[ CITATION Κατχχ \l 1032 ]ΑΔΕ 71

ΕΒΔΟΜΑΔΑ 2η
24/ 03/ 2019

Αξιοποίηση κειμενικών ειδών στο μάθημα της Νεοελληνικής

Γλώσσας
Όπως αναφέρει ο Κουτσογιάννης (2017: 217), οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στην
έρευνά του, αν και ακολουθούν τις θεματικές ενότητες των βιβλίων, επιλέγουν δικά
τους κείμενα για να πλαισιώσουν τη θεωρία του μαθήματος, αξιοποιώντας κυρίως
κείμενα από το διαδίκτυο.
Ας υποθέσουμε ότι διδάσκετε στην Γ’ Γυμνασίου το μάθημα της Νεοελληνικής
Γλώσσας και προετοιμάζετε τη διδασκαλία της 3ης ενότητας (Eίμαστε όλοι ίδιοι.
Eίμαστε όλοι διαφορετικοί). Σκέφτεστε να εμπλουτίσετε το μάθημά σας με νέα κείμενα,
πιο επίκαιρα και ελκυστικά για τους μαθητές σας.

Καταγράψτε τα κείμενα που θα αξιοποιήσετε και τις δραστηριότητες που θα επιλέγατε

(βάσει των μαθησιακών στόχων της ενότητας) για το κάθε κείμενο σε ένα αρχείο word.
Προσπαθήστε να επιλέξετε διαφορετικά κειμενικά είδη (αριθμός κειμένων 3).

Για τους διδακτικούς σκοπούς του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ’
Γυμνασίου και συγκεκριμένα της 3ης ενότητας- “Eίμαστε όλοι ίδιοι. Eίμαστε όλοι
διαφορετικοί”1 (Κατσαρού, Μαγγανά, Σκιά, & Τσέλιου, χ.χ., σσ. 45- 62)
επιλέχθηκαν 3 διαφορετικά κειμενικά είδη με κοινό σημείο αναφοράς το πεδίο/ θέμα
τους- τη διαφορετικότητα και τον ρατσισμό ως κοινωνική/ ατομική συμπεριφορά
απέναντι στο διαφορετικό. Ωστόσο, τα διαφορετικά είδη επιτρέπουν τη διερεύνηση
και συνεξέταση των ποικίλων πτυχών της λεκτικής αλληλεπίδρασης (χρήση, τρόπο,
τόνο, ύφος και επιδιωκόμενα αποτελέσματα) αλλά και των κοινωνικών επιπτώσεών
τους. Με άλλα λόγια τα προτεινόμενα κείμενα θα προσεγγιστούν μεν θεματοκεντρικά
ωστόσο βαρύτητα θα δοθεί στην κειμενοκεντρική προσέγγιση αλλά και στη σύνδεση
των γλωσσικών στοιχείων που συνθέτουν λεκτικές πράξεις με το υπό εξέταση θέμα.
Μέσω της χρήσης διαφορετικών κειμενικών ειδών, οι μαθητές καλούνται να
εντοπίσουν, να συνειδητοποιήσουν αλλά και να αναπαραγάγουν τις ποικίλες

1
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C107/675/4490,20213/

1
λειτουργίες των γλωσσικών στοιχείων και τον τρόπο επίτευξης επικοινωνιακών
αποτελεσμάτων σε συγκεκριμένα περικείμενα (Αρχάκης, 2011, σ. 34).

Κείμενο I –«Βάλε ένα φύλακα»2 απόσπασμα (Παράρτημα I)

Η επιλογή αποσπάσματος (βλ. Παράρτημα I) λογοτεχνικού έργου υπαγορεύεται από

δύο λόγους. Αφενός, οι μαθητές είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τα δομικά
χαρακτηριστικά του εν λόγω κειμενικού είδους οπότε και θα επικεντρωθούμε στον
επικοινωνιακό τρόπο λειτουργίας των γλωσσικών στοιχείων. Αφετέρου, δύναται να
προσεγγιστεί κατά πρώτον, θεματοκεντρικά καθώς υπάρχει στενή νοηματική
συνάφεια με το περιεχόμενο της ενότητας και κατά δεύτερον, κειμενοκεντρικά
επιτρέποντας στους μαθητές να διερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο
χρησιμοποιείται ο λογοτεχνικός λόγος για να εκφράσει λεκτικές πράξεις.

Κείμενο II3 (Παράρτημα II)

Το δεύτερο κειμενικό είδος που προτείνεται ανήκει στο είδος των graffiti. Επιλέχθηκε
κυρίως λόγω της περιεκτικής απόδοσης μηνυμάτων και νοημάτων δίνοντας την
ευκαιρία στους μαθητές να εξετάσουν τους γλωσσικούς τρόπους με τους οποίους
επικοινωνείται το μήνυμα, τον στόχο, σε ποιους απευθύνεται και τον τόπο. Επιπλέον,
το συγκεκριμένο κειμενικό είδος απαντά σχεδόν παντού κι επομένως δεν τίθεται θέμα
εξοικείωσης ενώ παράλληλα αποτελεί ενδεχομένως σε μεγάλο βαθμό τρόπο
έκφρασης και πεδίο ενδιαφέροντος για πολλούς εφήβους.

Το υλικό που επιλέχθηκε σκοπίμως περιλαμβάνει και κείμενα υπό μορφή ευθείας
ερώτησης, δεδομένου ότι στην εν λόγω ενότητα εξετάζεται το φαινόμενο των ευθέων
και πλάγιων ερωτήσεων. Σε πρώτο επίπεδο ωστόσο, θα διερευνηθούν οι
επικοινωνιακοί στόχοι αλλά και οι γλωσσικοί τρόποι οι οποίοι χρησιμοποιούνται για
τη μετάδοση του μηνύματος. Επιπλέον, οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν πτυχές
της λεκτικής αλληλεπίδρασης, λ.χ. προσωπικές στάσεις, αντιδράσεις συμμαθητών,
ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος κ.λ.π. Τέλος, τα επιλεγμένα δείγματα
κειμενικού λόγου προσφέρονται και για διάλογο στο θέμα της κατασκευής των
κοινωνικών ταυτοτήτων και του τρόπου με τον οποίο εκφράζονται λεκτικά.

2
https://www.lifo.gr/articles/book_articles/84663
3
από προσωπικό αρχείο και το Διαδίκτυο.

2
Κείμενο III4

Το τρίτο κείμενο διαφοροποιείται και ως προς το μέσο καθώς αποτελεί δείγμα

οπτικοακουστικού λόγου. Επιλέχθηκε καθώς αναμένεται να προσελκύσει σε
μεγαλύτερο βαθμό το ενδιαφέρον των μαθητών. Θεματικά εμπίπτει στα αίτια και
τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος των διακρίσεων ενώ παράλληλα
προσφέρεται προς διερεύνηση των γλωσσικών τύπων και δομών που
χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση του μηνύματος.

Προτεινόμενες Δραστηριότητες

Οι δραστηριότητες που προτείνονται βασίζονται συνδυαστικά στο θεματοκεντρικό

και κειμενοκεντρικό μοντέλο. Η συνεξέταση των κειμενικών ειδών από τις δύο
μεθοδολογικές σκοπιές θεωρείται αναγκαία για την σφαιρική διδακτική και
παιδευτική διαδικασία.

Αρχικά οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν και να αιτιολογήσουν τις ομοιότητες

των τριών κειμενικών ειδών σε επίπεδο θέματος και νοημάτων. Σε αυτό το στάδιο θα
υπάρξει διάλογος αναφορικά με το θέμα της διαφορετικότητας και της κοινωνικής
αποδοχής της και μη. Εν συνεχεία, θα επισημάνουν τα διαφοροποιητικά στοιχεία σε
επίπεδο μέσου μετάδοσης του θέματος- μηνύματος, μορφής, έκτασης, ύφους και
τόνου. Οι απαντήσεις των μαθητών θα πρέπει να υποστηρίζονται από συγκεκριμένα
στοιχεία του κειμένου.

Στο δεύτερο στάδιο, θα εξετάσουν το κάθε κείμενο χωριστά με σκοπό να εντοπίσουν

ποιος το παράγει, ποιο το μήνυμα, σε ποιους απευθύνεται, ποιος/ ποιοι ο
επικοινωνιακός/ οί στόχος/ οι, με ποιους τρόπους εκφράζονται το μήνυμα και οι
σκοποί μέσω της γλώσσας. Συγκεκριμένα, στο 2ο είδος (Παράρτημα II) θα
εντοπιστούν και θα αξιολογηθούν κριτικά το μέσο (grafffiti) και τα γλωσσικά
στοιχεία που μαρτυρούν πιθανόν κατασκευή κοινωνικής ταυτότητας. Πέραν ωστόσο
της γραμματικής και των συντακτικών δομών οι μαθητές με την καθοδήγηση του
εκπαιδευτικού χρειάζεται να εντοπίσουν γλωσσικά στοιχεία τα οποία αποτελούν
φορείς επικοινωνιακής πράξης, όπως λ.χ. λειτουργία των ερωτήσεων στο 1ο και 2ο
κειμενικό είδος, η χρήση υποτακτικών δομών με να στο 3ο κείμενο, ρηματικά
4
https://www.youtube.com/watch?v=IaW8e9uNDsM

3
πρόσωπα, λεξιλόγιο, τα στοιχεία αφήγησης- περιγραφής στα κείμενα 1 και 3 και πώς
εξυπηρετούν τη μετάδοση του μηνύματος.

Τέλος, οι μαθητές χωρίζονται σε τρεις ομάδες και εφόσον έχουν προκαθοριστεί το

θέμα- μήνυμα, οι επικοινωνιακοί στόχοι, η περίσταση και οι αποδέκτες, καλούνται να
παραγάγουν διαφορετικά κειμενικά είδη. Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί με συζήτηση-
debate μεταξύ των τριών ομάδων, ώστε να ενισχυθεί η συμμετοχική συζήτηση όλων
των μαθητών ακόμη και κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Αρχάκης, Α. (2011). Γλωσσική διδασκαλία και σύσταση των κειμένων. Αθήνα:

Εκδόσεις Πατάκη.

Κατσαρού , Ε., Μαγγανά , Α., Σκιά , Α., & Τσέλιου, Β. (χ.χ.). Γ' Γυμνασίου.
Νεοελληνική γλώσσα. Αθή να: Ινστιτού το τεχνολογίας υπολογιστώ ν και
εκδό σεων "Διό φαντος".

https://www.lifo.gr/articles/book_articles/84663

https://www.iefimerida.gr/sites/default/files/styles/708x320/public/racism.p
ng?itok=izwZVral, https://www.iefimerida.gr/news/104582/%CF%83%CE
%B5-15-%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF
%84%CE%BF-%CF%80%CE%B9%CE%BF-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE
%B9%CF%81%CE%B1%CF%84%CF%83%CE%B9%CF%83%CF%84%CE
%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%B7%CE
%BC%CE%B1-%CF%8C%CE%BB%CF%89%CE%BD-%CF%84%CF%89%CE
%BD-%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD-%CE%B5%CE
%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%CE%B1

https://3.bp.blogspot.com/-
6d3xh_xqXrQ/VYfOGd33ytI/AAAAAAAAGog/tszz_5pLhac/s320/ratsismos.jpg,
https://synthimata-se-toixous.blogspot.com/p/antifasistika.html

4
https://2.bp.blogspot.com/-
YCd8MH0a5Qs/VYfRVDsYZPI/AAAAAAAAGuQ/ekAf6WCOixk/s320/ratsismos.j
pg, https://synthimata-se-toixous.blogspot.com/p/koinonika.html

https://1.bp.blogspot.com/-HDUgSTqY4-
o/UL9SuZIbj3I/AAAAAAAADLs/OlRk4xZ_2sk/s320/547017_359784530776774
_1666568927_n.jpg, https://synthimata-se-
toixous.blogspot.com/p/antifasistika.html
https://www.youtube.com/watch?v=IaW8e9uNDsM

Παρά ρτημα I
«Η Νέα Υόρκη. Η Νέα Υόρκη; Θα σας πω: Η Νέα Υόρκη έχει όλες τις απαντήσεις.
Υπάρχουν ενώσεις Εβραίων και Αγγλόφωνων, υπάρχει το Κάρνεγκι Χολ, υπάρχουν
σχολές και ερευνητικά κέντρα: εκεί μαθαίνεις τις απαντήσεις. Η πόλη ζει με
συνθήματα, -ισμούς και γρήγορες, σίγουρες απαντήσεις. Αυτή τη στιγμή η Νέα
Υόρκη μου λέει: Τζιν Λουίζ, δεν αντιδράς σύμφωνα με τις αρχές της φυλής σου,
αρά δεν υπάρχεις. Τα καλύτερα μυαλά αυτής της χώρας μας λένε ποια είσαι: μια
κοπέλα από τον Νότο. Δεν μπορείς να ξεφύγεις από αυτό που είσαι-δεν σε
κατηγορούμε για τίποτα, αλλά η συμπεριφορά σου προκύπτει από τους κανόνες
και τα δόγματα του Νότου. Μην προσπαθείς να γίνεις κάτι που δεν είσαι.

Απάντησε νοερά: Όσα συμβαίνουν τελευταία στην οικογένειά μου είναι μια
παρεξήγηση. Από αυτή την οικογένεια έμαθα όσα έμαθα για την ανθρώπινη
αξιοπρέπεια. Από τη Νέα Υόρκη, το μόνο που έμαθα είναι η καχυποψία. Δεν ήξερα
τι σημαίνει μίσος προτού βρεθώ στη Νέα Υόρκη, όπου είδα τον ένα να μισεί τον
άλλον. Χρειάστηκαν νόμοι για να εμποδίσουν το μίσος. Περιφρονώ τις γρήγορες
απαντήσεις, τα συνθήματα στον υπόγειο σιδηρόδρομο: προπάντων περιφρονώ
τους κακούς τρόπους, την αγένεια της Νέας Υόρκης, που ποτέ δεν πρόκειται να
αποβάλει.

Ένας άνθρωπος που ήταν ευγενής, ακόμα και στους σκίουρους καθόταν στο
δικαστήριο και εξωθούσε σε δράση τα πιο στενοκέφαλα ανθρωπάρια. Κι όμως, η
Τζιν Λουίζ τον είχε δει ξανά και ξανά στο παντοπωλείο να περιμένει στην ουρά
πίσω από τους Νέγρους. Είχε δει τον κύριο Φρεντ να σηκώνει με απορία τα φρύδια
και τον πατέρα της να κουνάει καθησυχαστικά το κεφάλι. Ήταν το είδος του
ανθρώπου που περίμενε ενστικτωδώς, τη σειρά του: είχε καλούς τρόπους.

Άκου, αδελφούλα, τα ξέρουμε τα γεγονότα: πέρασες είκοσι ένα χρόνια από τη ζωή
σου στη χώρα του λιντσαρίσματος, σε μια κομητεία όπου τα δυο τρία του
πληθυσμού είναι Νέγροι αγρότες. Σταμάτα το θέατρο.

Δεν θα με πιστέψετε, αλλά θα σας το πω: μέχρι τώρα κανείς στην οικογένεια μου
δεν είχε προφέρει τη λέξη “αράπης”. Ποτέ δεν έμαθα να σκέφτομαι με όρους
“αράπηδων”. Μεγάλωσα μαζί με μαύρους: στην Καλπούρνιά, τον Ζίμπο που
δούλευε στο απορριμματοφόρο, τον Τομ που ήταν κηπουρός και άλλους που δεν
θυμάμαι τα ονόματά τους. Γύρω μου υπήρχαν εκατοντάδες Νέγροι που δούλευαν
στα χωράφια, που μάζευαν το μπαμπάκι, που δούλευαν στην οδοποιία, που
πριόνιζαν ξύλα και έφτιαχναν σπίτια. Ήταν μπατίρηδες, μερικοί ήταν άρρωστοι,

5
βρόμικοι, οκνηροί και χαραμοφάηδες, αλλά ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό να
τους περιφρονήσω, να τους φοβηθώ, να τους φερθώ με αγένεια ή να τους
κακομεταχειριστώ χωρίς να τιμωρηθώ γι’αυτό. Πράγματι ζούσαν στο δικό τους
κόσμο και εγώ ζούσα στον δικό μου. Όταν πηγαίναμε για κυνήγι, δεν
καταπατούσαμε τη γη τους, όχι επειδή ήταν νέγρικη, αλλά επειδή δεν
καταπατούσαμε ξένη γη. Έμαθα να μην εκμεταλλεύομαι κανέναν που είναι
λιγότερο τυχερός από μένα, είτε στο μυαλό είτε στα πλούτη, είτε στην κοινωνική
θέση-κανέναν, είτε είναι Νέγρος είτε είναι οτιδήποτε άλλο. Έμαθα ότι η
εκμετάλλευση είναι απαράδεκτη. Έτσι με μεγάλωσαν μια μαύρη γυναίκα και ένας
λευκός άντρας»

Παρά ρτημα II

6
7