Ruh Peşrevlerinin Makamları:

Muhayyer
- HMSS: Muhayyer makamının bugün kullandığımız şekli ile hiçbir farkı yok.
- Kantemir: Muhayyer perdesi Tiz Dügah perdesidir. Muhayyer makamı, seslendirme
hareketine hüseyni perdesinden başlar ve incelere doğru, üç perde çıkıp kendini
gösterir. Fakat tam manasıyla icra edilmiş olmadığından, tam perdelerle inip dügâh
perdesinde karar verir.
- Muhayyerin Hükmü: Kendi perdesinden tiz hüseyniye dek çıkar ve aşîran’a değin
iner. Sonra dönüp dügahta karar kılar.
- …. Lakin, muhayyer makamını başkalarından ayırt eden iki husus vardır. Bunlardan
biri, seslendirilme hareketinin daima hüseyni perdesinden başlamasıdır. Öteki husus
da şudur: Muhayyer makamı, ince sesli perdelerde iyice gezinip hüseyni perdesine
geldikten ve o perdeyi de güzelce gösterdikten sonra, çok kere, nevâ perdesini aşıp,
birdenbire çargâh perdesine düşer ve Saba perdesini biraz okşayıp dügâh kararına
gider. Böylece kendini tamamen göstermiş ve gerçekleştirmiş olur.

Rast
- HMSS: Bugün kullanılan biçimi ile aynı olduğu görülüyor.
- Kantemir: Rast makamının perde dairesinin merkezi, Rast perdesidir. Ses vermeye
kendi perdesinden başlar ve gerek kalından inceye, gerek inceden kalına doğru hareket
ettiğinde, üç tam perdeye uğrayıp kendi perdesine varır ve orada kendini gösterir.
- Rastın Hükmü: Tam perdelerde gezinerek, kendi perdesinden tiz hüseyniye dek
çıkmaya ruhsatı vardır. Oradan yine aynı yoldan yegâh perdesine dek inebilir, oradan
da dönüp kendi perdesine gelir ve kendi perdesinde karar verip kalır.
Segâh
- HMSS: Gerek seyir, gerek güçlü ve durak ilişkilerinden dolayı bugün kullandığımız
segâh makamı ile aynıdır.
- Kantemir: Segâh makamı da tam perdelerin makamlarındandır. Perde dairesine kendi
perdesini kutb olarak alır ve gerek kalından inceye, gerek inceden kalına doğru, üç
perdeden geçerek kendi perdesine gelip karar verir, ulu ve karargâh sahibi bir makam
olduğunu gösterip gerçekleştirir.
- Segâhın Hükmü: Tam perdelere basarak, kendi perdesinden yukarı doğru tiz
hüseyniye dek çıkıp, aşağı doğru yegâh perdesine dek inebilir.
Evç

- HMSS’de bir tarif yok.

- Kantemir: Evç perdesi, Irak perdesinin (bir sekizli) ince seslisidir. Adı geçen makam,
ince sesli perdelerle seslendirilmeye başlanır ve tam perdelerle, gerek kalından inceye,
gerek inceden kalına gidilirse, üç perdeyle gösterilmiş ve icra edilmiş olmaz; bu
yüzden yine tam perdelerle aşağıya inilip, Evc’in bir sekiz kalın seslisi olarak Irak
perdesine varmalı ve orada karar vermelidir. Ancak bu şekilde, Evc makamı icra
edilmiş olur. Evç perdesinde karar kılındığı takdirde, Evc makamı değil, ince sesli
perdelerde gezinen bir Irak makamı icra edilmiş olur.
- Evç’in Hükmü: Sözü edilen makamın, Hüseyni perdesini bir yana bırakıp Acem
perdesiyle hareket etmeye ruhsatı vardır ve bütün terkiblerini, Acem perdesini
kullanarak icra etmesi mümkündür. Bu husus, benim kıyasımda, Evc makamının
nağmesini Irak makamından ayırmaya ayırt etmeye yarar.