1

KÜMELER

İyi tanımlanmış nesneler topluluğuna “küme” denir. Bir küme, birbirinden farklı
nesnelerden oluşur. Bu nesneler somut veya soyut olabilir.

Kümeyi oluşturan nesnelerin her birine “eleman(öğe) ” denir. Bir kümenin

belirlenebilmesi için, elemanlarının iyi tanımlanmış olması gerekir.

Kümeler genellikle A, B, C, … gibi büyük harflerle gösterilirler. Kümenin elemanları ise

a, b, c, … gibi küçük harflerle gösterilir. Kümede bir elemanın o kümeye ait olduğunu belirtmek
için “  ” sembolü kullanılır. Eğer bir eleman kümeye ait değilse “  ” sembolü kullanılır.

Örnek: A= 1, 2, a, 3, 5, e, f  kümesi verilsin. Bu kümede verilenlere göre:

1 A 5 a b A a  A
2 A e A 9 A m A
a A f A 3 A 1, 2  A

NOT: * Kümede bir eleman birden fazla yazılamaz.

*Kümede elemanların yer değiştirmesi, kümeyi değiştirmez.

*Bir A kümesinin eleman sayısı, s(A) ile gösterilir.

Örnek: A=  a, b, c ,d , B= 1, 2, 8, 5 ,7, 13 , C= <, >, = kümelerinin eleman sayıları kaçtır?

çözüm: s(A)=4, s(B)=6, s(C)=3

Boş Küme: Elemanı olmayan kümeye “boş küme” denir. Boş küme “  ” ya da “  ”
sembolleri kullanılarak gösterilir.
s(  )=0 ’ dır.

Uyarı:  ya da 0 kümeleri boş küme değildir. Bu kümeler birer elemana sahiptir.
 2

Soru: Saçı doğuştan mor renkli olanların kümesi nedir?

Cevap: Saçı doğuştan mor renkli olan hiç kimse olmadığı için, bu kümeye yazılabilecek hiçbir
eleman yoktur. Bu nedenle soruda cevabı istenen küme “  ” dir.

Eşit Küme: Aynı elemanlardan oluşan kümelere “eşit kümeler” denir. Başka bir deyişle,
elemanları ve eleman sayıları aynı olan kümeler eşittir. (Eşitlik işaret:=)

Denk Küme: Eleman sayıları aynı olan kümelere “denk kümeler” denir. Yani, farklı
elemanlardan oluşan, ancak eleman sayıları aynı olan kümeler denktir. (Denklik işareti:  )

Eşit olan kümeler aynı zamanda denk kümelerdir. Fakat denk olan kümeler eşit
olmayabilir.

Örnek:
A  a, b, c  s(A)  3

  A  B ’ dir.
B= 1, 2, 3  s(B)  3 


Örnek:
C= q, r, t, p 

  C=D ’ dir.
D= t, r, p, q

Kümelerin Gösterimi:

Kümeler üç farklı biçimde gösterilebilir:

1.Venn şeması ile, 2.Liste yöntemi ile, 3.Ortak özellik yöntemi ile.

Örnek: “KİTAP” kelimesindeki harfler ile oluşturulacak kümeyi, Venn şeması, liste yöntemi ve
ortak özellik yöntemini kullanarak gösteriniz.

çözüm: * Venn şeması ile: A

.K
.P .A

.İ .T

*Liste yöntemi ile: A= K, İ, T, A, P

 3

*Ortak özellik yöntemi ile: A= "KİTAP" kelimesindeki harfler

Örnek: 2’den büyük, 10’ dan küçük tek sayıların yazılacağı kümeyi 3 farklı biçimde gösteriniz.

çözüm: * Venn şeması ile: A

.3
.5 .7
.9

*Liste yöntemi ile: A= 3, 5, 7, 9

*Ortak özellik yöntemi ile: A= x  N: 2<x<10 ve x tek sayı

Örnek: A= x  N : x  5 ve B= x  N : x 2  20 kümelerinin elemanlarını liste yöntemi ile

yazarak, eşit mi yoksa denk kümeler mi olduklarını belirleyiniz.

A = 0, 1, 2, 3, 4 
çözüm: A B
B = 0, 1, 2 , 3, 4 

Alt Küme: A ve B herhangi iki küme olsun. A’nın her elemanı, B’nin de bir elemanı ise, A
kümesine B kümesinin bir “alt kümesi” dir denir ve A  B biçiminde gösterilir.

A  B: A kümesi, B kümesinin bir alt kümesidir. B

B  A: B kümesi, A kümesini kapsar. A

Eğer A kümesi, B kümesinin alt kümesi değilse bu durum “A  B” şeklinde gösterilir.

Özalt Küme: Bir kümenin kendisi dışındaki, diğer bütün alt kümelerine “özalt” kümeleri denir.
 4

Alt Kümenin Özellikleri:

A herhangi bir küme olmak üzere;

*   A : Boş küme her kümenin bir alt kümesidir. C

*A  A: Her küme kendisinin bir alt kümesidir. B
*A  B ve B  A ise A=B’dir. A
*A  B ve B  C ise A  C’dir.
*s(A)=n ise A’ nın alt küme sayısı: 2 n ’ dir.
*s(A)=n ise: A’ nın özalt küme sayısı: 2n  1 ’ dir.

Örnek: A= 1, 2, 3 kümesinin alt kümelerini yazınız.

çözüm: A kümesinin bütün alt kümeleri:

0 elemanlı alt kümesi: 

1 elemanlı alt kümeler: 
1 , 2, 3
2 elemanlı alt kümeler: 1,2, 1,3, 2,3
3 elemanlı alt kümeler: 1,2,3=A

Görülüyor ki; A kümesinin alt kümelerinin sayısı: 2n  24  16 ’ dır.

Örnek: B= a, b, c, d kümesinin özalt kümelerini yazınız.

çözüm: B kümesinin özalt kümeleri, bütün alt kümeleri içinde kendisi dışındaki alt kümeler
olacaktır. Buradan:
0 elemanlı alt kümesi: 
1 elemanlı alt kümeler: a , b , c , d
2 elemanlı alt kümeler: a,b , b,c , c,d , a,c , a,d , b,d
3 elemanlı alt kümeler: a,b,c , a,b,d , a,c,d , b,c,d

Görülüyor ki; B kümesinin özalt kümelerinin sayısı: 2n  1  24  1  15 ’ dir.

Örnek: s(C)=5 olduğuna göre C kümesinin bütün alt kümelerinin sayısı kaçtır?

çözüm: 25 = 2.2.2.2.2= 32' dir.

 5

Örnek: A= 1,3,5, , a , B= ,a,3 ve C= 3, 4 kümeleri veriliyor. Liste yöntemi ile verilen
bu kümeleri Venn şeması çizerek gösteriniz. Kümeler arasındaki ilişkiyi, alt küme ve kapsama
sembollerini kullanarak yazınız.

çözüm: A .4 C B  A (veya A  B)

.1 B .3 C B

.5 . BC

.a CA

Örnek: M= a,b, 1,2 ,  kümesi veriliyor.

I. s(M)=4 II. 1, 2  M III.2  M IV. 1, 2  M V. a,b  M

Yukarıdaki ifadelerin kaçı doğrudur?

a)1 b)2 c)3 d)4 e)5

Cevap: (c) şıkkı.

Örnek: A= 1, 2, 3, 4 kümesi, B kümesinin alt kümelerinden biridir. A  B olduğuna göre, B

kümesinin alt küme sayısı en az kaçtır?

çözüm: A, B’nin alt kümesi ise A’ nın bütün elemanları B’nin de elemanlarıdır. A  B ise, B’ nin
kendisine ait en az bir elemanı vardır.
Bir kümenin alt küme sayısını en az bulabilmek için, eleman sayısını en az seçmemiz
gerekir. Buradan, B’ nin eleman sayısı en az 5 olur. B
.1 A
 .2 .3
.4

s(B)=5  B’ nin alt küme sayısı en az: 25  32 olarak bulunur.

 6

Evrensel Küme ve Tümleme Kavramı:

Belirli bir alandaki nesnelerin tümünü içeren kümeye “evrensel küme” denir. Evrensel
küme genellikle “E” ile gösterilir.
Bir A kümesine ait olmayıp evrensel kümeye ait olan elemanların oluşturduğu
kümeye A kümesinin “tümleyeni” denir ve A ' (veya A) ile gösterilir.

A'
A

Tümlemenin Özellikleri:

1. E '  
2.  '  E
3.  A '   A
'

4. s(A)+s  A'  =s(E)

5. A  B  B'  A '

Örnek: s(A)=5 ve s(E)=28 olduğuna göre s  A'  kaçtır?

çözüm: s(A)+s  A'  =s(E)  5+ s  A'  =28

 s  A'  =28  5=23 olarak bulunur.

Örnek: A  E ve B  E olmak üzere, s(A)+s(B' )  7 ve s(A' )  s(B)  11 ise s(E) kaçtır?

çözüm: s(A)+s(B' )  7
+ s(A ' )  s(B)  11
18
s(A)+s(A' ) +s(B)+s(B' ) =18  2.s(E)=18  s(E)=  9 olarak bulunur.
2
s(E) s(E)
 7

Örnek: A= 3, 4,5 ve E= Sayıları yazmada kullandığımız rakamlar kümeleri veriliyor. Buna
göre A ' kümesini Venn şeması çizerek belirleyiniz.

çözüm:

.0 A .7 E= 0,1, 2,3, 4,5,6,7,8,9

.1 .3 .5 .8 A= 3, 4,5
.2 .4 A'  0,1, 2,6,7,8,9 olarak elde edilir.
E .6 .9

Kümelerin Birleşimi:

A veya B kümelerinden en az birine ait olan elemanların oluşturduğu kümeye “A

birleşim B kümesi” denir ve A  B ile gösterilir.

A B

A B

Kümelerin Kesişimi:

A ve B kümelerinin her ikisine de ait olan ortak elemanların oluşturduğu kümeye “A

kesişim B kümesi” denir ve A  B ile gösterilir.

A B

AB
 8

Birleşim ve Kesişim İle İlgili Özellikler:

1.
A =A A  E=E
A = A  E=A A

2. A  B  A  B=B , A  B=A

B
A

3.
A  A'  E
A' A
AA  
'

4. s(A  B)=s(A)+s(B)  s(A  B)

A B

AB

Örnek: E Yandaki şekilde verilenlere göre

A A  B ve A  B kümelerini liste
.1 .2 .5 B yöntemiyle yazınız.
.4 .3 .6

çözüm: A  B = 1, 2,3, 4,5, 6 A  B = 3

 9

Örnek: X= 1,2 , Y= 1,2,3,4 , Z= 4,5 kümeleri veriliyor. Buna göre;

a) X  Y = 1,2,3,4 d) X  Z=   veya 

b) X  Y = 1, 2 e) Y  Z= 1, 2,3, 4,5

c) X  Z= 1, 2, 4,5 f) Y  Z= 4

Ayrık Kümeler: Ortak elemanı olmayan yani, kesişimleri  olan kümelere “ayrık kümeler”
denir.

A B
A  B =   A ve B ayrık kümelerdir.

Örnek: A= 1,2 , B= a,3,4,5 kümeleri ayrık kümeler midir?

çözüm: A B
.1 .a .3 A  B =  olduğundan, A kümesi ile B
.2 .4 .5 kümesi ayrık kümelerdir.

NOT: A ve B kümeleri ayrık kümeler ise: s( A  B )= s(A)+s(B)

 10

İki Kümenin Farkı:

A ve B herhangi iki küme olmak üzere, A kümesinde olup B kümesinde olmayan

elemanların oluşturduğu kümeye “A kümesinin B kümesinden farkı” denir. A kümesinin B
kümesinden farkı, “A fark B” şeklinde kısaca söylenebilir ve “A-B” ya da “A\B” şeklinde
gösterilir.

A B

s(A  B)=s(A  B)+s(B  A)+s(A  B)

AB BA

AB

A B

Örnek:

A= 1, 2,3, 4 , B= 3, 4,5,6 kümeleri veriliyor. Venn şeması yardımıyla aşağıda verilen kümeleri
belirleyiniz.

a)A-B=? b)B-A=?

çözüm: A B
.1 .3 .5
A  B= 1, 2
.2 .4 .6
B  A  5, 6
A-B B-A
AB