora» Semra Sar» Özkan Yılmaz»
Kenan Pars-Ynp*e*t Kırat Filiıu.
1964-45 ÖLÜMÜN ÜCRETİ - Y * Tuna» Gev at Şahiner-O.t İzzet Güney»

Sevda Ferdağ. Reha Yurdakul» Gülhin E ray-Y ap . o.ı Adalı Filim»
1HS YASAK SOKAKLAR - Y.ı Tuna - 9,ı Tuna» Halİt Refiğ. Memduh Ün
(Wi*e’ ıtı JF«I Side Story filminden) - G. y.t Mustafa Yılmaz - ©*î
Salih Güneyi Selma Güneri, Devlet Devrim» Kuzey Yargın - Yap. e.ı
Uğur Filîm»
1W6 DENİZCİLER GELİYOR - Y.ı Tuna - S.t Sadık Şendi] - G» y.t Mite
Rafaelyan ** 0** Hülya Koçyiğit» Ekrem Bora, Süleyman Turan -
Y ı p .u Arzu Filim.
UZKINAY, Fuat
1888'de İstanbul’ da doğdu. 29.3.1956'da İstanbul’da öldü. İlk
ve orta öğrenimim İstanbul’ da yaptı. İstanbul Dadilfüuuıı’u
fizik-kimya bölümüne girdi, bir yandan buraya devam ederken
bir yandan da İstanbul Sultanisi (Lisesi) Dahiliye memurluğunda
çalıştı. 1910'da bu okulda Dahiliye Müdürüyken Weinberg’ ten
göstericinin nasıl çalıştırılacağını öğrendi. Okulun müdürü Ebut-
muitsin Kemal Bey'i öğrencilere filim gösterileri yapılmasına ikna
etti. Aym okulda öğretmenlik yapan Şakır Seden’ le birlikte
filim seçmek ve gösterimi sağlamakla görevlendirildi. 1914*e
kadar İstanbul Sultanisi Dahiliye Müdürlüğünde bulunan Uz-
kınay, Şakır ve ağabeyi Kemal Seden’ i sinema salonu açmağa
teşvik etti; aynı yıl “ Ali Efendi” ve “ Kemal Bey” sinemalarının
açılmasını sağladı. İlk Dünya Savaşı’nın patlak vermesi üzerine
ilân edilen seferberlik sırasında Uzkınay yedek subay olarak
silâh altına alındı (I I Ağustos). Bu sıralarda Ayastefanos’taki
Rus anıtının yıkılması tasarlandığı vakit bu olayın filme alın
ması işi Avusturya-Maearistan yapımevi “ Sacha Messıer Film
Gesellschaft” a verildi, fakat sonradan bu işin bir Türk tarafın
dan yapılması istendiğinden, bu görev v edek su hav alan I /t ır,a , V.
verildi. “ Sacha” yapıineviniıı adamlarından aiıcıv ı ç.UıM iiııı.L-m i
öğrenen Uzkınay 1 4 .1 1 .1914’te Ayasıefanos’ıalci Rus âbidesi'nin
yıkılışı adında 150 metre kadar uzunluktaki belge-filmi çevi
rerek ilk Türk filmini meydana getirdi. Ertesi yıl “ MOSD”
kurulunca, bunun başına getirilen Weinberg’in yardımcılığına
241
Uzkınay verildi. Uzkınay, bu tarihten başlıyarak “ MOSD” nin
hemen bütün haber filimJerînde ahcı yönetmenliği yaptı. 1916’ da
Weinberg’ le birlikte Leblebici Horhor'a çevirmeye başladılar,
fakat oyuncuların askere alınması üzerine filim yanm kaldı.
Aym yıl yine Weinberg’in başladığı Himmet Ağa'mn izdivacı,
Weinberg’in “ MOSD” nden uzaklaştırılmasıyla yarım kaldı ve
savaştan sonra Uzkınay tarafından tamamlandı. Weinberg’in
yerine “ MOSD"nin müdürü olan Uzkınay 19l7’de “ MOSD” ııin
genişletilmesi sırasında uzmanlaşmak üzere Almanya’ya gitti.
Savaş sona erince “ MOSD"ile“ MMC"nin sinema aygıtları “ MGC” -
ne aktarılınca Uzkınay bn kez bu korumun sinema çalışmalarını
yönetmeye başladı (1919), ayrıca görüntü yönetmenliği yaptı
(bk. Fehim, Karagözoğhı). 1922’de Ertuğrul’un Boğaziçi esrarı
filminde de görüntü yönetmenliği yapan Uzkınay, aynı yıl kur
tuluş savaşının son dönemini uzun bir belge-filim olarak saptadı.
Yine aynı yıllarda Üsküdar’ da “ Doğancılar", sonra da “ Jale” ,
“ Hale” ve “ İnşirah” sinemalarının işletmeciliğini üzerine aldı.
1924’te “ MOSD” yeniden Örgütlenerek Millî Savunma Bakanlığı
Harp Akademisi’ıte bağlandığı vakit Uzkınay “ Ordu Filim Çekme
Merkezi” Laboratuvar Crnp Amirliği’ ne getirildi. Bu tarihten
emekliye ayrıldığı 1953 yılına kadar Uzkınay Ordu Foto-Fîlim
Merkezi'nde sürekli olarak çalıştı. Bn arada özellikle 1922’de
başlanmış olan tzmir zaferi (îstiklâl) adlı belge-filmi 1942’ye
kııdarkî olayları içine alacak şekilde genişletti.
FİLİMLER!;
1914 A.YASTEF.4N0STAKİ RUS ABİDESİNİN YIKILIŞI - Ya Uzkınay -

G. ya Uzkınay - Yap.ea (Ordu adına) (150 mdik belge-filim).
191*18 HİMMET AĞA NIN İZDİVACI - Y a Sığımıud Wemberg, sonra

Uzkınay - C* ya Weiaberg, sonra Uzkınay - Sa Weiııberg (MoLitıVin
^Zor nikâhlının Betüiyan Tuluat Kumpanyasındaki bozulmuş
biçiminden) - Oa Arşak Benliyim ve Kumpanyasının oyuncuları -
Yapa Weinberg, sonra Uzkınây-Yap**'* Merkez Ordu Sinema Dairesi.
1922 ZAFER YOLLARINDA - Ya Uzkuıny - G. ya Uzkınay - Yap. ea

Kemal Filim (belge-filîm).
1922-42 İZMİR ZAFERİ (İSTİKLÂL) - (Önce TBMM Ordu Filim Teşkilâtı

alıcı yönetmenlerince çevrilen bu filim , daha sonra her yıl önemli
olaylar eklenerek 1942’ye kadar genişletilmiştir. 1924’ teo sonraki
genişletmelerin bemen hepsi btkm ay’ m yönetiminde olmuştur).
242
ÜN, Memduh
1920’ de tsiaubulMa doğdu, İstanbul Tıp Fakültesinde üçüncü
sınıfa kadar okudu (1938-41), 1940-42 yılları arasında Beşiktaş
takımında, Ankara karmasında oynadı, 1942-46 arasında resmî
ve Özel çeşitli memurluklarda çalıştı. 1947’de tüccar kâtipliği
yaparken Seyfi HavaeriVm başlayıp Akad’ ın tamamladığı Damga
filminde Turhan Un adıyla oyunculuğa başlıyarak sinemaya geçti.
1949’da Mümtaz Enerin Karadeniz postesı’nda oynadı. 1951’de
Dr, Arşavır Al yanak1ta “ Yakut Fitini11 kurdu; bu yapımevi adına
yapımcılık ve oyunculukta çatıştı (Alyanak: ifaya! acıları, 1951 -
Onu ben öldürdüm? 1 9 5 2 . . 195-Vte Yelim yavrular ile yönet-
menliğe geçti. 1960’ta “ Uğur Fİlinü’i kurdu. Gerek kendisinin
gerekse başka yönetmenlerin yapımcılığında bulunduğu gibi,
hem kendisinin hem de başkalarının filimlerimle oyuncu o tarak da
çalışmaktadır.
BAŞLICA FİLİMLERb
1454-55 YETİM YAVRULAR - Y.ı Ün - S . t O q - O.* Muhterem Nur, Eşref
Kolçak, Ü d, Nimet Alp, Belkts Fırat, Reha Yurdakul - Yap» *♦» Para
Filim.
1456 PİÇ (KAHPE DÜNYA) - Y.» Üa - &t Üd - C. y.t Menasİ Fümeridis -
O.t M. Nur, Lâle OraLogltı, Nazım İnan, Turgut özata y-Y a p* e.»
Vukui Filim.
1456 ZEYNEP'İN İN TİKAM I-Y.t Ü c - S . j Muharrem GUw*s Nejat
Saydam -Eu Orhan Elma» - C. y.t Turgut ören -O . t M. Nur. Kolçak,
Nevin Aypar, O. Elmas, Muzaffer Nebi oğlu, İhsan Aşkın - Yap. e.t
Yakut Filim.
1958 ÜÇ ARKADAŞ - Y.t Un- S.* Un, Ertem Göreç* Atıf Yılmaz Batıbeki
(Aydın G. Arakon, Muammer Çubukçu, Metin Erkvm’ ın daha önce
hasırladıkları metinden) - G, y.t T. Ören - Y, y.t E. Göreç - 0 » M.
Nur, Fikret Hakan, Semih Srserli, Salih Tozau -Y .p , e.t Emin Fitim.
1454-60 ATEŞTEN D A M L A -Y .t Un - S.ı A.Y. Batıbeki (Mükerrem Kâmil
Sııûun aynı adlı roıtıanıudau) - Konuşmalar; AU K.a]i(anoğlu - G.
y.t T. ören. Şevket Kıyma?. - 0*t M, Nur, T. Üzutay, Kenan Artun,
Orhon M. Arıburnu, Atıf Kaptan - Yap. e.t Uğur Filim -Dıırıı Filim.
1954-60 AYŞECİK - Y .t Ün - S.t Hamdı Peîrmeıu'ioijln (KVmuln ı iır T es . ■'
nun roraamjidan) - €• t.: ^ ı
cioğlıı, Leylâ Sayar, Hulusi Keninıı-u, Alımcı liin k v Vu|». <%;
A# Filim.
1964 MAHALLENİN SEVGİLİSİ - Y.t Ün - S.ı HalJı Refiğ, Bülent Omrı
G. y.t T. ören - Y. y.t H, Refiğ, Erdoğan Tokatlı-O.t M. Nur, Klğtııı
Elekau, Suphi Kaner, Necdet Tosun, Salih Tozau, Rüya Gümüşin -
Yap, e,t Uğur Filini,
243
1960 KIRIK ÇANAKLAR - Y*t Ün - S.t R «f îğ, U l « O r«Io^« - KonuçmuJâvt
B. Oran (Moma'iu "Tahta çanaklar*’ adayla çevrilen oyunundan) —
C« y.J T . Ören - Y- y,t Refiğ, Tokatlı - S, y.t Duygu Sagtınoglu - 0.t
L. Oraloğlo, IL Gümüşata, T. özatay, 5. Tozan, Reha Yurdakul —
Yaş. t*t Be*Ya Filim,
1961 ÖLÜM PEŞİMİZDE - Y.t Un - S»t Ün, Refiğ, Göreç - Konuşmaları
B, Ovan - G. y.ı T. ören - O.ı Ayhan Işık, Fatma Girik, Nilüfer
Sezer, Yurdakul, Ün - Yaş. e.t Uğur Filim.
1961 AVARE MUSTAFA - Y.t Ün - S.ı Ün, Refiğ. Akad (Orhan Kemal'in
“ Devlet kufu” adlı romanından) - G. y.ı Ş. Kıymaz, Memduh Yük
man - O.t Işık, Çolpan İlhan. Girik, Kaner, Sezeri i-Y a ş » «4 Uğur
Filim.
1962 GÜNEŞ DOĞMASIN _ Y-ı Ü n -S .t Refiğ. Elmas - G. y.ı M. Yük
man, Ş. Kıymaz - O.t Göksel Arsoy, Nilüfer Aydan, Yurdakul,
Kaner, Ulvi Uraz, T e k çe -Y a ş. e.t Uğur Fitim.
1964 AĞAÇLAR AYAKTA Ö LÜ R -Y .I Ün - S.ı Safa önal (Casona'nın
aynı adla çevrilen oyunundan) - G. y.t Cani Turanlı - O.ı Yıldız Keti-
ter. İzzet Günay, Hulusi Kentmen, Semra Sar, Fikret Uçak - Yaş,
e.t Uğur Fitim, And Fitim.
DAĞ BAŞINI DUMAN ALMIŞ Y.t Ün - S.t Oğuz Özdeş (Kendi
romanından) - Cj y.t Mustafa Y d m a z-O .t Orhan Günşiray. Pervin
Par, Nebahat Çehre, Tülin Elgin, Yurdakul - Yaş. e.t And Filim.
1965 ÜÇ TEKERLEKLİ BİSİKLET - Y . : Akad, Ün. (Bk. Akad).
WEINBERG, Sigıııund
Romanya'da doğdu. Leh yahudisidir. Yurdumuzu Pathe şir-
ketinin temsilcisi olarak yerleşti. Tiinel Caddesinde fotoğraf
malzemeleri satan bir dükkân işletti, sonra mağazasını geniş
leterek şimdiki Hachette Kitabevi'ııin olduğu yere taşıdı. İlk
gramofonu, otomobili İstanbullulara W. tanıttı. Patlıe’ııin si
nema malzemelerini tanıtmak amacıyla yurdumuzda ilk sinema
gösterilerini de yine w . düzenledi. 1896-97 yıllarında Galatasa
ray’daki “ Sponeek” birahanesinde başladığı bu gösterilere, sonra
karşı yakada Şehzadebaşı’ ndaki Fevriye Kıraathanesinde
devam etti. Sinemayla birlikte tiyatroya da ilgi duymaya baş
lıya» V ,, uzun bir şiire Beyoğlu ve Şebzadebaşı tiyatrolarında
hem filim gösterileri düzenledi hem de tiyatro toplulukları yönetti.
Meşrutiyetin ilâm üzerine Tepebaşı'nda sonradan Şehir Tiyatro-
su'ııun komedi bölümü olan binada yurdumuzun ilk yerleşik
sineması olan “ Pathö” yi a<;tı. 1915’ te “ Merkez Ordu Sinema
Dairesi” kurulunca bunun başına getirildi. 27.8.1916’da Os-
ıııaıılı Devleti ite Romanya arasında savaş başlayınca, W .,Romen
uyruklu olduğundan bu görevden uzaklaştırıldı (W .’ İn filim
çalışmaları işin Uzkınay maddesine bakınız).
244
EK:
B İR K A Ç
RAKAM
a. T Ü R K I ¥ E1
ÜLKE
Yüzölçümü (km1)
: 780.576
Tartınsa! anızı (km1)
: 548.780
İşlenen arazi (km!)
: 261.460
Çayır ve meralar (km1) *. 282.320
Ormanlar : 105.840
NÜFUS
Nüfus (24.10.1965) 31.391.207
— Erkek 15.945.768
— Kadın 15.445.439
— Şehir nüfuzu 10.808,869
— Şehir-dışı nüfus 20,582.338
Net nüfus artışı (1963-66
ortalaması) 882.000
Nüfus artış oram (% ) 2,8
' Aksi belirtil mediker l>i>ı im >-, U>ıı I lor,-, ,r,

Kaynaklar;
T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik k t ı - ( I - I 1 / nri>ı\ r İsın-
f i ş t i k Y ı l l ı ğ ı 1964-65 (Ankara, tarihsiz).
T.C.B.D .Î.E.: 24 Ekim 1965 Genel Nüfus Sayımı % I İh ıı/7. ■
İrme Sonuçlan (Ankara, 1966).
O.C.D.E.: Tmquie (Paris, OCDE, Temmuz 1967).
247
Yoğunluk (km1 başına) : 40,2
Nüfusu 100.000*in üstünde
şehirler (1000) : İstanbul (1.750), Ankara (902),
İzmir (417), Adana (290),
Bursa (212), Eskişehir (174),
Gaziantep (153), Konya (150),
Kayseri (126), Sivas (109),
Samsun (106), Malatya (105),
Diyarbakır (102).
Yaş gruptan
0 — 14 13.101.967
15 — 29 7.524,100
30 — 44 5.554.501
45 — 04 3.924.458
65 4- 1.296.281
Faal nüfus 13.591.822
— T arını 9.764.652
— Endüstri 1.025.022
— Yapı 352.698
— Hizmetler 1 .SİS.999
— Biliıııniyeıı 933.451
ÖĞRENİM. KÜLTÜR. SANAT
— Türkçe : 28.317.579
— Kürtçe : 2.328.428
— Arapça : 368.971
— Öbür 376.229
Okuma çağındaki nüfus : 25.663.849

— Okuma-yazma bilini*
yenler : 13.284.827
Okul hfllinvılerm sayın

— ilkokul : 6.089.362
— Ortaokul : 697.266
— Lise 287.987
248
— Meslek, teknik : 267.706
— Yüksek 166,648
öğrenci ve «kul sayısı

(1965-66)
— ilkokul 3.924.326 29.830
— Ortaokul 433.210 939
— Lise 114.6S6 240
— Meslek, teknik 182.710 780
— Yüksek 97.453 98
Devletin nüfus başına öğretim

gkleri (TL) 69
Radyo sayısı 2.442.919
Kitap yayını 5.442
Gasete, dergi 1.890
Devlet ve İstanbul Belediyesi
Şehir Tiyatroları (1965-66)

— Eser sayısı 66
— Seyirci sayısı 943.139
— Seans sayısı 3.289
HAYAT SEVİYESİ
Nüfus başına günlük kalori

(1964-65 ortalaması) 3.110
Elektrik üretimi (kWh/nüfus.
1966) 164
Doktor sayısı 10.895
Hastane sayısı 621
Yatak sayısı 55.316
Otomobil (1000 kişiye) 3
Telefon (1000 kişiye) 12
Perakende fiyatlar (İst animi.
yıllık ortalama, kg/kr»)

— Ekmek 109
— Un 164
— E t (koyun) 911
249
— Pirinç ı 171
— Z. yağı : 663
— Margarin : 57(1
—■ Şeker : 27 S
— Elbise (hazır, erkek) : 25.000
— Taşıt (otobüs) : 50
— Kira (2 oda, 1 mutfak) : 30.000
AJün fiyatları (ortalama. TL.)

1—■ Reşat 149.02
— Cumhuriyet : 94.44
— Külçe ; 14.04
Döviz (1 ABD doları) : 9.00
Geçinme endeksi artışı

(İstanbul 1953 yılı 10O
olduğuna göre 1966’da) : 291
ÜRETİM
Gayrıeafi milli hasıla
(1966, 1000 TL.) : 82.219.
Nüfus başına GMH (carî
fiyatlarla, TL). : 2.497
Üretim faaliyet koJIannuı

GMH içindeki oranı (1966
üretim âmilleri fiyatıyla,
%)
— Tarım : 37,2
— Endüstri 17,2
— Yapı 6,2
— Ticaret : 8.3
— Ulaştırma : 7,5
— Devlet hizmetleri : 10,0
— öbürleri 13,6
Gaynsafi yatırımlar (1965
fiyatlarıyla 1965-66 orta
laması, 1000 TL.) : 13.132,
Yatırımların GMH'ya oranı 15
<% >
250
DIŞ TİCARET
İhracat (1004 TL.) : 4.173.643

İthalât (1000 TL.) : 5.193.332
Fark (1000 TL.) : -1.019.689
DEVLET
Bütçe 14.421.419.113
Gcliı : 13.5S7.891.407
Gider : 14,847.850.776
Borçlar
— İÇ (1000 TL.) : 12.598.200
— Dış (1000 TL.) : 3.17S.000
— Ayrıca dövizle ödenecek
borçlar. 1000 ABD : 1.081.400
doları)
251
b. T Ü R K S İ N E M A S I 1
YAPIM
Stüdyo ♦ 10
Stüdyo düzlüğü ; 0
LaLoratavar 8 (bazıları stüdyo ile birlik
tedir)
Ortalama filim gideri (TL.) : 250.000
Yıllık filim yapımı: 1917: 2 1934: 0 1951: 31
(Her yılın 1 Ocak - 31 1918: 1 1935: 1 1952: 50
Aralık tarihleri ara 1919: 2 1936: 0 1953: 52
sında gösterme belgesi 1920: 0 1937: 1 1954: 51
alan konulu, uzun f,) 1921: 1 1938: 1 1955: 57
1922: 2 1939: 3 1956: 49
1923: 3 1940: 5 1957: 63
1924: 1 1941: 1 1958: 95
1925: 0 1942: 4 1959: 95
1926: 0 1943: 2 1960: 95
1927: 0 1944: 1 1961: 97
1928: 0 1945: 4 1962: 123
1929: 1 1946: 4 1963: 132
1930: 0 1947: 11 1964: 156
1931: 1 1948: 16 1965: 196
1932: 2 1949: 19 1966: 229
1933: 4 1950: 23
252
Son on yıllık yapım
ortalaması 128,2
1966'da yapım a k ab lon
yapımevi «avut 85
Yapmıevine düşe» ortalama

filim sayım f) 7
*
Dünya filim yapımında Türkiye : Japonya 4-42 Fransa : 93

Hindistan : 322 G. Kore : 90
Hong Kong 300 Birmanya: 75
Türkiye 229 İngiltere : 70
ABD 182 İspanya : 70
İtalya 118 Mısır : 58
SSCB 113 Pakistan: 56
Filipin 100 Dünya toplam
(yaklaşık); 3.000
OYNATIM
Salon sayım2 (kapalı) 900

— Dünyada (yaklaşık) 250.000
Koltuk sayısı’ 360.000
Yıllık seyirci2 90.000.000
— Dünyada (yakla.) 20.000.000.000
100 kişiye düşen koltuk9 l.t
Nüfus başına bilet2 2,8
Ortalama bilet bedeli (Kr.) 125
Yabancı filimler 1950 : 229 1955 : 387 1960 92

(I Ocak-31 Ara- 1951 : 20* 1956 : 29* 1961 *20
lık arasında gös- 1952 : 240 1957 : 420 1962 263
terme izni alan- 1953 : 307 1958 ; 255 1963 256
1ar): 195* : 317 1959 : 222 I964 247
1966 durumu.
Y akladık rakamlar.
253

Nijat Özön - Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nijat Özön - Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Birinci Basım

Türk Sineması Kronolojisi

1. T Ü R K SİNEMASINA TOPLU B İR B A K I Ş ................. 9

EK : BİRK AÇ R A K A M ............................................................ 245

Tiirk Sineması Kronolojisi, önce, yurdumuzda filim ya­

Ankara, Ağustos 1967

“ Arkamızdaki sıralardan ıslıklar fışkırıyordu. Karanlığın,

“ Avrupa’nın bir yerinde bir istasyon. Bacasından fosur

Ercüment Ekrem Tahı, sinemanın yurdumuza ilk girişini,

Yurdumuzda ilk filmin çevrilişi ancak OsmanU İmpara­

1916’ da “ Müdafaa-ı Milliye Cemiyeti” adında yan askeri

19I8’de OsmanJı İmparatorluğu savaştan yenik çıkınca,

Düzenli olarak filîm, çeviren ilk kurum, ordunun sine*

Sinema acemi ellerde başladı, aceuıi ellerle sürdürüldü.

Olumlu yönde sayılabilecekler ise pek azdı: Bu altı filimlik

Bu dönemin kazanç sayılabilecek adımlarıysa pek azdı:

Yukarıda da belirtildiği gibi, Metin Erksan’ın asıl önemli

özetlersek: Sinemamız 1914*ten 1939*a kadar uzanan yirmi

Bugün sinemamız özgürlükten yoksun bîr sinema; zayıf

1. Bu holümde, sinemamızla yurdumuza girişini ana çizgileriyle veren

1895- 96 (1895 Ekim -1896 Şubat arası) İstanbul'un ünlü fo ­

1914 Beyoğlu’nda “ Cind Palace” (Palas Sineması), Taksim’ de

Tribüne" gündelik gazetelerde ilk rinema sütununu açtı (Mayıs) - AVUS-

(0, Kısa belge filimler),

0 LlMiize*i Askerî Sineması" (MÛSD ve öbür savaş filimlerinı

{0, Kısa belge-CiHmler).

0 Yarım kalan öykülü uzun filim denemeleri: W EIN BERG,

^ WEINBERG, aynı toplulukla Himmet Ağa'ttın izdivacı*tıı

0 Romanya'nın Osmanlı Devletline karşı savaşa girmesiyle

0 Muhsin ERTUĞRUL Almanya'da fili inlerde ufak rollere çıktı.

SİMAVİ: Pençe - Casus.

^ Kısa belge-filimler (savaş belgeciliği, haber filimleri): “ MOSD”

^ Oyunların perdeye aktarılması, tiyatro oyuncularından yarar*

^ “ MOSD'*n™ genişletilmesine kurar verildi. UZKINAY uz*

^ “ MMC” alıcı yönetmeni Keımu ERGİNSOY'un baber mim­

0 SİMAVf’nin yönetmenliği, Yorgo’ mm alıcı yönetmenliğiyle

S ERTUĞRUL Almanya'da fİlimlerde oynamağa devam etti.

■WEINBEBG» U Z K IN A Y : Himmet Ağa'nm İzdivacı (1916—18).

0 Tarihsel filim denemesi (yarım kaldı): SÎMAVİ: Alemdar

S ERTUĞKUL’ım “Temaşa” dergisinde sinema yazılan başladı

O StSIAVİ Alemdar tofcosı'na başladı, “MMC” sinema kolunun

O “ MOSD” ve “ MMC” sinema kolu’ nun çalışmaları sonu erdi

AHMET FEHİM: Mürebbiye - Binnoz,

0 îşjçal ve işgale karşı direnme sineması.

0 Öykülü. uzun filim denemelerine devam, oyunların perdeye

^ ERTUĞRUL Almanya'da yönetmenliğe başladı: Dos Fesi

0 Celâl Esat ARSEVEN Almanya'da Die T ote uıachtl (Koruyan

0 “ MOSD” ile “MMC'nio sinema araçlarının “ MGC” ne aktarıl*

0 "MGC" sinema kolu çalışmalarına başladı: U ZKINAY ya­

(0 , K ısa b elg e-filim ler).

0 Öykülü, uzun filim çalışması durakladı.

0 “ Osmanlı Donanma Cemiyeti” , “ MGC” ndetı kiraladığı araç­

• ERTUĞRUL Almanya’da SdjnjoH ( Istırap)\ çeviıdi.

Şadİ KARAGÖZOĞLU: Bican Efendi rekilharç.

0 Kısa güldürüler; bir güldürü tipinin yaratılması; başta “ Şarlo”

talypit (A . »n dört afitti) - Nİblot Tke Merfc of Zorro (Z. mm işareti) -

E R T U Ğ R U L : îstanbuTda bir fatia-i aşk ( Şişli güzeli Mediha

(İstiklâl, a. b-f.) - Dumlupmar vekayii (30.8) - İzmir nasıl

^ FAZLI NECİP’in banladığı îstanbul perisi - Lâle devri. - İ$*

0 Mustafa İNİhat OZON “ Dergâh" dergisinde sinema yazılan

£ “ MÖSD” Mîllî Müdafaa VekâUlî’ne bağlandı; Harp Akademisi’-

Stroheim; The (p'gdding Mordt (Düğün marşı) - Sterobatg; Vndenoarld

0 Yeni oyuncular bulma denemesi: 1. SIR R I, NAFIA.

ERTUĞRUL: îstanbui sokaklarında.

Tiirk Sineması Kronolojisi, önce, yurdumuzda filim ya

Yurdumuzda ilk filmin çevrilişi ancak OsmanU İmpara

özetlersek: Sinemamız 1914ten 1939a kadar uzanan yirmi

1895- 96 (1895 Ekim -1896 Şubat arası) İstanbul'un ünlü fo

^ “ MOSD'n™ genişletilmesine kurar verildi. UZKINAY uz

^ “ MMC” alıcı yönetmeni Keımu ERGİNSOY'un baber mim

0 "MGC" sinema kolu çalışmalarına başladı: U ZKINAY ya

0 “ Osmanlı Donanma Cemiyeti” , “ MGC” ndetı kiraladığı araç

ERTU&RUL, Nazım Hikmet R A N : Cici berber - ERTU Ğ

^ Sovyet yönetmenleri YUTKEVİÇ İle ARNŞTAM’ın, Cum

0 Alaturka şarkıcılar'dan yararlanma: SELÇUK ( Allahın cen

0 Stephen Watts’dan çevrilen “Sinemama içyüzü” yayım

kum oldular (293) -Türkiye» SSCB notasını cevaplandırdı (44)-T B M M

( Burjuva melodramları: KENÇ: Günahsızlar - KAMİL: Genç

üyeleri mâhkum oldu (147) - Millet Partisi kuruldu (197) - Londra'da

^ Geçiş Donemi sinemacılarının son yapıtları: KAMİL: Din