4 STRUKTURY KRYSTALICZNE

Zadanie 4.1
Rozpatrz następujące wzory jako sieci krystaliczne (czarne punkty są reprezentacją węzłów
krystalicznych):

... ... ... ...

... q·p d·b q · p d · b ...
... d·b q·p d · b q · p ...
... q·p d·b q · p d · b ...
... d·b q·p d · b q · p ...
... ... ... ...

a) b)

c) d)
Zaznacz a) komórkę elementarną, b) komórkę prostą, c) bazę.

Zadanie 4.2
Narysować wektory translacji generujące sieć Bravais, węzły sieci Bravais, komórkę
elementarną, komórkę Wignera Seitza, komórkę prymitywną oraz bazę dla przedstawionych
struktur krystalicznych.
sieć Bravais + baza = struktura krystaliczna

a) + =

b) + =
c) + =

d) + =

e) + =

f) + =

g) + =

2
 h) + =

i) + =

Zadanie 4.3
Komórki elementarne a) irydu, b) CsCl, c) CaTiO3 przedstawione są na rysunku. Podać
współrzędne atomów oraz typ struktury.

a) b) c)

Zadanie 4.4
Współrzędne atomów w kubicznym tlenku niklu są następujące:
Ni: (0,0,0), (1/2,1/2,0), (0,1/2,1/2), (1/2,0,1/2);
O: (1/2,1/2,1/2), (0,0,1/2), (1/2,0,0), (0,1/2,0).
Narysuj komórkę elementarną. Jaki jest wzór tego tlenku? Jaki jest typ struktury?

Zadanie 4.5
Stop miedzi ze złotem na strukturę kubiczną. Pozycje atomów są następujące:
Au: (0,0,0);
Cu: (0,1/2,1/2), (1/2,0,1/2), (1/2,1/2,0).
Narysuj komórkę elementarną i ustal wzór tego stopu?

Zadanie 4.6
Wyznaczyć dla układu regularnego (*), regularnego przestrzennie (**) i powierzchniowo
centrowanego (***): a) objętość komórki elementarnej, b) ilość węzłów sieci na komórkę,
c) objętość komórki prostej, d) liczbę koordynacyjną, e) odległość najbliższych sąsiadów,
f) liczbę drugich sąsiadów, g) odległość drugich sąsiadów.

3
 *) **) ***)

Zadanie 4.7
W prostokątnej sieci Bravais mamy symetrię względem płaszczyzny nie zawierającej punktu
sieciowego. Pokazać ze symetria ta jest złożeniem translacji i przekształcenia z punktem stałym
sieciowym.

Zadanie 4.8
Rozważmy komórkę elementarną sieci Bravais prostokątnej centrowanej. Pokazać jak wyrażają
się wektory równoległe do krawędzi komórki elementarnej (o długościach odpowiadających
krawędziom) poprzez wektory translacji prymitywnych.

Zadanie 4.9
Trójwymiarową sieć Bravais regularną przestrzennie centrowaną deformujemy rozciągając
wzdłuż krawędzi sześciennej komórki elementarnej. Jaką sieć Bravais otrzymamy? Posłużyć
się tabelą sieci Bravais.

Zadanie 4.10
Trójwymiarową sieć Bravais regularną centrowaną na ścianach deformujemy rozciągając
wzdłuż krawędzi sześciennej komórki elementarnej. Jaką sieć Bravais otrzymamy? Posłużyć
się tabelą sieci Bravais.

Zadanie 4.11
Wektor (2,3) wybrano za jeden z wektorów bazy dwuwymiarowej regularnej sieci Bravais.. Jak
wybrać drugi wektor bazy? Pokazać, że pole powierzchni równoległoboku utworzonego przez
wektor (2,3) i odpowiadający mu drugi wektor bazy równe jest polu powierzchni
równoległoboku utworzonego z wektorów (1,0) i (0,1).

Zadanie 4.12
Wykazać, że dowolne dwa odcinki łączące dany punkt sieci
diamentu z jego 4 najbliższymi sąsiadami tworzą ze sobą
kąt arccos(-1/3).

4
Zadanie 4.13
Wykazać, że sieć regularna przestrzennie centrowana
posiada prostą komórkę elementarną, która jest
romboedrem o krawędzi ½(3a2)1/2 i kącie między dwoma
przyległymi krawędziami o wartości 10928’.

Zadanie 4.14
Wykazać, że sieć Bravais regularna płasko centrowana
posiada komórkę prymitywną, która jest romboedrem o
krawędzi 2½a/2 i kącie między dwoma przyległymi
krawędziami o wartości 60.

Zadanie 4.15
Wykazać, że stosunek c/a dla idealnej struktury
heksagonalnej o najgęstszym upakowaniu wynosi (8/3)1/2.

Zadanie 4.16
Wykazać, że stosunek długości przekątnych tych ścian w
komórce Wignera-Seitza płasko centrowanej sieci
regularnej, które mają kształt równoległoboku, wynosi
(2)1/2:1.

Zadanie 4.17
Wyznaczyć objętość komórki Wignera-Seitza jeśli
wiadomo, że krawędź widocznego sześcianu wynosi a.

5
Zadanie 4.18
Sieć sodu zmienia swą strukturę w temperaturze 23 K, przekształcając się z przestrzennie
centrowanej sieci regularnej w sieć heksagonalną o najgęstszym upakowaniu (jest to tzw.
„martenzytowe” strukturalne przejście fazowe). Zakładając, że gęstość kryształu nie ulega przy
tym przejściu zmianie, wyznaczyć parametr sieci a fazy heksagonalnej. Powyższe rozważania
należy przeprowadzić przy założeniach, że parametr sieci fazy regularnej jest równy
a = 4,23 Å, oraz że stosunek c/a ma wartość idealną.

Zadanie 4.19
Lód naturalny krystalizuje w strukturze heksagonalnej (analog krzemionki trydymitu oraz
węgla lonsdaleitu). Rozmiary komórki elementarnej lodu 1h wynoszą a = 0.4523 nm i c =
0.7367 nm. Gęstość lodu wynosi =0.920 g/cm3. Korzystając z masy molowej wody wyznaczyć
liczbę cząsteczek wody przypadającą na komórkę elementarną (graniastosłup o podstawie
sześciokąta, patrz rysunki).

a1 = a(1,0,0)
 1 3 
a2 = a − , ,0 
 2 2 
a3 = c(0,0,1)

Pozycje cząsteczek wody w krysztale lodu

Zadanie 4.20
Dla jakiego stosunku promieni jonowych w strukturze CsCl parametr sieci przestaje być
proporcjonalny do sumy promieni jonów różnoimiennych? Założyć, że jony są sztywnymi
kulami.

Zadanie 4.21
Policzyć współczynniki upakowania dla sieci: a) regularnej prostej, b) płasko centrowanej sieci
regularnej, c) przestrzennie centrowanej sieci regularnej, d) heksagonalnej o najgęstszym
upakowaniu, e) diamentu.

Zadanie 4.22
Znaleźć układ o najgęstszym upakowaniu dla takich samych nieskończenie długich włókien o
kołowym przekroju poprzecznym. Jaki jest współczynnik upakowania dla takiego układu?

Zadanie 4.23
Rozpatrzmy strukturę regularną przestrzennie centrowaną a najgęstszym upakowaniu. Kulę o
jakim promieniu (podać maksymalną wartość) można umieścić pomiędzy atomami sieci (poza
węzłami tej sieci) nie zakłócając położeń atomów tworzących sieć.

Zadanie 4.24
W temperaturze poniżej 910 K żelazo krystalizuje w strukturze regularnej przestrzennie
centrowanej, natomiast powyżej tej temperatury w strukturze regularnej powierzchniowo

6
centrowanej. Policzyć stosunek gęstości żelaza w obu tych strukturach, traktując atomu jako
ściśle upakowane kule o jednakowych promieniach w obu przypadkach.

Zadanie 4.25
W temperaturze 13°C następuje przejście fazowe szarej cyny (-Sn) w białą (-Sn). W pewnym
eksperymencie wyznaczono, że -Sn ma gęstość 7,365 g/cm3 i krystalizuje w pewnej strukturze
o sieci Bravais tetragonalnej przestrzennie centrowanej (a = 5.83 Å, c = 3.18 Å). Znaleźć liczbę
atomów przypadającą na komórkę elementarną -Sn. Porównać z rysunkiem.

Zadanie 4.26
Gęstość żelaza (masa atomowa 56 u) krystalizującego w strukturze regularnej przestrzennie
centrowanej wynosi 7900 kg/m3. Policzyć parametr sieci żelaza.

Zadanie 4.27
Gęstość złota (masa atomowa 197 u) krystalizującego w strukturze regularnej powierzchniowo
centrowanej wynosi 19300 kg/m3. Policzyć parametr sieci złota.

Zadanie 4.28
Parametr sieci dla chlorku sodu wynosi 5,63*10-8 cm. Masy atomowe chloru i sodu to
odpowiednio 71 u i 23 u. Policzyć gęstość chlorku sodu.

Zadanie 4.29
Pewien pierwiastek krystalizuje w strukturze regularnej przestrzennie centrowanej o
parametrze sieci 4,109 Å. Znając gęstość pierwiastka 9,95 g/cm3 określ jego masę atomową.