BD ARALIK 2018

Anılarla
Ankara
Yazan: Yrd. Doç. Dr. TULGA ALBUSTANLIOĞLU

U lus’tan Havalimanı yönüne

doğru uzanan Çankırı Cadde-
sinin YIBA Çarşısı ile kavşak yaptığı
köşede bir apartman durmakta.
Bugünlerde kimsenin oturmadığı bu
binanın alt katında sadece bir işyeri
yer alıyor. 1960’lı yılların sonuna
doğru bu apartmanın, o zamanki
ismiyle “Turan Kardeşler” apartma-
nının caddeye bakan teras katında
doğmuşum.

127
BD ARALIK 2018
Çocukluğum Ankara’sına ait anılar
oldukça bulanık. Annem, babam
ve rahmetli abimle bol bol Gençlik
Parkı gezmeleri ve burada sadece
fotoğraflarda bulabildiğim, şimdi-
lerde çok çok uzaklarda kalan park
çevresinde dolaşan, küçük trenin
ray kokusu ve istasyonlarında onu
beklemenin çocuksu heyecanı.
“Mehmetçik Treni”… Bu trenin
şimdi Afyonkarahisar’da bir depoda
bulunduğunu duydum.
Fakat beni en çok heyecan-
landıran doğduğum apartmanın
Roma Hamamı'nın ünümüzdeki
görüntüsü (üstte) ve 1967 yılına ait
fotoğrafı (altta)
128
karşısında bulunan Roma Hamamı.
Beni arkeoloji ve tarihe yaklaştıran
bu gizemli alan. Sayısını bileme-
diğim kadar gitmişimdir herhalde.
Sütunlar arasında oynar, Roma
döneminin bu muhteşem yapısını ve
burada bulunan yazıtları okumaya
çalışırdım. Babamın yurtdışından
getirdiği kamerasıyla çekilen filmler
ne yazık ki şimdi yok. Buraya ait
tek görüntü annemin pencereden
bakarken çekilmiş 1967 yılına ait
bir fotoğrafı, tam karşıda Roma
hamamı gözüküyor.
E vet; Ankara tarihi ile tanışmam
işte böyle başladı ve halen
devam etmekte. Ankara tarihte
birçok isimle anılmış. Birçok uygar-
lığa başkentlik, başşehirlik yapmış.
Hitit döneminden başlayarak
kesintisiz bir iskâna sahne olmuş.
Phrygia (Frig) Uygarlığı döneminde
de kent önemini devam ettirmiş.
Kent içinde yer alan yığma toprak
mezar binaları (Tümülüs)
Frig dönemine ait.
Örneğin Beştepe semtinin
ismi çevrede bulunan
beş adet Tümülüs’ten
gelmekte. Yine Konya
yolu üstünde AŞTİ’ye
gelmeden, hemen sağda
bulunan tepe de bir Frig
Tümülüs’ü. Kentin içinde
ve çevresinde bu Tümü-
lüslerden daha fazlası da
bulunmakta. Frig döne-
minde ünlenen kentten
Makedon kralı Büyük İskender
de geçmiş. Ama önce Gordion’da
 BD ARALIK 2018

(Polatlı / Yassıhöyük) olarak adlandırılan

efsaneye de konu Ankyra ismiyle anılır
olacak, meşhur olur. Hatta Roma’nın
düğümü çözmüş, daha bu dönemde bastırdığı
doğrusu kesmiş. Ama Roma sikkelerinin
en ilginci sanırım arka yüzünde mito-
kentin “Gemi Çıpası” lojik bir karakter olan
ile ilgili olanı; Avru- Men elinde gemi
pa’da çok ünlenen çıpası tutar vazi-
ve daha sonra Roma yette betimlenmiştir.
İmparatorluğu’nun Ankyra (Ankara)
başına dert açacak artık Roma’nın en
olan Kelt’ler (Celts) önemli kentlerinden
Romanın gücünden biridir. Galatların
kaçarak Anadolu’ya gemi çıpasını koyduk-
sığınırlar. (İÖ 3 yy ları sunağın üzerine
başları) Ege bölge- Roma, ilk impa-
sinde o dönemde ratorları Augustus
büyük bir krallık olan (Ogüst), adına büyük
Çıpa betimlemelerinin
Pergamon (Bergama) bir tapınak yaptırır. Bu
yer aldığı Roma sikkeleri
Krallığı ile savaşın tapınak o kadar önem-
sonucunda bu bölgeyi terk ederek lidir ki; ilk imparator Augustus’un
Ankara’ya gelirler. Ankara’ya gelen yaptığı işler “Res Gestae Augusti”,
Keltler buraya geldikten sonra tapınağın giriş duvarlarına hem
“Galat” ismini alırlar ve üç boya Latince hem de antik Helence
ayrılırlar. Bu üç boydan en önemlisi olarak yazılmıştır. Bu tapınak
olan “Tektosaglar” Ankara şehrini mimarisi ama özellikle yazıtıyla
kendilerine merkez yaparlar. “Yazıtlar Kraliçesi” olarak ünlen-
miştir. Burası artık dini alan olma

D eniz ile olan bağlarının kopma- özelliği kazanmaya başlamıştır.

dığını gösteren tek kanıtları
olan ve yanlarından hiç ayırma-
Bu alana en son yapılan yapı Hacı
Bayram Veli Türbesi ve Camisidir.
dıkları geleneksel “Gemi Çıpa- Hacı Bayram Veli Camisi’nin ve
sını” bir altar (sunak) inşa ederek
saklarlar. Roma tüm Anadolu’yu Roma tüm Anadolu'yu
ele geçirince Ankara Roma’nın
Galatya Eyaleti’nin başkenti olur. ele geçirince Ankara
Ankara’nın o dönemdeki ismi de Roma'nın Galatya
bugün İngilizcede de ‘Gemi Çıpası”
(Anchor) anlamına gelen, köken Eyaleti'nin başkenti
olarak antik Helence’de áyKupa olur.
129
BD ARALIK 2018

literatüründe çok kullanılan SPA

terimi de Roma’nın termal yapıla-
rında bulunan yazıtların kısaltılmış
baş harflerinden geliyor: S(anus)
P(er) A(quam), Türkçesiyle “Sağlık
için Su”
Ankara’da buraya sığamayacak
daha birçok eser yer alıyor. Sizlere
burada dar bir zaman aralığına ait
bir kesiti sunmaya çalıştım. Bir
gün Eskişehir yolundan Başkent
Hacı Bayram Velisi Camisi yanında Üniversitesi’ne gelirken ilk karşı-
Augustus Tapınağı laşacağınız AVM önündeki “Gemi
Augustus Tapına- Çıpası” anıtını görünce
ğı’nın duvarları ilk önce müthiş bir
zamana meydan heyecana kapılıp “İşte
okurcasına sırt sırta Ankara’nın kökenleri
vermiş zamanın bir ile bağdaşan bir anıt”
bölümünde ortak diye aklınızdan geçer,
olmuş geçmişlerini sonrasında AVM’nin
konuşuyorlardır kim mimarisi gemiye
bilir? benzetildiği için buraya
konmuş olduğunu

R oma impara- öğrenince de biraz

torluk döne-
minde Ankara’da
Romanın gücünü
gösterecek ve Roma
kenti ile yarışacak
düzeyde birçok
yapının inşa edildi-
ğini biliyoruz. Ancak
bunların birçoğu
ne yazık ki modern kentin altında
yatmakta. Benim meşhur Roma
Hamamı’ da işte bu dönemlerde
Roma imparatorlarından Caracalla
(İS 3 yy başları) adına inşa edilmiş
ve imparatorluğun en önemli
termal binalarından birisi olmuştur.
Unutmadan; günümüz turistik otel
130
durgunlaşırsınız Fakat
nedeni ne olursa olsun
onun orada bulunması
yoldan her geçişinizde
size mutluluk verir. Ya
da yolunuzu bir gün
Roma Hamamı’na
düşürürsünüz. Bu
muhteşem Roma terma-
lini gezerken belki de karşıda benim
doğduğum apartmana da bir göz
atarsınız…
Gönlünüze göre bol Ankara
gezmeli günler diliyorum. •
Resim 1: Prof. Dr. Kutalmış Görkay arşivi.
Resim 3: http://numismatics.org
Resim 4: www.asiaminorcoins.com
Resim 5: Prof. Dr. Kutalmış Görkay arşivi.