11. Słup stalowy.

11.1. Wstępna specyfikacja wymiarów słupa.

+7,40 m

1830
N

x x

y 5350

+0,22 m

Zadane są poziomy posadzek na piętrze i na kondygnacji zerowej: +7,40 m i +0,22 m.

Reakcja podporowa od blachownicy: N = Rb = 817,81 kN (poz. 5.3.1)
Długość wyboczeniowa: le = 0,7⋅5,35 = 3,745 m

Warunek normowy:
N
≤1
ϕ ⋅ψ ⋅ A ⋅ f d
Załóżmy wstępnie, że ϕ ⋅ψ = 0,6

1
 N
wtedy A ≥
0,6 ⋅ f d
817,81 y
A= = 0,004467 m 2 = 44,67 cm 2 C160
0,6 ⋅ 305 000
x x

160
2 10
Na jedną gałąź przekroju dwugałęziowego przypadnie A = 22,34 cm 5,5

65
Przyjmujemy ceownik normalny C 160
A = 24,0 cm2, Ix = 925 cm4, Iy = 85,3 cm4, Wx = 116 cm3, ix = 6,21 cm, iy = 1,89 cm,
e = 1,84 cm, tf = 10,5 mm, tw = 7,5 mm, bf = 65 mm, R = 10,5 mm, R1 = 5,5mm.

215
Ustalenie klasy przekroju ε= = 0,84
305
półka:
b f − tw − R 65 − 7,5 − 10,5
= = 4,48 < 9ε = 7,55
tf 10,5
h − 2 ⋅ ( R + t f ) 160 − 2 ⋅ (10,5 + 10,5)
środnik: = = 15,73 < 33ε = 27,72
tw 7,5
klasa pierwsza

11.2 Sprawdzenie słupa na wyboczenie względem osi materiałowej.

y Smukłość względem osi x:

l 3,745
λx = e = = 60,31
x
i x 6,21 ⋅ 10 − 2
215 215
λ p = 84 = 84 = 70,526
fd 305
λx 60,31
λ= = = 0,855
λ p 70,526
Współczynnik wyboczeniowy odczytujemy z Tablicy 11 dla krzywej c (Tablica 10)
1
2n − n = 1,2
ϕ (λ ) = (1 + λ ) n

1
−
2, 4
ϕ (λ ) = (1 + 0,855 ) 1, 2
= 0,647

warunek nośności
N
≤1
ϕ ⋅ N Rc
NRc = A⋅fd N = 817,81 kN
817,81
= 0,864 < 1
0,647 ⋅ 2 ⋅ (24,0 ⋅ 10− 4 ) ⋅ 305 000

2
11.3 Ustalenie rozstawu gałęzi.

Smukłość względem osi x

l 3,745
λx = e = = 60,31
i x 6,21 ⋅10 −2
Postulujemy by smukłość zastępcza względem osi y (niemateriałowej)
λ m = λ2y + λ2v była nie większa niż λx, tzn. λx ≥ λm.
Z tego warunku dostaniemy wymagane λy dla przekroju całkowitego
λ y wym = λ2x − λ2v
Aby określić smukłość postaciową musimy przyjąć rozstaw przewiązek. Załóżmy 10
przewiązek (9 przedziałów). Odległość między przewiązkami musi spełniać warunek:
535
l1 = = 59, 44 cm < 60 ⋅ i1 = 60 ⋅ 1,89 = 113,4 cm .
9
l 59, 44 y
Smukłość postaciowa: λv = 1 = = 31,45
i1 1,89
obliczamy x
λ y wym = 60,31 − 31,45 = 51,46
2 2

Wymagany promień bezwładności względem osi y

a = 180
le le 3,745
λ y wym = → i y = = = 0,0728 m = 7, 28 cm
iy λ y wym 51, 46
Z tablic Żyburtowicza str. 85 przyjęto a’ = 180 mm dla którego iy = 7,40 cm,
Iy = 2630 cm4, Wy = 292 cm3.

11.4. Sprawdzenie słupa na wyboczenie względem osi y (nie

materiałowej).

Dla przyjętego rozstawu gałęzi słupa iy = 7,40 cm.

le 3,745
Smukłość λ y = = = 50,61
iy 7,40 ⋅10 − 2
Smukłość zastępcza λ m = λ2y + λ2v = 50,612 + 31,452 = 59,58
λm = 59,58 < λx = 60,31
Zgodnie z PN 4.7.1.a, str.18, współczynnik wyboczeniowy ϕ określamy dla smukłości
względnej
λ 59,58
λ= m = = 0,845 ϕ = ϕ(λ) dla krzywej b
λ p 70,526

1
2n − n n = 1,6
ϕ(λ) = (1 + λ )
1
−
ϕ(λ) = (1 + 0,845 )
3, 2 1, 6
= 0,750

Smukłość względna pojedynczej gałęzi na odcinku l1

3
 λv 31,45
λ1 = = = 0,446
λ p 70,526
Dla krzywej c (ceownik) n = 1,2
1
−
2,4
ϕ (λ ) = (1 + 0, 446 ) 1, 2
= 0,894

O nośności zadecydowało wyboczenie względem osi materiałowej (p. 11.2):

ϕ = 0,647 < {0,75; 0,89} 180
65 50 65
Nośność słupa na ściskanie będzie zapewniona.

594
11.5. Obliczenie przewiązek słupa.

100
11.5.1. Dobór przewiązek słupa. 130

594
Z PN 4.7.3 p.19 b ≥ 100 mm przyjęto b
= 100 mm
zalecana długość przewiązki: 0,5 ÷ 0,75 szerokości słupa
(0,5 ÷ 0,75)⋅180 = 90 ÷ 135 mm przyjęto l = 130 mm

160
Grubość przewiązki:
 1 1 
g = 6 ÷ 12 mm,  ÷  ⋅ l = 13 ÷ 5, 2 przyjęto g = 10 mm
 10 25  18,4 143,2 18,4

11.5.2. Obliczenie siły działającej na przewiązkę 25

Zastępcza siła poprzeczna

Q = 0,012⋅A⋅fd (PN (62) p. VQ

l1

19) VQ
Q = 0,012⋅2⋅24,0⋅10-4⋅305 000 = 17,57 kN 143,2

Siła działająca na pojedynczą przewiązkę

4
 Q ⋅ l1 (PN (63) p. 19) 40
VQ =
n ⋅ (m − 1) ⋅ a

4
n - liczba płaszczyzn z przewiązkami
m - liczba gałęzi słupa 4
17,57 ⋅ 0,594
VQ = = 36,44 kN
2 ⋅1 ⋅ 0,1432
Moment zginający działający na przewiązkę
MQ = VQ ⋅ 0,025 = 36,44⋅0,025 = 0,911 kNm

4
25
y
1 4
40
Naprężenia w przewiązce
M 0,911 4
σ= Q = = 54660 kN / m 2 = 54,66 MPa
W 0,01 ⋅ 0,12 x x

108
6 ex

V 36,44
τ= Q = = 36440 kN/m2 = 36,44 MPa
Ap 0,01 ⋅ 0,1 y
1 59

Naprężenia zastępcze w przewiązce

σ 2 + 3τ 2 = 54,66 2 + 3 ⋅ 36,44 2 = 83,49 MPa < f d = 305 MPa

11.5.3. Połączenie spawane przewiązki ze słupem.

Grubość spoin pachwinowych

0,2⋅10,5 ≤ a ≤ 0,7⋅10
2,1 ≤ a ≤ 7

Przyjmujemy a = 4 mm.
Charakterystyki geometryczne grupy spoin:

A = 108⋅4 + 2⋅36⋅4 = 720 mm2

Sy1 = 108⋅4⋅2 + 2⋅36⋅4⋅22 = 7200 mm3
S 7200
e x = y1 = = 10 mm
A 720
4 ⋅ 1083  36 ⋅ 43 
Ix = + 2 ⋅  36 ⋅ 4 ⋅ 522 +  = 1 199 040 mm 4 = 119,90 cm4
12  12 
108 ⋅ 43  4 ⋅ 36 3 
Iy = + 108 ⋅ 4 ⋅ 82 + 2 ⋅  + 4 ⋅ 36 ⋅ 122  = 100 800 mm4 = 10,08 cm4
12  12 
I0 = Ix + Iy = 119,9 + 10,08 = 129,98 cm4

Moment i siła w środku grupy spoin:

V = VQ = 36,44 kN
M = VQ⋅0,059 = 36,44⋅0,059 = 2,15 kNm

Naprężenia styczne w punkcie najbardziej odległym od środka grupy spoin:

• od siły poprzecznej:

5
 VQ 36, 44
τV = = −6
= 50611 kN/m 2 = 50,61 MPa
A 720 ⋅ 10

• od momentu:
- składowa pionowa
M⋅x 2,15 ⋅ 0,03
τ My = = −8
= 49623 kN/m 2 = 49,62 MPa
I0 129,98 ⋅ 10
- składowa pozioma
M ⋅ y 2,15 ⋅ 0,054
τ Mx = = −8
= 89321 kN/m2 = 89,32 MPa
I0 129,98 ⋅ 10
Naprężenia styczne całkowite
2
τ = τ Mx (
+ τ My + τ V ) 2
≤ α⊥ fd

τ = 89,32 2 + ( 49,62 + 50,61) 2 = 134,25 MPa

dla stali o 255 ≤ Re ≤ 355 MPa α ⊥ = 0,8 ( tabl.18 p.31)
α ⊥ ⋅fd = 0,8⋅305 = 244 MPa
τmax = 134,25 MPa < 244 MPa warunek spełniony

11.6. Obliczenia elementów stopy słupa.

450
35
35
70
10 160 10

320

100
70

135 180 135

11.6.1. Oparcie słupa na stopie fundamentowej.

Przyjęto beton B 15 o Rbb = 7,1 MPa

Siła przekazywana na fundament (reakcja od blachownicy)
VB = 817,81 kN (poz. 11.1)
Ciężar słupa długości 5,35 m
2 C 160 = 2⋅188 N/m = 376 N/m = 0,376 kN/m; γ = 1,1

6
Q = 1,1⋅0,376⋅5,35 = 2,21 kN
siła przekazywana na fundament
N = 817,81 + 2,21 = 820,02 kN
500
450
Blacha podstawy: 450 x 320 mm
Stopa: 500 x 400 mm
Fd = 0,45⋅0,32 = 0,144 m2
Fr = 0,5⋅0,4 = 0,20 m2
820,02

320
400
σ br = = 4 100,1 kN / m 2 = 4,1 MPa
0,2
Fr 0, 20
ωd = = = 1,18 < ωmax = 1,8
Fd 0,144
σ br Fd
m b 4 = ωd − ( ωd − 1) = 1,18 − 4,1 (1,18 − 1) = 1,07 Fr
R bb 7,1
Rd = mb4⋅Rbb = 1,07⋅7,1 = 7,64 MPa
N αd = 1,0 dla rozkładu równomiernego
<1
α d R d Fd
820,02 warunek spełniony
= 0,745 < 1
1⋅ 7640 ⋅ 0,144

11.6.2. Wymiarowanie blachy podstawy słupa.

Odpór podłoża
N 820,02
p= = = 5 695 kN / m 2
Fd 0,144
Maksymalne momenty zginające w poszczególnych fragmentach płyty.

Płyta A: wspornik o szerokości jednostkowej

1 5695 ⋅1
M max = ⋅ ⋅ 0,07 2 = 13,95 kNm / m
2 1
Płyta B: płyta oparta na trzech krawędziach
l 160
= = 1,185
b 135
l
dla = 1,18 k3 = 0,120
b
Mmax = k3⋅p⋅b2 = 0,12⋅5695⋅0,1352 = 11,21 kNm/m

7
 A p
A

70
C
B B

160
100
135 A

160
180

Płyta C: płyta oparta na czterech krawędziach

b 180
= = 1,125
a 160
b
dla = 1,1 k1 = 0,0554
a
Mmax = k1⋅p⋅a2 = 0,0554⋅5695⋅0,162 = 8,08 kNm/m

Niezbędna grubość blachy

6 ⋅ M max 6 ⋅ 13,95
t≥ = = 0,0165 m ,
fd 305 000
a po korekcie fd

6 ⋅ 13,95
t≥ = 0,0168 m = 16,8 mm
295 000
Przyjęto blachę podstawy słupa o wymiarach 450 x 320 x 18 mm

11.6.3. Wymiarowanie blach trapezowych.

Wysokość blachy trapezowej (przewiązki skrajnej) powinna być nie mniejsza niż 1,5 b (b –
szerokość pozostałych przewiązek). W poz. 11.5.1 przyjęto b = 100 mm
Wysokość blach trapezowych wyznaczamy z warunku na nośność połączenia spawanego.
Załóżmy, że słup był przycięty zgrubnie (bez frezowania). Całą siłę osiową muszą przenieść
spoiny pachwinowe. Załóżmy a = 6 mm. Warunek 0,2 tmax ≤ a ≤ 0,7 t min spełniony.
N
∑l ≥ α ⋅ f ⋅ a
d

820,02
∑ l ≥ 0,7 ⋅ 305 000 ⋅ 0,006 = 0,64 m
∑ l ≥ 64 cm
Przyjęto 4 spoiny o długości 160 mm

Stąd wynika niezbędna wysokość blach trapezowych. Przyjęto h = 170 mm > 1,5 b =150 mm

8
 1

te spoiny
h

1
100
450

Sprawdzenie naprężeń w zginanym i ścinanym przekroju blachy trapezowej.

Schemat obliczeniowy dla zastępczej „belki” podstawy słupa

x x1
170 18

10
y C y

320
10

A x
100 x1
135 180 135 14,41 4,39
450
A C B

VA = VB = 5695⋅0,32⋅0,45/2 = 410,04 kN
MC = 5695⋅0,32⋅0,225⋅0,225/2 – 410,04⋅0,09 = 9,23 kNm
MB = 5695⋅0,1352/2⋅0,32 = 16,61 kNm
VBp =5695⋅0,135⋅0,32 = 246,02 kN

A = 32⋅1,8 + 2⋅17⋅1,0 = 91,6 cm2

Sx1 = 32⋅1,8⋅0,9 + 2⋅17⋅1,0⋅(1,8 + 8,5) = 402,04 cm3
S 402,04
y1c = x1 = = 4,39 cm
A 91,6
Naprężenia:
M ⋅ y 16,61 ⋅ 0,1441
σ = = = 87883 kN/m 2 = 87,88 MPa
Ix 2723,5 ⋅ 10 − 8
Q 246,02
τ= = −4
= 72 359 kN / m2 = 72,36 MPa
Av 2 ⋅ 17 ⋅ 1 ⋅ 10
Założono, że ścinanie przeniosą ścianki pionowe
σ = σ 2 + 3τ 2 ≤ f d
σ = 87,882 + 3 ⋅ 72,36 2 = 153,07 MPa < f d = 305 MPa

9
Sprawdzenie naprężeń w spoinach pachwinowych łączących blachę trapezową z blachą
podstawy.

Zakładamy, że 75% siły działającej w słupie przenoszą spoiny

łączące blachy trapezowe z blachą podstawy.
Przyjmujemy spoinę a = 5 mm
0,75 ⋅ N
τ= Σl = 0,38 + 0,38 + 4⋅0,1 = 1,16 m
∑ l ⋅ a ⋅ 2
0,75 ⋅ 820,02
τ= = 74997 kN/m 2 = 74,98 MPa
1,16 ⋅ 2 ⋅ 0,005
τ 74,98
100 τ⊥ = σ⊥ = = = 53,02 MPa
135
2 2
Ścinanie w kierunku równoległym będzie pochodziło od naprężeń
rozwarstwiających przy zginaniu ze ścinaniem.
Moment statyczny półki
S = 32 ⋅1,8 ⋅ (4,39 − 0,9) = 201,02 cm 3
Q⋅S 246,02 ⋅ 201,02 ⋅10 −6
τ = = = 90793 kN/m 2 = 90,79 MPa
I x ⋅ 4 ⋅ a 2723,5 ⋅ 10− 8 ⋅ 4 ⋅ 0,005
Warunek wytrzymałościowy spoiny pachwinowej w złożonym stanie naprężenia
κ σ ⊥2 + 3(τ 2 + τ ⊥2 ) ≤ f d
dla stali 18G2 κ = 0,85 (PN str. 31)
2 2 2
0,85 53,02 + 3(90,79 + 53,02 ) = 161,21 MPa < f d = 305 MPa

10
 τ

a 2
a

τ
a
τ
σ

100 100
380

11.7. Dobór śrub fundamentowych

Śruby te są niezbędne ze względów montażowych oraz na okoliczność powstania

przypadkowych momentów. Norma zaleca (wz. (103) p.33) by projektując podstawy słupów
uwzględnić dodatkowo obciążenie momentem 450
1 W 35
∆M i = N − 1 i y
ϕ
 i  A
35
10 70

35
ϕi min otrzymaliśmy dla wyboczenia względem osi x x
320

x ϕ = 0,647 (poz. 11.3) 100

10

N = 820,02 kN
Wx = 2⋅116 = 232 cm3
70

A= 2⋅24 = 48 cm2 y
135 180 135
 1  232 ⋅ 10 −6
∆M = 820,02 ⋅  − 1 −4
= 21,63 kNm
 0,647  48 ⋅ 10
Przyjmujemy 4 śruby fajkowe F 20 ( wg PN-B-03215:1998 str. 19)
Nośność na zerwanie SRt = 47 kN
Minimalna długość zakotwienia w betonie B 15 lz = 900 mm
Zgodnie z normą PB-B-03215:1998 ustalamy najpierw mimośród
M 21,63
e= = = 0,0263 m = 2,63 cm
N 820,02
a 32
e< = = 5,33 cm
6 6

11
Wymiary podstawy: b = 450 mm, a = 320 mm

N y

250

320
160
∆M

Należy sprawdzić docisk do fundamentu wg wzoru

2N
σ= ≤ fb
3b( 0,5 ⋅ a − e )
2 ⋅ 820,02
σ= = 9 086,3 kN / m2 = 9,09 MPa
3 ⋅ 0,45( 0,5 ⋅ 0,32 − 0,0263)
Rd = Rbb gdyż Fr = Fd i fb=Rd

Przyjęto ostatecznie beton klasy B 20 Rd = Rbb = 9,4 MPa.

Warunek σ ≤ f b spełniony.
Norma PN-B-03215 nie wymaga sprawdzania śrub w przypadku małego mimośrodu.

11.8. Głowica słupa.

11.8.1. Wstępne dobranie wymiarów

Przyjmujemy:

- blachę poziomą głowicy: 450 x 260 x 18 mm

- płytkę centrującą: 450 x 50 x 30 mm
- blachy prostokątne (przewiązki końcowe) 220x 180 x10 mm
- przeponę wewnętrzną 180 x 160 x 10 mm
- przepony zewnętrzne 180 x 135 x 10 mm

11.8.2. Sprawdzenie naprężeń dociskowych w płytce centrującej.

Nacisk liniowy na płytkę centrującą

VB 817,81
p= = = 3 379, 4 kN / m
0,1 + 0,1 + 0,012 + 2 ⋅ 0,015 0,242
Naprężenia dociskowe na płytce centrującej
817,81
σb = = 67 587,6 kN / m2 = 67,59 MPa
0,242 ⋅ 0,05
σ b < 1,25 ⋅ f d = 1,25 ⋅ 295 = 368,7 MPa

12
 100 12 100

35 35 70

18 30 15

63
18 30
15

50
20 20 79 79
180

przepona
30
135 90
450
86
180
220

50
70

450
70

220
260

11.8.3. Docisk między blachą poziomą a blachami trapezowymi, przeponą i trzonem

słupa.

tf = 10,5 mm
powierzchnia docisku
Ab = 2⋅8,6⋅1 + 4⋅1,8⋅1,05 + 2⋅7,9⋅1,0 + 16⋅1 = 56,56 cm2
N 817,81
σb = = = 144591 kN/m2 = 144,6 MPa
Ab 56,56 ⋅10 − 4
σ b < 1,25 f d = 1,25 ⋅ 305 = 381,25 MPa 86

11.8.4 Obliczenia sprawdzające przepony

79

Obciążenia przepony
Powierzchnia
p = 155595⋅0,01 = 1559,5 kN/m
160

docisku
450

VA = VB = 1559,5⋅0,338/2 = 263,56 kN
0,084 2
M A = M B = −1559,5 ⋅ = −5,50 kNm
79

2
0,169 2
M C = −1559,5 ⋅ + 263,56 ⋅ 0,085 = 0,132 kNm 220
2 260

13
 86 180

10

84
B
Powierzchnia

p
160
338
docisku

450

170
338
C
79

A
84
220
260

1 182
W= = 54 cm3
6
M 5,50
σ max = max = −6
= 101852 kN/m 2 = 101,85 MPa
W 54 ⋅ 10
σ max < f d = 305 MPa
QAl. = -1559,5⋅0,084 = -131,00 kN
QAp = QAl + VA = -131,00 + 263,56 = 132,56 kN
Q 132,56
τ max = A = −4
= 73646 kN/m2 = 73,65 MPa
A 18 ⋅ 1⋅ 10
1 1
τ max < fd = ⋅ 305 = 176,09 MPa
3 3
Naprężenia zastępcze
σ z = σ 2 + 3τ 2 = 101,852 + 3 ⋅ 73,652 = 163,24 MPa
σ z < f d = 305 MPa

11.8.5 Sprawdzenie naprężeń w spoinach pachwinowych.

Naprężenia w spoinach pachwinowych łączących przeponę z blachami

(przewiązkami końcowymi).
Przyjęto spoinę a = 5,0 mm
Maksymalna siła poprzeczna Qmax = 132,56 kN
132,56
τ = = 73 664 kN/m2 = 73,64 MPa
2 ⋅ 0,005 ⋅ 0,18
τ < α ⋅ f d = 0,7 ⋅ 305 = 213,5 MPa
Naprężenia w spoinach łączących blachę poziomą głowicy z trzonem słupa i przeponą.
Zgodnie z rys. z poz. 11.8.3, całkowita długość spoin pachwinowych w obszarze
przekazywania obciążenia :
Σ li = 0,16⋅2 + 0,086⋅2 + 0,079⋅4 = 0,808 m
Przyjmujemy spoinę pachwinową a = 5 mm
Zakładamy, że 25% siły przekazuje się przez docisk bezpośredni (przycięcie zgrubne)
Naprężenia styczne w spoinie
0,75 ⋅ 817,81
τ = = 107 354 kN/m 2 = 107, 4 MPa
0,808 ⋅ 0,005 ⋅ 2

14
Sprawdzamy warunek:
τ ≤ α⊥⋅fd
α⊥ = 0,8; fd = 305 MPa
τ = 107,4 MPa < 0,8⋅305 = 244 MPa
To są te spoiny
Naprężenia w spoinach pachwinowych łączących blachę
trapezową ze słupem. Spoiny te muszą przejąć reakcję VA =
VB = 253,31 kN wyznaczoną w p. 11.8.4. Przyjmujemy spoiny
grubości a = 5 mm.
Naprężenia w spoinach
263,56
τ = = 146 422 kN/m 2 = 146, 4 MPa
2 ⋅ 0,18 ⋅ 0,005
τ = 146,4 MPa < α ⋅ f d = 0,7 ⋅ 305 = 213,5 MPa

11.8.6 Śruby łączące głowicę słupa z pasem dolnym blachownicy.

Śruby mają spełniać funkcję mocującą w fazie montażu.

Przyjęto 4 śruby M20 klasy 4.8 o długości l = 120 mm

15