Chương 3. Dong Hoc-Dong Luc Hoc Chat Long

Bài giảng môn:
KỸ THUẬT THỦY KHÍ

TS. Lê Minh Đức
Bộ môn Cơ khí Động lực
Khoa Cơ khí Giao thông
Trường Đại học Bách khoa-ĐHĐN
E-mail: minhducle@dut.udn.vn
1
Chương 3:
Động học - Động lực học chất lỏng
2
NỘI DUNG CHÍNH:
1. Khái niệm chung
2. Một số định nghĩa và đặc trưng dòng chảy
3. Phân loại chuyển động
4. Các phương trình chuyển động của chất
lỏng
5. Chuyển động một chiều của chất lỏng
không nén được
3
Đặc trưng CĐ Phân loại PT chuyển CĐ một chiều
Khái niệm
dòng chảy chuyển động động CL CL (r =const)
Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu những quy luật chung về
chuyển động của chất lỏng.
+ Nghiên cứu lực tương tác giữa chất lỏng
và vật tiếp xúc hay ngập trong nó.
Ứng dụng của các quy luật đó vào đời
sống và sản xuất.
Phương pháp nghiên cứu:
4
Khái niệm
 Chất lỏng là một hàm liên tục nên các yếu

tố chuyển động đều là các hàm số liên tục
của tọa độ không gian và thời gian:
v  vx , y, z, t 
p  px , y, z, t 
r  rx , y, z, t 
...
5
Khái niệm
Áp suất thủy động?

+ Chất lỏng lý tưởng: áp suất thủy động vuông
góc hướng vào mặt tác dụng.
+ Chất lỏng thực: áp suất thủy động hướng vào
nhưng không vuông góc mặt tác dụng, vì nó là
tổng hợp của thành phần ứng suất pháp tuyến và
thành phần ứng suất tiếp tuyến do lực nhớt gây
ra.
px  p y  pz
p
3
6
Khái niệm
Đặc trưng chuyển động của dòng chảy
 Đường dòng: là đường cong tiếp tuyến với các

vectơ vận tốc qua các điểm của nó.
v3 Âæåìng doìng
v2
M3 vx
M2 Mx
v1 M4
v4
M1
 Phương trình đường dòng:

dx dy dz ds
  
v x v y v z vs
7
Khái niệm
 Ống dòng: Ống dòng là tập hợp các đường dòng tựa
lên một vòng kín vô cùng nhỏ.
Âæåìng doìng
äúng doìng ds
 Chất lỏng không thể xuyên qua ống dòng từ

trong ra ngoài và từ ngoài vào trong (vì
đường dòng không cắt nhau)
8
Khái niệm
• Dòng nguyên tố:
- Dòng chất lỏng chảy đầy trong ống dòng gọi

là dòng nguyên tố.
- Một dòng chảy có kích thước hữu hạn
được coi như có cấu tạo từ vô số dòng
nguyên tố hợp thành.
9
Khái niệm
• Mặt cắt ướt:

- Mặt cắt ướt là mặt cắt thẳng góc với tất cả
các đường dòng.
Màût càõt æåït
Âæåìng doìng
10
Khái niệm
• Chu vi ướt:
- Chu vi ướt là giao tuyến của mặt cắt ướt với giới
hạn thành rắn.
- Ký hiệu:  [m]
p0
11
Khái niệm
• Bán kính thủy lực:
- Bán kính thủy lực là tỷ số giữa diện tích

mặt cắt ướt và chu vi ướt:
S
Rtl  [m]

- Đường ống tròn chứa đầy chất lỏng:
2
 .r r d
Rtl    [ m]
2. .r 2 4
12
Khái niệm
• Lưu lượng:
- Lưu lượng là lượng chất lỏng chảy qua mặt cắt
ướt trong một đơn vị thời gian.
- Các loại lưu lượng: lưu lượng thể tích [m3/s],
lưu lượng khối lượng [kg/s], lưu lượng trọng
lượng [N/s].
 Lưu lượng của dòng nguyên tố: dQ=v.ds
 Lưu lượng của toàn dòng chảy:
Q   dQ   v.ds
S  S 
13
Khái niệm
Phân loại chuyển động:

v p
 Chuyển động ổn định:  0;  0;...
t t
v p
 Chuyển động không ổn định:  0;  0;...
t t
 Chuyển động ổn định trung bình thời gian.
 Chuyển động đều, chuyển động không đều.


 Chuyển động xoáy: rotv  2

 Chuyển động không xoáy: rotv  0
14
Khái niệm
4.1. Phương trình liên tục-Ý nghĩa:

 Khảo sát chất lỏng chuyển động qua một khung
dây hình hộp chữ nhật có cạnh dx, dy, dz sau
khoảng thời gian dt.
z
O
x (rvx )
rvx  dx
y
rvx x
dz
dx
dy
15
Khái niệm
v Xét theo phương OX:

 Khối lượng chất lỏng chảy vào:
dm chảy vào = r .v x .dy.dz.dt

 Khối lượng chất lỏng chảy ra:
  r.v x  
dmchảy ra = r.v x  dx  dydzdt
 x 
 Khối lượng chất lỏng còn lại trong khối hộp:
dmx = dm chảy vào - dmchảy ra
16
Khái niệm
 rv x 
dm x   dxdydzdt
x
 rv y 
dm y   dxdydzdt
y
rv z 
dmz   dxdydzdt
z
 Toàn bộ khối lượng chất lỏng còn lại trong
hộp:
dm  dm x  dm y  dm z
  rv x   rv y   rv z  
 dm       dxdydzdt
 x y z 
17
Khái niệm
 Mặt khác:
dm   (dV ) r   (dV ) d (dxdydz )
  r.  dV .  ,  0
dt  t t  t t
r
 dm  .dxdydzdt
t
Do đó:
r  rv x   rv y  rv z  

    0
t  x y z 
- Phương trình liên tục.
r
t
 
 div r v  0
18
Khái niệm
 Chuyển động ổn định:

 rv x  rv y  rv z  
 x  y  z   0 Hay: divrv   0
 
 Chuyển động ổn định, chất lỏng không nén
được:
 v x v y v z  
     0 Hay: divv  0
 x y z 
 Chuyển động một chiều ổn định:
r1.v1 .S1  r 2 .v 2 .S2
19
Khái niệm
Ý nghĩa phương trình liên tục:
 Là một biểu diễn dưới dạng toán học của

nguyên lý bảo toàn khối lượng.
20
Khái niệm
4.2. Phương trình Ơle thủy động:

 Xét một phần tử chất lỏng chuyển động dạng
khối hộp chữ nhật cạnh dx, dy, dz. Áp suất tại tâm
mặt bên khối hộp là p.
a (a x , a y , a z )
R (R x , R y , R z )
p
p dx
z
p dz
x
dx dy
O
x
y
21
Khái niệm
 F  ma
 Xét theo phương OX:
 p 
p.dy.dz   p  .dx dy.dz  R x r.dx.dy.dz  (r.dx.dy.dz).a x
 x 
dv x v x v x v x v x
 Với: ax   vx .  vy.  vz . 
dt x y z t
1 p v x v v v
Rx  .   vx . x  vy . x  vz . x Hệ PT
r x t x y z
Ơle
thủy
1 p v y v y v y v y
Ry  .   vx .  vy.  vz . động
r y t x y z
1 p v z v y v y v y
Rz  .   vx .  vy.  vz .
r z t x y z
22
Khái niệm
 Nhận xét: Hệ 3 phương trình Ơ le thủy động

có 5 ẩn số: p, r, vx, vy, vz nên phải kết hợp sử
dụng thêm 2 phương trình: phương trình trạng
thái và phương trình liên tục.
 PT Ơ le thủy động dưới dạng véc tơ:
1 v
R  .gradp   v.gradv
r t
23
Khái niệm
4.3. Phương trình chuyển động chất lỏng thực-

Phương trình Navier-Stokes:
 1 p 1   v v v v
R 
 x r  u .v x  .u . div (v )   x  v x x  v y x  v z x
x 3 x t x y z

 1 p 1   v y v y v y v y
R
 y   u .v y  .u . div (v )    vx  vy  vz
 r y 3 y t x y z
 1 p 1   v v v v
R
 z   u .v z  .u . div (v )   z  v x z  v y z  v z z
 r z 3 z t x y z
 Dạng véc tơ:
r
1 1
3
v

R  gradp u.v  .u.grad div(v)   v.gradv
t

24
Khái niệm
4.4. Mệnh đề Hemhôm:

 Chuyển động xoáy:
rot v  2
 Nhận xét:
+ Chất lỏng lý tưởng nếu có chuyển động xoáy
thì sẽ tồn tại vĩnh viễn không tắt được.
+ Chất lỏng thực nếu có chuyển động xoáy thì do
có ma sát nên làm tắt chuyển động xoáy.
25
Khái niệm
5.1. Phương trình liên tục:

r
 div( r v)  0
t
 Với chất lỏng không nén được, chuyển động một chiều ổn
định:
div( v)  0
v.S
 0  v.S  const
l
 v1.S1  v 2 .S2
26
Khái niệm
5.2. Phương trình Bernoulli.

a.Cho dòng nguyên tố chất lỏng lý tưởng, ý nghĩa.
 1 p dv x
R 
 x r 
x dt

 1 p dv y
R
 y  
 r y dt
 1 p dv z
R
 z  
 r z dt
Nhân lần lượt hai vế với dx, dy, dz rồi cộng vế với vế:
1  p p p   v 2 
 R x dx  R y dy  R z dz   dx  dy  dz   d 
r  x y z   2 
v2 p
   U  const
2 r
27
Khái niệm
 Lực khối là trọng lực: R x  R y  0; R z  g; U  gz

v2 p
  gz  const
2 r
 Ý nghĩa năng lượng:
v 2 - Động năng của một đơn vị khối lượng chất lỏng
2
p
- Áp năng của một đơn vị khối lượng chất lỏng.
r
gz - Vị năng của một đơn vị khối lượng chất lỏng.
 phương trình Bernoulli còn gọi là phương trình năng

lượng.
28
Khái niệm
 Viết phương trình Bernoulli từ mặt cắt 1-1 đến mặt cắt 2-2
của một dòng nguyên tố chất lỏng lý tưởng:
p1 v12 p 2 v 22
gz1    gz 2  
r 2 r 2
 Phương trình Bernoulli viết cho một đơn vị trọng lượng chất
lỏng lý tưởng:
v12
p1 p 2 v 22
z1    z2  
 2g  2g
([J/N], [m cột chất lỏng])
29
Khái niệm
 Ý nghĩa về mặt thủy lực:
z - Độ cao hình học

p
 - Độ cao đo áp
p
z  Ht - Cột áp tĩnh (thể hiện bằng đường đo áp)
r
v2 - Độ cao vận tốc (thể hiện bằng cột áp vận tốc )

2g
30
Khái niệm
Âæåìng nàng lyï tæåíng
v12/2g
Âæåìng âo aïp v22/2g

p1/ 1
2 p2/
1
z1 Doìng nguyãn täú 2 z2
O O
Màût chuáøn
Nhận xét:
1. Đường năng lý tưởng luôn luôn song song với mặt chuẩn.
2. Đường đo áp bằng đường năng lý tưởng trừ cột áp vận tốc.

31
Khái niệm
b.Cho dòng nguyên tố chất lỏng thực, ý nghĩa năng

lượng.
 Chất lỏng thực khi chuyển động tính nhớt của nó sẽ thể
hiện: xuất hiện lực ma sát trong nội bộ chất lỏng cản trở
chuyển động của chất lỏng.
p1 v12 p 2 v 22
z1    z2    h w1, 2
 2g  2g
Trong đó: hw1,2 –tổn thất năng lượng đơn vị (cột áp tổn thất)
32
Khái niệm
Âæåìng nàng Âæåìng nàng lyï tæåíng
v12/2g hw1,2
Âæåìng âo aïp
p1/ 1 v22/2g
2 p2/
1
z1 Doìng nguyãn täú 2 z2
O O
Màût chuáøn
Nhận xét:
- Đường năng lý tưởng luôn luôn song song với mặt chuẩn.
- Đường năng thực bằng đường năng lý tưởng trừ cột áp tổn thất.
- Đường đo áp bằng đường năng thực trừ cột áp vận tốc.
33
Khái niệm
c. Suy ra cho toàn dòng chất lỏng thực.

 Thực tế dòng chảy bao giờ cũng có kích thước hữu hạn,
là tập hợp của vô số dòng nguyên tố. Do đó:
p1 v12 p2 v 22
z1   1  z2    2  h w1, 2
 2g  2g
Lưu ý: chỉ mở rộng được trong điều kiện dòng chảy đều và
dòng chảy biến đổi chậm.
Trong đó:
 - Hệ số hiệu chỉnh động năng (hệ số Criôlix).
34
Khái niệm
5.3. Phương trình động lượng.

a. Cho dòng nguyên tố chất lỏng lý tưởng.
 
dK  Fdt
1
1' màût kiãøm tra
v1 2
2'
1 v dt
1 1' v2
2 v2dt 2'
v 2   
 v1 rdQdt  Ft l  Fp  G .dt
 F  F  G   rdQv  v 
t l p 2 1
35
Khái niệm
b. Suy ra cho toàn dòng chất lỏng thực và các dạng

dòng khác nhau.
Phương trình động lượng cho toàn dòng, mở rộng bằng cách:
+ Thay vận tốc điểm tức thời bằng vận tốc trung bình mặt cắt ướt, sử dụng hệ số
hiệu chỉnh phân bố động lượng không đều (hệ số Butximet ).
+ Thêm thành phần lực ma sát giữa chất lỏng với thành ống.
Như vậy phương trình động lượng cho toàn dòng:
Chú ý: thường bỏ qua trọng lượng G và lực ma sát Fms.


Ft  l  Fp  G  Fms  rQ  2 v 2 TB  1 v1TB 
36
Khái niệm
5.4. Phương trình tổn thất năng lượng dòng chảy.
Thế nào là tổn thất năng lượng của

dòng chảy?
Ma sát
37
Khái niệm
Đặc trưng tổn thất dòng chảy:

Ký hiệu: ht - Tổn thất năng lượng trung bình (cột
áp tổn thất).
ht=hd+hc
- Tổn thất dọc đường (kí hiệu hd)
- Tổn thất cục bộ (kí hiệu hc)
p1 v12 p2 v 22
z1   1  z2   2  h w1, 2
 2g  2g
h w1, 2  h t  h t1, 2
38
Khái niệm
Thí nghiệm của Reynolds về hai trạng thái dòng chảy.

a) Thí nghiệm của Reynolds.
C
ÄÚng âo aïp
K2
hd
A
K1
Læåïi äøn doìng
Hình vẽ: Sơ đồ bố trí thí nghiệm của Reynolds

39
Khái niệm
Kết luận:
40
Khái niệm
Vận tốc phân giới:
t
v f .g v d
f .g
t d
v f .g > v f .g
41
Khái niệm
b) Số Reynolds (Re).
 Kết luận: Vận tốc phân giới phụ thuộc vào bản
chất loại chất lỏng và đường kính đường ống.
 Theo Reynolds, trạng thái dòng chảy phụ thuộc:
vận tốc trung bình v, đường kính đường ống d,
độ nhớt của chất lỏngu. Số Reynolds:
v.d
Re 
u
- Biểu thức dùng để xác định trạng thái dòng
chảy.
42
Khái niệm
Reynolds phân giới:

t
v f .g v df .g
t
v .d v ft .g .d
Re t
f .g  f .g
Re df .g 
u u
Re fg  2320
Re  Re fg  2320
Re  Re f .g  2320
43
Khái niệm
v Quy luật tổn thất dọc đường và cách xác định hệ số

ma sát.
a) Quy luật tổn thất dọc đường.
ht  hd  hc
hd
D
C Quy luật tổn thất năng

B lượng dọc đường
A
O vfgd vfgt v
44
Khái niệm
Công thức tính tổn thất dọc đường theo

Đắcxi:
2
l v
hd  l
d 2g
hd - Tổn thất dọc đường.
l, d - Chiều dài, đường kính đường ống.
v - Vận tốc trung bình của dòng chảy.
g - Gia tốc trọng trường.

l - Hệ số ma sát.
45
Khái niệm
b) Cách xác định hệ số ma sát.
 Hệ số ma sát l là một đại lượng không

thứ nguyên, phụ thuộc tính chất bề
mặt thành ống, trạng thái dòng chảy.
 
l  f  , Re 
d 
46
Khái niệm
Cách xác định hệ số ma sát.

 Dùng đồ thị Nicurat:
lg(100l
1,0 Chảy rối
Quá độ Chảy rối thành
Quá độ
0,9 chảy tầng thành nhám
sang rối trơn
Chảy 0,8
tầng (I)
0,7
0,6
(IV) (V)
0,5 (II)
0,4 (III)
0,3
lg(Re)
0,2
2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 5,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2
47
Khái niệm
• Dùng công thức thực nghiệm:

64
 Khu vực I (chảy tầng): l
Re
 Khu vực II, III: (chảy rối thành trơn)
0,3164 5
l 4
; 2320  Re  10
Re
1 6
l ; 2320  Re  10
1,8 lg(Re)  1,52
 Khu vực IV: (quá độ thành trơn sang nhám)
0 , 25
  100 
l  0,11,46  
 d Re 
 Khu vực V: (chảy rối thành nhám)
0,25
l 2
 3,7 d 
 lg 
   48
Khái niệm
ü Tiêu chuẩn xác định các khu vực

chảy rối: (Re > 2320)
2320 Regh tr ån Regh nhaïm Re
Chaíy r äúi Quaï âäü Chaíy r äúi

thaìn h tr ån thaìn h nhaïm
8
d 7
Re gh tron  27 

d
Re gh nham  191
 l
49
Khái niệm
v Qui luật tổn thất cục bộ ht  hd  hc

 Tổn thất cục bộ xảy ra tập trung tại một vị trí
nào đó của dòng chảy, thông thường khi đổi
hướng đột ngột hay gặp phải chướng ngại vật.
 Dùng công thức Vaizơbac để tính tổn thất cục
bộ:
v2
h c  .
2g
Trong đó:  - Hệ số tổn thất cục bộ, phụ thuộc
vào đặc điểm hình học vật cản
50
Khái niệm
ü Một số tổn thất cục bộ thường gặp:
 Đột thu:
 S2  v 22
dot thu  0,51   Tương ứng h dot thu  dot thu .
 S1  2g
Bình chảy vào ống:  binh ong  0,5
 Đột mở:
2 2
 S2   S2  v 22
 dot mo    1 Tương ứng h dot mo    1 .
 S1   S1  2g
Ống chảy vào bình:  ong  binh  1

51
The end.
52

Chương 3. Dong Hoc-Dong Luc Hoc Chat Long

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 3. Dong Hoc-Dong Luc Hoc Chat Long

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bài giảng môn:

KỸ THUẬT THỦY KHÍ

 Chất lỏng là một hàm liên tục nên các yếu

Áp suất thủy động?

Đặc trưng chuyển động của dòng chảy

 Đường dòng: là đường cong tiếp tuyến với các

 Phương trình đường dòng:

 Chất lỏng không thể xuyên qua ống dòng từ

• Dòng nguyên tố:

- Dòng chất lỏng chảy đầy trong ống dòng gọi

• Mặt cắt ướt:

• Bán kính thủy lực:

- Bán kính thủy lực là tỷ số giữa diện tích

Phân loại chuyển động:

 Chuyển động đều, chuyển động không đều.

4.1. Phương trình liên tục-Ý nghĩa:

v Xét theo phương OX:

dm chảy vào = r .v x .dy.dz.dt

dmx = dm chảy vào - dmchảy ra

r  rv x   rv y  rv z  

 Chuyển động ổn định:

r1.v1 .S1  r 2 .v 2 .S2

Ý nghĩa phương trình liên tục:

 Là một biểu diễn dưới dạng toán học của

4.2. Phương trình Ơle thủy động:

 Nhận xét: Hệ 3 phương trình Ơ le thủy động

4.3. Phương trình chuyển động chất lỏng thực-

 Dạng véc tơ:

4.4. Mệnh đề Hemhôm:

5.1. Phương trình liên tục:

5.2. Phương trình Bernoulli.

 Lực khối là trọng lực: R x  R y  0; R z  g; U  gz

gz - Vị năng của một đơn vị khối lượng chất lỏng.

 phương trình Bernoulli còn gọi là phương trình năng

([J/N], [m cột chất lỏng])

 Ý nghĩa về mặt thủy lực:

z - Độ cao hình học

v2 - Độ cao vận tốc (thể hiện bằng cột áp vận tốc )

Âæåìng nàng lyï tæåíng

Âæåìng âo aïp v22/2g

2. Đường đo áp bằng đường năng lý tưởng trừ cột áp vận tốc.

b.Cho dòng nguyên tố chất lỏng thực, ý nghĩa năng

Âæåìng nàng Âæåìng nàng lyï tæåíng

c. Suy ra cho toàn dòng chất lỏng thực.

5.3. Phương trình động lượng.

b. Suy ra cho toàn dòng chất lỏng thực và các dạng

Như vậy phương trình động lượng cho toàn dòng:

Chú ý: thường bỏ qua trọng lượng G và lực ma sát Fms.

5.4. Phương trình tổn thất năng lượng dòng chảy.

Thế nào là tổn thất năng lượng của

Đặc trưng tổn thất dòng chảy:

Thí nghiệm của Reynolds về hai trạng thái dòng chảy.

Læåïi äøn doìng

Hình vẽ: Sơ đồ bố trí thí nghiệm của Reynolds

Vận tốc phân giới:

Reynolds phân giới:

v Quy luật tổn thất dọc đường và cách xác định hệ số

C Quy luật tổn thất năng

Công thức tính tổn thất dọc đường theo

l, d - Chiều dài, đường kính đường ống.

v - Vận tốc trung bình của dòng chảy.

g - Gia tốc trọng trường.

b) Cách xác định hệ số ma sát.