XAÙC ÑÒNH CHIEÀU CAO THIEÁT BÒ

(SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT)

T)
1. Ñaët vaán ñeà

2. Thöïc hieän baèng Excel

3. ÖÙng duïng trong Coâng ngheä Hoùa hoïc – Thöïc phaåm

4. Baøi taäp
 MOÂ HÌNH HOÙA
CAÙC QT & CN

•Caùc Quaù trình vaø Thieát bò

Coâng ngheä

• Moâ hình vaät lyù

• Thí nghieäm môùi
•Thay ñoåi yù töôûng
vaø coâng thöùc Tieán
•Moâ hình toaùn hoïc haønh
thöïc
Sai nghieäm

Thông số công nghệ • So saùnh

 = f(, x, y, z)
• Ñuùng

•Söû duïng cho tính toaùn, phaân tích, thieát

keá, toái öu hoùa vaø ñieàu khieån
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà
Baøi toaùn 1: Chieàu cao thieát bò truyeàn khoái coù theå ñöôïc
xaùc ñònh:

- Theo soá ñóa lyù thuyeát: H  nLT hD

- Theo soá ñóa thöïc:

 n LT 
H  ntt  1 h    1   h
 E0 
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà
Baøi toaùn 1: Chieàu cao thieát bò truyeàn khoái coù theå ñöôïc
xaùc ñònh:

Ñeå xaùc ñònh soá ñóa lyù thuyeát:

a) Phöông phaùp giaûi tích:

Giaûi ñoàng thôøi: Phöông trình caân baèng pha: y* = f(x)
Phöông trình ñöôøng laøm vieäc: y = ax + b

b) Phöông phaùp ñoà thò:

 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà 100
90
Phöông phaùp 80
ñoà thò: 70
60
50
40
30
20 3 2
y = 0,0002x - 0,0434x + 3,5469x
10 2
R = 0,9998
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà
Baøi toaùn 2: Xaùc ñònh ñoä chuyeån hoùa cuûa phaûn öùng baäc 1
trong thieát bò tuaân theo moâ hình khueách taùn
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà
Baøi toaùn 2: Ñoä chuyeån hoùa cuûa phaûn öùng baäc 1 trong
thieát bò tuaân theo moâ hình khueách taùn ñöôïc xaùc ñònh theo
bieåu thöùc:  Pe 
4 exp 
U  1  2 
 Pe   Pe 
1    exp   1    exp  
2 2

 2   2 
Trong ñoù:   1  4
k 1
Pe
 2
 2 1  exp  Pe L 
2 2
 2
2

 Pe L Pe L
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà

Baøi toaùn 3: Xaùc ñònh naêng suaát theo saûn phaåm cuûa heä thoáng goàm:
thieát bò phaûn öùng khuaáy lyù töôûng (VK = 1 m3) laøm vieäc song song
vôùi thieát bò phaûn öùng ñaåy lyù töôûng (VÑ = 2 m3), neáu beân trong xaûy
ra phaûn öùng laø baäc 1 coù k1 = 1,35.103 1/s; noàng ñoä ñaàu cuûa chaát
tham gia phaûn öùng laø C0 = 2 kmol/m3; naêng suaát nhaäp lieäu laø 4.103
kmol/s; khoái löôïng rieâng cuûa hoãn hôïp laø khoâng ñoåi, trong doøng
nhaäp lieäu khoâng coù saûn phaåm?

Q01 C0 VK C1

Q0 C0 Q C

Q02 C0 C2
VD
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
1. Ñaët vaán ñeà

Baøi toaùn 3: VK = 1 m3; VÑ = 2 m3; k1 = 1,35.103 1/s; C0 = 2 kmol/m3;

Q0ø = 4.103 kmol/s; CP0 = 0;
Q01 C0 C1
Heä thoáng coù daïng: VK

Caân baèng vaät chaát A: Q0 C0 Q C

A B
Q0 = Q01 + Q02
Q02 C0 C2
Moâ hình cuûa thieát bò: VD

C1 
Q01C 0  VD 
C 2  C 0 exp  k1 
k1V K  Q01  Q02 
Giaûi caùc baøi toaùn treân ñöa ñeán caàn giaûi phöông trình phi tuyeán
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT

Caàn giaûi phöông trình phi tuyeán: f(x) = 0 (1)

Trong ñoù: f(x) cho döôùi daïng coâng thöùc giaûi tích;
Coù khoaûng [a, b] naøo ñoù maø (1) chæ coù moät nghieäm;
Bieát ñoä chính xaùc  > 0 beù tuøy yù cho tröôùc;
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
Caàn giaûi phöông trình phi tuyeán: f(x) = 0 (1)
Trong ñoù: f(x) cho döôùi daïng coâng thöùc giaûi tích.
Tìm x*: f(x*) = 0
Vôùi ñoä chính xaùc  > 0 beù tuøy yù cho tröôùc?

Phöông trình (1) coù theå coù moät vaøi nghieäm treân toaøn truïc soá.
y

f(x)

x1 x2 x3
x
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
Caàn giaûi phöông trình phi tuyeán: f(x) = 0 (1)

1. Taùch nghieäm: Tìm [a, b] treân ñoù (1) chæ coù moät nghieäm;

2. Hieäu chænh chính: thu heïp [a, b] ñeå x  [a, b] laø nghieäm;
vôùi sai soá  ;
y

f(x)
f(a)f(b) < 0
a x1
b x
 TAÙCH
CH NGHIEÄM
 Tìm khoaûng
ng [a, b] ñeå phöông trình (1) coù nghieäm duy nhaát.
y

y = f(x)
a
b x

Nghieäm cuûa phöông trình f(x) = 0 chính laø giao ñieåm cuûa ñöôøng
ng
cong y = f(x) vôùi truïc hoaønh
nh
Ñeå coù nghieäm treân [a, b] caàn tìm a, b ñeå: f(a)f(b) < 0
 TAÙCH
CH NGHIEÄM
 Tìm khoaûng
ng [a, b]: toát nhaát ta xaây döïng
ng ñoà thò haøm y = f(x)
 Ñeå xaây döïng
ng ñoä thì treân toïa ñoä 0xy: nhaäp x, tính y
xaây döïng
ng ñoà thò.
Ví duï: Giaûi phöông trình: exp(x)  10x = 0 (2)
Ta xaây döïng
ng ñoà thò daïng
ng baûng
ng sau:
TAÙCH
CH NGHIEÄM
 HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM
 Theo phöông phaùp laëp
 Theo phöông phaùp Newton
 Theo phöông phaùp phaân ñoâi
 Phöông phaùp duøng
ng Goal Seek
 Phöông phaùp duøng
ng Solver
 THEO PHÖÔNG PHAÙP LAËP
Yeâu caàu:
- Haøm f(x) phaûi cho döôùi daïng
ng giaûi tích: bieát coâng thöùc;
- Bieát khoaûng
ng toàn taïi nghieäm: [a, b] (bieát sau taùch
ch nghieäm);
- Cho ñoä chính xaùc caàn ñaït ñöôïc:  0 beù tuøy yù;
Trình töï thöïc hieän:
Chuyeån phöông trình ñaõ cho töø daïng ng: f(x) = 0
veà daïng
ng: x = g(x)
Coù nhieàu caùch
ch ñeå chuyeån: caàn thoûa maõn: g’(x) < 1 treân [a, b]
Tính laëp ñeå hieäu chænh nghieäm: x0 = a
x0 = b
ab
ñieåm giöõa: x0 
2
THEO PHÖÔNG PHAÙP LAËP
Cho f(x)
Khoaûng chöùa nghieäm [a, b]
Ñoä chính xaùc 

Tính: x1 = g(x0)
 = x1 – x0

Thay x0=x1
sai


ñuùng

Nghieäm laø x  [a, b]

Keát thuùc
 THEO PHÖÔNG PHAÙP LAËP
Ví duï: exp(x) 10x = 0
Vôùi ñoä chính xaùc 105 trong khoaûng
ng [0; 0,5]
Sau khi taùch
ch nghieäm: treân [0; 0,5] toàn taïi moät nghieäm
Ñeå tinh chænh nghieäm ta vieát: g(x) = 0,1.exp(x)

Roõ raøng
ng, treân [0; 0,5] toàn taïi g’(x) = 0,1.exp(x) < 1

Laäp baûng
ng tính coù daïng
ng sau
 HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM
Ví duï: exp(x) 10x = 0
treân [0; 0,5]
Laäp baûng
ng tính coù daïng
ng sau g(x) = 0,1.exp(x)
 HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM

Ta thaáy sau 5 laàn laëp hoäi tuï veà nghieäm 0,11183 vôùi sai soá
– 1,46.105
 THEO PHÖÔNG PHAÙP NEWTON
Ñeåâ söû duïng
ng phöông phaùp Newton caàn coù ñieàu kieän:
- Bieát daïng
ng giaûi tích cuûa f(x);
- Bieát khoaûng
ng chöùa nghieäm [a, b]: tìm sau taùch
ch nghieäm;
- Bieát ñoä chính xaùc caàn ñaït ñöôïc ;
- Haøm f(x) phaûi coù ñaïo haøm: töùc bieát f’(x)
Thöïc hieän tính toaùn theo trình töï sau:
f  xi 
Tính: xi 1  xi  '
f  xi 
Xuaát phaùt töø x0  [a, b]
Thoaû maõn ñieàu kieän:
f x0 f x0   0 seõ ñaûm baûo hoäi tuï;
  ,

Phöông phaùp Newton hoäi tuï nhanh hôn phöông phaùp laëp;
THEO PHÖÔNG PHAÙP NEWTON
Cho f(x)
Khoaûng chöùa nghieäm [a, b]
Ñoä chính xaùc 

Tính: x  x  f (xi )
f ' xi 
i1 i
xi=xi+1
 = xi+1 – xi

sai


ñuùng
Nghieäm laø x1

Keát thuùc
HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM
 HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM

Ta thaáy chæ sau hai laàn laët nhaän ñöôïc nghieäm x = 0,1118333 vôùi sai
soá 3,27.10 < 
THEO PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN ÑOÂI
Yeâu caàu nhö phöông phaùp Newton
Trình töï thöïc hieän
ab
ng [a, b] ta coù ñieåm c: c 
Chia ñoâi khoaûng
2
Thay vieäc tìm nghieäm treân [a, b] baèng
ng [a, c]
hay [c, b]
y
y = f(x)

a c
b x
 THEO PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN ÑOÂI
Yeâu caàu nhö phöông phaùp Newton
Trình töï thöïc hieän
ab
Chia ñoâi khoaûng
ng [a, b] ta coù ñieåm c: c 
2
Tính f(a) vaø f(c) vaø kieåm tra ñieàu kieän:  = c – a, Neáu
 <  thì döøng
ng laïi, ngöôïc laïi thì:
Neáu f(a)f(c) < 0 thì thay khoaûng
ng nghieäm môùi laø [a, c]
Neáu f(a)f(c) > 0 thì thay khoaûng
ng nghieäm môùi laø [c, b]
Thöïc hieän tính laëp vôùi khoaûng ng bieán môùi khi naøo thoaû
maõn ñieàu kieän hoäi tuï thì ngöøng
ng

Trình töï thöïc hieän treân Excel nhö baûng

ng sau
 THEO Cho: f(x)
Khoaûng chöùa nghieäm [a, b]
PHÖÔNG Ñoä chính xaùc 

PHAÙP Tính: c  a  b
PHAÂN f(c) 2

ÑOÂI Ñuùng Sai

f(a)f(c.)<0

Thay b = c Thay a = c
Tính: = b - a



x  a: x  a  
x  b: x  b  

Keát thuùc
HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM
 HIEÄU CHÆNH NGHIEÄM

Ta thaáy tìm ñöôïc nghieäm baèng

ng 0,111816 sau 13 laàn laëp
vôùi ñoä chính xaùc 6,1.10-5
 DUØNG
NG CAÙC COÂNG CUÏ CUÛA EXCEL
Ta coøn coù theå giaûi nhanh baèng: Goalseek cuûa Excel

Trình töï thöïc hieän: Tools/Goalseek

 DUØNG
NG CAÙC COÂNG CUÏ CUÛA EXCEL
Ta coøn coù theå giaûi nhanh phöông trình phi tuyeán baèng
ng
coâng cuï Solver cuûa Excel: Tool\Solver
Trình töï thöïc hieän:
Baøi taäp: Xaùc ñònh soá ñóa lyù thuyeát khi tính toaùn thieát bò
100
90
80
70
60
50
40
30
20 3 2
y = 0,0002x - 0,0434x + 3,5469x
10 2
R = 0,9998
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Baøi taäp: Laáy soá thöù töï trong danh saùchch lôp chia cho 10,
phaàn dö seõ chæ soá ñeà ñeå laøm baøi taäp:

TT Daïng phöông trình Khoaûng taùch nghieäm Ñoä chính xaùc

1 ln(8x)  x  0,5 [0,01;  5] 0,00001
2 ln(7x)  2x  1 [0,01;  5] 0,00001
3 ln(6x)  x  0,4 [0,01;  5] 0,00001
4 ln(7x)  3x + 1 [0,01;  5] 0,00001
5 ln(8x)  2x + 2 [0,01;  5] 0,00001
6 ln(6x)  2x + 1 [0,01;  5] 0,00001
7 ln(7x)  x +0,5 [0,01;  5] 0,00001
8 ln(8x)  3x + 2 [0,01;  5] 0,00001
9 ln(6x)  3x 2 [0,01;  5] 0,00001
10 ln(5x)  x  0,5 [0,01;  5] 0,00001
Ví duï: Số liệu thực nghiệm treân moät thieát bò thöïc vôùi chaát
chæ thò thu ñöôïc soá lieäu nhö sau:
i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
t, s 2 4 6 8 10 12 15 16 18 20 22 24 26 28 30 32
C, ñvnñ 4 6 22 100 121 124 115 110 89 61 52 45 39 34 29 25
i 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
, s 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62
C, ñvnñ 21 18 15 13 11 8,5 7 6 5 4 3,5 2,5 1,5 1 0
Khi tieán haønhnh moät phaûn öùng ng baäc 1 coù  = const trong
thieát bò ñaåy lyù töôûng
ng vôùi toác ñoä baèng
ng toác ñoä chaát chæ thò
thì chuyeån hoùa ñöôïc 72,8% (V = Vth). Haõy xaùc ñònh ñoä
chuyeån hoùa:
Theo soá lieäu thöïc nghieäm cuûa chaát chæ thò;
Khi thieát bò hoaït ñoäng
ng theo moâ hình khueách
ch taùn;
Khi thieát bò hoaït ñoäng
ng theo moâ hình chuoãi thieát bò khuaáy;
Khi thieát bò hoaït ñoäng
ng theo moâ hình khueách
ch taùn ñoä
chuyeån hoùa xaùc ñònh theo coâng thöùc:
 Pe 
4 exp 
U  1  2
1  2 exp Pe   1 2 exp  Pe 
 2   2 

k  2
 2 1  exp  Pe L 
2 2
Trong ñoù:   1 4 1   2  2
Pe  Pe L Pe L
  2
E   2   E  
 2    
 E    E  
ln 1  U 
1
E   
Ci
k1  
 C i  
Khi tính toaùn vaø thay vaøo ta coù:   9,446
 18,892 s
0,500
ln 1  0 , 728   6 ,93 . 10
1 2 1
k1   2= 105,34
18 , 794 s
Khi thieát bò hoaït ñoäng
ng theo moâ hình khueách
ch taùn ñoä
chuyeån hoùa xaùc ñònh theo coâng thöùc:
 Pe 
4 exp 
U  1  2
1  2 exp Pe   1 2 exp  Pe 
 2   2 

k1
Trong ñoù:   1 4
Pe

 2 1  exp PeL 
2 2
0,2984 
PeL PeL

Khi tính toaùn baèng

ng Excel ta coù:
 2
i , s C, ñvnñ E( ) iE( ) i E( ) exp( k1 ) exp( k1 )E( )
1 2 4 0,00183 0,0036613 0,007 0,8706 0,0015937
2 4 6 0,00275 0,010984 0,044 0,7579 0,0020812
3 6 22 0,01007 0,0604119 0,362 0,6598 0,0066434
4 8 100 0,04577 0,3661327 2,929 0,5744 0,0262891
5 10 121 0,05538 0,5537757 5,538 0,5001 0,0276929
6 12 124 0,05675 0,6810069 8,172 0,4354 0,0247065
7 14 115 0,05263 0,7368421 10,32 0,3790 0,0199477
8 16 110 0,05034 0,805492 12,89 0,3300 0,0166110
9 18 89 0,04073 0,7331808 13,20 0,2873 0,0117004
10 20 61 0,02792 0,5583524 11,17 0,2501 0,0069815
11 22 52 0,02380 0,5235698 11,52 0,2177 0,0051812
12 24 45 0,02059 0,4942792 11,86 0,1895 0,0039034
13 26 39 0,01785 0,4640732 12,07 0,1650 0,0029451
14 28 34 0,01556 0,4356979 12,20 0,1436 0,0022352
15 30 29 0,01327 0,3981693 11,95 0,1251 0,0016598
16 32 25 0,01144 0,3661327 11,72 0,1089 0,0012457
17 34 21 0,00961 0,3267735 11,11 0,0948 0,0009109
18 36 18 0,00824 0,2965675 10,68 0,0825 0,0006797
19 38 15 0,00686 0,2608696 9,913 0,0718 0,0004931
20 40 13 0,00595 0,2379863 9,519 0,0625 0,0003721
21 42 10,5 0,00481 0,2018307 8,477 0,0544 0,0002616
22 44 8,5 0,00389 0,171167 7,531 0,0474 0,0001844
23 46 7 0 00320 0 1473684 6 779 0 0413 0 0001322
Baøi toaùn 3: VK = 1 m3; VÑ = 2 m3; k1 = 1,35.103 1/s; C0 = 2 kmol/m3;
GA = 4.103 kmol/s; CP0 = 0;  = const

Moâ taû heä thoáng baèng moâ hình: Q01 C0 VK Q01 C1

Q01C 0  V  Q 0 C0 Q C
 C 0 exp  k1 D  A B
k1V K  Q01  Q02  VD
Q02 C0 Q02 C2
Q0 = Q01 + Q02

Giaûi phöông trình baèngng nhöõng phöông phaùp khaùc nhau, keát quaû
tính toaùn töông öùng
ng ta coù:

Uo= 0,728 = 18,787 Pe= 5,4845943 3,44638E-07 Solver

k1= 0,0693 Pe= 5,4829365 -7,03275E-05 Goal Seek
U= 0,6705 2= 105,34   1,3963602
2
 = 0,2984 U= 0,6718665 Khueách taùn
n= 3 = 6,262 U= 0,6608696
Chuoãi khuaáy
n= 4 = 4,697 U= 0,6760363
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
Baøi toaùn 1: Chieàu cao thieát bò truyeàn khoái coù theå ñöôïc xaùc ñònh:

- Theo soá ñóa lyù thuyeát: H  nLT hD

- Theo soá ñóa thöïc: H  ntt  1 h   n LT  1  h

 E 
 0 
Giaûi ñoàng thôøi: Phöông trình caân baèng pha: y* = f(x)
Phöông trình ñöôøng laøm vieäc: y = ax + b
Thöïc chaát caàn giaûi phöông trình: y* = y
f(x) = ax + b
Söû duïng moät trong caùc phöông phaùp treân
 XAÙC ÑÒNH SOÁ ÑÓA LYÙ THUYEÁT
Baøi toaùn 1: Chieàu cao thieát bò truyeàn khoái coù theå ñöôïc xaùc ñònh:

- Theo soá ñóa lyù thuyeát: H  nLT hD

- Theo soá ñóa thöïc: H  ntt  1 h   n LT  1  h

 E 
 0 
Xaùc ñònh soá ñóa lyù thuyeát khi chöng caát heä: