Professional Documents
Culture Documents
Công TH C VL2 (PH1120)
Công TH C VL2 (PH1120)
▪ Cường độ điện trường tại điểm M nằm trong quả cầu đặc bán kính R
qr
cách tâm khoảng r: EM . ( r R) •M r •N
4πε0εR3
▪ Cường độ điện trường tại điểm N nằm ngoài quả cầu đặc bán kính R R
q
cách tâm khoảng r: EN . ( r R)
4πε0 εr 2
▪ Cường độ điện trường tại điểm M nằm trong ống trụ đặc bán kính R
λr R
cách trục khoảng r: EM . ( r R)
2πε0 εR 2
▪ Cường độ điện trường tại điểm N nằm ngoài ống trụ đặc bán kính R r
M• •N
λ
cách tâm khoảng r: EN . ( r R)
2πε0 εr
Tổng quát cho trường hợp quả cầu rỗng hay trụ rỗng tương tự như quả cầu đặc hay trụ đặc. Chỉ khác
điện trường bên trong chúng bằng 0.
▪ Trường hợp 2 mặt cầu đồng tâm (2 mặt trụ song song đồng trục) xem xét vị trí điểm:
✓ Điểm nằm ngoài mặt cầu (trụ) trong, nằm trong mặt cầu (trụ) ngoài Chỉ mặt cầu trong gây ra E.
1
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
✓ Điểm nằm trong cả 2 mặt E = 0.
✓ Điểm nằm ngoài cả 2 mặt Cả 2 mặt đều gây ra E Áp dụng nguyên lý chồng chất E.
3. Điện thế. Hiệu điện thế:
•A
V Er r
Quy tắc chung: dV Edr . (Điện trường đều). q•
rB
U AB r Edr
A
q
▪ Điện thế do điện tích điểm q gây ra tại A: VA Er . •M r
•N
4πε0 εr
▪ Điện thế do mặt cầu rỗng bán kính R gây ra tại điểm: R
q
✓ Bên trong mặt cầu (M): VM = 0.
q
✓ Bên ngoài mặt cầu (N) , cách tâm mặt cầu đoạn r: VN Er . (coi như điện tích điểm).
4πε0 εr
q
✓ Sát mặt cầu (do không xác đinh được trên mặt cầu): V Er .
4πε0εr
Q( R2 R1 )
▪ Hiệu điện thế giữa hai mặt cầu đồng tâm, mang điện bằng nhau, trái dấu: U V1 V2 .
4πε0εR1R2
λ R
▪ Hiệu điện thế giữa hai mặt trụ đồng trục, mang điện bằng nhau, trái dấu: U V1 V2 ln 2 .
2πε0ε R1
Chủ yếu dùng để liên hệ giữa U và q, λ, σ , ρ.
4. Công. Năng lượng.
A qU
Quy tắc chung: dA q.dU qEdr
r2
•A
A q r Edr
1
rA
▪ Công mà lực điện trường thực hiện khi điện tích q di chuyển trong nó: rB
rB λ r •B
✓ Dây dẫn thẳng: A q Edr q ln B .
rA 2πε0ε rA
•A rA
rB qQ 1 1 •Q
✓ Điện tích điểm: A q Edr . rB
rA 4πε0ε rA rB
•A
Qr •A
✓ Trên trục vòng dây: A q Edr q 3
dr. h
4πε0 ε R r
h h
2 2 2
Q R
5.Dạng bài tập hai quả cầu giống nhau treo trong chất điện môi: α
Khối lượng riêng của mỗi quả cầu để góc lệch trong điện môi và không khí là như nhau là:
ερ
ρ 1 . Trong đó: ρ1 là khối lượng riêng của điện môi, ε là hằng số điện môi.
ε 1
6. Dạng toán hạt mang điện rơi tự do:
Hạt mang điện rơi tự do trong không khí với vận tốc v1 , khi có điện trường rơi với vận tốc v2
mg v2 •q •q
Khi đó điện tích q của hạt: q 1 .
E v1
7. Một số công thức dạng bài tập khác:
2
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
qQ
▪ Lực gây ra tại tâm nửa vòng xuyến mang điện tích Q bán kính R: F . R
2π ε0 εR 2
2
σ •q
Q
▪ Điện trường trên trục đĩa tròn bán kính R bị khoét 1 lỗ bán kính r: E .
2
r
2ε0 ε 1
R2
▪ Điện trường cách thanh kim loại (dây) dài hữu hạn trên trung trực của thanh (dây), cách thanh (dây)
q
đoạn h, cách đầu mút của thanh (dây) đoạn R: E . •A •A
4πε0 εhR h
R R
r h
CHƯƠNG II. VẬT DẪN – TỤ ĐIỆN
1. Điện dung:
q
Q
Công thức chung: C .
U
ε εS
▪ Tụ phẳng: C 0 . với S: diện tích mỗi bản tụ, d: khoảng cách giữa hai bản tụ.
d
▪ Tụ cầu: R
✓ Tụ cầu 1 mặt: C 4πε0 εR. với R: bán kính mặt cầu.
R2 R1
✓ Tụ cầu 2 mặt: C 4πε0ε . với R1,R2: bán kính hai mặt cầu.
R2 R1 R2
R1
2πε0 εh
▪ Tụ trụ: C . với h: chiều cao tụ, R1,R2: Bán kính hai mặt trụ. h R R1
R2 2
ln
R1
2. Mắc ghép tụ điện:
n
C1 C2 C1
1 1 1 1 1 Cn
▪ Mắc nối tiếp: ... .
C C1 C2 Cn i 1 Ci C2
n
▪ Mắc song song: C C1 C2 ... Cn . Ci .
i 1
Cn
3. Các công thức liên quan tới tụ điện:
W σ q 1
▪ Lực tương tác giữa hai bản tụ: F . Điện trường trong tụ: E . .
d ε0ε S ε0ε
4. Dạng bài tập tính công electron chuyển động trong tụ cầu (trụ):
▪ Xét tụ điện có R1 , R2 là các bán kính của hai mặt, hiệu điện thế U. electron chuyển động từ hai điểm
trong tụ A tới B có khoảng cách so với tâm (trục) của tụ tương ứng là rA , rB (rB rA )
➢ Tụ trụ:
r r
eU ln A 2eU ln A
Công của electron A rB , vận tốc của electron: v rB . ,
R R
ln 2 m ln 2
R1 R1 h R
2r
R1
A
e 1,6.1019 C, m 9,1.1031 kg • A rB
•B
Chứng minh:
λ 2πε0εl q λl 2πε0εU
dA qe Edx eEdx e dx Mà C λ
2πε0εx R U U R
ln 2 ln 2
R1 R1
3
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
r r
eU ln A 2
2eU ln A
rB rB
A dA e
U
dx rB . Lại có A mv v rB .
rA rA R R 2 R
x ln 2 ln 2 m ln 2
R1 R1 R1
➢ Tụ cầu:
eUR1R2 (rA rB ) 2eUR1R2 (rA rB )
Công của electron A , vận tốc của electron: v ,
( R2 R1 )rArB m( R2 R1 )rArB
e 1,6.1019 C, m 9,1.1031 kg R2
Chứng minh: • ArA R1
q 4πε0 εR1R2 q 4πε0εR1R2U rB
dA qe Edx eEdx e dx Mà C q •B
4πε0 εx 2
R2 R1 U R2 R1
rB R1R2U
rB eUR1R2 (rA rB ) mv 2 2eUR1R2 (rA rB )
A dA e dx . Lại có A v .
rA rA ( R2 R1 ) x 2
( R2 R1 )rArB 2 m( R2 R1 )rArB
5. Dạng toán năng lượng:
ε0εE 2 ED
▪ Mật độ năng lượng điện trường: w .
2 2
ε0εE 2 ε εSU 2 ε0εE 2 Sd σ 2 Sd
▪ Năng lượng của tụ điện phẳng: . wS.D
W wV dV 0 .
V
2 2d 2 2ε0ε
(còn gọi là công cần thiết dịch chuyển 2 bản tụ lại gần nhau).
QU CU 2 Q 2
▪ Năng lượng của tụ điện (dùng chung mọi tụ): W .
2 2 2C
QV CV 2 Q 2
▪ Năng lượng vật dẫn: W .
2 2 2C
Q2
▪ Năng lượng điện trường bên trong quả cầu điện môi ε tích điện Q, bán kính R: W
40πε0 εR
Chứng minh:
R
1
W 2
ε0 εE 2 dV ; dV 4πr 2 dr R
Q2r 4 Q2 Q2
0
W dr k . .
E 1 Qr 0
8πε0 εR 6 40πε0 εR 10εR
4πε0 ε R 3
Q2
▪ Năng lượng điện trường bên ngoài quả cầu điện môi ε tích điện Q, bán kính R: W
8πε0εR
Chứng minh:
1
W 2
ε0 εE 2 dV ; dV 4πr 2 dr
Q2 Q2 Q2
R
W dr k . .
E 1 Q R
8πε0 εr 2 8πε0 εR 2εR
4πε0 ε r 2
6. Dạng toán tụ điện một nửa chứa điện môi, nửa còn lại không:
2πε0 (ε 1) R2 R1 1
▪ Tụ cầu: C C0 (ε 1).
R2 R1 2
4
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
Trong đó C0 là điện dung của tụ điện bình thường với kích thước tương đương và không chứa điện
môi.
πε (ε 1)l 1
▪ Tụ trụ: C 0 C0 (ε 1).
R2 2
ln
R1
Trong đó C0 là điện dung của tụ điện bình thường với kích thước tương đương và không chứa điện
môi, l là chiều cao của tụ.
▪ Vector phân cực điện môi: P χε0 E ; D ε0 E P với ε 1 χ , χ : hệ số phân cực điện môi.
3. Mật độ điện tích liên kết:
U
σ ' Pn χε0 En (ε 1)ε0 E (ε 1)ε0 .
d
Trong đó: Pn , En là hình chiếu của vector phân cực điện môi và vector cường độ điện trường lên
phương pháp tuyến ngoài của mặt có điện tích xuất hiện. d
4. Dạng toán đặt tấm điện môi vào giữa tụ điện phẳng điện dung C:
ε0 εS
C' C
εd (1 ε )d ' S
Trong đó: d: khoảng cách giữa hai bản tụ điện, d’: bề dày tấm điện môi.
μ0 μ 4πr r
▪ Vòng dây tròn bán kính R: I
Tại điểm A là tâm của vòng dây: •M
μ0 μ.I 1 μ0 μ.I
B 2 R B ' 2 B 4 R h
. Nửa vòng dây: . R
H B I 1
H ' H B ' I
A• R •A I
μ0 μ 2 R 2 μ0 μ 4 R I
Tại điểm M nằm trên trục của dây dẫn:
μ0 μ.IR 2 1 μ0 μ.IR 2 R
B B ' B
2 R 2 h2 2 4 R 2 h2 2
3 3
2
•B •A
. Nửa vòng dây: .
H B IR 2 H ' 1 H B ' IR 2
μ0 μ 2 R 2 h 2 3 2
2
μ0 μ 4 R 2 h 2 3 2
▪ Dây dẫn điện đặc dạng hình trụ bán kính R.
5
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
μ0 μIr
▪ Tại điểm A nằm bên trong dây dẫn: (rA R) BA .
2πR 2
μ0 μI
▪ Tại điểm B nằm bên ngoài dây dẫn: ( rB R ) BA .
2πr
2. Dạng toán hạt mang điện chuyển động trong từ trường B:
▪ Lực Lorentz: FL qv B F qvn B qvB.sin α ,
▪ Vận tốc: vn v sin α
Nếu là electron: F evn .B evB.sin α . Trong đó v: vận tốc chuyển động của hạt, α (v; B) là góc
hợp bởi phương bay của hạt và hướng của từ trường.
▪ Bán kính quỹ đạo:
π mv
➢ Dạng chuyển động tròn đều: Khi điện tích bay vuông góc với đường sức từ ( α ): R
2 qB
mv sin α
➢ Dạng xoắn ốc: Khi điện tích bay phương hợp với đường sức từ góc α : R
qB
2πmv1 2πmv cos α h 2πm 2π 2πR
Bước xoắn ốc: h v1T Chu kỳ: T hoặc: T
qB qB v qB ω v
E
▪ Liên hệ giữa B và E khi electron không lệch khỏi quỹ đạo: B .
v
a
3. Từ thông, khung dây, vòng dây:
r
▪ Từ thông: Φ BS BdS
I a
S b
▪ Từ thông dây dẫn mang điện I1 gây ra cho khung dây a b đặt cách dây đoạn r:
r a μ0 μI1bdx μ μI b r a
Φ Φ 0 1 ln .
r 2πx 2π r
▪ Trường hợp thanh kim loại có chiều dài a quét trong từ trường do dây dẫn mang điện gây ra thì ta coi
vùng mà thanh quét được là một khung hình chữ nhật (cùng hình minh họa trên), khi đó:
r a μ0 μI1bdx μ μI b r a
Φ Φ 0 1 ln . Trong đó: b: là độ dời của thanh sau khi thanh quét
r 2πx 2π r
được.
▪ Công của lực từ khi cho khung dây a b quay: Khi đó trong khung dây cần xuất hiện dòng điện ( I 2 )
μ0 μI1I 2b r a
A I 2 .ΔΦ I 2 Φ 2 Φ1 A ln .
π r
4. Dạng toán vòng xuyến đặt trong từ trường:
Vòng xuyến bán kính R, mang dòng điện có cường độ I.
BIl
Lực từ tác dụng: F BIR , Trong đó l πR là độ dài vòng xuyến.
π
6
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
CHƯƠNG V. CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
1. Biểu thức của suất điện động cảm ứng và suất điện động tự cảm:
dΦ dI Φ
Ec ; Etc L ; Trong đó: L được gọi là độ tự cảm hay hệ số tự cảm.
dt dt I
2. Cuộn dây tự cảm:
dI
▪ Suất điện động tự cảm: Etc L . ;
dt
▪ Từ thông gửi qua cuộn dây: Φ L.I
1
▪ Năng lượng từ trường trong lòng cuộn dây: W LI 2 .
2
W 1 B2
▪ Mật độ năng lượng từ trường: w .
V 2 μ0 μ
Chứng minh:
1 N 2S 2
1 2 1 N S 2
2
μ0 μ I
W LI μ0 μ I W 2 l 1 N2
Ta có: 2 2 l w μ0 μ 2 I 2
V lS V lS 2 l
N 1 B2
Mà: B μ0 μ I w . (Trong ống dây: B = constain).
l 2 μ0 μ
1
2 V
▪ Năng lượng từ trường trong không gian: W BHdV
Chứng minh:
Ta chia nhỏ không gian V càn tính thành các thể tích vô cùng nhỏ dV, trong mỗi dV thì B = constain.
1 B2 1 B2
dW wdV dV WV dW dV
2 μ0 μ 2 V μ0 μ 1
WV BHdV .
V
B 2V
H
μ0 μ
3. Ống dây quay trong từ trường:
Φ BS cos ωt
Các đai lượng biến thiên: dΦ π .
E dt BSω sin ωt BSω cos ωt 2
▪ Từ thông cực đại: Φ 0 BS .
▪ Suất điện động cảm ứng cực đại: E0 BSω.
4. Hệ số tự cảm của ống dây: S
N2
L μ0 μ S ; Trong đó: N là số vòng dây, l là chiều dài ống, S là tiết diện ngang của ống.
l
Chứng minh:
Φ NBS
L I I μ0 μN 2 IS N2
L μ μ S.
B μ0 μNI lI
0
l
l
5. Bài toán thanh dẫn chuyển động vuông góc trong từ trường:
Khi đó: suất điện động cảm ứng xuất hiện trong thanh: Ec Blv
Trong đó: l là chiều dài của thanh, v là tốc độ chuyển động của thanh trong từ trường B.
7
PH1120 VIỆN VẬT LÝ KỸ THUẬT - ĐHBKHN
6. Mạch tự cảm:
Ban đầu mạch ổn định, xuất hiện dòng điện I 0 chạy trong mạch. Khi ngắt khóa K của mạch
Rr
t
▪ Dòng điện I còn lại sau thời gian t: I I 0e L
.
t
▪ Nhiệt lượng tỏa ra trên điện trở: Q RI 2 dt.
0
▪ Toàn bộ nhiệt lượng: Q RI 2 dt.
0
LC 2L
▪ Giảm lượng loga: δ βT .
γ
ln
Thời gian để biên độ giảm còn lại γ(%) : t
100
▪ .
2 β
4. Dao động điện từ cưỡng bức:
▪ Phương trình dao động điện từ cưỡng bức: I I 0 cos Ωt φ .
1
ξ0 ΩL
Trong đó: I 0 . φ là pha ban đầu của dao động, với cot φ ΩC .
1
2 R
R 2 ΩL
ΩC
1
▪ Tần số góc cộng hưởng: Ωch ω0 .
LC
Chúc các bạn học tập tốt!.
HN 05/2017