Pipelife-Τεχνικό Φυλλάδιο Σωλήνων ΗDPE

PIPES FOR LIFE
STUDIO Image & Photographic Art 2109597260
ΤΕΧΝΙΚΟ
PIPELIFE ΕΛΛΑΣ Α.Ε.
Βιομηχανία Πλαστικών Σωλήνων
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ
ΣΩΛΗΝΩΝ
ΓΡΑΦΕΙΑ & EΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟΥ HDPE
5ο χλμ. Π.Ε.Ο. Θήβας - Χαλκίδας, Θέση Χάλκος
Τηλ.: 22620-21400, Fax: 22620-25666
Β43Α1215ΘΤ
Τηλ. παραγγελιών: 22620-27100, Fax παραγγελιών: 22620-89774

e-mail: pipelife.thiva@pipelife.gr
www.pipelife.gr
PIPES FOR LIFE
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1 A’ ΥΛΗ- HDPE 5 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
1.1 Φυσικές Ιδιότητες.......................................... 4 5.1 Μεταφορά- Αποθήκευση............................ 51
1.2 Τεχνικά Χαρακτηριστικά 5.2 Τοποθέτηση υπόγειων δικτύων................... 52
PE80 & PE100................................................ 8 5.3 Αγκύρωση................................................... 57
1.3 Χημικές Ιδιότητες HDPE............................... 10 5.4 Επιφανειακά Δίκτυα..................................... 59
1.4 Σημασία Ποιότητας Α’ ‘Υλης – 5.5 Υποβρύχιοι Αγωγοί..................................... 61
Μεταφορά Πόσιμου Νερού......................... 11
5.6 Σύνδεση Σωλήνων Πολυαιθυλενίου.......... 63
1.5 Περιγραφή Παραγωγικής Διαδικασίας
5.6.1 Σύνδεση με ηλεκτροσύντηξη...................... 64
Πλαστικών Σωλήνων.................................. 14
5.6.2 Σύνδεση με μετωπική συγκόλληση............ 65
5.6.3 Σύνδεση με κοχλιωτά εξαρτήματα.............. 67
2 ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΩΛΗΝΩΝ 5.6.4 Σύνδεση με λαιμό και φλάντζα................... 68
5.7 Παροχές....................................................... 70
2.1 Συμπεριφορά σε ασκούμενη τάση.............. 18
2.2 Αντοχή σε αργή ανάπτυξη ρήγματος ......... 19
2.3 Αντοχή σε υδροστατική πίεση..................... 20
6 ΔΟΚΙΜΗ ΠΙΕΣΗΣ ΔΙΚΤΥΟΥ
2.4 Αντοχή σε απόξεση του τοιχώματος........... 21
2.5 Αντοχή σε ταχεία διάδοση ρήγματος.......... 22 6. Δοκιμή Πίεσης Δικτύου............................... 72
2.6 Διαπερατότητα τοιχώματος.......................... 22
7 Π
ΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Α ΥΛΩΝ &
3 Τ
ΥΠΟΙ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ, ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ & ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ
ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΩΛΗΝΩΝ 7.1 λεγχος Ά υλών και παραγόμενων
Έ
σωλήνων..................................................... 73
3.1 ύποι Προϊόντων και
Τ
συνήθεις εφαρμογές.................................... 23 7.2 Δοκιμές Συστήματος – συνδέσεις
3.2 Πίνακες Διαστατικών PE100........................ 24 σωλήνων & εξαρτημάτων........................... 74
3.3 Πίνακες Διαστατικών PE80.......................... 26
3.4 Πίνακες Διαστατικών PE80
(μικρών Διατομών...................................... 28
4 ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΚΤΥΩΝ

4.1 χέση Θερμοκρασίας και
Σ
αντοχής πίεσης............................................ 29
4.2 Υπολογισμός Απωλειών
Πίεσης σε δίκτυο......................................... 30
4.3 Διαγράμματα Απωλειών.............................. 32
4.4 Υδραυλικό Πλήγμα..................................... 40
4.5 Υπολογισμός παραμόρφωσης σωλήνα
τοποθετημένου στο έδαφος........................ 46
4.6 Ακτίνα καμπυλότητας.................................. 50
PIPES FOR LIFE
Haparanda Ii
Utajärvi
Surnadal SE
EUROPE NO
FI
Stathelle Tallinn RU
EE
Ljung
Ölsremma LV
IE Riga
DK Zhukov
LT
Cork GB Vilnius
Gdansk
Corby
Enkhuizen NL Bad Zwischenahn BY
Kalmthout PL
BE Radom
DE
Gaillon Prague
CZ UA
Otrokovice SK
Chateauroux Piestany
Vienna
AT Debrecen
CH MD
FR HU
Ljubljana SI
Zagreb RO
HR
BA Belgrade
Bucharest
RS
PT Botevgrad
IT ME BG
ES MK Istanbul
AL
TR
GR
Thiva
US CY
Plant
Sales office
Siloam Springs
Ο ΟΜΙΛΟΣ PIPELIFE Οι εταιρείες SOLVAY και WIENERBERGER συνέστησαν στα τέλη του
1989, από κοινού και με ίση συμμετοχή την PIPELIFE INTERNATION-
AL με σκοπό την παραγωγή και εμπορία συστημάτων πλαστικών
σωλήνων από διάφορες πρώτες ύλες (PVC, PE, PP, PB κλπ). Από το
2013 η μετοχική σύνθεση της PIPELIFE INTERNATIONAL άλλαξε με
την WIENERBERGER να κατέχει το 100% του ομίλου.
Ο όμιλος εταιρειών PIPELIFE ελέγχει 26 εργοστάσια παραγωγής
συστημάτων πλαστικών σωληνώσεων που βρίσκονται σε 26
χώρες σε Ευρώπη και Αμερική, παραγωγικής δυναμικότητας άνω
των 500.000 τόννων πλαστικών σωλήνων και εξαρτημάτων.
2
Η PIPELIFE ΕΛΛΑΣ Α.Ε., ιδρύθηκε το 1992 του τελικού καταναλωτή προσφέροντας
και αποτελεί θυγατρική του ομίλου PIPELIFE αξιόπιστες λύσεις με υψηλής ποιότητας
INTERNATIONAL. Η PIPELIFE ειδικεύεται προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές.
στην παραγωγή υψηλής ποιότητας Στο υπερσύγχρονο εργοστάσιο της PIPELIFE
συστημάτων πλαστικών σωλήνων από στην Θήβα Βοιωτίας έκτασης 64.000 τ.μ.,
πολυαιθυλένιο (PE), πολυπροπυλένιο (PP) παράγονται συστήματα σωληνώσεων με
και πολυβινιλοχλωρίδιο (PVC). Η συνεχής πληθώρα εφαρμογών στην Οικοδομή,
εξέλιξη και βελτίωση των παραγομένων στα Τεχνικά έργα, στην Γεωργία, στην
προϊόντων και των παρεχομένων υπηρεσιών Βιομηχανία κλπ. Η ετήσια παραγωγική
προς όφελος του Έλληνα επαγγελματία, δυναμικότητα είναι περίπου 30.000 τόνοι
αποσκοπούν στην πληρέστερη ικανοποίηση πλαστικών σωλήνων.
3
PIPES FOR LIFE
1 Η Α’ ΥΛΗ - HDPE
1.1 Φυσικές Ιδιότητες
Τα πλαστικά υλικά είναι συνθετικές οργανικές ουσίες που είναι στερεές στην τελική τους μορφή αλλά σε κάποιο
σημείο επεξεργασίας τους γίνονται αρκετά εύπλαστες ώστε να μπορούν να διαμορφωθούν με την βοήθεια
καλουπιών ή μητρών στο επιθυμητό σχήμα του προϊόντος που πρόκειται να παραχθεί.
Οι πρώτες ύλες για την παραγωγή των πλαστικών είναι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η βάση των περισσοτέρων
πλαστικών είναι απλές χημικές ενώσεις άνθρακα και υδρογόνου απο τις οποίες προκύπτουν οι απλές δομικές
μονάδες (τα μονομερή) που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του πλαστικού (πολυμερούς). Το μονομερές για
την παραγωγή του πολυαιθυλενίου (ΡΕ) είναι το αιθυλένιο. Τα μόρια του μονομερούς ενώνονται μεταξύ τους και
σχηματίζουν την πολυμερική αλυσίδα (μακρομόριο) όπως παρουσιάζεται παραστατικά στην εικόνα 1.1.
Εικόνα 1.1 Παραγωγή πολυαιθυλενίου από µονοµερές αιθυλένιο

Εικόνα 1.1 Παραγωγή πολυαιθυλενίου από μονομερές αιθυλένιο
Επομένως το ΡΕ απαρτίζεται απο μακρομόρια, δηλ μακρές αλυσίδες, οι οποίες μπορεί να είναι διαφορετικού
μήκους, να είναι γραμμικές (linear) η να περιέχουν διακλαδώσεις (branches) διαφορετικού τύπου και μεγέθους.
Είναι επίσης δυνατόν να συνδέονται μεταξύ τους (cross-linking process) οπότε προκύπτουν τρισδιάστατες δομές
(PEX, cross-linked PE).
Γραµµική αλυσίδα PE Αλυσίδα PE µε διακλάδωση Δικτυωµένο PE
Εικόνα 1.2 Τύποι δοµής µακροµορίων PE

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ PE ΑΛΥΣΙΔΑ PE ME ΔΙΑΚΛΑΔΩΣΗ ΔΙΚΤΥΩΜΕΝΟ PE
Εικόνα 1.2 Τύποι δομής μακρομορίων PE
To PE θεωρείται θερμοπλαστικό υλικό, δηλ. υλικό που μπορεί να ξαναγίνει εύπλαστο όταν θερμανθεί. Μπορεί
!" ! !"
δηλαδή να «μαλακώσει» με θέρμανση και να πάρει το επιθυμητό σχήμα όσες φορές θέλουμε.Για να διαμορφωθεί
s=
σε σωλήνες πρέπει να θερμανθεί σε θερμοκρασίες έως και 200-210ΟC. Tα μακρομόρια για την προστασία τους,
!"#
! ! ( )!!"
έναντι αυτών των υψηλών θερμοκρασιών μορφοποίησης αλλά και έναντι των εξωτερικών επιδράσεων κατά την
διάρκεια της χρήσης!των σωλήνων (οξειδώσεις, επιδράσεις UV, μηχανικές καταπονήσεις) με συνέπεια διασπάσεις
των αλυσίδων τους, αναμειγνύονται με μικρές ποσότητες προσθέτων όπως αντιοξειδωτικών, λιπαντικών και
άλλων ειδικών προσθέτων ανάλογα με την τελική χρήση. Επίσης, ανάλογα με τον επιθυμητό χρωματισμό του
προϊόντος προστίθεται και η αντίστοιχη χρωστική. Όλες αυτές οι προσθήκες πρέπει να γίνονται απο τον παραγωγό
της Α’ Υλης προκειμένου να επιτευχθεί η απαραίτητη ομογενοποίηση του μείγματος για την επαρκή προστασία
Σελίδα 9
του.
...µη
Το PE είναι πολικής τους φύσης. Γενικά
το πλέον χρησιμοποιούμενο οι Στον
πλαστικό. σωλήνες PE πίνακα αναφέρονται,
παρακάτω έχουν πολύ καλήανάλογα
χηµικήμεαντοχή. Δε
την μέθοδο
δέχονται επίδραση από µη οξειδωτικά οξέα, αλκάλια και πολλά υδατικά διαλύµτα
παραγωγής της Α΄ύλης, τα διαφορετικά είδη PE τα οποία διακρίνονται μεταξύ τους με βάση την πυκνότητα που
παρουσιάζουν.
αλάτων καθώς και από ένα µεγάλο αριθµό διαλυτών.
Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαµβάνει δεδοµένα που προκύπτουν είτε από πρακτική
4
εµπειρία είτε από αποτελέσµατα δοκιµών. Σε αυτόν αναφέρονται οι εκτιµήσεις από
Πίνακας 1.1 Τύποι πολυαιθυλενίου (PE)
ΕΤΟΣ ΠΡΩΤΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

ΕΙΔΟΣ PE ΟΝΟΜΑΣΙΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (kg/m3)
Πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας
1945 0,930-0,940 LDPE
Low Density Polyethylene
Πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας
1955 0,950-0,965 ΗDPE
High Density Polyethylene
Πολυαιθυλένιο μεσαίας πυκνότητας
1971 0,940-0,950 MDPE
Medium Density Polyethylene
Γραμμικό Πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας
1986 0,935-0,940 LLDPE
Linear Low Density Polyethylene
Εντούτοις η παραπάνω μέθοδος ταξινόμησης δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις μακροχρόνιες αντοχές των
υλικών. Για αυτόν τον λόγο στα νέα πρότυπα που εκδίδονται απο την Ευρωπαϊκή Τεχνική Επιτροπή των πλαστικών
σωλήνων, CEN-TC-155, υιοθετήθηκε μία νέα μέθοδος ταξινόμησης που βασίζεται στις αντοχές των διαφόρων τύπων
υλικών PE. Καθε υλικό PE που χρησιμοποιείται για την παραγωγή πλαστικών σωλήνων χαρακτηρίζεται με βάση
το Minimum Required Strength (συνοπτικά, MRS). Το MRS αντιστοιχεί στην περιφερειακή τάση που εγγυημένα
αντέχει ένας σωλήνας όταν λειτουργεί στην ονομαστική του πίεση (Nominal Pressure, PN) για τουλάχιστον 50 έτη
σε θερμοκρασία 20ΟC. Το MRS υπολογίζεται σε MPa (1 MPa = 10 Atm).
Με την τιμή του MRS του υλικού με το οποίο παράγεται ένας σωλήνας καθορίζεται και το πάχος του προκειμένου
να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε δίκτυα συγκεκριμένης πίεσης λειτουργίας για τουλάχιστον 50 έτη σε θερμοκρασία
20ΟC. Απο τον σχετικό τύπο υπολογισμού που αναφέρεται παρακάτω προκύπτει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή
του MRS τόσο μικρότερο είναι το πάχος αυτό. Τα είδη PE διαφέρουν σημαντικά στις ιδιότητές τους.
Η τεχνολογία παραγωγής του LDPE δεν έχει παρουσιάσει κάποια ιδιαίτερη μεταβολή απο τότε που χρησιμοποιήθηκε
για πρώτη φορά το έτος 1933 απο την Αγγλική εταιρεία ICI. Η παραγωγή του γίνεται με πολυμερισμό του αιθυλενίου
σε πίεση 3000 Atm και θερμοκρασία 300ΟC. Είναι το πρώτο υλικό PE που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή
σωλήνων την δεκαετία του 1950. Παρουσίαζε MRS 3,2 MPa το οποίο κατόπιν βελτιώσεων αυξήθηκε στα 4,0 MPa.
Η παραγωγή του HDPE που άρχισε πολυ μεταγενέστερα, στο τέλος του 1950, βασίζεται στον πολυμερισμό του
αιθυλενίου σε πίεση ~100 Atm και θερμοκρασία 100-150ΟC με την χρησιμοποίηση ειδικού τύπου καταλυτών (Zie-
gler, Philips, Unipol process). Με MRS 6,3 MPa το υλικό αυτό επέτρεψε τον σχεδιασμό και την παραγωγή σωλήνων
που προορίζονταν για δίκτυα μεγαλύτερων διαμέτρων και υψηλότερης πίεσης λειτουργίας. Οπως αναφέρθηκε
παραπάνω με την αύξηση του MRS μειώθηκαν τα πάχη των σωλήνων που αντιστοιχούσαν σε μία δεδομένη πίεση
λειτουργίας με συνέπεια να γίνει τεχνικά δυνατή και οικονομικά συμφέρουσα η παραγωγή σωλήνων για δίκτυα
πίεσης διαμέτρου μέχρι και Φ125mm και επομένως να αυξηθεί σημαντικά η χρήση του PE σε αυτές τις εφαρμογές.
Είκοσι έτη αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, αναπτύχθηκε ένας νέος τύπος HDPE με ακόμα μεγαλύτερο
MRS ίσο με 8,0 MPa που ονομάστηκε PE δεύτερης γενιάς.
Λίγα έτη αργότερα παρουσιάστηκαν και οι πρώτοι τύποι MDPE για την παραγωγή σωλήνων πίεσης. Οι τύποι
αυτοί παρουσίαζαν το ίδιο MRS ως το HDPE (MRS=8,0 MPa) αλλά επιπλέον προσέφεραν στους παραγώμενους
σωλήνες μεγαλύτερη ευκαμψία και καλύτερη μακροχρόνια απόδοση όσο αφορά την αντοχή τους στην ανάπτυξη
και την διάδοση ρωγμών (stress cracking resistance/slow crack growth) και την αντοχή τους στον ερπυσμό (creep
resistance=μεταβολή των μηχανικών αντοχών με την πάροδο του χρόνου). Ταυτόχρονα,λόγω του αυξημένου
MRS υπήρξε δυνατότητα περαιτέρω μείωσης του πάχους τοιχώματος για σωλήνες που να ανταποκρίνονται σε
δεδομένη πίεση λειτουργίας με συνέπεια τα υλικά PE δεύτερης γενιάς να κυριαρχήσουν στον τομέα παραγωγής
σωλήνων για εφαρμογές μεταφοράς πόσιμου νερού και αερίου σε διαμέτρους έως και Φ200mm.
Το έτος 1988 αναπτύχθηκε απο την Βέλγικη εταιρεία SOLVAY μία ακόμα νέα γενιά, η τρίτη γενιά PE με MRS ίσο με
10,0 MPa με πολύ μεγαλύτερες αποδόσεις σε μακροχρόνιες απαιτήσεις πίεσης, ερπυσμού και αντοχών τόσο στην
βραδεία όσο και στην ταχεία ανάπτυξη ρηγμάτων (slow crack growth and rapid crack propagation).
Με το υλικό αυτό επετεύχθη ακόμα μεγαλύτερη μείωση του πάχους. Επιπλέον με τις συνεχείς βελτιώσεις των
ιδοτήτων του μπορούσαν πλέον να παραχθούν για εφαρμογές πίεσης σωλήνες μεγάλων διαμέτρων, της τάξης
των Φ1000mm.
Λόγω των αυξημένων μηχανικών τους αντοχών και των λοιπών πλεονεκτημάτων τους (ευκαμψία,αυτογεννής
στεγανή σύνδεση) οι σωλήνες PE τρίτης γενιάς είναι οι κατ΄ εξοχήν σωλήνες που χρησιμοποιούνται σε δίκτυα
5
PIPES FOR LIFE
ύδρευσης πόσιμου νερού και κατα αποκλειστικότητα οι σωλήνες που χρησιμοποιούνται σε δίκτυα αερίου χαμηλής
και μέσης πίεσης πόλεων.
Στον πίνακα 1.2 αναφέρονται οι τύποι σωλήνων ΡΕ σε σχέση με την τιμή MRS που παρουσιάζουν.
Πίνακας 1.2 Τύποι σωλήνων Πολυαιθυλενίου (ΡΕ) με βάση το MRS που παρουσιάζουν
ΤΥΠΟΣ ΣΩΛΗΝΑ ΕΙΔΟΣ PE MRS (MPa)

PE-100 HDPE Γ’ 10
PE-80 HDPE ή MDPE Β’ Γενιάς 8
PE-63 HDPE Α’ Γενιάς 6,3
PE-40 LDPE η LLDPE 4
PE-32 LDPE 3,2
Με δεδομένη την τιμή του MRS του υλικού με το οποίο παράγεται ένας σωλήνας καθορίζεται και το ελάχιστο
πάχος του σε σχέση με την διάμετρό του και την ονομαστική πίεση λειτουργίας του. Ισχύει ο τύπος:
-PELS : Low Sagging PE -PERC:Crack Resistant PE

(για παραγωγή μεγάλων διαμέτρων σωλήνων με (για παραγωγή σωλήνων με μεγάλη αντοχή στην
μεγάλα πάχη – σωλήνες διαμέτρου εώς και 2500 mm ανάπτυξη ρήγματος που μπορούν να χρησιμοποιηθούν
με πάχη μεγαλύτερα και απο 100 mm. Σημειώνεται σε δίκτυα με επίχωση απο το ίδιο χώμα της εκσκαφής
ότι έχουν ήδη παραχθεί απο την εταιρεία PIPELIFE για ή για εφαρμογές αναπαλαίωσης,“renovation”, παλαιών
πρώτη φορά σωλήνες πίεσης Φ2500) δικτύων)
Επομένως με γνωστές όλες τις παραπάνω μεταβλητές μπορεί να υπολογιστεί το ελάχιστο πάχος του σωλήνα για
συνεχή λειτουργεία για τουλάχιστον 50 έτη στην ονομαστική του πίεση, σε θερμοκρασία 20ΟC. Ο λόγος [MRS/C]
ονομάζεται τάση σχεδιασμού “σs”.
Απο τον παραπάνω τύπο προκύπτει ότι όσο αυξάνεται το MRS ,τόσο αυξάνεται το σs και ταυτόχρονα μειώνεται το
ελάχιστο πάχος του σωλήνα, s. Με την εφαρμογή του τύπου προκύπτει ότι το ελάχιστο πάχος ενός σωλήνα που
παράγεται με υλικό PE-100 είναι 35% μικρότερο σε σχέση με το ελάχιστο πάχος ενός σωλήνα ίδιας διαμέτρου
και ίδιας ονομαστικής πίεσης λειτουργίας που παράγεται με υλικό PE-63.
Την τελευταία δεκαετία έχουν αναπτυχθεί και νέοι τύποι PE με ακόμα καλύτερες μηχανικές αντοχές που
χρησιμοποιούνται για παραγωγή ειδικών κατηγοριών σωλήνων, όπως :
όπου:
s : Ελάχιστη τιμή του πάχους του σωλήνα
PN x DN PN : Ονομαστική πίεση λειτουργίας του σωλήνα
s= MRS
DN
MRS
: Ονομαστική διάμετρος του σωλήνα
: Περιφερειακή τάση για τουλάχιστον 50 έτη λειτουργίας
2 x ( ) + PN C : Συντελεστής ασφαλείας που λαμβάνει υπ’όψη τις
c συνθήκες λειτουργίας του δικτύου και τις ιδιότητες
του υλικού του σωλήνα (είναι συνήθως 1,25 για
δίκτυα νερού και 2 για δίκτυα φυσικού αερίου)
Η ευρεία χρησιμοποίηση των σωλήνων πολυαιθυλενίου (HDPE) σε εφαρμογές πίεσης και βαρύτητας, οφείλεται
σε μια σειρά από σημαντικά πλεονεκτήματα της πρώτης ύλης. Το πολυαιθυλένιο είναι κακός αγωγός του
ηλεκτρισμού με συνέπεια την μεγάλη αντοχή στην ηλεκτροχημική διαδικασία διάβρωσης που επάγεται από
ηλεκτρολύτες, όπως άλατα, οξέα και βάσεις. Οι σωληνώσεις PE έχουν λεία εσωτερική επιφάνεια με εξαιρετικά
χαμηλό συντελεστή τριβής καθώς και υψηλή αντοχή σε επίδραση από οποιοδήποτε χημική ή άλλη ουσία. Ένα
ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα των σωλήνώσεων από πολυαιθυλένιο είναι η υψηλή αντοχή σε παραμόρφωση
από επίδραση εξωτερικών δυνάμεων και φορτίων, ακόμη και σε περιπτώσεις σεισμικών καταπονήσεων. Οι
σωλήνες πολυαιθυλενίου μπορούν να συνδεθούν με πληθώρα τρόπων όπως μετωπική αυτογενής συγκόλληση,
6
χρησιμοποίηση ηλεκτροεξαρτημάτων καθώς και χρησιμοποίηση μεταλλικών ή πλαστικών εξαρτημάτων μηχανικής
ή πρεσαριστής σύσφιξης. Τέλος ανάμεσα στα πολλά πλεονεκτήματα του πολυαιθυλενίου μεγάλη σημασία έχουν
η αντοχή σε ανάπτυξη ρωγμών υπό την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών καθώς και η αντοχή σε κόπωση υπό
την επίδραση διακυμάνσεων πίεσης.
Το πολυαιθυλένιο είναι ελαφρύ, δηλαδή έχει χαμηλή πυκνότητα, γεγονός που οφείλεται στα μικρά ατομικά
βάρη στων στοιχείων H, C που συνθέτουν τις μακρομοριακές αλυσίδες. Η θερμική αγωγιμότητα (thermal con-
ductivity) του πολυαιθυλενίου είναι πολύ μικρή λόγω της απουσίας διηγερμένων ηλεκτρονίων στη δομή τους.
Ο συντελεστής γραμμικής θερμικής διαστολής (linear thermal expansion coefficient) αυξάνεται όταν η ένταση
των δεσμών είναι χαμηλή. Η ειδική θερμότητα ή θερμοχωρητικότητα ( heat capacity) είναι γενικά μεγάλη λόγω
των αυξημένων δονήσεων των ατόμων που μετέχουν στην αλυσίδα των μακρομορίων. Λόγω των ομοιοπολικών
δεσμών, στα πολυαιθυλένια (PE) δεν υπάρχουν φορείς ηλεκτρικού φoρτίου, δηλαδή ελεύθερα ηλεκτρόνια
και ιόντα. Για το λόγο αυτό, τα πολυαιθυλένια εμφανίζουν μεγάλη ειδική ηλεκτρική αντίσταση και μπορούν να
χρησιμοποιηθούν ως μονωτές του ηλεκτρισμού.
Εικόνα 1.3
7
PIPES FOR LIFE
1.2 Tεχνικά Χαρακτηριστικά PE 80 & PE 100

ΤΕΧΝΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΜΟΝΑΔΑ
PE-80 PE-100
ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ & ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΟΤΗΤΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΤΡΗΣΗΣ
Πυκνότητα (base polymer) (*) EN-ISO-1183 Kg/m3 0,940-0,950 0,945-0,955

Περιεκτικότητα Πτητικών EN-ISO-15512 mgr/Kgr (ppm) <= 350 mgr/kg
Περιεκτικότητα Υγρασίας EN-ISO-15512 mgr/Kgr (ppm) <= 300 mgr/kg
Περιεκτικότητα Αιθάλης ISO 6964 % by mass 2-2,5
Grade<=3/Dispersion
Διασπορά Αιθάλης ISO 18553
Rating :A1,A2,A3 or B
Grade<=3/Dispersion
Διασπορά Χρωστικής ISO 18553
Rating :A1,A2,A3 or B
Δείκτης ροής τήγματος-MFI (190οC/5Kgr) (*) EN-ISO-1133 g/10 min 0,5-0,9 0,2-0,6
Θερμική σταθερότητα (Ο.Ι.Τ./200 C)
ο
ISO 11357-6 min >=20
Τάση Διαρροής (Yield Strength,50 mm/min ,23 C ) (*)
ο
ISO 527-2 MPa 17-23 22-25
Επιμήκυνση στην θραύση (50 mm/min ,23οC ) (*) EN-ISO 6259-1 & -3 % >600 >500
Μέτρο Ελαστικότητας (1 mm/min ,23οC ) (*) ISO 527-2 MPa 600-900 1100-1400
Αντοχή στην ταχεία διάδοση ρήγματος (RCP) EN-ISO-13477 arrest
test temp.=0 C / test pressure PE-100:10 bar .
ο
PE-80:8 bar
Αντοχή στην βραδεία ανάπτυξη ρήγματος (SCG) EN-ISO-13479
test temp.=80οC / test pressure PE-100:8 bar .
no failure
PE-80:9,2 bar
test period : 500 h
Αντοχή στην ανάπτυξη ρήγματος απο ASTM D-1693 h >1000
περιβαλλοντική καταπόνηση (ESCR)
Αντοχή στον εφελκυσμό της σύνδεσης με ISO-13953 ductile : pass
αυτογεννή συγκόλληση (butt-fusion) brittle : fail
MRS (Minimum Required Strength) ISO/TR 9080 MPa >8 >10
Poisson Ratio 0.45
Σημείο Vicat (θερμοκρασία μαλθώσεως) (1 Kg) DIN 53460 C
ο
>120 >125
Θερμική Αγωγιμότητα (*) DIN 52612 W/mοK 0,36-0,43
Συντελεστής Γραμμικής Διαστολής (*) ASTM D-696 mm /m / C ο
0,15-0,20
ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Διηλεκτρική Σταθερά DIN 53483 2.6
Διηλεκτρική Αντοχή DIN 53481 KV/cm 2,2*10^2
Ειδική Αντίσταση DIN 53482 Ω.cm >=10^17
Επιφανειακή Αντίσταση DIN 53482 Ω >=10^14
(*) Οι τιμές που αναφέρονται στον πίνακα είναι ενδεικτικές
8
1.3 Χημικές Ιδιότητες
Η χημική αντοχή των πλαστικών υλικών εξαρτάται κυρίως από τη μοριακή τους δομή, η οποία καθορίζει τη
μορφολογία και τα χαρακτηριστικά της επίδρασης από τις διάφορες χημικές ενώσεις. Μια πολυολεφίνη, όπως το PE,
αποτελείται από σχετικά αδρανείς δεσμούς C-C και C-H, στη μη πολική φύση των οποίων οφείλεται η μεγάλη χημική
τους αντοχή. Γενικά οι σωλήνες PE έχουν πολύ καλή χημική αντοχή. Δε δέχονται επίδραση από μη οξειδωτικά οξέα,
αλκάλια και πολλά υδατικά διαλύμτα αλάτων καθώς και από ένα μεγάλο αριθμό διαλυτών.
Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει δεδομένα που προκύπτουν είτε από πρακτική εμπειρία είτε από αποτελέσματα
δοκιμών. Σε αυτόν αναφέρονται οι εκτιμήσεις από τη χημική αντοχή του πολυαιθυλενίου υψηλής πυκνότητας (HDPE)
που βασίζονται σε εμβάπτιση δοκιμίων από HDPE σε μια πληθώρα χημικών ενώσεων και διαλυτών στους 20 °C και
60 °C, σε ατμοσφαιρική πίεση. (πηγή ISO/TR 7472 / 7474).
Εικόνα 1.4
9
PIPES FOR LIFE
1.3 Χημική αντοχή HDPE

HPDE HPDE
ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΥΓΚ/ΣΗ* ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ** ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΥΓΚ/ΣΗ* ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ**
20 ο C 60 ο C 20 ο C 60 ο C
Αέρια απαγωγής που περιέχουν: - - Νιτρικό οξύ υ. δ. 25% 1 1
Διοξείδιο άνθρακα 1 1 Νιτρικό οξύ υ. δ. 50% 2 3
Διοξείδιο θείου χ.ο. 1 1 Νιτροβενζόλιο 1 2
Θειϊκό οξύ 1 1 Νιτρώδεις ατμοί 1 1
Μονοξείδιο άνθρακα 1 1 Όζον 2 3
Νιτρώδεις ατμούς ίχνη 1 1 Οξικό οξύ υ. δ. 10% 1 1
Υδροφθόριο ίχνη 1 1 Οξικό οξύ υ. δ. 100% 1 2
Υδροχλώριο 1 1 Οξικός αιθυλεστέρας 2 3
Αιθέρια έλαια 2 2 Οξικός ανυδρίτης 1 2
Αιθυλική αλκοόλη 96% 1 1 Όξος εμπορίου 1 1
Ακετόνη 100% 3 2 Ορυκτέλαια 1 2
Ακετόνη ίχνη 1 1 Ουρία υ. δ. 33% 1 1
Άλμη κορεσμένη 1 1 Παραφινέλαιο 1 1
Αμμωνία αέρια 1 1 Πετρελαϊκός αιθέρας 1 2
Αμμωνία υγρή 100% 1 1 Πετρέλαιο αργό 1 2
Άμυλο 1 1 Πετρέλαιο ντήζελ 1 2
Ανθρακικό νάτριο 1 1 Προπανόλη 1 1
Απορρυπαντικά 1 1 Προπυλενογλυκόλη 1 1
Βενζίνη 1 2 Πυριτικό νάτριο 1 1
Βενζόλιο 2 2 Στεατικό οξύ 1 2
Βόρακας 1 1 Στυπτηρίες 1 1
Βορικό κάλιο υ. δ. 1% 1 1 Ταννικό οξύ υ. δ. 10% 1 1
Βορικό οξύ 1 1 Τερεβινθέλαιο (νέφτι) 2 3
Βουτανόλη 1 1 Τετραχλωράνθακας 3 3
Βρωμιούχο κάλιο 1 1 Τετραχλωροαιθάνιο 3 3
Γαλακτικό οξύ 1 1 Τολουόλιο 3 3
Γλυκερίνη 1 1 Τριχλωριούχος σίδηρος 1 1
Γλυκόζη - - Τριχλωροαιθυλένιο 3 3
Δεξτρίνη υ. δ. κ. 18% 1 1 Τρυγικό οξύ 1 1
Διαιθυλαιθέρας 2 2 Υδράργυρος 1 1
Διθειάνθρακας 2 - Υδροβρώμιο 50% 1 1
Διθειώδες νάτριο α. υ. δ. 1 1 Υδρογόνο 1 1
Διοξείδιο άνθρακα 1 1 Υδροθείο 1 1
Διοξείδιο θείου 1 1 Υδροχλωρικό οξύ υ. δ. 36% 1 1
Διχλωροαιθάνιο 2 2 Υδροχλώριο αέριο, ξηρό ή υγρό 1 1
Διχλωροαιθυλένιο 3 3 Υπερμαγγανικό κάλιο υ. δ. κ. 1 2
Διχρωμικό κάλιο υ. δ. 40% 1 1 Υπεροξείδιο υδρογόνου υ. δ. 30% 1 1
Έλαια ζωϊκά - φυτικά 1 2 Υπεροξείδιο υδρογόνου υ. δ. 90% 1 3
Έλαια μετασχηματισμών 2 1 Υπερχλωρικό οξύ υ. δ. 20% 1 1
Θειϊκά άλατα διαφόρων μετάλλων 1 1 Υπερχλωριώδες ασβέστιο 1 1
Θειϊκό οξύ υ. δ. 40% 1 1 Υποχλωριώδες νάτριο (χλωρίνη) 1 1
Θειϊκό οξύ 98% 2 3 Φαινόλη 1 2
Θειϊκό οξύ ατμίζον 3 3 Φορμαλδεΰδη υ. δ. 40% 1 1
Θειώδες οξύ 1 1 Φωσφορικό οξύ υ. δ. 25% 1 1
Καυστικό κάλιο (ποτάσα) 1 1 Φωσφορικό οξύ υ. δ. 50% 1 1
Καυστικό νάτριο (σόδα) 1 1 Φωσφορικό οξύ υ. δ. 85% 1 1
Κετόνες 1 2 Φωτογρ. γαλακτωμ. στερεωτ. 1 -
Κιτρικό οξύ 1 1 Χλώριο αέριο ξηρό 3 3
Λιπαρά οξέα 1 2 Χλωριοξικό οξύ 1 1
Μεθανόλη 1 1 Χλωριούχα άλατα διαφ. μεταλ. 1 1
Μελάσα 1 1 Χλωριούχο μεθυλένιο 2 2
Μπύρα 1 1 Χλωριώδες νάτριο υ. δ. 50% 1 1
Μυρμηγκικό οξύ 1 1 Χλωροφόρμιο 3 3
Νάφθα 1 2 Χρωμικό οξύ υ. δ. 50% 1 3
Ναφθαλίνη 1 2 Χυμοί φρούτων 1 1
Νιτρικά άλατα διαφόρων μετ/λων 1 1 * Καμμία ένδειξη = καθαρά προϊόντα ** Καμμία ένδειξη = δεν υπάρχουν στοιχεία
1 = αντοχή πλήρης α. υ. δ. = αραιό υδατικό διάλυμα με συγκέντρωση μέχρι 10%

2 = αντοχή περιορισμένη κ. δ. = κορεσμένο διάλυμα
3 = δε συνιστάται χ. σ. = χαμηλή συγκέντρωση
υ. δ. = υδατικό διάλυμα με συγκέντρωση μεγαλύτερη υ. σ. = υψηλή συγκέντρωση
από 10% αλλά όχι κορεσμένο % = κατά βάρος
10
1.4 Σημασία Ποιότητας Α’ ύλης - Μεταφορά Πόσιμου νερού
Η α’ ύλη που χρησιμοποιείται για την παραγωγή πλαστικών σωλήνων είναι καθοριστικός παράγοντας επίτευξης
των πραγματικών τεχνικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών του τελικού προϊόντος.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι περίπου το 70% της αξίας ενός μέτρου σωλήνα αντιπροσωπεύει την αξία της
πρώτης ύλης από την οποία κατασκευάζεται (δηλαδή από το υλικό όπου μέσω τεχνολογικής του διεργασίας
αποκτάμε το τελικό προϊόν). Τα ανωτέρω οδηγούν στο γεγονός ότι το 70% του κόστους των θερμοπλαστικών
σωλήνων εξαρτάται από την τιμή της χρησιμοποιημένης πρώτης ύλης και γι’αυτό η Pipelife δίνει ιδιαίτερη προσοχή
στις πρώτες ύλες που χρησιμοποιεί στις τεχνολογικές διεργασίες κατασκευής των προϊόντων της.
Μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο βασικά είδη πρώτων υλών:
1. Παρθένες πρώτες ύλες (virgin ή prime) και
2. Aναγεννημένες (second grade, scraped, recycled).
Παρθένα πρώτη ύλη είναι εκείνη που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στην παραγωγική διαδικασία. Πρέπει να
συνοδεύεται από πιστοποιητικό ποιότητας στο οποίο αναφέρονται τα τεχνικά της χαρακτηριστικά, το κυριότερο
από τα οποία είναι η Ελάχιστη Απαιτούμενη Αντοχή του υλικού (Minimal Required Strength – MRS).
Αναγεννημένη πρώτη ύλη είναι εκείνη η οποία έχει ήδη υποβληθεί τουλάχιστον μία φορά σε θερμική επεξεργασία
και ξαναχρησιμοποιείται, με συνέπεια να έχει υποστεί υποβιβασμό των μηχανικών και φυσικών της αντοχών. Οι
παραγόμενοι θερμοπλαστικοί σωλήνες που έχουν έστω και μικρό ποσοστό αναγεννημένης ύλης, κρύβουν μια
σειρά κινδύνους κατά την διάρκεια της χρήσης τους και βεβαίως δεν αντιπροσωπεύουν και την ανάλογη αξία που
κατεβλήθη για την αγορά τους.
Για τον ανάδοχο (επενδυτή, κατασκευαστή, σχεδιαστή, εγκαταστάτη) είναι πολύ δύσκολο και σχεδόν αδύνατον
να ξεχωρίσει τα πιστοποιημένα από τα μη πιστοποιημένα υλικά και για αυτό θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να
απαιτούνται τα ανάλογα πιστοποιητικά από τον παραγωγό των σωλήνων.
Με αυτά θα πρέπει να αποδεικνύεται η συμμόρφωση της χρησιμοποιημένης πρώτης ύλης με τις ποιοτικές
προδιαγραφές/απαιτήσεις του προιόντος που ο παραγωγός είναι υποχρεωμένος να τηρεί.
Όταν χρησιμοποιείται για την παραγωγή των σωλήνων αναγεννημένη ή μη πιστοποιημένη Α’ ύλη με μικρό κόστος,
αυτό έχει ως συνέπεια τον υποβιβασμό των μηχανικών και φυσικών ιδιοτήτων των παραγόμενων σωλήνων.
Επίσης ο ανάδοχος θα πρέπει να υποχρεώνει τον παραγωγό των σωλήνων να αποδεικνύει την πρόσφατη
εισαγωγή των πρώτων υλών που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή τους. Έτσι αποφεύγεται το φαινόμενο
όπου με την εισαγωγή μόνο ενός μικρού μέρους της απαιτούμενης πιστοποιημένης πρώτης ύλης να “παράγονται”
πολλαπλάσιοι σωλήνες σε σχέση με αυτούς που αναλογούν.
Πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχουν ‘μαγικοί’ τρόποι παραγωγής πλαστικών σωλήνων και μεγάλες
διαφορές τιμών σε ίδια προϊόντα οφείλονται σε χρήση υποδεέστερων ή αναγεννημένων α’ υλών που φυσικά δεν
επιτρέπονται από τα ισχύοντα πρότυπα.
Για την παραγωγή των σωλήνων, η PIPELIFE χρησιμοποιεί μόνο πιστοποιημένες πρώτες ύλες των παγκοσμίως
γνωστών εταιριών SOLVIN, ΙΝΕΟS, SABIC, BASELL, BOREALISκ.α. Αυτές οι εταιρίες εγγυόνται για την ποιότητα της
πρώτης ύλης και κατά συνέπεια για τις άριστες μηχανικές και φυσικές ιδότητες των παραγόμενων σωλήνων.
Εικόνα 1.5 Προαναμεμειγμένοι κόκοι PE από το εργοστάσιο παραγωγής τους
11
PIPES FOR LIFE
Μία απο τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα στις επόμενες δεκαετίες είναι η
μεταφορά πόσιμου νερού σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού δίχως προβλήματα διαρροών
στα δίκτυα και διχως να αλλοιώνεται η ποιότητα του νερού. Έχει πλέον πιστοποιηθεί στην πράξη ότι οι παραπάνω
απαιτήσεις εξασφαλίζονται για τουλάχιστον 100 έτη κατ’ εξοχήν απο δίκτυα σωλήνων PE-100. Απαραίτητη
προϋπόθεση είναι οι σωλήνες να έχουν παραχθεί απο πιστοποιημένα υλικά που έχουν ομογενοποιηθεί απο τον
παραγωγό της Α΄ύλης και έχουν χρησιμοποιηθεί «ως έχουν», δίχως περαιτέρω αναμείξεις, απο τον παραγωγό των
σωλήνων. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοηθεί η μεγάλη σημασία που έχει η προ-ανάμειξη του PE με όλα εκείνα
τα πρόσθετα που θα εξασφαλίσουν στους σωλήνες τις επιθυμητές ιδιότητες για την χρήση που προορίζονται.
Τα δίκτυα ύδρευσης κατασκευάζονται στην πλειονότητά τους απο Πολυαιθυλένιο Γ΄γενιάς (PE-100). Οι σωλήνες
κατα την μεταφορά και την αποθήκευσή τους είναι εκτεθειμένοι στην επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας . Επιπλέον
ορισμένα δίκτυα είναι υπέργεια οπότε οι σωλήνες υφίστανται την επίδραση των καιρικών συνθηκών καθ΄όλη
την διάρκεια της λειτουργίας τους. Σε μακροχρόνια εκτεθειμένους σωλήνες το υπεριώδες φάσμα της ηλιακής
ακτινοβολίας προκαλεί σπάσιμο των μακρομοριακών αλυσίδων του πολυμερούς με συνέπεια να δημιουργούνται
ελεύθερες ρίζες που επιταχύνουν περαιτέρω, υπο την επίδραση και του οξυγόνου, την μοριακή αποκοδόμηση
του υλικού. Τόσο η ευλυγησία όσο και οι μηχανικές ιδιότητες του εκτεθειμένου σωλήνα μειώνονται προοδευτικά
με την πάροδο του χρόνου. Προκειμένου να αποφευχθούν οι αρνητικές αυτές επιδράσεις είναι απαραίτητο να
προστεθούν στην κυρίως Α’ ύλη πρόσθετα που θα την προστατέψουν έναντι του UV και των οξειδώσεων.Η
αιθάλη (Carbon black) θεωρείται ότι είναι ένας απο τους καλύτερους και πιο οικονομικούς σταθεροποιητές έναντι
της UV ακτινοβολίας.
Ειδικοί τύποι αιθάλης υψηλής ποιότητας, με μέσο μέγεθος κόκκου απο 10nm έως 25 nm , όταν με την εφαρμογή
κατάλληλων συνθηκών ανάμειξης διασκορπιστούν και κατανεμηθούν στην μάζα του PE μπορούν να το
προστατέψουν για πολλά έτη απο την ακτινοβολία UV. Έχει αποδειχθεί ότι η προσθήκη αιθάλης σε αναλογία 2%
έως 2,5 % είναι η ιδανική για την μέγιστη προστασία. Περαιτέρω αύξηση της αναλογίας δεν συνιστάται διότι πλέον
η αιθάλη θα συμπεριφερθεί ως πληρωτικό υλικό και θα μειώσει την ευλυγησία των σωλήνων. Στην περίπτωση
που οι σωλήνες ύδρευσης προδιαγράφονται με μπλέ απόχρωση τότε προκειμένου να υπάρχει προστασία απο
την ακτινοβολία UV προστίθενται ειδικές χημικές ενώσεις,συνήθως HALS (Hindered Amines Light Stabilizers) που
προστατεύουν μεν αλλά για μικρότερο χρονικό διάστημα σε σχέση με την αιθάλη. Τοσο οι ενώσεις αυτές όσο και
τα αντιοξειδωτικά, που συνήθως είναι διάφοροι τύποι φαινολών, πρέπει επίσης να είναι υψηλής ποιότητας και
μικρής κοκκομετρικής σύστασης προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα διασποράς τους απο τον παραγωγό της
Α’ ύλης oμοιόμορφα στην μάζα του PE
Δεδομένου ότι απο τις ίδιότητες της Α’ ύλης καθορίζονται και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των σωλήνων τόσο
τα Ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΝ 12201 (με ισχύ πλέον εθνικών προτύπων) όσο και τα Διεθνή ISO 4427 καθορίζουν
ότι μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο προ-αναμεμειγμένα υλικά PE στο εργοστάσιο παραγωγής της Α’ ύλης
προκειμένου να διασφαλιστούν οι ιδιότητες των σωλήνων που προδιαγράφονται σε αυτά τα πρότυπα.
Οι κίνδυνοι χρησιμοποίησης απο τον παραγωγό των σωλήνων «άβαφου» PE (Natural-PE) το οποίο αναμειγνύεται
με την αιθάλη ή την μπλε χρωστική κατα την διάρκεια παργωγής των σωλήνων είναι πολλαπλοί:
1. Με την ανάμειξη του Natural-PE ,που είναι πολύ
χαμηλού δείκτη ροής, με το master-batch, που είναι
μείγμα PE πολυ υψηλού δείκτη ροής με συνήθως
40% αιθάλη ή χρωστική, στον εξελαστήρα
παραγωγής των σωλήνων, οι tπαραγώμενοι
σωλήνες θα φαίνονται βεβαίως μαύροι ή μπλέ (εάν
και σε ορισμένες περιπτώσεις η ομογενοποίηση
είναι τόσο κακή που σε μία τομή του σωλήνα είναι
εμφανής και δια γυμνού οφθαλμού η ασυνέχεια
του χρωματισμού (εικόνα 1.6) αλλά η κατανομή
της αιθάλης ή των άλλων προσθέτων δεν θα είναι
καθόλου ικανοποιητική για μία καλή προστασία
έναντι της UV-ακτινοβολίας. Αυτό συμβαίνει γιατί
στους μονοκόχλιους εξελαστήρες παραγωγής των Εικόνα 1.6 Άβαφοι κόκοι PE (natural)
σωλήνων PE το υλικό διακινείται για μικρό χρονικό
διάστημα με συνέπεια ο βαθμός της ανάμειξης και της ομογενοποίησης του να είναι μικρός. Εκτός απο την μη
καλή διασπορά υπάρχει επιπλέον ο κίνδυνος δημιουργίας στην διατομή των σωλήνων συσσωματωμάτων
αιθάλης τα οποία είναι εστίες εκκίνησης ρωγμών κατα τις μηχανικές καταπονήσεις που υφίσταται ο σωλήνας
απο την επίδραση της πίεσης λειτουργίας του δικτύου ή των υπερκείμενων φορτίων του εδάφους.
12
Αντίθετα οι εξελαστήρες που χρησιμοποιούνται απο τον παραγωγό της Α’ ύλης για την ανάμειξη του PE με τα
πρόσθετα είναι δικόχλιοι και κατασκευασμένοι ειδικά για αναμείξεις και για την ικανοποιητική κατανομή και
διασπορά των προσθέτων. Επιπρόσθετα το προς ανάμειξη PE προστίθεται υπο μορφή σκόνης και όχι σε παστίλιες
που δυσκολεύουν περαιτέρω την ανάμειξη
2. Ειδικά η αιθάλη είναι ένα υλικό που παραμένει σε κολλώδη μορφή ακόμα και όταν τήκεται.Επομένως είναι
πολύ δύσκολο να υποστεί διασπορά σε έναν μονοκόχλιο εξελαστήρα γεγονός που δυσκολεύει περαιτέρω την
ομογενοποίηση του μείγματος με συνέπεια την περαιτέρω μείωση των αντοχών των σωλήνων
3. Λόγω των αναγκαίων απαιτήσεων των νέων τρόπων εγκατάστασης των δικτύων (γρήγορες εγκαταστάσεις, Hori-
zontal Directional Drilling (HDD), pipe ploughing) και των σκληρών συνθηκών λειτουργίας τους οι σωλήνες
θα πρέπει να είναι προστατευμένοι έναντι διάδοσης ρωγμών που ξεκινούν απο επιφανειακούς τραυματισμούς
ή απο την ύπαρξη συσσωματωμάτων στην δομή τους. Η καλή ομογενοποίηση του μείγματος παραγωγής τους
εξασφαλίζει αυτήν την προστασία που του προσφέρουν τα νέα εξελιγμένα υλικά PE
4. Στην περίπτωση αστοχιών στα δίκτυα (θραύσεις
σωλήνων κλπ.) τόσο ο παραγωγός του Natural-
PE όσο και ο παραγωγός του master-batch δεν
αναλαμβάνουν καμία ευθύνη σχετικά με την
ποιότητα του μείγματος δεδομένου ότι αυτό έγινε
υπο ανεξέλεγχτες απο αυτούς συνθήκες.
5. Ο παραγωγός του Natural-PE δεν δίδει βεβαίωση
ουτε πιστοποιητικά απο ανεξάρτητο εργαστήριο
σχετικά με το MRS του μείγματος που θα παραχθεί
ούτε για την καταλληλότητά του για την μεταφορά
πόσιμου νερού. Αντίθετα ο παραγωγός του προ-
αναμεμειγμένου υλικού αναλαμβάνει την πλήρη
υπευθυνότητα για την ποιότητα του υλικού που
Εικόνα 1.7 Κακή ανάμειξη και διασπορά πρόσθετων στο
παραδίδει και εφοδιάζει τον παραγωγό των πολυαιθυλένιο
σωλήνων με όλα τα αναγκαία πιστοποιητικά
ποιότητας της παρτίδας.
6. Εχει διαπιστωθεί ότι με την χρησιμοποίηση του ίδιου Natural-PE αλλα με master-batches αιθάλης διαφόρων
τύπων ο χρόνος θραύσης στις μακροχρόνιες δοκιμές πίεσης για την πιστοποίηση της διάρκειας λειτουργίας των
σωλήνων διαφέρει σημαντικά.
Εκτος απο την χρήση υλικού PE-Natural ένας άλλος τρόπος μείωσης του κόστους της Α’ ύλης είναι η
χρησιμοποίηση για την παραγωγή των μαύρων σωλήνων PE αναγεννημένων υλικών που ο παραγωγός των
σωλήνων τα προμηθεύεται σε χαμηλές τιμές απο εταιρείες ανακυκλώσεως όχι μόνο υλικών προερχόμενα απο
σωλήνες αλλά και απο άλλα προϊόντα όπως μπουκάλια, σακκούλες κλπ.Με την προσθήκη αιθάλης καλύπτονται
οι τυχόν διαφορές στον χρωματισμό αυτών των υλικών.Σημειώνεται ότι στα παραπάνω αναφερόμενα πρότυπα
ΕΝ 12201 & ISO 4427 απαγορεύεται ρητά η χρησιμοποίηση τέτοιων υλικών.
Με την χρησιμοποίησή τους το κόστος παραγωγής των σωλήνων μειώνεται δραματικά αλλά το ίδιο ισχύει όσον
αφορά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των σωλήνων
Η PIPELIFE ΕΛΛΑΣ Α.Ε. ακολουθώντας πάντοτε τις απαιτήσεις των Ευρωπαϊκών και των διεθνών προτύπων και
με γνώμονα την διασφάλιση της αξιοπιστίας των προϊόντων της και των δικτύων σωληνώσεων των πελατών
της χρησιμοποιεί αποκλειστικά μόνο πιστοποιημένες Α’ύλες απο διεθνώς αναγνωρισμένους προμηθευτές όπως
SABIC, INEOS, LYONDELL BASELL, BOREALIS κλπ. Οι εταιρείες αυτές ανήκουν στον σύνδεσμο PE-100-PLUS,που
καθορίζει ακόμα αυστηρότερες προδιαγραφές Α’ύλών PE-100 σε σχέση με αυτές που καθορίζονται στα παραπάνω
πρότυπα.
13
PIPES FOR LIFE
1.5 Περιγραφή Παραγωγικής Διαδικασίας Πλαστικών Σωλήνων

Εισαγωγή
Η παραγωγή πλαστικών σωλήνων γίνεται σε συνεχείς γραμμές παραγωγής στις οποίες η πλαστική Ά Ύλη
μετατρέπεται από χύδην κόκκους ή σκόνη σε συμπαγή σωλήνα μέσω σταδίων ανάμειξης, θέρμανσης, συμπίεσης,
γεωμετρικής μορφοποίησης και ψύξης. Η παραγωγική διαδικασία μπορεί να χωριστεί στα εξής διακριτά στάδια:
Προετοιμασία & Τροφοδοσία Ά Ύλης στη Γραμμή Παραγωγής

Ανάλογα με τον τύπο και την περίπτωση της πλαστικής Ά Ύλης απαιτείται και η κατάλληλη προετοιμασία της (π.χ.
ανάμειξη/μείγματα PVC-U) και η διαδικασία τροφοδοσίας της στη γραμμή παραγωγής.
Βασική Κατεργασία: Εξέλαση, Μορφοποίηση & Ψύξη

Η βασική κατεργασία του πλαστικού γίνεται στον εξελαστήρα (extruder), μέσα
στον οποίο η Ά Ύλη προωθείται, αναμειγνύεται και συμπιέζεται ελεγχόμενα
μέσω ενός ειδικά σχεδιασμένου περιστρεφόμενου κοχλία. Κατά την διεργασία
αυτή, η πλαστική ύλη θερμαίνεται σταδιακά πάνω από το σημείο τήξης της,
μετατρεπόμενη έτσι σε συμπαγή μάζα, κατάλληλη πλέον για την μορφοποίηση
στο επιθυμητό σχήμα.
Η μορφοποίηση αυτή επιτυγχάνεται από την κεφαλή (die-head), η οποία είναι
στη ουσία ένα διαμπερές καλούπι ειδικής αξονοσυμμετρικής εσωτερικής
γεωμετρίας που τοποθετείται στην έξοδο του εξελαστήρα για το σκοπό Εικόνα 1.8 Κεφαλή γραμμής PE
αυτό. Οι διαστάσεις του καναλιού ροής (annular flow channel) της κεφαλής
καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις διαστάσεις του υπό εξέλαση τετηγμένου
πλαστικού, δηλαδή την εξωτερική διάμετρο και το πάχος τοιχώματος του
σωλήνα (το μέγεθος του οποίου καθορίζει και την «κλάση» πιέσεως του
σωλήνα).
Η τελική διαμόρφωση των διαστάσεων του σωλήνα γίνεται κατά την ψύξη
του θερμού και ημι-παχύρρευστου πλαστικού, στην οποία και υποβάλλεται
με τά την έξοδό του από την κεφαλή του εξελαστήρα με τη χρήση σειράς
μπάνιων ψύξης ψεκασμού κρύου (8-15OC) νερού.
Η είσοδος του πρώτου μπάνιου ψύξης, το οποίο βρίσκεται αμέσως μετά την Εικόνα 1.9 Καλίμπρες κενού
κεφαλή, είναι ειδικά διαμορφωμένη ώστε το ημι-παχύρρευστο πλαστικό να
πάρει την τελική διάσταση εξωτερικής διαμέτρου του μέσω εφαρμογής κενού αέρος στα τοιχώματα της κυλινδρικής
καλίμπρας κενού που είναι τοποθετημένη εκεί. Η καλίμπρα (ή «ψυγείο») διαθέτει εγκοπές που φέρνουν το κρύο
νερό σε άμεση επαφή με το εξωτερικό τοίχωμα του σωλήνα -που λόγω της εφαρμογής του κενού αέρος βρίσκεται
υπό ελεγχόμενη διαστολή - προκειμένου να επιτευχθεί υδροδυναμική λίπανση, καλή εφαρμογή κενού και υψηλός
ρυθμός απαγωγής θερμότητας του πλαστικού (δηλ. άμεση ψύξη για τη «συγκράτηση» των διαστάσεων).
Μετά το πρώτο μπάνιο ψύξης/κενού ακολουθούν απλά μπάνια ψύξης (άνευ εφαρμογής κενού) μέσα στα οποία
υπάρχουν συστοιχίες ψεκαστήρων οι οποίοι ψεκάζουν κρύο νερό στα εξωτερικά τοιχώματα του διερχόμενου
σωλήνα για την περαιτέρω ψύξη του (μέχρι τη θερμοκρασία περιβάλλοντος).
Εικόνα 1.10 Εξελαστήρας (extruder) Εικόνα 1.11 Μπάνιο κενού
14
Η επίτευξη του κατάλληλου ρυθμού, όπως και η ομοιομορφία εφαρμογής της ψύξης στο σωλήνα παίζουν
καθοριστικό ρόλο στο σωστό σχηματισμό των μικρο-δομών του υλικού του, στην αποφυγή δημιουργίας υψηλών
εσωτερικών τάσεων και κατ’ επέκταση στην επίτευξη των επιθυμητών μηχανικών του ιδιοτήτων. Γι’ αυτό το λόγο, σε
περιπτώσεις που ζητείται υψηλή παραγωγικότητα (δηλ. υψηλές ταχύτητες εξέλασης), το συνολικό μήκος ψύξης της
γραμμής παραγωγής πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο ώστε να εξασφαλίζεται η ποιότητα του προϊόντος.
Η ταχύτητα εξέλασης προσδιορίζεται από την ταχύτητα του τραβηκτικού (haul-off) το οποίο χρησιμοποιεί ερπύστριες
με ελαστικά πέλματα οι οποίες εφαρμόζουν στην εξωτερική πλευρά του κρύου και συμπαγή πλέον σωλήνα, τραβώντας
τον προς την απόληξη της γραμμής. Το ακριβές επιθυμητό πάχος του σωλήνα ρυθμίζεται απο την ταχύτητα του
τραβηχτικού, δηλ απο τον ρυθμό τραβήγματος σε σχέση με την ταχύτητα εξόδου του ημι-παχύρρευστου πλαστικού
από την κεφαλή του εξελαστήρα.
Φινίρισμα (Εκτύπωση, Κοπή, Μορφοποίηση Απολήξεων)

Οι δευτερεύουσες κατεργασίες του σωλήνα πριν εγκαταλείψει τη γραμμή παραγωγής αφορούν:
α. Την εκτύπωση πληροφοριών στην εξωτερική του επιφάνεια, όπως π.χ. ο τύπος του, οι διαστάσεις του, το πρότυπο
σύμφωνα με το οποίο παράγεται και ελέγχεται, η ημερομηνία, ώρα και γραμμή παραγωγής του, το τρέχον μέτρο,
κ.α. Οι πληροφορίες αυτές εκτυπώνονται από ειδικούς βιομηχανικούς εκτυπωτές, είτε μηχανικούς-τύπου θερμικής
εκτύπωσης (thermal printers) είτε ηλεκτρονικούς-τύπου εκτόξευσης μελάνης (ink-jet).
β. Την κοπή του συνεχούς σωλήνα σε μήκη κατάλληλα για συσκευασία, μεταφορά και χρήση από τον τελικό χρήστη.
Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται ειδικά περιστροφικά κοπτικά μηχανήματα για σωλήνες μεγαλύτερων
διαμέτρων (π.χ. >Ø110mm), χειροκίνητα πριόνια για τις μεσαίες διαμέτρους (π.χ. 63mm<Ø<110mm), ενώ για τις
μικρότερες διαμέτρους (π.χ. <Ø32mm) χρησιμοποιούνται γκιλοτίνες.
γ. Εάν απαιτείται,την περαιτέρω επεξεργασία για την διαμόρφωση ενσωματωμένου συνδέσμου (π.χ. «μούφες»
ή «ποτήρια» για την σύνδεση των σωλήνων PVC-U ) από ειδικά εκτονωτικά μηχανήματα προκειμένου να
επιτυγχάνεται η σύνδεση ελεύθερου άκρου/μούφας με την μέθοδο εφαρμογής στεγανοποιητικού ελαστικού
δακτυλίου ή κόλλας.
Συσκευασία/Δεματοποίηση
Η συσκευασία/δεματοποίηση των τελικών προϊόντων εξαρτάται κατά κύριο λόγο
από το υλικό κατασκευής τους. Οι εύκαμπτοι σωλήνες Πολυαιθυλενίου (PE)
μικρών και μεσαίων διαμέτρων έως και Ø 140mm μπορούν να τυλιχθούν σε ρολά
από ειδικά τυλικτικά μηχανήματα («ανέμες»), σε τυποποιημένα μήκη 50-200 m ή
ανάλογα με την εκάστοτε παραγγελία. Οι σωλήνες ΡΕ μεγαλύτερων διαμέτρων και
οι άκαμπτοι σωλήνες Πολυβινυχλωριδίου (PVC-U) δεματοποιούνται σε ευθέα μόνο
τυποποιημένα μήκη έως και 13,5m ή ανάλογα με την εκάστοτε παραγγελία.
Εικόνα 1.12 Ανέμη τυλίγματος
σωλήνων PE
Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζεται μία τυπική γραμμή παραγωγής με τις εν σειρά αναφερόμενες λειτουργικές
συσκευές παραγωγής.
Εικόνα 1.13 Τυπική γραμμή παραγωγής σωλήνων
15
PIPES FOR LIFE
Περιγραφή Παραγωγικής Διαδικασίας Σωλήνων Πολυαιθυλενίου (PE)

Προετοιμασία & Τροφοδοσία Ά Ύλης στη Γραμμή Παραγωγής
Η Ά Ύλη (πολυαιθυλένιο) προμηθεύεται υπό τη μορφή χύδην σφαιροειδών κόκκων - παστίλιες (τάξη μεγέθους
3-4mm) συσκευασμένων σε πλαστικούς σάκους των 25kg. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως η παραγωγή
σωλήνων ΡΕ πίεσης για δίκτυα πόσιμου νερού, άρδευσης ή αποχέτευσης η χημική σύσταση των κόκκων περιλαμβάνει
όλα τα επιμέρους χημικά συστατικά (π.χ. χρώμα, σταθεροποιητές, βοηθητικά λιπαντικά, κλπ) τα οποία χρειάζονται
για την επιτυχή χρήση της ως Ά ύλη εξέλασης (extrusion) πλαστικών σωλήνων, οπότε η τροφοδοσία τους στη
γραμμή παραγωγής γίνεται χωρίς περαιτέρω αναμίξεις. Μόνο σε ειδικές περιπτώσεις, όπως η περίπτωση παραγωγής
σωλήνων δικτυωμένου ΡΕ, οι κόκκοι πολυαιθυλενίου δε περιλαμβάνουν ορισμένα επιμέρους συστατικό (π.χ.
καταλύτη ή χρώμα) προκειμένου να επιλεγεί η κατάλληλη «συνταγή» για τα συγκεκριμένα προϊόντα που πρόκειται
να παραχθούν. Τότε, η τροφοδοσία της Ά Ύλης στη γραμμή παραγωγής περιλαμβάνει ένα στάδιο προ-ανάμειξης,
όπου υλικά διαφόρων ειδών αλλά και βοηθητικά συστατικά δοσομετρούνται και αναμειγνύονται πριν το τελικό
στάδιο τροφοδότησης.
Βασική Κατεργασία: Εξέλαση, Μορφοποίηση & Ψύξη

Για την εξέλαση πολυαιθυλενίου χρησιμοποιούνται εξελαστήρες μονού κοχλία και κεφαλές κατάλληλες για τη
συγκεκριμένη Ά ύλη (της οποίας οι ρεολογικές ιδιότητες διαφέρουν κατά πολύ από αυτές του πολυβινυχλωριδίου).
Οι θερμοκρασίες επεξεργασίας κυμαίνονται μεταξύ 160 και 220 βαθμών, αναλόγως με τη συμπεριφορά κάθε
διαφορετικής παρτίδας Ά ύλης. Λόγω των καλών πλαστικών ιδιοτήτων του τετηγμένου πολυαιθυλενίου, είναι
δυνατόν να επιτευχθεί η παραγωγή διαφορετικών διαστάσεων σωλήνων με ένα μόνο σετ «καλουπιών» κεφαλής,
δηλ. αλλάζοντας μόνο κάποιες παραμέτρους λειτουργίας της γραμμής, όπως η γραμμική ταχύτητα εξέλασης, είναι
δυνατόν να μεταβληθεί το πάχος της σωλήνας εντός κάποιων ευρέων ορίων χωρίς αλλαγή των μιτρών της κεφαλής.
Μια τυπική γραμμή εξέλασης σωλήνα πολυαιθυλενίου, αποτελείται από ένα μπάνιο ψύξης/κενού ακολουθούμενο
από 3-4 μπάνια ψύξεως, αναλόγως πάντα με το μήκος αυτών και το μήκος ψύξης που απαιτείται για να τη ζητούμενη
παραγωγικότητα και ποιότητα.
Φινίρισμα (Εκτύπωση, Κοπή, Μορφοποίηση Απολήξεων)

Η τύπωση ταυτοποίησης στην εξωτερική επιφάνεια των σωλήνων πολυαιθυλενίου γίνεται είτε με μηχανικούς
εκτυπωτές θερμικής εκτύπωσης είτε με ηλεκτρονικούς εκτόξευσης μελάνης (ink-jet). Οι πρώτοι είναι σχετικά παλαιάς
τεχνολογίας και λειτουργούν με τη χρήση ανάγλυφων σφραγίδων όπου αναγράφεται ο τύπος του σωλήνα και το
τρέχον μέτρο. Ο δεύτερος τρόπος εκτύπωσης ,που χρησιμοποιείται και απο την PIPELIFE ΕΛΛΑΣ Α.Ε. , είναι νέας
τεχνολογίας/τελευταίας γενιάς που εκτός από τις παραπάνω πληροφορίες, επιτρέπει και την αναγραφή πληροφοριών
χρήσιμων για τον ποιοτικό έλεγχο των προϊόντων όπως η ώρα και η γραμμή παραγωγής. Επίσης, είναι δυνατός ο
ηλεκτρονικός συγχρονισμός τους με άλλα μηχανήματα της γραμμής, όπως το κοπτικό, το οποίο π.χ. μπορεί να
λαμβάνει σήμα από τον εκτυπωτή ότι τα μέτρα της εκάστοτε μονάδας προϊόντος έχουν παραχθεί και η κοπή πρέπει
να αρχίσει αυτόματα. Με τους αυτοματισμούς αυτούς αφ’ενός βελτιώνεται η ευελιξίας της παραγωγής και αφ’ετέρου
μειώνονται τα σφάλματα που επηρεάζουν την ποιότητα των προϊόντων.
Η κοπή του συνεχούς σωλήνα σε τμήματα επιτυγχάνεται είτε με περιστροφικά κοπτικά μηχανήματα για
σωλήνες μεγαλύτερων διαμέτρων (π.χ. >Ø110mm), είτε με χειροκίνητα πριόνια για τις μεσαίες διαμέτρους (π.χ.
63mm<Ø<110mm), είτε με γκιλοτίνες για τις μικρότερες διαμέτρους (<Ø32mm). Η τελευταία τεχνική καθίσταται
δυνατή λόγο των καλών ιδιοτήτων θραύσης του πολυαιθυλενίου.
Η δομή του PE καθιστά δύσκολη τη μορφοποίηση των άκρων των σωλήνων με εκτόνωση όπως στους σωλήνες
πολυβινυχλωριδίου (PVC-U). Η προτιμώμενη μέθοδος δια-σύνδεσης τμημάτων σωλήνων PE για την κατασκευή
δικτύων γίνεται επί τόπου από το χρηστή με την συγκόλληση των άκρων τους (με την μέθοδο αυτογεννούς
συγκόλλησης ή με την χρήση ηλεκτρομουφών). Γι’ αυτό το λόγο, οι γραμμές παραγωγής σωλήνων PE δεν διαθέτουν
μηχανές διαμόρφωσης άκρων (εκτονωτικά).
Συσκευασία/Δεματοποίηση
Η συσκευασία/δεματοποίηση των κομμένων τμημάτων σωλήνα πολυαιθυλενίου εξαρτάται κατά κύριο λόγο από
τη διάμετρό τους. Εύκαμπτοι σωλήνες μικρών και μεσαίων διαμέτρων (π.χ. 16mm<Ø<=140mm) μπορούν να
τυλιχθούν σε ρολά από ειδικά τυλικτικά μηχανήματα («ανέμες»), ανάλογα με την εκάστοτε παραγγελία. Τα ρολά
16
κόβονται και τυλίγονται αυτόματα.Το δέσιμό τους με τσέρκια (strapping) γίνεται είτε χειρονακτικά είτε αυτόματα .Τα
ρολα μικρών διαμέτρων(<=Ø32mm) που προορίζονται για οικιακά δίκτυα παροχής ζεστού ή κρύου νερού ( ρολα
PE-80,HYDROLIFE-SD & PEX-b,PEXLIFE-Sil) υφίστανται περαιτέρω συσκευασίαι με φίλμ προστασίας (wrapping) σε
αυτόματες τυλικτικές συσκευές.
Σε μεγαλύτερες διαμέτρους γίνεται δεματοποίηση ευθυγράμμων μηκών, λόγω του ότι η απόλυτη ευκαμψία των
μεγαλύτερων σωλήνων είναι μικρή και απαιτεί ιδιαίτερα μεγάλη ακτίνα τυλίγματος, η οποία έχει ως αποτέλεσμα
μεγάλη εξωτερική διάμετρο ρολού που είναι αδύνατο να μεταφερθεί οικονομικά με τα υπάρχοντα μέσα (φορτηγά,
κλπ). Η δεματοποίηση (κατασκευή σκελετών στηριγμάτων, δέσιμο με τσέρκια, κλπ) γίνεται όλη χειρονακτικά. Τα
έτοιμα προϊόντα μεταφέρονται με περονοφόρο όχημα στον εξωτερικό αποθηκευτικό χώρο για τον τελικό ποιοτικό
έλεγχο και τη φόρτωση για αποστολή στον τελικό χρήστη.
17
PIPES FOR LIFE
2 ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΩΛΗΝΩΝ

2.1 Συμπεριφορά σε ασκούμενη τάση (Stress strain behaviour)
Η συμπεριφορά ενός υλικού υπό μηχανική τάση οριοθετείται
από δύο ακραίες καταστάσεις. Από τη μία η παραμόρφωση
που θα υποστεί το υλικό μπορεί να είναι ελαστική (Νόμος του
Hook), όπου η παραμόρφωση είναι άμεση και πάντοτε ανάλογη
του μεγέθους της ασκούμενης τάσης. Όταν σταματήσει η
άσκηση της δύναμης το υλικό επανέρχεται άμεσα και πλήρως
στην αρχική του κατάσταση.
Από τη άλλη, η συμπεριφορά που μπορεί να έχει το υλικό
αναφέρεται ώς κολλώδης, κατά την οποία η παραμόρφωση
η οποία είναι πλέον μη αναστρέψιμη, αυξάνεται σταδιακά με
το χρόνο και εξαρτάται τόσο από το μέγεθος της ασκούμενης
τάσης όσο και από το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ασκείται.
Το πολυαιθυλένιο (PE) εμφανίζει συνδυασμό ελαστικής όσο GL Εικόνα 2.1 Ελατή παραμόρφωση λόγω υπέρβασης του
Noble Denton, Designing out failure – Polyethylene pressure pip
και κωλλώδους (ιξώδους) συμπεριφοράς. Συγκεκριμένα, Distribution σημείου υπαναχωρήσεως
GLτάσεως
η άσκηση Nobleπροκαλεί
Denton,μια
Designing out ελαστική
μικρή άμεση failure –παραμόρφωση
Polyethyleneη pressure pipelines από
οποία ακολουθείται – UK μιαGas
δεύτερη
χρονικάDistribution
εξαρτώμενη παραμόρφωση. Με την άρση ασκήσεως της δύναμης, παρουσιάζεται μια μικρή ανάκαμψη
της παραμόρφωσης (ελαστική συμπεριφορά), ακολουθούμενη από μια χρονικά εξαρτώμενη ανάκαμψη (ιξώδης
συμπεριφορά), με συνολικό αποτέλεσμα το συνδυασμό ελαστικής και ιξώδους συμπεριφοράς (viscoelastic). Στην
εικόνα 2.2 αναπαριστάται γραφικά η σχέση της τάσης με το χρόνο για τους τρεις αυτούς τύπους συμπεριφοράς.
Εικόνα 2.2 Ελαστική, Ιξώδης, Ελαστική-Ιξώδης συμπεριφορά
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι μηχανκές ιδιότητες του πολυαιθυλενίου όπως και όλων των πλαστικών υλικών,
εξαρτώνται από 3 σημαντικούς παράγοντες: το χρόνο, τη θερμοκρασία και την ασκούμενη τάση. Έτσι, είναι πολύ
σημαντικό για το μελετητή να ξέρει τη σχέση μεταξύ τάσης και παραμόρφωσης και πως αυτή εξαρτάται από τους
παραπάνω παράγοντες. Η επιτυχής επιλογή ενός σωλήνα σε μια μελέτη προϋποθέτει ότι η κλάση του θα επιλεγεί
με βάση τις συνθήκες υπό τις οποίες θα λειτουργεί στο εκάστοτε δίκτυο.
Κατά τη διάρκεια της δοκιμής πίεσης σε πιέσεις που υπερβαίνουν τις αντοχές του σωλήνα, αυτός υφίσταται
ερπυσμό, ο οποίος ακολουθείται από διάρρηξη σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Η παραμόρφωση τελικά
υπερβαίνει το όριο τάσης διαρροής (yield point) κατά το οποίο ο σωλήνας διαρρηγνύεται.
Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, μόρια από τις άμορφες ζώνες του υλικού παίρνουν έναν πιο παράλληλο
σχηματισμό (κρυσταλλικό), γλυστρώντας ουσιαστικά το ένα από το άλλο, χάνοντας τελικά τη μεταξύ τους επαφή.
Η διάρρηξη εμφανίζεται στο λεπτότερο σημείο του τοιχώματος, το οποίο ανοίγει και φουσκώνει τοπικά. Τελικά η
διάρρηξη του σωλήνα λαμβάνει χώρα όταν η τοπική τάση υπερβεί σε μέγεθος τη μηχανική αντοχή του υλικού
κατασκευής του σωλήνα (Εικόνα 2.1). Τέτοιες αστοχίες μπορούν να αποφευχθούν με τη σωστή διαστασιολόγηση
του δικτύου.
18
2.2. Αντοχή σε αργή ανάπτυξη ρήγματος
(Resistance to slow crack growth – SCG)
Στην περίπτωση εφαρμογής σταθερού φορτίου που αντιστοιχεί σε μικρή τάση για πολύ μεγάλο χρονικό διαστημα
(πολλά χρόνια) παρουσιάζεται το φαινόμενο της ψαθυρής θραύσεως (brittle failure) λόγω της βραδείας ανάπτυξης
ρήγματος. Η ανάπτυξη του ρήγματος σε ένα σωλήνα ξεκινάει από σημεία επιφανειακών ατελειών όπως εγκοπές
που προκλήθηκαν κατά τη μεταφορά και εγκατάστασή του. Η διάρρηξη αυτή στο σωλήνα προσδιορίζεται ως
ψαθυρή (brittle) διότι δεν προηγείται αυτής καμία τοπική υποχώρηση τοιχώματος ή πλαστική παραμόρφωση. Ο
μηχανισμός αυτής της αστοχίας εξαρτάται κυρίως από τις μοριακές παραμέτρους του PE από το οποίο παράγεται
ο σωλήνας, όπως το μέσο μοριακό βάρος, η διασπορά αυτού, η περιεκτικότητά του σε πλευρικές αλυσίδες κλπ.
Προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ρήγματος είναι η εφαρμογή μεγάλης δύναμης εφελκυσμού κάθετης στο ρήγμα.
Μετά την έναρξη σχηματισμού του ρήγματος, αναπτύσσονται μικρο-διάκενα στην ακμή του ρήγματος, λόγω της
μερικώς κρυσταλλικής φύσης του PE. Αυτά τα διάκενα εν συνεχεία συσσωματώνονται σε μεγαλύτερα, το υλικό
μεταξύ των οποίων επιμηκύνεται και σχηματίζει ινώδεις σχισμές. Οι ίνες αυτές απορροφούν την ασκούμενη τάση
με αποτέλεσμα τη συνεχή επιμήκυνσή τους έως την τελική διάρρηξη του τοιχώματος. Η αντοχή τους σε περαιτέρω
επιμήκυνση καθορίζει το βαθμό ανάπτυξης του ρήγματος μέχρι την ολική διάρρηξη. Σε μικροσκοπικό επίπεδο,
οι μοριακοί δεσμοί του PE που συγκρατούν τους κρυστάλλους, διασπώνται σταδιακά υπό την ασκήση της τάσης
οπότε διαχωρίζονται οι κρύσταλλοι μεταξύ τους (Εικόνα 2.3). Το φαινόμενο αυτό επιβραδύνεται σημαντικά στο
πολυαιθυλένιο 3ης γενιάς. Μακροπρόθεσμα, υψηλή αντοχή στην ανάπτυξη οποιουδήποτε ρήγματος μεταφράζεται
σε μεγάλο δείκτη ασφαλείας σε ένα δίκτυο υπό πίεση.
Εικόνα 2.3 Διαδικασία αργής ανάπτυξης ρήγματος
19
PIPES FOR LIFE
2.3 Αντοχή σε υδροστατική πίεση (Hydrostatic pressure resistance)

Η πιο σημαντική ιδιότητα των πλαστικών σωλήνων πίεσης αδιαμφισβήτητα είναι η αντοχή τους σε υδροστατική
πίεση (ή αντοχή σε ερπυσμό) διότι καθορίζει το προσδόκιμο ζωής τους κατά τη λειτουργία τους υπό εσωτερική
πίεση. Η εσωτερική αυτή πίεση ασκεί μια τρισδιάστατη τάση στο τοίχωμα του σωλήνα. Προκειμένου να υπολογιστεί
η Ελάχιστη Απαιτούμενη Αντοχή σε περιφερειακή τάση (MRS) του υλικό από το οποίο κατασκευάζεται ο σωλήνας,
πραγματοποιούνται μακροχρόνιες δοκιμές υδροστατικής πίεσης σε διαφορετικές θερμοκρασίες.
Κατά τις δοκιμές αυτές, δοκίμια σωλήνων γεμίζονται με νερό, τοποθετούνται σε μπάνιο ελεγχόμενης θερμοκρασίας
και εν συνεχεία ασκείται σε αυτά εσωτερική πίεση. Η σχέση μεταξύ του λογάριθμου της ασκούμενης τάσης στο
σωλήνα και του λoγάριθμου του χρόνου έως τη διάρρηξη είναι γραμμική. Έπειτα από επαρκώς μακροχρόνια
διαστήματα δοκιμών η σχετική γραφική απεικόνιση των αποτελεσμάτων παρουσιάζει 3 ευδιάκριτες φάσεις:
Εικόνα 2.4 Καμπύλες παλινδρόμησης PE100 (αριστερά).

Απεικόνιση των 3 τύπων διάρρηξης τοιχώματος (δεξιά)
Στην πρώτη φάση η κλίση της ευθείας του γραφήματος είναι ομαλή. Με την αύξηση της θερμοκρασίας παρατηρείται
σε κάποια χρονική στιγμή μια απότομη αλλαγή στην κλίση λόγω της έναρξης της ανάπτυξης ρήγματος (ψαθυρή
θραύση). Με την πάροδο ακόμα πολύ μεγάλων χρονικών διαστημάτων μπορεί να παρατηρηθεί και 3ο τμήμα της
ευθείας σχεδόν κάθετο στον άξονα του χρόνου.
Τα 3 στάδια που παρατηρούνται στο παραπάνω γράφημα αντιστοιχούν σε διαφορετικό μηχανισμό διάρρηξης του
τοιχώματος.
Το πρώτο στάδιο οριοθετεί την ελατή κατάσταση του σωλήνα η οποία εξαρτάται από το όριο υπαναχωρήσεως του
υλικού (yield point). Το δεύτερο στάδιο το οποίο αποτελεί μετάβαση σε ψαθυρή κατάσταση του PE, είναι σημαντικό
για τις μακροχρόνιες ιδιότητες του υλικού των σωλήνων. Το σημείο μεταβολής της κλίσης (knee point), καθορίζεται
από την αντοχή του υλικού σε βραδεία ανάπτυξη ρήγματοςκαι παρατηρείται σε υψηλές θερμοκρασίες μετά από πολύ
μακροχρόνιες δοκιμές. Στο τρίτο στάδιο όπου το PE είναι πάλι σε ψαθυρή κατάσταση η διάρρηξη του τοιχώματος
πραγματοποιείται ως αποτέλεσμα της θερμο-οξειδωτικής υποβάθμισης του πολυαιθυλενίου, δηλαδή της γήρανσης
του υλικού.
Με τις παραπάνω δοκιμές υπολογίζεται σύμφωνα με το ISO 9080 η καμπύλη παλινδρόμησης (regression curve) με
βάση την οποία αποδεικνύεται ότι οι σωλήνες πολυαιθυλενίου 3ης γενιάς μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δίκτυα
για περισσότερα από 100 έτη σε θερμοκρασία 20 βαθμών (Εικόνα 2.4).
20
2.4. Αντοχή σε απόξεση του τοιχώματος (Abrasion resistance)
Η μεταφορά στερεών μαζί με το ρευστό που ρέει σε ένα δίκτυο, προκαλεί απόξεση, λόγω των δυνάμεων τριβής που
αναπτύσσονται μεταξύ των σωματιδίων και του εσωρερικού τοιχώματος. Το φαινόμενο αυτό είναι ακόμη πιο έντονο
σε σημεία με μεγάλο στροβιλισμό στη ροή (τυρβώδης ροή), όπως οι γωνίες και οι συμβολές.
Το μέγεθος της απόξεσης εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων όπως:

• Το περιεχόμενο του ρευστού σε στερεά σωματίδια
• Το ειδικό βάρος των σωματιδίων
• Το σχήμα, τη σκληρότητα και το μέγεθος των σωματιδίων
• Την ταχύτητα του ρευστού και
• Το υλικό των σωλήνα
Οι σωλήνες πίεσης από PE 100 είναι μακράν πιο κατάλληλοι

Overall, the results indicate the following:
για τη μεταφορά ρευστών με μεγάλη περιεκτικότητα
στερεών, απ, ότι για παράδειγμα οι σωλήνες σκυροδέματος TABLE 1. Wear Rates Of Plastics And Metals Under Abrasive Slurries
και οι χαλυβδοσωλήνες. Αυτό αποδεικνύεται από τη θετική Wear Rates (mm)
εμπειρία που προκύπτει από πολυάριθμες εφαρμογές και Coarse Sand Fine Sand
μεγάλο αριθμό διαφορετικών δοκιμών. Material 7 fps 15 fps 7 fps 15 fps
Steel 0.65 1.81 0.04 0.02
Μια μέθοδος για τη μέτρηση της αντοχής σε απόξεση
Aluminum 1.81 7.48 0.14 0.86
ενός σωλήνα, είναι η Μέθοδος Darmstadter, η οποία
αναπτύχθηκε στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της πόλης
Polyethylene 0.06 0.46 nil 0.06
Ντάρμσταντ στη Γερμανία. ABS 0.36 2.07 0.07 0.51
Κατά τη μέθοδο αυτή, ένα δοκίμιο σωλήνα 1μέτρου Acrylic

το 0.99 4.10 0.17 1.42
οποίο περιέχει μείγμα άμμου και νερού, ταλαντεύεται με D-32

συχνότητα 0,18 Hz (Εικόνα 2.5). Η τοπική μείωση του
• The wear rates are very small, varying from about 0.1 to 4 mm per year under continuous flow of
πάχους τοιχώματος μετά από μία συγκεκριμένη abrasive
χρονική Εικόνα 2.5 Πειραματική διάταξη της δοκιμής απόξεσης
slurry. Most drainage applications would have intermittent exposure.
περίοδο (αριθμός κύκλων) χρησιμοποιείται ώς •μέτρο της τοιχώματος
Polyethylene pipe has good abrasion resistance compared to the other plastics tested. It is report
αντοχής σε απόξεση. that it has replaced metal for mine tailing slurry lines for this reason.
Οι παραπάνω δοκιμές πραγματοποιήθηκαν σε ένα μεγάλο FIGURE 1. Average Abrasion Values for Pipes Made of Various Materials (2)
εύρος υλικών σωλήνων, κατά τις οποίες, διαπιστώθηκε η
in
ξεκάθαρη υπεροχή των σωλήνων PE (Εικόνα 2.6). 0,18 4,5
Μέσω της απόξεσης μπορεί να μετρηθεί ο χρόνος μέχρι τη
range of measurements
διάρρηξη του σωλήνα. Επίσης, οι σωλήνες PE υπερτερούν 0,16 4,0 on asbetos cement pipes
των χαλυβδοσωλήνων όπως φαίνεται στο ακόλουθο

γράφημα (Εικόνα 2.7), αφού επιδεικνύουν μεγαλύτερο 0,14 3,5
χρόνο ζωής κάτω από τις ίδιες συνθήκες.
0,12 3,0
Abrasion am (mm)
0,10 2,5 GFP

0,09
0,08 2,0
0,07
range of measurements
0,06 1,5 on concrete pipes
(vibrator-centrifugally cast
0,05 tamped concrete)
0,04 1,0
0,03 range of measurements
on PVC pipes
0,02 0,5
0,01 HDPE Pipes
stoneware pipe
0 0 200000 400000 600000
Number of Load Cycles
Εικόνα 2.7 Χρόνος απόξεσης τοιχώματος σωλήνων από PE και Εικόνα 2.6 Μέσες τιμές απόξεσης τοιχώματος σε σωλήνες
χάλυβα για διαφορετικές ακτίνες καμπυλότητας σε συνάρτηση με διαφόρων υλικών
το περιεχόμενο σε στερεά
21
PIPES FOR LIFE
2.5 Αντοχή σε ταχεία διάδοση ρήγματος

(Resistance to rapid crack propagation -RCP)
Η ταχεία διάδοση ρήγματος είναι το φαινόμενο κατά το οποίο μια ρωγμή που προκαλείται από βίαιο χτύπημα (π.χ.
από εκσκαφέα) στο τοίχωμα ενός σωλήνα, λόγω της τάσης που ασκείται σε αυτήν υπό την επίδραση της εσωτερικής
πίεσης, μπορεί να διαδοθεί σε μήκος εκατοντάδων μέτρων σχεδόν με την ταχύτητα του ήχου.
Οι συνέπειες του φαινομένου αυτού μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, ιδιαίτερα στην περίπτωση μεταφοράς εύλεκτων
ρευστών όπως το φυσικό αέριο. Για το λόγο αυτό, η αποφυγή της πιθανότητας δημιουργίας του θα πρέπει να είναι
πρωταρχικό ζητούμενο κατά το σχεδιασμό ενός δικτύου.
Οι σωλήνες πολυαιθυλενίου και ειδικά αυτοί που παράγονται με τη χρήση α’ ύλης 3ης γενιάς (PE100), παρουσιάζουν
μεγάλη αντοχή στο συγκεκριμένο φαινόμενο. Αυτό το πλεονέκτημα προκύπτει από τη μεγάλη ολκιμότητα του
πολυαιθυλενίου. Παρόλ’ αυτά, η στιβαρότητα του πολυαιθυλενίου επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, οι
οποίοι θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη κατά τη διαστασιολόγηση. Έτσι, η μείωση της θερμοκρασίας, η
φύση του μεταφερόμενου ρευστού (συμπιεστό έναντι μη συμπιεστού), η αύξηση της διατομής, η αύξηση του πάχους
τοιχώματος και η αύξηση της πίεσης λειτουργίας μπορούν να συμβάλλουν στην ταχεία διάδοση ενός ρήγματος.
Σε επαρκώς χαμηλή θερμοκρασία υπάρχει μια κρίσημη τιμή πίεσης πάνω από την οποία, η διάδοση του ρήγματος
συντηρείται επ’ αόριστον ενώ κάτω από αυτή αδρανοποιείται. Με την άυξηση της θερμοκρασίας, το πολυαιθυλένιο
μεταβαίνει από ψαθυρή σε πιο ελατή κατάσταση και η ταχεία διάδοση ρήγματος δεν μπορεί να εμφανιστεί για καμία
τιμή πίεσης.
Οι δοκιμές των υλικών για την αντοχή στο παραπάνω φαινόμενο, περιγράφονται στα πρότυπα EN ISO 13477 και
EN ISO 13478.
2.6. Διαπερατότητα τοιχώματος (Pipe wall permeability)

Η διαπερατότητα αναφέρεται στο φαινόμενο κατά το οποίο μια ουσία διαπερνά πλήρως το τοίχωμα του σωλήνα
με συνέπεια την επίδρασή της στο μεταφερόμενο ρευστό. Κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά τη
συγκεκριμένη ιδιότητα είναι το μοριακό βάρος και η συγκέντρωση της ουσίας, η διαθέσιμη επιφάνεια προς διαπέραση
(μήκος αγωγού), το πάχος τοιχώματος και η θερμοκρασία.
Η διασφάλιση της μη διαπερατότητας είναι ζωτικής σημασίας, ειδικά σε περιπτώσεις μεταφοράς πόσιμου νερού.
Οι σωλήνες πολυαιθυλενίου χρησιμοποιούνται επιτυχώς στη διανομή πόσιμου νερού στην Ελλάδα πάνω από 25
χρόνια. Η εμπειρία έχει δείξει ότι το φαινόμενο της διαπερατότητας είναι σπάνιο, αν όχι αδύνατο, υπό φυσιολογικές
συνθήκες.
Ωστόσο, το συγκεκριμένο φαινόμενο μπορεί να εμφανιστεί σε περιπτώσεις έντονα ρυπασμένων εδαφών κυρίως με
διάφορες ενώσεις υδρογονανθράκων, όπως για παράδειγμα οι αρωματικές ενώσεις της βενζίνης και συγκεκριμένα
βενζόλιο, τολουένιο, αιθυλοβενζόλιο και ξυλόλιο.
Σε κάθε περίπτωση σε περιοχές έντονα ρυπασμένων εδαφών κανένα συμβατικό σύστημα σωληνώσεων δε μπορεί να
θεωρηθεί αδιαπέρατο. Γι’ αυτό κρίνεται απαρίτητητος ο περιορισμός της ρύπανσης του εδάφους στη συγκεκριμένη
περιοχή και η ενδεχόμενη αλλαγή όδευσης του δικτύου για την πλήρη αποφυγή της συγκεκριμένης περιοχής.
Τέτοιες περιοχές για παράδειγμα θα ήταν:
• Βιομηχανικές περιοχές με δεξαμενές αποθήκευσης χημικών ή πετρελοειδών
• Σημεία διάθεσης βιομηχανικά επεγεργασμένων αποβλήτων
• Σημεία διάθεσης στερεών απόρριμάτων
• Περιοχές κοντά σε βενζινάδικα, πλυντήρια αυτοκινήτων, συνεργεία
Στις παραπάνω περιπτώσεις (και όχι μόνο), ο σχεδιασμός του δικτύου διανομής πόσιμου νερού θα πρέπει να
βασίζεται σε λεπτομερή ανάλυση της κατάστασης. Έτσι θα πρέπει να γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι της σύστασης
του εδάφους της ‘ύποπτης περιοχής’ από την οποία θα διέλθει το δίκτυο και στην περίπτωση που δεν είναι εφικτή η
αποφυγή της με τη διαφοροποίηση της όδευσης του δικτύου, να χρησιμοποίούνται σωληνώσεις που διασφαλίζουν
την μή διαπερατότητα όπως οι πολυστρωματικοί σωλήνες πολυαιθυλενίου με ενδιάμεσο τοίχωμα αλουμινίου
(ALPE).
22
3 ΤΥΠΟΙ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ & ΤΕΧΝΙΚΗ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΩΛΗΝΩΝ
3.1. Τύποι Προϊόντων και συνήθεις εφαρμογές
Οι σωλήνες πολυαιθυλενίου (HDPE 100 & HDPE 80) συναντώνται σε πλήθος εφαρμογών που περιλαμβάνουν
δίκτυα υπό πίεση, δίκτυα ομβρίων, δίκτυα ακαθάρτων καθώς και ειδικές βιομηχανικές εφαρμογές ( Ιχθυοκλωβοί,
κλπ.).
Μεγάλη επίσης εφαρμογή, έχουν οι σωλήνες πολυαιθυλενίου σε δίκτυα αναρρόφησης (vacuum networks).
Τα δίκτυα υπό πίεση είναι βραχωτά ή ακτινωτά στα οποία η ροή πραγματοποιείται υπό πίεση και περιλαμβάνουν
εσωτερικά δίκτυα ύδρευσης, εξωτερικά υδραγωγεία, καταθλιπτικούς αγωγούς ακαθάρτων και αρδευτικά δίκτυα.
Τα δίκτυα ομβρίων περιλαμβάνουν τα δίκτυα συλλογής, μεταφοράς των ομβρίων υδάτων μιας αστικής περιοχής,
οδοποιίας, οικισμού κλπ μέχρι το σημείο διάθεσης τους. Τα δίκτυα ακαθάρτων περιλαμβάνουν τα δίκτυα συλλογής
και μεταφοράς λυμάτων μιας αστικής περιοχής μέχρι το σημείο διάθεσης τους.
Με υπουργική απόφαση από τον Δεκέμβριο του 2012 (YA_οικ.14097-757-4.12.2012 (ΦΕΚ_B_3346)) καθορίστηκαν
τα πρότυπα που πρέπει να ακολουθούν οι παραγωγοί σωλήνων πολυαιθυλένιου (HDPE),για λόγους ασφάλειας
των δομικών έργων και κατασκευών και προστασίας χρηστών και καταναλωτών.
26
εργοστάσια
παραγωγής
συστημάτων
πλαστικών
σωληνώσεων
σε 26
χώρες σε
Ευρώπη και
Αμερική
παραγωγικής
δυναμικότητας
άνω των 500.000
τόννων πλαστικών
σωλήνων και
εξαρτημάτωv
23
PIPES FOR LIFE
3.2 Πίνακες Διαστατικών PE 100
6BAR (SDR26) 8BAR (SDR21) 10BAR (SDR17) 12,5BAR (SDR13,6)

Εξωτερική Πάχος Βάρος Πάχος Βάρος Πάχος Βάρος Πάχος Βάρος
Διάμετρος Τοιχώματος Τοιχώματος Τοιχώματος Τοιχώματος
min max min max min max min max min max
mm mm mm mm kg/m mm mm kg/m mm mm kg/m mm mm kg/m
20.0 20.3
25.0 25.3 2.0 2.3 0.148
32.0 32.3 2.0 2.3 0.193 2.4 2.8 0.230
40.0 40.4 2.0 2.3 0.245 2.4 2.8 0.293 3.0 3.5 0.360
50.0 50.4 2.0 2.3 0.310 2.4 2.8 0.371 3.0 3.4 0.451 3.7 4.2 0.548
63.0 63.4 2.5 2.9 0.491 3.0 3.4 0.577 3.8 4.3 0.720 4.7 5.3 0.874
75.0 75.5 2.9 3.3 0.672 3.6 4.1 0.826 4.5 5.1 1.016 5.6 6.3 1.238
90.0 90.6 3.5 4.0 0.975 4.3 4.9 1.184 5.4 6.1 1.460 6.7 7.5 1.774
110.0 110.7 4.2 4.8 1.431 5.3 6.0 1.777 6.6 7.4 2.173 8.1 9.1 2.629
125.0 125.8 4.8 5.4 1.843 6.0 6.7 2.271 7.4 8.3 2.772 9.2 10.3 3.387
140.0 140.9 5.4 6.1 2.327 6.7 7.5 2.844 8.3 9.3 3.480 10.3 11.5 4.242
160.0 161.0 6.2 7.0 3.052 7.7 8.6 3.731 9.5 10.6 4.543 11.8 13.1 5.537
180.0 181.1 6.9 7.7 3.800 8.6 9.6 4.688 10.7 11.9 5.746 13.3 14.8 7.028
200.0 201.2 7.7 8.6 4.713 9.6 10.7 5.809 11.9 13.2 7.091 14.7 16.3 8.620
225.0 226.4 8.6 9.6 5.922 10.8 12.0 7.340 13.4 14.9 8.994 16.6 18.4 10.946
250.0 251.5 9.6 10.7 7.338 11.9 13.2 8.983 14.8 16.4 11.023 18.4 20.4 13.485
280.0 281.7 10.7 11.9 9.153 13.4 14.9 11.340 16.6 18.4 13.847 20.6 22.8 16.896
315.0 316.9 12.1 13.5 11.660 15.0 16.6 14.250 18.7 20.7 17.536 23.2 25.7 21.414
355.0 357.2 13.6 15.1 14.735 16.9 18.7 18.093 21.1 23.4 22.318 26.1 28.9 27.148
400.0 402.4 15.3 17.0 18.687 19.1 21.2 23.072 23.7 26.2 28.207 29.4 32.5 34.431
450.0 452.7 17.2 19.1 23.627 21.5 23.8 29.178 26.7 29.5 35.737 33.1 36.6 43.612
500.0 503.0 19.1 21.2 29.146 23.9 26.4 35.999 29.7 32.8 44.156 36.8 40.6 53.814
560.0 563.4 21.4 23.7 36.533 26.7 29.5 45.054 33.2 36.7 55.316 41.2 45.5 67.513
630.0 633.8 24.1 26.7 46.292 30.0 33.1 56.915 37.4 41.3 70.061 46.3 51.1 85.336
Σημείωση: Το βάρος των σωλήνων υπολογίζεται λαμβάνοντας ως δεδομένο την πυκνότητα του υλικού & ώς μέσο πάχος το μέσο όρο του
max & min πάχους
24
16BAR (SDR11) 20BAR (SDR9) 25BAR (SDR7,4) 32BAR (SDR6)
20.0 20.3 2.0 2.3 0.116 2.3 2.7 0.132 3.0 3.4 0.162 3.4 3.9 0.180
25.0 25.3 2.3 2.7 0.170 3.0 3.4 0.210 3.5 4.0 0.240 4.2 4.8 0.278
32.0 32.3 3.0 3.4 0.278 3.6 4.1 0.327 4.4 5.0 0.387 5.4 6.1 0.455
40.0 40.4 3.7 4.2 0.429 4.5 5.1 0.509 5.5 6.2 0.602 6.7 7.5 0.704
50.0 50.4 4.6 5.2 0.666 5.6 6.3 0.790 6.9 7.7 0.940 8.3 9.3 1.093
63.0 63.4 5.8 6.5 1.054 7.1 8.0 1.262 8.6 9.6 1.479 10.5 11.7 1.737
75.0 75.5 6.8 7.6 1.472 8.4 9.4 1.773 10.3 11.5 2.106 12.5 13.9 2.459
90.0 90.6 8.2 9.2 2.132 10.1 11.3 2.558 12.3 13.7 3.017 15.0 16.7 3.543
110.0 110.7 10.0 11.1 3.163 12.3 13.7 3.801 15.1 16.8 4.522 18.3 20.3 5.277
125.0 125.8 11.4 12.7 4.103 14.0 15.6 4.916 17.1 19.0 5.819 20.8 23.0 6.806
140.0 140.9 12.7 14.1 5.114 15.7 17.4 6.159 19.2 21.3 7.310 23.3 25.8 8.544
160.0 161.0 14.6 16.2 6.713 17.9 19.8 8.020 21.9 24.2 9.516 26.6 29.4 11.141
180.0 181.1 16.4 18.2 8.485 20.1 22.3 10.148 24.6 27.2 12.031 29.9 33.0 14.083
200.0 201.2 18.2 20.1 10.440 22.4 24.8 12.549 27.4 30.3 14.884 33.2 36.7 17.389
225.0 226.4 20.5 22.7 13.244 25.2 27.9 15.882 30.8 34.0 18.811 37.4 41.3 22.021
250.0 251.5 22.7 25.1 16.289 27.9 30.8 19.521 34.2 37.8 23.223 41.5 45.8 27.151
280.0 281.7 25.4 28.1 20.421 31.3 34.6 24.538 38.3 42.3 29.119 46.5 51.3 34.065
315.0 316.9 28.6 31.6 25.850 35.2 38.9 31.042 43.1 47.6 36.862 52.3 57.7 43.106
355.0 357.2 32.2 35.6 32.813 39.7 43.8 39.423 48.5 53.5 46.735 59.0 65.0 54.760
400.0 402.4 36.3 40.1 41.661 44.7 49.3 50.012 54.7 60.3 59.365
450.0 452.7 40.9 45.1 52.755 50.3 55.5 63.322 61.5 67.8 75.097
500.0 503.0 45.4 50.1 65.096 55.8 61.5 78.028
560.0 563.4 50.8 56.0 81.547 62.5 68.9 97.894
630.0 633.8 57.2 63.1 103.323
25
PIPES FOR LIFE
3.3 Πίνακες Διαστατικών PE 80
6BAR (SDR22) 8BAR (SDR22) 10BAR (SDR22) 12,5BAR (SDR22)

20.0 20.3 2.0 2.3 0.114
25.0 25.3 2.0 2.3 0.147 2.3 2.7 0.168
32.0 32.3 2.0 2.3 0.191 2.0 2.3 0.191 2.4 2.8 0.228 3.0 3.4 0.275
40.0 40.4 2.0 2.3 0.243 2.4 2.8 0.290 3.0 3.5 0.356 3.7 4.2 0.425
50.0 50.4 2.4 2.8 0.368 3.0 3.4 0.447 3.7 4.2 0.543 4.6 5.2 0.659
63.0 63.4 3.0 3.4 0.571 3.8 4.3 0.712 4.7 5.3 0.865 5.8 6.5 1.043
75.0 75.5 3.6 4.1 0.817 4.5 5.1 1.005 5.6 6.3 1.226 6.8 7.6 1.456
90.0 90.6 4.3 4.9 1.172 5.4 6.1 1.445 6.7 7.5 1.756 8.2 9.2 2.110
110.0 110.7 5.3 6.0 1.759 6.6 7.4 2.151 8.1 9.1 2.601 10.0 11.1 3.130
125.0 125.8 6.0 6.7 2.247 7.4 8.3 2.743 9.2 10.3 3.352 11.4 12.7 4.060
140.0 140.9 6.7 7.5 2.815 8.3 9.3 3.444 10.3 11.5 4.198 12.7 14.1 5.060
160.0 161.0 7.7 8.6 3.692 9.5 10.6 4.495 11.8 13.1 5.480 14.6 16.2 6.643
180.0 181.1 8.6 9.6 4.639 10.7 11.9 5.687 13.3 14.8 6.955 16.4 18.2 8.396
200.0 201.2 9.6 10.7 5.748 11.9 13.2 7.018 14.7 16.3 8.531 18.2 20.2 10.355
225.0 226.4 10.8 12.0 7.264 13.4 14.9 8.900 16.6 18.4 10.832 20.5 22.7 13.106
250.0 251.5 11.9 13.2 8.889 14.8 16.4 10.908 18.4 20.4 13.345 22.7 25.1 16.120
280.0 281.7 13.4 14.9 11.221 16.6 18.4 13.703 20.6 22.8 16.720 25.4 28.1 20.208
315.0 316.9 15.0 16.6 14.102 18.7 20.7 17.353 23.2 25.7 21.191 28.6 31.6 25.581
355.0 357.2 16.9 18.7 17.904 21.1 23.4 22.085 26.1 28.9 26.866 32.2 35.6 32.471
400.0 402.4 19.1 21.2 22.832 23.7 26.2 27.913 29.4 32.5 34.072 36.3 40.1 41.227
450.0 452.7 21.5 23.8 28.874 26.7 29.5 35.365 33.1 36.6 43.158 40.9 45.1 52.205
500.0 503.0 23.9 26.4 35.624 29.7 32.8 43.696 36.8 40.6 53.253 45.4 50.1 64.418
560.0 563.4 26.7 29.5 44.585 33.2 36.7 54.740 41.2 45.5 66.810 50.8 56.0 80.697
630.0 633.8 30.0 33.1 56.322 37.4 41.3 69.331 46.3 51.1 84.447 57.2 63.1 102.247
Σημείωση: Το βάρος των σωλήνων υπολογίζεται λαμβάνοντας ως δεδομένο την πυκνότητα του υλικού & ώς μέσο πάχος το μέσο όρο του
max & min πάχους
26
16BAR (SDR22) 20BAR (SDR22) 25BAR (SDR22)
Εξωτερική Πάχος Βάρος Πάχος Βάρος Πάχος Βάρος
Διάμετρος Τοιχώματος Τοιχώματος Τοιχώματος
min max min max min max min max
mm mm mm mm kg/m mm mm kg/m mm mm kg/m
20.0 20.3 2.3 2.7 0.131 3.0 3.4 0.160 3.4 3.9 0.178
25.0 25.3 3.0 3.4 0.208 3.5 4.0 0.238 4.2 4.8 0.275
32.0 32.3 3.6 4.1 0.323 4.4 5.0 0.383 5.4 6.1 0.450
40.0 40.4 4.5 5.1 0.504 5.5 6.2 0.596 6.7 7.5 0.697
50.0 50.4 5.6 6.3 0.782 6.9 7.7 0.930 8.3 9.3 1.082
63.0 63.4 7.1 8.0 1.249 8.6 9.6 1.463 10.5 11.7 1.718
75.0 75.5 8.4 9.4 1.755 10.3 11.5 2.084 12.5 13.9 2.433
90.0 90.6 10.1 11.3 2.531 12.3 13.7 2.986 15.0 16.7 3.506
110.0 110.7 12.3 13.7 3.762 15.1 16.8 4.475 18.3 20.3 5.222
125.0 125.8 14.0 15.6 4.865 17.1 19.0 5.759 20.8 23.0 6.735
140.0 140.9 15.7 17.4 6.095 19.2 21.3 7.234 23.3 25.8 8.455
160.0 161.0 17.9 19.8 7.937 21.9 24.2 9.416 26.6 29.4 11.025
180.0 181.1 20.1 22.3 10.042 24.6 27.2 11.906 29.9 33.0 13.936
200.0 201.2 22.4 24.8 12.418 27.4 30.3 14.729 33.2 36.7 17.207
225.0 226.4 25.2 27.9 15.717 30.8 34.0 18.615 37.4 41.3 21.792
250.0 251.5 27.9 30.8 19.318 34.2 37.8 22.981 41.5 45.8 26.868
280.0 281.7 31.3 34.6 24.283 38.3 42.3 28.816 46.5 51.3 33.710
315.0 316.9 35.2 38.9 30.719 43.1 47.6 36.478 52.3 57.7 42.657
355.0 357.2 39.7 43.8 39.012 48.5 53.5 46.248 59.0 65.0 54.189
400.0 402.4 44.7 49.3 49.491 54.7 60.3 58.746
450.0 452.7 50.3 55.5 62.663 61.5 67.8 74.315
500.0 503.0 55.8 61.5 77.215
560.0 563.4
630.0 633.8
27
PIPES FOR LIFE
3.3 Πίνακες Διαστατικών PE 80 (Μικρών διατομών)
Εξωτερική Πάχος Τοιχώματος Βάρος Πίεση Λειτουργίας

Διάμετρος
min max min max
mm mm mm mm kg/m Bar SDR
15.0 15.3 2.5 2.7 0.096 20 SDR 6
16.0 16.3 2.0 2.2 0.086 16 SDR 9
16.0 16.3 2.3 2.7 0.100 20 SDR 7,4
18.0 18.3 2.0 2.2 0.099 16 SDR 9
18.0 18.3 2.5 2.7 0.119 20 SDR 7,4
20.0 20.3 2.0 2.2 0.111 12.5 SDR 11
20.0 20.3 2.8 3.4 0.155 20 SDR 7,4
22.0 22.3 3.0 3.2 0.174 20 SDR 7,4
25.0 25.3 3.0 3.4 0.205 16 SDR 9
25.0 25.3 3.5 4.0 0.236 20 SDR 7,4
28.0 28.3 3.0 3.3 0.230 12.5 SDR 11
32.0 32.3 3.0 3.4 0.272 12.5 SDR 11
32.0 32.3 4.4 5.0 0.381 20 SDR 7,4
Σημείωση: Το βάρος των σωλήνων υπολογίζεται λαμβάνοντας ως δεδομένο την πυκνότητα

του υλικού & ώς μέσο πάχος το μέσο όρο του max & min πάχους
28
4 ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΚΤΥΩΝ
4.1. Σχέση θερμοκρασίας και αντοχής πίεσης
Όπως έχει ήδη αναφερθεί η θερμοκρασία λειτουργίας ενός δικτύου είναι σημαντικός παράγοντας επιλογής της
κατάλληλης κλάσεως των σωλήνων που θα χρησιμοποιηθουν.
Όταν ένα δίκτυο σωλήνων πολυαιθυλενίου λειτουργήσει σε σταθερή θερμοκρασία μεγαλύτερη των 20 °C και
μέχρι τους 40 °C θα πρέπει να εφαρμοστεί ένας συντελεστής μείωσης της πίεσης για τη σωστή διαστασιολόγηση
του δικτύου, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα:
Θερμοκρασία (°C) Συντελεστής
20 1,00
30 0,87
40 0,74
Πίνακας 4.1 Συντελεστές μείωσης της πίεσης σε σχέση με τη θερμοκρασία
Για ενδιάμεσες θερμοκρασίες μεταξύ των παραπάνω, γίνεται σχετική εκτίμηση της ονομαστικής πίεσης αντοχής
του δικτύου σωληνώνσεων (ISO 13761:1996).
H μέγιστη επιτρεπόμενη πίεση λειτουργίας (PFA) ενός δικτύου προκύπτει από την εξίσωση:
PFA = f (T) · f (A) · PN
Όπου:
f (T) : Ο συντελεστής από τον παραπάνω πίνακα
f (A) : Συντελεστής που σχετίζεται με την εφαρμογή (για μεταφορά νερού f (A) = 1)
PN : Η τιμή της ονομαστικής πίεσης
Στο παρακάτω γράφημα απεικονίζεται η πτώση αντοχής σε πίεση για διαφορετικές θερμοκρασίες και ονομαστική
πίεση λειτουργίας σωλήνων:
35
30
Ονομαστική πίεση PN (bar)
6
25
8
20 10
12.5
15
16
10 20
25
5
32
0
20 30 40
Θερμοκρασία Τ (°C)
Εικόνα 4.1 Μείωση αντοχής σε πίεση με την αύξηση της θερμοκρασίας
29
PIPES FOR LIFE
4.2 Υπολογισμός Απωλειών Πίεσης σε δίκτυο

Οι απώλειες σε ένα δίκτυο εξαρτώνται από τον τύπο της ροής (στρωτή ή τυρβώδης), το μήκος, τη διάμετρο και τη
φύση του αγωγού, καθώς και από τον αριθμό και το είδος των παρεμβαλλομένων εξαρτημάτων.
Οι απώλειες ενέργειας ενός δικτύου σωλήνων πολυαιθυλενίου διαχωρίζονται σε απώλειες λόγω τριβής και σε τοπικές
απώλειες. Οι γραμμικές απώλειες λόγω τριβών αναπτύσσονται κατά τη μεταφορά ρευστού μέσα από έναν αγωγό
από ένα σημείο σε ένα άλλο. Ο υπολογισμός των απωλειών ενέργειας λόγω τριβής γίνεται με την εφαρμογή των
εξισώσεων Darcy-Weisbach ή των Hazen-Williams. Οι γενικές αυτές εξισώσεις στα δίκτυα υπό πίεση απλοποιούνται
σημαντικά λαμβάνοντας ως παραδοχές:
α) Το ποσοστό πλήρωσης του αγωγού είναι 100%, οπότε η κλίση των τριβών είναι σταθερή και άρα η πτώση
γραμμών ενέργειας και πίεσης είναι γραμμική με την φορά της ροής.
β) Η ταχύτητα ροής είναι σταθερή άρα η γραμμή ενέργειας σε κάθε αγωγό προκύπτει αν στην πιεζομετρική
γραμμή προστεθεί ο όρος V2/2g.
Έστω αγωγός με εσωτερική διάμετρο D (σε m), μήκος L (σε m), ισοδύναμη τραχύτητα k (σε m) και παροχή Q (σε
m3/s). Οι γραμμικές ενεργειακές απώλειες Ηf δίνονται από τη σχέση Darcy – Weisbach:
όπου η μέση ταχύτητα ροής (σε m/s)
και ο συντελεστής απωλειών για στρωτή ροή (Re = 2000)
Εντούτοις, στις περισσότερες εφαρμογές δικτύων η ροή βρίσκεται στη μεταβατική ζώνη στρωτής – τυρβώδους κι έτσι
ο συντελεστής απωλειών f (για συνήθεις ταχύτητες) υπολογίζεται από την εξίσωση των Colebrook – White:
Όπου Re ο αριθμός Reynolds (Re = VD/ν) και ν η κινηματική συνεκτικότητα του νερού, ίση με 1.4 x 10-6 m2/s, στους
15 οC.
Επίσης, χρησιμοποιείται και η σχέση των Hazen – Williams:
όπου c αδιάστατος συντελεστής απωλειών ο οποίος κυμαίνεται από 140 για λείους, καλά ευθυγραμμισμένους
αγωγούς έως 80 για παλιούς φθαρμλενους αγωγούς. Τυπική τιμή για τους πλαστικούς σωλήνες είναι η c = 100-105.
Ως ελάχιστη αποδεκτή ισοδύναμη τραχύτητα, με την προϋπόθεση νερού που δεν προκαλεί διάβρωση ή επικαθήσεις,
λαμβάνεται k = 0.1 mm. Προκειμένου για μεταλλικούς αγωγούς, συστήνεται k= 1-2 mm (με την υπόθεση ότι
αναμένονται φαινόμενα διάβρωσης ή επικαθήσεων).
Όταν η ταχύτητα του ρευστού μεταβάλλεται είτε ως προς το μέγεθος είτε ως προς τη διεύθυνση (είτε ως προς
και τα δύο συγχρόνως), προκαλούνται επιπρόσθετες ή τοπικές απώλειες ενέργειας, λόγω δημιουργίας ρευμάτων
στροβιλισμού. Αυτές παρατηρούνται όταν σε ένα σύστημα διακινήσεως του ρευστού υπάρχουν βάννες, διακόπτες,
γωνίες, διευρύνσεις, συστολές ή άλλα εξαρτήματα και συσκευές (π.χ. αντλίες, φίλτρα), καθώς και στην είσοδο του
ρευστού στο σωλήνα και κατά την εκροή από αυτόν.
Οι τοπικές απώλειες αποτελούν επιπρόσθετες πτώσεις στην γραμμή ενέργειας και συνήθως συναντώνται σε συστολές,
διαστολές και ειδικά τεμάχια και ο υπολογισμός τους προκύπτει λαμαβάνοντας ως δεδομένο το συντελεστή των
τοπικών απωλειών.
Στα εξαρτήματα και τις δικλείδες παρατηρούνται μεγάλες απώλειες ενέργειας, λόγω διαταραχής των ρευματικών
γραμμών και δημιουργίας στροβιλισμού. Η γενική εξίσωση για των υπολογισμό των τοπικών αυτών απωλειών
30
δίνεται από τη σχέση:
όπου:
Η = απώλειες (m)
V = ταχύτητα ροής (m/s)
k = συντελεστής απωλειών εξαρτήματος
g = επιτάχυνση της βαρύτητας (9.81 m/s2)
Η τιμή του συντελεστή απωλειών εξαρτάται από την γεωμετρία του εκάστοτε εξαρτήματος.
Πίνακας 4.2
Ενδεικτικές τιμές συντελεστών & τοπικών απωλειών
Είδος τοπικής παρεμβολής Συντελεστής k Είδος τοπικής παρεμβολής Συντελεστής k
Είσοδος Καμπύλες 90 o
Κάθετη 0.50 r/D = 4 0,16 - 0,18

Προβαλλόμενο άκρο 0.80 r/D = 2 0,19 - 0,25
Ελαφρώς στρογγυλεμένη 0.25 r/D = 1,5 0,26 - 0,34
Στρογγυλεμένη 0.05 r/D = 1,5 0,35 - 0,40
Απότομες Συστολές Καμπύλα τεμάχια
D2/D1 ≤ 0,20 0,41 - 0,50 Γωνία 15o 0.05
0,20 < D2/D1 ≤ 0,40 0,30 - 0,41 Γωνία 30o 0.10
0,40 < D2/D1 ≤ 0,60 0,18 - 0,30 Γωνία 45 o
0.20
0,60 < D2/D1 ≤ 0,80 0,06 - 0,18 Γωνία 60 o
0.35
D2/D1 ≥ 0,80 0,00 - 0,06 Γωνία 90 o
0.80
Βαθμιαίες Συστολές Ταύ
Γωνία 15o 0.02 Οριζόντια 0,30 - 0,40
Γωνία 22,5 o
0.04 Κάθετα 0,60 - 2,10
Γωνία 45 o
0.07 Ημιταύ
Απότομες Διαστολές Οριζόντια 0,20 - 0,35
D2/D1 ≤ 0,20 0,92 - 1,00 Κάθετα 0,45 - 0,55
0,20 < D2/D1 ≤ 0,40 0,71 - 0,92 Δικλείδες
0,40 < D2/D1 ≤ 0,60 0,41 - 0,71 Συρταρωτή (ανοιχτή) 0.20
0,60 < D2/D1 ≤ 0,80 0,13 - 0,41 Αντεπίστροφη 2.50
D2/D1 ≥ 0,80 0,00 - 0,13 Τύπου πεταλούδας (ανοιχτή) 0.20
Βαθμιαίες Διαστολές Σφαιρική (90o) 0.05
Γωνία 15 o
0.03 Σφαιρική (60 ) o
1.20
Γωνία 22,5 o
10.00
Γωνία 45 o
50.00
31
32
100 DN50
Τα DN63
χύ
PIPES FOR LIFE
τη DN75
τα
(m DN90
/s)
5 DN110
4 DN125
m)
DN140
(m
3
DN160
ρος
DN180
ετ
μ
2 DN200
10
Διά
DN225
ή
1,5 DN250
ρικ
280
DN280
4.3 Διαγράμματα απωλειών
τε
250
DN315
315
1
225
Εξω
DN355
355
200
0,8
40
DN400
450 0
180
500
DN450
560
0,6
160
630
DN500
140
90
DN560
63
125
75
50
0,4
110
1 DN630
u0.2
Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

u0.4
u0.6
0,2
u0.8
u1
u1.5
u2
Διάγραμμα απωλειών πίεσης σωλήνων PE 100 PN6
u3
u4
0.1
0.1 1 10 100 1000 10000 u5
Παροχή (lt/sec)
100 DN40
Τα DN50
χύ
τη DN63
5 τα
DN75
m)
4
(m
/s) DN90
(m
DN110
3
DN125
ρος
DN140
μετ
DN160
ιά
2
DN180
ήΔ
DN200
1,5
40
ρικ
10 DN225
τε
DN250
50
DN280
Εξω
1
63
DN315
75
0,8
DN355
90
0,6 DN400
110
125
DN450
140
DN500
0,4 DN560
180
DN630
200
225
u0.2
25
1 u0.4
160
280 0
u0.6
315
355

0,2
400 u0.8
450
u1
500
560
u1.5
630
u2
u3
u4
u5
0.1
0.1 1 10 100 1000 10000
33
34
100 DN32
Τα
χύ DN40
m)
PIPES FOR LIFE
τη DN50
τα
(m
(m DN63
/s)
DN75
ρος
ετ
DN90
μ
5 DN110
Διά
DN125
ή
4
DN140
ρικ
DN160
32
τε
10 3 DN180
40
Εξω
DN200
50
DN225
63
2 DN250
75
DN280
90
1,5 DN315
110
DN355
125
140
DN400
160
DN450
180
1
200
DN500
225
250
1 DN560
280
0,8
DN630
315
355
u0.2

400
0,6
u0.4
450
500
u0.6
560
630
u0.8
0,4 u1
u1.5
u2
0,2 u3
0.1 u4
0.1 1 10 100 1000 10000 u5
Απώλειες _ Παροχή _ Διάμετρος _ Ταχύτητα_PE100_PN12.5b.xls
100 DN25
Τα DN32
χύ DN40
5 τη
τα DN50
4 (m
/s) DN63
DN75
3
DN90
DN110
DN125
2
25
DN140
DN160
32
1,5 DN180
10
40
DN200
DN225
50
1 DN250
63
DN280
75
0,8
DN315
90
DN355
DN400
110
0,6
125
DN450
)
140
DN500
m
0,4
DN560
200
DN630
ς (m
225
160
u0.2
25
1
ρο
180
280 0
u0.4
ετ
315
u0.6
355
ιάμ

400 u0.8
Δ
0,2
450
u1
500
ική
u1.5
560
ρ
630
u2
ωτε
u3
Εξ
u4
u5
Διάγραμμα απωλειών πίεσης σωλήνων PE 100 PN12.5
0.1
0.1 1 10 100 1000 10000
35
36
Απώλειες _ Παροχή _ Διάμετρος _ Ταχύτητα_PE100_PN16b.xls
100 DN20
Τα DN25
χύ
PIPES FOR LIFE
τη DN32
5 τα DN40
4
(m
20
/s) DN50
DN63
3
DN75
DN90
25
DN110
2
DN125
32
1,5 DN140
40
10 DN160
DN180
50
1 DN200
63
0,8 DN225
75
DN250
90
DN280
110
0,6
DN315
125
DN355
)
140
m
0,4 DN400
DN450
200
ς (m
225
160
DN500
250
1
ρο
180
280
DN560
ετ
315
DN630
355

ιάμ
400 u0.2
Δ
0,2
450
u0.4
500
560
ική
u0.6
ρ
630
u0.8
ωτε
u1
Εξ
u1.5
u2
u3
0.1 u4
0.1 1 10 100 1000 10000 u5
100 DN20
Τα DN25
5 χύ
τη DN32
4 τα
DN40
(m
20
/s) DN50
3
DN63
DN75
25
2 DN90
32
DN110
40
1,5 DN125
50
DN140
10
1 DN160
63
DN180
75
0,8
DN200
90
0,6
DN225
110
DN250
125
140
0,4 DN280
160
DN315
180
)
200
DN355
m
225
DN400
250
280
ς (m
DN450
315
355
1
ρο
DN500
400
ετ
DN560
450
0,2 500
ιάμ

u0.2
560
Δ
u0.4
ική
u0.6
ρ
u0.8
ωτε
u1
Εξ
u1.5
u2
u3
0.1 u4
0.1 1 10 100 1000 10000 u5
37
38
100 DN20
5
Τα DN25
χύ
PIPES FOR LIFE
4
τη
τα DN32
(m DN40
20
/s)
3 DN50
DN63
25
DN75
2
DN90
32
1,5 DN110
40
DN125
50
10 DN140
1 DN160
63
75
0,8 DN180
90
DN200
0,6
DN225
110
DN250
0,4 DN280
)
DN315
125
m
200
140
DN355
225
160
250
ς (m
180
DN400
280
315
1
ρο
DN450
355
ετ
400
u0.2
450

ιάμ
0,2
u0.4
Δ
u0.6
ική
ρ
u0.8
u1
ωτε
Εξ
u1.5
u2
u3
u4
0.1
0.1 1 10 100 1000 10000 u5
100 4
20
3
25
32
1,5
40
50
1
63
10
75
0,8
90
0,6
110
180
0,4
200
225
125
250
140
280
160
315
355
m)
1
(m
0,2

ρος
Τα
χ
μετ
ύτ
ητ
ιά
α(
m/
ήΔ
s)
ικ
τερ
Εξω
0.1
0.1 1 10 100 1000
39
PIPES FOR LIFE
4.4 Υδραυλικό πλήγμα

Το υδραυλικό πλήγμα είναι ένα μη-μόνιμο φαινόμενο Υδραυλικής που δημιουργείται από απότομες μεταβολές
της ταχύτητας ή της πίεσης στους κλειστούς αγωγούς. Τέτοιες απότομες μεταβολές μπορούν να συμβούν: α) σε
καταθλιπτικούς αγωγούς μόλις παύσει η λειτουργία των αντλιών, εξαιτίας διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος. Σ’
αυτήν την περίπτωση μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα πέφτει σημαντικά η πίεση στη θέση του αγωγού αμέσως
μετά το αντλιοστάσιο. β) σε αγωγό, όπου κάποια βάνα κλείνει γρήγορα, είτε από κακό χειρισμό, είτε από βλάβη, οπότε
η παροχή του νερού μηδενίζεται ταχύτατα. Συνθήκες δημιουργίας υδραυλικού πλήγματος μπορούν να εμφανιστούν
σε δίκτυα ύδρευσης, τόσο στο δίκτυο διανομής όσο και στο εξωτερικό υδραγωγείο, σε δίκτυα αποχέτευσης και σε
αρδευτικά δίκτυα, δηλαδή σε κάθε είδους υδραυλικά δίκτυα.
Κατά τη δημιουργία υδραυλικού πλήγματος αναπτύσσονται ισχυρές εναλλασσόμενες υπερπιέσεις και υποπιέσεις
στον αγωγό, συνήθως κατά πολύ μεγαλύτερες από τις πιέσεις που αναπτυσσόταν στον αγωγό κατά τη διάρκεια του
μόνιμου φαινομένου, ακριβώς δηλ. πριν τη δημιουργία του υδραυλικού πλήγματος. Η ένταση του φαινομένου
εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όμως πάντα αυξάνεται, τουλάχιστον σε ορισμένες θέσεις του αγωγού, ανάλογα
με την μεταβολή της παροχής ή της πίεσης που προκάλεσε το υδραυλικό πλήγμα. Η καταπόνηση του αγωγού
είναι σημαντική, αφού για ένα μικρό χρονικό διάστημα αναπτύσσονται σε αυτόν εναλλασσόμενες εφελκυστικές
και θλιπτικές τάσεις κατά πολύ ισχυρότερες από αυτές που αναπτύσσονταν κατά τη μόνιμη ροή. Κάτω από τέτοιες
συνθήκες ο αγωγός ενδέχεται να υποστεί θραύση, εφόσον δεν είναι εφοδιασμένος με κατάλληλες αντιπληγματικές
διατάξεις που μετριάζουν την ένταση του υδραυλικού πλήγματος ή δεν έχει θωρακιστεί κατάλληλα σε ορισμένα
τμήματά του.
Η κύρια πηγή υδραυλικού πλήγματος είναι η μεγάλη χρονική επιτάχυνση της ροής. Επομένως, στις πρακτικές
περιπτώσεις θα πρέπει κανείς να αναζητήσει φαινόμενα που προκαλούν στιγμιαίες αλλαγές της ταχύτητας του
ρευστού. Κριτήριο του πόσο στιγμιαία είναι μια μεταβολή ταχύτητας και επομένως πόσο σημαντική θα είναι η
αύξηση της πίεσης, είναι η ημιπερίοδος του φαινομένου που χαρακτηρίζεται από το μέγεθος, 2L/c, όπου L το μήκος
του αγωγού και c η ταχύτητα μεταδόσεως του ήχου στο τοίχωμα. Αν η μεταβολή της ταχύτητας Δu γίνει σε χρόνο
μικρότερο από 2L/c τότε το υδραυλικό πλήγμα θα είναι σημαντικό, η δε αύξηση της πίεσης θα είναι της τάξης του
pcΔu, όπου ρ η πυκνότητα του ρευστού. Αντίθετα, για μεταβολές που γίνονται σε χρόνο σημαντικά μεγαλύτερο από
το 2L/c θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν, η αλληλεπίδραση ανάμεσα στο κύμα πίεσης που επιστρέφει και στο μηχανισμό
που προκαλεί τις μεταβολές.
Πρακτικά, οι πιο σημαντικές αιτίες πρόκλησης υδραυλικού πλήγματος είναι οι ακόλουθες:
• Ξεκίνημα ή σταμάτημα αντλίας.
• Απότομο κλείσιμο βάνας στο δίκτυο.
• Σχηματισμός θύλακος ατμού στο δίκτυο και στη συνέχεια σπάσιμο.
• Παρουσία αέρα ή ατμού στο σύστημα.
• Σε υδροστροβίλους απότομες μεταβολές φορτίου.
• Αστοχία (σπάσιμο) κάποιου αγωγού.
Ξεκίνημα ή σταμάτημα αντλίας

Το ξεκίνημα ή το σταμάτημα μια αντλίας, προκαλεί απότομη αύξηση ή πτώση της ταχύτητας στο αγωγό και επομένως
ένα θετικό κύμα πίεσης ή υπερπίεση στο δίκτυο της εξόδου και ένα αρνητικό κύμα ή υποπίεση στο δίκτυο εισόδου.
Το μέγεθος της υπερπίεσης εξαρτάται από το ρυθμό αύξησης ή πτώσης της ταχύτητας του δρομέα αντλίας, δηλαδή
την αδρανειακή μάζα του συστήματος, καθώς και από την θέση των βαλβίδων στο δίκτυο.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες συνήθως ξεκινάνε με την κλειστή βάνα στον αγωγό, επομένως, το μέγεθος του κύματος
πίεσης που δημιουργείται από το ξεκίνημα της αντλίας εξαρτάται και από την απόσταση στη βάνα και στην αντλία.
Γι’ αυτό και συνιστάται η βάνα να είναι όσο δυνατόν πιο κοντά στην έξοδο της αντλίας, ώστε το L να είναι μικρό. Αν
παρ’ όλα αυτά το μέγεθος του αναμενόμενου κύματος πίεσης είναι μεγάλο, μπορεί να αυξηθεί η αδρανειακή μάζα
της αντλία ή ηλεκτρονικά να μειωθεί ο ρυθμός αύξησης των στροφών, ώστε να αποφευχθούν υψηλές πιέσεις στο
δίκτυο που μπορούν να αποδειχθούν καταστροφικές.
Ένα άλλο πρόβλημα που μπορεί να δημιουργηθεί στις αντλίες λόγω της παρουσίας κυμάτων πίεσης είναι
40
η ανάστροφη ροή, δηλαδή ροή με διεύθυνση από την έξοδο προς την είσοδο, που με τη σειρά της μπορεί να
προκαλέσει περιστροφή της αντλίας σε διεύθυνση αντίθετη με την κανονική. Ανάλογα με τον τύπο του κινητήρα,
τέτοια λειτουργία μπορεί να είναι καταστροφική. Για το λόγο αυτό μερικές φορές τοποθετείται στην έξοδο της αντλίας,
βάνα που επιτρέπει ροή μόνον προς μια κατεύθυνση, την κανονική. Αντίστροφη ροή προκαλεί απότομο κλείσιμο
της βάνας και απομόνωση της αντλίας. Η χρήση τέτοιων βαλβίδων, πρέπει να γίνεται με προσοχή γιατί μπορεί
το απότομο κλείσιμο να προκαλέσει και αυτό υδραυλικό πλήγμα. Βάνες τέτοιου τύπου, απαιτούν μια ελάχιστη
διαφορά πίεσης στην κανονική διεύθυνση ροής. Η επιλογή τους επομένως, πρέπει να γίνει έτσι ώστε η διαφορά αυτή
να μην υπερφορτίζει την αντλία.
Κλείσιμο βάνας στο δίκτυο

Στην περίπτωση αυτή, θεωρείται ότι η βάνα δεν βρίσκεται στο άκρο του δικτύου. Σε περίπτωση απότομου κλεισίματος
της βαλβίδας συμβαίνουν τα εξής: στο τμήμα του δικτύου πριν από την βαλβίδα, θα δημιουργηθεί ένα κύμα
υπερπίεσης της τάξεως του cU/g ενώ στο τμήμα κατάντι της βαλβίδας θα εμφανιστεί ένα κύμα υποπίεσης που μπορεί
να φέρει την πίεση μετά τη βαλβίδα, κάτω από την πίεση ατμών. Το αποτέλεσμα θα είναι να δημιουργηθεί ένας
θύλακας ατμού, ο οποίος μετά από ένα χρονικό διάστημα ανάλογα με τις πιέσεις, θα καταρρεύσει, προκαλώντας ένα
κύμα πίεσης, μεγέθους της τάξεως cUd/g όπου Ud πλέον είναι η ταχύτητα του ρευστού μετά τη βάνα. Αν μέρος του
ρευστού λόγω του θύλακα, διαρρεύσει στη δεξαμενή, υπάρχει περίπτωση η Ud να γίνει μεγαλύτερη από την U και
επομένως, οι μέγιστες πιέσεις, λόγω του υδραυλικού πλήγματος, θα εφαρμοστούν μετά από τη βάνα και όχι πριν.
Θύλακες ατμού
Η κατάρρευση (σπάσιμο) των θυλάκων ατμού που δημιουργήθηκαν σ’ ένα δίκτυο, λόγω των κυμάτων πίεσης
που εμφανίστηκαν σ’ ένα άλλο σημείο του συστήματος, είναι ένα από τα πιο συνήθη προβλήματα υδραυλικού
πλήγματος. Θύλακες συνήθως εμφανίζονται σε σημεία του δικτύου από το κλείσιμο της βάνας ή το σταμάτημα της
αντλίας στα ανάντι της ροής ή από το άνοιγμα της βάνας που βρίσκεται στα κατάντι της ροής. Θύλακες συνήθως
εμφανίζονται και στο υψηλότερο σημείο του αγωγού, όπου η στατική, απόλυτη πίεση, μπορεί να πέσει, κάτω από
την πίεση ατμών.
Όταν ένας θύλακας ατμού καταρρεύσει τότε δημιουργείται μια αύξηση πίεσης, κύμα πίεσης, που είναι ίση με:
Δρ=ρcΔU/2 για θύλακα που βρίσκεται μακριά από κλειστό άκρο του αγωγού, και,
Δρ=ρUΔU για θύλακα που καταρρέει κοντά σε κλειστή βάνα, ή κλειστό άκρο του αγωγού.
Παρουσία αέρα στο δίκτυο

Στο νερό υπάρχει πάντοτε διαλυμένη μια μικρή ποσότητα αέρα. Όταν ο αέρας είναι ομοιόμορφα κατανεμημένος
μέσα στο δίκτυο, τότε η ελαστικότητα του ρευστού αυξάνει με αποτέλεσμα να μειωθεί η ταχύτητα διάδοσης των
κυμάτων πίεσης c. Δεδομένου ότι το μέγεθος των κυμάτων πίεσης είναι ανάλογο του c, η παρουσία διαλυμένου
αέρα, έχει ευνοϊκό αποτέλεσμα, γιατί μειώνει τη μέγιστη πίεση που εμφανίζεται στο σύστημα.
Βέβαια, αν η πίεση πέσει κάτω από τη μερική πίεση του αέρα στο διάλυμα, τότε ο διαλυμένος αέρας, σχηματίζει
φυσαλίδες που μπορεί να ενωθούν σε κάποιο θύλακα αέρα με όλες τις συνέπειες που προαναφέρονται. Ο διαλυμένος
αέρας επίσης, μπορεί να αυξήσει την πίεση ατμών του ρευστού γιατί οι μικρές φυσαλίδες αέρα, ενεργούν σαν πυρήνες
σχηματισμού φυσαλίδων ατμού. Πάντως, η παρουσία θυλάκων αέρα, σ’ ένα δίκτυο, είναι συνήθως ανεπιθύμητη,
γιατί όταν περνάνε μέσα από υδροδυναμικές μηχανές, προκαλούν υπερβολικές δυνάμεις και μερικές φορές, ακόμη
και διακοπή της λειτουργίας. Συνήθως στα δίκτυα, υπάρχουν βαλβίδες για την απομάκρυνση θυλάκων αέρα. Οι
βαλβίδες αυτές τοποθετούνται στα υψηλότερα σημεία του δικτύου.
Αλλαγές φορτίου σε υδροστροβίλους

Μεταβολές του ηλεκτρικού φορτίου σε υδροστροβίλους που περιστρέφονται με σταθερές στροφές, επιτυγχάνεται
με τη μεταβολή της παροχής. Στην περίπτωση που διακοπεί η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στο δίκτυο, τότε
το σύστημα τείνει να επιταχυνθεί. Αυτό μπορεί να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα για το στρόβιλο και έτσι
θα πρέπει να διακοπεί μέσα σε πάρα πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία
κυμάτων πίεσης που μπορεί να προκαλέσουν καταστροφές, τόσο στον υδροστρόβιλο, όσο και στις σήραγγες του
φράγματος. Για το λόγο αυτό συνήθως υπάρχει η λεγόμενη αντιπληγματική προστασία.
41
PIPES FOR LIFE
Αστοχία αγωγού
Όταν ένας αγωγός σπάσει και το ρευστό αρχίζει να διαρρέει από τη σχισμή, τότε δημιουργείται στο σημείο εκείνο ένα
αρνητικό κύμα πίεσης που φυσικά μεταδίδεται μέσα στον αγωγό. Το αρνητικό κύμα πίεσης, μπορεί να δημιουργήσει
θύλακες ατμού σε μέρη του αγωγού, μερικές φορές χιλιόμετρα μακριά από το αρχικό σημείο αστοχίας του αγωγού.
Κατάρρευση του θύλακα μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω βλάβες στον αγωγό, μακριά από το αρχικό σημείο
αστοχίας του αγωγού.
Θεωρητικοί Υπολογισμοί Υδραυλικού Πλήγματος

Η υπερπίεση (ΔP) για έναν αγωγό που οφείλεται στην αλλαγή της μέσης ταχύτητας του ρευστού (Δu) δίνεται από
το τύπο:
Όπου,
: Υπερπίεση
α : ταχύτητα μετάδοσης κύματος διαταραχής (m/sec)

Δu: Mεταβολή ταχύτητας του ρευστού (m/sec)
g : Επιτάχυνση της βαρύτητας (m/sec2)
Η μεταβολή της ταχύτητας του ρευστού (ταχύτητα μετάδοσης της διαταραχής) εξαρτάται από τις ιδιότητες του
ρευστού και του υλικού του σωλήνα όπως καθορίζεται στον παρακάτω τύπο:
+
Όπου:
Εp: Μέτρο ελαστικότητας του υλικού του τοιχώματος του σωλήνα
Dm: Διάμετρος του σωλήνα
S: Πάχος τοιχώματος του σωλήνα
Εw: Μέτρο ελαστικότητας ρευστού
γ: Πυκνότητα του ρευστού
Εp θα πρέπει να αντικατασταθεί από τον τύπο

Όπου ν: ο συντελεστής διαστολής
Υλικό Μέτρο ελαστικότητας (MPa)

PVC-U 3000
PE 80 600-900
PE100 900-1.400
PP (Homo/Co-polymer) 1.300-1.500
PP-R 900
42
Πρόληψη υδραυλικού πλήγματος
Η πρόληψη του υδραυλικού πλήγματος μπορεί να γίνει με δυο κυρίως τρόπους, τη μείωση της αρχικής ταχύτητας
μέσα στον αγωγό χρησιμοποιώντας αγωγούς μεγαλύτερης διαμέτρου ή ελαττώνοντας την κλίση της ταχύτητας.
Έτσι, στην περίπτωση που επιζητείται μείωση του μεγέθους της μεταβολής πίεσης που προκαλείται από το ξεκίνημα
ή το απότομο σταμάτημα της αντλίας, μπορεί κανείς να αυξήσει την αδρανειακή μάζα του δρομέα, προσθέτοντας ένα
αδρανειακό τροχό στον άξονα της αντλίας. Αυτό βέβαια συνεπάγεται απώλεια ενέργειας και αυξημένη απαιτούμενη
ροπή εκκίνησης. Επίσης ο αδρανειακός τροχός δεν προστατεύει το σύστημα σε περίπτωση που σπάσει ο άξονας ή
βουλώσει η αντλία.
Μια δεύτερη τεχνική πρόληψης του υδραυλικού πλήγματος, που προέρχεται από το κλείσιμο βάνας, είναι η ρύθμιση
της ταχύτητας κλεισίματος. Το μέγεθος της μέγιστης πίεσης που προκαλείται από το απότομο κλείσιμο της βάνας
μπορεί να περιοριστεί όταν ο χρόνος κλεισίματος είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο που παίρνει στο κύμα πίεσης να
επιστρέψει στην αρχική του θέση, στη βάνα. Από τις καμπύλες των βαλβίδων φαίνεται όμως ότι κατά τη διάρκεια
του αρχικού κλεισίματος όπου δηλαδή η διατομή ανοίγματος είναι σχετικά μεγάλο ποσοστό της ολικής διατομής,
ο συντελεστής απωλειών είναι σχετικά μικρός, επομένως κλείσιμο της βάνας στην περιοχή αυτή δεν ελαττώνει
σημαντικά τη ταχύτητα του ρευστού. Ως εκ τούτου λοιπόν η βαλβίδα μπορεί να προγραμματιστεί, να κλείσει σχετικά
γρήγορα στο αρχικό μέρος της καμπύλης και στη συνέχεια το κλείσιμο να γίνει τόσο αργά ώστε τα αντίστοιχα κύματα
να επιστρέφουν στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησαν.
Για μικρά δίκτυα πάντως αντιπληγματική προστασία μπορεί να γίνει τοποθετώντας ένα κομμάτι από ελαστικό αγωγό
στο δίκτυο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της ταχύτητας διάδοσης των κυμάτων πίεσης στο δίκτυο. Ελαστικοί
αγωγοί ή αγωγοί από θερμοπλαστικά υλικά απορροφούν μεγάλα ποσά ενέργειας κατά τη διάστασή τους από τα
κύματα πίεσης. Αλλά λύση αυτού του τύπου πρέπει να προσεχθεί γιατί το ελαστικό υλικό μπορεί να καταστραφεί
από κόπωση.
Μέθοδοι εξουδετέρωσης των πιέσεων, λόγω υδραυλικού πλήγματος
Οι μέθοδοι εξουδετέρωσης των υπερπιέσεων που εμφανίζονται σ’ ένα σύστημα, βασίζονται κυρίως στην απορρόφηση
της ενέργειας του κύματος πίεσης ή την ανακούφιση του με μηχανικά μέσα ή διαρροή ρευστού. Χρήση μεθόδων
εξουδετέρωσης απαιτούν ακριβή γνώση του μεγέθους της υπέρ/υποπίεσης σε κάθε σημείο του συστήματος. Αυτό
βέβαια είναι δυνατόν μόνο με τη χρήση τεχνικών ανάλυσης κυμάτων πίεσης.
Η πρώτη και η πιο ακριβή από πλευράς κόστους τεχνική, είναι η τοποθέτηση αντιπληγματικής δεξαμενής. Έτσι,
αμέσως μετά την αντλία, τοποθετείται ένα δοχείο γεμάτο ρευστό. Αύξηση της πίεσης λόγω υδραυλικού πλήγματος
θα προκαλέσει ροή προς τη δεξαμενή και αύξηση της στάθμης. Η χρονική μεταβολή της στάθμης λόγω των μεγάλων
μαζών του ρευστού στη δεξαμενή είναι πολύ μικρή και έτσι αποσβέννεται το κύμα πίεσης.
Μια δεύτερη μορφή αντιπληγματικής δεξαμενής είναι όταν η στάθμη είναι χαμηλότερη από εκείνη που αντιστοιχεί
στην στατική πίεση στο σημείο της τοποθέτησης και το ρευστό εμποδίζεται να ρεύσει προς την αντιπληγματική
δεξαμενή με τη βοήθεια βάνας μια κατεύθυνσης.
Μια δεύτερη μέθοδος πιο οικονομική αλλά που απαιτεί συνεχή συντήρηση είναι η τοποθέτηση πιεστικού δοχείου
με αέρα στη γραμμή. Τα πιεστικά δοχεία είναι ουσιαστικά δεξαμενές αντιπληγματικής προστασίας που είναι όμως
μικρότερες στο μέγεθος και επομένως οικονομικότερες στην κατασκευή. Η πίεση στο δοχείο κρατιέται σταθερή με τη
βοήθεια πεπιεσμένου αέρα που βοηθάει στην απορρόφηση της ελαστικής ενέργειας του κύματος πίεσης. Σε πολλές
περιπτώσεις πάντως το μέγεθος της στήλης του νερού μέσα στο πιεστικό δοχείο, περιορίζει την αποτελεσματικότητά
τους, στη μείωση του Δρ κυμάτων πίεσης, που έχουν μεγάλη κλίση πίεσης. Για να παραμείνει η πίεση μέσα στο
δοχείο σε λογικά πλαίσια κατά τη διάρκεια θετικού κύματος πίεσης, χρησιμοποιείται συνήθως σύστημα βαλβίδων
μιας κατεύθυνσης, που έχει αυξημένη πτώση πίεσης για ροή προς το πιεστικό δοχείο.
Για την προστασία αντλιών από κύματα πίεσης χρησιμοποιείται συνήθως στην έξοδο της αντλίας βάνα μιας
κατεύθυνσης. Όταν η ροή αντιστραφεί, η βάνα κλείνει προστατεύοντας έτσι την αντλία. Χρειάζεται πάντως προσοχή
στον υπολογισμό του χρόνου κλεισίματος της βαλβίδας για δεδομένη παροχή, ώστε να προστατευτεί η αντλία.
Άλλη μέθοδος ανακούφισης της υπερπίεσης είναι η τοποθέτηση βαλβίδων αερισμού στο σύστημα. Στην περίπτωση
43
PIPES FOR LIFE
σχηματισμού θύλακος αέρα, η βαλβίδα αερισμού ανοίγει αφήνοντας τον αέρα να φύγει στο περιβάλλον μειώνοντας
έτσι το πρόβλημα της κατάρρευσης του θύλακος. Για υπερπιέσεις όπως η βαλβίδα αερισμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί
για να ελευθερώσει αέρα μέσα στο σύστημα. Ο αέρας αυτός ενεργεί σαν μαξιλάρι απορροφώντας της ενέργεια της
υπερπίεσης.
Τέλος, υπάρχει και η περίπτωση τοποθέτησης στο σύστημα βαλβίδων ανακούφισης που ανοίγουν όταν η πίεση
ξεπεράσει ένα προκαθορισμένο μέγεθος, ελευθερώνοντας ένα μέρος του ρευστού και ελαττώνοντας έτσι την
υπερπίεση που δημιουργήθηκε από το υδραυλικό πλήγμα. Τέτοιου τύπου βαλβίδες όμως για να είναι αποτελεσματικές
απαιτούν συχνή συντήρηση.
Εικόνα 4.2
Εικόνα 4.3 Εικόνα 4.4
44
Διάγραμμα Υπερπίεσης λόγω υδραυλικού Πλήγματος
20
18
16
14
PN6
12
PN8
PN10
10
PN12,5
PN16
8 PN20
PN25
6 PN32
Μεταβολή Πίεσης (bar)

4
2
0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3
Δu(m/sec) Ταχύτητα Ρευστού
45
PIPES FOR LIFE
4.5 Υπολογισμός παραμόρφωσης σωλήνα τοποθετημένου μέσα

στο έδαφος
Για τον υπολογισμό παραμόρφωσης σωλήνα, που είναι τοποθετημένος μέσα στο έδαφος, κάτω από την επίδραση
των υπερκείμενων φορτίων του εδάφους ακολουθείται η παρακάτω διαδικασία.
Υπολογισμός των στατικών φορτίων, Ps
Ps=c . γ . Η
και
όπου,
Ps = Φορτία λόγω βάρους του εδάφους στο πάνω μέρος του σωλήνα (Kg/m2)
γ = Ειδικό βάρος του εδάφους (Kg/m2)
Η = Βάθος της τάφρου ως το πάνω μέρος του σωλήνα (m)
W = Πλάτος της τάφρου (m)
c = Συντελεστής φορτίου ανάλογα με το έδαφος
K = Συντελεστής σχέσης κάθετων και οριζόντιων τάσεων
δ = Γωνία εσωτερικής τριβής των κόκκων του υλικού πλήρωσης (0)
Οι τιμές του Κ και του δ εκλέγονται με βάση τον Πίνακα 4.3
46
Χαρακτηριστικά του υλικού πλήρωσης της τάφρου Κ δ (Πίνακας IV)
- Υλικό πλήρωσης συμπιεσμένο με άγνωστο βαθμό συμπίεσης

0.5 δ=ρ
- Υπάρχουν πλευρικά τοιχώματα
- Το υλικό πλήρωσης δεν είναι συμπιεσμένο αρκετά

- Υπάρχουν κατασκευασμένα κάθετα πλευρικά
0.5 δ = 2/3ρ
τοιχώματα για τη στήριξη του εδάφους
- Υπάρχει υδάτινος ορίζοντας
- Το υλικό είναι συμπιεσμένο αρκετά

(Συνεκτικά εδάφη: Dp > 95%
0.7 δ=ρ
Μη συνεκτικά εδάφη: Dp > 97%
Βαθμός συμπίεσης κατά Proctor)
Πίνακας 4.3 Τιμές συντελεστή Κ και γωνίας εσωτερικής τριβής για διάφορους τύπους υλικού πλήρωσης
Υπολογισμός των φορτίων που οφείλονται στην κυκλοφορία οχημάτων, Pw
Σε κάθε περίπτωση συνιστάται, το το ύψος Η. Η κάλυψης του σωλήνα να είναι μεγαλύτερο από 0.8 μέτρα. Ο
παρακάτω τύπος δεν ισχύει για Η < 0.5 m.
όπου,
P = Βάρος οχημάτων (Kg)
Χ, Η = Αποστάσεις σε m, όπως φαίνεται στο σχήμα
47
PIPES FOR LIFE
Συνολικό φορτίο
Το συνολικό φορτίο q προσδιορίζεται από τον τύπο:
q = Ps + Pw Kg/m2 = q / 10,000 kg/cm2

Εάν ο σωλήνας εφάπτεται πολύ καλά στον πυθμένα της τάφρου και η τάφρος έχει πληρωθεί με επιμέλεια και χωρίς
κενά στις πλευρές του σωλήνα, τότε μέρος μόνον των φορτίων μεταφέρεται στον σωλήνα. Στην περίπτωση αυτή,
ένας συντελεστής έως και 0,5 πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Επομένως, ισχύει ο τύπος:
qr = 0,5•q = 0,5q / 10,000 kg/cm2
Υπολογισμός της ακαμψίας δακτυλίου του σωλήνα, Rt
όπου,
Dn = Ονομαστική διάμετρος του σωλήνα (cm)
s = Πάχος του σωλήνα (cm)
E = Μέτρο ελαστικότητας του υλικού του σωλήνα (Kg/m2)
Πίνακας 4.4: Mέτρο ελαστικότητας του υλικού του σωλήνα (kg / cm2)
Et uPVC PE (2ης γενιάς) PE (3ης γενιάς)
Ε μικρού χρόνου 30000 6500 14000
Ε μεγάλου χρόνου 20000 1650 3500
Υπολογισμός της ακαμψίας του εδάφους, Re

Re = 0.6.e.Ee
όπου,
e = Συντελεστής διόρθωσης
Ee = Μέτρο ελαστικότητας του εδάφους επιχώσης (Πίνακας IV)
Πίνακας 4.5: Μέτρο ελαστικότητας ανάλογα με τη συμπίεση Dp κατά Proctor

Ee (Kg / cm2), αναλόγως Dp
Ειδικό Βάρος γ Γωνία Τριβής ρ
Τύπος εδάφους (Γερμανικό ATV)
(gr/cm2) ( 0) 85% 90% 95% 97% 100%
Μη συνεκτικό χονδρόκοκκο (χαλίκι) 2 35 25 60 160 230 400
Ελάχιστα συνεκτικό λεπτόκοκκο (άμμος) 2 30 12 30 45 80 200
Συνεκτικά μικτό (άμμος και χαλίκι) 2.1 25 10 20 30 60 160
Συνεκτικό (άργιλος) 2 20 6 15 20 40 100
Υπολογισμός της ακαμψίας του συστήματος (εδάφους - δακτυλίου σωλήνα), Rs
48
Υπολογισμός της παραμόρφωσης του σωλήνα, ΔDn και Def
και ξ = -0.166 + 0.128 • L
και
όπου,
ΔDn = Μεταβολή της διαμέτρου (cm)
Def = Παραμόρφωση (%)
Παράδειγμα υπολογισμού της παραμόρφωσης:

Σωλήνας αποχέτευσης από PE 100 Ø 400 με πάχος τοιχώματος 14 mm, τοποθετείται στο έδαφος σε βάθος 2.6m,
σε τάφρο πλάτους 1m. Η τάφρος πάνω από το σωλήνα γεμίζεται με χαλίκι που συμπιέζεται λίγο σε Dp = 90% κατά
Proctor. Το ειδικό βάρος του εδάφους είναι γ = 2000 Kg / m3, και η γωνία εσωτ. τριβής ρ = 35%. Το βάρος των
διερχόμενων οχημάτων είναι 30.000 Kg.
-Υπολογισμός των στατικών φορτίων, Ps
και Ps = 0.46•2000•2,6 = 0,2392 Kg/cm2

-Υπολογισμός των φορτίων που οφείλονται στην κυκλοφορία οχημάτων
q = 0,2392 + 0,2120 = 0,4512 Kg/m2

qr = q•0,5 = 0.2256 Kg/cm2
-Υπολογισμός της ακαμψίας δακτυλίου του σωλήνα, Rt
-Υπολογισμός της ακαμψίας του εδάφους, Re
Re = 0.6.1.60 = 36 Kg/m2
-Υπολογισμός της ακαμψίας του συστήματος (εδάφους - δακτυλίου σωλήνα), Rs
Rs = 0.111 / 36 = 0.0031
-Υπολογισμός της παραμόρφωσης του σωλήνα, ΔDn και Def
ξ = -0.166 + 0.128 • L = -0.012
49
PIPES FOR LIFE
4.6 Ακτίνα καμπυλότητας

Κατά την εγκατάσταση σωλήνων πολυαιθυλενίου, μπορούν να πραγματοποιηθούν ομαλές αλλαγές κατεύθυνσης,
κάμπτοντας τους σωλήνες. Η κάμψη θα πρέπει να είναι ομοιόμορφη και να περιλαμβάνει μεγάλο μήκος της
σωληνογραμμής και όχι να πραγματοποιείται σε μικρό τμήμα αυτής, διότι υπάρχει κίνδυνος τσακίσματος. Απαγορεύεται
η χρήση πασάλλων για την πραγματοποίηση της κάμψης καθώς μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη υψηλών τάσεων
τοπικά. Κατά τη δημιουργία της επιθυμητής καμπύλης, ο σωλήνας θα πρέπει σταδιακά να υποστηρίζεται με υλικό
επανεπίχωσης.
Η επιτρεπόμενη ακτίνα καμπυλότητας εξαρτάται από τη θερμοκρασία του σωλήνα και την κλάση του SDR (διάμετρος/
πάχος τοιχώματος. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται οι ελάχιστες επιτρεπόμενες ακτίνες ανά κατηγρία SDR
(στους 20 oC) για την αποφυγή τσακίσματος ή τραυματισμού του σωλήνα λόγω ανάπτυξης υπερβολικών τάσεων:
SDR σωλήνα Ελάχιστη ακτίνα καμπυλότητας (χ DN)

9 12
11 15
13,6 21
17 / 17,6 25
21 35
26 45
33 65
Παράδειγμα:
Η ελάχιστη ακτίνα καμπυλότητας σωλήνα PE100, Φ200 mm, 10 atm (SDR 17) είναι:
(200 x 25) mm = 5.000 mm ή 5m
DN
Η ελάχιστη ακτίνα καμπυλότητας για την αποφυγή τσακίσματος (συνήθως σε σωλήνες με μικρό πάχος τοιχώματος)
προκύπτει από τη σχέση:
Rk = D (SDR-1) / 1,12 (m)

Η ελάχιστη ακτίνα καμπυλότητας για την αποφυγή ανάπτυξης υπερβολικών τάσεων (συνήθως σε σωλήνες με
μεγάλο πάχος τοιχώματος) προκύπτει από τη σχέση:
Re = D / 2 e (m)
Όπου:
D = η μέση εωτερική διάμετρος του σωλήνα (mm) και
e = η ποσοστιαία τάση στο εξωτερικό μέρος του τοιχώματος (μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή = 0,04)
Για τη χρήση των παραπάνω εξισώσεων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και συντελεστές ασφαλείας, καθώς
τσάκισμα μπορεί να δημιουργηθεί ανά πάσα στιγμή με καταστροφικές συνέπειες για το σωλήνα.
50
5 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
5.1. Μεταφορά – Αποθήκευση
Η μεταφορά τόσο των σωλήνων πολυαιθυλενίου όσο και των εξαρτημάτων, θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο
ώστε να διασφαλίζεται σε κάθε περίπτωση η αποφυγή δημιουργίας φθορών (τσακίσματα, εκδορές, γδαρσίματα
κ.λ.π.). Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οχήματα μεταφοράς τα οποία θα έχουν καρότσα με λείες
επιφάνειες, χωρίς αιχμηρές προεξοχές και μήκος τέτοιο, που να εξασφαλίζει ότι οι σωλήνες δε θα εξέχουν από
την καρότσα. Η φορτοεκφόρτωση πρέπει να γίνεται με γερανούς, περονοφόρα ή άλλα ανυψωτικά μηχανήματα,
με τη χρήση κατάλληλων ιμάντων. Το σύρσιμο των σωλήνων σε τραχείες επιφάνειες θα πρέπει να αποφεύγεται
ενώ το ξεφόρτωμα με ανατροπή απαγορεύεται σε κάθε περίπτωση.
Εικόνα 5.1. Σωστή μεταφορά σωλήνων
Συνιστάται η αντικατάσταση του τμήματος του αγωγού στο οποίο έχει δημιουργηθεί εκδορά βάθους μεγαλύτερου
από 10% του συνολικού πάχους τοιχώματος.
Η αποθήκευση των σωλήνων πρέπει να γίνεται σε στεγασμένους χώρους ή όταν αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει
να σκεπάζονται με ειδικά υφάσματα (μουσαμάδες) για την προστασία τους από την υπεριώδη ακτινοβολία του
ηλίου. Ομοίως για τα εξαρτήματα, τα οποία και θα πρέπει να παραμένουν στη συσκευασία τους μέχρι τη στιγμή
της τοποθέτησής τους. Κατά την αποθήκευση, οι σωλήνες θα πρέπει να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε να
αποφεύγονται οι στρεβλώσεις και παραμορφώσεις (οβαλιτέ) λόγω αυξημένου υπερκείμενου βάρους.
Κατά τη στοίβασή τους, η κάτω στρώση θα εδράζεται σε επίπεδη και καθαρή επιφάνεια καθ’ όλο το μήκος των
σωλήνων ενώ αν απαιτηθεί αποθήκευση σωλήνων με διαφορετική αντοχή σε πίεση τότε οι πλέον άκαμπτοι θα
αποθηκεύονται στο κάτω μέρος. Το μέγιστο ύψος κάθε στοίβας δε θα πρέπει να υπερβαίνει το 1,5 m.
Εικόνα 5.2. Σωστή αποθήκευση σωλήνων
51
PIPES FOR LIFE
5.2 Τοποθέτηση υπόγειων δικτύων

Συμπεριφορά εγκατεστημένου εύκαμπτου σωλήνα
Η συμπεριφορά ενός σωλήνα εγκατεστημένου στο έδαφος, εξαρτάται από το αν είναι εύκαμπτος, ημι-άκαμπτος
ή τελείως άκαμπτος. Οι σωλήνες πολυαιθυλενίου είναι εύκαμπτοι και συνεπώς μετά την εγκατάστασή τους
παραμορφώνονται, ασκώντας δυνάμεις στο υλικό πλευρικής πλήρωσής τους, χωρίς να σπάσουν. Αυτό προκαλεί μια
αντίδραση προς το σωλήνα η οποίο ελέγχει την παραμόρφωσή του. Το ποσοστό της παραμόρφωσης, περιορίζεται
από τη σωστή επιλογή του υλικού έδρασης και επίχωσης καθώς και τη σωστή τοποθέτησή του.
Οι εύκαμπτοι σωλήνες είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον έδαφος. Το εύρος της
παραμόρφωσης εξαρτάται από τον τύπο του υλικού επίχωσης, τη συμπύκνωσή του καθώς ακι από την κατακάθιση
του εδάφους στο όρυγμα. Μετά την πλήρη σταθεροποίηση των υλικών επίχωσης του σκάμματος, τα στατικά &
δυναμικά φορτία δεν έχουν περαιτέρω επίπτωση στην παραμόρφωση του σωλήνα.
Εικόνα 5.3 Άσκηση τάσεων σε άκαμπτο και εύκαμπτο σωλήνα
Όταν ένας εύκαμπτος σωλήνας εγκατασταθεί στο έδαφος υφίσταται μια αρχική παραμόρφωση (οβαλιτέ). Η
παραμόρφωση αυτή συνεχίζει με αργό ρυθμό να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και σταδιακά φτάνει στο
μέγιστη τιμή της. Η τελική παραμόρφωση θα επέλθει γρηγορότερα εάν στο σωλήνα ασκούνται και κυκλοφοριακά
φορτία.
Εικόνα 5.4 Παραμόρφωση εύκαμπτου σωλήνα σε συνάρτηση με το χρόνο
52
Τόσο η μέση αρχική παραμόρφωση όσο και η μέση (τελική) παραμόρφωση του σωλήνα μειώνονται με την αύξηση
της ακαμψίας δακτυλίου του σωλήνα και με την καλή συμπύκνωση της επίχωσης του σκάμματος. Όπως είδαμε
η παραμόρφωση αυξάνεται με το χρόνο. Στις περισσότερες περιπτώσεις η επίχωση ενός σκάμματος χρειάζεται 10
έως 40 ημέρες για να σταθεροποιηθεί. Στην περίπτωση συνεκτικών εδαφών όπως η άργιλος μπορεί να χρειαστούν
και μερικά χρόνια ώσπου να σταθεροποιηθεί το έδαφος και η παραμόρφωση του σωλήνα να φτάσει στη μέγιστη
τιμή της.
Όταν εγκαθιστούμε εύκαμπτους σωλήνες σε όρυγμα, η συμπύκνωση του υλικού έδαρασης και επίχωσης είναι η
πιο σημαντική παράμετρος για τη διασφάλιση του τελικού αποτελέσματος. Στο ακόλουθο διάγραμμα φαίνονται τα
αναμενόμενα επίπεδα παραμόρφωσης (%) ανάλογα με την ποιότητα της συμπύκνωσης των υλικών επανεπίχωσης
και την ακαμψία δακτυλίου του σωλήνα (kN/m2):
I: ΑΛΗ
Κ
ΣΥΜΠΙΚΝΩΣΗ
II: ΕΤΡΙΑ
Μ
III: Κ
ΑΘΟΛΟΥ
Εικόνα 5.5 Παραμόρφωση σε σχέση με το βαθμό συμπύκνωσης της επίχωσης και της ακαμψία δακτυλίου του σωλήνα
■ Το άνω άκρο των 3 περιοχών του γραφήματος αντιστοιχεί στη μέγιστη αναμενόμενη παραμόρφωση ενώ το
κάτω στην μέση παραμόρφωση.
■ Οι παραπάνω τιμές ισχύουν για βάθη εγκατάστασης από 1 έως 6 μέτρα, θεωρόντας συμπυκνούμενα υλικά
επίχωσης και διάμετρο αγωγού ≤ 1.100 mm.
■ Οι παραπάνω τιμές ισχύουν για σωλήνες που παράγονται με βάση τα ισχύοντα Ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΝ.
Το γράφημα δείχνει την παραμόρφωση αμέσως μετά την εγκατάσταση (αρχική). Δεν περιλαμβάνει την επίδραση της
κυκλοφορίας, το βάθος κάλυψης και τον υδροφόρο ορίζοντα. Μετά την εγκατάσταση, το έδαφος θα συνεχίσει να
συμπυκνώνεται υπό την επίδραση του βάρους του, της διήθησης του νερού της βροχής προσθήκη του υδροφόρου
53
PIPES FOR LIFE
ορίζοντα και της κυκλοφοριακής φόρτισης. Έτσι, προκειμένου να υπολογιστεί η τελική παραμόρφωση, θα πρέπει
να προστεθεί ένας συντελεστής σταθεροποίησης (κατακάθισης) στην αρχική παραμόρφωση ο οποίος βασίζεται
στην ποιότητα επίχωσης:
Εγκατάσταση Συντελεστής Περιγραφή

Η άμμος εγκιβωτισμού τοποθετείται προσεκτικά στην άνω στρώση έδρασης και
συμπυκνώνεται. Στη συνέχεια ο σωλήνας καλύπτεται με άμμο τουλάχιστον 15
Καλή Cf = 1 cm πάνω από το άνω εξωράχιο, ενώ ακολουθούν στρώσεις επίχωσης μέγιστου
ύψους 30 cm, με κατάλληλα προϊόντα εκσκαφής. Κάθεμια από τις στρώσης
συμπυκνώνεται προσεκτικά (>94% κατά Proctor).
Κάλυψη σωλήνα με άμμο τουλάχιστον 15 cm πάνω από το άνω εξωράχιο, ενώ

ακολουθούν στρώσεις επίχωσης μέγιστου ύψους 50 cm, με κατάλληλα προϊόντα
Μέτρια Cf = 2
εκσκαφής. Κάθεμια από τις στρώσεις συμπυκνώνεται προσεκτικά (μεταξύ 87%
και 94% κατά Proctor).
Cf = 3 (μη
Εγκιβωτισμός και επίχωση με οποιοδήποτε υλικό χωρίς επίχωση. Μεγάλες
συνεκτικό)
Κακή πέτρες ή κομμάτια αργίλου δε θα πρέπει να έρχονται σε άμεση επαφή με το
Cf = 4 (συνεκτικό
σωλήνα
υλικό)
Πίνακας 5.1 Τιμές συντελεστή σταθεροποίησης ανάλογα με την ποιότητα επίχωσης
Οδηγίες τοποθέτησης
Η τοποθέτηση των σωλήνων στο όρυγμα θα πρέπει να γίνεται πάντοτε σύμφωνα με τις προδιαγραφές τις
εγκεκριμένης μελέτης του εκάστοτε έργου. Ωστόσο, στην παρούσα παράγραφο παρατίθενται κάποιες γενικές
οδηγίες σωστής τοποθέτησης.
Καταρχάς, ο πυθμένας του ορύγματος θα πρέπει να είναι επίπεδος και απαλλαγμένος από πέτρες. Οι σωλήνες
πρέπει να τοποθετούνται σε αμμοχαλικώδες στρώμα πάχους τουλάχιστον 10 cm (κάτω στρώση έδρασης) σε
εδάφη γαιώδη και 15cm σε βραχώδη, εκτός αν προδιαγράφεται διαφορετικά στη μελέτη. Ο καταβιβασμός θα
γίνεται με ιμάντες για την αποφυγή τραυματισμού του σωλήνα.
Τα υλικά επίχωσης θα πρέπει να διευθετούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε να περιβάλλουν τον αγωγό και να
συμπληρώνουν πλήρως το διάκενο σωλήνα-ορύγματος προκειμένου να επιτυγχάνεται πλήρες πλευρικό
σφήνωμα του αγωγού. Εν συνεχεία, με τη βοήθεια ελαφρού δονητικού εξοπλισμού συμπυκνώνεται επαρκώς η
στρώση εγκιβωτισμού. Η στρώση της επικάλυψης, θα πρέπει να ανέρχεται 25-30 cm από το άνω εξωράχιο των
αγωγών και να συμπυκνώνεται κατά των ίδιο τρόπο. Ο εγκιβωτισμός των αγωγών πρέπει να γίνεται σε όλο το
πλάτος του σκάμματος.
Η άμμος πρέπει να προέρχεται από λατομείο και να αποτελείται από σκληρούς και ανθεκτικούς κόκκους. Θα
πρέπει να είναι απαλλαγμένη από οργανικές ουσίες και η κοκκομετρική της διαβάθμιση πρέπει να βρίσκεται εντός
των ακόλουθων ορίων.
Ονομαστικό άνοιγμα κόσκινου

Διερχόμενα κατά βάρος (%)
κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 933-2 (mm)
10 100
4 90÷100
2 55÷85
0,063 <5
Πίνακας 5.2 Κοκκομετρία άμμου για σωστή επίχωση σκάμματος
54
Ζώνη οδοστρωσίας
περιοχή πάνω από τη

ζώνη του αγωγού
επικάλυψη
πλευρική πλήρωση
ζώνη αγωγού
ζώνη έδρασης
άνω στρώση έδρασης
κάτω στρώση έδρασης
Εικόνα 5.6 Τυπική διατομή σκάμματος
Η σωστή διαμόρφωση της ζώνης των αγωγών, αποσκοπεί στην ομοιόμορφη κατανομή των κινητών και μόνιμων
φορτίων για την αποφυγή παραμόρφωσης, τραυματισμού ή δημιουργίας τοπικών τάσεων.
Μετά τη σωστή διαμόρφωση της ζώνης των αγωγών ακολουθεί η πλήρωση της περιοχής πάνω από τη ζώνη του
αγωγού και μέχρι τη ζώνη οδοστρωσίας.
Γενικά το σύνολο του βάθους του ορύγματος πρέπει να διαστρώνεται, να διαβρέχεται και να συμπυκνώνεται κατά
ομοιόορφες στρώσεις, μέγιστου ύψους 30cm η κάθε μία.
Η συμπύκνωση των στρώσεων πρέπει να γίνεται από την παριά του ορύγματος προς τον αγωγό και η πλήρωση να
γίνεται ταυτόχρονα και από τις 2 πλευρές του αγωγού για την αποφυγή μετατοπίσεων. Με βάση την ΤΠ 1501-08-
01-03-02:2009 για την επανεπίχωση ορυγμάτων υπογείων δικτύων, η ζώνη των αγωγών με διάμετρο μεγαλύτερη
των 400 mm, θα πρέπει να επιχώνεται και να συμπυκνώνεται σε τουλάχιστον δύο στρώσεις.
Πλάτος σκάμματος
Τυπικές διατομές του πλάτους σκάμματος φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα. Μεγαλύτερο πλάτος μπορεί να
απαιτηθεί σε ιδιαίτερα βαθιά ορύγματα ή ασταθή εδάφη. Αντίσοιχα, μικρότερα πλάτη σκάμματος μπορούν να
χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός του δικτύου το επιτρέπει ή δεν απαιτείται προσέγγιση από
τους εγκαταστάτες.
Εικόνα 5.7 Πλάτος σκάμματος
55
PIPES FOR LIFE
Εξωτερική διάμετρος αγωγού Απόσταση εξωρράχιου σωλήνα

(DN/OD) από όρυγμα bs (mm)
DN/OD ≤ 225 200
225 < DN/OD ≤ 350 250
350 < DN/OD ≤ 700 350
700 < DN/OD ≤ 1200 425
1200 < DN/OD 500
Πίνακας 5.3 Απόσταση ορύγματος εξωράχιου σε συνάρτηση με τη διάμετρο του σωλήνα
Επιπρόσθετα, θα πρέπει να τηρούνται κάποιες ελάχιστες τιμές πλάτους ανάλογα με το βάθος του ορύγματος:
Βάθος ορύγματος (m) Ελάχιστο πλάτος ορύγματος (m)
<1,00 Δεν υπάρχει απαίτηση
≥ 1,00 ≤ 1,75 0,80
> 1,75 ≤ 4,00 0,90
> 4,00 1,00
Πίνακας 5.4 Ελάχιστα πλάτη σκάμματος σε σχέση με το βάθος
Ως ελάχιστο πλάτος λαμβάνεται η μέγιστη τιμή από τη σύγκριση των 2 παραπάνω πινάκων.
56
5.3 Αγκύρωση
Γενικά, οι σωλήνες και τα εξαρτήματα πολυαιθυλενίου (PE) που συνδέονται με μετωπική συγκόλληση, ηλεκτροσύντηξη
δεν απαιτούν αγκυρώσεις για την αντιμετώπιση των τάσεων που αναπτύσσονται λόγω της εσωτερικής πίεσης ή των
θερμοκρασιακών μεταβολών του συστήματος.
Σώματα αγκύρωσης χρησιμοποιούνται όποτε το δίκτυο αλάζει κατεύθυνση, τερματίζει , στα σημεία διακλάδωσης
ή σύνδεσης ειδικού τεμαχίου όπως κάποια βαλβίδα. Τα σώματα αγκύρωσης εμποδίζουν την παραμόρφωση των
σωλήνων που μπορεί να προκληθεί από την έντονη επίδραση της εσωτερικής πίεσης στα συγκεκριμένα σημεία ή
την αύξησή της (υδραυλικό πλήγμα) και κατανέμουν τις δυνάμεις αυτές στο έδαφος.
Εικόνα 5.8 Παραδείγματα θέσεων σωμάτων αγκύρωσης
Η εκσκαφή για τη θεμελίωση των σωμάτων αγκυρώσεως πρέπει να γίνεται πριν την τοποθέτηση των σωλήνων
στο όρυγμα. Επιπρόσθετα, η κατασκευή των ξυλότυπων θα πρέπει να γίνε με ιδιαίτερη προσοχή για την αποφυγή
τραυματισμού των σωλήνων. Για την ελαχιστοποίηση των μετατοπίσεων στα σημεία αλλαγής κατεύθυνσης του
δικτύου (γωνίες, ταύ κλπ), θα πρέπει το υλικό επίχωσης να συμπυκνώνεται τουλάχιστον 90 % κατά Proctor. Στις
γωνίες η συμπύκνωση προτείνεται να γίνεται σε απόσταση τουλάχιστον 5 φορές τη διάμετρο του σωλήνα από κάθε
μεριά. Στα ταυ η απόσταση αυτή προτείνεται να είναι ίση με το 10 πλάσιο της κάθετης διαμέτρου ως προς την κύρια
ροή του δικτύου. Εάν η επίχωση γίνει κατά τα παραπάνω, οι όποιες μετατοπίσεις θα είναι μικρότερες από 1% της
διαμέτρου του σωλήνα.
Τα σώματα αγκύρωσης επιβάλλονται σε περιπτώσεις δικτύων πίεσης όπου οι τύποι των συνδέσεων δεν αντέχουν
τις διαμήκεις τάσεις που αναπτύσσονται. Όλα τα ειδικά τεμάχια και τα βαριά χυτοσιδηρά εξαρτήματα θα πρέπει να
υποστηρίζονται ώστε να παρεμποδίζεται η μεταφορά στο σωλήνα των υπερβολικών τάσεων που αναπτύσσονται.
Επιπρόσθετα, για την αντιμετώπιση των δυνάμεων ροπής που αναπτύσσονται κατά τη λειτουργία των δικλείδων
(άνοιγμα/κλείσιμο), απαιτείται αγκύρωση στις θέσεις αυτές του δικτύου.
Η πίεση που χρησιμοποιείται στους υπολογισμούς διαστασιολόγησης των σωμάτων αγκύρωσης είναι η μέγιστη
πίεση λειτουργίας ή η πίεση δοκιμής που εφαρμόζεται στο δίκτυο.
Για τον υπολογισμό της στατικής πίεσης-ώθησης που ασκείται τοπικά στα σημεία που απαιτούν αγκύρωση
χρησιμοποιείται η εξίσωση:
R = (2 P A sin φ 10-3 ) / 2
όπου:
R = η ασκούμενη ώθηση (kN)
P = η πίεση του δικτύου (MPa)
A = η επιφάνεια τομής του σωλήνα (mm2)
φ = η γωνία του ειδικού τεμαχίου
57
PIPES FOR LIFE
Για τερματικά σημεία, ταυ και βαλβίδες:

R = P A 10-3
Για συστολές:
R = P (A1 – A2) 10-3
Περαιτέρω, για τον υπολογισμό της κινητικής ώθησης χρησιμοποιείται η εξίσωση:
R = (2 w a V2 sin f 10-9 ) / 2
όπου:
w = η πυκνότητα του ρευστού (kg/m3)
V = η ταχύτητα ροής (m/s)
H κινητική ώθηση, η οποία εφαρμόζεται σε περιπτώσεις αλλαγών κατεύθυνσης, είναι γενικά μικρή σε σχέση με τη
στατική ώθηση.
Το έδαφος επίσης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αντίσταση κατά των αναπτυσσόμενων ωθήσεων. Στον ακόλουθο
πίνακα φαίνονται ενδεικτικές τιμές αντοχής έναντι δυνάμεων ώθησης για διάφορους τύπους εδαφών:
Τύπος εδάφους Αντοχή ώθησης (N/m2)
Βράχος & αμμόλιθος (παχιές στρώσεις) 100 x 105

Σχιστόλιθος 90 x 104
Ασβεστόλιθος 24 x 104
Χαλίκι & χονδρόκοκκη άμμος 20 x 104
Συμπυκνωμένη άμμος, στεγνή 15 x 104
Άργιλος, στεγνή 15 x 104
Άργιλος, υγρή 9 x 104
Πίνακας 5.5 Τιμές αντοχής ώθησης διαφόρων τύπων εδαφών
Για τη διαστασιολόγηση της επιφάνειας των σωμάτων αγκύρωσης ακολουθούνται τα εξής βήματα:
1. Καθορισμός της μέγιστης εσωτερικής πίεσης του δικτύου
2. Υπολογισμός της ώθησης που ασκείται τοπικά
3. Διαίρεση με την αντοχή ώθησης του εδάφους στο οποίο θα τοποθετηθεί το αγκύριο.
58
5.4 Επιφανειακά Δίκτυα
Οι σωλήνες πολυαιθυλενίου αποτελούν μια αρκετά πρακτική λύση για επιφανειακές εφαρμογές, λόγω μιας
σειράς ιδιοτήτων τους όπως η στεγανότητα των συνδέσεων, η στιβαρότητα, η ελαστικότητα, η αντοχή στην ηλιακή
ακτινοβολία και το χαμηλό βάρος.
Σε αυτές τις εφαρμογές οι σωλήνες μπορεί να είναι αναρτημένοι, στηριγμένοι σε κάποια κατασκευή ή απλά
τοποθετημένοι στο έδαφος.
Παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τους σωλήνες των επιφανειακών δικτύων είναι:
• Θερμοκρασία
• Έκθεση σε χημικούς παράγοντες
• Ηλιακή ακτινοβολία
• Πιθανή κρούση ή φόρτιση
• Εσωτερική πίεση
Θερμοκρασία
Το θερμοκρασιακό εύρος ασφαλούς λειτουργίας των σωλήνων πολυαιθυλενίου σε δίκτυα υπό πίεση είναι από
-40 οC έως +60 οC. Φυσικά ανάλογα με τη θερμοκρασία χρησιμοποιούνται συντελεστές διόρθωσης για τη σωστή
επιλογή κλάσεως του σωλήνα. Τα επιφανειακά δίκτυα συνήθως εκτίθενται σε μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας
σε αντίθεση με τα υπόγεια όπου οι θερμοκρασία είναι σχετικά σταθερή. Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβοία, η
θερμοκρασιακές αλλαγές ανά εποχή και η μετάβαση από την ημέρα στη νύχτα, έχουν σημαντική επίδραση σε
οποιδήποτε υλικό επιφανειακού δικτύου. Έτσι και στα θερμοπλαστικά υλικά όπως το PE, αυτές οι ακραίες μεταβολές
θερμοκρασίας, επιδρούν στις μηχανικές ιδιότητες των σωλήνων. Ανάλογα με τον τρόπο εγκατάστσης, προσοχή
θα πρέπει να δοθεί επίσης στις γραμμικές συστολο-διαστολές των σωλήνων οι οποίες είναι έως και 10 φορές
μεγαλύτερες από αντίστοιχους μεταλλικούς σωλήνες ή σωλήνες σκυροδέματος.
Έκθεση σε χημικούς παράγοντες
Οι τυποποιημένες κλάσεις αντοχής σε εσωτερική πίεση των σωλήνων πολυαιθυλενίου αφορούν μεταφορά νερού
στους 20οC. Ωστόσο, όταν το δίκτυο προορίζεται για τη μεταφορά άλλου ρευστού ή εάν εγκατασταθεί σε έδαφος
εμποτισμένο με χημικές ουσίες, τότε θα πρέπει να εξεταστεί ενδελεχώς η καταλληλότητα των τυποποιημένων
κλάσεων πίεσης για την εκάστοτε εφαρμογή. Η συνεχής έκθεση σε χημικούς παράγοντες μειώνει μακροπρόθεσμα
την αντοχή του πολυαιθυλενίου.
Ηλιακή ακτινοβολία
Η συνεχής έκθεση των επιφανειακών δικτύων στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου μπορεί να έχει επιβλαβή
επίδραση στους σωλήνες πολυαιθυλενίου. Μακροχρόνιες μελέτες γήρανσης έχουν δείξει ότι η προσθήκη ποσότητας
αιθάλης (carbon black), συγκέντρωσης 2% κατ’ ελάχιστο στην α’ ύλη και η σωστή ομογενοποίησή της, προστατεύει
τους σωλήνες πολυαιθυλενίου από την υπεριώδη ακτινοβολία για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Για το λόγο αυτό
συνιστάται η χρήση μαύρων σωλήνων για τέτοιου είδους εφαρμογές.
59
PIPES FOR LIFE
Πιθανή κρούση ή φόρτιση
Τα επιφανειακά δίκτυα είναι εκτεθειμένα σε πλήθως κακουχιών. Οι αγωγοί μπορεί να τραυματισθούν για παράδειγμα
από την κίνηση κάποιου οχήματος, με αποτέλεσμα την παραμόρφωσή τους, τη δημιουργία σχισμών στην επιφάνειά
τους κλπ. Για το λόγο αυτό σε περιοχές όπου υπάρχει σχετική κινητικότητα οι επιφανειακοί αγωγοί θα πρέπει
να προστατεύονται τοπικά. Γενικά, σε εφαρμογές πίεσης, οποιοδήποτε τμήμα του αγωγού πολυαιθυλενίου έχει
τραυματιστεί σε βάθος μεγαλύτερο του 10% του πάχους τοιχώματος, θα πρέπει να αντικαθιστάται. Αυτός ο κανόνας
βρίσκει εφαρμογή σε σωλήνες διαμέτρου έως Φ400 mm. Για μεγαλύτερους σωλήνες με μεγαλύτερα πάχη τοιχώματος
οι εκάστοτε τραυματισμοί θα πρέπει να εξετάζονται κατά περίπτωση.
Εσωτερική πίεση
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι σωλήνες των επιφανειακών δικτύων υπόκεινται σε σημαντικές διακυμάνσεις
θερμοκρασίας. Αυτές οι διακυμάνσεις επηρεάζουν την αντοχή των σωλήνων σε υδροστατική πίεση και για το λόγο
αυτό κατά το σχεδιασμό θα πρέπει να εφαρμόζονται στους υπολογισμούς συντελεστές διόρθωσης, προκειμένου να
γίνει η κατάλληλη επιλογή της κλάσεως του σωλήνα πολυαιθυλενίου για την εκάστοτε εφαρμογή.
Επομένως είναι ξεκάθαρο, ότι για την απόλυτη εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων των σωλήνων πολυαιθυλενίου
σε ένα επιφανειακό δίκτυο, θα πρέπει να έχει προηγηθεί προσεκτικός σχεδιασμός βασισμένος σε κατάλληλα
παραμετροποιημένους υπολογισμούς.
60
5.5 Υποβρύχιοι αγωγοί
Οι σωλήνες πολυαιθυλενίου χρησιμοποιούνται σε υποβρύχιες εφαρμογές από τη δεκαετία του 60’. Η μέθοδος
πόντησης που χρησιμοποιήται παραμένει η ίδια από τότε με τη διαφορά ότι σήμερα δίδεται περισσότερη έμφαση
στο σχεδιασμό και τους υπολογισμούς για τη διασφάλιση της εγκατάστασης και την αποφυγή ζημιών. Επιπλέον,
σήμερα είναι δυνατή η παραγωγή σωλήνων μεγάλου μήκους έως 500 m σε εργοστάσια κοντά στη θάλασσα (Pipelife
Νορβηγίας) οι οποίοι μεταφέρονται με ρυμουλκά στα σημεία των εγκαταστάσεων όπου και συνδέονται μεταξύ τους
με λαιμούς και ή αυτογενή συγκόλληση.
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την συνεχή εξέλιξη των ιδιοτήτων του πολυαιθυλενίου έως σήμερα, έχουν
καταστήσει τους σωλήνες πολυαιθυλενίου τους πλέον χρησιμοποιούμενους σε τέτοιου είδους εφαρμογές. Η
υπεροχή τους έναντι άλλων υλικών έγκειται στο συνδυασμό της ελαστικότητας και της στιβαρότητάς τους.
Οι υποβρύχιοι αγωγοί διακρίνονται σε 3 κατηγορίες ανάλογα με την εφαρμογή:
Προσαγωγής
Για βιομηχανικές κυρίως εφαρμογές (π.χ ψύξης αντιδραστήρων). Πηγή νερού μπορεί να είναι η θάλασσα, ένα
ποτάμι, μια λίμνη κλπ. Το βάθος μπορεί να φτάνει έως και τα 250 μέτρα. Η μεταφορά του νερού γίνεται κυρίως με
βαρύτητα μέχρι κάποιο φρεάτιο προσαγωγής. Σημεία που χρήζουν προσοχής σε ένα τέτοιο αγωγό είναι η υποπίεση,
η ρύπανση, η απελευθέρωση αέρα, τα ρεύματα και τα κύματα.
Μεταφοράς-Διέλευσης
Σε πολλές περιπτώσεις είναι πιο κατάλληλη η διέλευση κάποιου αγωγού μέσα από μια λίμνη από το να χρησιμοποιηθεί
μεγαλύτερο μήκος δικτύου για την αποφυγή του συγκεκριμένου αποδέκτη. Σε άλλες περιπτώσεις είναι απαραίτητη
η διάσχιση της θάλασσας προκειμένου να διασυνδεθεί για παράδειγμα κάποιο νησί με το δίκτυο πόσιμου νερού της
ενδοχώρας. Σε αυτές τις περιπτώσεις το νερό μεταφέρεται κυρίως με άντληση. Ειδικά προβλήματα σε τέτοια δίκτυα
είναι η πίεση, η μεταφορά αέρα, τα ρεύματα, τα κύματα, οι εξοπλισμοί αλιείας και η αγκύρωση.
Διάθεσης
Χρησιμοποιούνται για τη διάθεση επεξεργασμένων λυμάτων κυρίως στη θάλασσα σε συγκεκριμένο βάθος και
απόσταση από την ακτή προκειμένου να υπάρξει διάχυση στο νερό. Ο αγωγός συνήθως ξεκινάει από κάποιο
παραθαλάσσιο φρεάτιο διάθεσης στο οποίο τα λύμματα οδηγούνται με βαρύτητα ή άντληση. Η χρήση άντλησης
απ’ ευθείας στον αγωγό διάθεσης θα πρέπει να αποφεύγεται, ενώ εαν είναι αναγκαία θα πρέπει να γίνεται μέχρι
το φρεάτιο διάθεσης και εν συνεχεία τα λύματα να καταλήγουν βαρυτικά στον αποδέκτη. Ο κύριος σκοπός του
φρεατίου διάθεσης είναι να εμποδίσει την είσοδο αέρα στον αγωγό για την αποφυγή ανύψωσης του αγωγού λόγω
άνωσης.
Ειδικά προβλήματα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη είναι η αποφυγή εισόδου αέρα στο σωλήνα, η ανάπτυξη
μικροοργανισμών, τα ρεύματα και τα κύματα καθώς και η μεταφορά ιζήματος στον αποδέκτη.
Όσον αφορά στην πόντιση του σωλήνα, αυτή γίνεται κυρίως υπό την επίδραση των φυσικών δυνάμεων της
βαρύτητας, της άνωσης και της ατμοσφαιρικής πίεσης.
Αρχικά τοποθετούνται τα τσιμεντένια έρματα στους σωλήνες, σε συγκεκριμένες αποστάσεις ανάλογα με το βάθος και
τις δυνάμεις που θα δεχθεί ο σωλήνας. Η τοποθέτησή τους πρέπει να γίνει κατάλληλα για την αποφυγή μετακίνησής
τους πάνω στο σωλήνα κατά την εγκατάσταση. Για το λόγο αυτό τοποθετούνται ειδικές τσιμούχες μεταξύ σωλήνα και
έρματος οι οποίες αυξάνουν τον μεταξύ τους συντελεστή τριβής. Εν συνεχεία, οι σωλήνες συνδέονται μεταξύ τους
συνήθως με λαιμούς και φλάτζες.
Όταν ολοκληρωθεί η σύνδεση των επιμέρους τμημάτων, ο αγωγός είναι έτοιμος για πόντιση. Στα 2 άκρα του αγωγού
τοποθετούνται τυφλές φλάτζες, εκ των οποίων η μια φέρει βαλβίδες για την άπομάκρυνση ή προσθήκη αέρα στον
αγωγό. Στην περίπτωση αγωγού διάθεσης, συνδεέται το ένα άκρο του στο φρεάτιο διάθεσης. Η πίεση στο εσωτερικό
61
PIPES FOR LIFE
του σωλήνα ρυθμίζεται στην αντίστοιχη τιμή με το βάθος σύνδεσης (π.χ 0,3 bar εάν το αρχικό βάθος του αγωγού
είναι 3 m). Είναι σημαντικό να ασκείται μια σταθερή ελκτική δύναμη στο ελεύθερο άκρο του αγωγού.
Η πόντιση αρχίζει με το άνοιγμα της βαλβίδας αέρα στο ελεύθερο άκρο του αγωγού, αφού βέβαια εκ των προτέρων
έχει υπολογισθεί η σχετική καμπύλη απαιτούμενης εσωτερικής πίεσης σε σχέση με το βάθος. Ρυθμίζοντας την πίεση
βάσει της καμπύλης αυτής, επιτυγχάνεται μια ελεγχόμενη πόντιση με σχεδόν σταθερή ταχύτητα (περίπου 0,3 m/s).
Στην παρακάτω εικόνα αναπαριστάται σχηματικά η διαδικασία πόντισης:
Εικόνα 5.9 Απεικόνιση πόντισης σωλήνα πολυαιθυλενίου
Το “S” που σχηματίζεται κατά τη διαδικασία είναι αποτέλεσμα της ισορροπίας μεταξύ των ασκούμενων κατακόρυφων
δυνάμεων (βαρύτητα, άνωση). Βέβαια, θα πρέπει να έχουν προηγηθεί συγκεκριμένοι υπολογισμοί για τον καθορισμό
της ελάχιστης ακτίνας καμπυλότητας του εκάστοτε αγωγού για την αποφυγή τσακίσματος κατά τη διαδικασία. Όπως
είναι αυτονόητο, λίγο πριν το τέλος της διαδικασίας ο αγωγός σχηματίζει “J”. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να ασκηθεί
κατάλληλη ελκτική δύναμη για την επίτευξη κατάλληλης ταχύτητας πόντισης. Το μήκος του συρματόσχοινου μέσω
του οποίου ασκείται η ελκτική δύναμη στον αγωγό θα πρέπει να έχει μήκος ανάλογο του μέγιστου βάθους πόντισης
για την ασφαλή τοποθέτηση του αγωγού στον πυθμένα. Η διαδικασία ολοκληρώνεται όταν η ελκτική δύναμη
βαθμιαία μηδενιστεί.
62
5.6. Σύνδεση σωλήνων πολυαιθυλενίου
Αναπόσπαστο κομμάτι κάθε συστήματος σωληνώσεων αποτελεί και ο τρόπος σύνδεσης των επιμέρους σωλήνων
και εξαρτημάτων που το αποτελούν. Μια εμπεριστατωμένη μελέτη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψην τον τύπο και τη
λειτουργικότητα των διαφόρων τρόπων σύνδεσης στο διάφορα σημεία του δικτύου καθώς επίσης και την αντοχή
αυτών σε βάθος χρόνου.
Οι συνεχώς διευρυνόμενες εφαρμογές των σωλήνων πολυαιθυλενίου οδηγούν τόσο σε ανάπτυξη νέων όσο
και σε εξέλιξη των υφιστάμενων τρόπων σύνδεσής τους. Οι τρόποι σύνδεσης των σωλήνων πολυαιθυλενίου
περιλαμβάνουν διάφορους συνδέσμους μηχανικής σύσφιξης (πλαστικούς ή μεταλλικούς) και μια σειρά μεθόδων
θερμικής συγκόλλησης.
Η φύση του πολυαιθυλενίου αποκλείει τη χρήση κόλλας για τη σύνδεση σωλήνων και εξαρτημάτων μεταξύ τους.
Οι παραπάνω συνδέσεις διακρίνονται σε αυτές που έχουν μεγάλη αντοχή στις διαμήκεις δυνάμεις που αναπτύσσονται
σε ένα δίκτυο και σε αυτές που απαιτούν αγκύρωση προκειμένου να μη δημιουργηθεί πρόβλημα από την ανάπτυξη
αυτών των δυνάμεων. Γενικά, στα δίκτυα πολυαιθυλενίου 3ης γενιάς PE100 χρησιμοποιούνται κυρίως συνδέσεις
θερμικής συγκόλλησης (μετωπική συγκόλληση ή ηλεκτροσύντηξη) ή φλαντζωτές (λαιμός & φλάντζα τρελή), οι
οποίες δεν απαιτούν αγκύρωση.
Κάθε τρόπος σύνδεσης έχει τα δικά του ιδιαίτερα πλεονεκτήματα και περιορισμούς ανάλογα με το σημείο και το
είδος των προς σύνδεση παρελκομένων.
Το προσωπικό που θα πραγματοποιήσει τις συνδέσεις των σωλήνων και εξαρτημάτων πολυαιθυλενίου θα πρέπει να
είναι πλήρως εκπαιδευμένο και πιστοποιημένο προκειμένου να διασφαλίζεται η ποιότητα κατασκευής του δικτύου.
Ο εξοπλισμός που θα χρησιμοποιείται στις διαδικασίες σύνδεσης (π.χ μηχανή μετωπικής συγκόλλησης) θα πρέπει
να είναι σωστά συντηρημένος και βέβαια να φέρει σχετική πιστοποίηση για την πραγματοποίηση των συνδέσεων-
συγκολλήσεων.
Εικόνα 5.10 Βασικοί τρόποι σύνδεσης σωλήνων PE
63
PIPES FOR LIFE
5.6.1. Σύνδεση με ηλεκτροσύντηξη (Electrofusion)

Η ηλεκτροσύντηξη αποτελεί μια ασφαλή και ελεγχόμενη μέθοδο
σύνδεσης αγωγών PE. Επιλέγεται συνήθως για διατομές αγωγών έως
OD 160 mm, αφού σε μεγαλύτερες διατομές, για λόγους μείωσης
κόστους, επιλέγεται η αυτογενής μετωπική συγκόλληση.
Για την ηλεκτροσύντηξη είναι απαραίτητη ειδική συσκευή, η οποία
διοχετεύει συνεχές ρεύμα, μέσω ακροδεκτών στα ηλεκτροεξαρτήματα
τα οποία εσωτερικά φέρουν ηλεκτρική αντίσταση. H διοχετευόμενη
ηλεκτρική ενέργεια, μετατρέπεται σε θερμική, προκαλώντας την τήξη
του PE και την τελική συγκόλληση. Η τάση που απαιτείται για τη
συγκόλληση είναι 40 Volt και πρέπει να παρέχεται από μονοφασική
πηγή 240 Volt και συχνότητας 50 Hz. Εάν χρησιμοποιηθεί γεννήτρια,
θα πρέπει να είναι ελάχιστης ισχύος 3 kVΑ, ενώ στην περίπτωση
Εικόνα 5.11 Τοποθέτηση ηλεκτρομούφας
χρήσεως περισσότερων μηχανών ηλεκτροσυγκόλλησης, προτείνεται
γεννήτρια 5 kVA.
Οι μηχανές αυτές είναι εφοδιασμένες με κατάλληλο λογισμικό, το
οποίο με την ανάγνωση του κωδικού που υπάρχει σε κάθε εξάρτημα
(barcode) επιλέγει τις κατάλληλες συνθήκες για κάθε συγκόλληση.
Οι πιο σύγχρονες μηχανές κρατούν αρχείο με τις παραμέτρους
όλων των συγκολλήσεων που πραγματοποιήθηκαν σε ένα έργο,
το οποίο μπορεί να εξαχθεί
σε ηλεκτρονικό υπολογιστή
για το ιστορικό του έργου ή
περαιτέρω επεξεργασία.
Όλες οι συνδέσεις θα πρέπει να
γίνουν σε περιβάλλον χωρίς
σκόνη, χώμα και υγρασία ενώ
παράλληλα η συνδεσμολογία
προς συγκόλληση θα πρέπει
να κρατείται σταθερή με ένα Εικόνα 5.12 Ανάγλυφη σήμανση των βασικών
σφικτήρα προκειμένου να μην παραμέτρων ηλεκτροσύντηξης
Εικόνα 5.13 Μηχανή ηλεκτροσύντηξης υπάρξει μετατόπιση.
Βασικά βήματα ηλεκτροσύντηξης

1. Κόβουμε του προς σύνδεση σωλήνες κάθετα ως προς τον άξονά
τους και μαρκάρουμε στα σημέια που αντιστοιχούν στο βάθος εισόδου
του εξαρτήματος.
2. Με μια ξύστρα, ξύνουμε τα 2 άκρα στην μαρκαρισμένη περιοοχή
σε ένα βάθος περίπου 0,3 mm. Αφήνουμε τα ηλεκτροεξαρτήματα
στη συσκευασία τους, μέχρι τη στιγμή της σύνδεσής τους. Δεν
ξύνουμε ποτέ το εσωτερικό του ηλεκτροεξαρτήματος. Αν απαιτηθεί,
καθαρίζουμε την εσωτερική επιφάνειά του με ένα εγκεκριμένο για τη
χρήση καθαριστικό για την απομάκρυνση σκόνης και υγασίας.
3. Εισάγουμε τα 2 άκρα τον σωλήνων εκατέρωθεν του εξαρτήματος
μέχρι τα 2 σημεία που έχουμε σημαδέψει. Με ένα σφικτήρα κρατάμε
σταθερή τη συνδεσμολογία.
4. Συνδέουμε τη μηχανή ηλεκτροσυγκόλλησης με τους ακροδέκτες του
εξαρτήματος και ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες που αναγράφονται
στην οθόνη της μηχανής. Δε θα πρέπει να παρεμβαίνουμε στις
προτεινόμενες από τη μηχανή συνθήκες συγκόλλησης.
5. Αφήνουμε το σφικτήρα στη σύνδεση μέχρι την παροδο του χρόνου
ψύξεως που προτείνεται από τη μηχανή. Εικόνα 5.14 Δαγκάνα συγκράτησης
64
5.6.2. Σύνδεση με μετωπική συγκόλληση (Butt-welding)
Η μετωπική συγκόλληση σωλήνων ΡΕ είναι μια οικονομική και ασφαλής μέθοδος για την κατασκευή ενός πλήρως
λειτουργικού δικτύου. Παρέχει ομοιογενή σύνδεση με τις ίδιες μηχανικές και φυσικές ιδιότητες με τον υπόλοιπο
σωλήνα και συνήθως εφαρμόζεται σε σωλήνες με εξωτερική διάμετρο ≥ 160 mm. Για την πραγματοποίηση των
συγκολλήσεων απαιτείται ειδική συσκευή που ονομάζεται μηχανή συγκόλλησης. Οι μηχανές αυτές θα πρέπει
να είναι αρκετά στιβαρές για να μπορούν να
ευθυγραμμίσουν και να πιέσουν τα προς συγκόλληση
άκρα των σωλήνων μέσα σε στενά όρια ανοχών και
επίσης θα πρέπει να μπορούν να θερμάνουν τα άκρα
μέχρι το σημείο τήξεως του PE. Η θερμαντική πλάκα
συγκόλλησης και οι σφιγκτήρες (σιαγόνες) θα πρέπει
να είναι επαρκούς μεγέθους σε σχέση με τον προς
συγκόλληση σωλήνα αφού γενικά, όσο μεγαλύτερη
και σταθερότερη είναι η συσκευή τόσο πιο ασφαλής
και ταχύτερη γίνεται η διαδικασία συγκόλλησης.
Όλες οι συγκολλήσεις θα πρέπει να γίνονται
σε ελεγχόμενο και προστατευμένο περιβάλλον
Εικόνα 5.15 Μηχανή μετωπικής συγκόλλησης χωρίς σκόνη και υγρασία με τη χρήση σωστά
βαθμονομημένων και πιστοποιημένων μηχανών.
Βήματα μετωπικής συγκόλλησης σωλήνων ΡΕ

1. Η συσκευή συγκόλλησης τοποθετείται σε σταθερό έδαφος
2. Ελέγχεται η τοποθεσία που θα γίνει η συγκόλληση προκειμένου αυτή να είναι ομαλή δίχως πέτρες ή άλλα
αιχμηρά αντικείμενα που ενδέχεται να τραυματίσουν την επιφάνεια των σωλήνων.
3. Οι σωλήνες υποστηρίζονται σε κυλιόμενα ράουλα ή σε ξύλινα υποστηρίγματα προκειμένου να αποφευχθεί
ο τραυματισμός τους. Προσαρμόζονται στην συσκευή συγκόλλησης με την βοήθεια ενός κινητού γερανού ή
άλλης παρόμοιας συσκευής.
4. την περίπτωση υποθαλάσσιων δικτύων, οι σωλήνες μετά την συγκόλληση τους και την παραμονή τους επί της
Σ
επιφάνειας της θάλασσας πρέπει, πριν την πόντιση τους, να προφυλάσσονται από τον άνεμο και τα κύματα. 5.
Καθαρίζονται επιμελώς τα άκρα των σωλήνων. Εξασφαλίζεται επίσης ότι τα άκρα είναι ξηρά και απαλλαγμένα
από έλαια, γράσσα και λίπη. Στην περίπτωση που απαιτείται καθαρισμός συστήνεται η χρησιμοποίηση
διαλύματος αλκοόλης απαλαγμένης από λίπη, π.χ ισοπροπανόλη ή αντίστοιχο διαλύμα αλκοόλης.
6. Τα άκρα των προς συγκόλληση σωλήνων θερμαίνονται μέσω επαφής υπό πίεση με τη θερμαντική πλάκα. Η
πλάκα θα πρέπει να είναι καθαρή και να διατηρείται σε ένα θερμοκρασιακό εύρος μεταξύ 190 °C και 225 °C
(ανάλογα με το διάμετρο και το πάχος του σωλήνα). Μετά την ομοιογενή θέρμανση όλης της περιμέτρου των
άκρων, η πίεση μειώνεται σε μια τιμή που ονομάζεται πίεση ρευστοποίησης του PE. Η επαφή διατηρείται μέχρι
την πάροδο του κατάλληλου χρόνου ρευστοποίησης.
7. τη συνέχεια διακόπτεται η επαφή με τη θερμαντική πλάκα η οποία και απομακρύνεται. Τα 2 άκρα των σωλήνων
Σ
συγκολλούνται μεταξύ τους και πιέζονται ομοιόμορφα μέχρι την τιμή συγκόλλησης. Αυτή η πίεση διατηρείται
για συγκεκριμένο διάστημα (άνάλογα με το μέγεθος του σωλήνα) ώστε να πραγματοποιηθεί η διαδικασία
συγκόλλησης και να παρέλθει ο χρόνος ψύξεως μέχρι τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Απαγορεύεται η
διαβροχή της συγκόλλησης με νερό για την επίσπευση του χρόνου ψύξεως. Το τελικό δαχτυλίδι συγκόλλησης
(κορδόνι) θα πρέπει να είναι ομοιόμορφο σε όλη την περίμετρο του σωλήνα, χωρίς κενά, με συγκεκριμένες
διαστάσεις και να μην έχει υποστεί αποχρωματισμό.
8. Η συγκόλληση πρέπει να γίνει από πιστοποιημένους συγκολλητές και σύμφωνα με προκαθορισμένη τεχνική
προδιαγραφή αυτογεννούς συγκόλλησης. Η προδιαγραφή που προτείνεται είναι η DS/INF-70-2 στην οποία
αναφέρονται οι παρακάτω σημαντικοί παράμετροι συγκόλλησης :
• Επιφανειακή πίεση κατα την διάρκεια της φάσης λιωσίματος του ΡΕ (Pa1)
• Επιφανειακή πίεση κατά τη διάρκεια της φάσης ρευστοποίησης του ΡΕ (Pa2)
• Επιφανειακή πίεση συγκόλλησης (Pf2)
65
PIPES FOR LIFE
• Χρόνος που απαιτείται για να σχηματιστεί δαχτυλίδι συγκόλλησης καθορισμένου πάχους (ta1=t1-t0)
• Χρόνος που δεν ασκείται πίεση κατά την φάση ρευστοποίησης(ta2=t2-t1)
• Μ
έγιστος χρόνος μέχρι να ακουμπήσουν και να ευθυγραμμιστούν οι δυο επιφάνειες
συγκόλλησης (tu=t3-t2)
• Χρόνος μέχρι να επιτευχθεί η πίεση συγκόλλησης (tf1=t4-t3)
Στο παράρτημα Α του παραπάνω προτύπου αναφέρονται και οι

υπολογισμοί καθορισμού αυτών των παραμέτρων (περίπτωση ΡΕΗ).
Εικόνα 5.16 Γραφική αναπαράσταση μετωπικής συγκόλλησης
Σημειωσεις:
α) Οι συνδυασμοί χρόνων, θερμοκρασιών και πιέσεων που πρέπει να εφαρμοσθούν σε κάθε συγκόλληση,
εξαρτώνται από την πρώτη ύλη, τη διάμετρο, το πάχος τοιχώματος καθώς και από το μοντέλο της μηχανής
συγκόλλησης.
β) Στην περίπτωση που αναφέρεται στο εγχειρίδιο της συσκευής συγκόλλησης συγκεκριμένη τιμή πίεσης
συγκόλλησης τότε λαμβάνεται αυτή η τιμή.
γ) Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και διαφορετικές παράμετροι συγκόλλησης εάν αυτό καθορίζεται από
προδιαγραφή που συμπεριλαμβάνεται στις προδιαγραφές του δικτύου από την τεχνική εταιρία που έχει
αναλάβει την επίβλεψη και την κατασκευή του.
δ) Μετά την συγκόλληση αφαιρούνται αμέσως το εσωτερικό και το εξωτερικό δαχτυλίδι συγκόλλησης (welding
bead).
ε) Προτείνεται να φυλάσσεται αρχείο με όλες τις παραμέτρους κάθε συγκόλλησης όπως και η ακριβής θέση
κάθεμιας στο δίκτυο.
Εξέταση τυχόν περιβαλλοντικής επίπτωσης

Το ΡΕ χαρακτηρίζεται ως υλικό φιλικό προς το περιβάλλον. Οι παραπάνω εργασίες συγκόλλησης δεν επιβαρύνουν
το περιβάλλον. Το ΡΕ μπορεί να ανακυκλωθεί και να ξαναχρησιμοποιηθεί και επομένως τα αποκόμματα από την
συγκόλληση δεν απαιτούν ειδική μεταχείριση ή φύλαξη. Μπορούν να προωθηθούν άμεσα για ανακύκλωση.
66
5.6.3. Σύνδεση με κοχλιωτά εξαρτήματα (Mechanical couplings)
Τα κοχλιωτά εξαρτήματα μηχανικής σύσφιξης, συνήθως χρησιμοποιούνται για τη σύνδεση σωλήνων πολυαιθυλενίου
διαμέτρου έως 110 mm σε δίκτυα μέγιστης πίεσης 16 bar. Τα εξαρτήματα αυτά παράγονται τόσο από πολυαιθυλένιο
όσο και από πολυπροπυλένιο. Μετά τη σύσφιξη του εξαρτήματος η σύνδεση επιτυγχάνεται μέσω των δυνάμεων
τριβής. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη συναρμολόγησή τους προκειμένου να τοποθετηθούν σωστά οι
εσωτερικοί δακτύλιοι που υπάρχουν και οι οποίοι διασφαλίζουν τη στεγανότητα των συνδέσεων.
5.17 Κοχλιωτά εξαρτήματα
Γενικά, τα εξαρτήματα μηχανικής σύσφιξης αποτελούνται από το κύριο σώμα, 2 σφικτήρες, 2 ελαστικούς δακτυλίους
και 2 περικόχλια εκατέρωθεν για τη σύνδεση των σωλήνων. Με τη σύσφιξη των περικοχλίων συμπιέζεται ο σφικτήρας
ο οποίος αγκυρώνει το εξάρτημα στο σωλήνα ενώ ο ελαστικός δακτύλιος εξασφαλίζει την επιθυμητή στεγανότητα.
5.18 Κοχλιωτό εξάρτημα σε ανάπτυξη
67
PIPES FOR LIFE
5.6.4 Σύνδεση με λαιμό και φλάντζα (Flange connection)

Αυτός ο τρόπος σύνδεσης χρησιμοποιείται συνήθως για τη σύνδεση σωλήνων πίεσης πολυαιθυλενίου με δικλείδες,
αντλιοστάσια αλλά και σωλήνες διαφορετικών υλικών. Η σύνδεση θα πρέπει να μπορεί να μεταφέρει μακροχρόνια
αξονικές δυνάμεις διασφαλίζοντας σταθερή στεγανότητα, το οποίο απαιτεί τη χρήση κατάλληλων εξαρτημάτων και
σωστή συναρμολόγηση.
Εικόνα 5.19 Φλαντζωτή σύνδεση Εικόνα 5.20 Τομή φλαντζωτής

σύνδεσης
Τα εξαρτήματα που συνθέτουν μια τέτοια σύνδεση είναι:

• Λαιμοί
ατασκευάζονται από πολυαιθυλένιο (PE) και συνδέονται στα άκρα των σωλήνων με αυτογενή συγκόλληση.
Κ
Οι διαστάσεις των λαιμών καθορίζονται από το πρότυπο ISO 9624. Το συγκεκριμένο πρότυπο προδιαγράφει
λαιμούς και φλάντζες για σωλήνες διαμέτρου από 16 mm έως 1200 mm και ονομαστικής πίεσης έως 16 bar
(PN16).
• Φλάντζες
Κατασκευάζονται από διάφορα υλικά και οι διαστάσεις τους (εκτός του πάχους) καθορίζονται από το πρότυπο
ISO 9624. Οι φλάντζες θα πρέπει να είναι στιβαρές ώστε να μην παραμορφώνονται κατά το σφίξιμο των βιδών.
ια τέτοια παραμόρφωση θα αύξανε την τριβή κάτω από το κεφάλι των βιδών, κι έτσι μόνο ένα πολύ μικρό
Μ
μέρος της ασκούμενης ροπής θα χρησιμεύσει στο σφίξιμο της σύνδεσης. Αυτό αποφεύγεται με τη χρήση βιδών
και παξιμαδιών καλής ποιότητας.
Εικόνα 5.21 Λαιμός PE Εικόνα 5.22 Φλάντζα τρελή
68
• Παρεμβύσματα
ατασκευάζονται συνήθως από καουτσούκ αλλά χρησιμοποιούνται επίσης και άλλα υλικά. Το παρέμβυσμα
Κ
θα πρέπει να είναι χημικά και θερμικά συμβατό με το ρευστό που διέρχεται από το σωλήνα και να έχει την
κατάλληλη σκληρότητα.
• Βίδες & παξιμάδια
Ο αριθμός των βιδών που απαιτείται καθώς και το μέγεθός τους καθορίζονται στο πρότυπο ISO 9624. Οι
χαλύβδινες βίδες είναι διαθέσιμες σε διάφορες ποιότητες. Για την επιλογή της κατάλληλης ποιότητας βίδας θα
πρέπει να λαμβάνεται υπ’όψιν και η πιθανότητα διάβρωσης. Το σπείρωμά τους θα πρέπει να είναι καθαρό.
Κατά τη συναρμολόγηση φλαντζωτών άκρων, οι φλάντζες και το παρέμβυσμα θα πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένα
και κεντραρισμένα. Οι προς σύνδεση επιφάνειες θα πρέπει να είναι κοντά η μία στην άλλη πριν το σφίξιμο των βιδών
για την αποφυγή επιμήκυνσης των σωλήνων κατά τη σύνδεση. Το σφίξιμο των βιδών θα πρέπει να γίνει σταυρωτά
σε τουλάχιστον 6 στάδια.
Αρχικά σφίξιμο με το χέρι και στη συνέχεια με τη χρήση δυναμόκλειδου αυξάνοντας σταδιακά τη ροπή έως την
τελική απαιτούμενη τιμή της για την επίτευξη της επιθυμητής πίεσης σύσφιξης στη σύνδεση (π.χ. 5%, 20%, 50%,
75%, 100% της τελικής ροπής). Για διατομές σωλήνων μεγαλύτερες από 180 mm, συνιστάται η σύνδεση να
πραγματοποιείται από 2 εργάτες οι οποίοι θα σφίγγουν διαμετρικά αντίθετες βίδες.
Για τη διασφάλιση της στεγανότητας θα πρέπει να επαναληφθεί το σφίξιμο μερικές ώρες μετά την αρχική σύνδεση
και επίσης την επόμενη ημέρα. Διαφορετικοί τύποι παρεμβυσμάτων για τη διασφάλιση της στεγανότητας απαιτούν
διαφορετικές πιέσεις σύσφιξης.
Η εμπερία εχει δείξει ότι παρεμβύσματα με χαλύβδινο εσωτερικό οπλισμό λειτουργούν καλύτερα σε σχέση με άλλα.
Για μεγάλες πιέσεις και διατομές πολλοί παραγωγοί, έχουν αναπτύξει εξειδικευμένα σχέδια λαιμών και φλαντζών για
καλύτερη αγκύρωση και μεγαλύτερη διασφάλιση της σύνδεσης.
Εικόνα 5.23 Φλαντζωτή σύνδεση για πιέσεις έως και 25 bar (Reinert-Ritz)
69
PIPES FOR LIFE
5.7. Παροχές
Οι παροχές σε ένα δίκτυο πολυαιθυλενίου μπορούν να πραγματοποιηθούν με τη χρήση ειδικών τεμαχίων (σέλλες)
οι οποίες συδέονται στο σωλήνα είτε με ηλεκτροσύντηξη είτε μηχανικά. Οι σέλες θα πρέπει να συνδέονται σε
αποστάσεις μεγαλύτερες των 10 cm η μία από την άλλη για την αποφυγή της μείωσης της αντοχής του σωλήνα σε
εσωτερική πίεση τοπικά.
productivity
Εικόνα 5.21 Φλαντζωτή σύνδεση για πιέσεις έως και 25 bar (Reinert-Ritz)
Οι συνήθεις σέλλες απαιτούν επαναφορά της διαμέτρου του σωλήνα (rerounding) στην περίπτωση που έχει σχετικά
μεγάλη παραμόρφωση αν και υπάρχουν στην αγορά και ελαστικές σέλλες που προσαρμόζονται ακριβώς στην
επιφάνεια των σωλήνων. Οι σέλλες μηχανικής σύνδεσης δεν πρέπει να εφαρμόζονται σε λυγισμένους σωλήνες
για την αποφυγή διαρροών. Ακολούθως περιγράφονται όλα τα βήματα για τη σωστή τοποθέτηση μιας σέλλας στο
δίκτυο:
Scrape
Scrape
Σημαδεύουμε την επιφάνεια του σωλήνα όπου θα Ξύνουμε πολύ προσεκτικά τη σημαδεμμένη περιοχή για
τοποθετηθεί η σέλλα. την απομάκρυνση της οξειδωμένης στιβάδας. Μέγιστο
βάθος απόξεσης 0,1 mm για DN/OD≤63 και 0,2 mm για
DN/OD>63
70
Scrape the pipe.
Scrape the pipe.
Scrape the pipe.
Scrape the pipe.

Scrape the pipe.
Scrape the pipe.
Scrape the pipe.
Αφού καθαρίσουμε καλά την επιφάνεια, τοποθετούμε Σφίγγουμε τη σέλλα στο επιθυμητό σημείο
τη σέλλα στο σωλήνα
Συνδέουμε τους ακροδέκτες της μηχανής συγκόλλησης Πραγματοποιούμε τη συγκόλληση, είτε σαρώνοντας το
Scrape
στη σέλλαthe pipe. barcode της σέλλας, είτε εισάγοντας τις παραμέτρους
χειροκίνητα
Με ένα κλειδί βιδώνουμε δεξιόστροφα το κοπτικό της Η σέλλα είναι έτοιμη για τη σύνδεση με ηλεκτρομούφα
σέλλας μέχρις ότου δημιουργηθεί η οπή στο σωλήνα του σωλήνα παροχής.
και στη συνέχεια ξεβιδώνουμε μέχρι την αρχική θέση.
71
PIPES FOR LIFE
6 ΔΟΚΙΜΗ ΠΙΕΣΗΣ ΔΙΚΤΥΟΥ

Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία και τις προτεινόμενες μεθόδους δοκιμής στεγανότητας ενός δικτύου
σωλήνων ΡΕ, η δοκιμή προτείνεται να γίνεται ως εξής:
1. Πλήρωση του δικτύου με νερό και απομάκρυνση όλου του αέρα μέσω αντιπληγματικής βαλβίδας που
ευρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του δικτύου.
2. Αναμονή για τουλάχιστον 2 ώρες προκειμένου να σταθεροποιηθεί η θερμοκρασία του νερού. Η θερμοκρασία
δοκιμής δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους 20ο C. Σε ακάλυπτα δίκτυα πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια ώστε οι
επιφάνειες των σωλήνων να μην εκτίθενται απευθείας στην ηλιακή ακτινοβολία με συνέπεια να θερμαίνονται
πάνω από τους 20ο C.
3. Στην περίπτωση θαμμένου δικτύου η δοκιμή πρέπει να γίνει το νωρίτερο 48 ώρες μετά από την κάλυψη του
δικτύου.
4. Η πίεση στο δίκτυο αυξάνεται προοδευτικά εντός 10 λεπτών έως την πίεση δοκιμής του δικτύου η οποία
υπολογίζεται με μία απο τις παρακάτω τρείς μεθόδους , ως εξής:
i. Πίεση δοκιμής: Πίεση λειτουργίας (λαμβανομένου υπόψη και του υδραυλικού πλήγματος) + 1,0 bars
ii. Πίεση δοκιμής: Πίεση λειτουργίας( μη λαμβανομένου υπόψη και του υδραυλικού πλήγματος) x 1,3
iii. Πίεση δοκιμής: Πίεση λειτουργίας + 5,0 bars
Ως πίεση δοκιμής εφαρμόζεται η μικρότερη πίεση που προκύπτει από τους παραπάνω υπολογισμούς.
Σημαντικη σημείωση: Για τον παραπάνω υπολογισμό της πίεσης δοκιμής λαμβάνεται πάντα υπόψη η πίεση
λειτουργίας του τμήματος του δικτύου που δοκιμάζεται (σωλήνας η εξάρτημα) με την μικρότερη πίεση λειτουργιας.
Τα μανόμετρα μέτρησης της πίεσης πρέπει να είναι τοποθετημένα στο χαμηλότερο σημείο του δικτύου.
5. Η πίεση δοκιμής διατηρείται για 30 λεπτά με την λειτουργία της αντλίας δοκιμής.
6. Ακολούθως σταματάει η άντληση και το δίκτυο παραμένει υπό πίεση για μια ώρα. Κατά την περίοδο αυτή
είναι επιτρεπτό η πίεση δοκιμής να μειωθεί κατά 20% λόγω διόγκωσης των σωλήνων. Όταν παρατηρηθεί
απότομη πτώση της πίεσης, η δοκιμή σταματάει και γίνεται επιθεώρηση του δικτύου για να εντοπιστούν τα
σημεία των διαρροών.
7. Μετά το τέλος της παραπάνω στατικής περιόδου η πίεση στο δίκτυο ελαττώνεται εντός 2 λεπτών κατά 2 atm
(σωλήνας ΡΕ100 10atm) η κατά 3,2atm (σωλήνας ΡΕ100,16atm).
8. Το δίκτυο θεωρείται στεγανό εάν μετά την πτώση της πίεσης δοκιμής, η πίεση για διάρκεια 30 λεπτών
παραμένει σταθερή ή παρουσιάζει αυξητική τάση.
Στην περίπτωση αμφιβολίας, η δοκιμή συνεχίζεται για ακόμα 1,5 ώρα όπότε η πίεση που μετρήθηκε κατά
την διάρκεια της προηγούμενης περιόδου της δοκιμής στεγανότητας δεν πρέπει να μειωθεί περισσότερο
από 0,25 bars.
9. Τέλος σημειώνεται ότι στα δίκτυα μεγάλου μήκους (μεγαλύτερο από 100m) οι δοκιμές στεγανότητας πρέπει
να γίνονται τμηματικά.
Καθαρισμός του δικτύου πρέπει να γίνεται σε δίκτυα ύδρευσης μετά την επιτυχή δομιμή πίεσης, η πλύση πρέπει
να γίνεται με πόσιμο νερό. Η εκκένωση θα γίνεται από τους εκκενωτές στα χαμηλότερα σημεία του δικτύου. Η όλη
διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι την επίτευξη πλήρους διαύγειας του εκρέοντος νερού, χωρίς κόκους άμμου ή
άλλα αιωρούμενα σωματίδια.
Στη συνέχεια το δίκτυο αποστειρώνεται με τη χρήση κατάλληλων απολυμαντών όπως το χλώριο. Η απολυμαντική
ουσία πρέπει να παραμείνει στο δίκτυο τουλάχιστον 3 ώρες και μετά να ακολουθήσει πλύση κατά τα παραπάνω.
72
7 ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Α’ ΥΛΩΝ & ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ
7.1. Έλεγχος α΄ υλών και παραγόμενων σωλήνων
Οι παραλαμβανόμενες α΄ ύλες και τα παραγόμενα προϊόντα έλεγχονται με βάση τις απαιτήσεις των παρακάτω
Ευρωπαϊκών και Εθνικών προτύπων :
ΛΟΤ-ΕΝ-12201 & DIN 8074/8075:
Ε
Α΄ Υλες και σωλήνες πίεσης μεταφοράς νερού και λυμάτων PE-80 & PE-100
ΕΛΟΤ-ΕΝ-1555 & ΔΕΠΑ PEMS 07/5:

Α΄ Υλες και σωλήνες πίεσης μεταφοράς αερίου PE-80 & PE-100
ΕΛΟΤ-ΕΝ-15875 & DIN 16892/16893:

Α΄ ύλες και σωλήνες πίεσης μεταφοράς θερμού νερού δικτυωμένου PE (PEX-b-silanes)
ΟΤΕ 04.1.4/2-9:

Α΄ ύλες και σωλήνες προστασίας καλωδίων
Οι διαστασιολογικοί έλεγχοι και οι εργαστηριακές δοκιμές που καθορίζονται στα πρότυπα αυτά είναι οι ακόλουθοι:
Α΄ Ύλες
Μέτρηση Δείκτη ροής (MFI)
Μέτρηση Πυκνότητας (Density)
Περιεκτικότητα Πτητικών (Volatile Content)
Περιεκτικότητα Υγρασίας (Water Content)
Περιεκτικότητα Αιθάλης (Carbon Black Content)
Διασπορά Αιθάλης ή Πιγμέντου (Carbon Black and Pigment Dispersion)
Θερμική σταθερότητα (OIT-Oxidation Induction Time)
Σωλήνες
• Γεωμετρικά χαρακτηριστικά (διάμετρος,πάχος,ovality)
• Εμφάνιση
• Μέτρηση Δείκτη ροής (MFI)
• Θερμική σταθερότητα (OIT-Oxidation Induction Time)
• Θερμοκρασιακή αντιστροφή (Heat Reversion Test)
• Δοκιμές υδραυλικής πίεσης (Internal Pressure Test)
• Δυναμομετρικές δοκιμές
• Επιμήκυνση στην θραύση (Elongation at Break)
• Τάση Διαρροής (Yield Strength)
• Αντοχή στον εφελκυσμό(Tensile Strength)
• Αντοχή στην βραδεία ανάπτυξη ρήγματος (Resistance to Slow Crack Growth)
• Αντοχή στην ταχεία διάδοση ρήγματος (Resistance to Rapid Crack Propagation)
• Αντοχή στα συστατικά αερίου (Resistance to gas condensate)
• Προσδιορισμός του βαθμού δικτύωσης σε σωλήνες PEX (Degree of Crosslinking)
• Προσδιορισμός του συντελεστή τριβής (Friction Coefficient of cable protection pipes)
• Δοκιμές Γήρανσης (Resistance to Weathering)
• Δοκιμή Σύνθλιψης (Squeeze Off)
73
PIPES FOR LIFE
7.2. Δοκιμές Συστήματος / συνδέσεις σωλήνων & εξαρτημάτων

(fitness for purpose of the system)
Οι επιμέρους συνδέσεις του συστήματος ελέγχονται με βάση τις ακόλουθες δοκιμές:
• Κυκλική θερμική δοκιμή (Thermal Cycling Test)

• Κυκλική δοκιμή πίεσης (Pressure Cycling Test)
• Α
ντοχή στον εφελκυσμό της σύνδεσης με αυτογεννή συγκόλληση
(Tensile Test for Butt-Fusion)
• Α
ντοχή στον εφελκυσμό της σύνδεσης με ηλεκτρομούφα
(Electrofusion/Decohesive Resistance)
• Αντοχή σύνδεσης στον εφελκυσμό (Pull-Out-Test)
• Στεγανότητα σύνδεσης (Leak tightness under vacuum & under internal pressure & bending)
74
Βιβλιογραφία
1. Lars-Eric Janson - Plastics Pipes for Water Supply and Sewage Disposal, Stockholm 2003
2. Heiner Broemstrup - PE 100 Pipe systems, 2nd edition
3. Plastics Pipe Institute - Handbook of PE pipe 2nd edition
4. Bassel polyolefins Technical Manual – Materials used in Pipe Extrusion, Hostalen, Lupolen and Hostalen PP
products – Processing and Applications
5. TEPPFA - A Good Practice Guide for the Electrofusion Jointing of Larger Diameter Polyethylene Pressure
Pipes, Technical Guidance Document - AGU/2014/0
6. TEPPFA - A Good Practice Guide for Flange Jointing of Polyethylene Pressure Pipes, Technical Guidance
Document - AGU/2014/02
7. ΕΛΟΤ ΤΠ 1501-08-01-03-02:2009, Επανεπίχωση ορυγμάτων υπογείων δικτύων
8. ΕΛΟΤ ΤΠ 1501-08-06-03-00:2009, Δίκτυα από σωλήνες πολυαιθυλενίου υψηλής πυκνότητας (HDPE)
9. Αντώνιος Θ. Σδούκος - Φυσικές διεργασίες της χημικής τεχνολογίας, Τόμος Ι – Μηχανική των ρευστών και
τεχνική σωματιδίων, 1993
10. Φ. Φωτόπουλος – Α. Χαραλαμπάκης - Εφαρμογές υπολογιστικής υδραυλικής, 2005
11. EN 12201-1, Plastics pipiping systems for water supply, and for drainage and sewerage under pressure –
Polyethylene (PE) - Part 1: General
12. EN 12201-2, Plastics pipiping systems for water supply, and for drainage and sewerage under pressure
- Polyethylene (PE) - Part 2: Pipes
13. prCEN/TS 15223:2007 Plastics piping systems – Validated design parameters of buried thermoplastics
pipeing systems, European Committee for Standardization
14. ΕΝ 805:2000, Requirements for systems and components outside buildings
15. FprCEN/TR 1046:2013, Thermoplastics piping and ducting systes – Systems outside building structures
for the conveyance of water or sewage – Practices for underground installation
16. Pipelife Norge AS - PE Catalogue – Submarine applications, December 2002
17. PE 100+ Association, Why choose PE compounds for pressure pipe??
18. Vinidex - PE pipe manual
19. NTG Plastk - Technical Handbook, PE pipe fittings
20. Κυριακή Παπακώστα, Πλήγμα Κριού – Ανάλυση, Κεφάλαιο 1 – Υδραυλικό πλήγμα
21. FUSION - Electrofusion Fittings product guide
22. FUSION – Butt Fusion & Electrofusion Equipment & Tooling
23. STP GROUP – Technical Catalogue
75
PIPES FOR LIFE
76
77
PIPES FOR LIFE
78
79
PIPES FOR LIFE
80
PIPES FOR LIFE
STUDIO Image & Photographic Art 2109597260
ΤΕΧΝΙΚΟ
PIPELIFE ΕΛΛΑΣ Α.Ε.
Βιομηχανία Πλαστικών Σωλήνων
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ
ΣΩΛΗΝΩΝ
ΓΡΑΦΕΙΑ & EΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟΥ HDPE
5ο χλμ. Π.Ε.Ο. Θήβας - Χαλκίδας, Θέση Χάλκος
Τηλ.: 22620-21400, Fax: 22620-25666
Β43Α1215ΘΤ
Τηλ. παραγγελιών: 22620-27100, Fax παραγγελιών: 22620-89774

e-mail: pipelife.thiva@pipelife.gr
www.pipelife.gr

Pipelife-Τεχνικό Φυλλάδιο Σωλήνων ΗDPE

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pipelife-Τεχνικό Φυλλάδιο Σωλήνων ΗDPE

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PIPES FOR LIFE

STUDIO Image & Photographic Art 2109597260

Τηλ. παραγγελιών: 22620-27100, Fax παραγγελιών: 22620-89774

4 ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΚΤΥΩΝ

Εικόνα 1.1 Παραγωγή πολυαιθυλενίου από µονοµερές αιθυλένιο

Γραµµική αλυσίδα PE Αλυσίδα PE µε διακλάδωση Δικτυωµένο PE

Εικόνα 1.2 Τύποι δοµής µακροµορίων PE

Εικόνα 1.2 Τύποι δομής μακρομορίων PE

ΕΤΟΣ ΠΡΩΤΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

ΤΥΠΟΣ ΣΩΛΗΝΑ ΕΙΔΟΣ PE MRS (MPa)

-PELS : Low Sagging PE -PERC:Crack Resistant PE

1.2 Tεχνικά Χαρακτηριστικά PE 80 & PE 100

Πυκνότητα (base polymer) (*) EN-ISO-1183 Kg/m3 0,940-0,950 0,945-0,955

(*) Οι τιμές που αναφέρονται στον πίνακα είναι ενδεικτικές

1.3 Χημική αντοχή HDPE

1 = αντοχή πλήρης α. υ. δ. = αραιό υδατικό διάλυμα με συγκέντρωση μέχρι 10%

Εικόνα 1.5 Προαναμεμειγμένοι κόκοι PE από το εργοστάσιο παραγωγής τους

1.5 Περιγραφή Παραγωγικής Διαδικασίας Πλαστικών Σωλήνων

Προετοιμασία & Τροφοδοσία Ά Ύλης στη Γραμμή Παραγωγής

Βασική Κατεργασία: Εξέλαση, Μορφοποίηση & Ψύξη

Εικόνα 1.10 Εξελαστήρας (extruder) Εικόνα 1.11 Μπάνιο κενού

Φινίρισμα (Εκτύπωση, Κοπή, Μορφοποίηση Απολήξεων)

Εικόνα 1.13 Τυπική γραμμή παραγωγής σωλήνων

Περιγραφή Παραγωγικής Διαδικασίας Σωλήνων Πολυαιθυλενίου (PE)

Βασική Κατεργασία: Εξέλαση, Μορφοποίηση & Ψύξη

Φινίρισμα (Εκτύπωση, Κοπή, Μορφοποίηση Απολήξεων)

2 ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΩΛΗΝΩΝ

Εικόνα 2.2 Ελαστική, Ιξώδης, Ελαστική-Ιξώδης συμπεριφορά

Εικόνα 2.3 Διαδικασία αργής ανάπτυξης ρήγματος

2.3 Αντοχή σε υδροστατική πίεση (Hydrostatic pressure resistance)

Εικόνα 2.4 Καμπύλες παλινδρόμησης PE100 (αριστερά).

Το μέγεθος της απόξεσης εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων όπως:

Οι σωλήνες πίεσης από PE 100 είναι μακράν πιο κατάλληλοι

Κατά τη μέθοδο αυτή, ένα δοκίμιο σωλήνα 1μέτρου Acrylic

οποίο περιέχει μείγμα άμμου και νερού, ταλαντεύεται με D-32

των χαλυβδοσωλήνων όπως φαίνεται στο ακόλουθο

0,10 2,5 GFP

2.5 Αντοχή σε ταχεία διάδοση ρήγματος

2.6. Διαπερατότητα τοιχώματος (Pipe wall permeability)

3.2 Πίνακες Διαστατικών PE 100

6BAR (SDR26) 8BAR (SDR21) 10BAR (SDR17) 12,5BAR (SDR13,6)

3.3 Πίνακες Διαστατικών PE 80

6BAR (SDR22) 8BAR (SDR22) 10BAR (SDR22) 12,5BAR (SDR22)

3.3 Πίνακες Διαστατικών PE 80 (Μικρών διατομών)

Εξωτερική Πάχος Τοιχώματος Βάρος Πίεση Λειτουργίας

Σημείωση: Το βάρος των σωλήνων υπολογίζεται λαμβάνοντας ως δεδομένο την πυκνότητα

Θερμοκρασία (°C) Συντελεστής

Πίνακας 4.1 Συντελεστές μείωσης της πίεσης σε σχέση με τη θερμοκρασία

PFA = f (T) · f (A) · PN

Εικόνα 4.1 Μείωση αντοχής σε πίεση με την αύξηση της θερμοκρασίας

4.2 Υπολογισμός Απωλειών Πίεσης σε δίκτυο

όπου η μέση ταχύτητα ροής (σε m/s)

και ο συντελεστής απωλειών για στρωτή ροή (Re = 2000)

Κάθετη 0.50 r/D = 4 0,16 - 0,18

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

Απώλειες πίεσης (bar/1000m)

4.4 Υδραυλικό πλήγμα

• Ξεκίνημα ή σταμάτημα αντλίας.

2.5 Αντοχή σε ταχεία διάδοση ρήγματος

4.2 Υπολογισμός Απωλειών Πίεσης σε δίκτυο

4.5 Υπολογισμός παραμόρφωσης σωλήνα τοποθετημένου μέσα

- Υλικό πλήρωσης συμπιεσμένο με άγνωστο βαθμό συμπίεσης

- Το υλικό πλήρωσης δεν είναι συμπιεσμένο αρκετά

- Το υλικό είναι συμπιεσμένο αρκετά

5.2 Τοποθέτηση υπόγειων δικτύων