You are on page 1of 51

 l CC]

"

R\#& ?.#Y$= V.  $%%+

€ T' ^ j
''^
€ $   (  ,k^
€ ne
 $
  x -!% 
C
/^
€ | !  
k    '^
€ j " 
) 
k    ' 
  ^
€ j (  
(  ( * * ^
€ $l *  
^
€ #   kk ) '
^
€ j S x ,
,
#'   '  

RI82V.182J5-2-

v   (   


   *   ! *
 !

^
{ ( 
  e !
 !   (
 -s/^
l# *  
, *'
   l #  *  
(^ R
( ) -!/ 
) *
 !

# {
& ) 

 CaEu *^   !
-   / l -) e
 ( ' #
! !

' 
/^ S )  !  * *'#  k#
#^
j  
 Ca] *^  ,
)k T' ^
 , )   e  S*# #
,) '  '
  ) T' 
 
'' b   ) u^F^]Cd^ {l(' )

CaEa *^ % 
)  l % !#  #  ' 
^
!) % ! ^ S ,'  &)'# b# *   #l(' # ! 
d
,
)  *(# !e ,  
  *  l'l 
^ {

l#e
*'# ' , #* #  , 
  ) S*

! -  '   (k / bT%   &  x  
CaaDd^ &
*
 #   ! 
)  * )  )

) l *  ' ) #
# (
# ) #((   '*

   
 ) $k  !^ j % f u ,
#*
( e   ,
CCD l 4S
:Q38 

)
) !e 
e 
'')^ j
! l 
   !
(       ,  '   * ) T'    l

' #)^ n!


! 'l)  ()  kk  S*
! ^ S 
,'  R   *
!  
 ) # ) $ S *^
 

 kk  )* (   # #^ S*# 
lB

Празь некалькі дзён мы вярнуліся ў Лювэн. Тры дні пазьней віцэ-


рэктар Лювэнскага ўнівэрсытэту мансіньёр Літт заявіў, што папскі
нунцый у Бэльгіі паведаміў: нам прызначана 10 стыпэндыяў. Гэта
была радасная вестка, і я расказаў яму, што мы маем прыцягнуць
у Лювэн большую колькасьць студэнтаў. Я меў на ўвазе «Дванаццат-
ку», добра ведамую беларускаму грамадзтву на эміграцыі. (б.102)

w k ) !! ( l # ! ) '*


 #, )  

CW  
 Ca] *^ -) T'  ()#  ' '  * k#/^
-$!  
) T'  f (  S*# f ,) 
   '   x k%  
!#/^ b,^CEd
   ) T' ^ +(  * B !

# ,  # 

#
#
e # %
# * !!
m ( # ! 
# 
m *
#  *
( e , )
'  *
)
'' * ^ T' b# !  x T%' d ,)   ! *
 ) e * ) #' #( * ,  * #^ w 
 ( *

  !
 *
  !
# )#
# *
l 
# #!


^ $# *  # '*
# !, !k   CuWC *^ , 
 # , !  
k 
'# 
 '*
#^ {* # )
%# (  x 
# 
  e ' x , l * !  %
|) ^
$( ( ! C]* * !!# T' ! ()# 
 
''
 !    CE] *^  {  ~^ j
'' 
)# %
,* ,
,
#' 
#*)  ! ! e  ! e %) |) ^

k
l* (
#  ' 
! R#
* & # T
 ) * f
' l (  * 
^ j $l     T'
! ! % '*
# k) !
l( #  # ,
^ $k 
#
) #
 (  *    
  ,
,
#'  !   
 
,*^  # ,
,
#'  x   '   *   x ,
, # ) Cau * !^ $!  ! % ! e !
)# l ' 

   # .'^ $# ! 


% '!'  zon .',' .'
 ) !  !#( 
#  #*  
^ n*    ,
,
#'(  ,
 ,  ) 
# ! * ' '  ! ( '* 
 *  ^ 
,
#'    #    ! e#  #)   !
e 
)  * ! ) e
 
'


k 
 

 
 ,
^
n!
! #) T'  * )
''B l#e  ( #
‚ x 4.$"&8&*$"! " l CCF

k !    ^ ! *'* 


 )
 
' (k 
^ j T'  (#  ! ! 
e  ! e 
)
 ! e 
!   #)^  #  ) # *
( ! 
 , 
!e )
  
  (   '
*
 ,!
 le  ,) #* 
e 

l  
^ z *'*
e
#  
,' *  
  )  )    ,
 # '  # *^
j T' 
 
'' 

 e
 
(#
 l, l   #() ' 
) # 
e x # E (k )
! WD 
) ^   # ! !
k
) 
 ' 
# 
ф5-1
(31)
^  # *  #  
(
# , l ! W  ,) ,
  ! , le
l 
*
! e^
&
)

&
'  *
, Фасад Беларускага студэнцкага дому


 '  x l # ^
ў Лювэне на пляцы Гувэра, 19.

R^ '
 b~^ Y;91<d
  ^ S ,'  &)'# bˆ62;3= Z49 84@
i;>4;3=d ,  #   % # !   x 

#
  ,) ! #!  !   l* #  * 
k'  # , #  ,

)  ,     )* !!#
 ^
. )  l ! #   T'  , ,#! )   ^ $l
l # # ,
   )(  # x  !  
# !
^ j
'' )  
B  !  )   # !  ) ^
n  ,
# '  !  #  !e '   ,

 !    #   , l l ^ $ !  l ^ S ,'


 !k(    # !
#! ) l ,

*' 
l
! !( #*  
,'
!
,!(
 )  
 ^ w
 (  k  !  !#)# l l !    
   )^
n,
  ' ) T'  ,

# #  , 
   (   '' ^ j   l  # k
  #
 ,
!,#( # x ' e(
 #


*l  ,
e  # !! l !% # ',  #

  (  ^
CCu l 4S
:Q38 

ф5-2
(32)

Ізноў разам пасьля міхэльсдорфскае гімназіі. Студэнты на прагулцы ў Лювэне:


(зьлева) Янка Запруднік, Зора Савёнак, Вітаўт Кіпель; за імі – Міхась Вострыкаў
і Леанід Карась. Красавік 1950 г.

w',  ! l    ) ! k # , 



#
) l'l *!^ jk   !


e  e !,   #
, *
 -%/  !# ' *
# -/^ +
  # (
 * 
e !# ! #

l

,!  
!  #
^ z # 
k 
 
  #, ) 
  #   #, ( (
 l l'l
' 
    #
 ')  k  ,e !
# ,! !e k  #)

*  ^

/H:6.T5:/.345800

 #* )#* '  * '# # %)   


!#)
(   !% 
^ j
 x k  e

# !  )
 e 
!
  #) (#)^ 
  ')   l '   l 
!% l(  ,
 ( , *!      ! 
 *(
 k
(  #  !   # ^ z !% 
 
!#   l  (     '
*
^ o  l )
le #, )
!  #  R
# o('
   !#  , e !
)^
$((   R
% !

 * )e

  
B  ) #
e
 e    ( k
,
# '    )(l 
#

*(#
#  
# ) , 
)
 k


‚ x ,&'9=&,#$ l CCa

( 
 q p
 , , ( 
  ' 
# (
l 
 Ca]e * ) *  ,! ! ,e  
e ' )^
{
) #'
e !!e  
) 
e ! !% 
) ! 
( # l  r  k e  )  e k e !  %  #l
#
#  
^
4.$"&6MO8K8gL
*," 7**-  &-%!<8'*$ -6= -8"*
'!; &  6  >  !  =,8  &<, 9'* = !;:
-6H!6 !'>**,* !'c-&(e!%$*=e6I$*!'
(F="'c>.'e!&e =',& !"*,9$!>$;8
!;*>=!>$=!3!"8 &* !">&?!&e,-E
&<' * >  H*9-c '. ,. ,> * -  2 @9=&A &-,'%
=e^ C~D =!!**&,)*-&9!&-83> ',(8
"!   $,* 9!,& =$' # 9#; %>8 5-&&- "
&#$*-8$=!$9**>-;* !%!"'*80 '9=E
&9!85-&&-9=*!; $dgE%5'$*'83 'E
,9>'!'>&%;!6-'%(&,9!;*&#809E
,&' !,6$.6'!;&9<6$'&8Q .ˆ-E
.w,)&w.‰&$8+> !9=&!)!&'.8
M]8K8gL

#9MME($=!8-!&*- '*< '*&('%9!)"E


!,8Q >9E)-,&'(-%" %&*; &&*=! &
!,>e' !,>9!)8"&*6 !<&-H,* " 9,%*3E
!'*,5 "& ,69!-'%,-<="&*=%&-$*e89'*9E
(9;-!"8H&8"! 6< ->-&*=
 = 9!'> & &%'. ,$6 ' &9">&  9&*8 6
*8!9= ',8"! )&*>*,9'9*$6
-''9<(,=&(<&%'8+,(!&*$*>&
-&&-9%!(**>,-*&8+$>&)*'E
!&*&   6!"' !*&$&*'-'%-%&!-!6
*$9*>&,*,9$=&&*&$&> 9*&   -9!'E
'$&&->.(%*&9! 8/=,>6'9*>&,$-*'*'$'
<'8  < ( %*& -  *;, C !'>D ;** 9$
%"&*&   8 !"'9*9!#&-9!' '$&&-8
MN8K8gL

,&' 9=&, #$8 ?!&'- 9'! $=6


;% !=, ,&*-<="*,&,%=,8C~D
;**&<9!8!(<*-9$*;6&%-*-!"'-,>
!&; $!>6< $ >-.&&-(%>&($*4.E
$"&c *- ! &('( "%*(6 <  >9! &, = !,
&('*-  &='* ( %!* 9 ML )!&'>6  ! 9 Mg C9!<
C l 4S
:Q38 

!&$='7D8C~DH#&.&-.  ;*>!'$85-&&-,
!&&&'6;'!;9&**-6;**8
dM8K8gL
-#!>& "&'(';&*8 9 >-"& '6< 
,=>-><="& 9&6-'=!<&-(9!<('-(9$&&-8
C~D+>- !; ,-dgE%5'$*'8&*6 &>9>&,;E
8 0 ="(  8  9&, &&,  9 $* 9!
-!;9>69=&.#*6< ,->'9&>$8
d]8K8gL
3!"8 '",*-6 9!$=&- dgE, 5'$*'8 ! &; '
&-<, 8'!,-&<%!99!;=$'ML! &*'>9!$*&E
*9!<* ',$9! >&*'*'!*&>8H*;! $(E
9-$6'&'!";,&*'%(& &8
=&*> '%  ' eG&'e8 &$  (  9!; $&
> 9  $-*'*,* 9!9&',* > ,$8 ")"!  =  , 8 &E
&& ,-! &8 Q  - &*-' . & *& &*6 -' "E
,"& -'*C;,!")"! &9*&$*9!%#D89!9!
*,"-'=-%&,*~(9=># $!"&&-$ 8
='; ="(, '= '*8!%" ,&,%*&-$E
,%#>&!#*$-&'*!**9!,'>8
dN8K8gL
!<-%*&!&*8 '*< $-!&*-$=!6#&%>
=" dgE% 5'$*' > La Maison des Etudiants e5 "&'*, ,e8

ф5-3
(33)

Беларуская дэлегацыя паклала вянок на магілу невядомага жаўнера ў Брусэлі


25 сакавіка 1950 г. – у дзень угодкаў абвешчаньня незалежнасьці Беларускай Народ-
най Рэспублікі.

‚ x ,&'9=&,#$ l CC

=!>&$(,(6&9>&&(&<(*"-(85-&&-6*69!>#6
=!6!!$--&&$=(&7
=! 9!(<> >&7 3* ! 9! >&*'*E'!"9&"& 
 !;%>&;"%*('*;%" >83 !;*'9>,*#*,*5'&
e3->ec'-$,*9!)"!>c,*&* "! $,#&;9!$>
**&<86**&<86*!,!"< 9>&* "&'-!*-8
('* !'E9!)"!9!(<>,!><-*99!*>$="&&-6
< &-,#9! &*=&$=!6-%9!;*&('*- ,*8
>gLL)!&'>&!'*; "& >*9->6< <8
"' !4.$"&'%>&*$"! " 9!(<>&9!;$**&>6&'E
 >-&>$$=!6*9'&="&&*, '= '*9!,>->8T$E
!>9E)!&'*-&*=%&!,>8
 '( = '( * > ;9&-6 ; ,% -&  9E
!; $&-($'&&-'9<8
-9=-9!&-8*&6=(69-="&&(%!" 9$*
'* ('*6 )!&'*6 !('*  &, $,6 *& "!&-&8 ( E
"! 9*>-*"-(6'*%" '*-$=!<  !,-8
K8O8gL
=!8+,=&9>,!*8=!& &$>->4*e,-$-
&$&- -6 '  "&  =  ;**e8 59 % 9&8
 > !&8 0*>  *&    9$8 I-9! -<=" %"  ; 35+
e3!'5 "&'+%! $&&e*-'-& ,,$^ E
!* >$ >!c ,*> %* & '&%  #&&  &*'>c
$(<>-!>'*99!$HE-83--%$9!$>&*!E
788 H* !-  9&*',  !<&* 35+6 '  &=% !"
,>-9! *,'**-<="=%8
P8O8gL
'6 ! * -*'&8 5 9$-( &*=% &- $(<8 !-##>
993!".%!$*=&('*'9*8"! (*&;>8
+$-*-9-&'**C> ')*-(%88D86*85-&&-
>&$&<=&*8

n Ca* 
  E*  # ,)  '*

) 
 
n$p R
 ywl( y^ j 
 ,' '   *   b,
# * ,) ^ S ,'d % k) ,
)    #e  
  k  ! # ( e *!
^ T! 
^
dM8g8gL
=!;$-$*->6< 9%&-6*!&*(6'*(<*>!E
'$6-&($%- '9!&$ 6;,!&$ &'9-NE
!9%*-8/!,6-&&-#"''!*-> "!$.!"&C9&E
%,@[|Z^Yjfrançais” e% !,9E)!&'e8 G6,*#*&<%6> ,
# $ !: 9!< ! $> ,"( H&%6 '* *`  4>',
C l 4S
:Q38 

e "& e3!"6!%*!*!,',e*,69*'E
9, 3Ie C& &  ,'* D8 -$ <'!&-7 "(
 *&>'!*&$-*!&%'!>'%9!'E%.C9!'&< '-
 &*%"' !>D8$;$&*>,"(6*>9!'8Q,&'! J
/ !"'6< &9!$-*&$=(&8C~D<-& >E
&*)!&',$e='!& ,64.*E&&y 9!$--<="
!;-!$'6 '< <!->= 6&*&&< '-Mg8
9--*6 9%-*6 9 &$*  "%*(',* @4-$&*;A8 !$-* >$
&#]E%*&8+6< >&!*-;$ & '*-
"''!**8H'!<'<->= >8C~D
.&*".:&9!-%'&*'>&%$!&*!9E!E
'  %"  ;* 9,# &,  $$="&&* )!&'  > 9,- &&*
&-,'(&%'8
dK8g8gL
,*-(eI$*!'6!%$*=*80! &='y9(<*-&E
&-!@-&.%!&*A>-,==&80-&99*-E&8
 9!$> -&&-  *;, e !'$,e <" %*&> $
R&*$"! "'*, I"& !8 5'* 99!'* > '&$"! 8 - &
)!&'>&%*&8+> !9(, ',8C~D
R%)
e ! ,'*
  #  #k # ne'  b*   #

, d R
) &
 #
,)  , ! %  !  e  f
,
) *' )k ( !^ $e  
 ,)  , p
  %
! ,  #  ! # ( * 
  n$p R
#

ф5-4
(34)

Лювэн. Пагулянка за горадам. Хто першы перадасьць з носу на нос плястыковую тру-
бачку? Травень 1950 г.
‚ x 4.$"&8&*$"! " l CW

ф5-5
(35)
Лювэн. Пагулянка за горадам. Вучым бэльгійскіх дзяўчат танцаваць „Лявоніху”.
Травень 1950 г.

ywl( y^ j  e 


 ,   l  ) # #, )

# )  #(( ^
dP8g8gL
9<&*- $=! ;#  >, e*,* !',e & <9!8 =!,
''*-," !>$,-#<6'$-#"(=$<-8
=&.9'!= )!&'*-'&*#'*8!<.*;«Pièces
yV`^jo‰24.*E&&9!&8/$*!8C~D
MM8]8gL
I"$=!9!;*>>,(<*-'!&$'4.$"&8'E
*  & 9!%#-%-&<6'$*%* 8
=!>@?!,Ae'*& " !e=>!'*)*,@&&9$A
,=&-9!%!,&-'9>%*&'*83> ',9"!"! &
** >*,&,)&$>8C~DH*9!$!9(6'-'*
&,= !;?!&.~&9=&'8
Mh8]8gL
>=!*>,eF="',eC~D4,"'9"!"! $E
% !  9 !'>'*8 * & $8 F   9!%#788 I*;6
9<&6&6* '*<=" 9 <''''$&&-.*8

;69# ',-69=~*!* !'$'*$=!,


9!;*,>8C~D
+$ &*,?!&.C9 !,-9!!#9!;D8
CE l 4S
:Q38 

MN8]8gL
5-&&-(&>***;,e !'$,e9 !'>'*8 6
3!".6;*!,9"!,"! ,6-'*>3!"*$*>&$-E
*!&,%& Au bon marché6< (,&*&>= !9$!;*
(9!<'-&$!*;,%=,; $!>8+)&*>&,6!E
,6>e,!*$e8

Архіп Папліска
ДЗЁНЬНІК 12-КІ

Ступілі мы ўрэшце на цьвёрдую бэльгійскую зямлю. Праўда, ня ўсе


ступалі вельмі цьвёрда. Гэта хіба ад марскога ветру, які даставаўся
навет у параплаўны півапой. Схапіўшы свае клумкі, рынуліся мы з
усіх ног пад кантролю, каб папасьці першымі. Толькі Галубіцкі паваж-
на крочыў ззаду, штораз папраўляючы капялюш (купіў перад ад’ез-
дам). Ён то шмат ад нас не адставаўся: хоць бегчы ня бег, але даваў
затое такія крокі, што й страўс мог бы пазайздросьціць. І гэта ўсё
таму, што бегчы ён лічыў ніжэй за свой гонар. Я навет паважна сум-
ляюся, ці адважыўся б ён на гэта пасьля добрае порцыі oleum ricini.
Кантроля ў выглядзе таўстога дзядзькі папыталася ў нас, ці мы
маем што задэкляраваць, але пасьля, мэлянхалічна абкінуўшы вокам
усё наша дабро, не чакаючы адказу, пачала бяз слова стаўляць на ім
крыжыкі. Я дык крыху гэтага й шкадаваў, бо спадзяваўся, што ў Ва-
зёрнага хоць палавіну гальштукаў знацыяналізуюць.
Дабраліся да цягніка. У дзьвярох вагону стаяла йзноў нейкая кан-
троля, гэтым разам тонкая. Хоць мы паказалі білеты, яна ня ўпусьці-
ла нас у вагон, пакуль ня выдрала ў кажнага па 10 франкаў, даючы
ўзамен нейкія квіткі. Наша рыба аж канала з захапленьня:
— Во, гэта я разумею! Адразу пазнаць, што ў Эўропу прыехалі. Тут
жыцьцё відаць! Не пасьпелі трох крокаў ступіць, а ўжо дзесяць фран-
каў заплацілі. Жыві й не памірай!
Ніхто з нас паміраць і так ня зьбіраўся – запросіны былі лішнія.
Цягнік крануўся зь месца. Усе прыліплі да вокнаў.
— Багаты край, — аўтарытэтна прызнаў я, згледзеўшы праз вакно
колькі хвабрычных каміноў.
— Бяднота, — ледзь ня ў той самы мамэнт кінуў Галубіцкі, скрывіў-
шы з пагардай вусны. Ён сядзеў пры процілежным вакне. (…)
— Гатоў! – з кутка вагону пачуўся голас Будзіча. – Новы верш, —
дадаў ён, адкзаваючы на пытальныя позіркі. – „Чыгункай праз Бэль-
гію” завецца.
Ён сьціпла пачаў складаць паперку.
— Ну, дык прачытай, — адазваўся Вазёрны.

‚ x !;*99*'.@+f /HMdEH/A l C]

— Тут нічога асаблівага няма…


— Гэта мы ўжо ведаем, — адрэзаў я. (…) Але Будзіч ужо не зважаў і
натхнёна пачаў (цытую з памяці, дык мо што крыху й ня так):
„Стужкай простай, сталёвай удаль
Легла.
Штосьці чорнай маланкай на ёй
Бегла.
Мы ў тэй чорнай маланцы сядзім,
Ныем,
Толькі думка, як крот, нам душу
Рые:
Што наперадзе ў нас? Як пазнаць,
Зьведаць,
Чым душу пажывіць, што ёй даць
Сьнедаць?
Дык, няўмольны наш кон, адкажы:
Дзе ты?
Калі нас давядзеш да сьвятла –
Мэты?
Што нам новы этап прынясе,
Скажа,
З чым суворы, бадзяльны наш лёс
Зьвяжа?..”
Будзіч перастаў чытаць і абвесьціў:
— І гэтак далей.
Цімох (Душа), які сам некалі займаўся паэзіяй ды якому некаторыя
нашы крытыкі прарочыі вялікую паэтыцкую будучыню, задумана
сказаў:
— У гэтым вершы нешта ёсьць.
— Во-во, — пахваліў я. – Толькі што?
— Першым чынам, ёсьць рытм, — уставіў Вазёрны. – Дый наагул,
цэлая глыбіня невядомасьці адбіваецца ў ім.
Матэматык падцягнуў порткі.
— Мне дык найбольш спадабалася месца, дзе аб сьнеданьні гаво-
рыцца. Вельмі ж моцна й вобразна сказана. А павячэраць, дык ужо й
ня шкодзіла б, — дадаў ён, падумаўшы.
Дыскусія працягвалася. Будзіч зь цікавасьцяй прыслухоўваўся, не
прызнаючыся аднак, якое й дзе тое „нешта” ў ягоным вершы. Каб ня
прыйшла нейкая кабеціна зь мятлой, дык бадзяльны наш лёс, заміж
прывесьці ў Лювэн, вёў бы нас хіба аж да нямецкай мяжы: мы былі ў
Брусэлі.
Маланкаю апынуліся на пэроне. Трэба шукаць цягніка на Лювэн.
Сабраўшы ў кучу ўсе свае французскія веды, я зьвярнуўся да нейкага
CD l 4S
:Q38 

чыгуначніка. Той, пабачыўшы, што мае справу з чужынцам, адказаў


нешта па-ангельску. З адказу я зразумеў толькі адно: ангельскую
мову ён ведаў настолькі добра, наколькі я французскую. Але тут кон
даўся ўмаліцца й паслаў нам збаўленьне – знаёмага студэнта, які пры-
ехаў нас сустрэць.
У Лювэне чакаў нас накрыты стол, і на ім – о, дзіва! – колькі бутэ-
лек. Спадзяючыся сустрэць тут усіх ледзь не ў манашых сутанах, мы
былі прыемна расчараваныя.
Абмяняўшыся традыцыйнымі формамі прывітаньня, усе ўрэшце
селі за стол. Тут мы ўжо хацелі прыступіць да справы, ажно дзе там!
Устае студэнцкі старшыня й смаліць прамову – ня то што цёплую, але
проста гарачую. Усе запляскалі ў далоні. Баючыся, што пачнуць га-
варыць усе папарадку, я падскочыў ды адпаліў гэткі ж гарачы адказ.
Папляскі й мне.
Гэтак пачалося нашае студэнцкае жыцьцё. Мы мелі яшчэ колькі
месяцаў вольнага часу, і яго трэба было выкарыстаць на вывучэньне
французскае мовы. Але гэта яшчэ далёка ня ўсё. Як на новых студэн-
таў, нашы заданьні былі даволі складаныя: чысьціць бульбу, пада-
ваць на стол, мыць судзьдзё… (…)
Памалу пачалі мы пазнаваць сваіх прышлых калегаў. Яны былі са-
мых розных калібраў. Толькі што да студыяў, дык усё зводзілася да
дзьвюх галінаў: мэдыцыны й хіміі. Мэдыцына вяла рэй, а хімія апазы-
цыю. Прадстаўніком першых быў Р-ля. Аб ім хадзілі цёмныя чуткі,
што на Беларусі ён зьбіраецца завесьці дыктатуру, а сябе абвесьціць
вялікім князем. Казалі, што ўжо й прозьвішча хоча мяняць з Р-ля на
Р-йла (як Ягайла ці Сьвідрыгайла). Калі ж пазьней сваім нашчадкам
ён пачаў даваць імёны розных князёў і князёўнаў, дык ужо й апошні
сумлеў разьвеяўся: было ясна, што прадбачаецца ня толькі дыктату-
ра, але да таго яшчэ й спадчынная.
Апазыцыя, зразумела, лічыла сваім абавязкам супрацьдзеіць
гэткім недэмакратычным і нямодным плянам. Лідэрам тут быў
прышлы інжынер хіміі, які прапанаваў сябе на зусім дэмакратычнага
прэзыдэнта. Хімічная лябараторыя пакінула на ім свой знак: вельмі
ж любіў ён вызываць рэакцыі. Як на маю думку, дык ён разыйшоўся з
пакліканьнем: каб яшчэ крыху энэргіі, дык быў бы ён куды лепшым
інжынерам рэвалюцыі, як хіміі.
Пакінуўшы выбар палітычнай канцэпцыі на пазьней, мы ўзяліся
за выбар факультэтаў. Будзіч з Вазёрным затрымаліся на гісторыі,
пагражаючы сьвету закідаць яго гістарычнымі паэмамі ды раманамі,
не гаворачы ўжо аб чыстай вады гісторыі. Васіль Іванавіч, Галубіцкі
ды я (і тут няшчасьце сагнала нас разам…) выбралі не абы-што, а па-
літычныя й сацыяльныя навукі (сярдзіта гучыць!). Цімох пайшоў на
інстытут фізычнага ўзгадаваньня. (…) Матэматык, Паўлюк 12-ты ды
‚ x
',&&*&#&!&)' " l CF

рыба (Паліч, калі хочаце) пайшлі на інжынераў. Гэтага апошняга мы


прабавалі адгаварыць, радзячы выбраць вольныя навукі. Як вы сабе
можа прыпамінаеце, ён часамі меў нязвычайны дар слова: на праця-
гу поўгадзіны мог гаварыць тое, што просты сьмяротны сказаў бы ў
двух сказах. Раз нехта з нас папытаўся:
— Чаму ты заўсёды так доўга гаворыш? Гэта ж можна прасьцей
сказаць.
Той падумаў:
— Лексыкон у мяне багаты… (…)
„Наперад!” №25, жнівень 1953

&</:5..145:5.FH6-2-

$(  '  )  ' !  ,   


 - 
 ,  !   / # l*   * ! #  # ! *'
 q n    *
 k  !, #  
*
 !
(  * '
   ,
(   k  #^ n {  v(  # * l '
 ne

$
    !) '  )
 ^ $)  #* 
#,   l' 
^ {   !#)#   ' ! ^   !B
4*9& MNgL %8 H&*'6  & - &6  ,6 9!;><  &E
%<=&6-<="&;**-&  &)!,&; "& >8
>-'*,$9'6,!'*; "& >=&-(-%&-#E
;!!-##.8
!"',"&*8"! 6'9$='!;)!&'.,$6
-$;>&9!&)"!,>$&'(= 3"%**>,- "=',"
CŽmZkD'-4#84-#-&>9!%#(,-$*&!'.
C„Z vjuojD8  !" %" ( '#& & 9- 9! - C ,$,
&&*D'9>- %" -<=",%=,,6=*&-$E
$-& '8
9&>-->,9 =&(-,(66$-6,#&9!,&
9!$*=86&#6 '&-$(<8!'--#'(6
.*6  -'*,* - 9!$*> <&. =6 !,>-* 9E)!&'
$,* !"&&8 F &&- *;&- ,$  $&'-8 0 9> 
-&&)!&'(6%=&9&$&6*$'*)!&E
'.$<8!>6$=!,* ,-=>!.)!&E
'.,$6,&6,=&,9!(6-&&-& ->%E
$89 !"*--&,&$*; '8
"= ,6< *&#&!-6&-'.& !;&,-(*CHE
!6*,* !'*-D6*&,)' " ,6&-'* !"E
$ 9&-"',&8 '-'&<-)!&'-<6=,
'%$-6 %#9-%*,&**,*&>&'$'=6&,$-E
- *= > 9% $>= *&   8 !%!, > *,  '!;
Cu l 4S
:Q38 

<',9 &-6-'&<%*,&*-&-c9!$**-9!' =&-E


&- '*9!,-&&& "!*9!' '*8
!$=*-,%-&*-'*;*$;!"&&->89<&-('E
* 9!' '* 9!)"! &*> ,%=,* !; &  &*$"!E
"'*-"',&: ='&-,&*-'*;9!,>6H!2&$-*='*,
<&,6*,* !'&-!.9! 9*'>8 '-&( -8

',&>$:9!<2*;&- '>6!%*2$=&
%!C-',>%*,&**&9!;**D8T" !%**'$--E
$9!)"!5*,&!6-'*>$, ,6< <&- "&E
>9!$$>-%8
+$* "',& =$' $8 T!9,* 9 = !;8   *,
,6= !;'& >6 9! $-*!&( <'(6 & -'( '#& &E
9*> $ 9!$*<=8 !)"!  '#&, 9& 9 &&8
(< =!% (  ,-&8 Q.: @5)!,.( & !( )!&'(
,$((!$-' "!",(-!A83#,**$79!->
,-&,'=,- '*&<=*$J %6< %" &(-#"(E
<9 &&6'-<="(9$(-,@&!()!&'(,$A7
 ,&;&76&-,*&<%$;~ "!",6'>6&'E
%$( ,$6  &' !,* -#'-,* '>8 Q'. & !% 9E
&&8 !,><-%6'!;9$->:&.,&=-!
$>6)!&'-,$  &-& 9 !"&-8
(<> -' 9B-&8  %$ '!#*- ,'*: Q, & 9 !$>
@&!()!&'(,$AJ88I*!,&, ,="&&*J88Q%
,&='J88
&*'*"',&>> !8
$ =$'  - 9! $-!, .!6  $
9! &<( =&*8 9 , =&-. $! * 9!<, $E
;*!"' !*&   6*,9!)"!E"',& !8!"'E
!!$>!',*(,&9!,$*>:@H  !)7 '*$;9!(<E
A8G>,9">&&6< >%" ($(&&;#-~/!9E
,=.&!%*,,$9!$*<=7&$-6< -&.6*
'* !,><>!'*9$=&&9!'&>-6< %" !"=*E
&~
 *'&*'8T" $,*9!,&=- %6; >"'E
,&(,, !-&-,%=,*9!$*-%85 "& &<E
%,!-##*-; '6,=&->-9!*&&$,-E
8&4.*E&&9!9&$9!$*'&*'>(&(-,B*>9!E
$*&*4.'",!%8G&&*,&9 '&&(&,',6E
!&, * "& !,  ,,8  '- $,* 9,& ( - >
&$=($&%" (*"-(86-' -9!'''#:Q$'
9!!'63%$!'8*  8("! 6$><-%"E
(9!9&$69'*'>,-&('>:
2T" $,*!6->9">&&6<  ,9!$--9!,&

‚ x ?!&*>*#&!&, "&'*,, l Ca

= * ! 9$= )!&'. ,$8 &' ,& 6 <  


*  < 9 !"& - &<; &-<=&; ˆ9!$<='>‰  HE
!-(*,* !'8-9!9&$& 9&-:9*,*>*'*
'#  Tû& C'- ,.!D * , 9,# *, 9!; $ 
$&'"**8
/-&%" ,*>9%*8H&(* 9&*'&,,
-,B* ,6-$-!&>-$(%*'%,-'-'-!"<'*8
f&!#%*>-(9!$%#&8
 !; , 9!* >  *'* '# 5&E*<"  T&6 <  &
!'(&$=(,->&*=&$'8,& !2E
. &-*<&-8!$-*, ,=$,*9!,&66&#6E
,>&,*$&*',*:H!**,* !'&>9!$**"',&8

.d051.>.*14G 5/.J- 201/. G/:

n S ,' #  #



l#e
 ! l ) *( 
( e  ,e le%) x p
  o('  * 
(  #  x 
(   
k    ' 
    !
e ne # #'(
 &, b86A2>6@Žd^ .' ,)  )   !,)   ,  , 


#!  # !!
^ +# *'* **
( *  
 *  kk !
#   e * !% 
^
KL8]8gL
,-&&-9!$*3!".$*>?!&.8+> !6E
69,8!#6!,6&9!& !" !,E
8"!"! $"',&e)!&'(,$e9!(<*8f&*;&E
$&6&''#6< 9!9&-&*-'&-,#&8
>.'->%$!>**&* ! !69"!&$;9!%$E
!>&)*-)*.6* ! !(%* !.84*&>-!>& !"E
!8+6< (%!"'*&>-=",8,$,6!,6$E
-(8 * > H!"* '*. '!; ,&*$ & (<. &$'6 &'
9!(,&-,=%6%" ,&*=%&9,#<8
+<9',*&<,*e "&'*-)!,&&-e&*=%9'< &-$(E
<8!,*!*9-'&*'>8
M8P8gL
!#C9!,D8
 !' ,&8 T! $='8  * *= )!&'*-
-=8 +> ! , %- %!8 !6 <  >,$*= e*;e
 !">8
K8P8gL
(,!'8=!"&9!;**>,$*=,9!#6
CW l 4S
:Q38 

9,*><-9!%" ,
9$6#84>
eT!<'e8 '!,- & =E
!;  & ->=&
(T=&*&*;,8
-,=9*;9E
9- "!!~
* >=! > 8 4$6
9-  *;, 9(<* >
4.>!6 9 !.,E
)&. !' * &!"< 

()"$ $#8 ;**-
'6< #<'!9" '*9E
-*8 5-&&- ,* -<="
&9,E 
9!$>~C~D#%$
'!#8 '* <  $-!E
&*-  I$*!',  !E
ф5-6

#8 -*-  9>E


(36)

,!*8 3* > 8 4$  E


!* ,6  -'* & 9*E
>-8+**98E
>'% e4-$&e6 &' %"E
У Парыжы па дарозе ў Камблю, у Міжнародны
студэнцкі дом на адпачынак пасьля шах-
таў. Зьлева: Алесь Марговіч, Васіль Шчэцька,
% &  * >,8 
!#6 &.= !6
Уладзімер Цьвірка, Янка Запруднік. Лета

,#& ># !*! E


1950 г.

,,8H9*** >{ZYYZ[abjoe)!&'*-9e85-&&-9!E
- ($=!B-##,8
O8P8gL
H,.8
I".&=;*8!;6< --=-,;9**6 '! 
8!$ #>-##*>%!(NE(9!*->>$!;8
5-&<>-*> 6-'*-<=",'*-," !>$&9%!86
!*$*  7!&,*6-'&&*6 *9'! &%,&E
3-&c$'%!69&%,*9<&-*&,*',*$'8
lbZYjpe,*#&!& "&'*,e,>,>&-6'&
=9,-**>$>% "*8'*&$;<'!&-8E
,&->&9!(<*C*,,&;**6%*9D8
 *>#$.*& !'.6-'-'& 9&%
!,&: & '!"  $* &$9!%6 -'* ,* '$ &
9 &&*: *,-6 &-&&6 )' " 6 *,- -'(E& ->=E
&8 $&; &>% ->= > ,*< 9$ C!,6

‚ x ?!&*>*#&!&, "&'*,, l CWC

<='*D8@*&A,-&9%# !8-,,-<=" !"


;*6-'G&'6$&$9!,*->= ,*8H,9&*-
>,*;$'-85$>$8-.-'; ;=8G!-
=!$&,$*&,8% !'*&ˆ ‰2*>&$ '!;9= '8
69=,6-'%"&-$;$$(!,&-8I-9!
9-,,$%*&9'8
g8P8gL
+-!,  #$**-8F'6< >&)!&E
'( ,$(8  9$-=!'  $-="! 9!$*,  $(,8 /%!'>
 !;&-,6 '< (&!;*=8
&=9(<>##8G' '* &9%6*%!8*&
,*9!,;&!'(8-% !"&)!&'.8C~D
F >&$=!>=!7# ,>&6< 9!<6
&8I>& ,6< & '*>8- %*&9!*&
"!6 ;.= 9 ! F"! 8 %&='*6 <  ** *& *
>==%!>69!99$ !,*%-6-'!-& 6* '*
9'(&&E3-&6-' $6$*&-%,*  #9!$=,8
=$<-<=*$,6*%" !#&%&-,'*,8I*,#
&&$ ,!*%" '*;!"=;J9">&&8
,&  #>$.6;&' !-,.*,,
9&-  3!*8 !"  &9*  !#6 ' 9!*
ˆBiélorussie‰e!<!e8
5-&&-$=!,*& "& !#= '-&!E
<8 I-9! & ' . ,8 G 9-> '!;  9(<>6 
, '- ,6 %&= & ; '8
I-9!99!.>-*&8
]8P8gL
/(9%!*>$(83>&,"',***:$%Pg'%6
! M6Pd,8'!<'$-$.&, $85-&&-;*>?!&E
&9!,"&8G&9!#&'6&!%*,%9!$8$*%$!'-
9$=)!&'&-!"&&8C~D
h8P8gL
5-&&-$=!,,E-%*<9&'*8$-,6<  ,E
'.,6!'.!=',#&6!"9!""&E
.=!'%#!&* >!8C~D
N8P8gL
#99!<(%*&!&*8-!&*-'%ˆ%*<9&'‰E
$ > ,8 F,   > '.,;8 G > &-&&. !=' (
&' !,(<>9!>&%%*<9&8
9*-9!=!'%$*&69 &$-6&6*=% ,<
!"J
CW l 4S
:Q38 

N8P8gL
=!8--9!(<8-;**&<9!8+(<*>&(E
'.)"!,699!$*,- &,!,-(69-9>E
-*-'!;8$=!5"!#**&<-!*-9!*&= !;* -E
&'6-'*,*,*9!$*$=!8/,-&*,&& 8E
#*99!&)!&'>6$9**9*,&('&=-&%" ,8
/ -&'*&,*-6,9'$ "!;8+> !!"#,*&>,-=8
Md8P8gL
>=! 9!-##* &('*- ',"-&  '&"!  $8 $*
&$   !; =$'8 !<6 9!>6 &   ' 9!"'-,$>
)(&ˆT&‰8C~D5-&&->%'*!"' ! $>% &e!"'E
!,e8-="!$*&,*'$(8-,<&( E
>'(!='&*#'',"-799!**9--8-&-6
',> !;:ˆ(6'*&‰6ˆI%&='‰(ˆ(6! 6!‰
$(<*!8ˆ59-=-9!%#&-‰#9&'*'#&,8
MK8P8gL
C~DH&*#'*3!*9'!!.$6!,6!-8
5-&&-*,-&<%!9&9*>9-'>,"!'&'*>&*$"! " 
;!=$- 9='*8 =!, > '&"!  ˆLa music sacréj‰ * -&'*; *
)!&'*; ',9 !>8 !-> & "!8 =! 96 !&8
H-& !-'*.!' 8+> !>%'*!"$.*$- 8
MO8P8gL
C~D5-&&-$=!,6'#6 &&$*8=9-E
$*(&>8->= %#.&$=@4-$&*;A8!"' !'>6
'!*'*.3!*8*& %-*>,8-
&$*-&<%% ".8 9(<*&*>')"('6'
9-, =&,*-69;$ ',*6&-'*-&*-6&*&-,E
#,9$*8  6-'&6%" -=,)!&#&'.!
 "&'%,>=9*-6-'9B->': (*;=6 9*9E
&&-&-,84=9**-89! &;&$*!$* *-(
9(<*,>8!(<*-<="$*;%9!>&9>'8
!')"(9B-&2 &6%&*8! &$>-<="&(E
'( 9!#&'( 9! &>6  ',8 / $ # 9 9!<(8
*,,9!!*->#> "&'*,8
M]8P8gL
%!>C= >'&*#'&&D8$=!%!*>,-='8
+> !)!,,',&(%!,, =9&,*&-%-%!8
=!,9'$*,&'*'$=')*,(&**&'*-(
&@*-=(9!,(A?!&*8
H>#"( >,6 !"9$=&&'!83,
9!$8

‚ x ?!&*>*#&!&, "&'*,, l CWW

Mh8P8gL
C~D"!"! 9*<-9!< &-9'!>)!,&&*'cE
,.6< -,%" 9!,&8
dM8P8gL

(%%!,7 !"$9!')!&'&&%'.
ˆBiélorussie‰8")"! 9&-'8'9 >86&-'$E
*83<-',-9  &->8OE%#&*$&-2(8
I"-&*%- >$(6 >9*&9&%8C~D
dK8P8gL
> ! *! ˆ!‰8  ,, 9$* ,&- ;,! C-
&' !;D  ˆ„ \`oaVu^o ou^ YZ i`élorussie» /' 9! 3!e8
''* )!&>E',&* >6 9!>9&6 #  &('*; %" >
$!'* *!.6 ' $*~  !"< 6 <  -& , $*
888#,$*&$*!>9!>&* $&,,*
 > &*<="&&* 9-'>8 < ,9 '* !; . 9!8 9!**
!<!6 ' &,*  , !-,8 +6 <  , 
%$!*&<-6=,-,,-~69=,7
dO8P8gL
")"! 3!*9!(<>&$=(*;8Q > &!.8
 * ',9! -9!'*%%!)*=&;'! >6;$*
 &  ,!&8 5 !<&, '&)"!& > >% &E!"' !8
 &&* $**->*,&!,&, &8#*!"*9!
!>8I$*!''$>&9 &&*9E&%'!>% &80$E
-$>- '!; ( - %" % -%&- &%'- $;* &- %'8
-!%.#,'(!*%" '*#$=!9!-!<=&8
-&&-<&*,'>,$,6&-!"&&,*9$*E
&,*(*$!,*9&-,*-<, ,9 *8
d]8P8gL
=!-&&->&8+9>&-9$#$!8-=&8*
%!(&E3-&6-'9!$83-;,!*$.%!,*(E
6< (;,!2%!6*%!;,!85$- & !*%!*
!#6 -' !%- !<'8 C~D ->=  & 9' 9-.
9&*~
dP8P8gL
5-&&-"''!*-> "&"$8,6-'=#&,6*&>E
-8F'7
''!&*',  !"=!.9!; $*9E
$-%$* >&' *;& !;6  &=&; )->  9 >6 * E
$**>$&**;#!%%9$!;!**&< 9&
9&*$"!&,%&8
CWE l 4S
:Q38 

=!,'*&:)*,9!&('%'!6< 9!,-&*>9!<
!>-&. !'-;>$&&-;$!;8C~D
=! -&&-6 ; & 2 *$6 &$=(&8 G' 9!%#
,-&-.;$!&(%!>:$ !#$%,&*&-%6*>
&9!-%9>%*&8
dN8P8gL
C~D-9-$*(&>&9!*&<;8ˆI%&='‰9!E
;*9> !'#&!8
M8h8gL
$&%*&,!<9%!;%" &-,<'*8< "'E
'!*-709'&!**8I".&=9> !$#&;-#'
&9!98-!>##9-!&,*8<"9!(<>*,*8
-!9>&8(<>&,*8&*;,!&-6&'$%-6< 
9%8;&;,!,*&->%*8< 9!%E
# !&*(7 /<* - ," 6  &- $* ,-$*8  >%!8 
&E3-&=,$<"(6 ,<%!&&8H-%*&hE9&E
*>#$'&H,.8/(&;8-%>72=!&;6
=!$&;8;9'&!$>(*69<=9$.=8
)"!,99**,'8%6$&!"<," "''!**2$-*!&-
%!9!&,*8?!&'#6< <dLLL," !>8
'*MLE-%*&80=='!*<-;6**-> '*-' 6< 
&*>6&*>9!8-'$!*-&!%8(6-'*'$'-<="7%!
&('* < $*8   , '9* < 8 H*-%!, ! ( $ * !
,'  KLL )!&'>8 , & ,( %!8 +' &6 -' ;!6
!-#&'( $='$&',*8 ;&-!
&%>8
%*-69!;$**&9!<'*(&>$#-8!"<
," 88! !"&-%$!='*8&E3-&< $*=7
>&&<9**"-9*'<9*>&< &$=(&8>;
$-%!F$(!*6&9>&*/ *-8%6&#&;%!>''*7
;'*$. ,&,*;,!,*$-!<&6$-!<&~
9$*&89>&=&,E;69,,&,&&E
<,!>&*6$ !;! *'('&#&,*9*&,*8
o`jopje9!<'e89!%.9=&,;*
`&<, ', %!8 5 !,8  <'!&; ); *'8  <=6
,-&-%,$*'*8'&=&; "9-;9;84,!"=<E
=,$;%!=-8- !<&6&' !"-!#&8H,.6
$*6'$'!%*8->#&5-&< !"(*J+**-&E
!"<6&- 9(<*8 69  !"788
0-#'##&-7!"<$**-&!%8T*&E
!;-<="8*,,99!*-&9!8

‚ x ?!&*>*#&!&, "&'*,, l CW]

H,.89-''*=$' '!"#8+*!&E
!##8-<'!;$-#>-8 '*&99!*&<'-&E
''$;!,8$&%*&;=$8##9(E
<>&!8F -9!J$-="!&''*9! ->9*&9&%*
->% "8
K8h8gL
*!$* &&6-'7!>&*!*"-'=8 !;
&#>&9 $*-6'*9-$,89--*'!;
9.8,$**-(&>&9$*&9- 8+6< ;=
&'!*9!9&->8 ,9<8>9*>,>% &8
-* !$* &&69&*6)!,&*=(,8
,"!'&'*! !"$-'$>-8?(&!$* &&788
C> ! %*& 9&(D '!** = ! 9&* & 9* '*:
@$*$(-6!A6@3!AC*,(D6@I%&='A(@!A8
$* *-  ,&, e)!& !('% 9;##&&-e ;$**&.
*<9$$-&'%=.8
]8h8gL
!#8-'**-8+$&*-%*-,!*8!9&**-
>98F,&8I-& 8
P8h8gL
=!;**%-!#$=!$, !*8I'73-*-9
$ &; $!;8 ! # '*<6 ; !# -9! *=
9 ,6  > , 9!#& 9$-##* & 9=&'8 + 
=#&>%" '*6< 9!(*&%8&*%-&6'9-&,*
!#<'.9 !"&;,-*&>8;#!*!,-'!;6
&'  '!   !' &- $9<=8 =! >& ;** > @/&$*A
9%-&%!9&>$('$,"(85) %!)$*-
& -'&!>'*, ,8 >=! ;** > 4*&'* '$! 6 
>&-5!&6& "&*6&!"<2 !"E,8%-*!#
,%$!; !"E,8&9!%" ,,,* ',
& !.,)&( !8 F   . 7 %& ,.&' !#
,&<E<-9!,,8E '*&*4&&6&*3!".-%&9E
!>&<8    '#& $!6 '#& 9-6 , '#& &'
8! 9!'>$!'6=!>$8G<="9!&* !"
!@,>A8

n)* 
)  ,  b  ! !  ! dB @G$!6< %" - !"=
>H,.&6 "& >!&;'!*&>69!&$,%" '*#!*6&*($E
!6''*(&,,,8&!,>-, ,*,,*,$,*6%" 9&
"!>6<9-!"&--6< !$-6-'-->-,!'.9&&&-(<=E
!%-!> $A8
CWD l 4S
:Q38 

P8h8gL
"!ET-&C9!#,D=,!'9!&**&e!,='e8
!;* 99>&*8 +!* &,   $*<&>'(6 ;&*',6
9,*!,* ( %8 8 0** & 9!%*&& 9!,"&8 =!, 9'9*
'!;%!8-$  =&-8!%#7
+> !,>"!85-&&- !,>9"!- -=8 !"
 , $ ; ="(8 59!&- *& !* * -<=" >
?& &6 ',> " !9!'*8
h8h8gL
3!&-'*->H$>'%e>%&e8=,-%8
N8h8gL
5-&&-,&$= !8G<="*&,*&>8T !$- 'E
$9'$>!#8& 9&!6'*JQ&9E
'(&eH!"('-$(&e859-.=%*&*,8-!>&#E
&%'&,&B<8
9>&*;**>,"($'$;)*%!>:,%*=&..69'('!E
$; . !> * %8 8 =* <,  9!%#; !"=>8 H9** & 9- &*
* &B8+ &%" $9!*-  6-'&*8=!,
'9*>9! "'=!$&%$*&&@,=&A8
;6%''**;
-<=9!,=$  $*&,*,,JC~D+> !$*!,->
"!8 !"9*/$&eF,&e,8
ML8h8gL
+ %"  & 9'* &9*- '6 <  >$ =$<-6 -'
9&',8!'<.->#<,4.$"&8
-!&*-"!.8+,'*6-''!8##-'!!(<>-6'*
$(<*9>9!'8>&%$!9!',&,%*9!=&
9%6&',99=&-,!,!$-9'*$&,*(
,.&',*6%-!"-,-! $%" =!>$6-''8 !"
99!= $%* !*6$-&-%"&,*=,*(.,*6'
,$9>&,.&'9>6,"->6!#(?!&*&E
%83*>84$8*>-%8$* *-859! $,F,&E
,*$9B!9! "'$*&69',-(> !!&*(2&
>&=& $'8 09*6 $%-*-8 "! "!  !"   ,E
&'*9!&=''9*6,*-9&8

.T61.T-.8TH69.9G 
MM8h8gL
3!"8  #9;&@; (A=$<-'!;<9$('8
&%!=6&'6< >!#9-'<6=,  8E
!%6&%!&*9!$!'*&*-'(&!**6;&<%9

‚ x ='&&*9= '&$=&%% l CWF

'9""%*('*-#&!9!* "'*$*&6-'*-!**-,$&E
!8
+*!.= $*'* > !# & $'6 ,  9-$&; ]LL
)!&'>9** '*C9<=*$(9,7D]O)!&'*8+!"< 
C]LgD'9**9"!=!&*&9!!
()"$($#(6 !.,)&(
!'( * !'$( 5$8 5"!8  $(< -' &(9<7   &*
!$* *--<="*98>'*,8
3!"9-!#$%-,*&*- !&&'*,8*$=$E
& &$*;9-<!'*;69<&;9!'*;$!>*
$"&.8+9!%*&69-!'<&%;&%<6,!E
'$9"!( ,6'% &,4.$"&69!$>%9!#E
#8C~D

Md8h8gL
4.$"&8 C~D -&, & $& *&> 9= @9!7A8 !" 
; ' !  $!<  9!' >*; 99-!&; 9&->  %" 
&;&-!"=-$*'&&->,*e9&&(e!(<=&(9E
<=&8
MK8h8gL

0*>%-,*>'*&8'$*@ŽrjaYoVu^`^jAe,<'(e85,
*"-$,*!-:,<'>#*<, 9,%(-%=8F'6
< &>,#<&-8

 (   '
( * *  !# #l(' ) #^ 
 , ) !!! x e    e )  ^ t   )

  )     %
e k ! # )^  ! !

 
# # 
#   ) ''  %   b ! 
 ) d ( '*

%   Tk^ $*


# e# )
* 
*
 ^
j !% 
 # !
)B@T" ,*&-,*<6-'>6,'*'!-
-,6-,*8I"&9!9!6*$9!,& &&(69!E
;*>9,*&;*;&9!,&&*'*,*&-*;&6<,
9,%.=9!$*=8&*6!"&&*6"9*6,.&'*,*&% E
'(9!,&-(9> !.9!$=,&-*=&*'!>8>
"& !,,~A8
z    ''  ! $)  k
#

  l ^
$ l   
#    
#
       ,

!!
) # 
 
 !    #,(  l ^ $
#B !

*'# ,'*
 x #  ! (  
s n
! ( ! 

  x   # 
 !  
 #,(   
 b #l(' )  d x # # !) l
#  ^
CWu l 4S
:Q38 

dO8N8gL
3*>4#8!'9!;>-%<"=$'e! &*'>e8
% !*9*$,'!;&%" ,*'&=*8
$=!$* *->#>4.$"&(! $(6-'-$-!&-E&
,!8 '6*&,&'*" 9*'#-'&=>-99!$-6&*
!8+ &9=&&$89!,8
dN8N8gL
5-&&- 9!&-> %!<$- 9!$ e'6  -' 9'!$*- < E
&&-$ '* "&'%!,e3!e%*e8H9 >;*
< '!;6,-%$8T" -&*;**9'!>'*&8
$!9"!)&*>85-&&-,*;**&@zb^jjaZmjbVmjAe@ !;$-!E
&-,>A2,"!'&'*)*,e83&%*& 9&
9&-'  9"!, & 9!&- > *&('. ,6 &' &%
$'! E>!= %=&&&->&*$"! "'%%6
-'>9&-'8
KL8N8gL
5-&&-  !,* @!#& " 9<A e@'*<"&&- %!<A  & * -
$ '*'#&,,-=&9MgL"%*('*;)!&'>e8#MdE-&=6
>;-<="&*<:; >!&9*$6; >@ ,&A& &;6
; -<="8C~D
M8ML8gL
Q .@Maximes et penséesAe9!$*(,'*e"4-<")'859E
-&,':@H*,,9!$*,9!$,6'%" ; ="(
,6< -&-6& ,6< ,,&-A8
6$*9(<>&$=&>&*$"! "'*% 6=, '*
%>,!*-6=% '&-!9*$='-~
'!'",*=&%%9=-9;,%>&%&'
>&*$"! "  *6 9< '6  '&-!*8 9! (<* -%*6
-!-'*;&%" !>*!'*-%6-'*,*!;*-9!)"!6
"& (*&<-!*-8-,&%" '*,#9!',6-'*.6
(<*>'&"! &..6!"' !!= 69->%9!,E
$6 $*> % 9= ,8 5-&&- & *  9!$* > &6 '* ,
9!(<*-%,$>&*$"! " 83! $>-6&- '*&<-69B8
H)"('*99>&-&- "& ,*8
<- ',;-'!;9%,8
,%&;!'9*$.99!6$*'*699'*(*&<8

:C5.9G .81


k' !l( # 
  -+!(  * +'  *
z*  #/ #  
)    !% 
   +z R
 o(' 

‚ x !<%&$'* l CWa

yRoy    ! * !% 


 y{zy^ #  -+!(/ ,
  * )    #
 (     #, )  
    
*  '    *!   
' )^
CFD 3!' 5 "&' +%! $&& > 4.$"& &$- >
MNON%835+9=*&$&-$,*!; $*&;, !E
-&;6   =,6 -'.= ;, 98 !""&  8 !,='6
'%*e3!e%*9!<;-!>6+%! $&&9=,&8
H*>- $!H,* " 9,%*3!'*,5 "& ,6'
>$(<*9!)8"&*68"! $&H>"-! CtV…j^prZ[lZu_jYZj^pD68
!  CŽj^poD6 ,"," " 4-& C‹j „Z[[V`oD6 ,"," " 
C‹jnZjYD6!'-%!99=!*($>$&&9!E
<;,>4.$"&-!=#&>8MNgL%83+5&*=$KM-!8
-'.=8"! 635+9'< &;*>!,, !-E
&, &85 !&&-,*+%! $&&->="!$&*MNgL%8>-9!E
$*-,==&989!)8e*'e$&'%>4.$"&*9=9!
&,.3!'(!&(&*8+$=(&%&;-!>
35+dP8MM8gL$!>& 9&'!&MNgLegM%8: !<&-2
*' *;6  9&*'  H' Q>6 '! !  F="' *6
'!&*'I$*!'R*,!6-!+9!&*'G&'8
g8MM8gL
CG+D >=! 9!;> 98 !""&  e*' !,='e8 !$
 ( <,  *'$; 9-<.=; $ '8 5-&&- > "&$( *
e "&  $- !E9!)"!c - &9! !'%  "&'%
,e>-,&'*! &*'>6&-'*,98!""& !'>
$>!#&&*9!##>,"!'8H&"!*'9!(<>!8T(
'-dL8+>H'.eQ$e$-'*&&e "&'%e,8
/98$&'*, !"9B;H,&'>9&!&-9&*e
H,&'*! &*'--,B--e8E &$&(8
MM8MM8gL
CFD5988$&'*9!= >--!>;!!")"! 9--&&*8
MN8MM8gL
CFD ( >%& e5,!<='c $- ! 3!'( > ')&(
!$>&( I!'$e #> 9!<. $. # >  "&'*, ,
CUVVrj^}Y8hD8!%" ,8>%&$$-*>,8
dO8MM8gL
CFDH%%-388"! ,9;*>,835+9E
,-'!& "!&8
d]8MM8gL
CFDMgE(%8-#&-'",*->="dPE;%'>
5'%9> &&-8")"! = >I*,)(=' !8-!")"E
CE l 4S
:Q38 

! ;!9-$>''*#>&!'*;9&->c*9!"'-,$&-$
$!<8'",*-'&=-&-&&,!'*,%*,&,8
3*$&-= ! "& &9!$*&.-9!= &&-
!")"! >5'*,9> &&*8
g8Md8gL
CFD=!,>-@'! "#A†aVYj{|ja`ZYj8H! "#>&-$,*
$-*'* ( 9"-&% &*=% & -8 + ' 35+ %>$ &
>$% 6< '8H*9e* > e9='! "# '&'!=>-6#
;!98
]8Md8gL
CFDMgE(%89=>-@'! "#A85-!35+>&*=* ',6
  *$; !;>8  = 9; &*$&, &*=% &-  -6
'*$=!,'8!"<'e-'(e >!%,.9**8
&=*&$8*'-e9 !& "& >e!,;35+89!E
% $&&*!*>F="'8**&*'*48e4&*e8hE(%8$=!,
!*-> "& >$- *(!#$8*'(9!&9E
!'*C9!'*>,'< $*'-hOL)!8D8-6'*$8*'(
9'*&>%!,6!>-%$9**9=!$*&8=!'&=>-
9&-,*8
n,  # ' 
# '  ! (
!  ^ 
# *
  (  ) ( ! # )  #  
e *  # 
) 
e ) '! n^ !
( -T' / b-s/ ŠE !  Ca]Wd

)&%

Шостага сьнежаня. Сьвяты Мікола – дзень студэнцкае свабоды.


Ужо з самага раньня, на лекцыях, пачынаецца бамбардаваньне пра-
фэсаравае цярплівасьці: выбухаюць пэтарды й ракеткі, граюць
пішчалкі, звоняць будзільнікі, у паветры лётаюць папяровыя сама-
лёцікі й пляскатыя чорныя капялюшыкі разгубленых манахаў, а над
усім уздымаеца пах паленае серкі ды іншых хімічных „пахкіх” суб-
станцыяў. Знутры й звонку накіроўваецца гэты шматтонавы й шмат-
пахкі зьлепак у вушы й нос прафэсараў. Ня верачы ў посьпех, яны на-
магаюцца суняць разбушаваны студэнцкі натоўп.
Папаўдні – картэж. Жывая лявіна студантэрыі залівае вуліцы
й пляцы. Трэба выладавацца, выкрычацца, вышумецца. Места рап-
тоўна ажывае, маладзее, падбадзёрваецца.
Картэж бурным патокам коціцца па вуліцах. Вушам – як вытры-
маць. Наперадзе – карэта ізь Сьв. Міколам. Навакол паяцы, клёўны,
маскі, размаляваныя на ўсе магчымыя адценьні. Далей трактар цяг-
не цэлы фургон піўных бочак (ах, каб жа яны былі поўныя!), а на са-
мым канцы, прымацаваная за дышаль ад фургону, едзе ў малюсень-

‚ x !<%&$'* l CEC

кай клетачцы… рабенькая курачка, якая так зьдзіўлена паглядае на


дзікія танцы вакол яе.
Манаху, што пацікавіўся выглянуць праз вакно, раптам загарэлася
ў барадзе пэтарда. Нейкаму дзядзьку — з крыкам „шапо!” — зьнялі з
галавы капялюш ды папрасілі раскланяцца на ўсе бакі (бач, ты – бур-
жуа!). Там зноў некага высадзілі з самаходу й „ветліва” папрасілі запя-
яць што-небудзь. Падумаў… і запяяў – абы баржджэй адчапіцца…
Шум, крык, сьмех. П’ецца піва. Пабраўшыся за рукі, гуляюць
„у хвост”.
Трэба карыстаць з дня, бо заўтра йзноў за працу…
Пасьля – на пляц ля ратушы. Сюды зыходзяцца групамі, каб па-
чаць найвялікшую прыемнасьць сьвята – задзіркі з паліцыяй, падма-
цаванай на гэты дзень новымі сіламі. Зачэпкі, перадражніваньне,
кіданьне пэтардаў. Пасьля зраўнаважаныя „шпікі” ад усё больш за-
дзірлівага захоўваньня студэнтаў пачынаюць выходзіць зь цярплі-
васьці. Канчаецца ўсё на гумовых палках, ды часам на пару „ліхта-
рох” пад вачыма, за якія выліваецца помста, ужо ўвечар, на паркавых
лаўках, дарожных знаках ды на ўсім, што пападае пад руку.
P8Md8gL
CFDlj^aYj[pj^[Zp`V[ZYe*#&!&'!#'e*>$8*'--
 "& >E=#&>6  >&*= ( 35+8 +!' >*; &-&E
&->$-&UVVrj^}YZajdd6'#&-&-&&E
$&('*-, '*-&,!83!'-%!9$9&*;!,
C@!A*@ =!$&-'*&AD6*& &C@4-$&*;AD*$&,!
@!>-&,Ae$-5-&$6,'-H!9$*=eC9-$>
5&'>'*S!D8-'&="&&-$=!6&(<(&9>'(
 6< &*9!'>C-=%>(9!(<*D8> !-'
9!'35+ !,ML'%'!6!!('!&'%!=8
5-!.$$*6< $8*'(*lj^aYj[pj^[Zp`V[ZY9'>-
&$*&6'!6!%!=&*=%&-,.9&%*$8
*',8
Mg8Md8gL
CFD 5-,& > ;** > Grande Rotonde e$-*'- ' $-
-e&'%&8&"!8e9'*%&"!e8+",& !$9!E
"  & >-6  & 9"-& & '!&> 9 &&- @>;&*;
,->A*&-'**&',8
Mh8Md8gL
CFD !,*9!%!,&&<'&"! 8%*&M]:KL,;
%&*',B->->94.$"&e9E)!&'(9E)-,&'e6< 
 dLE( %8 ,  !'* '&"! 8 e3* ', !$&-
9!%!,'*>$>$,-&,!8e
CE l 4S
:Q38 

H&"!  9 '*!>&* $, ',98 $&'% >- > * Grande
Rotonde.
H-hE(%*&9=*!9*'8+$#&(<;>9!E
*: $*"E!"' ! *'9 4*  C„`ppD *'9 5'&6 9!)8 "&*6 
"&C€Z\`[D68"! 68Ž! 683"!"Cij\V^jpD''**&<;9!E
)"!>&*$"! " 8
H* &, $(<> & "&6 9!)8 "&* 9!$* >9*'6 9!E
 $*>&,69*)!,$>'!;!'*; "& ;*9!>
9>&, $ &<, '&)"!& !# 4$ e9*-&* 6  "&
,"&e8 !#>'! '*, 9!<; !;9&->C!"*%*(&;D
< &!*>9!'#&("!-(9&->89!%!,'&"! *
!"*%*(&-(!'*-&!&-9&*>$'&&&*&,.6= !
$->$'&&&*S85&'>'%6$ &C@H!#='A*@-*E
AD  $'&&&* = !; 9!> C&  ->=   "%*('D 
,=&- = ' C@-*'- .* A 8 $&'% * @!-* & E
!'*-&!&- ",A 84$>-%&,#$'&&&*D8
H&"! >--'.=!,$'&&&.6&!&, !-,&E
,.  >9!&( 9! 9!)8 $&'%8  * * $'*'&-:
@H!#='A6@-*A6@!<9! &>AC5&'>'*D6@($--A
C&,D8
MN8Md8gL
CG+D#99!<(!&*8+*-'!;>%*8$- '$*
9!<%'&"! 98$&'%>4.$"&6 ',-%&
& &!*&> *6 -&&- >#6 $8 *' C; 9!>& *'6 E
,.6-<="-&&-$=!,$- '$D8H&"! 6;")* E
&6$(<>&$=(&8 &#,,9!*&&9
.'",!%'. %!&*8  , !%&*$ &% !&" 9
3"%**8&,$,6&!(!8C~D
MN8Md8gL

CFD$=!>-@'&)"!&Ae'e8"! ('8%*8
G&*9!$=*;&9'*>,8+% !'*$&*'6< 
=9 >,*,-&$-$-*<, -'*,*$'*,*E
,* '&-%&9 >&-C;9' "!*D!"E
 :&*& !,&& 9"&->&& 9&%6&$ &
&$&&!'(%*,&**>3"%**8! ,-'!<'&E
*!''",*'#>,8
dK8Md8gL

CFD>-'-&$=!lj^aYj{Va`ZYŒ[`rj^o`pZ`^je&*$"! "'*
$!'*'!#'e85-!>35+dP8-="!-%&-MhE(
dKE(%*&8=!'>-9&$-="!6>,*#=9&-
%!9 "& >9-$*'-'*8 !,*9!&'*8

‚ x !<%&$'* l CEW

dg8Md8gL
CG+D =! ** > (9"& e(9"&E,"  &-,',>& !&
9>&=&E>;&-(3"%**e& !.$(= '('&"! 8I"E
.&=9!$-*>!8!%(%*&&=;*>(9"&* !%*.
C ,&!9E&-,',*(% !D6 !"-(&('*,!" !E
&9**-!> $)-,&'*,* "& ,*8C~D
CFD>-'-&$=!35+,8"! 8=!9!(E
<>-!>'( ,)"!8
dP8Md8gL
CFD !)8 5$*&'* e9-'  4&&e !*> '  $- *
35+  @?""!- 5-!"&-(
>!9A8 ! &*= '- MLE* -!>
35+6OE;'!*&>8-*'*;'*->&-8
KL8Md8gL
CFDdLE(%8ME( "&'-$> Cercle Social8
35+MP9! &;8+$-'$6->=  &E
$&->,*6$&- ',&''*;8
KM8Md8gL
CG+D '6 *!,-  !' -<=" *& $~ %- 9!E
&,-6< &9!>&,&$,~6< #6;(7F,
=%6 !*&*=%~;*#~
=!6 -'.= 9"!6 9!; $& *, !8 096 6
,.$!&,!9*-&&-8
M8M8gM
CFDML:LL%*&9=-)*-&-= '9 '&&-$%
%>$- *35+8= ',,* $@% &3#A69-
=% >!=      9&, $, '* '8 *' e*;e
*8"! 8H-ME(%89=*9!># &= '>$- *E
6= '; ,%8I!,&*-'&=-'-gE(%*&8
59!&- %- 4.,* &!* ->=&' > 9!<; ;$**&;
$% %8 H%* *'6  ' eG&'e6 +9!&*'6 5$&' e+!e
*8"! !=*9!)8"&*9!&'C'&*%9!.$"&'* Hotel de
Ville e! <eD&%-%&;!=&8
K8M8gM
CFDdKE;-!>35+**&"&3!"8"! ,
*9!)8"&*,8+$*,"(69!)8"&*<, $-&->&&
&' !;!>8 *Bon marché69-=%= '9(<
(&>,"(6= '>%!C'*&D8$=!9 '*->')"
vV^pou…`pje!9 >&-,!e69$-="!*(99!$*$,%
)-,&'%9*$suj‘j8dLE(%8>$!*-> " !69E
=*9"!" {`j’étais^V`oeH*->'!,e8
CEE l 4S
:Q38 

]8M8gM
CFD 4** 9&. '.8 +9!<&- * 8 "!
* *&<- = ! 8 !;* %*E! &*'*8 H- 9=-
,* $(8 - 9!,>-* '8 *' *  8 "! 8 -="! 'E
--,* !$>6$,*!9!% $&;89!(<*,
9E-,(&,8!,&(=$-="!>9!$*
-%&&@>%*&A*&*&<-9!', 8-$-="!9-$*
'-'*(9&*&%8
P8M8gM
CFDMLE(%89=-3#-#>$- *35+85#>8
>%&*9-$> "&'*;!8>-9&'-&*,
8"! (%(8-* &99 ")&#gE(
%*&8
Mg8M8gM
CG+D 3>  9"!,  3!"*8 '$> ,& &' * & $(%
-'*5 !<&* ! >&*'>8-="!*>* -&'*,!"E
!&8/>!"<9*&9"!@?> A8
M]8M8gM
CFD 5&'>'* S! !>    "&'*, '&"! '-=&(
,'*6#&,lj^aYj€ju[joojvu[`a`|ZYjeH!#',&*9&(,E
*e85&'>'*9>= '3;9E&-,'8G%&$ 9>=E
&,8
MN8M8gM
CG+D;!<=8&<,,8>%&#>&.89>&*
$- '$* ;!"*& %&ET&& C=' 3! ( 4.,* E
%->D8
dL8M8gM
CFD&,*>3!"9!"*%*(&-9&*>Eglise de St.
Sacrament de Miracle9!%!,@0!*-&'-&A8
dM8M8gM
CG+D59-$*>3!"*(&>!'$,*&*'&>8-'&"!E
 9*'9 e3->e 5'& 9% !>  &,* '!;6 9,.=
 @$&.6&#&.6;!*-&'.3!A8
dK8M8gM
CFD&,*>3!"9†sY`ojyVp^j‹Zmj\utVoZ`^j8
-$ 9>*9!<&&$*&8
dg8M8gM
CFD&,*>3!"9†sY`oj{p8Uj[^`8! &*=>
&#,&*&!Q"& 699'*,!3"%**8

‚ x !<%&$'* l CE]

dh8M8gM
CFDH-Mg-!>*&$=!!('*; "& >e& E
-&e8
O8d8gM
CFD>-%&5.3!>3"%**>,35+8E
!,8>%&#>3#.#8&,>= ''&E
"! -9!##;8
M]8d8gM
CFD3<-''-!>;**&$=!$* &,'*; E
"& >8
dg8d8gM
CFD&,$>'&"! 4#8 **,;,8+-
$,* !-8 4.( 9! & '&"!  '- gL8 H"!  9!(<>
$,*!8C~D
d]8d8gM
CG+D **>.',3!"8&9!$-*>**- "6$=!
 " !84.*E&& -&$* >"& !'.#8
&,*',*8
dM8K8gM
CFD!;>G&'?** $*=!#8
"

 
( ,)  T'  # )*  a  #^ w)# % #
!,   * *#)     l    !  
 *k)# 

# 
 !#
)#^ S'' )  )k   k  
 ) l l# )
'' #   # , ) #*  l
# ^ j
! -"

 
(^ R#   # 
/ b^ -l 
/
   CaaF ,^ Ed n#   T l  #* #   !  *
 B -j  
 Ca]C *^ J # e)  T'
,) !
(   E
 *
( *  '/^  k % 
!)   ( 
% #  * , !
(  , # ) # *'*   
#
* , % e!
)  ! #
^ T' # #* ,) 
 
 !  #
  ^
dg8K8gM
CFD &*. > -! * > 8 "!  & $-*'&, !%>E
&&*8  %8 MK:KL - '",*-6 9!$=&- dgE, 5'$*'8
->$- =&,8"! 8 &$*
(>-*-8
d]8K8gM
CFD$&,*>4#8 ,#&#3#-
8>%&,#'*,533&%dg'$*'83*9! &,*:
CED l 4S
:Q38 

ф5-7
(37)

З кампазытарам М. Равенскім у дарозе на канцэрт у Льеж. 26 III 1951 г.

"%-''-69! >&*'*','>*'!*&>8")"! 


dgE,5'$*'= >'8I$*!'8&,9!&->'&"!6-'*
>- > Lycée Léonie \j nZbZ8  9 9- &-&&; %!9>:
"%*(6 !6 '!*&6 !( ( ''*8 +-  9!9>&&
%=,*8!$ 9,'8%-9*&)!,$>9!!>*3E
!8$.;= ';'&"! &,$'&>$,9&->6$
&!&- &65&'>'*9!9-->@!<9! &>Ae9!<-$
,!<:@5-,*'!($-'69!%&&>3!-!9*888Ae8
h8O8gM
CFD &, *>  4# 9 !"*%*(&- 9&* > '!*&'.
!'$8C~D
dh8O8gM
CG+D+> !-*'&6!%*!  64.$"&8C~D"!!; 9E
,&'!"=->.'$%(,(%B>/ *.89!
;4..C%-(D4*C9>&=&-?!&-D& "$**(&$E
 9  !" !; $ ',9&*,"&  C& '!&D8 / %"  !6 -'
*>6,'*=,*'.&'-; 8 ,6< -*E
'& , > '* '*   "(<%8 T-*< -9! -!>& -'
*&<$ **$*<-:-'$-*'%" <=9!#%" '*-
;$**&7G' ,> !$- '$J+9*!%,*6(6
-,*J  3B $&~ 0!  $'!6 ,,7  - , $-!&-
(<="'*E&~

‚ x !<%&$'* l CEF

ф5-8
(38)

Студэнцкі хор Міколы Равенскага на канцэрце ў Льежы, 26 сакавіка 1951 г.

ф5-9
Мамэнт адпачынку перад Беларускім студэнцкім домам (на фоне — будынак унівэр- (39)
сытэцкае бібліятэкі). Зьлева: Алесь Марговіч, Мікола Равенскі, Мікола Шуст (кухар
студэнцкага дому), Вітаўт Кіпель, Хведар Мазура (у беларускіх студэнцкіх шапках).
Красавік 1951 г.
CEu l 4S
:Q38 

dN8O8gM
CG+D3#-#-&&-&$=(&-9!>=$-6
<  0!  $'!8 %>-*- > !,8 3> 9"! "! 8
5-&&-6,*#*&<%6-%&-(,-&*&8-6'*,9(<*$E
=&*=6 9>< > %*6 (<* (  9"!8 f&6 9'*'>< $*;
$=&->e,&;>e6$;>&<.$=&.6$9**9=!69-
9--* -, -<=" @5'*- '=;*A8 3> &  $&8 ,*
(*9!)"!"&*6-%&->,8=&* $E
'&=*>8>%&69-98$&'%8
M8g8gM
CFDH8F="'>->9!<,&'&'! &>6#&,
*54.$"&8
N8g8gM
CFD;>98?** $*=!#9-9 >35+'-$;
,->8
MN8g8gM
CFD I$*!'6 +9!&*' * %- 48 ** > 4* - $ 9 &
$***8I$*!'9>@Q$'#&'BA*@.%!<Ae%" -9<&--
9"!" 8$&'%&$&*&E!*&'$*=e648%-9
@5'A6@;*,&;A*@+,#9(* !"&A8
dL8g8gM
CG+D  KE-( %*& !&* $-!&*-  4*.8 "$**- &-  >#
'(  !<&(  ' & %!=&-6 -'- ,  $!  < '
!*9!#"' !>8
3!'*- &!&- 9&*E 4.,* %* 9 ,( ',9&*E
,"& &'!&6 ',9>I$*!'*69(<*!8!$*-&
&('. #!&* '6 -'- 9!; !,  &,*8 9 $-8 *&E
)!,$*8+,*! ' &$*'%!&8H69!<E
%"&&,!8"!9!;>,8=&9!; >$&<>E
.',$8!$ ',(9! !" '!& "!&
9!$- (@'*!>&*', "&'%,A8
dh8g8gM
CFD3>9!<&&9*'95'&&%-%dgE%-
9*'9'(9!8&,9!$* >9*'9.C,'8$&E
'%6$58G&-D69- !<&-35+'>9!$* &$8
!=*.*-!'$ '*6,*9*&.8 9*'99-'$>*'E
>''*$>$(9!e= '-'(9!(<>3!*e8
KL8g8gM
CG+D+'&=>-&$=&%8-,9!-,&(<;*9!%#"(<;
'->6-''*9<&*-8=6< &< !&6 '9!,E

‚ x !<%&$'* l CEa

ф5-10
(40)

У Брусэлі ў дзень вясельля праф. Дэніса: (зьлева) Уладзімер Цьвірка, Мікола Равенскі,
Янка Запруднік, Алесь Марговіч. Чэрвень 1951 г.

&'=$,-' "& 6 '*9!)"!6,.8C~D/*#


&$-*'-%" 9!>69!9,&&--&&-9!)"!,J2@(>
 ( &-6 <  & <"">!6 <  & ,  $8 Q% &-
&*<=.*6 =&*<=8!#$ '*,  $69!E
% $6$*=6<"">!~A/*&-$! &%" ,,,6
< '#&&9'6-'*"-%!9!,%" , '*$-*'E
%!'% $!6-'*, '<, 9"' >6*< $*=%" %
$!#&,;8
d8]8gM
CG+DT-*>9!)"!"&*&$-*8 **&3!"
'>-%&#&'*8C~D-&=>,!"' !4.$"&'%>&*$"! " e
*'9$&R&"!%e8-9(<*&@%*<=A:$9**99!=!'(
@'**A%!" ,*8) %!)$*-e&,*''*-!>*
>&!&($9! e699--*$-!&*-%&-6-'$>'*6,>8
MK8]8gM
CFD!""& 8!,='6=''*&4.$"&69-*>-
 "& ,* $*,* >!#&&-,*  9'* > ,8 G%& ' &->
'-dE;%*&8
C] l 4S
:Q38 

ф5-11
(41)

У Брусэлі ў дзень вясельля праф. Дэніса: (зьлева): Паўлюк Урбан, Янка Запруднік, Улад-
зімер Набагез, Мікола Равенскі, Леанід Карась, Алесь Марговіч. Чэрвень 1951 г.

KL8]8gM
CG+D '-9!,&-,'788< 9&=$-&'*9-
!!&*<&-<; >'9&*>9- &*9-9!$&% E
&-6'*$!=>->% "<.*-,.)& ,*>'*<"&*~ '*
-9!&9- &$9!69-%$6*&-)& ,*>'*<"&*6
$,-(99;>"',&;8G'!6-'9!,&=6
<  &<  !*-6 <  &=% -%&- C;  '*, $*',
*;$-$&&,7D8I-9!,#&%$!'&'!" &9!##>/ *.8
Md8P8gM
CFDH%*I$*!'(+9!&*'9;*&H&%!"5 "& >&%E
&&&*>.&;"&8
MK8P8gM
CG+D.&;"&8/&> !--,==&8 '*9&-@!,& =&(A
,*&><=&(8  9! $=,:  !$& ,*& > Q!, e
<=6'*;*&; 'OOE%e#%&> "!,~
I".&=!8I-%&*'&* &%,*> !.&@%*E
"(A9!pVbZrjZ[`ajp`mje9!$*9!,&=e8%,&**'!E
;8G'; '>9!9,*&8C~D

‚ x 9-$&9!##>3"!*& l C]C

Mh8P8gM
CG+D.&;"&8Q !&*(&=6*'&%!"'&=&e,I$*!',2
"%   !'%  "& $e8  $&*' >-% ,-& &%!**
$*"E9!""& $,8!"<,#&$9~
dh8P8gM
CG+D-9*9>&-&$&&.&;"&8=*-E
,'%,".8F %7&('&;9! >#!"'&E
 !'->$%&;$;'9&->8‹ZoUZuo\j^’u[ope,
,  $e9!%*9,"!&;,.&';69-9'-';83%E
-''-"&6",!& *&<;$,%6!,6&%E
*&6"&6',%=&<%" ,*<'!&,* $!,*8C~D

:J <,8:. G44.>.=2H1

j  Ca]C *^  ! p


  !#  # *  
,  '
 x !# !  *
!  '  
 !e 



 
)  !  '  !

( e 
) 
‡e 
 '
^ '  
, x #*   ze 
'

! e  #* # * , l  !
 ,   
e  *e ' 
( *  k#^  !#
# l  '
,! e  
,! !   
^
j 
k    #  ( ,) k    # 
k je 

ze  ^. j 
 Ca] *^ + !,

 T
#
!  % '   * % b!*
 C  ,)d^ j 

] #()  ,)  ze 
 '
 ' 
 

!  ) )e  # ( *  *'
k '  ) l 
( 
#*
^ j ('
#  ! 
ze  # #(( 
   !k  
   

   
b!
(   ')
! #(( d ,r#  
 )  '
^  
#  *) ! ('   ze  # #(( 
 !#k) |)  S^ 
w
% k

'   !
(l

 *
 !e 

# 
^ !# (  '*( 
   
!   e !
 ! 
k   
!#
 )
 # .
l
#^ j Ca] *^ Rl *  
)  # (  
! 

! ) # '  * $#  l^
  )e !   !e! (
!*l(^ &
(  &

e)#  ! !   ^ $* !
 
k    
!
# ) ('
Ca] *^ 
) (  '
#  
  (
Wu
  !( )l &'   ^ z ,e     *'
*   ) ( e ') Rl * ,

)  ^ j  ! 
'  *'
 S #
nn  # '! # # )) 
k zon 
l# 
     * $)!%  &'
^
C] l 4S
:Q38 

S'e &'    *('   ,


 '
*   
  ^ $'!'  pS S) n )
! 
) ,
e '
* )


,e 

 '
   ,    ) nn^ .'  

 , '(  ,
 '
*    !   #


 ! e ,
(  #) 
k - 
(
/  -!,k

/^
z!
# *  * ,  #  '
* )  '
 
pS   !
^   ,  ,
   
    #
l# #,  S'* ,*
e' B & R#e )
 n*
,#*  }  &#^ n ,
#  ) &'
# ke z( e o)^
&' #    
)! 
 (   #)e
 
l
'  # !,  *  
 
k ' (  ze

(
 je ^ j 

Ca] *^ , 'r R#
,

t'( )
  )'  *  # *
 *(# ,e w'#
   ^ n'  
& *' ! () C 

# #)
   !*  # ! 
!   ! e 
e ^
j *'  ' !e  #)e  #   
e# )
ze 
 '
 * #  # % 
-R  # |) 
/ 
 #   ! # # !#kk#  ‡e 
'

#


k    '^  ! R ! p
  y# * #  
  !( !) R!
y !#
) % ! #
# ! ' ) 

 !% 
^
M8h8gM
,8$,(%*&!&*$*.&;"&$*-*&*-(
Ž`^^Z[aj&= !;, !&,,>3"!*&8!=$']L8
<-%!9>dL86&!"<9!<!9$ !8+ -
-<="6-''> (6&9$&(99$8H!, E
&- '!;6  $* &-!"&&8 % <'!&-  %'( ,%(8
4-*,&-& $'8>--$'&8+'--**,8I!9>E
!%*&,#>3"!*&6'*~6;*>6-'.~
 3"!*&8 !;* .   "!9!  & 9 *& (8 ,*'
9!,&6  '!; &$ 6  <,  &!8 I"% 9>&- (E
,*-9*&*&(9!; >'('*:$69!'6* 8
d8h8gM
#  9>&=8 *-' & 9;*,- -<="  9!',* "' >
C= $*!&$ ;D$ >'*@5$&-
>!9A8
$=!9!;**%*-;&-,'*; "& >6-'*,*% !*
&,-!&- ",89 $*--&>&6!9 $*-,>*;8
+&, $%"  !"'! 6' 6'*,%=,6
$>;&*,"' !'!;!'*;'&*#'8
+> !9,9,%!*9-' (&9*-$ >'*8
$=!!"' !9!=>@5$&(
>!9A,* "!3!"!9!<
&<.MOE&-&&.%!,C=$'OdD&9!&-8

‚ x 9-$&9!##>3"!*& l C]W

K8h8gM
**!*'!"' 9-' >c> !9,,!*
*;8&-* !"6'>% $8=!,-9!&-
>% "*Žm{pj`[|YZp‘89<&9!; $&:!9*(99**8
3> 3!"!8 *;6 '*!>&&*' @3$ %!9 9! =$=&E
*A6'>9!9!$* &;$>8-&>9**6*(' $*8
F *& "!&-&759!$>,-&->" &6$>E
%!6 <'6=";*%886&9!&6'!*&6,"!'&*
%88T !&>*;,$;:&,9E&-,'6!%*,9E)!&E
'6 !"*,9E&%'8G'!$,$(,%='
E 788
$-!&*-& '*69,&(=%&'(>#9&8
"!$$ =$' '!; &9!#&6  > %" '(  ,)"! > %" 
!($8 =,6 <   $! > &-.8 -># ( 
!>9!&-'%E&&$ >'J88
O8h8gM
H!;&&$ 8!%&*-%" ("(%* !*$ >'(6
!9!=,*&< & &-$!&-8*; &*=%&-&6'*
&6',>=8< >,-,-6$*-.;$ ,%$!$E
.85$'*6 !' &6'!&*(!6$*6  &&
,8!%$!&-,#,6&-&&%-%$$*&-
,#,8@%$!"$( !6&-(<, 69* '*69E
* '*788A0=9* =&.!$*6%$!=9!- &65"E
&"',9!~ !">@3'><=&Ae!'- &$-
%" 6 -'- $;* > .&;"&e ! ' &9*8 - $-="!
;*>+!"$,C>%!6#!&* !#D&9!;'8*#*&<%6
9 >->,-&:@I*&-,$6< >'!*&!; .9-
$(&6 -' -<=" &-,6   &,&*',* 5$'% 5.JA '6
=, $%- & %" ~ &<, , -&&- -* =&- ,E
*9 &'*8=>>%!'&*#'GeG*&'-
'&)"!"&-e8H*$=$-69= .'!;8
g8h8gM
=!,;**&9!&-&-,'*; "& >83 ,%!9
,"!'&'*; "& '8!(<&-!"&&6 '*'!;)*-E
&:$= ,*8
C~D%-   '6< &<9!>&* $!@&-

>!9A & %" ; 9! 9!'; * '&=8 , 9<~ 5-&&-
,,*'!$ >'8>;&*,"' !>#9=-8
!9!#='>9'< &-=$8

n  
l  ! 'k # 
) x *^ ^ +^@3"!*&'( !%*',"*A8AE
3'><=&AŠF Ca^a^Ca]C^
C]E l 4S
:Q38 

]8h8gM
 >'>#*='! (6;-<="&->'&=&85-&&-
>#,‹€E>e?""!-&-,'(,*e;&-%"' E
!89 *-9!!>&*=%&-&.8C~D
*e&e !,* !9='** ! !8
P8h8gM
$=!**!8T*"!!&  !' &6'!*&*-
&% !'  @&-,'E!('*, -!> $A8 !8 T*"!!& 6 -' *
-%&-9!>&*'*6$*6,!.$. $!">!9('9E
!>&* $8 /&* %" %6 <  -& !,  !(,* !-6 -&
&>->-.8;
>!9-*;%" "& ,&%*<E
= 9* =&%6 -&% ( ' !&%8 5;* &<. % !'
<!'!=&&,*$=,6-*;%" >&$-!"=8
h8h8gM
  ,* ‚j^oZmmYu[s e;e8 ('* ,-!'* #!&*  !*>
&,'@,*'!)&A6%8&89!&!8-,>
#9!$ >8* ,&-,=%8Q >9'!8
N8h8gM
&*(>,* "!3!"!8T$!>9!,%=,*9!$&&-9
!-%> ;,$;6-'*-,.$ -! &*8!E
*&,&9*< E&8
  ** > !;  !' &6 '!*& * -  %$! 
’Zm|Xs^u||j eA-$- %!9Ae &'&  -&&-<&-% $ 9 9 ! (
9! 9*'(  z`pZ[`Z }ZYZop8 6 !,6 &*=% &- $(<6 * ,
9<6>ˆ$w'!'.$='‰>*6',,#<-(*&<;
,#<8$=!#;**8!<, 8T$!*>%&,
&-!"&&69-'6*& "!!%!,( !( "!69!&*R'!*&(
3!* 9!$ & $8 <- '**6 <  $-    =
&<% 9!6 $*6 & 9(<* &!",&8  > # !(<=&
,&-*  8C~D
ML8h8gM
!,>!8 *;8T$!>$&(
>!98-%&;
$;6’Zm|Xs^u||j&-,&*=%9!&#&*&!>5$E
'%5.8!*>*&)!,$*;9!>9!9!$R;8!
*,9!-##> ',t`Zoe,"!'&'-! &->3"!*&e9
*& "!$B.8I$*!''> ,9!$>8+> !]E(!&*9!E
$,8=,*&-9!8
-,>'!;#9!$ >8C~D
MM8h8gM
&9!->-9,80*>9&'(;&-%3"!*&>
'*&8(&$**;;&*"' !$*$&8&&*

‚ x 9-$&9!##>3"!*& l C]]

9&<6; @" A6; @ A8H*;*;9 $*>'&6'


!*><9!6=,- ,&>;&*,"' !8C~D5-&&-9E
!(<*$=";*;&-%"' !8$*;;*&=',-~-
>=!<&-%$=!e$=!&6 &e=$'=&-''!;&&,E
:<'<*='<&=%C,&'%D6,&-$.==%8

MO8h8gM
9'*' 9!$&=&;-'->8
 &*!,&6< 
$.-'*&$ 69.&-('< 8 !"
;!;**&*!%*8  9!$ ;-'->6-'*-
&=&&#& ;!' "!&;!>3"!*&8
5-&&->!('(&*,9!9'$69!!& <)"!8
!6< >&,*,-!6-'*$>6< %" !('-&(&E
!*> '!'8 G<=" &-  9& $-!& &8 5 - %"  &
}Vpo\Zmj^|YZp‘6  -'% ! !*& $* , -%>6 9-' >6 =!E
$&*~-**&$ i^Z[\j^…u^sj^zV^* $6 <6,E
-!6" &'6$->=&‹€*-8+$*,&,"& 69 >&
& $ $'*, %!-,6 <  @%*&*  $ 5$'% 5.A8
Q !=!$&!,(> , ,* -&$!8+&,9!E
$>% !9E)!&'C%" =,-!) %!)$>D&!E
,8H#:@ "&%*<JA@62'#62-)!&"A~%" ,*'&=*8
5 !<&$ '!;6'*%-&<&> , >-$*<**&.&E
-9'*8
=  * 9& (; %6 !< !$( $-!&  &E
''*,*>,*  -,*8!@ !,A&%'$* *
<'&9*,@“VuZ^jYjZr`[si^`p`ob{japV^Ae9'*! &'*
"' !e6   !%% ' $* 2 @‹j^ Ž[XZ[s \jo \jmVW^Zp`oabj[
{jWpV^oAe= '",'! =&%"' !e8@ !,A;<==!$E
&-%8!%*'-%*6&9*69-' (%!9'*,*9%-E
.&-#&@!%%$ A8
-*& &6>MNK]%8$-F -$ E
&- *,9*-  &$=(&- &*& &   -=> .(  &E
''*,*'9 !&,*9!'!,*9= !>&*';8',&&; E
*; 9$*$&- 9!$*<= *,9*('*; 9!,#>8  $-="! $-!E
&*-&8T>&3"!*&9=>#(,9!,'>8
M]8h8gM
=3"!*&~!&*8=*$ %&=&%-'.tjo`8
V^m`\Z…Yje&$=(&e7(9<%" nZooj^o|`jY*%!)& &
9%'*!' !8*&-;!' "!&3"!*&:&"&)& &
,- !&- )!, ( ',*&* )!,>6 ,- !&- '!8 
&;99 ',9>#$&-)& &='*> ,$- E
8!'#&,  ")&&9! *&,!6< $*&'8
0=< ")&$->=&&('*, , ,9!*
C]D l 4S
:Q38 

 &'*'~  9!'(tVb^|Vop:;=<&9*9*'


&9*>69*>'!%&'(&=>*!'>9!=&*6*9$ !,9E
&>"& !.6 &9&&,!8
-!"*&*$**'-. "!='>8 < $- 6$;
'>9!#"' !,-&-.$$- ('-'!*8T-*<&-(
 >- - $' ;*8 ! 9>&8  '& 9$&
'!;8 !"(-(!&*9;*(8
vZoWj[…Z^~$'!&6=!$&$- 6"' "6'!&'*-
9&*='*~ >.;6< 9!9*$6* ->'!&'( !;E
~ 9;*-<=">&,8,"!'&6< ;>&,*6&-
,#& 6'9(<*>!&9!839B-&- '*9E
;86!,6)**E,**9 !"&-8  -<="$9**9'*
,>8!9&*9*-6(<-*;8+; ';*
,8+$< -8 !"9!'!;&'!;~C~D=!,
9!;** &-,'*-  "&  & '*.8 '!,- !8 3"!*,! 
e !',"&e*,-&6&<;<&*'%&-8/;=$',8(E
<>->*;3"!*,! 8G&('*,&9!,=
>!9
;>C9!,6-'-*$  63"!*&69<&*,=,' E
-9&&D8G'9-'-6&,9>!69!&,--%&-
,*!('8-*$6< -,(;=!('.9* '*'-
//9=&%>&6'%" >-'E&$(&>*8
 > !' C& BD  9>& !&; $=!>6  !"=>6
"<9!";&%>e,-!'>$&&->e8
Mh8h8gM
5k 8!<-%*&8F ) &$=!>=!8zZp”Z[Z788
H< $'!;6!6< !,-<="*& <>'< 
>$; 9'!* C9 Mh ,!'D8  <  %"  > &=J7 +- &,
=,*6 <  ->=& %" - &- = ( 9!$( (,8 # (
<9*&*-&'!;8+!"< 6 !;$=$-*'*-8-="!*!,8-
>vZoWj[…Z^ !9**89**$*&69 &$>'!;C<'!& &D8E
,&(6,"&>< ' .8/& "*%& &-'~
*& .=$"!-(9-<*-&ŒEiZb[C," !D*C=! 9-!7D&E
!$*-&(&%^ju[\BZ6&ŒEiZb[9&**-8!;* '*8
#>> !(&>&$ >8F #6;!6%!<,
869=,8
MN8h8gM
+ -&(9!$$-&*-'!;8=!9!;*&>*$*,
@&,,A8 ! 9!$! ',& > &, 9*,'-6 < 
-&,$9<9! :*&< '6!%*6&$&'*6$ >&
 63"!*&8%>&,#&--CMh%>7D7+6< (&
@)!(&A2*&-,#'(&85-&&->#&-9!;*8>#6-'->E
=&-,& 788=!MLE('!*& %%&E

‚ x ,**- "'("''!** l C]F

%9! >&*'>&-,'% "& $8!,>->G'H("!6


,*&* ! 3&"!"%*!&% e)""!&% >!e > 9! &* <, E
*'*; @")" !>A e‹€ 2 !%&*- >;&-&-,'( ,*e8 
 9=- 9#&&8 != > & *, * 9'*&> 9!".,
9!$* &* I3eI"& !*3!'*;'",*'*;!E
%&*->e6-'*,  &9**8
=$! (%*&3"!*,! 64&'e*!>6'!*&6 E
"& 4.$"&e*-**!8T*"!!& 6-'!>*,!
H*,$8F'*',9!,*-9!>&* $,*#&,,*&!,*
5$'% 5.8 6 $,6  &*=% & (<*8 5'! * &%6
'-H*,$> %!)-%&'&*#'*@ij^Y`[j^’^jmYA8
=*!&*9!%-*9%!:*,6 !'H*--8- (
- (8%*9$*&, 9= '>.&6
 9- 9 8  !&* &9!*- & !"'* -' @,A8 6
 *; 8(9'*<"&* '&:<'-&'9*$$,!'*7
->= ,>$*&>-6;9!*- !E
&*85-&&-**Ž…oab`j\oZ…j[\e!$* &$=!e8H!;9 &E
$>8+,=>-6-'*;6&>-%9!%*&>9!,8
+> !>!%~

.5/:.a.313H1,-2.A.2JJ11
dK8h8gM
4.$"&8& 9&.!,(e/ *.e:9"!6<e!&e*
-8%" = !"&9*9!!"9! #>9!##&%8
e!%$*=e$-!&>-&%<=&8!$,&!*,'*H*E
=&'e-!*!e89*>-,* **'$ !"8
z# *B z
k' ! * !
 # ', ,
  
l  ) '
 l(
 ^ %   *'* x  ,
 (#    #
!  '    !
#   (

! e  * ^
d]8h8gM
I*'$6-',-&->=$'9%-6*$ %-*6&$-E
&-%" ,69$*&8H&'!" &:,-9!##6!" !&>6$E
9*$'*#&=&6*>#-%&(8=%J880 -%$-
;=6 &$&<=&(%8~#(%!"<&6&'#&.
9 '&.9&*%-*<-9!$=,$%" '%-'*8QE
$' !* < &;&,6 < &*=&,6 ; %"  &- 9!(,
*, !<&;!,!>8#,#~&'6-' (9!)"!
"&*'>9>=!6'*,>.','*-,$* :@„jrVkZsj
XV^mjYZ”ju[joojAe!##)!,.,e8I-9!-&6=>
& 6 -' ,%6 9 9$,-&;*,!&; $*&>6
$!!9&*'*8
C]u l 4S
:Q38 

#%'9,- (6; $!*6< >dg%>=E


$''&= '$)!,$&%*<=;!' !($ %-8,
&-> '*-6-'-J88
KL8h8gM
!"< 9- <* * $,* ,-> ='*- %6  =,
 '*,!-( '*%$!-e9!##>/ *.e788%
>&-8-##*4.$"&;*&(&&',*$*>-
,&'8 5$  $ *&'< -&&- $%-~ $=!6 9!;><
?!&.69!$-,$=,;-=&>F$(!*8
4.'",!%8
,*# - ( * *& ( 9!;* "%*('E.'",!%'.
,-#8 9!$ -# <"! 4.'",!%: <=' !&- <"!, E
,"& ,,(%!)* $- !";*8 9'.(*;***~
5 !!%8
; ~ * > ?!&*8 9!$* 9"! $: ‹u…V[[jp6
iV^\jZu6%$*&(*'!8I-9!9*$;=8
!%-.'!;* -&'*Žoo`m`Ye9!=&*'* -&',$e8
F$(!-8
9- (%*&*>#>3*8!-<="9=!'E
$'F$(!*8H9*> "'9*$$9**> !;8=&.%!8
 6-'$%-69!$"' !=&-8T-=&%!69!9E
,*&.!-=>H,.8
KM8h8gM
/ *-8  *-& ,** ,-&- -%&*' & "&".8 4 **-8 
--=,-&-8C~D!F$(!*-<="&-&*'$E
="(6*$*.,*&$&$!(%!8T" 9!>&-''788
G > $ &- >#<6 ' 9! 6 <  9!#-8 *$
%&=',*&%!;&!-!"<6%&*6!'*8C~D
"&"-8+&&$- '*>!#&&->6 '*,.&E
'>*!"&&->6< &%" $"("9;(8&*(6'-
,(%*&6*>#>"&"*6!&-6,=&-8+% ",9!$
&9(< '%'6-'->-*9!<-9*'!;69'
&(<*9&*&iua`[pV^V8+*;= !;$'&>$*&,!6 '*6%&E
*('$', 8G&6&9&&-9- %6'*'!;
,*-  9&*8 G<=" &*$*& %! & !*> & ,-& '%
,&%>!#&&-8T" 9!>&, 9>6-&E'* &
$6&6%&->*6-'$%-6&-!"&&;->= >8C~D
M8N8gM
?-!"&-8   9* % E 8 +-*-  9>E
,!*83=*  **'-&#"-*&<;, '>*9!9E
,"=8%- '*6< $* '*,-#E
>$ $!"&&,%&%$!%-&;!"=>8

‚ x ,**- "'("''!** l C]a

=,,& !6<  *&'!., &%!*-'%


$*?-!"&-6-'-!*->%&;*%&=';9&*,8
+%" ;''*&9!##$*9!- '> -=*!>8
59-,-6< 9"!$'*<"&-$-%&8
d8N8gM
&*(6 ; * 9&&&,6 ;* 9"!$ %#8 =!
9!9&$>&,#9E$-&'&<,9!9>$&&,8G&6
,&%**-6&;-=&$&-9!>&&*8
$*,"(qY`XX`a`*&$;&($-*'<;?-!"&E
*6&;- $!&($ &(<;* -&'*;'9 !>6
,-!>  !"9!'* %!"' '9 !8 - 9=&';**
(&>, 8H9*** &,8+$*{Z[pZvZ^`ZyVrZ6E
$>-!&**>MOKN%8(9;$&*& ('*9 !-!;G"9
e/!Je6-'*9,!  #9-99*&&-' &**8C~D
-="!*>,& !8=!9!$-*> !;&$=6!%-.=
$ &.?-!"&.(' .=&9 &&,!#"&&-6E
=&*(9!<*-!> $9"!"! !'*,* "&E
,*8$--%69!(<9!3#.$.8-'.=(6%*(
&<,!,-'-,6& >- ,6'*,&-9!8*-'*;9-E
'>--%* &-;==8-'$> ' >&>.'
,(%'6'*69!%$.=-6--,e9"!e<9&>6'&&->-'!;
>.',6-'*=>--&&-(9$ 8+> ! !"
> !&(6',%=&* !%**6-'.#9"!~
O8N8gM
=!   ( 9- %-* ?-!"&.8  > %" %9E
 $>9!>&&&*&=(>&<,{Z[v`[`ZpV8F '<,!6*< 
',!7  ' $'&> & =&-*6 ' &- '  8 +&> '*
&'-=$! (6  9$*&,(*&>&'*&$;,6'
-&9;*8;**%-}`pp`!%*$-*!&,"(8 '
'9*<= , '*; $!>6 <  >$(<>< =<- 9!<& >*,
%" , *6 !,6  %*& = &% !%  " &8
-  &$* {Z[ vZ^aV  ,& !  $!,*  &' !-
&$=(&(*?!&#"*'8
,9!;*>=!>$=!8C~D5-&&-;**%-&*'
$8- !& $>6'$'9!% $%" %-"&&%
$!788-(&>-*-,&,"& ,&,"& 8"!
%!-(9'$&,%!$8- !8
g8N8gM
=*9!8> Bibliothèque de l’Institut Oriental8"! '
!$*;>-6< !#9!&,*-#'= $!>*!*&%
&*&;,*#,,*-(8-,.6',&(<* ,<, 8
CD l 4S
:Q38 

#&<%9!%*;8+ <, *&<;!"=>6


-'*;,&9">&'! ,8
 !,*9!' -=>* -&'*;*!>8T" %9$*&& 
&,'&8+&69,<'&&(-69* -=6!"< 
&*&<8C~D"!9- &*e9> !eB-##8
]8N8gM
0** & ?!, *&*   &6  ,*- $ > MNOL %8
*,9*('*-%&*!"=6-'.&%!>&- &,T* !>3"!E
*&8 ,,>&6'6,&* 6&< &'<  H*".!,'E
%c  ,  $6%!-6%(&-,&<-,% &~3E
"(&6 9!>6 ,&<6   9'!,6  <'!&( "!( * &9!>E
&&9!%#"(<8+> !6'*$*9%69(,9$8
P8N8gM
&*( ;**  9"!,  @!9%&A   ' *' '*6
<  (, ,**-&! $,8 ,6 , 6 , &<   
3!*6-'->$( = C ,#(-9!D!%--6-''!*&-
,**-&!>C7D8!$--% !'9"!,&<("! E
*8E-%&,$;*6<  !"9*&*&; '&
 3!-( * <  &,%=, %$!  9* =&, ;!' !6
%8&8$*!'-*'%H&- $4* >'%(9&6
6=6%" && ",(,%!"9&-!"=8G'>-,6
<  > %" '*, $9' %"   !  " !'(&-  =&%
%*<=(< %" %,!*&-,8,-'=">'!;8 !"=
=9!$=-%%" ,'*8C~D5 !"*--&&-$9'$
?"*', "&,ejY`Wotupbj[e8 !&* C'#6 >&-9!D6
%-&6$- 9~5;*!'*-9!=! 'E
&8T$!>98H&.;e !e8G&6 ",( "' %" & !E
,>$% $86>#!'*-9!=8
h8N8gM
&9!$-*>**- "85 '*'&*#'7*6-&  #9
!'%>*&*; -<="&%->*;~'&*#'3!*6&
= (~C~D
N8N8gM
9=*$,"*H9* .8 !"(-(%*&9!$**9"!
> &  *$" 8  9!$-*  ?"*',  "&,   !='
&  ,9 =& ( & $,* ! ,8 !%' &<. '&=E
* !, "',*%$*&8,$**- !"(&>!8
ML8N8gM
&  **- "8 Q . >&!E+9'%  !; &
!&- ",:-%*-6=*69*,& $(%88C~D
/ -&'-,$6;,!&6(8

‚ x ,**- "'("''!** l CDC

Md8N8gM
=!<&* & 9'*&* > **- "8 5-&&-  =$! ( *&>
;**?"*',6*?"*="6-'&&9!*&$8+$*-<="
*& >& 9!'  )& &,*6   -,*6 '-&,*6 9,,*6 'E
!,*(%!,&*-(6-'-9!9- >%" -","& >*&*;*%=E
& '! ',)! 6 =!8 +$* 9- T! ( &* 6 -%&
#&'*c '9*6  9;$& * -&'* 9"  z`ooV6 !%*=& #
-'%9-$>T "8
598 "&6$*6,9*-:& 9&9 '&&9!9E
&$>& $=!8C~D
Mg8N8gM
+.<&*;$=!>,-&&-<&*>;*&(9!%#"(<,*
&(!,& =&(<,8>?"*'8->(!''69'$>-%
$.$-="!8 #*,'9**;('>6* '<'!&9$-="E
!*&9-!,*,** -&,*6<   #9=6 ',6-'
*,6*$@<9% A8
%-* !,:H9* 6- &6!*&,*&$8G'
&*!& >!#&&7 F   , ,'>  !; '&>6
,!>$- "' !=&;*&"&$;-,9>$ %$'7C~D
M]8N8gM
  (&> ;**  ?"*',8 -&& ,"(  -<=" &
9!%#-'',8#&>&, !;@ "!,>Ae&->e6
-&&- ! ;  ,!,!6 <  >->-. ( $-*!&- !*&
 ;$&,* -<=" -,E , $,* ,% &; &>8 ;-=
%" <!&,"(6$='*&$=(&-,&"'!*:
!&;*<->,"*6!%;*;!*&;6(&$*69-
&('*,9!'6(,& !~/> "*6,*'C%" .,*'
*,* $>*&*&$*,@?!,AD6  *,&--'&~ La vie
est passagèe, -''#?"*', et de là — la tristesse…e 9!;E
&6*., 'e
/9!>&%&-.,&=$'$*,&->,*!=,9!% $,8
,6 9! %" ( )! ( C'9*- )!  ?*B-D ,#& 9!E
$*%*&6&'!&.=-,8 ,,#&)*-)$*,E
*8C~D
?"*'$-*'*, 'E9!$&*'7G'&,9!,,"& 69"!E
9"' $9'$&!"=85-&&-$>& •uZpp^V lV^V[Zp`  ,&E
! &'  &8 I! !'$ , >$(<* > aV^p`Yj  9*=&
<, *'*,9,*,& !,$!6'!#&'-&(6)& E
&,6'$ ',*(  -,*8I*<&-. &-69$(&!'&'6
9<&-&`9-!"*&<=- *$)& &='8< ,E
'6< 9>9"*-6,)&*-6''85.-;$ ($-!&-
-<="!6'9!-;"&8
CD l 4S
:Q38 

C-9>&=D3*&!"<>$ (@3**- "Ae!" !&e8


!&-<, 8*& .9'!*!.6< '*
&-9!,*6'&&9&*9!9!9! '9!9~'E
!-,#&9 &$6'*'*,83 "'„Za^`mZlb^`op`e$*&
@0! $-Ae'< $'-NLL*!>85;*,,# -<=">
& 9&. ~
MP8N8gM
**-&&-> '&8,*;***- "' ,8
(-&:-'*=! 9*& -&*-'%9!9'&*!"',"&E
**&'*!$&&-8+ $*,"(8T" '%%--(<="&-
=>7I-#'9*8- < 9*2&,9 !"&";
= ! %*&6 ' & %= %"  >6 9$-!;>& %-.=
<$#&-!"=8
+> ! 9(, 9!$ &  ! ,  ;9* - & * ,
9!85-&&- !,>*  ='*8H!*,* !',9!$**
-<="!"',&83&H!-,6'9!>&$-8C~D
;  !<"&&-7G'9,<6< ,& 9&%#&*$&*
9!  6'# !;-!"7/;=6*'~
MN8N8gM
=!(&>;**?"*',8%-*$, 8-="!*>*$*
e!&%!e8T" !&9!&(: !'*6$*"66
9,*!66;*& &*'8'9*><-<="'!;<&'*69*&
$8
dL8N8gM
>!"<! '@((*& "!9!" $&&&-&&;
9!,>5$'%5.A8#(&!'8-:$=(&>
99*'!;8!,=$. !;-'; '8C~D
dd8N8gM
H'9!>#(~5-&&-;**>‚`Y`ZiV^sbjoZ$ 
,"(8@>*&AH&$&,%=,&%-7883"!&*&*7! 
&-$!6< %" ,!,!~>9,*&'9**''.9< $'8
T*&  $ 9;** 9- 9 -%*=&, %!8 #&
9!%#69!>&9!'8I>&'$!.,8C~D
4* I$*!'*8f&-9!!;;*>&%<=&8
dK8N8gM
-!&*-"''!**>?!"' C^joaZp`D'!*&$*&(%!6-'*-
$&,&$,6'*-," !>Kg,8;*NE(!&*
> !;:?"*="6>.'*-8%>&-&6;,!'*6$-!'8C~D
,"& *&$=(&-8*$8*>,)* " !
 !;" !'>6$&,&%!"'*,&!&;*%!8 " !%" 
 , 6 <  -  '*<&-% " !'>'%,  'E

‚ x ,**- "'("''!** l CDW

ф5-12
(42+43)

Зьведваньне Рыму
й ваколіцаў
з Фэліксам Рутэнам.
Верасень 1951 г.

.,8>.'9-&(<>-<=" !.$- &.6-'( -


'*-,69!<-' ,*6 '< $!;&-*,*>$#8
>$(<><>-!"*&788=$<!#'*&~5 !-)*-E
!6 & -'*; -&&- 9$! * ' 6 &<  &'<   *'% "8
H&E' ~I*%" '&6*=!$&-!"$J88/ '*$!
<!< & $-!<&-;8 +9!>&- $- &- 9!!7   ,*
CDE l 4S
:Q38 

9!*==, -=%->c  9*9"*.6,)&**6  & E


;&- & &,-! &- !"=8 $ & > $ !,& @> A:
9!!6!*&6&6$!*~>&$*&7
 $=! (<* >&*6 *&>  ?!"'  9; * -&'%
)'!9&->9%* !8C~D
dO8N8gM
C~D=$! (9;*8  !&$*=6-'*,9&,**-*>
-'%9!$-*"$=!6' .=&,-!&- ",8!#&E
&&!*9!,&8T" 9!>&-'!>*'!'-8'E
$*'!;9! !>'%e$e(!%*H&%!"8%--%&
& %!,'. 9!  9!,*!"&=% ;!' !6 ;  !>'% &
*,&9!>$8H&%!"&&  !9&$'>-:@T" *&
9!%#;,,"& >&<%&-&&%>,6',9!,* $&
>-9&&*,*#-%!&9*>'9,*'*83>'9<!%&*E
$&!<H&%!"6&-'*,-, ',!>A8
 !,*-%-%&.9!H*! !>'*,9!$-="&&,6
 ',$9<&*-&,!@3'><=&A8
d]8N8gM
;**>**- "'8/=**- "'*6(<*>!'$}`jp^V
`[‚`[aVY`9%-&*'-&#"-$%(-~
=$! ( !"*-?"*',80**$'&->H!'*8
9**<'!&%=!$&%$*&~
dP8N8gM
6$ '&'.**- -"' ' ;* ( &- ;*,8 5-&&- **
-<="!6'$6< ‚Z[„Z[\oabVpe!"',"&$&8"!E
,'& ' e9! '*>9&-'8
+ 9;**(<="9*$8- !:'*&*9,$&
9*!'&,$-!<&*'96%*% .'!&**'*8
G *> -<="  ?"*' 9 ,&'!9  - vZ\jmV`ojYYj {Zooj[
e-%&-&,->4.$"&e8
#>#"(<%=,=,'E9!' 69,$&-&%
!(<="?"*',6'*&6$;><>'! '*;$;&<#E
-9*69 >-:@Q,&9*<%" %JT" & *'$A8C~D
dN8N8gM
$=!!9***98H&.;,!"< $*&6-''9**-&&-#6$-! E
.=-&&9!%'*9!*&;V^umtVmZ[um8
'$>9!-#'*6-'*--,9!<-9!&*9! ,-'
*,=&$ 8!*>6'&$*-9!*E3!6
&- = &  $-*'*,* &-&* ,*8 '> ''* "9*> *
$(%* %#-8*6,&$=(&.*$**

‚ x ,**- "'("''!** l CD]

," C&<, #-%&>7D*%>&6< &,>-(&E


,*6-'$%-6&#!'(~
5-&&- * 9<&*&  **- "8 F,  &(<*6 -<=" E
$*-86  9!>,#&9!$8! $-!E
&.& 9&,%,6;="!$&*#&*$&9$*&& !E
<"&&,*  788
dN8N8gM
5-&&-**(<=">' ',$8H* 8+$& 8
 !&$*=8+$*& ; '69!$&*'&*-'&#6'
'& 9'$ 8 5 !<"&& 9 !& >!#&&788 I"
9-,&, 83-'&-*!& 839!$&*'&$-.
;*6& %'*8T!= !6,(<9E
$!;>8!;E$*$&'*-6996-'&!6%!8F, *;
-9!  $=(&- *!'*E9* ,; !&; !,!> C#& 
&-#='D8
'-$& (!$* *-(,-H*".859>-
&,&& 8&!'6&-#*6!*&  <, 8 !"
-,(98H&.;==9!>9'*8

You might also like