BORIS DESPOT

PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

5. O PŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

Klasična muzika je “mejnstrim” (srb. glavni pravac ili tok) muzika proizvedena ili
ukorenjena u tradiciji Zapadne liturgijske1 i sekularne2 muzike, obuhvatajući širok period od
otprilike IX veka do danas. Glavni principi ove tradicije normirani su (srb. definisani,
utemeljeni, uspostavljeni, uobličeni) između 1550 i 1900, u periodu koji obuhvata baroknu
muziku, klasicizam i romantizam.

Evropska muzika se u velikoj meri izdvaja od mnogih drugih ne-еvropskih i popularnih

muzičkih formi po svom sistemu notacije, koja je u upotrebi od otprilike XVI veka. еvropski
sistem notacije – notno pismo – se koristi od strane kompozitora da propiše izvođačima
tonsku visinu, tempo, metar, ritam i tačno izvođenje neke muzičke kompozicije. To ostavlja
manje prostora za improvizaciju i ad libitum ornamentaciju, koje se čuju često u ne-
Evropskoj umetničkoj muzici.
Termin “klasična muzika” nije bio u upotrebi do ranog XIX veka, kada je uveden u nastojanju
da “normira” period od J. S. Baha do Betovena kao “zlatno doba”. Najranija upotreba termina
“klasična muzika” može se naći u Oksfordskom engleskom rečniku iz 1836.

5.1 P ERIODI EVROPSKE UMETNIČKE MUZIKE

Glavna vremenska podela klasične muzike  muzike napisane otprilike od IX veka do
danas, ukorenjena u tradiciji Zapadne liturgijske i sekularne muzike  su:
 Rani period, koji uključuje:
• Srednji vek (500 – 1400) i
• Renesansu (1400 – 1600),
 Period koji obuhvata baroknu muziku, klasicizam i romantizam:
• Barok (1600 – 1750),
• Klasicizam (1730 – 1820) i
• Romantizam (1815 – 1910), i
 Moderni i savremeni period, koji uključuju:
• 20. vek (1900 – 2000),
• Savremenu “klasičnu” (1975 – do danas), i
• 21. vek (2000 – do danas).

Datumi su generalizacija, s obzirom da se periodi preklapaju i da su kategorije donekle

proizvoljne.
Na primer, upotreba kontrapunkta i fuge, za koju se smatra da je karakteristična za eru baroka,
nastavio je da koristi Hajdn, koji je klasifikovan kao tipičan predstavnik klasicizma. Betoven
koji se često smatra začetnikom romantizma i Brams koji se svrstava u kompozitore
romantičarske ere, takođe koriste kontrapunkt i fugu, ali druge odlike njihove muzike određuju
njihov stvaralački stil.
Prefix neo se koristi da opiše kompozicije nastale u XX i XXI napisane u stilu ranijeg perioda,
kao što je klasicizam ili romantizam. Pulčinela Igora Stravinskog, na primer, je neoklasična
kompozicija zbog toga što je stilski slična delima klasičnog perioda.

1
sakralne
2
svetovne

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          1
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

MUSICAL ERAS
• Praistorijskai
• Antička pre AD 500
• Rana muzika3 500 – 1760
• Barok, klasicizam, romantizam4 1600 – 1900
• 20. vek, savremena i 21. vek 1900 – do danas

5.1.1 A NTIČKA MUZIKA

Koreni Evropske klasične muzike mogu se naći u ranoj hrišćanskoj liturgijskoj muzici,
koja je pod uticajem antičkih grka. Individualne tonske visine i skale su utemeljene od strane
antičkih grka kao što su Aristoksen iz Tarenta5 i Pitagora. Pitagora je osmislio tonski sistem i
pomogao da se formuliše muzička notacija. Antički Grčki instrumenti kao što su aulos
(duvački instrument sa dvostrukim trščanim jezičkom) i lira (žičani instrument sličan maloj
harfi) su postepeno doveli do savremenih orkestarskih instrumenata. Ranom periodu u istoriji
muzike je prethodila era antičke muzike od pre pada Zapadnog Rimskog carstva, AD 476ii.
Vrlo malo muzike je ostalo iz tog perioda, većina iz antičke Grčke.

5.1.2 S REDNJEVEKOVNI PERIOD

Srednjevekovni period uključuje muziku od posle pada Rima, AD 476, do približno

AD 1400 (ranog XV veka). Monofono (jednoglasno) pojanje, takođe poznato kao
gregorijanski koral, je dominantan oblik muzičkog izraza do otprilike AD 1100. Polifona
(višeglasna) muzika se razvija iz jednoglasnog pojanja tokom kasnog srednjeg veka – od
otprilike XII veka – pa do renesanse, uključujući složenije vođenje glasova u motetima.iii

Rana srednjovekovna Visoka srednjovekovna Kasna srednjovekovna

muzika muzika muzika
(pre 1150) (1150-1300) (1300-1400)
• Rana tradicija pojanja: • Ars antiqua • Francuska: Ars nova
napevi, gregorijanski korali • Trubaduri i truveri • Italija: Trečento – Ars nova
• Rana polifonija: organum • Notr Dam škola polifonije – uključuje i sekularnu
• Trope, sekvence Leonin i Perotin muziku u Italiji
• Liturgijska drama • Motet • Manirizam i Ars subtilior

1309-1378 Papski dvor se seli Avinjon – “Vavilonsko zatočeništvo”

1378-1417 Zapadni raskol ili Papski raskol6

Examples
01. Early chant traditions: Gregorian chant (3:44)
https://www.youtube.com/watch?v=UiRpXsWlZK4
02. Howard Goodall – Early Organum (7:08)
https://www.youtube.com/watch?v=VLCV3TbQYGs&t=18s

3
Srednjevekovna (500 – 1400), Renesansna (1400 – 1600) i Barokna (1600 – 1750);
4
srb. period koji obuhvata baroknu muziku, klasicizam i romantizam
5
Aristoksen iz Tarenta – uneo neke kasne pitagorejske ideje, bio i ostao verni Aristotelov sledbenik.
6
Mada je ovaj temin obično rezervisan za dugotrajniji Veliki raskol ili Velika šizma iz 1054. između Zapadne
crkve koja odgovara Svetoj stolici i Istočne Pravoslavne crkve.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          2
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
03. Parallel Organum (1:18)
https://www.youtube.com/watch?v=67qSXkksrz4
04. Notre Dame School of polyphony: Perotin (9:29)
https://www.youtube.com/watch?v=mNMQu5LXaeI
05. Les Troubadours d'Aliénor - Chanson Le prince d'Orange (3:17)
https://www.youtube.com/watch?v=RIcu8XEKDPw
06. Trouvères - Colin Muset En may (4:04)
https://www.youtube.com/watch?v=KP0Lk6_EauE

5.1.3 R ENESANSNI PERIOD

Renesansni period u muzici je trajao od AD 1400. do 1600. godine (mada je teško da se

odredi kraj srednjovekovne ere i početak renesanse). Karakteriše ga veća upotreba
instrumenata, višestruke prepletene melodijske linije, i upotreba prvih bas instrumenata.
Društvene igre postaju rasprostranjenije, tako da odgovarajuće muzičke forme za pratnju
igara postaju standardizovane.

To je vreme kada notno pismo na linijskom sistemu i drugi elementi notacije počinju da
se uobličavaju. Ovaj izum je omogućio da se pisanje kompozicije odvoji od njenog
prenošenja; bez zapisane muzike prenošenje je bilo usmeno i samim time podložno
promenama pri svakom sledećem prenošenju. Sa muzičkom partiturom muzičko delo je
moglo da bude izvedeno bez prisustva kompozitora. Pronalazak prenosne štamparske prese u
XV veku imao je dalekosežne posledice na očuvanje i prenošenje muzike.

Tipični žičani instrumenti ranog perioda renesanse uključuju harfu, lautu, ranu verziju
violine i sl. dok duvački instrumenti uključuju porodicu flauta (uključujući i tzv. renesansnu
flautu7), prethodnu verziju oboe, trubu i gajde. Jednostavne orgulje su postojale, ali uglavnom
ograničene na crkve, mada su postojale i prenosne verzije. U kasnijem periodu počinju da se
pojavljuju i rane verzije instrumenata sa klavijaturom kao što je klavsen i čembalo. Žičani
instrumenti kao što je viola da gamba se pojavljuju u XVI veku, kao i šira raznolikost limenih
i drvenih duvačkih instrumenata. Štampanje je omogućilo standardizaciju opisa i
specifikaciju instrumenata kao i instrukcije za njihovu upotrebu.

Muzika rane renesanse Muzika srednje renesanse Muzika kasne renesanse

(1400–1467)
• izoritam i ekstremno
sinkopiranje su odbačeni
• kadenciranje („drive to the
cadence”) istaknuta
karakteristika oko sredine
XV veka
(1467–1534)
• trend ka složenosti u
polifonoj sakralnoj muzici
(kraj XV veka): Jakob
Obreht i Johanes Okegem
• trend ka pojednostavljenju
(rani XVI vek):
Žoskan de Pre (Francusko-
Flamanska škola), G. P.
Palestrina (Savet uTrentu)
• homofoni pasaži
(1534–1600)
• Venecijanska škola
(Bazilika Sv. Marka u
Veneciji): polikoralni stil
• Rimska škola (Vatikan):
Đovani Pjerluiđi da
Palestrina
• Škola engleskih madrigala:
za tri do šest glasova
• Musica reservata

7
eng. recorder = blokflauta (renesansna flauta), drveni duvački instrument sa uzdužnim vazdušnim jezičkom.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          3
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
1517 Luteranska (protestantska) reformacija počinje
(Martin Luter, 1483-1546)
1524 Prva Luteranska zbirka korala
1545-63 Kontrareformacija (protiv reformacija ili katolička reformacija) sabora u
Trentu
(Đovani Pjerluiđi da Palestrina, ca.1525-1594)

Examples
07. Johannes Ockeghem - Deo gratias a 36 (36 voices canon) (2:08)
https://www.youtube.com/watch?v=1bYGmISF3ME
08. Martin Luther: A Mighty Fortress Is Our God (3:48)
https://www.youtube.com/watch?v=8XUYZoguhEQ
09. Giovanni Gabrieli (Venetian School) - O Magnum Mysterium (1587) (3:37)
https://www.youtube.com/watch?v=_yclR4vSpWw
10. Giovanni Pierluigi da Palestrina: Roman School (Vatican) (4:00)
https://www.youtube.com/watch?v=Fl2P5EfPO30
11. Thomas Morley (English Madrigal School) - Sing we and chant it (1:43)
https://www.youtube.com/watch?v=ciIvhB-zTfc

Period koji obuhvata baroknu muziku, klasicizam i romantizam

Period koji obuhvata baroknu muziku, klasicizam i romantizam je period kada su
mnoge ideje koje sačinjavaju evropsku klasičnu muziku poprimile oblik, postale
standadizovane i definisane. Započinje sa baroknom erom, koja počinje oko 1600 godine
(nastanak prve, do danas sačuvane, opere “Euridika”, XVII vek) do sredine XVIII veka, to
jest. ca. 1750. godine (godina smrti J. S. Baha, 28.07.1750). Sledi klasična era, završavajući
se približno oko 1820 (1830) godine (približno godina smrti L. van Betovena, 26.03.1827).
Romantičarska era obuhvata XIX vek i završava se oko 1910 godine (Gustav Maler, 18. 05.
1911, Sergej Rahmanjinov, 28. 03. 1943, Rihard Štraus, 08. 09. 1949, etc.).

5.1.4 B AROKNA MUZIKA

Datum nastanak prve, do danas sačuvane, opere “Euridika” italijanskih kompozitora
Jacopo Peri-ja i Giulio Caccini-ja, napisane oko 1600. godine (sam početak XVII veka), često se
uzima kao kraj muzičke kulture renesanse i početak barokne ere. Libreto je napisao pesnik
Ottavio Rinuccini a dodatnu muziku Giulio Caccini. (Peri/Rinuccini su oko 1597. napisali još
jedno delo koje se i danas može smatrati operom – “Dafne”, čija partitura, za razliku od
“Euridike”, nije sačuvana.)
Baroknu muziku (ca. 1600 – 1750 / 1760) karakteriše kompleksni tonalni kontrapunkt i
upotreba šifrovanog basa8. Savremeni tonski rodovi dura i mola kao način upravljanja
disonancama i hromatikom su konačno preovladali nad starocrkvenim modusima. Začetak
sonatnog oblika se javlja u kanconi, kao i formalnije shvatanje teme s varijacijama. Opera

8
Deonica kontinua, obeleženog basa ili generalbasa u broknoj eri (1600-1750) obezbeđivala je harmonsku
strukturu muzici obezbeđujući basovsku deonicu i harmonsku progresiju. Izvođači koji sviraju kontinuo deonicu
se nazivaju kontinuo grupa. Kontinuo grupa je tipično sastavljena od najmanje dva instrumenta, obično čela ili bas
viola i instrumenta sa klavijaturom kao što je čembalo.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          4
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
kao scensko vokalno-instrumentalno delo počinje da se izdvaja od ranijih muzičkih i
dramskih formi, a cantata i oratorio postaju češći.

Tokom ere baroka muzika pisana za čembalo i orgulje postaje sve popularnija, a gudački
instrumenti9 poprimaju oblik sličan današnjem. Instrumenti sa dvostrukim trščanim jezičkom
kao što su oboa i fagot postaju donekle standardizovani. Teorije vezane za jednako
temperovani tonski sistem počinju da se koriste i u praksi, pogotovo zato što omogućavaju
hromatiku na instrumentima sa klavijaturom. Na primer, jednako temperovani sistem je
omogućio Bahu da napiše Dobro temperovani klavir.

Instrumentalni ansambli počinju da se razlikuju i standardizuju po veličini, dovodeći do

ranog orkestra kao većeg ansambla, sa kamernom muzikom pisanom za manje ansamble gde
deonice sviraju pojedinačni instrumenti. Koncert10 kao pokretač solističkog izvođenja praćen
orkestrom postaje rasprostranjen, mada je odnos između soliste i orkestra relativno
jednostavan.

Muzika ranog baroka Muzika srednjeg baroka Muzika kasnog baroka

(1600–1654)
• upotreba šifrovanog basa
• harmonija i harmonske
progresije kao linearna
osnova polifonije
• upotreba tritonusa
• Đovani Gabrieli – važna
prelazna figura
• Klaudio Monteverdi
“moderan” pristup
harmoniji i tekstu (opera
Orfej, 1607)
(1654–1707)
• potražnja za kamernom
muzikom i instrumentima
sa klavijaturom
• Žan-Batista Lili – majstor
francuskog baroknog stila
• Arkanđelo Koreli i njegova
tro sonata11
• Antonio Vivaldi – dela
zasnovana na principima
Korelijevih trio sonata i
koncerata
• Engleska u srednjem baroku
– Henri Persel
(1680–1750)
• potpuno prihvatanje
tonaliteta kao oblikotvornog
principa muzike
• Johan Fuks – Gradus ad
Parnassum
• Džordž Fridrih Hendl
• Johan Sebastian Bah
• Džordž Filip Teleman
• Domeniko Skarlati –
prelazna figura u klasični
period

1678 – 1741 Antonio Vivaldi12

1685 – 1750 Johan Sebastian Bah

9
Standardna moderna porodica violina sastoji se od violine, viole, čela i kontrabasa.
10
Končerto groso је višestavačni instrumentalni koncert oblikovan na principu suprostavljanja i smene dveju
instrumentalnih grupa: veće, prvobitno nazvane končerto groso, i manje solističke, nazvane končertino. Končerto
groso je jedan od glavnih baroknih instrumentalnih oblika, preteča klasičnog koncerta za solistički instrument i
orkestar. Od solističkog koncerta razlikuje se po bišeglasnom končertinu, sastavljenom bilo od jednakih bilo od
različitih instrumenata; isprva se za končertino uglavnom uzimao sastav trio sonate: 2 violine, violončelo i baso
kontinuo (čembalo); kasnije ulaze u sastav končertina i duvački instrumenti. U većoj grupi (nazvanoj još i tuti),
nalaze se u početku samo gudački instrumenti, a kasnije i duvački.
11
Trio sonata je napisana za dva solo melodijska instrumenta i baso kontinuo, A trio sonata is written for two solo
melodic instruments and basso continuo, čineći ukupno tri deonice, otuda i naziv trio sonata. Međutim, zbog toga
što je baso kontinuo obično sačinjen od najmanje dva instrumenta (tipično čelo ili bas viol i čembala), izvođenja
trio sonata tipično podrazumevaju najmanje četiri muzičara.
12
Antonio Lučo Vivaldi (4. mart, 1678 – 28. jul, 1741) zvani il Prete Rosso ("Crveni sveštenik") zbog njegove
crvene kose, bio je Italijanski barokni kompozitor, sveštenik i virtuoz na violini, rođen u Veneciji. Priznat kao
jedan od najvećih baroknih kompozitora, njegov uticaj tokom života bio je široko rasprostranjen po Evropi.
Vivaldi je uglavnom poznat po instrumentalnim kompozicijama kao što su koncerti, posebno za violinu, kao i po
sakralnim horskim delima i preko četrdeset opera.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          5
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
1685 – 1759 Džordž Fridrih Hendl

Examples
12. Jacopo Peri - L'Euridice, Prologo “La Tragedia” e Coro “Se de' bosch” (4:37)
https://www.youtube.com/watch?v=WHMJgGE5Doc
13. Claudio Monteverdi – L’Orfeo - Rosa del ciel (5:05)
https://www.youtube.com/watch?v=wni1GVRlMtc
14. Jean Baptiste Lully (1632-1687) - Marche pour la cérémonie des Turcs (2:11)
https://www.youtube.com/watch?v=Sy-yugPw_X8
15. Arcangelo Corelli: Trio Sonata u d-minor, op.3 no.5 (6:22)
https://www.youtube.com/watch?v=7qHwNja0qX0
16. Arcangelo Corelli - Trio Sonata in D Major, Op. 3, No. 2 (8:04)
https://www.youtube.com/watch?v=CwJRzYv6HNI
17. Antonio Vivaldi, Trio Sonata in D minor for 2 violins and continuo “La Follia” in D
Minor RV63 (9:42)
https://www.youtube.com/watch?v=9BLfaQ98FbM
18. Henry Purcell, Didio and Aeneas (Act 3) 37. "When I Am Laid in Earth" (5:41)
https://www.youtube.com/watch?v=jk4I0Y8SMd0
19. George Frideric Handel, Rinaldo, HWV 7 (Act 2), "Lascia ch'io pianga" (6:13)
https://www.youtube.com/watch?v=Z5WUO7hsgCA
20. George Frideric Handel, Messiah, HWV 56 (Part II, No.44), "Hallelujah" (4:01)
https://www.youtube.com/watch?v=usfiAsWR4qU
21. Johann Sebastian Bach, Prelude and Fugue in C minor, BWV 847 (3:14)
https://www.youtube.com/watch?v=CGVL5j6BEKs
22. Johann Sebastian Bach, Mass in B minor, BWV 232, III. Sanctus (5:24)
https://www.youtube.com/watch?v=O1CTWJ6RiOI
23. Domenico Scarlatti Sonata in D minor K141 by Martha Argerich (2008) (3:28)
https://www.youtube.com/watch?v=wjghYFgt8Zk

5.1.5 M UZIKA KLASIČNOG PERIODA

Klasični period – od oko 1750. do 1820. (1830) –uspostavlja mnoge norme kompozicije,
prezentacije i stila; klavir postaje glavni instrument sa klavijaturom. Osnova orkestra postaje
donekle standardizovana, mada se orkestar i dalje razvijao sa razvojem novih instrumenata u
narednim vekovima. Kamerna muzika uključuje ansamble sa čak 8-10 izvođača za serenade.
Opera nastavlja da se razvija, sa regionalnim stilovima u Italiji, Francuskoj i na nemačkom
govornom području. Opera bufa13 (opera bufa vs. opera seria), oblik komične opere, postaje
popularna. Simfonija se razvija kao muzički oblik, a koncert kao način za iskazivanje
virtuoziteta. Orkestar više ne zahteva čembalo, koje je bilo deo šifrovanog basa u baroknom
stilu, i vodi ga najiskusniji violinista deonice prvih violina – tzv. koncertmajstor.

U klasičnom periodu duvački instrumenti postaju sofisticiraniji. Dok su instrumenti sa

dvostrukim trščanim jezičkom postali uglavnom standardizovani u baroku, dotle porodica

13
italijanska komična opera

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          6
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
klarineta sa prostim trščanim jezičkom nije bila u široj upotrebi do Volfganga Amadeusa
Mocarta (1756-1791) kada je proširila svoju ulogu na orkestar, kamernu muziku i koncerte.
         
Tranzicija iz baroka u klasicizam takođe
poznata kao galantni stil, rokoko, ili
predklasični period
(ca. 1730-1760)
• Domeniko Skarlati (Domenico Scarlatti)
• Kristof Vilibald Gluk (Christoph Willibald
Gluck) – reforma opere (forme i sadržaja);
nije napisao opere na nemačkom (!)14
• Karl Filip Emanuel Bah15
        

Klasični period se ponekad naziva i “bečkim klasicizmom” (nem. Wiener Klassik), s

obzirom da su Mocart (W. A. Mozart, 1756-1791), Hajdn (Joseph Haydn, 1732-1809), i
Betoven (Ludwig van Beethoven, 1770-1827) stvarali u nekom peiodu u Beču, i da je Šubert
(Franz Schubert, 1797-1828) tamo rođen.

   Klasični period   
ca. 1750–1820 (1830)
Circa 1750–1775 Circa 1775–1790 Circa 1790–1830
• Jozef Hajdn (Joseph • Volfgang Amadeus Mocart • Ludvig van Betoven
Haydn) (Wolfgang Amadeus Mozart) (Ludwig van Beethoven)
        
1732-1809 Jozef Hajdn (austrijanac) – "otac simfonije" i "otac gudačkog kvarteta",
blizak prijatelj Volfganga Amadeusa Mocarta (austrijanac) i učitelj Ludviga
van Betovena (nemac).
1756-1791 Volfgang Amadeus Mocart – primenio je svoju genialnost na Hajdnove ideje,
pre svega na dva glavna žanra tog perioda: operu i koncert.
1770-1827 Ludvig van Beetoven, Hajdnov đak,   
Neoklasični stil. Obnovljen interes za ravnotežu oblika i uzdržanost doveo je u ranom XX veku
do razvoja takozvanog neoklasičnog stila, čije su najistaknutije pristalice Igor Stravinski (Igor
Fyodorovich Stravinsky) i Sergej Prokofijev (Sergei Sergeyevich Prokofiev), barem u
određenom periodu njihovih karijera.

Examples
24. Christoph Willibald von Gluck - Orfeo ed Euridice, Che farò senza Euridice (4:43)
https://www.youtube.com/watch?v=C1B85UQT4AY
25. C.P.E. Bach - Flute Concerto in D Minor, Wq 22, H. 425, I. Allegro (7:17)
https://www.youtube.com/watch?v=kP8TlXoZZrU

14
Iphigénie en Tauride (Iphigenia in Tauris)
15
Carl Philipp Emanuel Bach i Christoph Willibald von Gluk su često smatrani osnivačima klasičnog stila. .

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          7
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
26. Joseph Haydn - String Quartet No. 62, Op. 76 No. 3 Emperor or Kaiser (2nd mov) –
varijacije na temu "Gott erhalte Franz den Kaiser" ("God Save Emperor Francis")
(7:25)
https://www.youtube.com/watch?v=mBmCcSz6HWw
27. Joseph Haydn - Symphony No. 45 (Farewell16) - I. Allegro Assai (5:40)
https://www.youtube.com/watch?v=Lm_OLznua6g
28. W. A. Mozart, Die Zauberflöte (The Magic Flute), K. 620 (Act II, No.21g),
"Papagena, Papageno" (2:37)
https://www.youtube.com/watch?v=7P9RB102Lvk

16
Zbogom
i
Muzika je oblik ljudskog izražavanja u kome se čovek služi i iskazuje zvukom. Ona je prisutna u svakoj poznatoj
kulturi, prošloj i sadašnjoj. Drugim rečima, sve ljudske zajednice, manje ili veće, imaju muziku. Muzika znatno
varira između vremenkih perioda i lokacija. Pošto svi ljudi na svetu, uključujući i najizolovanije plemenske grupe,
imaju neki oblik muzike, može se zaključiti da je muzika verovatno bila prisutna u populaciji predaka pre
raspršivanja ljudi širom sveta. Prema tome, muzika je možda postojala najmanje 50.000 godina, a prva muzika je
možda izmišljena u Africi i onda evoluirala da postane fundamentalni sastavni deo ljudskog života. Ona je
simbolički (nematerijalni, duhovni) izraz naučenih obrazaca mišljenja, osećanja i delovanja neke socijalne
zajednice sa svojim vlastitim vrednostima i logikom. „Muzika je prvobitno za svoj materjal koristila zvuk koji je
neposredno, ʼprirodnoʻ mogao biti izazvan upotrebom čovekovog glasa, ruku, nogu, predmeta koji su ga
okruživali. “ (Hofman 1995: 9) Prvi zvuci su se verovatno svodili na oponašanje zvukova u prirodi. „Procesom
pravljenja i usavršavanja muzičkih instrumenata ljudska vrsta je proizvela zvučanja koja bez njene intervencije u
fizičkoj realnosti ne bi postojala.“ (Hofman 1995: 9)

ii
Grammar: The abbreviation BCE, just as with BC, always follows the year number. Unlike AD,
which traditionally precedes the year number, CE always follows the year number (if context requires
that it be written at all). Thus, the current year is written as 2015 in both notations (or, if further clarity
is needed, as 2015 CE, or as AD 2015), and the year that Socrates died is represented as 399 BCE (the
same year that is represented by 399 BC in the BC/AD notation). The abbreviations are sometimes
written with small capital letters, or with full stops (e.g., "BCE" or "C.E.").
iii
The terms anno Domini (AD) and before Christ (BC) are used to label or number years in the Julian and
Gregorian calendars. The term anno Domini is Medieval Latin, which means in the year of the Lord but is often
translated as in the year of our Lord. It is occasionally set out more fully as anno Domini nostri Iesu (or Jesu)
Christi ("in the year of Our Lord Jesus Christ"). Dionysius Exiguus of Scythia Minor introduced the AD system in
AD 525, counting the years since the birth of Christ.

This calendar era is based on the traditionally reckoned year of the conception or birth of Jesus of Nazareth, with
AD counting years from the start of this epoch, and BC denoting years before the start of the era. There is no year
zero in this scheme, so the year AD 1 immediately follows the year 1 BC. This dating system was devised in 525,
but was not widely used until after 800.

The Gregorian calendar is the most widely used calendar in the world today. For decades, it has been the
unofficial global standard, adopted in the pragmatic interests of international communication, transportation, and
commercial integration, and recognized by international institutions such as the United Nations.

Traditionally, English followed Latin usage by placing the "AD" abbreviation before the year number. However,
BC is placed after the year number (for example: AD 2016, but 68 BC), which also preserves syntactic order. The
abbreviation is also widely used after the number of a century or millennium, as in "fourth century AD" or
"second millennium AD" (although conservative usage formerly rejected such expressions). Because BC is the
English abbreviation for Before Christ, it is sometimes incorrectly concluded that AD means After Death, i.e.,
after the death of Jesus. However, this would mean that the approximate 33 years commonly associated with the
life of Jesus would not be included in either of the BC and the AD time scales.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          8
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
29. W. A. Mozart, Requiem in D minor, K.626, III. Sequentia: Lacrimosa dies illa
(Chorus) (3:28)
https://www.youtube.com/watch?v=1u2fCJwW8Ys
30. L. van Beethoven, Piano Sonata No. 23 in F minor ("Appassionata"), Op. 57 (23:40)
https://www.youtube.com/watch?v=0Ak_7tTxZrk
31. L. van Beethove, Symphony No. 5, I Allegro con brio (6:20)
https://www.youtube.com/watch?v=yWP2XzWCEVs
32. L. van Beethoven, Symphony No.9, Op.125, IV movement (18:12)
https://www.youtube.com/watch?v=z8hpDLr238A

5.1.6 M UZIKA ROMANTIČNE ERE

Romantična muzika je termin koji označava eru evropske klasične muzike koja je
započela u kasnom XVIII ili ranom XIX veku. Povezana je sa romantizmom, intelektualnim,
umetničkim i književnim pokretom koji je nastao u drugoj polovini XVIII veka. Muzički
romantizam je posebno dominirao romantičarski pokret u Nemačkoj.

Romantizam. Romantičarski pokret je bio umetnički, književni i intelektualni pokret koji

je nastaou drugoj polovini XVIII veka u Evropi i ojačao kao reakcija na industrijsku
revoluciju. Delom je to bila pobuna protiv društvenih i političkih normi iz doba
prosvetiteljstva tj. doba razuma i reakcija protiv naučne racionalizacije prirode. To je bilo
najbolje otelotvoreno u vizuelnim umetnostima, muzici i literaturi, ali je imalo i veliki uticaj
na istoriografiju i obrazovanje, a zauzvrat je na njega uticao razvoj prirodne istorije.

Odlike koje se često pripisuju romantizmu, uključujući i romantizam u muzici, su:

• nova opsesija i predaja prirodi
• opčinjenost prošlošću, posebno srednjim vekom i srednjovekovnim viteštvom
• okretanje prema mističnom i nadprirodnom, religioznom i sablastnom
• čežnja za beskonačnim
• tajanstvene konotacije daljine, neobične i bajkovite, čudne i iznenađujuće
• fokus na nokturalno (noćno), sablasno, zastrašujuće i užasavajuće
• fantastična viđenja i iskustva sa duhovima
• posebna pažnja data nacionalnom identitetu
• isticanje ekstremnog individualizma
• interesovanje za autobiografsko

Ovakva lista, međutim, se uvećala tokom vremena, rezultirajući u “haosu antietičkih

fenomena”, kritikovanih za svoju površnost i označavanje mnogo različitih stvari tako da je
došlo do toga da nije bilo suštinskog značenja. Odlike su takođe bile kritikovane da su suviše
nejasne. Na primer, karakteristike kao što su "sablasno i nadprirodno" mogu da se
podjednako pripišu Mocartovom Don Đovaniju iz 1787. i Životu razvratnika Igora
Stravinskog iz 1951.

Terminology that is viewed by some as being more neutral and inclusive of non-Christian people is to call this the
Current, or Common Era (abbreviated as CE), with the preceding years referred to as Before the Common,
Christian, or Current Era (BCE). Astronomical year numbering and ISO 8601 avoid words or abbreviations
related to Christianity, but use the same numbers for AD years.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          9
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

Romantična muzika. Muzika romantične ere – od otprilike druge decenije XIX veka do
ranog XX veka – odlikovala se pridavanjem pažnje produženoj melodijskoj liniji kao i
ekspresivnosti i emocionalnosti, odražavajući romantizam u drugim umetnostima. Muzička
forma je započela da se odvaja od forme klasičnog perioda, sa kompozicijama slobodne
forme kao: nokturni, fantazije i prelidi, pisanih tamo gde su prihvaćene ideje o ekspoziciji i
razvoju bile zanemarene ili minimizirane. Muzika je imal više hromatike, disonanci i
raznovrsnosti tonaliteta, sa tenzijom (u odnosu na prihvaćene norme starijih formi) nastalom
usled većeg broja predznaka. Umetnička pesma je usavršena u ovoj eri, kao i grandiozna
velika opera, konačno prevaziđene Prstenom Nibelunga, ciklusom od četiri opere nemačkog
kompozitora Riharda Vagnera (1813-1883).

U XIX veku muzičari su se oslobodili kontrole bogatih pokrovitelja, pošto su

kompozitori i muzičari mogli da obezbede sredstva za život nezavisno od plemstva. Povećano
zanimanja za muziku od strane narastajućeg srednjeg staleža širom Evrope podstakli su
stvaranje institucija za podučavanje, izvođenje i očuvanje muzike. Klavir je dobio svoju
savremenu konstrukciju u ovoj eri (delom zahvaljujući napretku industrije i metalurgije).
Postao je široko popularan među pripadnicima srednjeg staleža, čija potražnja podstiče
veliki broj graditelja klavira. U ovoj epohi se osnivaju mnogi simfonijski orkestri. Neki
izvođači i kompozitori su bili zvezde tog vremena, ispunjavajući obe uloge, kao na primer
Nikolo Paganini (Niccolò Paganini, 1782-1840) i Franc List (Franz Liszt, 1811-1886).

Broj instrumenata koji su se koristili, posebno u orkestru, je porastao. Počinje da se

pojavljuje mnoštvo udaračkih instrumenata. Metalni duvački instrumenti dobijaju važniju
ulogu, s obzirom da im je uvođenje kružnih ventila omogućilo izvođenje većeg broja
različitih tonova. Veličina orkestra se proširila – od tipično oko 40 izvođača u klasičnoj eri
na preko 100 u romantičnoj eri.
Na primer, Simfoniju hiljade Gustava Malera (Gustav Mahler, 1860-1911) iz 1906.
izvodi preko 150 instrumentalista i hor od preko 400 pevača.

U ovom periodu evropska kultura i institucije počinju da prate kolonijalnu ekspanziju u

druge delove sveta. Takođe, posebno prema kraju ove ere, dolazi do rastućeg nacionalizma u
muzici. Kompozitori kao što su Edvard Grig (Edvard Grieg, 1843-1907), Nikolaj Rimski-
Korsakov (Nikolai Rimsky-Korsakov, 1844-1908), i Antonin Dvoržak (Antonin Dvořák,
1841-1904) u svojim kompozicijama crpe inspiraciju iz narodne muzike svojih domovina
(kao i, u nekim slučajevima, političke ideje svoga vremena).

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          10
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

Nacionalizam u ruskoj muzici. Petar Iljič Čajkovski i ruska petorica: Aleksandar

Porfirjevič Borodin (Alexander Borodin), Cezar Antonovič Kjuj (Cesar Cui), Milij
Balakirev (Mily Balakirev), Modest Petrovič Musorgski (Modest Mussorgsky) i
Nikolaj Rimski-Korsakov (Nikolai Rimsky-Korsakov).

Ruska petorica, takođe poznata kao velika petorka ili moćna gomilica

Glavna vremenska podela muzike romantičarske ere (muzike napisane od približno

druge dekade XIX veka do ranog XX veka) je:
• Tranzicija iz klasične u romantičnu eru (kompozitori rođeni otprilike od 1750. do
1799)
• Period ranog romantizma (kompozitori rođeni otprilike od 1800. do 1819)
• Srednji period romantičarske ere (kompozitori rođeni od ca. 1820 do 1839)
• Tranzicija iz romantizma u XX vek (kompozitori rođeni od ca. 1860. do 1880)

Tranzicioni period iz klasične u romantičnu

eru (kompozitori rođeni 1770–99)
  • Ludvig van Betoven (1770-1827)
  • Franc Šubert (Franz Schubert, 1797-1828)
  • Gaetano Doniceti (Gaetano Donizetti, 1797-
1848)
Rani romantizma Srednji romantizam Kasni romantizam
(kompozitori rođeni (kompozitori rođeni 1820–39) (kompozitori rođeni 1840–59)
1800–19) 
 • Vinćenco Belini    • Johanes Brams   ………………………………………  
 • Hektor Berlioz    • Kamij Sen-Sans   …...…………………………………  
 • Feliks Mendelson    • Žorž Bize   …………………………………………….  
 • Frederik Šopen  .………………………………………    • Modest Musorgski
 • Robert Šuman  …..…………………………………….    • Petar Iljič Čajkovski
 • Franc List   ..…………………………………………    • Antonín Dvoržak
 • Rihard Vagner   ...……………………………………    • Nikolaj Rimski-Korsakov
 • Đuzepe Verdi   ……………………………………….    • Edvard Grig
      • Nacionalizam u muzici…………………..  
 • Aleksandar Borodin……………………..  
 • Milij Balakirjev…………………………  

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          11
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

1797-1828 Franc Šubert (Franz Schubert) – svrstan među najveće kompozitore rane
romantičarske ere; najpoznatiji po više od 600 solo pesama. Solo pesme su po
pravilu pisane za glas uz pratnju klavira na poeziju romantičarskih pesnika.
(German: Lied, plural Lieder)  
1803-1869 Ektor Berlioz (Hector Berlioz) – “Fantastična simfonija” (1829); jedna od
ranih instanci u klasičnoj muzici sistematskog korišćenja takozvane fiksne
ideje (idée fixe), muzičkog koncepta i tehnike blisko povezane sa lajtmotivom
(German: Leitmotiv).
1813-1883 Rihard Vagner (Richard Wagner) – prvi kompozitor koji primenjuje koncept
lajtmotiva. Njegov ciklus od četiri opere “Prsten Nibelunga”, napisan između
1853. i 1869, koristi stotine lajtmotiva, često povezanim sa različitim
likovima, stvarima, ili situacijama. Vagner je postavio pitanje kako muzika
najbolje može da ujedini različite elemente narativa muzičke drame u svom
eseju “Opera i drama” (1851); tehnika lajtmotiva odgovara tome idealu. U
skladu sa time je i Vagnerov koncept Gezamkunstverk (Gesamtkunstwerk)
preveden kao totalno delo umetnosti ili totalna umetnost.
1835-1921 Šarl Kamij Sen-Sans (Charles-Camille Saint-Saëns) –1908. godine, u 73.
godini života, Sen-Sans je verovatno bio najviše slavljen francuski
kompozitor i imao je obimno iskustvo u muzici za teatar. Prema tome, on je
bio logičan izbor za tako prestižan poduhvat da bude jedan od prvih slavnih
kompozitora da napiše muziku za nemi film “Ubistvo vojvode od Giza”
(originalni francuski naslov La Mort du duc de Guise). “Ubistvo vojvode od
Giza” je francuski istorijski film u režiji Charlesa Le Bargyja i Andrea
Calmettesa, jedan od prvih nemih filmova za koji je napisana orginalna
muzika. U trajanju od 18 minuta, bio je značajnog trajanja za to vreme.
Partitura integriše dramatične detalje malih razmera u okviru muzičke forme
velikih razmera retko dostignutih tokom ostatka nemog perioda. Premijera je
održana 17. novembra 1908. godine. Informacije o tome kako je Sen-Sans
pristupio projektu su oskudne i nejasne. Bonnerot, njegov biograf, kaže da je
on pisao muziku “scenu po scenu ispred platna” i da je, zbog predstojeće
zime, napustio Pariz pre premijere filma, ostavljajući Fernanda LeBornea da
diriguje orkestrom.17
       
 Tranzicioni period romantizam/20. vek  
 (kompozitori rođeni 1860–80)  
 • Gustav Maler (Gustav Mahler)
 • Rihard Štraus (Richard Strauss)
 • Sergej Rahmanjinov (Sergei Rachmaninoff)
 • Maks Reger (Max Reger)
 • Ostale istaknute figure s kraja veka uključuju:
 • Gabriel Fore (1845-1924)
 • Klod Debisi (1862-1918)
 • Đakomo Pučini (1858-1924)
 • Erik Sati (1866-1925)
 • Aleksandar Scrijabin (1872-1915)
 • Moris Ravel (1875-1937)
17
Kamij Sen-Sans je imao klavirsku redukciju partiture, posvećenu LeBorneu (dirigentu), u izdanju Durand te
godine.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          12
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
        
Examples
33 Franz Schubert, Gretchen am Spinnrade (Gretchen at the Spinning Wheel), D.118,
Op.2 (3:41)
https://www.youtube.com/watch?v=h-pRlIpjIL8
34a Gaetano Donizetti, Il Dolce Suono from Lucia di Lammermoor - Inva Mula Tchako
(3:18)
https://www.youtube.com/watch?v=k79bj_MFsU4
34b Il dolce suono - Inva Mula, Lucia di Lammermoor (Gaetano Donizetti), The Fifth
Element (1997) (5:01)
https://www.youtube.com/watch?v=VQaROYYJ5zk
35 Vincenco Bellini - Norma, Аct 1, Casta Diva - Maria Callas (7:13)
https://www.youtube.com/watch?v=s-TwMfgaDC8
36 Hector Berlioz Symphonie fantastique – 4. March to the Scaffold - LSO and Sir
Simon Rattle (6:59)
https://www.youtube.com/watch?v=598i8b3HGrw
37 Felix Mendelssohn, Violin Concerto in E minor, Op. 64 - Ray Chen (29:27)
https://www.youtube.com/watch?v=I03Hs6dwj7E
38 Frédéric Chopin, Ballade No. 1 in G minor, Op. 23 for solo piano (9:10)
https://www.youtube.com/watch?v=Ce8p0VcTbuA
39 Robert Schumann, Scenes From Childhood, Op. 15, 7. Dreaming (2:33)
https://www.youtube.com/watch?v=6z82w0l6kwE
40 Franz Liszt, Faust Symphony in three character pictures, S.108, 1. Faust (29:41)
https://www.youtube.com/watch?v=kNYMQU0Hi60
41 Richard Wagner, Die Walküre (The Valkyrie), WWV 86B (Act 3, Scene 1): Ride of
the Valkyries (4:33)
https://www.youtube.com/watch?v=yc4oBFcDkl0
42 Giuseppe Verdi, Aida (Act 2, Scene 2) The grand gate of the city of Thebes,
"Triumphal March" (9:31)
https://www.youtube.com/watch?v=xxgOIwOd_5I&t=196s
43 Johannes Brahms - Hungarian Dance No. 5 (3:28)
https://www.youtube.com/watch?v=Nzo3atXtm54
44 Camille Saint-Saëns - Carnival of the Animals, The Swan (3:28)
https://www.youtube.com/watch?v=b44-5M4e9nI
45 G. Bizet - Carmen, Habanera L'amour est un oiseau rebelle (2:10)
https://www.youtube.com/watch?v=KJ_HHRJf0xg
46 Aleksandar Borodin, Prince Igor18 (Act 2, No.17) Polovtsian Dances (Polovecke
igre) with Chorus (11:02)
https://www.youtube.com/watch?v=SWTPdpB-wTM

18
The opera was incomplete at Borodin's death. It was completed and mostly orchestrated by Rimsky-Korsakov
and Glazunov.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          13
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA
47 Modest Mussorgsky / Maurice Ravel - Pictures at an Exhibition (32:45)
https://www.youtube.com/watch?v=FsvpFU7KY7E
48 Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Swan Lake (ballet), Op.20, Act II, No.14. Finale (3:24)
https://www.youtube.com/watch?v=HI7XdqJJfBw
49 A. Dvořák - Symphony No. 9 in E Minor "From the New World" - II Largo (12:48)
https://www.youtube.com/watch?v=J3QZd4KDNoU
50 Rimsky Korsakov - Scheherazade (Şehrazat) (3:58)
https://www.youtube.com/watch?v=2mV3VWW3THc
51 Edvard Grieg - March of the Trolls from 5th book of " Lyric Pieces " Op. 54.
(Orchestral Version) (3:40)
https://www.youtube.com/watch?v=6Cd3Mt2SDCw
52 Giacomo Puccini, Madama Butterfly (Act II, No.17) Solo di Butterfly, "Un bel dì
vedremo"19 (4:53)
https://www.youtube.com/watch?v=8sdenS8kdvE
53a Alfredo Castelani - La Wally – “Ebben! Ne Andro Lontana” ("Well, then? I'll go
far away") (4:39)
https://www.youtube.com/watch?v=81NNiceTk-A
53b Alfredo Castelani - La Wally, Wilhelmenia Wiggins Fernandez from film Diva
(4:39)
https://www.youtube.com/watch?v=81NNiceTk-A
54 Richard Strauss - Also Sprach Zarathustra, Introduction or Sunrise, Op. 30 (1:54)
https://www.youtube.com/watch?v=Szdziw4tI9o
55 Sergei Rachmaninoff - Piano Concerto no.2 op.18 - Anna Fedorova (37:48)
https://www.youtube.com/watch?v=rEGOihjqO9w&t=907s
56 Claude Debussy: Suite bergamasque (Alain Planès, piano) (17:28)
https://www.youtube.com/watch?v=Ko2_WjP4id4
57 Erik Satie - Les Trois Valses Distinguées du Précieux Dégoûté - Pedja Muzijevic
(2:50)
https://www.youtube.com/watch?v=gRYCaL9rBak
58 Alexander Scriabin - 12 Etudes Op.8 No.12 - Vladimir Horowitz (2:13)
https://www.youtube.com/watch?v=7ClDFmFmr0k

19
Aria "One beautiful day" (Butterfly)

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          14
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

H OWARD G OODALL ' S S TORY OF M USIC :

BBC Howard Goodall's Story of Music 1 of 6 The Age of Discovery
https://www.youtube.com/watch?v=I0Y6NPahlDE
BBC Howard Goodall's Story of Music 2of6 The Age of Invention
https://www.youtube.com/watch?v=qMxsE8wawVA
BBC Howard Goodall's Story of Music 3of6 The Age of Elegance and Sensibility
https://www.youtube.com/watch?v=Xntvurc7jmU
BBC Howard Goodall's Story of Music 4of6 The Age of Tragedy
https://www.youtube.com/watch?v=MvzXcxyyhc0
BBC Howard Goodall's Story of Music 5of6 The Age of Rebellion
https://www.youtube.com/watch?v=UxzvVGlVZqE
BBC Howard Goodall's Story of Music 6of6 The Popular Age
https://youtu.be/y93zfENBrXQ
https://youtu.be/KuH5iV0QriA

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          15
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          16
 BORIS DESPOT
PRIMENJENA MUZIKA
OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA

B IBLIOGRAFIJA :
 Seaton, Douglass: IDEAS AND STYLES IN THE WESTERN MUSICAL TRADITION, Myfield
Publishing Company, MountainView, California, 1991.

BORIS DESPOT • PRIMENJENA MUZIKA • OPŠTA ISTORIJA MUZIKE – EVROPSKA TRADICIJA •          17