4 LU

MS
TAN
EK
DARD S OLAH ME
NE

NG
I KU

AH
M PEI

KUR

IA
IK TIS AS
EK TIF
R A N EL

S
L A JA
M ATA PE

AY
KE
M AL
EN
TE NM
R I A N P N DI D IK A
E

EKONOMI
Tingkatan 4

0i Jawapan.indd 284 11/05/2020 1:17 PM

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH

EKONOMI
TINGKATAN 4
BUKU TEKS

Penulis
Phang Hang Kuok
Mazlan bin Hj. Sharif
Karthikeyan A/L V. Devakaran Nair

Editor
Teo Suh Kiaw
Syazwani binti Mokhtar
Tan Yi Hang

Pereka Bentuk
=XONLÀLELQ.XVLDU

Ilustrator
0RKDPPDG+D¿]ELQ0RKDPDG1RU

2016
No. siri buku: 0103 PENGHARGAAN

.30,6%1 =HWL(QWHUSULVHLQJLQ PHUDNDPNDQ

SHQJKDUJDDQNHSDGD RUJDQLVDVL GDQ RUDQJ
Cetakan Pertama 2016
SHUVHRUDQJDQ \DQJ WHODKPHPEDQWX GDODP
‹.HPHQWHULDQ3HQGLGLNDQ0DOD\VLD SURVHV PHQHUELWNDQ EXNX LQL LDLWX
+DN&LSWD7HUSHOLKDUD0DQDPDQDEDKDQ
‡ -DZDWDQNXDVD3HQDPEDKEDLNDQ3UXI0XND
dalam buku ini tidak dibenarkan diterbitkan
 6XUDW%DKDJLDQ%XNX7HNV%%7
VHPXODGLVLPSDQGDODPFDUD\DQJEROHK
dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan
GDODPVHEDUDQJEHQWXNDWDXFDUDEDLNGHQJDQ
HOHNWURQLNPHNDQLNSHQJJDPEDUDQVHPXOD
mahupun dengan cara perakaman tanpa
kebenaran terlebih dahulu daripada Ketua
3HQJDUDK3HODMDUDQ0DOD\VLD.HPHQWHULDQ
3HQGLGLNDQ0DOD\VLD3HUXQGLQJDQWHUWDNOXN
kepada perkiraan royalti atau honorarium.
Diterbitkan untuk Kementerian
3HQGLGLNDQ0DOD\VLDROHK
=HWL(QWHUSULVH
1R-DODQ%XGL
7DPDQ:DZDVDQ3HULQGXVWULDQ
%DWX3DKDW
-RKRU'DUXO7DN]LP
0DOD\VLD
7HO
)DNV
(PHO]HWLHQWHUSULVH#\DKRRFRP
5HNDOHWDNGDQDWXUKXUXI 3HOEDJDLXVDKDXQWXNPHQJHVDQSHPLOLN
=HWL(QWHUSULVH
0XNDWDLSWHNV%HUNHOH\
6DL]WDLSWHNVSW
'LFHWDNROHK pihak yang berkenaan. Pemilik hak cipta
Cetakrapi Sdn. Bhd.
1R-DODQ6UL(KVDQ6DWX
7DPDQ6UL(KVDQ.HSRQJ
.XDOD/XPSXU
0DOD\VLD
ii
 .HPHQWHULDQ3HQGLGLNDQ0DOD\VLD.30
‡ -DZDWDQNXDVD3HQ\HPDNDQ3HPEHWXODQ
Pruf Muka Surat, BBT, KPM
‡ -DZDWDQNXDVD3HQ\HPDNDQ1DVNKDK
Sedia Kamera, BBT, KPM
‡ 3HQ\HODUDV3URMHNGDQ3HJDZDL7HNQLNDO
BBT, KPM
‡ %DKDJLDQ3HPEDQJXQDQ.XULNXOXP.30
‡ 7RXULVP0DOD\VLD.HPHQWHULDQ
3HODQFRQJDQGDQ.HEXGD\DDQ0DOD\VLD
‡ -DEDWDQ3HUDQJNDDQ0DOD\VLD
‡ 3HUEDGDQDQ3URGXNWLYWL0DOD\VLD
VHUWDLQGLYLGXLQGLYLGX\DQJWHUOLEDW
VHFDUDODQJVXQJGDQWLGDNODQJVXQJGDODP
melengkapkan penerbitan Buku Ekonomi
Tingkatan 4.
Pihak penerbit juga mengucapkan ribuan
WHULPDNDVLKNHSDGDEDULVDQSHQLODL\DQJ
WHODKPHQMDODQNDQVHPDNDQWHUKDGDS
NHVHOXUXKDQNDQGXQJDQEXNX
hak cipta bahan telah dijalankan. Namun
EHJLWXEDJLVHVHWHQJDKSHPLOLNKDN
FLSWDLQLJDJDOGLNHVDQ2OHKLWXSLKDN
penerbit ingin memohon maaf kepada
WHUVHEXWGLDOXDOXNDQXQWXNPHQJKXEXQJL
pihak penerbit agar penghargaan yang
VHZDMDUQ\DGDQNHEHQDUDQPHPSHUROHK
hak cipta boleh diaturkan bagi cetakan
yang berikutnya.
 Kandungan
Pendahuluan v
BAB 1 Pengenalan kepada Ekonomi 1
1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas 2
1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah Asas Ekonomi 16
Peta Konsep 36
Rumusan 37
  "Ɲ"(0& ǘǝ
  01&)%Ȕ ǘǝ
Latihan Sumatif 1 39
Kajian Kes 44
Praktis 45

BAB 2 Pasaran 47
 Ǘǽǖ "0"&*+$+0/+ Ǚǝ
 ǗǽǗ "+')+/$ ǝǝ
Peta Konsep 112
Rumusan 113
  "Ɲ"(0& ǖǖǚ
Istilah BM – BI 115
Latihan Sumatif 2 116
Kajian Kes 119
Praktis 120

iii
 BAB 3 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu 123
3.1 Wang dan Bank 124
3.2 Pendapatan Individu 142
3.3 Penggunaan Pendapatan Individu 157
Peta Konsep 194
Rumusan 195
  "Ɲ"(0& TOH TOH ǖǞǛ
CON CON
Istilah BM – BI 196
Latihan Sumatif 3 TOH TOH 197
CON CON
Kajian Kes 202
Praktis 203

BAB 4 Pengeluaran 205

4.1 Konsep Pengeluaran, Kos, dan Hasil 206
4.2 Produktiviti dan Eksternaliti 232
Peta Konsep 244
Rumusan 245
  "Ɲ"(0& ǗǙǜ
Istilah BM – BI 247
  1&%+2*1&#Ǚ ǗǙǝ
Kajian Kes 252
Praktis 253
Glosari 254
Senarai Rujukan 261
Indeks 262

iv
 Pendahuluan
Buku teks ini ditulis untuk memenuhi objektif Kurikulum Standard Ekonomi iaitu menyediakan
murid dengan pengetahuan dan kemahiran asas ekonomi serta memupuk nilai-nilai murni
supaya murid dapat menyedari dan memahami masalah ekonomi, menghargai sumbangan
daripada segala kegiatan ekonomi serta menyelesaikan masalah seharian dengan berkesan
dan bertanggungjawab.

Kandungan buku ini ditulis berdasarkan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran
(DSKP) dan dirancang sebagai satu bahan pengajaran dan pembelajaran bagi guru dan
juga sebagai satu sumber rujukan penting bagi murid.

Buku ini menekankan kepentingan Kemahiran Abad ke-21 dan Kemahiran Berfikir Aras
Tinggi (KBAT) serta pembelajaran kendiri melalui digital media yang disediakan dalam buku.

Ekonomi & Anda Halaman Rangsangan

Menghubungkaitkan tajuk yang Merangsang minat murid terhadap tajuk
dipelajari dengan kehidupan yang dipelajari dan disertakan inkuiri
harian murid. bab yang mencabar pemikiran murid.

Bab 1

EKONOMI & ANDA BAB

Pengenalan
Ekonomi merupakan satu mata pelajaran yang
penting. Ramai beranggapan bahawa ekonomi
adalah berkaitan dengan wang atau ekonomi
berkaitan dengan konsep dan teori-teori tertentu
sahaja. Sebenarnya, skop ekonomi lebih luas
1 kepada Ekonomi
daripada apa-apa yang anda fikirkan. Dalam
kehidupan harian, tidak kira anda sedar atau tidak
sedar, anda berdepan dengan ilmu ekonomi. Sumber ekonomi yang terhad berbanding dengan kehendak yang tidak terhad
telah membawa kepada masalah ekonomi iaitu kekurangan, pilihan, dan kos lepas.
Cuba anda baca petikan di bawah. Masalah ekonomi tersebut diselesaikan melalui sistem ekonomi yang terdapat dalam
sesebuah negara. Sesebuah negara perlu menentukan cara untuk menguruskan
sumber ekonomi yang terhad bagi memenuhi kehendak rakyatnya.
Azmi baru selesai menunaikan solat subuh. Dia
memilih untuk tidur semula selama 30 minit sedangkan
dia perlu hadir awal ke sekolah sempena hari sukan
di sekolahnya.

Lepas bangun, dia menggosok gigi dengan ubat gigi Pengetahuan ekonomi dapat membantu kita
memahami, menghayati, dan seterusnya
yang diimport dari Amerika Syarikat dan menggunakan
menyelesaikan masalah ekonomi seharian dengan
berus gigi yang diimport dari negara Jepun. Mengikut lebih berkesan dan bertanggungjawab
ibunya, kedua-dua produk ini dikatakan mempunyai
jaminan yang tinggi daripada pengeluar.

Ketika sarapan, ayah Azmi telah memberikannya RM30 untuk berbelanja sempena hari sukan sekolah
pada hari ini. Azmi terus mengetepikan RM10 untuk disimpan di dalam tabungnya kerana di sekolah
guru mengajar supaya menyimpan sebelum berbelanja dan bukan berbelanja baru menyimpan.

Pasaran Bebas
SISTEM EKONOM

angan
Perancsat
Semasa di sekolah, Azmi ingin menggunakan RM20 untuk membeli sehelai baju sukan yang berharga

Pu
RM19.90 dan sebuah topi yang berharga RM18.90. Akhirnya, Azmi telah menggunakan RM18.90 untuk
membeli topi kerana dia sudah mempunyai banyak baju sukan.

Balik dari sekolah, Azmi memakai topi yang dibeli dan beraksi di depan cermin, dia berasa cukup puas Campuran
dengan topi yang dibelinya.

Kata Kunci:

Maka jelaslah bahawa ilmu ekonomi memang penting dalam kehidupan seharian. Belajar ilmu ‡(NRQRPL
ekonomi boleh membantu individu membuat pilihan yang terbaik: apa-apa yang hendak dibeli; ‡.HNXUDQJDQ
bekerja sebagai guru atau jurutera; firma pula memilih apa-apa yang hendak dikeluarkan; berapakah ‡3LOLKDQ
‡.RVOHSDV
I

kosnya; berapakah harga perlu diletakkan; kerajaan pula menentukan kadar cukai yang sesuai; dan
cara menggunakan cukai tersebut. Subjek Ekonomi memang penting kepada setiap individu tidak kira ‡)DNWRUSHQJHOXDUDQ
anda sebagai pengguna, pengeluar, atau kerajaan. ‡0DVDODKDVDVHNRQRPL
Standard Kandungan: ‡.HOXNNHPXQJNLQDQ
Selepas mempelajari Bab 1, cuba anda kaitkan aktiviti kehidupan harian dengan konsep ekonomi yang 1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas
telah dipelajari dalam petikan di atas. 1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah Ekonomi pengeluaran
‡0HNDQLVPHSDVDUDQ

Soalan Aplikasi Konsep Standard Kandungan & Kata Kunci

Disediakan pada akhir bab. Menyenaraikan standard kandungan dan kata
kunci bagi tajuk berkenaan.

v
 Standard Bab 1
Pasaran

1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan,

Pembelajaran dan Kos Lepas
Masyarakat pelbagai peringkat usia hari ini berdepan dengan
risiko pelbagai ancaman penyakit akibat daripada gaya hidup
kurang sihat yang diamalkan. Kesedaran kesihatan boleh

Merupakan Apakah yang dikaji oleh ilmu ekonomi?

Kelangkaan merujuk kepada
Mengapakah kita perlu membuat pilihan?
Apakah faktor pengeluaran yang digunakan untuk menghasilkan
mengubah gaya hidup masyarakat dan permintaan terhadap
produk kesihatan. Misalnya, memandangkan pekerjaan sekarang
Lensa
barang dan perkhidmatan? memerlukan masyarakat lebih aktif dan produktif maka produk

standard situasi jumlah barang yang Apakah implikasi daripada pilihan yang dibuat? penjagaan kesihatan seperti vitamin dan makanan tambahan

Ekonomi
tersedia tidak mencukupi menjadi pilihan mereka. Jadi permintaan terhadap barangan
Apakah kos lepas?
untuk memenuhi keperluan
Apakah pendekatan yang sesuai digunakan untuk menjelaskan tersebut akan meningkat.

pembelajaran
dan kehendak manusia.
konsep kos lepas?
Pendapatan
Dengan andaian ceteris paribus, sekiranya pendapatan seseorang Dalam keadaan sebenar,
Maklumat
dalam bentuk
kesan pendapatan pengguna
individu meningkat maka permintaannya terhadap sesuatu terhadap permintaan
barang juga akan meningkat. Hal ini demikian kerana kenaikan
tambahan
bergantung pada jenis barang
SEPINTAS LALU pendapatan individu akan membawa kepada peningkatan yang diminta. Bagi barang

penyoalan. Kelangkaan Makanan Kesan daripada Pilihan

pendapatan boleh guna dan seterusnya kuasa beli individu.
Peningkatan kuasa beli akan menyebabkan permintaan barang
biasa, pendapatan meningkat,
permintaan barang biasa

Manusia Sendiri atau Faktor Lain

Masalah kelangkaan makanan menjadi semakin serius. Krisis ini telah
meningkat dan keluk permintaan beralih ke kanan.
akan meningkat. Tetapi bagi
barang mesti seperti garam,
pendapatan meningkat,
untuk tujuan
Sebaliknya penurunan pendapatan individu akan membawa permintaan akan tetap. Bagi

Sepintas meningkatkan kebimbangan global apabila pengeluaran beberapa jenis

tanaman seperti gandum, jagung dan beras susut secara mendadak di
negara pengeluar utama. Beberapa negara Asia turut merasainya meskipun
kepada penurunan pendapatan boleh guna dan seterusnya
kuasa beli individu. Kejatuhan kuasa beli akan menyebabkan
barang bawahan seperti
beras hancur, apabila
pendapatan meningkat,
pengayaan.
kebanyakan mereka ialah negara pengeluar beras utama dunia. Ramai permintaan barang menurun dan keluk permintaan beralih permintaan akan turun
ke kiri. kerana individu akan tukar

lalu
berpendapat masalah kelangkaan makanan berpunca daripada perubahan
kepada barang lain yang
iklim, malapetaka atau wabak penyakit, dan peningkatan penduduk. Namun,
lebih berkualiti.
tidak ada sesiapa pun mengatakan masalah ini berkaitan dengan pilihan
Musim
manusia sendiri iaitu:

Sorotan bahan UÊ «ˆˆ…>˜Ê>˜Ì>À>ʎi«i˜Ìˆ˜}>˜Ê`ˆÀˆÊ>Ì>ÕʎiÃi>…ÌiÀ>>˜Ê“>˜ÕÈ>ÊÃi>}>Ì

UÊ «ˆˆ…>˜Ê>˜Ì>À>Ê«i˜}}՘>>˜Ê“>Ã>ÊÃiŽ>À>˜}Ê>Ì>Õʓ>Ã>Ê`i«>˜
UÊ «ˆˆ…>˜Ê>˜Ì>À>Ê«i“L>˜}՘>˜ÊiŽœ˜œ“ˆÊÃ>…>>Ê>Ì>ÕÊ«i“L>˜}՘>˜ÊÃiˆ“L>˜}
Krisis bekalan makanan
global mungkin akan
berlaku pada tahun 2030
Musim-musim seperti awal persekolahan dan perayaan seperti
Hari Raya Aidilfitri, Tahun Baru Cina, dan Hari Deepavali
akan meningkatkan permintaan terhadap barang atau

yang berkaitan Masalah ekonomi yang utama adalah berkaitan dengan pilihan yang dibuat

pilihan yang dibuat melibatkan kos lepas. Subjek Ekonomi dapat mendidik anda
Abad
berasaskan sumber ekonomi yang terhad oleh setiap unit ekonomi dan setiap ke-21
perkhidmatan. Perubahan cuaca juga akan menyebabkan
perubahan dalam permintaan sesuatu barangan. Contohnya,
semasa musim panas, permintaan terhadap air
batu dan aiskrim meningkat. Maka keluk
dengan subtopik membuat pilihan yang rasional dan bertanggungjawab dalam kehidupan seharian.
permintaan barang-barang ini akan
beralih ke kanan.

yang akan 1.1.1 Takrif Ilmu Ekonomi

Ilmu ekonomi pada asasnya dikaitkan dengan cara sebuah Cuaca panas yang
ang kering dan
berjerebu akan
n meningkat

dipelajari. Perkataan ‘Ekonomi’ berasal

daripada bahasa Yunani iaitu
isi rumah memperoleh, mengagihkan, dan menggunakan
pendapatannya untuk memenuhi keperluan dan kehendaknya
sehingga isi rumah tersebut dapat mencapai kepuasan yang
permintaan terhadap
dap topeng muka

‘oikou’ yang bermaksud

‘rumah tangga’ dan ‘nomos’ maksimum. Kini, ilmu ekonomi ditakrifkan seperti berikut:
yang bererti ‘aturan’. Oleh itu,

Definisi ekonomi er tinya peraturan

rumah tangga.
Ilmu ekonomi ialah satu bidang sains sosial yang mengkaji cara
manusia mengurus sumber ekonomi yang terhad untuk memenuhi
kehendak manusia yang tidak terhad.

Merupakan definisi 2 59
59

bagi sesuatu konsep.

Elemen Pengenalan kepada Ekonomi Pasaran

Merentas Keseimbangan antara kepentingan individu dan masyarakat

Kepentingan awam adalah lebih diutamakan berbanding
2.1.7 Keluk Penawaran Firma dan
Pasaran

Kurikulum
dengan kepentingan individu.
Kerajaan akan membuat keputusan ekonomi dalam
pengeluaran barang awam untuk memastikan kestabilan
ekonomi dan kebajikan masyarakat terjamin.
Penawaran firma ialah kuantiti barang atau perkhidmatan yang
ditawarkan oleh sesebuah firma pada suatu tingkat harga dalam
jangka masa tertentu.
Cabaran KBAT
AT
Adakah jumlah kuantiti
penawaran sama dengan
jumlah kuantiti pengeluaran?
Cabaran
an
KBAT
Sasaran pengeluaran adalah untuk semua masyarakat. Jelaskan jawapan anda.

(EMK) Setiap individu dijamin memperoleh barang keperluan asas.

Prinsip kesederhanaan amat dipentingkan dalam aspek
penggunaan dan pengeluaran sesuatu barang dan perkhidmatan.
Hubungan positif antara harga barang dengan kuantiti
ditawarkan dapat digambarkan melalui jadual penawaran dan
keluk penawaran.

Menerapkan Individu yang cukup syarat dikehendaki membayar zakat

untuk diagihkan kekayaan mereka kepada golongan yang Jadual Penawaran dan Pembentukan Keluk
Soalan
kurang kemampuan. Penawaran Firma

pelbagai EMK yang Jadual 2.5 menunjukkan kuantiti kasut yang ditawarkan oleh
Syarikat Kasut Teguh pada pelbagai tingkat harga dalam tempoh
KBAT yang
relevan dengan
Zakat berasal daripada perkataan Arab ‘zaka’ yang bererti penambahan atau kesucian. Dari segi bahasa,
zakat membawa makna kesuburan, kesucian, keberkatan, dan kedamaian. Dari segi syarak pula, zakat
merupakan cukai ke atas harta yang diberikan kepada orang yang berhak menerimanya.
masa seminggu.
Jadual 2.5 Penawaran kasut oleh Syarikat Kasut Teguh
Cara melukis keluk
penawaran firma
mencabar
Harga Kuantiti ditawarkan
pemikiran
Antara kepentingan zakat ialah: https://youtu.be/N-mYra
Titik

teks. UÊi˜ÞÕVˆŽ>˜Ê`>˜Ê“i˜>ՅŽ>˜Ê…>̈ʫi“ˆˆŽÊ…>ÀÌ>Ê`>Àˆ«>`>ÊÈv>ÌÊÌ>“>ŽÊ`>˜ÊŽi`iŽÕÌ
UÊi>…ˆÀŽ>˜Ê}œœ˜}>˜Ê“Õψ“ÊÞ>˜}ÊÃ>˜}}Õ«ÊLiÀŽœÀL>˜Ê՘ÌՎʎiÃi>…ÌiÀ>>˜ÊœÀ>˜}ʏ>ˆ˜
UÊiÀ>«>̎>˜Ê ÕÀ>˜}Ê «iÀLiâ>>˜Ê «i˜`>«>Ì>˜Ê }œœ˜}>˜Ê Þ>˜}Ê Ž>Þ>Ê `i˜}>˜Ê }œœ˜}>˜Ê Þ>˜}Ê ŽÕÀ>˜}Ê
(RM /pasang)
20
40
(ribu pasang)
4
6
a
b
Rt-3w

berkemampuan
UÊi“Õ«ÕŽÊ«iÀ>Ã>>˜ÊÃ>Þ>˜}‡“i˜Þ>Þ>˜}ˆ]ÊLi>Ãʎ>ȅ>˜]Ê`>˜Ê̜œ˜}‡“i˜œœ˜}ÊÌiÀ…>`>«Ê}œœ˜}>˜ÊÞ>˜}Ê
kurang bernasib baik
60
80
8
10
c
d murid.
Aktiviti AKTIVITI
AKTIV
KT ITI
IT
IT
TI 1.2.4
Berdasarkan Jadual 2.5, pada harga RM20 sepasang, sebanyak
4 ribu pasang kasut ditawarkan. Apabila harga kasut meningkat
kepada RM40, RM60, RM80 sepasang, semakin banyak kuantiti
kasut ditawarkan oleh syarikat iaitu masing-masing meningkat

Terdiri daripada Bahagikan pelajar kepada beberapa kumpulan.

1. Setiap kumpulan dikehendaki membuat perbandingan ekonomi Islam dengan sistem ekonomi
kepada 6 ribu pasang, 8 ribu pasang, dan 10 ribu pasang.

e-Interaktif
yang diamalkan oleh Amerika Syarikat dari aspek yang berikut: Daripada jadual penawaran kasut di atas, boleh dibina keluk

aktiviti yang (a) Pemilikan harta

(b) Matlamat pengeluaran
2. Wakil kumpulan perlu membuat pembentangan di depan kelas.
penawaran kasut seperti yang ditunjukkan oleh Rajah 2.8 berikut.

Harga (RM)

dapat dijalankan
3. Kumpulkan semua hasil kerja kumpulan dalam bentuk folio.
80
d
S

Hubungan antara harga dengan

JOM
Laman web dan
c kuantiti yang ditawarkan adalah

secara individu, F
1. Ekonomi Islam merupakan salah satu sistem ekonomi campuran yang berlandaskan
Al-Quran dan Hadis.
2. Antara ciri utama ekonomi Islam ialah:
60

40
b
bersifat langsung (positif) iaitu
apabila harga naik, kuantiti
ditawarkan akan naik dan apabila
harga turun, kuantiti ditawarkan
1. Jelaskan maksud
penawaran firma.
2. Apakah yang ditunjukkan
digital media
O oleh keluk penawaran?

untuk murid
akan turun.
(a) Sebagai sebahagian daripada keseluruhan sistem hidup Islam.
berpasangan atau K
U
(c) Wujud persaingan yang adil dan saksama antara individu.
(b) Keseimbangan antara kepentingan individu dan masyarakat.
20
S
a

3. Segala aktiviti dan keputusan ekonomi tentang apa, berapa, bagaimana, dan untuk
mengakses
0 2 4 6 8 10 Kuantiti (’000 pasang)
S
berkumpulan untuk siapa barang dikeluarkan haruslah berdasarkan syariat Islam.
Rajah 2.8 Keluk penawaran kasut oleh Syarikat Kasut Teguh

meningkatkan 35
65
maklumat lanjut.
pemahaman murid. Disertakan
QR code dan
Jom Cuba
Bab 2

pautan laman
Fokus Subsidi
Pemberian subsidi oleh kerajaan kepada pengeluar akan

web. Murid perlu

Nota penting atau
mengurangkan kos pengeluaran, maka keluk penawaran akan
beralih ke kanan. Jumlah subsidi yang akan dinikmati oleh
pengeluar dan pembeli bergantung kepada keanjalan harga
Jawab
permintaan dan keanjalan harga penawaran.
Soalan yang memuat turun
rumusan bagi Harga (RM) Harga (RM)

D S0
menguji aplikasi percuma
subtopik dipelajari. S0
S1
A
D
B S1 A
P0
E0
B
C
pemahaman daripada Google
Berfungsi sebagai P0
E0
C
P1 E1
D
P1 E1

murid terhadap Play/Play Store

rujukan pintas S0 S0
S1
D

sebelum
S1 Kuantiti Kuantiti

murid.
0 Q0 Q1

Rajah 2.29 Permintaan anjal dan subsidi

(unit) 0 Q0 Q1

Rajah 2.30 Permintaan tak anjal dan subsidi

(unit)
subtopik yang
Kedua-dua rajah di atas menunjukkan keseimbangan asal dipelajari. mengimbas
Masyarakat Masyarakat ASEAN
Kerajaan akan menghapuskan
dicapai pada titik E0 apabila keluk permintaan DD bersilang
dengan keluk penawaran S0S0. Harga keseimbangan ialah P0
dan kuantiti keseimbangan Q0.
QR code dengan
subsidi berperingkat untuk Apabila subsidi per unit BE1 diberi, harga keseimbangan

ASEAN dibahagikan dalam bentuk

tunai seper ti pemberian
Bantuan Rakyat 1Malaysia
jatuh dari P 0 ke P 1, manakala kuantiti keseimbangan
bertambah dari Q0 ke Q1. peranti mudah
Bagi keluk permintaan anjal, subsidi yang dinikmati oleh

Memberi maklumat
(BR1M). Antara negara ASEAN
yang telah mengamalkan
pemberian tunai ialah
Singapura dan Indonesia.
pengeluar iaitu P0ABC adalah lebih besar daripada subsidi
pembeli iaitu P1P0CE1. alih pintar.
Bagi keluk permintaan tak anjal, subsidi yang dinikmati oleh

tambahan yang (Sumber: Dipetik dari akhbar

Utusan Malaysia, 18 Nov 2014)
pengeluar iaitu P0ABC adalah lebih kecil daripada subsidi
pembeli iaitu sebanyak P1P0CE1.

berkaitan dengan AKTIVITI

AKTI
AKTIV
I ITI
ITI
IT
TI 2.2.9 A

ASEAN. Berdasarkan Rajah 2.27, bincang dalam kumpulan dan lukiskan rajah yang menunjukkan kesan
pencukaian atas kes berikut:
(a) Penawaran anjal
(b) Penawaran tak anjal
Murid-murid dikehendaki menerangkan rajah dan membuat kesimpulan seperti dalam teks
percukaian. Tugasan ini perlu dihantar kepada guru untuk dinilai.

110

Semoga buku ini dapat melahirkan murid yang mempunyai Kemahiran Abad ke-21 dengan memberikan fokus kepada .........................................

vi
 Pengeluaran
Bab 1

Peta Konsep Peta Konsep

Rumusan
Memberi Pengenalan kepada Ekonomi
Pengeluaran

Meringkaskan
gambaran Ilmu ekonomi
‡ 6XPEHUWHUKDGEXUXK
WDQDKPRGDOGDQXVDKDZDQ
Masalah asas ekonomi

‡ $SD²MHQLVEDUDQJ
‡ %HUDSD²NXDQWLWLEDUDQJ
Sistem ekonomi

‡ 3DVDUDQEHEDV²WLDGD
FDPSXUWDQJDQNHUDMDDQ
Konsep Pengeluaran, Kos, dan Hasil Produktiviti dan Eksternaliti
kandungan bab
menyeluruh ‡ .HKHQGDNWLGDNWHUKDG ‡ %DJDLPDQD²WHNQLN
SHQJHOXDUDQ
‡ 6LDSD²FRUDNDJLKDQ
EDUDQJDQ
‡ 3HUDQFDQJDQSXVDW²
NXDVDPXWODNNHUDMDDQ
‡ &DPSXUDQ²SLKDNVZDVWD
GDQNHUDMDDQEHNHUMDVDPD
t
,POTFQ
QFOHFMVBSBO
t
'VOHTJ
QFOHFMVBSBO
KBOHLB
QFOEFL

a
t
.BLTVE
QSPEVLUJWJUJ
t
'BLUPSGBLUPS
ZBOH
NFNQFOHBSVIJ
QSPEVLUJWJUJ dalam peta i-THINK
Masalah ekonomi t
.BLTVE
KVNMBI
LPT
LPT
UFUBQ
LPT
CFSVCBI

t
.BLTVE
FLTUFSOBMJUJ

kandungan bab. ‡ .HNXUDQJDQ

‡ 3LOLKDQ

LPT
QVSBUB
LPT
NBSHJOBM
EBO
LPT
CFSVCBI



QVSBUB

b
t
1FSIJUVOHBO
LPT
UFUBQ
LPT
CFSVCBI
KVNMBI


t
.BLTVE
LPT
TPTJBM
EBO
GBFEBI
TPTJBM
t
.FOJMBJ
LPT
TPTJBM
EBO
GBFEBI
TPTJBM
dan memilih topik
‡ .RVOHSDV
LPT
LPT
QVSBUB
LPT
NBSHJOBM
EBO
LPT

yang sesuai untuk

CFSVCBI
QVSBUB
t
)VCVOHBO
BOUBSB
UJOHLBU
PVUQVU
EFOHBO



KVNMBI
LPT
LPT
QVSBUB
LPT
NBSHJOBM
EBO
LPT


Isi rumah Penyelesaian masalah asas ekonomi

CFSVCBI
QVSBUB

‡ .HNXUDQJDQ²SHQGDSDWDQ
ZDQJ
‡ 3LOLKDQ²PHPDNVLPXPNDQ
Pasaran bebas

‡ $SD²SHUPLQWDDQ
Perancangan pusat

‡ $SD²NHUDMDDQ
t
,POTFQ
IBTJM
EBO
VOUVOH
t
1FOHIJUVOHBO
KVNMBI
IBTJM
EBO
VOUVOH
t
5BIBQ
QFOHFMVBSBO
QBMJOH
DFLBQ
disediakan dalam
NHSXDVDQ

peta i-THINK.
‡ .RVOHSDV²EDUDQJDQNHGXD SHQJJXQD ‡ %HUDSD²ELODQJDQ
WHUEDLN\DQJGLOHSDVNDQ ‡ %HUDSD²PHNDQLVPH NHSHUOXDQUDN\DW
SDVDUDQ ‡ %DJDLPDQD²FDUD
‡ %DJDLPDQD²FDUD \DQJPHPDNVLPXPNDQ a Input Tetap dan Input Berubah
\DQJPHPDNVLPXPNDQ NHEDMLNDQPDV\DUDNDW
Firma XQWXQJ ‡ 6LDSD²GLDJLKNDQNHSDGD
‡ 6LDSD²FRUDNDJLKDQ VHPXDUDN\DW
‡ .HNXUDQJDQ²IDNWRU SHQGDSDWDQ
SHQJHOXDUDQ
‡ 3LOLKDQ²PHPDNVLPXPNDQ 5JEBL
CFSVCBI
.FSVQBLBO
#FSVCBI
TFDBSB

NHXQWXQJDQ Campuran TFDBSB
MBOHTVOH
JOQVU
MBOHTVOH
EFOHBO

‡ .RVOHSDV²NHOXDUDQNHGXD EFOHBO
PVUQVU QFOHFMVBSBO PVUQVU
WHUEDLN\DQJGLOHSDVNDQ ‡ $SD²NXDVDSDVDUDQEDUDQJHNRQRPLGDQNHUDMDDQEDUDQJ
DZDP
‡ %HUDSD²PHNDQLVPHSDVDUDQEDUDQJHNRQRPLGDQNHUDMDDQ
EDUDQJDZDP
Kerajaan ‡ %DJDLPDQD²FDUD\DQJPHPDNVLPXPNDQXQWXQJEDUDQJ
HNRQRPLDWDXNHEDMLNDQPDV\DUDNDWEDUDQJDZDP 8VKVE
EBMBN

8VKVE
EBMBN

‡ .HNXUDQJDQ²VXPEHUKDVLO ‡ 6LDSD²FRUDNDJLKDQSHQGDSDWDQEDUDQJHNRQRPLGDQ KBOHLB
QFOEFL

KBOHLB
QFOEFL

NHUDMDDQFXNDL NHUDMDDQEDUDQJDZDP EBO
KBOHLB

TBIBKB
‡ 3LOLKDQ²PHPDNVLPXPNDQ QBOKBOH
NHEDMLNDQPDV\DUDNDW Input Tetap Input Berubah
‡ .RVOHSDV²SURMHN
SHPEDQJXQDQNHGXDWHUEDLN Ekonomi Islam
\DQJGLOHSDVNDQ
&LULFLULXWDPD
$POUPI
#FSCFOUVL
$POUPI
CBIBO

‡ 6HEDJDLVHEDKDJLDQGDULSDGDNHVHOXUXKDQVLVWHPKLGXS
NFTJO
EBO
ö[JLBM NFOUBI
EBO

,VODP
UBOBI CVSVI
‡ .HVHLPEDQJDQDQWDUDNHSHQWLQJDQLQGLYLGXGDQPDV\DUDNDW
Keluk kemungkinan ‡ :XMXGQ\DSHUVDLQJDQDGLOGDQVDNVDPDDQWDUDLQLGYLGX
pengeluaran

245
36
36

Bab 1 Pengenalan kepada Ekonomi

Refleksi Refleksi
 Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
Latihan Sumatif 1 Latihan
 Soalan Objektif
Mengimbas 1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas
Mentakrif ilmu ekonomi
Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat jawapan pilihan. Pilih satu jawapan yang paling tepat.
Sumatif
kembali perkara Menjelaskan konsep kekurangan dan pilihan
Menerangkan faktor pengeluaran buruh, modal, tanah, dan usahawan
1. Masalah kekurangan berlaku kerana
A faktor pengeluaran adalah tidak terhad
dalam ekonomi
3. Maklumat di bawah adalah berkaitan
dengan masalah ekonomi.
Terdiri daripada
Mendefinisikan kos lepas dan menerangkan konsep kos lepas melalui analisis satu situasi B kadar pertambahan penduduk yang Nasrul menggunakan wang saku
yang telah Menjelaskan implikasi pilihan individu, firma, dan kerajaan dari aspek kos lepas
Menjelaskan konsep kos lepas melalui analisis keluk kemungkinan pengeluaran
tidak terkawal
C kehausan dan kepupusan sumber alam
hariannya RM12.00 untuk makan nasi
ayam di Restoran Mydin dan tidak soalan objektif dan
semula jadi membeli buku cerita kesukaannya.

dipelajari. 1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah Asas Ekonomi

Menyatakan maksud sistem ekonomi
D faktor pengeluaran adalah terhad
berbanding dengan kehendak
yang pelbagai
Apakah kos lepas yang dihadapi
oleh Nasrul?
esei untuk menguji
Menyatakan masalah asas ekonomi
A Nasi ayam
Menjelaskan masalah asas ekonomi apa, berapa, bagaimana, dan untuk siapa barang dikeluarkan
Memberi maksud ringkas tentang sistem ekonomi pasaran bebas, sistem ekonomi perancangan
pusat, sistem ekonomi campuran, dan ekonomi Islam
2. Gambar di bawah menunjukkan sejenis
faktor pengeluaran.
B Buku cerita
C Restoran Mydin
D Wang belanja harian RM12.00
dan memperkukuh
Menghuraikan ciri-ciri sistem ekonomi pasaran bebas, sistem ekonomi perancangan pusat,
sistem ekonomi campuran, dan ekonomi Islam
Membandingkan ciri-ciri utama antara setiap sistem ekonomi
Mesin pencetak 3D
4. Jadual di bawah berkaitan dengan masalah
ekonomi yang dihadapi oleh Syarikat Seri.
pemahaman secara
Menjelaskan penyelesaian masalah asas ekonomi oleh setiap sistem ekonomi

Membandingkan penyelesaian masalah asas ekonomi antara setiap sistem ekonomi

Teknik
pengeluaran
Sos tomato
(botol)
Sos cili
(botol) keseluruhan.
P 0 100

Istilah 1.1
Istilah BM - BI

Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas Ê UÊ Pilihan (Choice)

Q

R
20

60
80

50

Pernyataan manakah yang menggambarkan S 80 20

BM – BI Ê
Ê
Ê
Ê
UÊ Buruh (Labour)
UÊ Ekonomi (Economics)
UÊ Faktor pengeluaran (Factors of production)
UÊ Firma (Firm)
Ê

Ê
Ê
UÊ Sumber ekonomi terhad
(Limited economic resources)
UÊ Tanah (Land)
UÊ Usahawan (Entrepreneur)
sumber ekonomi tersebut?
A Mempunyai penawaran yang tidak
terhad
Jika Syarikat Seri menukar teknik
pengeluaran daripada Q kepada S, kos

Istilah Ekonomi Ê UÊ Hukum kos lepas yang semakin

meningkat (Increasing opportunity costs
of production)
1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah

Ê
Asas Ekonomi
UÊ Masalah asas ekonomi
B Tidak mempunyai kos lepas
C Membantu meningkatkan tingkat
kecekapan pengeluaran
lepas untuk mengeluarkan 80 botol sos
tomato ialah
A 20 botol sos tomato

dalam dwibahasa. Ê UÊ Isi rumah (Household) (Basic economic problem) D Menggabungkan faktor pengeluaran B 40 botol sos tomato
Ê UÊ Kehendak tidak terhad (Unlimited desires) yang lain C 60 botol sos cili
Ê UÊ Sistem ekonomi (Economic system)
Ê UÊ Kekurangan (Scarcity) D 80 botol sos cili
Ê UÊ Sistem ekonomi campuran (Mixed economy)
Ê UÊ Keluk kemungkinan pengeluaran
Ê U Ekonomi Islam (Islamic economy)
(Production possibility curve)
Ê UÊ Sistem ekonomi pasaran bebas
Ê UÊ Kerajaan (Government)
(Free-market economy)
Ê UÊ Kos lepas (Opportunity cost)
Ê UÊ Sistem ekonomi perancangan pusat
Ê UÊ Masalah ekonomi (Economic problem)
(Centrally-planned or command economy)
Ê UÊ Modal (Capital)

39
38

Bab 1 Pengenalan kepada Ekonomi

Kajian Kes KAJIAN KES Praktis

Praktis
Arahan: Lengkapkan peta pemikiran di bawah.
Berupa kes atau
Encik Murli ialah seorang pengusaha dan pereka kasut yang terkenal di Bayan Baru, Pulau Pinang.
Syarikat kasut beliau mengeluarkan pelbagai jenis kasut wanita untuk pasaran tempatan dan juga
dieksport ke rantau negara-negara ASEAN. Bersempena dengan sambutan ulang tahun syarikat yang
ke–10, Encik Murli telah menghasilkan satu siri kasut wanita yang unik iaitu ‘Comfortness’, yang khas
1. Nyatakan ciri faktor pengeluaran berikut. Merupakan latihan
situasi yang dapat disasarkan kepada golongan wanita korporat yang berpendapatan tinggi.

Untuk menguasai pasaran kasut tempatan yang semakin meluas, syarikat Encik Murli telah melibatkan
dalam bentuk peta
(a)

diselesaikan diri dalam pengeluaran kasut lelaki. Jadual di bawah menunjukkan kombinasi barang yang dikeluarkan
oleh syarikat Encik Murli:
Kombinasi Kasut wanita (pasang) Kasut lelaki (pasang)
pemikiran.
dengan konsep A
B
200
120
0
80
(d)
Tanah
(b)

C 80 120

ekonomi yang D 0 200

(c)
Dalam mesyuarat pengurusan syarikat yang terkini, keputusan telah diambil untuk meningkatkan

telah dipelajari. kapasiti pengeluaran kilang sebanyak 100 peratus. Syarikat akan menambahkan penggunaan mesin
dan peralatan moden dalam proses pengeluaran supaya matlamat syarikat dapat dicapai.

Dalam usaha mengembangkan lagi perniagaan syarikat, dengan jumlah wang sebanyak RM1.5 juta,
Encik Murli telah mengesyorkan dua cadangan iaitu sama ada membina sebuah kilang pembuatan
yang baharu di Batu Kawan, Pulau Pinang atau pun mengambil alih syarikat pesaing iaitu Syarikat
Seri Wani Sdn. Bhd. Akhirnya, keputusan telah diambil untuk memulakan proses pengambilalihan 2. Lengkapkan masalah asas ekonomi berikut.
ke atas Syarikat Seri Wani Sdn. Bhd. Masalah Asas Ekonomi

Pada minggu lalu, syarikat Encik Murli telah menerima notis amaran bertulis daripada pihak Jabatan
Alam Sekitar Pulau Pinang (JAPP) kerana menyalurkan bahan buangan ke sungai yang berhampiran
(a) (b)
dengan kilang beliau. Tanpa menolak tanggungjawab sosial yang harus dipikul, Encik Murli telah
mengambil langkah yang drastik untuk menyelesaikan masalah tersebut.

Penentuan Penyelesaian Penentuan Penyelesaian

Berdasarkan situasi di atas, jawab soalan berikut.
(a) Apakah masalah asas ekonomi yang telah berjaya diselesaikan oleh syarikat Encik Murli dalam Jenis Permintaan Teknik paling cekap
pengeluaran sempena sambutan ulang tahun syarikat? barangan masyarakat yang dapat
(b) (i) Hitung kos lepas syarikat Encik Murli apabila kombinasi barang berubah daripada titik B ke memaksimumkan
titik D. keuntungan
(ii) Dengan menggunakan kertas graf, lukis keluk kemungkinan pengeluaran syarikat
Encik Murli. (c) (d)

(c) Jelaskan kesan terhadap syarikat Encik Murli jika perancangan syarikat berjaya dicapai.
(d) Jelaskan cara penyelesaian masalah ekonomi oleh syarikat Encik Murli dalam usaha mengembangkan Penentuan Penyelesaian Penentuan Penyelesaian
lagi perniagaan syarikat.
(e) Jelaskan kesan terhadap syarikat Encik Murli jika pihak Jabatan Alam Sekitar Pulau Pinang Kuantiti Corak agihan
mengambil tindakan undang-undang terhadap syarikatnya. barangan barangan

45
44

NHPDKLUDQEHUŤNLUVHUWDNHPDKLUDQKLGXSGDQNHUMD\D\DQJEHUWHUDVNDQDPDODQQLODLPXUQL

vii
Bab 1

EKONOMI & ANDA

Ekonomi merupakan satu mata pelajaran yang
penting. Ramai beranggapan bahawa ekonomi
adalah berkaitan dengan wang atau ekonomi
berkaitan dengan konsep dan teori-teori tertentu
sahaja. Sebenarnya, skop ekonomi lebih luas
daripada apa-apa yang anda fikirkan. Dalam
kehidupan harian, tidak kira anda sedar atau tidak
sedar, anda berdepan dengan ilmu ekonomi.

Cuba anda baca petikan di bawah.

Azmi baru selesai menunaikan solat subuh. Dia

memilih untuk tidur semula selama 30 minit sedangkan
dia perlu hadir awal ke sekolah sempena hari sukan
di sekolahnya.

Lepas bangun, dia menggosok gigi dengan ubat gigi Pengetahuan ekonomi dapat membantu kita
memahami, menghayati, dan seterusnya
yang diimport dari Amerika Syarikat dan menggunakan
menyelesaikan masalah ekonomi seharian dengan
berus gigi yang diimport dari negara Jepun. Mengikut lebih berkesan dan bertanggungjawab
ibunya, kedua-dua produk ini dikatakan mempunyai
jaminan yang tinggi daripada pengeluar.

Ketika sarapan, ayah Azmi telah memberikannya RM30 untuk berbelanja sempena hari sukan sekolah
pada hari ini. Azmi terus mengetepikan RM10 untuk disimpan di dalam tabungnya kerana di sekolah
guru mengajar supaya menyimpan sebelum berbelanja dan bukan berbelanja baru menyimpan.

Semasa di sekolah, Azmi ingin menggunakan RM20 untuk membeli sehelai baju sukan yang berharga
RM19.90 dan sebuah topi yang berharga RM18.90. Akhirnya, Azmi telah menggunakan RM18.90 untuk
membeli topi kerana dia sudah mempunyai banyak baju sukan.

Balik dari sekolah, Azmi memakai topi yang dibeli dan beraksi di depan cermin, dia berasa cukup puas
dengan topi yang dibelinya.

Maka jelaslah bahawa ilmu ekonomi memang penting dalam kehidupan seharian. Belajar ilmu
ekonomi boleh membantu individu membuat pilihan yang terbaik: apa-apa yang hendak dibeli;
bekerja sebagai guru atau jurutera; firma pula memilih apa-apa yang hendak dikeluarkan; berapakah
kosnya; berapakah harga perlu diletakkan; kerajaan pula menentukan kadar cukai yang sesuai; dan
cara menggunakan cukai tersebut. Subjek Ekonomi memang penting kepada setiap individu tidak kira
anda sebagai pengguna, pengeluar, atau kerajaan.

Selepas mempelajari Bab 1, cuba anda kaitkan aktiviti kehidupan harian dengan konsep ekonomi yang
telah dipelajari dalam petikan di atas.
 BAB
Pengenalan
1 kepada Ekonomi

Sumber ekonomi yang terhad berbanding dengan kehendak yang tidak terhad
telah membawa kepada masalah ekonomi iaitu kekurangan, pilihan, dan kos lepas.
Masalah ekonomi tersebut diselesaikan melalui sistem ekonomi yang terdapat dalam
sesebuah negara. Sesebuah negara perlu menentukan cara untuk menguruskan
sumber ekonomi yang terhad bagi memenuhi kehendak rakyatnya.

Pasaran Bebas
SISTEM EKONO

angan
Perancsat
Pu

Campuran

Kata Kunci:
‡(NRQRPL
‡.HNXUDQJDQ
MI

‡3LOLKDQ
‡.RVOHSDV
‡)DNWRUSHQJHOXDUDQ
‡0DVDODKDVDVHNRQRPL
Standard Kandungan: ‡.HOXNNHPXQJNLQDQ
1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas
1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah Ekonomi pengeluaran
‡0HNDQLVPHSDVDUDQ

1
Bab 1

1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan,

Kelangkaan merujuk kepada
situasi jumlah barang yang
tersedia tidak mencukupi
untuk memenuhi keperluan
dan kehendak manusia.
dan Kos Lepas
Apakah yang dikaji oleh ilmu ekonomi?
Mengapakah kita perlu membuat pilihan?
Apakah faktor pengeluaran yang digunakan untuk menghasilkan
barang dan perkhidmatan?
Apakah implikasi daripada pilihan yang dibuat?
Apakah kos lepas?
Apakah pendekatan yang sesuai digunakan untuk menjelaskan
konsep kos lepas?

SEPINTAS LALU

Kelangkaan Makanan Kesan daripada Pilihan

Manusia Sendiri atau Faktor Lain
Masalah kelangkaan makanan menjadi semakin serius. Krisis ini telah
meningkatkan kebimbangan global apabila pengeluaran beberapa jenis
tanaman seperti gandum, jagung dan beras susut secara mendadak di
negara pengeluar utama. Beberapa negara Asia turut merasainya meskipun
kebanyakan mereka ialah negara pengeluar beras utama dunia. Ramai
berpendapat masalah kelangkaan makanan berpunca daripada perubahan
iklim, malapetaka atau wabak penyakit, dan peningkatan penduduk. Namun,
tidak ada sesiapa pun mengatakan masalah ini berkaitan dengan pilihan
manusia sendiri iaitu:
UÊ «ˆˆ…>˜Ê>˜Ì>À>ʎi«i˜Ìˆ˜}>˜Ê`ˆÀˆÊ>Ì>ÕʎiÃi>…ÌiÀ>>˜Ê“>˜ÕÈ>ÊÃi>}>Ì Krisis bekalan makanan
UÊ «ˆˆ…>˜Ê>˜Ì>À>Ê«i˜}}՘>>˜Ê“>Ã>ÊÃiŽ>À>˜}Ê>Ì>Õʓ>Ã>Ê`i«>˜ global mungkin akan
UÊ «ˆˆ…>˜Ê>˜Ì>À>Ê«i“L>˜}՘>˜ÊiŽœ˜œ“ˆÊÃ>…>>Ê>Ì>ÕÊ«i“L>˜}՘>˜ÊÃiˆ“L>˜} berlaku pada tahun 2030

Masalah ekonomi yang utama adalah berkaitan dengan pilihan yang dibuat
berasaskan sumber ekonomi yang terhad oleh setiap unit ekonomi dan setiap Abad
ke-21
pilihan yang dibuat melibatkan kos lepas. Subjek Ekonomi dapat mendidik anda
membuat pilihan yang rasional dan bertanggungjawab dalam kehidupan seharian.

1.1.1 Takrif Ilmu Ekonomi

Perkataan ‘Ekonomi’ berasal
daripada bahasa Yunani iaitu
‘oikou’ yang bermaksud
‘rumah tangga’ dan ‘nomos’
yang bererti ‘aturan’. Oleh itu,
ekonomi er tinya peraturan
rumah tangga.
Ilmu ekonomi pada asasnya dikaitkan dengan cara sebuah
isi rumah memperoleh, mengagihkan, dan menggunakan
pendapatannya untuk memenuhi keperluan dan kehendaknya
sehingga isi rumah tersebut dapat mencapai kepuasan yang
maksimum. Kini, ilmu ekonomi ditakrifkan seperti berikut:
Ilmu ekonomi ialah satu bidang sains sosial yang mengkaji cara
manusia mengurus sumber ekonomi yang terhad untuk memenuhi
kehendak manusia yang tidak terhad.

2
 Pengenalan kepada Ekonomi

AKTIVITI
A KTIVITI 1.1.1
1. Berdasarkan maklumat di bawah, jawab soalan-soalan berikut.
(Murid digalakkan melayari Internet untuk menjawab soalan ini)

Ahli ekonomi klasik: Ilmu ekonomi sebagai sains kekayaan

Ahli-ahli ekonomi klasik menekankan ekonomi sebagai satu sains
kekayaan dalam memenuhi keperluan manusia dan cara-cara yang
digunakan bagi mencapai kekayaan tersebut.

Ahli ekonomi neoklasik: Ilmu ekonomi sebagai sains kebajikan

Ahli-ahli ekonomi neoklasik memberi penekanan kepada kebajikan
manusia. Kekayaan material dianggap sebagai sumber kepada
kebajikan manusia atau merupakan alat untuk mencapai matlamat
dan bukannya kekayaan itu sendiri sebagai matlamatnya.

Ahli ekonomi moden: Ilmu ekonomi sebagai sains kekurangan dan

pilihan
Ahli-ahli ekonomi moden menekankan ekonomi ialah satu kajian sains
sosial yang mengutamakan cara masyarakat memilih dan menggunakan
sumber ekonomi yang terhad serta banyak pilihan kegunaannya bagi
memenuhi kehendak masyarakat yang tidak terbatas.

(a) Namakan ahli-ahli ekonomi dalam gambar di atas.

(b) Apakah perbezaan pandangan antara ahli ekonomi klasik dan neoklasik terhadap
ilmu ekonomi?
(c) “Ilmu ekonomi ialah satu kajian sains sosial”.
Apakah yang anda faham tentang “Sains” dan “Sosial” dalam pernyataan di atas?
2.
Ibn Khaldun merupakan seorang tokoh intelektual Islam yang terkenal di dunia. Beliau boleh
digelar sebagai Bapa Ilmu Ekonomi kerana banyak teori ekonomi yang dikemukakan oleh beliau
jauh lebih awal daripada tokoh ekonomi Barat moden. Pada masa itu, kajian ekonomi di Barat
masih bersifat normatif iaitu mengkaji dari sudut undang-undang, moral dan falsafah sahaja.
Sedangkan Ibn Khaldun mengkaji masalah ekonomi dengan melihat dari aspek masyarakat
dan negara secara mendalam serta menjelaskan fenomena ekonomi dengan lebih tepat.
(Sumber: http://www.academia.edu/5358533/latar_belakang_ibnu_khaldun)

Anda dikehendaki melayari Internet untuk mendapatkan maklumat tentang teori-teori ekonomi
yang telah dikemukakan oleh Ibn Khaldun.

F 1. Ekonomi pada asasnya bermaksud peraturan rumah tangga.

2. Ilmu ekonomi mengikut pandangan ahli-ahli ekonomi ialah:
O (a) Klasik: Ilmu ekonomi sebagai sains kekayaan
K (b) Neoklasik: Ilmu ekonomi sebagai sains kebajikan
(c) Moden: Ilmu ekonomi sebagai sains sosial yang mengkaji kekurangan dan pilihan
U 3. Ilmu ekonomi mengkaji perlakuan individu dan masyarakat dalam memperuntukkan
S sumber ekonomi yang terhad untuk memenuhi kehendak yang tidak terhad.

3
Bab 1

1.1.2 Konsep Kekurangan dan Pilihan

Kehendak manusia yang tidak terbatas berbanding dengan
sumber ekonomi yang terhad telah membawa kepada masalah
kekurangan seperti rajah berikut:
Sumber
ekonomi

Kehendak

Rajah 1.1 Masalah kekurangan berlaku kerana ketidakseimbangan

antara sumber ekonomi dan kehendak

Kehendak ialah keinginan manusia terhadap barang

dan perkhidmatan agar mencapai kehidupan yang lebih
selesa dan mewah.

Kehendak manusia adalah tidak terhad dan berbeza antara

individu serta berdasarkan tingkat pendapatan dan cita rasa
masing-masing.

Kehendak manusia juga sentiasa bertambah dan berubah

dari semasa ke semasa. Contohnya, apabila seorang
graduan telah memiliki sebuah kereta, akan timbul pula
keinginan untuk memiliki sebuah rumah. Selepas memiliki
rumah, dia mungkin berhasrat untuk menjadi ahli
kelab golf dan rekreasi pula. Maka jelaslah bahawa
manusia tidak pernah berpuas hati dengan apa-apa yang
sudah diperoleh mereka.
Keh
end ah dip

Kehendak manusia sukar untuk dipenuhi sepenuhnya

ak

akibat daripada sumber ekonomi yang terhad.

tel

ma

JOM
nu
sia
enu

1. Senaraikan tiga kehendak

ad
hi,

ala l pu

anda.
tim

ht

2. Apakah kaitan antara

bu

ida keh

kehendak manusia dengan

kt

masalah ekonomi?
la
erh nda
ad
e
. A -keh
pa
k
bil nda
as
e
es lai
ua n
tu
k

he
ke

nd
ak

4
 Pengenalan kepada Ekonomi

Sumber ekonomi untuk firma mengeluarkan barang

dan perkhidmatan adalah terhad. Maka penawaran firma
juga terhad berbanding dengan permintaan. Oleh itu, wujudlah
masalah kekurangan.

Kekurangan ialah keinginan manusia yang jauh melebihi apa

yang dapat dihasilkan dalam ekonomi dengan sumber ekonomi
yang terhad.

Setiap unit ekonomi iaitu isi rumah, firma, dan kerajaan

menghadapi masalah kekurangan masing-masing. Contohnya,
seorang pengguna tidak dapat membeli semua barang
yang dikehendaki kerana pendapatannya adalah terhad.
Selain itu, individu juga menghadapi masalah kekurangan
masa, misalnya dia tidak dapat menggunakan suatu masa
untuk semua aktiviti.
seorang petani, oleh sebab tanah yang dimiliki terhad,
maka dia tidak dapat menanam semua tanaman di atas
tanah tersebut.
pihak pentadbir awam pula, oleh sebab peruntukan yang
diberi oleh kerajaan pusat adalah terhad jumlahnya maka
bukan semua program kerajaan boleh dilaksanakan
walaupun program-program itu memang bermanfaat
untuk rakyat.

Akibat daripada masalah kekurangan, unit-unit ekonomi

harus membuat pilihan antara barang dan perkhidmatan
yang dikehendaki. Masalah pilihan melibatkan

dan
pembuatan keputusan tentang kehendak yang perlu
dipenuhi terlebih dahulu dan melibatkan pengorbanan. kelu emua b
arang

JOM
n

1. Senaraikan tiga kekurangan

arka
s
apa a tidak

anda.
2. M e n g a p a k a h m a s a l a h
t di

pilihan boleh terjadi?

k
ata . Ma
idm had
nd
rkh h ter
a la
ad
pe
i
om
n
ko
re
be
m
Su

5
Bab 1

Masyarakat ASEAN Dalam membuat keputusan terhadap pilihan, unit-unit ekonomi

Negara anggota ASEAN
bekerjasama menangani
masalah kekurangan bekalan
tenaga buruh. Contohnya,
Malaysia dan Singapura
kekurangan bekalan tenaga
buruh dalam sektor pembinaan,
pembuatan, dan perladangan.
Masalah ini diatasi dengan
mendapatkan bur uh dari
negara jiran seperti Indonesia,
Vietnam, Myanmar, dan Filipina.
Kemasukan tenaga buruh ini
dapat membantu pembangunan
ekonomi negara anggota.
adalah diandaikan rasional dan membuat pilihan berdasarkan
keutamaan atau matlamat masing-masing. Misalnya,
isi rumah akan memilih barang yang memaksimumkan
kepuasannya.
firma akan memilih output yang mendatangkan keuntungan
maksimum.
kerajaan akan memilih projek pembangunan yang
memaksimumkan kebajikan masyarakat.
Isi rumah ialah seorang individu, sebuah keluarga, atau
sekumpulan individu yang tinggal bersama dan berfungsi sebagai
satu unit ekonomi.

Firma ialah sebuah organisasi atau unit pengeluaran yang

Ekonomi air
Anda boleh menonton video
berikut untuk pelaburan
dalam hak air di negara maju.
https://youtu.
be/3SK1GX3wdQQ
merancang dan menggunakan faktor pengeluaran untuk
mengeluarkan barang dan perkhidmatan.
Kerajaan merupakan sebuah badan organisasi yang mempunyai
kuasa untuk membuat dan menguatkuasakan undang-undang
untuk menjaga kestabilan ekonomi dan sosial.

AKTIVITI
A KTIVITI 1.1.2
Bahagikan murid kepada lima kumpulan. Setiap kumpulan dikehendaki melawat ke kawasan berikut
dan mengenal pasti masalah kekurangan di persekitaran mereka.
(a) Kawasan perindustrian
(b) Tempat pelancongan
(c) Kompleks beli-belah
(d) Kawasan perumahan
(e) Pusat pentadbiran
Murid dikehendaki menulis satu laporan lawatan mengenai masalah kekurangan
g yang dihadapi
dan mencadangkan langkah bagi menghadapi masalah kekurangan tersebut.

F
1. Kehendak manusia adalah tidak terhad dan sentiasa bertambah dan berubah.
O 2. Sumber ekonomi iaitu tanah, buruh, modal, dan usahawan adalah terhad.
K 3. Masalah kekurangan wujud sebab kehendak manusia tidak terhad sedangkan sumber
ekonomi adalah terhad.
U 4. Masalah kekurangan menyebabkan manusia perlu membuat pilihan.
S

6
 Pengenalan kepada Ekonomi

1.1.3 Faktor Pengeluaran

Faktor pengeluaran ialah sumber ekonomi yang diperlukan untuk JOM
mengeluarkan barang dan perkhidmatan.
1. Nyatakan dua tujuan
penggunaan modal dalam
Faktor pengeluaran atau sumber ekonomi terdiri daripada pengeluaran barang dan
tanah, modal, buruh, dan usahawan. Faktor pengeluaran perkhidmatan.
ini digunakan oleh manusia untuk mengeluarkan barang
dan perkhidmatan.

Tanah
‡ 6XPEHU DQXJHUDK DODP VHPXOD MDGL GDQ
penawarannya adalah terhad.
‡ 7DQDK PHUDQJNXPL VXPEHUVXPEHU \DQJ
boleh diperbaharui (seperti hasil hutan
dan sumber laut) dan sumber-sumber
yang tidak boleh diperbaharui (seperti bijih
timah, besi, petroleum, dan jenis logam lain)
sama ada di permukaan bumi atau di dalam
perut bumi.
‡ 'DODPMDQJNDPDVDSDQMDQJWDQDKPHQMDGLVHPDNLQ
mahal kerana kuantiti penawarannya terhad.
‡ 7DQDKWLGDNPHPSXQ\DLPRELOLWLWHPSDWLDLWXWDQDKGL
negara Indonesia tidak boleh bergerak ke Malaysia
tetapi tanah mempunyai mobiliti kegunaan iaitu
tanah boleh digunakan untuk pelbagai tujuan.
Misalnya tanah boleh digunakan untuk kegiatan
pertanian atau dijadikan tapak pembinaan rumah.

Modal
‡ $ODWFLSWDDQPDQXVLD\DQJGLJXQDNDQXQWXN
mengeluarkan barang dan perkhidmatan.
‡ &RQWRKPRGDOLDODKEDQJXQDQNLODQJSHUDODWDQMHQWHUD
dan mesin.
‡ 6HVHWHQJDK PRGDO PHPSXQ\DL PRELOLWL JHRJUDIL
yang tinggi seperti peralatan dan mesin yang mudah
dipindahkan dari satu tempat ke tempat yang lain.
Manakala modal seperti bangunan dan kilang tidak
PHPSXQ\DLPRELOLWLJHRJUDIL\DQJWLQJJL

7
Bab 1

Buruh
‡ 6XPEDQJDQ WHQDJD PDQXVLD \DQJ SURGXNWLI GDUL
VHJLIL]LNDODWDXPHQWDOGDODPSURVHVSHQJHOXDUDQ
‡ 7HUGLULGDULSDGDEXUXKPDKLUGDQEXUXKWLGDNPDKLU
‡ %XUXK PDKLU PHUXSDNDQ WHQDJD EXUXK \DQJ
berpendidikan tinggi atau memiliki kemahiran
SURIHVLRQDO WHUWHQWX &RQWRKQ\D GRNWRU SHJXDP
arkitek, akauntan, dan pensyarah.
‡ %XUXK WLGDN PDKLU PHUXSDNDQ WHQDJD EXUXK \DQJ
berpendidikan rendah atau tidak memiliki kemahiran
SURIHVLRQDO WHUWHQWX &RQWRKQ\D SHNHUMD ODGDQJ
buruh binaan, operator kilang, dan tukang kebun.
‡ %XUXK PHPSXQ\DL PRELOLWL SHNHUMDDQ GDQ PRELOLWL
JHRJUDIL \DQJ WLQJJL LDLWX PHUHND PXGDK EHUWXNDU
pekerjaan dan mudah bergerak dari satu tempat ke
tempat yang lain.
Usahawan
‡ ,QGLYLGX \DQJ PHQJJDEXQJNDQ GDQ
PHQ\HODUDVNDQ IDNWRU SHQJHOXDUDQ \DQJ ODLQ
untuk mengeluarkan barang dan perkhidmatan.
‡ 8VDKDZDQEHUWXMXDQPHQFDSDLSHQJHOXDUDQ
output yang maksimum atau meminimumkan
kos pengeluaran untuk memperoleh untung
yang maksimum.
‡ 8VDKDZDQPHUXSDNDQVHRUDQJLQGLYLGX\DQJ
NUHDWLI LQRYDWLI EHUDQL PHQJKDGDSL ULVLNR
rajin, gigih, dan tidak mudah putus asa.

AKTIVITI
A KTIVITI 1.1.3
1. Bincangkan dalam kumpulan, contoh faktor pengeluaran yang diperlukan untuk mengeluarkan
barangan berikut.
(a) Basikal elektrik (c) Rumah
(b) Pisang (d) Roti burger
2. Kenal pasti faktor pengeluaran dalam situasi di bawah.
Anda memesan piza melalui lnternet. Maklumat pesanan anda muncul pada monitor komputer
pemilik kedai piza. Kemudian, tukang masak di dapur mula membuat doh dengan mencampurkan
adunan daripada garam, tepung, telur, dan susu. Kemudian, dia masukkan sos tomato, daging,
keju, dan sosej sebelum meletakkan piza ke dalam ketuhar. Dalam masa 10 minit, piza telah
masak dan dimasukkan ke dalam karung “hot pouch” untuk dihantar oleh penghantar dengan
motosikal syarikat ke depan pintu anda.

F
1. Tanah merupakan sumber alam semula jadi.
O 2. Modal merupakan alat ciptaan manusia yang digunakan dalam proses pengeluaran.
K 3. Buruh menyumbang tenaga dari segi fizikal dan mental dalam proses pengeluaran.
4. Usahawan menggabungkan dan menyelaraskan faktor pengeluaran lain dalam
U proses pengeluaran.
S

8
 Pengenalan kepada Ekonomi

1.1.4 Takrif Kos Lepas

Kos lepas merujuk kepada pulangan yang mungkin daripada
barang-barang atau perkhidmatan kedua terbaik yang terpaksa
dilepaskan akibat daripada pemilihan sesuatu barangan.

Setiap pilihan yang dibuat akan menyebabkan pilihan lain

terpaksa dilepaskan, maka wujudlah kos lepas. Ketiga-tiga
masalah kekurangan, pilihan, dan kos lepas dikenal sebagai
masalah ekonomi. JOM
Tentukan kos lepas bagi setiap
Faktor Kehendak aktiviti berikut:
Masalah 1. Membeli makanan di kantin
pengeluaran manusia yang
kekurangan sekolah.
yang terhad tidak terhad
2. Bekerja sebagai pemandu
pelancongan.
Pilihan 3. Mengeluarkan roti bun.

Kos lepas

Rajah 1.2 Masalah ekonomi

1.1.5 Analisis Situasi Kos Lepas

Syarikat PLC Sdn. Bhd. ialah sebuah kilang pakaian. Syarikat
memiliki sumber-sumber yang terhad untuk mengeluarkan
seluar sukan dan kemeja-T. Kombinasi keluarannya adalah
seperti berikut:

Jadual 1.1 Kombinasi keluaran Syarikat PLC Sdn. Bhd.

Kombinasi Seluar sukan Kemeja-T

output (helai) (helai)

X 40 100
+ 20 – 20
Y 60 80
– 20
Z 80 + 20 60

Berdasarkan Jadual 1.1, jika kombinasi output syarikat berubah

dari X ke Y, untuk menambahkan 20 helai seluar sukan,
syarikat terpaksa mengurangkan 20 helai kemeja-T, maka
kos lepas untuk mengeluarkan 60 helai seluar sukan ialah
20 helai kemeja-T.
Begitu juga jika kombinasi output berubah dari Y ke Z,
untuk menambah 20 helai seluar sukan, syarikat terpaksa
mengurangkan 20 helai kemeja-T, maka kos lepas untuk
mengeluarkan 80 helai seluar sukan adalah 20 helai kemeja-T.

9
 Bab 1

1.1.6 Implikasi Pilihan yang dibuat oleh

Individu, Firma, dan Kerajaan dari
Aspek Kos Lepas

‡ ,QGLYLGX DWDX LVL UXPDK PHQJKDGDSL PDVDODK

1
kekurangan sumber pendapatan atau wang
Individu berbanding dengan kehendak mereka yang
tidak terhad.

‡ &RQWRKQ\D$UZLQPHPSXQ\DLZDQJVDNXVHEDQ\DN
50 'LD LQJLQ PHPEHOL VHSLQJJDQ QDVL D\DP
yang berharga RM5.00 dan sepinggan mi goreng
2 yang berharga RM3.00 di kantin sekolah.
‡ 0DVDODK NHNXUDQJDQ ZDQJ PHQ\HEDENDQ $UZLQ
tidak dapat mencapai hasratnya untuk memiliki
kedua-dua barang secara serentak.

‡ $UZLQ DNDQ PHPEXDW pilihan berdasarkan barang

3 yang memberikan tingkat kepuasan yang maksimum
akibat daripada masalah kekurangan wang.

‡ -LND SHPEHOLDQ QDVL D\DP PHPEHULNDQ NHSXDVDQ

yang maksimum, Arwin akan membeli nasi
ayam kesukaannya.
4 ‡ 6HEDOLNQ\DMLNDSHPEHOLDQPLJRUHQJPHPEHULNDQ
kepuasan yang maksimum, Arwin akan membeli
mi goreng.

‡ -LNDArwin memilih untuk membeli nasi ayam, kos

lepas yang dihadapinya ialah kepuasan yang
mungkin daripada barangan kedua terbaik yang
5 terpaksa dilepaskan untuk mendapatkan barangan
yang dipilih iaitu mi goreng.
‡ 6HEDOLNQ\D MLNDArwin memilih untuk membeli mi
goreng, kos lepasnya ialah nasi ayam.

AKTIVITI
A KTIVITI 1.1.6 A
Setiap murid mewakili seorang ahli keluarga. Bincang dalam kumpulan tentang masalah
ekonomi yang dihadapi oleh keluarga dan cara penyelesaiannya. Murid dikehendaki berlakon
di depan kelas.

F
1. Individu atau isi rumah kekurangan pendapatan wang.
O
2. Pilihan isi rumah bermatlamatkan kepuasan maksimum.
K
3. Kos lepas isi rumah adalah kepuasan yang mungkin daripada barangan kedua terbaik
U yang terpaksa dilepaskan untuk mendapatkan barangan yang dipilih.
S

10
 Pengenalan kepada Ekonomi

1
Firma )LUPD PHQJKDGDSL PDVDODK kekurangan
faktor pengeluaran VHSHUWL EXUXK WDQDK
PRGDO GDQ XVDKDZDQ EHUEDQGLQJ GHQJDQ
NHKHQGDNILUPD\DQJWLGDNWHUKDG

‡ &RQWRKQ\D 6\DULNDW 1*9 6GQ %KG

PHPSXQ\DL PRGDO VHEDQ\DN 50 MXWD
6\DULNDW 1*9 6GQ %KG LQJLQ PHPEHOL
HPSDW EXDK PHVLQ EDKDUX XQWXN
PHQLQJNDWNDQ SHQJHOXDUDQ V\DULNDW 3DGD

2
PDVD\DQJVDPDV\DULNDWMXJDEHUFDGDQJ
PHPELQDVHEXDKNLODQJEDKDUXGL5DZDQJ
6HODQJRU\DQJPDVLQJPDVLQJPHQHODQNRV
VHEDQ\DN50MXWD
Mula RM ‡ 0DVDODK NHNXUDQJDQ IDNWRU SHQJHOXDUDQ
RM LDLWX PRGDO PHQ\HEDENDQ 6\DULNDW 1*9
6GQ%KGWLGDNGDSDWPHQMDODQNDQNHGXDGXD
SURMHNVHFDUDVHUHQWDN

‡ -LNDSHPEHOLDQ 6\DULNDW 1*9 6GQ

PHVLQEDKDUX %KG DNDQ PHPEXDW
GDSDWPHPEHULNDQ pilihan EHUGDVDUNDQ

3
NHXQWXQJDQ\DQJ SURMHN SHODEXUDQ
PDNVLPXP \DQJ PHPEHULNDQ
6\DULNDW1*96GQ keuntungan yang
%KGDNDQ maksimum DNLEDW
PHPEHOLPHVLQ PDVDODKNHNXUDQJDQ

4
EDKDUX IDNWRU SHQJHOXDUDQ
‡ 6HEDOLNQ\DMLND PRGDO
SURMHN SHPELQDDQ
NLODQJEDKDUX
GDSDWPHPEHULNDQ
NHXQWXQJDQ\DQJ
PDNVLPXP
6\DULNDW1*96GQ
%KGDNDQ
PHPELQDNLODQJ Tamat
EDKDUXGL5DZDQJ

‡ -LND 6\DULNDW 1*9 6GQ %KG PHPLOLK XQWXN PHPEHOL PHVLQ EDKDUX kos lepas \DQJ

5
GLKDGDSLQ\D LDODK keuntungan yang mungkin daripada keluaran atau projek
pelaburan kedua terbaik yang terpaksa dilepaskanXQWXNPHQGDSDWNDQNHOXDUDQDWDX
SURMHNSHODEXUDQ\DQJGLSLOLKLDLWXSURMHNSHPELQDDQNLODQJEDKDUX
‡ 6HEDOLNQ\D MLND 6\DULNDW 1*9 6GQ %KG PHPLOLK XQWXN PHPELQD NLODQJ EDKDUX GL
5DZDQJNRVOHSDVQ\DLDODKSURMHNPHPEHOLPHVLQEDKDUX

F 1. Firma kekurangan faktor pengeluaran.

O 2. Pilihan firma bermatlamatkan keuntungan maksimum.
K 3. Kos lepas firma adalah keuntungan yang mungkin daripada keluaran atau projek
U pelaburan kedua terbaik yang terpaksa dilepaskan untuk mendapatkan keluaran atau
S projek pelaburan yang dipilih.

11
 Bab 1

Kerajaan ‡ .HUDMDDQ PHQJKDGDSL PDVDODK kekurangan hasil negara berbanding

1 dengan projek untuk keperluan rakyat yang pelbagai.

‡ &RQWRKQ\D.HPHQWHULDQ.HUMD5D\DPHPSHUROHKSHUXQWXNDQNHZDQJDQ
VHEDQ\DN50ELOLRQGDULSDGDNHUDMDDQGDODP%HODQMDZDQ1HJDUD
Kementerian Kerja Raya ingin melaksanakan projek membina Lebuh
5D\D 6XQJDL %HVL ± 8OX .ODQJ GHQJDQ NRV 50 ELOLRQ GDQ SURMHN
2 PHQ\HGLDNDQGDQPHQDLNWDUDINDQNHPXGDKDQLQIUDVWUXNWXUOXDUEDQGDU
terutamanya di Sabah dan Sarawak yang bernilai RM4.5 bilion.
‡ 0DVDODKNHNXUDQJDQVXPEHUKDVLOQHJDUDPHQ\HEDENDQNHUDMDDQWLGDN
dapat melaksanakan kedua-dua projek pembangunan secara serentak.

‡ .HUDMDDQDNDQPHPEXDWpilihan berdasarkan projek pembangunan yang

mendatangkan kebajikan masyarakat yang maksimum akibat masalah
3 kekurangan sumber hasil.

‡ -LNDSHPELQDDQOHEXKUD\DGDSDWPHPEHULNDQNHEDMLNDQPDV\DUDNDW\DQJ
maksimum, kerajaan akan memilih untuk membina lebuh raya baharu.
‡ 6HEDOLNQ\DMLNDSURMHNSHQ\HGLDDQNHPXGDKDQLQIUDVWUXNUWXUGLNDZDVDQ
4 luar bandar dapat memberikan kebajikan masyarakat yang maksimum,
NHUDMDDQ DNDQ PHPLOLK SURMHN SHQ\HGLDDQ NHPXGDKDQ LQIUDVWUXNWXU GL
kawasan luar bandar.

‡ -LND NHUDMDDQ PHPLOLK XQWXN PHPELQD OHEXK UD\D EDKDUX kos lepas
yang dihadapinya ialah kebajikan yang mungkin diperoleh daripada
projek pembangunan kedua terbaik yang terpaksa dilepaskan untuk
mendapat projek pembangunan yang dipilih iaitu projek penyediaan
5 NHPXGDKDQLQIUDVWUXNWXUGLNDZDVDQOXDUEDQGDU
‡ 6HEDOLNQ\D MLND NHUDMDDQ PHPLOLK SURMHN SHQ\HGLDDQ NHPXGDKDQ
LQIUDVWUXNWXUGLNDZDVDQOXDUEDQGDUNRVOHSDV\DQJGLKDGDSLQ\DLDODK
projek pembinaan lebuh raya baharu.

AKTIVITI
A KTIVITI 1.1.6 B

Encik Suhaimi ialah seorang pengusaha yang menguruskan sebuah kilang pembuatan perisian
komputer. Bagi meningkatkan daya pengeluaran syarikat, Encik Suhaimi telah mengesyorkan
dua cadangan berdasarkan jumlah modal yang sedia ada iaitu sebanyak RM4 juta.
1. Membina sebuah kilang baharu yang melibatkan kos sebanyak RM3.5 juta
2. Mengambil alih syarikat pesaing yang terdekat dengan kos RM3.3 juta

Dengan mengambil kira isu kos lepas, anda dikehendaki memilih salah satu cadangan yang
dikemukakan oleh Encik Suhaimi. Berikan hujah untuk menyokong pilihan anda.

F 1. Kerajaan kekurangan hasil negara.

O 2. Pilihan kerajaan bermatlamatkan kebajikan masyarakat yang maksimum.
K 3. Kos lepas kerajaan adalah kebajikan yang mungkin diperoleh daripada projek
U pembangunan kedua terbaik yang terpaksa dilepaskan untuk mendapat projek
S pembangunan yang dipilih.

12
 Pengenalan kepada Ekonomi

1.1.7 Keluk Kemungkinan Pengeluaran

Keluk kemungkinan pengeluaran dapat menerangkan perkaitan
antara masalah kekurangan, pilihan, dan kos lepas.

Keluk kemungkinan pengeluaran (KKP) ialah keluk yang

menunjukkan had maksimum tingkat pengeluaran yang dapat
dicapai oleh sebuah ekonomi dengan menggunakan faktor
pengeluaran yang ada dan tingkat teknologi tertentu.

Guna tenaga penuh

Andaian untuk analisis keluk kemungkinan pengeluaran: bermaksud pencapaian tingkat
Ekonomi telah mencapai guna tenaga penuh. ekonomi pada suatu keadaan
Ekonomi hanya mengeluarkan dua jenis barang. di mana kadar pengangguran
negara ialah 4% atau kurang.
Sumber ekonomi yang dimiliki adalah terhad dan tetap.
Tingkat teknologi adalah tetap.

Jadual 1.2 menunjukkan pelbagai kombinasi keluaran pakaian

dan makanan yang dapat dihasilkan oleh sebuah ekonomi.
Jadual 1.2 Jadual kemungkinan pengeluaran pakaian dan makanan
Kombinasi Pakaian Makanan
pengeluaran (ribu helai) (tan metrik)
R 0 20
S 4 19
T 8 17
U 12 13
V 16 0

Berdasarkan Jadual 1.2, pada kombinasi R, semua faktor

pengeluaran telah digunakan untuk mengeluarkan makanan
dan tiada pakaian dikeluarkan. Ini dapat dilihat dengan jelas
bahawa kuantiti pakaian adalah 0 helai sedangkan kuantiti
makanan adalah 20 tan metrik. Cabaran KBAT
AT
Sebaliknya, pada kombinasi V, semua faktor pengeluaran telah Te r a n g k a n bagaimana
digunakan untuk mengeluarkan pakaian dan tiada makanan kekurangan dan pengangguran
dikeluarkan. Ini dapat dilihat dengan jelas bahawa kuantiti dapat ditunjukkan melalui keluk
pakaian adalah 16 ribu helai sedangkan kuantiti makanan kemungkinan pengeluaran.
adalah 0 tan metrik.
Kebiasaannya, kombinasi pengeluaran yang mengeluarkan
kedua-dua barang iaitu pakaian dan makanan akan dipilih.
Contohnya kombinasi S (4 ribu helai pakaian dan 19 tan
metrik makanan), kombinasi T (8 ribu helai pakaian dan 17
tan metrik makanan), dan kombinasi U (12 ribu helai pakaian
dan 13 tan metrik makanan).

13
 Bab 1

Berdasarkan Jadual 1.2, suatu keluk kemungkinan pengeluaran dapat dibentuk seperti yang berikut:

Makanan (tan metrik)

R
20 S Masalah ketidakupayaan Masalah pilihan pula
19 ekonomi dapat digambarkan ditunjukkan oleh pergerakan
T oleh titik kombinasi di sepanjang keluk
17 Y
pengeluaran yang berada kemungkinan pengeluaran
di luar keluk kemungkinan iaitu antara titik-titik R, S, T,
U pengeluaran iaitu titik Y. U, dan V.
13

W
7LWLN W menunjukkan kombinasi pengeluaran yang tidak cekap
NHUDQDHNRQRPLJDJDOPHQJJXQDNDQIDNWRUSHQJHOXDUDQ\DQJDGD
dengan sepenuhnya, maksudnya berlaku masalah pengangguran
DWDXSHPED]LUDQ

V
0 Pakaian
4 8 12 16
(ribu helai)

Rajah 1.3 Keluk kemungkinan pengeluaran

Berdasarkan Rajah 1.3, paksi menegak menunjukkan jumlah makanan yang dikeluarkan
manakala paksi mendatar menunjukkan jumlah pakaian yang dikeluarkan.
Jika ekonomi menggunakan semua faktor pengeluaran untuk mengeluarkan 20 tan metrik
makanan, maka tiada pakaian akan dikeluarkan (ditunjukkan oleh titik R).
Sebaliknya, jika ekonomi menggunakan semua faktor pengeluaran untuk mengeluarkan
16 ribu helai pakaian, maka tiada makanan akan dikeluarkan (ditunjukkan oleh titik V).
Keluk RV ini dinamakan keluk kemungkinan pengeluaran. Titik-titik di atas keluk
menunjukkan batas maksimum pelbagai kombinasi pakaian dan makanan yang dapat
dikeluarkan oleh ekonomi dengan menggunakan semua faktor pengeluaran dengan cekap.
Contohnya titik R, S, T, U, dan V di sepanjang keluk kemungkinan pengeluaran menunjukkan
tingkat pengeluaran pada guna tenaga penuh. Sebarang penambahan pengeluaran makanan
hanya boleh dilakukan dengan melepaskan sejumlah pengeluaran pakaian, maka wujudlah
masalah kos lepas.
Kos lepas ditunjukkan oleh kecerunan keluk kemungkinan pengeluaran iaitu perubahan
unit makanan dibahagi dengan perubahan unit pakaian.

Perubahan unit makanan

Kos lepas =
Perubahan unit pakaian

Contoh pengiraan kos lepas:

Dari titik R ke titik S Dari titik S ke titik T Dari titik T ke titik U Dari titik U ke titik V
19 – 20 17 – 19 13 – 17 0 – 13
= = = =
4–0 8–4 12 – 8 16 – 12
= -0.25 = -0.50 = -1.0 = -3.25

Tanda negatif menunjukkan bentuk keluk yang mencerun ke bawah dari kiri ke kanan iaitu
mempunyai kecerunan negatif.

14
 Pengenalan kepada Ekonomi

Didapati untuk menambah 1 ribu helai pakaian, semakin

banyak makanan yang perlu dilepaskan. Kos lepas pakaian JOM
adalah semakin meningkat akibat daripada faktor pengeluaran 1. Apakah maksud keluk
yang tidak sama cekap. kemungkinan pengeluaran?
Kos lepas yang semakin meningkat ditunjukkan oleh 2. Terangkan maksud konsep
kos lepas yang semakin
keluk kemungkinan pengeluaran yang berbentuk cembung meningkat.
ke titik asalan. Kos lepas yang semakin meningkat bermaksud
untuk menambahkan satu unit sesuatu barang, ekonomi
terpaksa mengurangkan kuantiti barang lain dengan jumlah
yang semakin meningkat pada setiap titik pengeluaran.

AKTIVITI
A KTIVITI 1.1.7
Jadual di bawah menunjukkan kombinasi pengeluaran barang pengguna dan barang modal yang
dapat dikeluarkan dengan menggunakan sumber sedia ada.

Kombinasi Barang pengguna (unit) Barang modal (unit)

A 0 25
B 1 24
C 2 21
D 3 16
E 4 10
F 5 0

(a) Dengan menggunakan kertas graf, lukis keluk kemungkinan pengeluaran.

(b) Apakah yang akan berlaku jika pengeluar memilih kombinasi pengeluaran berikut?
(i) 2 unit barang pengguna dan 10 unit barang modal
(ii) 4 unit barang pengguna dan 15 unit barang modal
(c) Hitung kos lepas untuk mengeluarkan
(i) 3 unit barang pengguna
(ii) 10 unit barang modal

1. Keluk kemungkinan pengeluaran menunjukkan had maksimum tingkat

F pengeluaran yang dapat dicapai oleh masyarakat atau negara dengan
O menggunakan faktor pengeluaran yang ada pada tingkat teknologi tertentu.
K 2. Kos lepas ditunjukkan oleh kecerunan keluk kemungkinan pengeluaran.
U 3. Kos lepas yang semakin meningkat bermaksud penambahan satu unit sesuatu barang
S mengakibatkan pengurangan kuantiti pengeluaran barang lain dengan jumlah yang
semakin meningkat.

15
 Bab 1

1.2 Sistem Ekonomi dan

Penyelesaian Masalah Asas
Ekonomi
Apakah itu masalah asas ekonomi?
Tahukah anda ciri-ciri utama sistem ekonomi di dunia ini?
Bagaimanakah masalah asas ekonomi dapat diatasi oleh pelbagai
sistem ekonomi?
Apakah ciri-ciri ekonomi Islam?

SEPINTAS LALU

Pembaharuan Ekonomi Negara China

Banyak negara yang mengamalkan sistem ekonomi perancangan pusat di dunia ini telah
beransur-ansur membuka ekonomi negaranya kepada dunia luar demi pertumbuhan ekonomi yang
lebih mantap. Negara China merupakan salah sebuah negara yang juga menjalankan transformasi
ekonomi sejak tahun 1978 melalui pemimpin ulungnya Deng Xiao Peng. Antara pembaharuan
yang dijalankan ialah:
UÊ />˜>…‡Ì>˜>…ʏ>`>˜}˜Þ>Ê`ˆÃÜ>ÃÌ>Ž>˜Ê՘ÌՎʓi˜ˆ˜}Ž>̎>˜Ê
daya pengeluaran
UÊ i˜}}>>ŽŽ>˜ÊŽi}ˆ>Ì>˜Ê«iL>}>ˆÊ«iÀÕÃ>…>>˜ÊŽiVˆ‡ŽiVˆ>˜
UÊ iœ˜}}>ÀŽ>˜ÊŽ>Ü>>˜Ê…>À}>Ê
UÊ i˜}՘`>˜}Ê«i>LÕÀ>˜Ê`>ÀˆÊÕ>Àʘi}>À>
UÊ *iÀ`>}>˜}>˜Ê >Ș}Ê `ˆLiÀˆÊ ÌՓ«Õ>˜Ê ÃiL>}>ˆÊ >>ÌÊ
pertumbuhan ekonomi utama, sehingga lahirnya
Zon Ekonomi Khas
UÊ *iÀÕÃ>…>>˜Ê “ˆˆŽ>˜Ê ŽiÀ>>>˜Ê Þ>˜}Ê Ìˆ`>ŽÊ ViŽ>«Ê
distrukturkan semula
Dasar pembaharuan kemudiannya diteruskan oleh pemimpin-pemimpin negara China yang lain
sehingga negara China menjadi ekonomi kedua terbesar di dunia.
(Dipetik dan diubah suai daripada “China’s Transition to a Market Economy: How Far across the River?”,
Yingyi Qian dan Jinglian Wu, May 2000)

Selain sistem ekonomi perancangan pusat, terdapat juga sistem ekonomi yang lain
di dunia ini iaitu sistem ekonomi pasaran bebas dan sistem ekonomi campuran yang Abad
ke-21
dibentuk untuk menyelesaikan masalah asas ekonomi negara masing-masing.

1.2.1 Masalah Asas Ekonomi

Masalah asas ekonomi terdiri daripada:

Apa yang hendak dikeluarkan Berapa yang hendak dikeluarkan

Bagaimana hendak dikeluarkan Untuk siapa dikeluarkan

16
 Pengenalan kepada Ekonomi

Apa yang Hendak Dikeluarkan

Merujuk kepada penentuan jenis barangan yang hendak
dikeluarkan akibat daripada faktor pengeluaran yang terhad
NGGUNA
dan mengelakkan daripada pembaziran. MAKLUM
BALAS PE
s
Pengeluar akan memilih untuk mengeluarkan barangan yang Adakah an
da berpua
atau
1. an barang
hati deng
dapat memenuhi keperluan dan kehendak pengguna. perkhidmat
an kami?
Tidak
Masalah apa yang hendak dikeluarkan diselesaikan  Ya
ngan anda
ah ca da
berdasarkan permintaan atau cita rasa masyarakat. 2. Apak barang at
au
terhadap
an kami?
perkhidmat
Penyelesaian masalah apa yang hendak dikeluarkan
akan menentukan corak agihan atau peruntukan sumber
dalam ekonomi.
Persoalan apa yang hendak dikeluarkan adalah penting
untuk memastikan pengguna memperoleh kepuasan
yang maksimum, pengeluar memperoleh keuntungan yang SSoall selidik
lidik maklum
kl b
balas
l
maksimum, dan kerajaan menjana kebajikan masyarakat pengguna merupakan satu cara
yang maksimum. untuk mengetahui cita rasa dan
permintaan masyarakat
Berapa yang Hendak Dikeluarkan
Berkaitan dengan penentuan kuantiti barangan yang
hendak dikeluarkan.
Persoalan berapa yang hendak dikeluarkan adalah untuk
memastikan tidak berlaku masalah kekurangan atau lebihan
sesuatu barangan dalam pasaran.
Masalah kekurangan barang akan menyebabkan kenaikan
harga barang.
Masalah lebihan barang pula akan menyebabkan stok sesuatu
barangan bertambah dan membawa kepada penurunan harga.
Berapa kuantiti barangan yang hendak dikeluarkan oleh
pengeluar dapat ditentukan berdasarkan permintaan
masyarakat dan faktor pengeluaran yang diperuntukkan
untuk mengeluarkannya.

Bagaimana Hendak Dikeluarkan

Merujuk kepada penentuan cara atau teknik pengeluaran
sesuatu barang atau perkhidmatan.
Pengeluar harus menggabungkan faktor pengeluaran secara
optimum untuk meminimumkan kos pengeluaran.
Pengeluar boleh memilih sama ada teknik pengeluaran yang
berintensifkan modal atau berintensifkan buruh.
Kaedah berintensifkan modal bermaksud pengeluaran yang
menggunakan lebih banyak faktor modal berbanding dengan
faktor buruh.
Kaedah berintensifkan buruh bermaksud pengeluaran yang
menggunakan lebih banyak faktor buruh berbanding dengan
faktor modal.

17
 Bab 1
JOM
1. Senaraikan masalah asas
ekonomi.
2. Masalah asas ekonomi
manakah berkaitan dengan
kos lepas?
Negara maju banyak menggunakan teknik
pengeluaran berintensif modal kerana
mempunyai tingkat teknologi yang tinggi
Cabaran KBAT
AT
Jika sesebuah syarikat tidak
mementingkan persoalan
‘untuk siapa dikeluarkan’,
ramalkan apa yang akan
terjadi kepada produk dan
syarikatnya?
18
Pemilihan cara pengeluaran dibuat berdasarkan harga
relatif antara faktor buruh dan faktor modal atau teknik
pengeluaran yang paling cekap.
Jika harga faktor buruh secara relatif lebih murah berbanding
dengan faktor modal, pengeluar akan memilih kaedah
pengeluaran berintensifkan buruh.
Sebaliknya, jika harga faktor modal secara relatif lebih murah
berbanding dengan faktor buruh, pengeluar akan memilih
kaedah pengeluaran berintensifkan modal.
Negara sedang membangun banyak
menggunakan teknik berintensif buruh kerana
mempunyai bekalan buruh yang ramai dan murah
Untuk Siapa Dikeluarkan
Merujuk kepada masalah penentuan pengagihan barangan
kepada masyarakat yang menjadi sasaran.
Penyelesaian masalah agihan barangan adalah berasaskan
kepada corak agihan pendapatan wang iaitu bergantung
kepada kemampuan atau kuasa beli masyarakat.
Golongan yang berpendapatan tinggi biasanya memperoleh
lebih banyak barang dan perkhidmatan berbanding dengan
golongan yang berpendapatan rendah.
Penyelesaian masalah apa, berapa, bagaimana dan untuk siapa
barang dikeluarkan akan diperincikan dalam sistem ekonomi.
 Pengenalan kepada Ekonomi

AKTIVITI
A KTIVITI 1.2.1

1. Nyatakan masalah asas ekonomi berdasarkan situasi-situasi yang diberi.

Situasi Masalah asas ekonomi
(a) Kilang Biskut Top ingin memaksimumkan outputnya pada
tahap kos yang minimum.
(b) Sebanyak 10 000 botol jus buah delima merah
dikeluarkan oleh Syarikat Sihat Selalu Sdn. Bhd.
(c) Telefon pintar “Eksekutif” dikeluarkan untuk mereka
Þ>˜}ÊLiÀ«i˜`>«>Ì>˜Ê>˜Ì>À>Ê,xÊäääÊqÊ,nÊäää°
(d) Kedai Homemade Anifa memutuskan untuk
mengeluarkan tart nanas gulung menjelang Hari Raya
Aidilfitri ini kerana permintaannya jauh lebih tinggi
daripada tart jenis yang lain.

2. Berikut ialah lima barang yang ingin dikeluarkan oleh sebuah firma. Disebabkan masalah
kekurangan modal, firma hanya boleh memilih sejenis barang untuk dikeluarkan.

Bincang dalam kumpulan bagaimana firma menyelesaikan masalah asas ekonomi yang
dihadapinya? Wakil kumpulan perlu membuat pembentangan di depan kelas.

1. Masalah asas ekonomi terdiri daripada apa, berapa, bagaimana, dan untuk
siapa barang dikeluarkan.
Masalah asas
Penentuan Penyelesaian Tujuan
ekonomi
Apa yang Jenis Permintaan masyarakat ‡ .HKHQGDNLQGLYLGX
hendak barangan dipenuhi
F dikeluarkan ‡ 6XPEHUWLGDNGLED]LUNDQ
O Berapa yang .XDQWLWL Permintaan masyarakat ‡ .XDQWLWLEDUDQJ
K hendak barangan mencukupi
dikeluarkan ‡ 7LGDNZXMXGOHELKDQ
U kurangan
S Bagaimana 7HNQLNFDUD +DUJDUHODWLIIDNWRU Meminimumkan kos
hendak pengeluaran teknik pengeluaran
dikeluarkan paling cekap
Untuk siapa Corak agihan Corak agihan Agihan kepada setiap
dikeluarkan barangan SHQGDSDWDQZDQJ LQGLYLGXDWDXJRORQJDQ
WHUWHQWXVDKDMD

19
 Bab 1
Secara teori, sistem ekonomi
dapat diklasifikasi kepada
sistem ekonomi pasaran
bebas dan sistem ekonomi
perancangan pusat, tetapi
dalam keadaan sebenar, tiada
negara yang benar-benar
mengamalkan mana-mana
satu sistem ekonomi secara
mutlak. Kebanyakan negara
mengamalkan
ekonomi campuran.
sistem
Sistem ekonomi campuran
yang berlandaskan syariah
dikenal sebagai ekonomi
Islam.
20
1.2.2 Sistem Ekonomi
Sistem ekonomi merujuk kepada peraturan yang diamalkan oleh
sesebuah negara dalam menguruskan ekonominya.
Terdapat tiga jenis sistem ekonomi yang utama iaitu:
1 Sistem ekonomi pasaran bebas
2 Sistem ekonomi campuran
3 Sistem ekonomi perancangan pusat
Rajah berikut menunjukkan bagaimana sesebuah sistem ekonomi
dikelaskan:
Hong Kong Jepun Korea Utara
Amerika Syarikat Britain Malaysia Cuba
Sistem ekonomi Sistem ekonomi Sistem ekonomi
pasaran bebas campuran perancangan pusat
0% 100%
Kawalan kerajaan Kawalan kerajaan
Rajah 1.4 Pengelasan sistem ekonomi
Berdasarkan Rajah 1.4, semakin ke kanan semakin banyak
campur tangan kerajaan dalam ekonomi.
Hujung kiri menunjukkan tiada campur tangan kerajaan
dalam ekonomi manakala hujung kanan menunjukkan
kerajaan campur tangan sepenuhnya dalam aktiviti ekonomi.
Ekonomi yang kerajaan memainkan peranan rendah
digolongkan sebagai sistem ekonomi pasaran bebas, contohnya
Hong Kong, peranan kerajaan adalah minimum.
Ekonomi yang kerajaan memainkan peranan tinggi
dikategorikan sebagai sistem ekonomi perancangan pusat,
contohnya negara Korea Utara, peranan kerajaan dalam
aktiviti ekonomi adalah tinggi.
Ekonomi campuran adalah antara sistem ekonomi perancangan
pusat dan sistem ekonomi pasaran bebas. Wujudnya campur
tangan kerajaan dalam ekonomi.
 Pengenalan kepada Ekonomi

Setiap sistem ekonomi dapat dibezakan berdasarkan kriteria

asas berikut:

Pemilikan faktor pengeluaran

Mengkaji siapakah pemilik faktor pengeluaran sama ada individu, pihak swasta atau
kerajaan yang bebas memiliki faktor pengeluaran. Pemilik faktor pengeluaran juga boleh
terdiri daripada gabungan pihak swasta dan kerajaan.

Penentu kehendak
Mengkaji siapakah yang berhak dalam membuat keputusan ekonomi untuk
menyelesaikan masalah asas ekonomi iaitu apa, berapa, bagaimana, dan
untuk siapa dikeluarkan.

Pembuat pilihan
Merujuk kepada kebebasan individu dalam membuat pilihan terhadap
barangan dan jenis pekerjaan atau kebebasan pengeluar dalam pemilikan
dan penggunaan faktor pengeluaran serta pemilihan cara pengeluaran.

Contoh negara
Merujuk kepada contoh negara yang mengamalkan sistem ekonomi
yang berkenaan.

Sistem Ekonomi Pasaran Bebas

Sistem ekonomi pasaran bebas juga dikenal sebagai sistem
ekonomi kapitalis atau ‘laissez-faire’. Laissez-faire ber maksud
industri atau ekonomi yang
bebas daripada kawalan
Ekonomi pasaran bebas ialah satu sistem ekonomi yang individu
kerajaan terutamanya kawalan
dan pihak swasta bebas membuat segala keputusan ekonomi
dalam bentuk tarif dan
tanpa campur tangan kerajaan. monopoli kerajaan.

Invisible hand merujuk kepada

Pengguna dan pihak swasta mempunyai kuasa penuh dalam kekuatan mekanisme pasaran
membuat keputusan ekonomi. Segala keputusan ekonomi dalam mengatur harga melalui
diselesaikan melalui mekanisme pasaran. kuasa per mintaan dan
Dalam sistem ekonomi pasaran bebas, wujud ‘tangan penawaran tanpa campur
tangan seseorang secara
tak nampak’ (invisible hand) iaitu mekanisme harga yang
langsung dalam proses
menentukan harga pasaran melalui interaksi antara kuasa tersebut.
permintaan dan kuasa penawaran dalam pasaran.

21
 Bab 1

Jadual 1.3 Ciri-ciri utama sistem ekonomi pasaran bebas

Ciri-ciri Penerangan

Pemilikan t
*OEJWJEV
BUBV
QJIBL
TXBTUB
CFCBT
NFNJMJLJ
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
TFQFSUJ
UBOBI
CVSVI

faktor NPEBM
EBO
VTBIBXBO

pengeluaran t
*OEJWJEV
EBO
QJIBL
TXBTUB
KVHB
CFCBT
NFOHHVOB
EBO
NFOHVCBI
QFNJMJLBO
GBLUPS

QFOHFMVBSBO
VOUVL
NFNFOVIJ
VUJMJUJ
EBO
NBUMBNBU
QFOHFMVBSBO

t
1JIBL
LFSBKBBO
UJEBL
DBNQVS
UBOHBO
EBMBN
TJTUFN
FLPOPNJ
UFUBQJ
NFOFUBQLBO

VOEBOHVOEBOH
EBO
QFSBUVSBO
ZBOH
QFSMV
EJJLVUJ
PMFI
JOEJWJEV
EBO
QJIBL
TXBTUB

Penentu t
1FOHHVOB
EBO
QJIBL
QFOHFMVBS
CFSIBL
EBMBN
NFNCVBU
LFQVUVTBO
FLPOPNJ
VOUVL

kehendak NFOZFMFTBJLBO
NBTBMBI
BTBT
FLPOPNJ
TFQFSUJ
BQB
ZBOH
IFOEBL
EJLFMVBSLBO
CFSBQB

IFOEBL
EJLFMVBSLBO
CBHBJNBOB
IFOEBL
EJLFMVBSLBO
EBO
VOUVL
TJBQB
EJLFMVBSLBO

t
1FOHHVOB
NFNQVOZBJ
LFCFCBTBO
NFNJMJI
LFSBOB
NFSFLB
NFNQVOZBJ
LVBTB
CFMJ

BUBV
LFNBNQVBO
VOUVL
NFNCFMJ
CBSBOH
EBO
QFSLIJENBUBO
$PSBL
QFSNJOUBBO

QFOHHVOB
BLBO
NFOFOUVLBO
DPSBL
QFSVOUVLBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
t
1FOHFMVBS
CFCBT
NFNQFSVOUVLLBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
EBO
CFSTBJOH
EBMBN

NFOHFMVBSLBO
CBSBOHBO
VOUVL
NFNQFSPMFI
LFVOUVOHBO
ZBOH
NBLTJNVN

1FNCVBU
t
*OEJWJEV
CFCBT
EBMBN
NFNCVBU
QJMJIBO
UFSIBEBQ
CBSBOHBO
ZBOH
JOHJO
EJCFMJ
VOUVL

pilihan NFNBLTJNVNLBO
LFQVBTBO
EBO
KFOJT
QFLFSKBBO
ZBOH
JOHJO
EJDFCVSJ
t
1FOHFMVBS
CFCBT
EBMBN
QFNJMJLBO
EBO
QFOHHVOBBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
VOUVL

NFOHFMVBSLBO
CBSBOHBO
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO
LFVOUVOHBO

t
1FOHFMVBS
BUBV
QJIBL
öSNB
KVHB
CFCBT
NFNJMJI
UFLOJL
QFOHFMVBSBO
ZBOH
QBMJOH

DFLBQ
TBNB
BEB
JOUFOTJG
NPEBM
BUBV
JOUFOTJG
CVSVI
EBMBN
QFOHFMVBSBO
VOUVL

NFNJOJNVNLBO
LPT
QFOHFMVBSBO

$POUPI
t
/FHBSB
ZBOH
NFOHBNBMLBO
TJTUFN
FLPOPNJ
QBTBSBO
CFCBT
JBMBI
"NFSJLB
4ZBSJLBU

negara EBO
)POH
,POH

Teluk Mexico
Sistem Ekonomi Perancangan Pusat
Lautan Atlantik
Sistem ekonomi perancangan pusat juga dikenal sebagai
sistem ekonomi sosialis atau komunis.
CUBA
Laut Karibia
Sistem ekonomi perancangan pusat ialah satu sistem ekonomi
yang kerajaan atau badan perancangan pusat berkuasa penuh
dalam segala aktiviti ekonomi dan membuat keputusan ekonomi.

Cuba sebuah negara komunis

yang masih mengamalkan Individu dan pihak swasta tidak berkuasa langsung
sistem ekonomi perancangan dalam menentukan aktiviti ekonomi dan membuat
pusat sehingga hari ini keputusan ekonomi.
Penggunaan dan pengagihan faktor pengeluaran ditetapkan
oleh badan perancangan pusat untuk mencapai tingkat
kebajikan masyarakat yang optimum.

22
 Pengenalan kepada Ekonomi

Jadual 1.4 Ciri-ciri utama sistem ekonomi perancangan pusat

Ciri-ciri Penerangan

Pemilikan t
4FNVB
faktor pengeluaran
TFQFSUJ
CVSVI
UBOBI
NPEBM
EBO
VTBIBXBO
EJNJMJLJ

faktor TFDBSB
NVUMBL
PMFI
LFSBKBBO
BUBV
CBEBO
QFSBODBOHBO
QVTBU
ZBOH
EJUVCVILBO

pengeluaran PMFI
LFSBKBBO

t
*OEJWJEV
EBO
QFOHFMVBS
UJEBL
NFNQVOZBJ
LFCFCBTBO
VOUVL
NFNJMJLJ
EBO

menggunakan faktor pengeluaran

Penentu t
4FHBMB
LFQVUVTBO
FLPOPNJ
ZBOH
CFSLBJUBO
EFOHBO
NBTBMBI
BTBT
FLPOPNJ
TFQFSUJ

kehendak BQB
ZBOH
IFOEBL
EJLFMVBSLBO
CFSBQB
IFOEBL
EJLFMVBSLBO
CBHBJNBOB
IFOEBL

EJLFMVBSLBO
EBO
VOUVL
TJBQB
EJLFMVBSLBO
BLBO
EJCVBU
PMFI
LFSBKBBO
NFMBMVJ
CBEBO

QFSBODBOHBO
QVTBU
ZBOH
EJUVCVILBO

t
#BEBO
QFSBODBOHBO
QVTBU
BLBO
NFSBODBOH
EBO
NFOHBXBM
QFSVOUVLBO
faktor
pengeluaran
TFSUB
DPSBL
BHJIBO
CBSBOH
EBO
QFSLIJENBUBO
LFQBEB
NBTZBSBLBU

1FNCVBU
t
*OEJWJEV
UJEBL
NFNQVOZBJ
LFCFCBTBO
EBMBN
NFNCVBU
QJMJIBO
UFSIBEBQ

pilihan CBSBOHBO
ZBOH
JOHJO
EJCFMJ
VOUVL
NFNBLTJNVNLBO
LFQVBTBO
EBO
KFOJT
QFLFSKBBO

ZBOH
JOHJO
EJDFCVSJ

t
1FOHFMVBS
KVHB
UJEBL
NFNQVOZBJ
LFCFCBTBO
EBMBN
QFNJMJLBO
EBO
QFOHHVOBBO

GBLUPS
QFOHFMVBSBO
VOUVL
NFOHFMVBSLBO
CBSBOHBO
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO

LFVOUVOHBO
1FOHHVOBBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
EJUFUBQLBO
PMFI
CBEBO

QFSBODBOHBO
QVTBU

$POUPI
t
/FHBSB
ZBOH
NFOHBNBMLBO
TJTUFN
FLPOPNJ
QFSBODBOHBO
QVTBU
JBMBI
OFHBSB
$VCB

negara EBO
,PSFB
6UBSB

AKTIVITI
A KTIVITI 1.2.2

>V>Ê«ïŽ>˜Ê`ˆÊL>Ü>…Ê`>˜Ê>Ü>LÊÜ>>˜°
Pada tahun 1949 hingga akhir tahun 1978, hampir tiga per empat daripada pengeluaran
«iÀˆ˜`ÕÃÌÀˆ>˜Ê ˜i}>À>Ê
…ˆ˜>Ê Ìi>…Ê `ˆ…>ȏŽ>˜Ê œi…Ê ÃÞ>ÀˆŽ>ÌÊ “ˆˆŽÊ ˜i}>À>Ê Þ>˜}Ê `ˆŽ>Ü>Ê L>`>˜Ê
«iÀ>˜V>˜}>˜Ê«ÕÃ>ÌÊ`>˜Ê«>`>ʓ>Ã>ʈÌÕʅ>“«ˆÀÊ̈`>ŽÊ>`>ÊÃÞ>ÀˆŽ>ÌÊÃÜ>ÃÌ>Ê>Ì>ÕÊwÀ“>Ê«i>LÕÀ>˜Ê
asing di negara China. Dianggarkan Keluaran Dalam Negara Kasar negara China berkembang
«>`>Ê Ž>`>ÀÊ Ì>…Õ˜>˜Ê «ÕÀ>Ì>Ê ŽˆÀ>‡ŽˆÀ>Ê x°ÎÊ «iÀ>ÌÕÃÊ «>`>Ê Ìi“«œ…Ê “>Ã>Ê ÌiÀÃiLÕÌ°Ê />À>vÊ …ˆ`Õ«Ê
rakyat negara China pada masa itu juga jauh lebih rendah berbanding dengan negara-negara
membangun yang lain. Keadaan berubah sejak dasar pembaharuan dan dasar buka pintu
dijalankan pada tahun 1978, ekonomi negara China berkembang dengan pesat dengan kadar
pertumbuhan 9% setiap tahun. Kini, negara China telah menjadi kuasa ekonomi kedua terbesar
selepas Amerika Syarikat.
(Sumber:http://malay.cri.cn/chinaabc/chapter3/chapter30101.htm)

­>®Ê i>Î>˜Ê̈}>ÊVˆÀˆÊÈÃÌi“ÊiŽœ˜œ“ˆÊ˜i}>À>Ê
…ˆ˜>Ê«>`>ÊÌ>…՘ʣ™{™ÊqÊ£™Çn°
(b) Bezakan ciri di (a) dengan Hong Kong.
(c) Apakah perubahan yang telah berlaku ke atas sistem ekonomi negara China selepas akhir
tahun 1978?
(d) Adakah anda bersetuju dengan g pembaharuan yang dijalankan oleh negara China? Berikan
ÕÃ̈wŽ>Èʍ>Ü>«>˜Ê>˜`>°Ê

23
 Bab 1

Kelebihan dan Kelemahan Sistem Ekonomi

Pasaran Bebas

1 Kepuasan individu dan masyarakat dapat dimaksimumkan

Kelebihan Sistem Ekonomi Pasaran Bebas

Setiap individu dalam sistem ekonomi ini merupakan
pembuat keputusan yang bijak. Mereka akan berusaha
untuk memaksimumkan kepuasan masing-masing. Oleh itu,
kepuasan masyarakat adalah pada tahap maksimum juga.

2 Kebebasan yang luas untuk melakukan kegiatan ekonomi

Pengguna bebas memilih barang dan perkhidmatan yang
dikehendaki. Pengeluar pula bebas mengeluarkan barang dan
perkhidmatan yang diminta oleh pengguna.

3 Kecekapan dalam penggunaan sumber

Setiap pengeluar akan cuba menggunakan sumber secara
optimum iaitu menghasilkan output maksimum pada kos
minimum supaya boleh terus kekal dalam pasaran.

4 Menggalakkan perkembangan teknologi dan inovasi

Persaingan menggalakkan peningkatan teknologi dan reka
cipta baharu agar kos pengeluaran dapat dikurangkan dan
daya pengeluaran meningkat.

1 Mewujudkan masyarakat materialistik

Individu dalam masyarakat cenderung untuk mementingkan
kebendaan dan mencari kekayaan tanpa batasan.
Kelemahan Sistem Ekonomi Pasaran Bebas

2 Mewujudkan ketidakstabilan ekonomi

Turun naik harga pasaran akibat perubahan permintaan dan
penawaran menyebabkan ketidakstabilan ekonomi sehingga
membawa kepada masalah inflasi dan kemelesetan ekonomi.

3 Agihan pendapatan yang tidak setara

Jurang pendapatan antara golongan kaya dan miskin semakin
besar kerana yang kaya menjadi semakin kaya dan yang
miskin menjadi semakin miskin.

4 Mewujudkan kuasa monopoli korporat besar

Persaingan hebat menyebabkan firma kecil dan firma baharu
tidak dapat bersaing dengan firma besar. Keadaan ini
menggalakkan firma besar menguasai pasaran dan
mendapatkan keuntungan besar.
Patung Liberty,
New York, Amerika Syarikat
5 Kesan luaran negatif
Untuk memaksimumkan keuntungan, firma tidak mengambil
kira kesan negatif yang akan wujud. Contohnya pencemaran.

24
24
 Pengenalan kepada Ekonomi

Kelebihan dan Kelemahan Sistem Ekonomi

Perancangan Pusat

Kelebihan Sistem Ekonomi Perancangan Pusat

Agihan pendapatan yang seimbang
Semua barang dan perkhidmatan diagihkan secara sama rata.
Ini menyebabkan jurang pendapatan menjadi kecil.

Barang awam dan kebajikan masyarakat diutamakan

Kerajaan bermotifkan kebajikan masyarakat maksimum. Kerajaan
2
hanya akan mengeluarkan barang dan perkhidmatan yang
diperlukan oleh masyarakat.

Peruntukan sumber ke arah kebajikan rakyat

Ini kerana faktor pengeluaran diagihkan melalui badan
3
perancangan pusat dan mengambil kira kos sosial yang
mungkin berlaku.

Pengeluaran secara berskala besar

Sebagai pemilik faktor dan pengeluar tunggal dalam pasaran,
4
kerajaan dapat melakukan aktiviti pengeluaran secara
besar-besaran dan menikmati ekonomi bidangan iaitu kos
pengeluaran menjadi rendah dan harga barangan turut rendah.

1
Kelemahan Sistem Ekonomi Perancangan Pusat

Pilihan individu terhad

Masyarakat tidak mempunyai kebebasan. Semua pilihan dan
keputusan dibuat oleh kerajaan.

Kurang motivasi dan insentif bekerja kuat

Individu tidak dibenarkan mengumpulkan kekayaan secara
2
bebas. Keadaan ini tidak menggalakkan mereka untuk terus
bekerja dan berusaha keras.

Keusahawanan individu terhad

Tanpa persaingan, keusahawanan dan inovasi tidak dapat
3
berkembang pesat dan menyebabkan ekonomi dalam sistem
ini tidak berkembang maju.

Risiko kesilapan dalam membuat keputusan

Keputusan ekonomi ditentukan oleh sekumpulan kecil
4
pemerintah di peringkat pusat. Risiko membuat keputusan
yang tidak tepat adalah tinggi dan boleh menjejaskan José Martí Memorial,
kebajikan rakyat. Havana , Cuba

2
25
 Bab 1

Sistem Ekonomi Campuran

Kelemahan-kelemahan yang wujud dalam sistem ekonomi
pasaran bebas dan sistem ekonomi perancangan pusat telah
menyebabkan wujudnya sistem ekonomi campuran.

JOM Sistem ekonomi campuran ialah satu sistem ekonomi yang

1. Bezakan sistem ekonomi
pasaran bebas dan sistem
ekonomi perancangan
pusat.
2. Apakah kelebihan sistem
ekonomi campuran
berbanding dengan sistem
ekonomi
(a) perancangan pusat
(b) pasaran bebas
menggabungkan pelbagai ciri kebaikan sistem ekonomi pasaran
bebas dan sistem ekonomi perancangan pusat.
Dalam sistem ekonomi campuran, pihak kerajaan dan
kuasa pasaran atau mekanisme pasaran bersama-sama
memainkan peranan yang penting dalam memperuntukkan
faktor pengeluaran dan menyelesaikan masalah asas ekonomi
untuk menjamin aktiviti ekonomi berjalan dengan lancar
dan produktif.
Kerajaan akan campur tangan jika berlaku ketidakstabilan
dan penyelewengan dalam aktiviti ekonomi.
Berikut adalah tujuan campur tangan kerajaan dalam ekonomi:

Membekalkan barangan awam

Cabaran KBAT
AT Menstabilkan ekonomi
Setujukah anda dengan
campur tangan kerajaan Merapatkan jurang pendapatan
dalam aktiviti ekonomi sistem
ekonomi campuran?
Beri alasan. Mengurangkan kesan eksternaliti

Mengawal harga barang dan perkhidmatan

Melaksanakan program ekonomi awam

Bandaraya Kuala Lumpur, Malaysia

26
26
 Pengenalan kepada Ekonomi

Jadual 1.5 Ciri-ciri utama sistem ekonomi campuran

Ciri-ciri Penerangan
Pemilikan t
*OEJWJEV
EBO
QJIBL
TXBTUB
CFCBT
NFNJMJLJ
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
TFQFSUJ
CVSVI

faktor UBOBI
NPEBM
EBO
VTBIBXBO
*OEJWJEV
EBO
QJIBL
TXBTUB
KVHB
CFCBT
NFNJMJLJ

pengeluaran IBSUB
QFSTFOEJSJBO
EBO
NFOHVCBI
QFNJMJLBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
CFSEBTBSLBO

NBUMBNBU
QFOHFMVBSBO
t
/BNVO
UFSEBQBU
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
UFSUFOUV
ZBOH
IBOZB
EJNJMJLJ
PMFI
QJIBL
LFSBKBBO

VOUVL
NFOHFMVBSLBO
CBSBOH
BXBN
t
,FSBKBBO
KVHB
NFOHBXBM
QFNJMJLBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
NFMBMVJ
VOEBOHVOEBOH
EBO

QFSBUVSBO
VOUVL
NFOKBHB
LFCBKJLBO
NBTZBSBLBU

Penentu t
1FOHHVOB
EBO
QJIBL
QFOHFMVBS
CFSIBL
EBMBN
NFNCVBU
LFQVUVTBO
FLPOPNJ
VOUVL

kehendak NFOZFMFTBJLBO
NBTBMBI
BTBT
FLPOPNJ
TFQFSUJ
BQB
ZBOH
IFOEBL
EJLFMVBSLBO
CFSBQB

IFOEBL
EJLFMVBSLBO
CBHBJNBOB
IFOEBL
EJLFMVBSLBO
EBO
VOUVL
TJBQB
EJLFMVBSLBO

t
1FOHHVOB
NFNQVOZBJ
LVBTB
NFOFOUVLBO
DPSBL
QFSNJOUBBO
CBSBOH

EBO
QFSLIJENBUBO
t
1FOHFMVBS
CFCBT
CFSTBJOH
EBMBN
QFOHFMVBSBO
CBSBOH
FLPOPNJ
VOUVL
NFNQFSPMFI

LFVOUVOHBO
ZBOH
NBLTJNVN

t
,FSBKBBO
BLBO
NFNCVBU
LFQVUVTBO
EBO
NFOHFMVBSLBO
CBSBOH
BXBN
ZBOH
UJEBL

EJLFMVBSLBO
BUBV
UJEBL
NBNQV
EJLFMVBSLBO
PMFI
QJIBL
TXBTUB

1FNCVBU
t
*OEJWJEV
CFCBT
EBMBN
NFNCVBU
QJMJIBO
UFSIBEBQ
CBSBOHBO
ZBOH
JOHJO
EJCFMJ

pilihan CFSEBTBSLBO
LFNBNQVBO
EBO
KVHB
CFCBT
NFNJMJI
KFOJT
QFLFSKBBO
ZBOH
JOHJO
EJDFCVSJ

t
1FOHFMVBS
CFCBT
EBMBN
QFNJMJLBO
EBO
QFOHHVOBBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
VOUVL

NFOHFMVBSLBO
CBSBOHBO
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO
LFVOUVOHBO
1FOHFMVBS
KVHB

CFCBT
NFNJMJI
UFLOJL
QFOHFMVBSBO
ZBOH
QBMJOH
DFLBQ
VOUVL
NFNJOJNVNLBO

LPT
QFOHFMVBSBO
t
,FCFCBTBO
JOEJWJEV
EBO
QJIBL
TXBTUB
EJLBXBM
PMFI
LFSBKBBO
NFMBMVJ
VOEBOHVOEBOH

EBO
QFSBUVSBO
,FSBKBBO
BLBO
NFNJMJI
UFLOJL
QFOHFMVBSBO
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO

LFCBKJLBO
NBTZBSBLBU

$POUPI
t
/FHBSB
ZBOH
NFOHBNBMLBO
TJTUFN
FLPOPNJ
DBNQVSBO
JBMBI
.BMBZTJB
5IBJMBOE

negara EBO
4JOHBQVSB

1. 6LVWHPHNRQRPLPHUXMXNNHSDGDVDWXFDUDDWDXSHUDWXUDQ\DQJGLDPDONDQROHK
sesebuah negara dalam menguruskan ekonominya.
F 2. 7HUGDSDWWLJDMHQLVVLVWHPHNRQRPLXWDPDLDLWX
O D 6LVWHP HNRQRPL SDVDUDQ EHEDV VHJDOD NHSXWXVDQ HNRQRPL GLEXDW ROHK LQGLYLGX
GDQ SLKDN VZDVWD PHODOXL VLVWHP PHNDQLVPH SDVDUDQ GDQ NHUDMDDQ WLGDN FDPSXU
K tangan dalam kegiatan ekonomi.
U E 6LVWHPHNRQRPLSHUDQFDQJDQSXVDWNHUDMDDQPHPEXDWVHJDODNHSXWXVDQHNRQRPL
S secara mutlak.
F 6LVWHP HNRQRPL FDPSXUDQ SLKDN VZDVWD GDQ NHUDMDDQ VDPDVDPD PHPEXDW
keputusan ekonomi.

27
 Bab 1
Mekanisme pasaran ialah
suatu proses penentuan
tingkat harga berdasarkan
kekuatan kuasa permintaan
dan kuasa penawaran.
JOM
1. Bagaimanakah kerajaan
Amerika Syarikat
menyelesaikan masalah
(a) a p a y a n g h e n d a k
dikeluarkan
(b) untuk siapa dikeluarkan
2. Bagaimanakah mekanisme
har ga menyelesaikan
masalah asas ekonomi
dalam sistem ekonomi
pasaran bebas?
28
1.2.3 Penyelesaian Masalah Asas
Ekonomi oleh Sistem Ekonomi
Sistem Ekonomi Pasaran Bebas
Apa yang hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui kuasa permintaan pengguna dan kuasa
penawaran firma di pasaran yang menentukan tingkat harga
dan kuantiti barang atau perkhidmatan.
Pengguna mempunyai kebebasan memilih dan
membeli barangan yang diingini bagi mencapai kepuasan
yang maksimum.
Pengeluar akan mengeluarkan barangan yang mempunyai
permintaan yang tinggi dalam pasaran untuk memperoleh
keuntungan yang maksimum.
Berapa yang hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui mekanisme pasaran atau kuasa
pasaran iaitu berdasarkan jumlah permintaan dan penawaran
di pasaran.
Interaksi antara kuasa permintaan dan penawaran dalam
pasaran akan menentukan jumlah kuantiti barangan yang
akan dikeluarkan.
Bagaimana hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui pemilihan cara pengeluaran yang paling
cekap atau cara yang dapat meminimumkan kos pengeluaran.
Pengeluar akan memilih cara pengeluaran yang berintensifkan
modal atau berintensifkan buruh berdasarkan harga
relatif yang lebih rendah dan kuantiti faktor pengeluaran yang
sedia ada.
Kombinasi faktor pengeluaran yang paling cekap pada
kos pengeluaran yang minimum biasanya akan dipilih
oleh pengeluar.
Untuk siapa dikeluarkan
Diselesaikan melalui corak agihan pendapatan wang
masyarakat dalam sistem ekonomi pasaran bebas.
Golongan yang berpendapatan tinggi mempunyai kuasa beli
yang lebih tinggi dan akan memperoleh lebih banyak barang
berbanding dengan golongan yang berpendapatan rendah.
Agihan kekayaan dalam masyarakat adalah tidak sama rata.
Kebajikan masyarakat bukan yang diutamakan.
 Pengenalan kepada Ekonomi

Sistem Ekonomi Perancangan Pusat

Apa yang hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui badan perancangan pusat
atau kerajaan.
Kerajaan mempunyai kuasa mutlak dalam menentukan
jenis barangan yang akan dikeluarkan. Pengguna tidak
mempunyai kebebasan memilih dan membeli barangan yang
diingini oleh mereka.
Pengeluar juga tidak mempunyai kebebasan untuk
mengeluarkan barangan yang mempunyai permintaan
yang tinggi dalam pasaran untuk memperoleh keuntungan
yang maksimum.

Berapa yang hendak dikeluarkan Bangunan Parlimen di

Diselesaikan melalui kuasa mutlak kerajaan. Havana, Cuba
Badan perancangan pusat akan menentukan jumlah kuantiti
barangan yang akan dikeluarkan mengikut keperluan rakyat.
Ini adalah untuk memastikan kuantiti barangan adalah
sentiasa mencukupi dalam pasaran dan tidak wujud masalah
lebihan atau kurangan.

Bagaimana hendak dikeluarkan Di Cuba, segala keputusan

Diselesaikan oleh kerajaan melalui pemilihan cara pengeluaran ekonomi tentang apa, berapa,
yang paling cekap atau meminimumkan kos pengeluaran. bagaimana, dan untuk siapa
dikeluarkan ditentukan oleh
Kerajaan yang bermatlamatkan pengeluaran output yang kerajaan.
maksimum akan mengelakkan berlakunya pembaziran dan
sebaliknya meningkatkan kebajikan rakyat.
Biasanya, kerajaan akan memilih kaedah pengeluaran yang
berintensifkan buruh agar lebih banyak peluang pekerjaan
dapat dijana untuk mengurangkan kadar pengangguran.

Untuk siapa dikeluarkan JOM

Diselesaikan oleh kerajaan. Bagaimanakah kerajaan Korea
Pengguna tidak mempunyai kuasa dalam menentukan corak Utara menyelesaikan masalah
agihan barang dalam masyarakat. (a) apa yang hendak dikeluarkan
(b) bagaimana hendak
Kerajaan akan memastikan barangan diagihkan dikeluarkan
secara adil, saksama dan sama rata untuk setiap individu
dalam masyarakat.
Kerajaan akan mengawal tingkat harga barangan dalam
pasaran supaya semua individu mendapat hak yang sama
dan kebajikan masyarakat sentiasa diutamakan.
Kadang-kadang kerajaan akan menjalankan sistem catuan
atau kupon bagi memastikan semua rakyat dapat menikmati
barang dan perkhidmatan dalam ekonomi.

29
 Bab 1
Polis Diraja Malaysia dan
pengawal keselamatan swasta
menjaga keamanan masyarakat
Parlimen Malaysia yang
ter diri daripada Dewan
Rakyat dan Dewan Negara
akan membahaskan dan
meluluskan p e r u n t u k a n
kewangan dalam belanjawan
negara. Belanjawan negara
ber fungsi sebagai satu
alat perancangan dan
pengurusan sumber ekonomi
negara untuk memenuhi
keperluan rakyat dan
memajukan ekonomi negara.
30
Sistem Ekonomi Campuran
Apa yang hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui kuasa pasaran dan kuasa kerajaan.
Pengguna mempunyai kebebasan memilih dan membeli
barangan yang diingini untuk mencapai kepuasan
yang maksimum.
Pengeluar swasta akan mengeluarkan barangan yang
mempunyai permintaan yang tinggi dalam pasaran untuk
memperoleh keuntungan yang maksimum.
Kerajaan akan mengeluarkan barang awam yang
tidak disediakan oleh pengeluar swasta untuk menjaga
kebajikan masyarakat.
Berapa yang hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui mekanisme pasaran untuk
barang ekonomi.
Interaksi antara kuasa permintaan dan penawaran dalam
pasaran akan menentukan jumlah kuantiti barang ekonomi
yang akan dikeluarkan.
Kuantiti barang awam akan ditentukan oleh kerajaan
mengikut keperluan rakyat melalui parlimen.
Bagaimana hendak dikeluarkan
Diselesaikan melalui pemilihan cara pengeluaran yang
paling cekap atau meminimumkan kos pengeluaran bagi
barang ekonomi.
Pengeluar akan memilih cara pengeluaran yang berintensifkan
modal atau berintensifkan buruh berdasarkan harga relatif yang
lebih rendah dan kuantiti faktor pengeluaran yang sedia ada.
Cara pengeluaran yang dapat memaksimumkan keuntungan
akan dipilih untuk barang ekonomi.
Kerajaan akan memilih cara pengeluaran yang paling cekap
bagi pengeluaran barang awam untuk memaksimumkan
kebajikan masyarakat.
Untuk siapa dikeluarkan
Diselesaikan melalui corak agihan pendapatan wang
masyarakat bagi barang ekonomi.
Golongan yang berpendapatan tinggi mempunyai kuasa beli
yang lebih tinggi dan akan memperoleh lebih banyak barang
berbanding dengan golongan yang berpendapatan rendah.
Kerajaan akan campur tangan dalam agihan barang
melalui sistem percukaian dan subsidi supaya golongan
yang berpendapatan rendah memperoleh barang keperluan
yang mencukupi.
Kerajaan akan mengagihkan barang awam kepada semua
individu untuk menjaga kebajikan rakyat.
 Pengenalan kepada Ekonomi

AKTIVITI
A KTIVITI 1.2.3

Bincang dalam kumpulan penyelesaian masalah asas ekonomi antara negara

(a) Korea Utara dengan Korea Selatan
(b) Cuba dengan Amerika Syarikat

3HUEDQGLQJDQSHQ\HOHVDLDQPDVDODKDVDVHNRQRPLROHKVHWLDSVLVWHPHNRQRPL

Sistem
Masalah
Sistem ekonomi ekonomi Sistem ekonomi
asas
pasaran bebas perancangan campuran
ekonomi
pusat

Apa yang Mekanisme pasaran .HUDMDDQ ‡ %DUDQJHNRQRPL

hendak melalui mekanisme
dikeluarkan pasaran
‡ %DUDQJDZDP
 ROHKNHUDMDDQ
F
O Berapa yang Jumlah permintaan dan .HUDMDDQ ‡ %DUDQJHNRQRPL
K hendak SHQDZDUDQGLSDVDUDQ melalui mekanisme
dikeluarkan atau mekanisme pasaran pasaran
U ‡ %DUDQJDZDP
S mengikut keperluan
rakyat

Bagaimana Cara yang paling cekap .HUDMDDQ ‡ %DUDQJHNRQRPL

hendak (meminimumkan kos cara yang dapat
dikeluarkan pengeluaran atau memaksimumkan
memaksimumkan untung
untung) ‡ %DUDQJDZDP
cara yang dapat
memaksimumkan
NHEDMLNDQPDV\DUDNDW

Untuk siapa Corak agihan pendapatan .HUDMDDQ ‡ %DUDQJHNRQRPL

dikeluarkan ZDQJDWDXNXDVDEHOL corak agihan
LQGLYLGX  SHQGDSDWDQZDQJ
‡ %DUDQJDZDP
untuk semua
masyarakat

31
 Bab 1
Doktrin mer upakan satu
pemikiran ekonomi,
prinsip atau kepercayaan
yang dianggap benar dan
satu-satunya yang dapat
diterima pakai oleh sesebuah
negara secara mantap.
Arca Ibn Khaldun,
Tunis, Tunisia
32
32
1.2.4 Ekonomi Islam
Selain sistem-sistem ekonomi yang diterangkan sebelum ini,
terdapat satu doktrin ekonomi yang berdasarkan nilai-nilai dan
ajaran Islam yang dikenal sebagai ekonomi Islam.
Ekonomi Islam merupakan sistem ekonomi campuran yang
berlandaskan Al-Quran dan Hadis. Segala aktiviti dan keputusan
ekonomi haruslah berdasarkan syariat Islam.
Dalam ekonomi Islam, pihak kerajaan, mekanisme pasaran,
dan pihak swasta memainkan peranan yang penting untuk
memastikan aktiviti ekonomi berjalan dengan lancar,
produktif, adil dan saksama.
Kerajaan akan campur tangan jika berlaku penipuan,
ketidakadilan, dan penyelewengan dalam aktiviti ekonomi.
Kejayaan seseorang individu di dunia dan di akhirat adalah
bergantung kepada tahap kebajikan dan kesejahteraan yang
dilakukan di dunia ini.
Setiap individu berhak untuk hidup dan terjamin haknya
dalam memperoleh keperluan asas masing-masing.
Setiap individu bebas mencari kekayaan tetapi terikat dengan
batasan-batasan tertentu agar tidak menjejaskan kebajikan
individu yang lain dan kepentingan masyarakat umum.
Ibn Khaldun merupakan seorang tokoh Islam yang unggul. Hasil kerja
beliau merangkumi bidang sosiologi, astronomi, numerologi, kimia,
sejarah dan ekonomi.
Ibn Khaldun tidak melihat fungsi utama manusia dalam aktiviti
perekonomiannya seumpama haiwan ekonomi (economic animal).
Sebaliknya beliau menganggap manusia itu sebagai manusia Islam
(Islamic man) yang memerlukan pengetahuan ekonomi untuk memenuhi
misinya di atas muka bumi ini. Dalam hal ini, Ibn Khaldun menekankan
perlunya manusia menjauhi perbuatan jahat. Sebaliknya manusia wajib
mengikuti ajaran Islam sebagai model untuk memperbaiki dirinya dan
mesti memberikan keutamaan kepada kehidupan akhirat.
(Sumber: http://www.islamgrid.gov.my/ilmu-islam/21-tokoh-islam/53-ibn-khaldun)
 Pengenalan kepada Ekonomi

Konsep pembangunan ekonomi dalam ekonomi Islam

meliputi pembangunan insan secara menyeluruh iaitu dari
segi pembangunan fizikal (kebendaan) dan kerohanian.
Kegiatan ekonomi yang dijalankan dalam ekonomi Islam
merupakan sebahagian daripada keseluruhan sistem hidup
seorang Islam.
Oleh itu, wujudnya persaingan yang adil dan saksama
antara individu untuk pengeluaran barang yang halal agar
pembaziran sumber dan penindasan terhadap individu lain
tidak berlaku.
Contoh negara yang mengamalkan ekonomi Islam ialah Arab
Saudi dan Brunei.

Masjid al-Haram, Masjid Sultan Omar Ali Saifuddin,

Makkah, Arab Saudi Bandar Seri Begawan, Brunei Darussalam

Laut Hitam

Laut
Arab Saudi merupakan tempat asal agama Islam Kaspia
dan tempat lahir Nabi Muhammad SAW. Bendera Arab
Laut
Saudi mempunyai dua kalimat syahadat yang berer ti Mediterranean
“Tidak ada Tuhan selain Allah dan Nabi Muhammad SAW
ialah utusan-Nya’.

Arab Saudi juga dikenali sebagai “Tanah Dua Masjid

Arab Saudi
Suci” yang merujuk kepada Makkah dan Madinah, dua
tempat paling suci dalam Islam. Arab Saudi merupakan
pengekspor t petroleum dan negara yang mempunyai
simpanan petroleum terbesar di dunia.
(Sumber: https://www.cia.gov/library/publications/
the-world-factbook/geos/sa.html)
Laut Arab

33
 Bab 1
Dalam ekonomi Islam,
faktor pengeluaran adalah
hak milik mutlak Allah
S.W.T. Setiap individu hanya
merupakan pemegang
amanah atau khalifah
Allah untuk mengusahakan
sumber ekonomi tersebut
untuk kebaikan manusia
sejagat. Pembaziran faktor
pengeluaran adalah ditegah.
JOM
1. Apakah perbezaan antara
bentuk persaingan yang
wujud dalam sistem
ekonomi pasaran bebas
dan ekonomi Islam?
2. Bagaimanakah perbezaan
bentuk persaingan tersebut
memberi kesan kepada
ekonomi masing-masing?
34
Ciri-ciri Utama Ekonomi Islam
Pada dasarnya, ekonomi Islam merupakan satu cabang dalam
sistem ekonomi campuran. Oleh itu, ekonomi Islam mempunyai
ciri-ciri yang mirip dengan sistem ekonomi campuran. Namun,
ekonomi Islam juga mempunyai beberapa unsur unik dan
tersendiri seperti berikut:
4FCBHBJ
TFCBIBHJBO
EBSJQBEB
LFTFMVSVIBO
TJTUFN
IJEVQ
*TMBN
8VKVE
QFSTBJOHBO
ZBOH
BEJM
EBO
TBLTBNB
BOUBSB
JOEJWJEV
,FTFJNCBOHBO
BOUBSB
LFQFOUJOHBO
JOEJWJEV
EBO
NBTZBSBLBU
Sebagai sebahagian daripada keseluruhan sistem hidup Islam
Matlamat ekonomi Islam adalah untuk mencapai al-Falah
iaitu mencapai keseimbangan antara kebahagian individu dan
masyarakat di dunia dan akhirat.
Segala kegiatan ekonomi yang berlandaskan syariat Islam
dianggap sebagai ibadah dan akan diberi ganjaran pada
hari akhirat.
Keputusan ekonomi haruslah berdasarkan prinsip dan hukum
Islam iaitu Al-Quran dan Hadis.
Pengeluaran barang dan perkhidmatan adalah untuk umat dan
aktiviti ekonomi yang dijalankan mencerminkan keseluruhan
hidup Islam.
Aktiviti ekonomi yang tidak halal seperti penyeludupan,
perjudian, pengedaran dadah dan penipuan adalah
diharamkan sama sekali.
Wujud persaingan yang adil dan saksama antara individu
Individu dan pihak swasta adalah bebas mencari dan memiliki
kekayaan di dunia demi kebajikan dan kesejahteraan di dunia
dan akhirat asalkan tidak bertentangan dengan hukum Islam.
Pengguna dan pihak pengeluar berhak dalam membuat
keputusan ekonomi untuk menyelesaikan masalah
asas ekonomi.
Pengguna mempunyai kebebasan memilih barang
dan perkhidmatan yang halal dan jenis pekerjaan yang
ingin diceburi.
Pengeluar bebas bersaing dalam pengeluaran barangan untuk
memperoleh keuntungan.
Kerajaan akan mengawal kebebasan pengguna dan pengeluar
melalui undang-undang dan peraturan.
 Pengenalan kepada Ekonomi

Keseimbangan antara kepentingan individu dan masyarakat

Kepentingan awam adalah lebih diutamakan berbanding
dengan kepentingan individu.
Kerajaan akan membuat keputusan ekonomi dalam
pengeluaran barang awam untuk memastikan kestabilan
ekonomi dan kebajikan masyarakat terjamin.
Sasaran pengeluaran adalah untuk semua masyarakat.
Setiap individu dijamin memperoleh barang keperluan asas.
Prinsip kesederhanaan amat dipentingkan dalam aspek
penggunaan dan pengeluaran sesuatu barang dan perkhidmatan.
Individu yang cukup syarat dikehendaki membayar zakat
untuk diagihkan kekayaan mereka kepada golongan yang
kurang kemampuan.

Zakat berasal daripada perkataan Arab ‘zaka’ yang bererti penambahan atau kesucian. Dari segi bahasa,
zakat membawa makna kesuburan, kesucian, keberkatan, dan kedamaian. Dari segi syarak pula, zakat
merupakan cukai ke atas harta yang diberikan kepada orang yang berhak menerimanya.
Antara kepentingan zakat ialah:
UÊ i˜ÞÕVˆŽ>˜Ê`>˜Ê“i˜>ՅŽ>˜Ê…>̈ʫi“ˆˆŽÊ…>ÀÌ>Ê`>Àˆ«>`>ÊÈv>ÌÊÌ>“>ŽÊ`>˜ÊŽi`iŽÕÌ
UÊi>…ˆÀŽ>˜Ê}œœ˜}>˜Ê“Õψ“ÊÞ>˜}ÊÃ>˜}}Õ«ÊLiÀŽœÀL>˜Ê՘ÌՎʎiÃi>…ÌiÀ>>˜ÊœÀ>˜}ʏ>ˆ˜
UÊiÀ>«>̎>˜Ê ÕÀ>˜}Ê «iÀLiâ>>˜Ê «i˜`>«>Ì>˜Ê }œœ˜}>˜Ê Þ>˜}Ê Ž>Þ>Ê `i˜}>˜Ê }œœ˜}>˜Ê Þ>˜}Ê ŽÕÀ>˜}Ê
berkemampuan
UÊi“Õ«ÕŽÊ«iÀ>Ã>>˜ÊÃ>Þ>˜}‡“i˜Þ>Þ>˜}ˆ]ÊLi>Ãʎ>ȅ>˜]Ê`>˜Ê̜œ˜}‡“i˜œœ˜}ÊÌiÀ…>`>«Ê}œœ˜}>˜ÊÞ>˜}Ê
kurang bernasib baik

AKTIVITI
A KTIVITI 1.2.4

Bahagikan pelajar kepada beberapa kumpulan.

1. Setiap kumpulan dikehendaki membuat perbandingan ekonomi Islam dengan sistem ekonomi
yang diamalkan oleh Amerika Syarikat dari aspek yang berikut:
(a) Pemilikan harta
­L®Ê >̏>“>ÌÊ«i˜}iÕ>À>˜
2. Wakil kumpulan perlu membuat pembentangan di depan kelas.
3. Kumpulkan semua hasil kerja kumpulan dalam bentuk folio.

1. Ekonomi Islam merupakan salah satu sistem ekonomi campuran yang berlandaskan
F $O4XUDQGDQ+DGLV
O 2. $QWDUDFLULXWDPDHNRQRPL,VODPLDODK
 D 6HEDJDLVHEDKDJLDQGDULSDGDNHVHOXUXKDQVLVWHPKLGXS,VODP
K  F :XMXGSHUVDLQJDQ\DQJDGLOGDQVDNVDPDDQWDUDLQGLYLGX
U  E .HVHLPEDQJDQDQWDUDNHSHQWLQJDQLQGLYLGXGDQPDV\DUDNDW
3. 6HJDOD DNWLYLWL GDQ NHSXWXVDQ HNRQRPL WHQWDQJ DSD EHUDSD EDJDLPDQD GDQ XQWXN
S siapa barang dikeluarkan haruslah berdasarkan syariat Islam.

35
 Bab 1

Peta Konsep

Pengenalan kepada Ekonomi

Ilmu ekonomi Masalah asas ekonomi Sistem ekonomi

‡ 6XPEHUWHUKDGEXUXK ‡ $SD²MHQLVEDUDQJ ‡ 3DVDUDQEHEDV²WLDGD

WDQDKPRGDOGDQXVDKDZDQ ‡ %HUDSD²NXDQWLWLEDUDQJ
‡ .HKHQGDNWLGDNWHUKDG ‡ %DJDLPDQD²WHNQLN
SHQJHOXDUDQ
‡ 6LDSD²FRUDNDJLKDQ
EDUDQJDQ
Masalah ekonomi
FDPSXUWDQJDQNHUDMDDQ
‡ 3HUDQFDQJDQSXVDW²
NXDVDPXWODNNHUDMDDQ
‡ &DPSXUDQ²SLKDNVZDVWD
GDQNHUDMDDQEHNHUMDVDPD

‡ .HNXUDQJDQ
‡ 3LOLKDQ
‡ .RVOHSDV

Isi rumah Penyelesaian masalah asas ekonomi

‡ .HNXUDQJDQ²SHQGDSDWDQ
ZDQJ
‡ 3LOLKDQ²PHPDNVLPXPNDQ
NHSXDVDQ
‡ .RVOHSDV²EDUDQJDQNHGXD
WHUEDLN\DQJGLOHSDVNDQ
Firma
‡ .HNXUDQJDQ²IDNWRU
SHQJHOXDUDQ
‡ 3LOLKDQ²PHPDNVLPXPNDQ
NHXQWXQJDQ
‡ .RVOHSDV²NHOXDUDQNHGXD
Pasaran bebas Perancangan pusat
‡ $SD²SHUPLQWDDQ ‡ $SD²NHUDMDDQ
SHQJJXQD ‡ %HUDSD²ELODQJDQ
‡ %HUDSD²PHNDQLVPH NHSHUOXDQUDN\DW
SDVDUDQ ‡ %DJDLPDQD²FDUD
‡ %DJDLPDQD²FDUD \DQJPHPDNVLPXPNDQ
\DQJPHPDNVLPXPNDQ NHEDMLNDQPDV\DUDNDW
XQWXQJ ‡ 6LDSD²GLDJLKNDQNHSDGD
‡ 6LDSD²FRUDNDJLKDQ VHPXDUDN\DW
SHQGDSDWDQ
Campuran
WHUEDLN\DQJGLOHSDVNDQ ‡ $SD²NXDVDSDVDUDQEDUDQJHNRQRPLGDQNHUDMDDQEDUDQJ
DZDP
‡ %HUDSD²PHNDQLVPHSDVDUDQEDUDQJHNRQRPLGDQNHUDMDDQ
EDUDQJDZDP
Kerajaan ‡ %DJDLPDQD²FDUD\DQJPHPDNVLPXPNDQXQWXQJEDUDQJ
HNRQRPLDWDXNHEDMLNDQPDV\DUDNDWEDUDQJDZDP
‡ .HNXUDQJDQ²VXPEHUKDVLO ‡ 6LDSD²FRUDNDJLKDQSHQGDSDWDQEDUDQJHNRQRPLGDQ
NHUDMDDQFXNDL NHUDMDDQEDUDQJDZDP
‡ 3LOLKDQ²PHPDNVLPXPNDQ
NHEDMLNDQPDV\DUDNDW
‡ .RVOHSDV²SURMHN
SHPEDQJXQDQNHGXDWHUEDLN Ekonomi Islam
\DQJGLOHSDVNDQ
&LULFLULXWDPD
‡ 6HEDJDLVHEDKDJLDQGDULSDGDNHVHOXUXKDQVLVWHPKLGXS
,VODP
‡ .HVHLPEDQJDQDQWDUDNHSHQWLQJDQLQGLYLGXGDQPDV\DUDNDW
Keluk kemungkinan ‡ :XMXGQ\DSHUVDLQJDQDGLOGDQVDNVDPDDQWDUDLQLGYLGX
pengeluaran

36
3 6
 Pengenalan kepada Ekonomi

Pengenalan kepada Ekonomi

Konsep Kekurangan, Sistem Ekonomi dan Penyelesaian

Pilihan, dan Kos Lepas Masalah Asas Ekonomi

t
*MNV
FLPOPNJ t
.BTBMBI
BTBT
FLPOPNJ
t
'BLUPS
QFOHFMVBSBO

a t
$JSJDJSJ
VUBNB
TJTUFN
FLPOPNJ
QBTBSBO
CFCBT



QFSBODBOHBO
QVTBU
EBO
DBNQVSBO
t
,POTFQ
LFLVSBOHBO
EBO
QJMJIBO
b
t
1FOZFMFTBJBO
NBTBMBI
BTBT
FLPOPNJ
PMFI


t
,POTFQ
LPT
MFQBT

b setiap sistem ekonomi
t
,FMVL
LFNVOHLJOBO
QFOHFMVBSBO t
$JSJDJSJ
VUBNB
FLPOPNJ
*TMBN

a Faktor Pengeluaran

Faktor Pengeluaran

Tanah Buruh Usahawan Modal

t
"OVHFSBI
5VIBO







t
4VNCBOHBO
UFOBHB

t
.FOZFMBSBTLBO
GBLUPS

t
"MBU

KFOUFSB

NPEBM

BMBN
TFNVMB
KBEJ
ö[JLBM

NFOUBM


pengeluaran yang lain
XBOH
EBMBN
QSPTFT


t
1FOBXBSBO
UFSIBE manusia t
4BOHHVQ
NFOBOHHVOH

pengeluaran
t
4VNCFS
EJ
BUBT





t
#VSVI
NBIJS

UJEBL

risiko perniagaan t
.FOJOHLBULBO




QFSNVLBBO

EBMBN

mahir t
,SFBUJG
JOPWBUJG
EBO


QSPEVLUJWJUJ
EBO




QFSVU
CVNJ tidak mudah putus asa
LFDFLBQBO
QFOHFMVBSBO

b Penyelesaian Masalah Ekonomi oleh Unit Ekonomi

t
,FLVSBOHBO
o
TVNCFS
QFOEBQBUBOXBOH
t
1JMJIBO
o
NFNJMJI
CBSBOHBO
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO
LFQVBTBO
Isi rumah
t
,PT
MFQBT
o
LFQVBTBO
ZBOH
NVOHLJO
EBSJQBEB
CBSBOHBO
LFEVB
UFSCBJL
ZBOH


terpaksa dilepaskan

t
,FLVSBOHBO
o
LFLVSBOHBO
GBLUPS
QFOHFMVBSBO
t
1JMJIBO
o
NFNJMJI
PVUQVU
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO
LFVOUVOHBO
Penyelesaian Firma
Masalah t
,PT
MFQBT
o
LFVOUVOHBO
ZBOH
NVOHLJO
EBSJQBEB
PVUQVU
LFEVB
UFSCBJL
ZBOH


Ekonomi terpaksa dilepaskan

t
,FLVSBOHBO
o
LFLVSBOHBO
TVNCFS
IBTJMLVUJQBO
DVLBJ
t
1JMJIBO
o
NFNJMJI
QSPKFL
QFNCBOHVOBO
ZBOH
NFNBLTJNVNLBO



Kerajaan

LFCBKJLBO
NBTZBSBLBU
t
,PT
MFQBT
o
LFCBKJLBO
NBTZBSBLBU
ZBOH
NVOHLJO
EBSJQBEB
QSPKFL




QFNCBOHVOBO
LFEVB
UFSCBJL
ZBOH
EJMFQBTLBO

37
 Bab 1

Refleksi
 Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas
Mentakrif ilmu ekonomi
Menjelaskan konsep kekurangan dan pilihan
Menerangkan faktor pengeluaran buruh, modal, tanah, dan usahawan
Mendefinisikan kos lepas dan menerangkan konsep kos lepas melalui analisis satu situasi
Menjelaskan implikasi pilihan individu, firma, dan kerajaan dari aspek kos lepas
Menjelaskan konsep kos lepas melalui analisis keluk kemungkinan pengeluaran

1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah Asas Ekonomi

Menyatakan maksud sistem ekonomi
Menyatakan masalah asas ekonomi
Menjelaskan masalah asas ekonomi apa, berapa, bagaimana, dan untuk siapa barang dikeluarkan
Memberi maksud ringkas tentang sistem ekonomi pasaran bebas, sistem ekonomi perancangan
pusat, sistem ekonomi campuran, dan ekonomi Islam
Menghuraikan ciri-ciri sistem ekonomi pasaran bebas, sistem ekonomi perancangan pusat,
sistem ekonomi campuran, dan ekonomi Islam
Membandingkan ciri-ciri utama antara setiap sistem ekonomi
Menjelaskan penyelesaian masalah asas ekonomi oleh setiap sistem ekonomi

Membandingkan penyelesaian masalah asas ekonomi antara setiap sistem ekonomi

Istilah BM - BI

1.1 Konsep Kekurangan, Pilihan, dan Kos Lepas Ê UÊ Pilihan (Choice)

Ê UÊ Buruh (Labour)
Ê UÊ Ekonomi (Economics)
Ê UÊ Faktor pengeluaran (Factors of production)
Ê UÊ Firma (Firm)
Ê UÊ Hukum kos lepas yang semakin
meningkat (Increasing opportunity costs
of production)
Ê UÊ Isi rumah (Household)
Ê UÊ Kehendak tidak terhad (Unlimited desires)
Ê UÊ Kekurangan (Scarcity)
Ê UÊ Keluk kemungkinan pengeluaran
(Production possibility curve)
Ê UÊ Kerajaan (Government)
Ê UÊ Kos lepas (Opportunity cost)
Ê UÊ Masalah ekonomi (Economic problem)
Ê UÊ Modal (Capital)
Ê UÊ Sumber ekonomi terhad
(Limited economic resources)
Ê UÊ Tanah (Land)
Ê UÊ Usahawan (Entrepreneur)
1.2 Sistem Ekonomi dan Penyelesaian Masalah
Asas Ekonomi
Ê UÊ Masalah asas ekonomi
(Basic economic problem)
Ê UÊ Sistem ekonomi (Economic system)
Ê UÊ Sistem ekonomi campuran (Mixed economy)
Ê U Ekonomi Islam (Islamic economy)
Ê UÊ Sistem ekonomi pasaran bebas
(Free-market economy)
Ê UÊ Sistem ekonomi perancangan pusat
(Centrally-planned or command economy)

38
 Pengenalan kepada Ekonomi

Latihan Sumatif 1

 Soalan Objektif
Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat jawapan pilihan. Pilih satu jawapan yang paling tepat.

1. Masalah kekurangan berlaku kerana 3. Maklumat di bawah adalah berkaitan

A faktor pengeluaran adalah tidak terhad dengan masalah ekonomi.
dalam ekonomi
B kadar pertambahan penduduk yang Nasrul menggunakan wang saku
tidak terkawal hariannya RM12.00 untuk makan nasi
C kehausan dan kepupusan sumber alam ayam di Restoran Mydin dan tidak
semula jadi membeli buku cerita kesukaannya.
D faktor pengeluaran adalah terhad
berbanding dengan kehendak Apakah kos lepas yang dihadapi
yang pelbagai oleh Nasrul?
A Nasi ayam
B Buku cerita
2. Gambar di bawah menunjukkan sejenis
C Restoran Mydin
faktor pengeluaran.
D Wang belanja harian RM12.00
.FTJO
QFODFUBL
%
4. Jadual di bawah berkaitan dengan masalah
ekonomi yang dihadapi oleh Syarikat Seri.

Teknik Sos tomato Sos cili

pengeluaran (botol) (botol)

P 0 100

Q 20 80

R 60 50

Pernyataan manakah yang menggambarkan S 80 20

sumber ekonomi tersebut?
A Mempunyai penawaran yang tidak Jika Syarikat Seri menukar teknik
terhad pengeluaran daripada Q kepada S, kos
B Tidak mempunyai kos lepas lepas untuk mengeluarkan 80 botol sos
C Membantu meningkatkan tingkat tomato ialah
kecekapan pengeluaran A 20 botol sos tomato
D Menggabungkan faktor pengeluaran B 40 botol sos tomato
yang lain C 60 botol sos cili
D 80 botol sos cili

39
 Bab 1

5. Gambar di bawah berkaitan dengan 7. Maklumat di bawah berkaitan dengan satu

masalah asas ekonomi yangg dihadapi oleh
sebuah syarikat perabot.
Syarikat akan mengeluarkan satu siri
perabot sofa yang dikenal sebagai ‘Comfortable’
pada tahun hadapan untuk memenuhi permintaan
yang tinggi daripada golongan atasan yang
berpendapatan antara RM12 000 hingga
RM18 000 sebulan.
sistem ekonomi.
Persaingan adalah secara bebas antara
pengeluar untuk mencari keuntungan
tanpa kawalan daripada kerajaan.
Pernyataan manakah menggambarkan
sistem ekonomi di atas?
A Harga barangan ditetapkan oleh badan
perancangan pusat
B Keputusan ekonomi adalah selaras
dengan hukum syariat
C Pilihan individu terhadap barang dan
perkhidmatan adalah terhad
D Individu bebas memiliki kekayaan dan
mengagihkan faktor pengeluaran

8. Pasangan manakah benar tentang

perbezaan antara sistem ekonomi
perancangan pusat dengan sistem ekonomi
pasaran bebas?
Pilih masalah asas ekonomi yang sudah Sistem Sistem
diselesaikan oleh syarikat tersebut. ekonomi ekonomi
Ciri-ciri
perancangan pasaran
I Apa yang hendak dikeluarkan
pusat bebas
II Berapa yang hendak dikeluarkan
III Bagaimana hendak dikeluarkan I 1FNCVBU
,FSBKBBO
Pihak
IV Untuk siapa dikeluarkan keputusan BUBV
CBEBO
TXBTUB
EBO

A I dan II C II dan III QFSBODBOHBO
JOEJWJEV
pusat
B I dan IV D III dan IV
II .PUJG .FOKBHB
.FOHBVU

6. Apakah yang digambarkan oleh keluk LFCBKJLBO
keuntungan
kemungkinan pengeluaran motosikal masyarakat yang
dan roti? maksimum
A Menunjukkan hubungan antara III Penentu .FLBOJTNF
,FSBKBBO
kuantiti output dengan jumlah faktor harga pasaran
pengeluaran untuk mengeluarkan
IV Persaingan 8VKVE
Pengeluar
motosikal dan roti
persaingan UJEBL
CFCBT

B Menunjukkan jumlah motosikal dan CFCBT
BOUBSB
CFSTBJOH

roti yang dapat dikeluarkan dalam pengeluar untuk
suatu tempoh masa tertentu menguasai
C Menunjukkan kos pengeluaran yang pasaran
ditanggung untuk mengeluarkan
motosikal dan roti A I dan II
D Menunjukkan kuantiti motosikal dan B I dan IV
roti yang boleh dikeluarkan apabila C II dan III
menggunakan semua faktor yang ada D III dan IV

40
 Pengenalan kepada Ekonomi

9. Masalah asas ekonomi ‘apa yang hendak dikeluarkan’ diselesaikan oleh ekonomi Islam melalui
A corak agihan pendapatan masyarakat
B permintaan yang tinggi dalam pasaran
C keperluan masyarakat yang berlandaskan hukum syariat
D sistem catuan yang berdasarkan kepada keperluan masyarakat

10. Pilih padanan yang tepat mengenai cara penyelesaian masalah asas ekonomi antara sistem
ekonomi perancangan pusat dan sistem ekonomi campuran.
Masalah asas Sistem ekonomi
Sistem ekonomi campuran
ekonomi perancangan pusat
I Apa yang hendak %JUFOUVLBO
PMFI
QFSNJOUBBO
ZBOH
%JUFOUVLBO
PMFI
QJIBL
QFOHFMVBS
dikeluarkan tinggi dalam pasaran
II Berapa yang hendak %JUFOUVLBO
PMFI
QJIBL
QFOHHVOB
%JUFOUVLBO
PMFI
LFSBKBBO
dikeluarkan dan pengeluar
III Bagaimana hendak %JUFOUVLBO
PMFI
LFSBKBBO
5FLOJL
QFOHFMVBSBO
ZBOH

dikeluarkan CFSEBTBSLBO
NBUMBNBU
VOUVL
memaksimumkan keuntungan
NFOKBHB
LFCBKJLBO
SBLZBU
IV Untuk siapa %JUFOUVLBO
PMFI
LFSBKBBO
TFQFOVIOZB .FOHJLVU
DPSBL
BHJIBO

dikeluarkan QFOEBQBUBO
XBOH

A I dan II B I dan IV C II dan III D III dan IV

 Soalan Esei
Arahan: Jawab soalan-soalan yang berikut.

1. (a) Gambar berikut berkaitan dengan faktor pengeluaran.

(i) Terangkan empat ciri faktor pengeluaran ini.

(ii) Dengan contoh yang sesuai, jelaskan konsep kekurangan dan pilihan bagi unit
ekonomi ini.
2. (a) Dengan contoh yang sesuai, jelaskan konsep kos lepas bagi unit firma.
(b) (i) Apakah maksud keluk kemungkinan pengeluaran?
(ii) Nyatakan tiga andaian untuk analisis keluk kemungkinan pengeluaran.

41
 Bab 1

3. (a) Maklumat di bawah menunjukkan masalah ekonomi yang dihadapi oleh kerajaan.

Membina jalan raya baharu Membina sekolah menengah

di Seri Iskandar, Perak dengan dan baharu di Gopeng, Perak dengan
kos RM1.8 juta kos RM2.2 juta

Jumlah hasil kerajaan

sebanyak RM3.0 juta

Jelaskan cara penyelesaian masalah ekonomi di atas.

(b) Jelaskan dua kelebihan ekonomi Islam berbanding dengan sistem ekonomi pasaran
bebas.

4. (a) Kerajaan wajar campur tangan dalam aktiviti ekonomi agar kebajikan rakyat terjamin.
Beri ulasan anda tentang pernyataan di atas.
(b) Maklumat di bawah berkaitan dengan ciri-ciri sistem ekonomi di negara P dan
negara Q.
t
Motif pengeluaran yang
mengutamakan keuntungan t
Motif pengeluaran yang
maksimum mengutamakan kebajikan
t
Mengeluarkan barang yang masyarakat
diminta oleh pasaran t
Mengeluarkan barang awam

negara P negara Q
(i) Apakah sistem ekonomi negara P dan negara Q?
(ii) Bezakan cara penyelesaian masalah asas ekonomi yang berikut oleh sistem ekonomi
negara P dan negara Q:
(a) Berapa yang hendak dikeluarkan
(b) Bagaimana hendak dikeluarkan
(c) Untuk siapa dikeluarkan
5. Jadual di bawah menunjukkan kombinasi pengeluaran bagi dua jenis barang dalam
sebuah ekonomi.
Kombinasi Barang modal Barang pengguna
pengeluaran (unit) (unit)
A 0 100
B 10 90
C 20 70
D  40
E 40 0

(a) Lukis keluk kemungkinan pengeluaran pada kertas graf.

(b) Berdasarkan keluk kemungkinan pengeluaran di (a), jelaskan konsep kos lepas yang
semakin meningkat.

42
 Pengenalan kepada Ekonomi

6. Perbualan berikut berkaitan dengan sistem ekonomi dua buah negara.

Zambri
Hai Samad, sudah lama kita tidak berjumpa
j
sejak kamu berpindah ke negara A…

Samad
Ya, tidak sangka saya telah menetap
di negara A selama 3 tahun.
Zambri
Bagaimana prestasi perniagaan
roti kamu di negara A?
Samad
Boleh dikira baik…

Zambri
Kamu mesti dapat untung yang
banyak kerana kamu bebas untuk
mengumpul kekayaan…
Samad
Ya, memang betul. Menetap di negara A ada
baik dan buruknya. Bukan semuanya baik.
Bagaimana pula dengan kamu? Sudah ada
berapa orang anak sekarang?

Zambri
Tiga, semuanya nakal tetapi comel…
Nasib baik kerajaan memberi wang bantuan
persekolahan. Ia memang meringankan
beban saya.

Samad
Bagusnya kalau macam itu.

(a) (i) Jelaskan tiga perbezaan ciri sistem ekonomi yang diamalkan di negara Zambri dan
di negara Samad.
(ii) “Menetap di negara A ada baik dan buruknya”. Jelaskan pernyataan ini.
(b) Beri pendapat
p anda tentang kesan pemberian wang bantuan persekolahan oleh
kerajaan.

43
 Bab 1

KAJIAN KES
Encik Murli ialah seorang pengusaha dan pereka kasut yang terkenal di Bayan Baru, Pulau Pinang.
Syarikat kasut beliau mengeluarkan pelbagai jenis kasut wanita untuk pasaran tempatan dan juga
dieksport ke rantau negara-negara ASEAN. Bersempena dengan sambutan ulang tahun syarikat yang
ke–10, Encik Murli telah menghasilkan satu siri kasut wanita yang unik iaitu ‘Comfortness’, yang khas
disasarkan kepada golongan wanita korporat yang berpendapatan tinggi.

Untuk menguasai pasaran kasut tempatan yang semakin meluas, syarikat Encik Murli telah melibatkan
diri dalam pengeluaran kasut lelaki. Jadual di bawah menunjukkan kombinasi barang yang dikeluarkan
oleh syarikat Encik Murli:
Kombinasi Kasut wanita (pasang) Kasut lelaki (pasang)
A 200 0
B 120 80
C 80 120
D 0 200

Dalam mesyuarat pengurusan syarikat yang terkini, keputusan telah diambil untuk meningkatkan
kapasiti pengeluaran kilang sebanyak 100 peratus. Syarikat akan menambahkan penggunaan mesin
dan peralatan moden dalam proses pengeluaran supaya matlamat syarikat dapat dicapai.

Dalam usaha mengembangkan lagi perniagaan syarikat, dengan jumlah wang sebanyak RM1.5 juta,
Encik Murli telah mengesyorkan dua cadangan iaitu sama ada membina sebuah kilang pembuatan
yang baharu di Batu Kawan, Pulau Pinang atau pun mengambil alih syarikat pesaing iaitu Syarikat
Seri Wani Sdn. Bhd. Akhirnya, keputusan telah diambil untuk memulakan proses pengambilalihan
ke atas Syarikat Seri Wani Sdn. Bhd.

Pada minggu lalu, syarikat Encik Murli telah menerima notis amaran bertulis daripada pihak Jabatan
Alam Sekitar Pulau Pinang (JAPP) kerana menyalurkan bahan buangan ke sungai yang berhampiran
dengan kilang beliau. Tanpa menolak tanggungjawab sosial yang harus dipikul, Encik Murli telah
mengambil langkah yang drastik untuk menyelesaikan masalah tersebut.

Berdasarkan situasi di atas, jawab soalan berikut.

(a) Apakah masalah asas ekonomi yang telah berjaya diselesaikan oleh syarikat Encik Murli dalam
pengeluaran sempena sambutan ulang tahun syarikat?
(b) (i) Hitung kos lepas syarikat Encik Murli apabila kombinasi barang berubah daripada titik B ke
titik D.
(ii) Dengan menggunakan kertas graf, lukis keluk kemungkinan pengeluaran syarikat
Encik Murli.
(c) Jelaskan kesan terhadap syarikat Encik Murli jika perancangan syarikat berjaya dicapai.
(d) Jelaskan cara penyelesaian masalah ekonomi oleh syarikat Encik Murli dalam usaha mengembangkan
lagi perniagaan syarikat.
(e) Jelaskan kesan terhadap syarikat Encik Murli jika pihak Jabatan Alam Sekitar Pulau Pinang
mengambil tindakan undang-undang terhadap syarikatnya.

44
 Pengenalan kepada Ekonomi

Praktis

Arahan: Lengkapkan peta pemikiran di bawah.

1. Nyatakan ciri faktor pengeluaran berikut.

(a)

(d) (b)
Tanah

(c)

2. Lengkapkan masalah asas ekonomi berikut.

Masalah Asas Ekonomi

(a) (b)

Penentuan Penyelesaian Penentuan Penyelesaian

Jenis Permintaan 7HNQLNSDOLQJFHNDS

barangan masyarakat yang dapat
memaksimumkan
keuntungan

(c) (d)

Penentuan Penyelesaian Penentuan Penyelesaian

.XDQWLWL Corak agihan

barangan barangan

45
Bab 2

EKONOMI & U
Info
Hari ini hari minggu, anda sempat bersembang dengan ayah Harga Sayur
anda semasa membaca surat khabar di ruang tamu rumah KUALA LUMPUR
anda. Berikut adalah salah satu tajuk yang anda baca. Sayur Oktober November
Kangkung RM2.00 RM3.50
Salad 4.00 6.00
Limau nipis 4.00 5.50
Cili kecil 5.00 10.00
Cili merah 8.00 16.00
Bayam 3.50 4.50
Timun 1.50 3.00
Kacang panjang 3.00 4.00
Ubi keledek 1.80 1.80
Sengkuang 1.80 1.50
Sawi 6.00 4.00

JOHOR BAHRU
Sayur Oktober November
Bayam RM3.67 RM2.50
Cili merah 14.00 11.00
Halia 4.00 5.50
Kacang buncis 6.00 6.50
Kangkung 2.50 2.50
Kobis bulat 3.00 3.00
Kobis bunga 6.00 6.50
Kobis panjang 4.00 4.50
Timun 3.00 3.00
Tomato 8.00 6.00
NOTA: Harga di atas adalah bagi
setiap kilogram
(Sumber: FAMA, Jun 2015)

Ayah anda telah mengemukakan beberapa soalan untuk anda.

1. Tahukah anda bagaimana harga sayur ditentukan di pasaran?
2. Mengapakah harga sayur boleh turun naik di pasaran?
3. Apabila harga cili merah meningkat dengan tinggi, adakah anda masih membelinya atau cari cili
lain yang lebih murah?
4. Apakah faktor yang mempengaruhi permintaan dan penawaran sayur di pasaran?
5. Jika anda ialah penjual, adakah peningkatan harga sayur sesuatu yang menguntungkan?

Selepas mempelajari bab ini, cuba anda jawab soalan-soalan yang dikemukakan oleh ayah anda.
 BAB

2 Pasaran

Dalam pasaran, harga barang ditentukan melalui kuasa pasaran iaitu

interaksi antara permintaan pengguna dengan penawaran pengeluar.
Harga barang dan perkhidmatan memainkan peranan penting dalam
menentukan kuantiti permintaan dan penawaran di samping faktor
penentu yang lain. Konsep keanjalan harga permintaan dan keanjalan
harga penawaran serta faktor yang mempengaruhinya turut dibincang
dalam bab ini.

Standard Kandungan:
2.1 Keseimbangan Pasaran
2.2 Keanjalan Harga
Kata Kunci:
‡3HUPLQWDDQ
‡3HQDZDUDQ
‡%DUDQJSHQJJDQWL
‡%DUDQJSHQJJHQDS
‡/HELKDQSHUPLQWDDQ
‡/HELKDQSHQDZDUDQ
‡.HVHLPEDQJDQSDVDUDQ
‡.HDQMDODQSHUPLQWDDQ
‡.HDQMDODQSHQDZDUDQ
 Bab 2

2.1 Keseimbangan Pasaran

OPEC ditubuhkan pada
14 September 1960 oleh
Iran, Iraq, Kuwait, Arab dan
Saudi Venezuela berdasarkan
konferensi Baghdad tahun 1960.
Tujuan awal pembentukannya
adalah untuk menjaga
kestabilan harga minyak
dunia demi kepentingan
negara-negara anggotanya.
Apakah yang dijelaskan oleh hukum permintaan dan penawaran?
Bagaimanakah keluk permintaan atau penawaran individu dan
pasaran dibentuk?
Apakah faktor-faktor yang mempengaruhi permintaan dan
penawaran sesuatu barang di pasaran?
Mengapakah kuantiti permintaan dan penawaran akan berubah
walaupun harga tidak berubah?
Apakah perbezaan antara pengembangan permintaan atau
penawaran dan pertambahan permintaan atau penawaran?
Apakah perbezaan antara penguncupan permintaan atau
penawaran dengan pengurangan permintaan atau penawaran?
Dalam keadaan bagaimanakah pasaran dikatakan telah mencapai
keseimbangan?
Apakah yang akan berlaku terhadap pasaran apabila permintaan
atau penawaran berubah?

SEPINTAS LALU

Renungan terhadap Penentuan Harga

Turun naik harga barang adalah norma pasaran. Apabila permintaan melebihi penawaran, harga
akan meningkat dan apabila penawaran melebihi permintaan harga akan jatuh. Ini hukum pasaran
bebas. Seperti barang-barang lain, penurunan dan kenaikan harga minyak mentah dunia juga
ditentukan oleh permintaan dan penawarannya walaupun dasar Pertubuhan Negara-Negara
Pengeksport Petroleum (OPEC) juga boleh mempengaruhi pengeluaran dan harganya. Apabila
harga minyak dunia meningkat secara mendadak, kos bahan api akan meningkat dan menyebabkan
semua kos pengeluaran serta barang runcit juga meningkat. Setiap kali harga barang-barang
runcit dinaikkan, rakyat akan mempersoalkan kenaikan harga tersebut dan para peniaga akan
dipersalahkan kerana menaikkan harga. Sebenarnya turun naik harga barang di pasaran, satu hakikat
yang boleh diterima oleh rakyat jelata tetapi apabila kenaikan harga adalah melebihi daripada paras
normal, atau harga meningkat secara berlebihan,
ia akan membebankan banyak pihak. Benarkah
harga boleh menjadi satu mekanisme yang dapat
menyelesaikan masalah lebihan atau kurangan di k
inya
pasaran dengan baik? arga m
H
(Dipetik dan diubah suai daripada ‘Kenaikan harga makanan:
Mengapa dan apa seterusnya’ oleh Prof Datin Paduka
Dr. Fatimah Mohamed Arshad, UPM, 25 Feb 2016)

Permintaan dan penawaran menentukan harga

barang. Lebihan permintaan menyebabkan harga
naik dan lebihan penawaran menyebabkan harga turun. Adam Smith menyifatkan sistem
harga sebagai “tangan tak nampak” (invisible hand) yang akan mengatasi masalah
lebihan atau kurangan di pasaran sehingga pasaran mencapai keseimbangan iaitu Abad
permintaan pasaran sama dengan penawaran pasaran. ke-21

48
 Pasaran

2.1.1 Hukum Permintaan

Ceteris paribus merupakan
frasa Latin yang bermaksud
Permintaan merujuk kepada keinginan dan kemampuan seseorang
hal atau faktor lain tidak
individu untuk membeli sesuatu barang atau perkhidmatan pada
berubah. Ia merupakan
suatu tingkat harga tertentu dan dalam jangka masa tertentu.
andaian penting dalam analisis
ekonomi yang menunjukkan
Individu membeli barang mengikut kemampuannya dan tingkat kesan perubahan satu atau
harga barang itu sendiri. Sesuatu keperluan dan kehendak beberapa pemboleh ubah
bebas, sementara pemboleh
individu dianggap sebagai permintaan jika disokong dengan ubah bebas yang lain
kuasa beli (kemampuan). Permintaan tidak wujud jika individu adalah tetap.
menginginkan sesuatu tetapi tidak mampu membayarnya. Dalam
topik ini, permintaan yang dipelajari adalah merujuk kepada
permintaan berkesan.

Permintaan berkesan ialah permintaan yang disokong oleh kuasa

beli atau kemampuan membayar.

Rasionalnya, individu akan menambahkan permintaan apabila

harga sesuatu barang menurun dan mengurangkan permintaan JOM
apabila harga meningkat. 1. Apakah maksud permintaan?
2. Adakah permintaan
berkesan wujud jika Mahdi
Pada hari pertama Pesta Buku Antarabangsa Kuala Lumpur ingin membeli rumah tetapi
tidak mampu membayar?
dibuka, Puan Norita membeli 3 buah buku cerita untuk Berikan alasan jawapan anda.
anaknya apabila harga buku adalah RM12.00 sebuah. Tetapi
pada hari terakhir pesta buku, kuantiti buku cerita yang dibeli
oleh Puan Norita meningkat kepada 5 buah kerana harga
buku telah jatuh kepada RM7.00 sebuah.

Permintaan individu terhadap barangan bergantung Kuasa beli atau kemampuan pengguna perlu
kepada tingkat harga barangan tersebut disokong dengan wang

49
 Bab 2

Berdasarkan contoh pembelian buku cerita oleh Puan Norita

(m.s. 49), faktor yang mempengaruhi kuantiti diminta ialah
harga barang itu sendiri. Apabila harga buku cerita turun maka
lebih banyak kuantiti yang akan diminta dan apabila harga buku
cerita meningkat maka kuranglah kuantiti yang akan diminta.

RM12 sebuah RM7 sebuah

Cabaran KBAT
AT
Tonton video berikut dan
jawab soalan.
https://www.youtube.com/
watch?v=QvGLcCTXk9o
(Diakses pada 5 Oktober 2016)

Mengapakah apabila harga

Beli 3 buah Beli 5 buah
barang turun, kuantiti diminta
barang itu akan meningkat?

Situasi di atas adalah selaras dengan hukum permintaan.

Hukum permintaan menyatakan bahawa semakin tinggi harga

sesuatu barang, semakin kurang kuantiti diminta terhadap barang
tersebut dan sebaliknya semakin rendah harga sesuatu barang,
semakin banyak kuantiti diminta terhadapnya dengan andaian
ceteris paribus.

JOM Maka, hubungan antara harga barangan dengan kuantiti diminta

1. Jika harga beras meningkat, adalah negatif.
apakah kesan terhadap
kuantiti dimintanya? Harga meningkat Kuantiti diminta turun
2. Jelaskan maksud ceteris
paribus.
Harga turun Kuantiti diminta meningkat

F 1. Keinginan dan kemampuan seseorang individu untuk membeli sesuatu barang

atau perkhidmatan pada suatu tingkat harga dalam jangka masa tertentu dikenal
O sebagai permintaan.
K 2. Permintaan yang disokong oleh kuasa beli ialah permintaan berkesan.
U 3. Faktor yang mempengaruhi kuantiti diminta ialah harga barang itu sendiri.
4. Hukum permintaan menyatakan bahawa semakin meningkat harga barang itu, semakin
S kurang kuantiti diminta dan sebaliknya.
5. Wujud hubungan negatif antara harga barang itu dengan kuantiti diminta.

50
 Pasaran

2.1.2 Keluk Permintaan Individu dan JOM

Pasaran 1. Jelaskan maksud
(a) permintaan individu
(b) permintaan pasaran
Permintaan individu ialah kuantiti sesuatu barang atau perkhidmatan
2. Nyatakan hukum
yang diminta oleh seseorang individu pada suatu tingkat harga permintaan.
dalam jangka masa tertentu.

Hubungan negatif antara harga barang dengan kuantiti

diminta dapat digambarkan melalui jadual permintaan dan
keluk permintaan.

Jadual Permintaan dan Pembentukan Keluk

Permintaan Individu

Jadual 2.1 menunjukkan kuantiti buah durian yang diminta oleh

Han Boon pada pelbagai tingkat harga dalam tempoh sebulan.
Cara melukis keluk
Jadual 2.1 Permintaan Han Boon terhadap buah durian permintaan individu
Harga Kuantiti diminta https://youtu.be/cEfZz-yO1Ic
Titik
(RM/kg) (kg)
5 4 a
4 6 b
3 8 c
2 10 d

Berdasarkan Jadual 2.1, pada harga RM5 sekilogram, sebanyak

4 kg durian diminta oleh Han Boon. Apabila harga durian
menurun kepada RM4, RM3, RM2 sekilogram, semakin
banyak kuantiti durian yang diminta oleh Han Boon iaitu
masing-masing meningkat kepada 6 kg, 8 kg, dan 10 kg.
Daripada Jadual 2.1 boleh dibina keluk permintaan buah durian
seperti yang ditunjukkan oleh rajah berikut.

Harga (RM)
D Hubungan antara harga dengan
a kuantiti yang diminta adalah bersifat
5
songsang (negatif) iaitu apabila
harga naik, kuantiti yang diminta
b
4 akan turun dan apabila harga turun,
kuantiti yang diminta akan naik.
c
3

d
2
D
1 Cabaran KBAT
AT
Dalam keadaan sebenar,
0 2 4 6 8 10 Kuantiti (kg) adakah keluk permintaan
mesti bergaris lurus (malar)?
Rajah 2.1 Keluk permintaan Han Boon terhadap buah durian

51
 Bab 2

Berdasarkan Rajah 2.1, paksi mendatar menunjukkan kuantiti

diminta dan paksi menegak menunjukkan harga.
Apabila harga durian ialah RM5 sekilogram, kuantiti durian
yang diminta oleh Han Boon adalah sebanyak 4 kg seperti
yang ditunjukkan oleh titik a.
Apabila harga durian menurun kepada RM4, RM3,
RM2, kuantiti diminta durian semakin meningkat iaitu
masing-masing menjadi 6 kg, 8 kg, dan 10 kg seperti yang
ditunjukkan oleh titik b, c, dan d.
Keluk permintaan (DD) terbentuk dengan menyambungkan
setiap titik kombinasi harga dan kuantiti diminta iaitu titik
a, b, c, dan d.
Keluk permintaan mencerun ke bawah dari kiri ke kanan
menunjukkan hubungan songsang antara harga dengan kuantiti
diminta seperti yang dinyatakan dalam hukum permintaan.

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.2 A
Jadual berikut menunjukkan permintaan Zahira terhadap aksesori wanita pada pelbagai
tingkat harga.
Harga Kuantiti diminta
(RM/unit) (unit)
7 5
6 6
5 7
4 8
(a) Lukis keluk permintaan Zahira terhadap aksesori wanita pada kertas graf.
(b) Nyatakan bentuk keluk permintaan yang dilukis.
(c) Apakah yang ditunjukkan oleh keluk permintaan?
(d) Berdasarkan keluk yang dilukis, apakah yang akan berlaku kepada kuantiti diminta apabila
harga meningkat dari RM5 ke RM6?

Permintaan pasaran ialah kuantiti sesuatu barang atau

perkhidmatan yang diminta oleh semua individu dalam pasaran
pada suatu tingkat harga dalam jangka masa tertentu.

Dalam sebuah pasaran, permintaan terhadap sesuatu barang tidak

terhad kepada seorang individu sahaja tetapi melibatkan ramai
individu yang lain.

Jadual Permintaan Pasaran dan Pembentukan

Keluk Permintaan Pasaran
Permintaan pasaran diperoleh dengan menjumlahkan secara
mendatar kuantiti diminta oleh setiap individu dalam pasaran
pada suatu tingkat harga tertentu dan dalam tempoh masa
tertentu seperti Jadual 2.2.

52
 Pasaran

Jadual 2.2 Permintaan pasaran terhadap baju kemeja

(1) (2) (3) (4) = (2) + (3) (5)
Harga seunit Kuantiti diminta Kuantiti diminta Permintaan pasaran Titik
(RM) oleh Rani (unit) oleh Sofea (unit) (unit)
50 1 2 3 w
40 2 3 5 x
30 3 4 7 y
20 4 5 9 z

Andaikan bahawa dalam pasaran baju kemeja hanya terdapat

dua orang pembeli iaitu Rani dan Sofea. JOM
Permintaan pasaran diperoleh dengan menjumlahkan secara Lengkapkan Jadual di bawah.
mendatar kuantiti diminta oleh Rani dan Sofea pada setiap Permintaan individu (unit) Permintaan
Harga
tingkat harga. (RM) Individu Individu Individu
pasaran
(unit)
Contohnya, pada harga RM50 seunit, permintaan A B C
pasaran ialah 3 unit iaitu dengan menjumlahkan kuantiti 5 2 4 0
diminta Rani sebanyak 1 unit dan kuantiti diminta Sofea 4 6 5 14

sebanyak 2 unit. 3 4 8 22
2 5 15 30
Apabila harga menurun kepada RM40, RM30, RM20 seunit,
1 6 12 20
semakin banyak kuantiti baju kemeja yang diminta oleh
Rani dan Sofea, oleh itu permintaan pasaran turut meningkat
iaitu masing-masing bertambah kepada 5 unit (2 + 3), 7 unit
(3 + 4), dan 9 unit (4 + 5).

Daripada jadual permintaan pasaran di atas, boleh dibina keluk

permintaan pasaran seperti yang ditunjukkan oleh rajah berikut.

Harga (RM) Harga (RM) Harga (RM)

DR DS DP
50 50 w
50
x
40 40 40
y
30 30 30
z
20 20 20
DR DS DP
10 10 10
0 Kuantiti 0 Kuantiti 0 Kuantiti
1 2 3 4 (unit) 1 2 3 4 5 (unit) 3 5 7 9 (unit)
(a) Rani (b) Sofea (c) Pasaran

Rajah 2.2 Pembentukan keluk permintaan pasaran daripada keluk permintaan individu

53
 Bab 2
JOM
Dalam setiap situasi berikut,
hitung permintaan pasaran
bagi barangan berikut:
(a) Syafik dan Kathi membeli
kad sim 5 unit setiap
orang apabila harganya
menurun kepada RM10.00
setiap unit di Plaza IT,
Kuala Lumpur.
(b) Ericia, Stacy, dan Joseph
mampu membeli 10 kg,
6 kg, dan 8 kg buah Naga
Merah apabila harga
promosinya ialah RM3.00
sekilogram di Pasar Besar
Kota Kinabalu.
(c) Hanim, Swee Bee, Nathan,
dan Sadamon membeli
keropok ikan setiap
bungkus (1 kg) berharga
RM8.00 sebanyak 20
bungkus di Pasar Payang,
Kuala Terengganu.
Suasana di Pasar Siti Khadijah, Kota Bharu, Kelantan
54
Berdasarkan Rajah 2.2, paksi mendatar menunjukkan kuantiti
diminta dan paksi menegak menunjukkan harga.
Keluk permintaan pasaran (D pD p) diterbit daripada
keluk permintaan Rani (D RD R) dan keluk permintaan
Sofea (DSDS) yang dilukiskan secara mendatar pada setiap
tingkat harga.
Pada tingkat harga RM50 seunit, permintaan pasaran baju
kemeja ialah 3 unit yang ditunjukkan oleh titik w pada
Rajah 2.2(c) iaitu dengan menjumlahkan secara mendatar
permintaan Rani (Rajah 2.2(a)) sebanyak 1 unit dan
permintaan Sofea (Rajah 2.2(b)) sebanyak 2 unit.
Apabila harga menurun kepada RM40, RM30, dan RM20,
permintaan pasaran semakin meningkat iaitu masing-masing
menjadi 5 unit, 7 unit, dan 9 unit seperti yang ditunjukkan
oleh titik x, y, dan z.
Keluk permintaan pasaran D p D p terbentuk dengan
menyambungkan setiap titik kombinasi harga dan kuantiti
diminta iaitu titik w, x, y, dan z.
Keluk permintaan pasaran mencerun ke bawah dari kiri
ke kanan menunjukkan hubungan songsang antara harga
dengan kuantiti diminta seperti yang dinyatakan dalam
hukum permintaan.
Keluk permintaan pasaran (DpDp) didapati lebih landai
daripada
p keluk permintaan
p Rani (DRDR) dan keluk permintaan
p
Sofe
So feaa ((D
Sofea DSDS))..
 Pasaran

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.2 B
1. Rajah di bawah menunjukkan keluk permintaan untuk suatu barang oleh tiga orang individu.
Harga (RM)

D3
D2

10
D1

D1 D3 D2
0 Kuantiti (unit)
20 28 32 39

Nyatakan permintaan pasaran pada harga

(a) RM5
(b) RM10

2. (a) Lakonkan di dalam kelas anda suasana sebuah karnival IT. Andaikan setiap murid
membawa duit sebanyak RM100.00 ke karnival tersebut. Salah satu gerai barangan IT
telah mempromosikan jualan berbentuk lelong pemacu jari.
(b) Seorang murid melakonkan sebagai penjual pemacu jari di gerai tersebut. Manakala murid-
murid yang lain dalam kumpulan ialah pengunjung yang ingin mendapatkan barangan
promosi harga runtuh di karnival tersebut.
(c) Murid yang melakonkan sebagai watak penjual di gerai tersebut memulakan jualan dengan
harga RM30.00 seunit. Kemudian menurunkan harga secara berperingkat-peringkat
kepada RM25.00, RM20.00, RM15.00, dan RM10.00 seunit.
(d) Setiap kumpulan murid dikehendaki membeli mengikut tingkat harga yang ditetapkan dan
mencatatkan jumlah kuantiti yang diperoleh.
(e) Setelah selesai, setiap murid hendaklah menyediakan jadual permintaan kumpulan
masing-masing. Kemudian, berdasarkan jadual permintaan yang telah dibuat itu, lukiskan
keluk permintaan kumpulan masing-masing.
(f) Bandingkan jadual permintaan dan keluk permintaan yang diperoleh oleh setiap kumpulan.
Kemudian, sediakan rumusan.

1. Jadual dan keluk permintaan menunjukkan kuantiti diminta sesuatu barang pada
F pelbagai tingkat harga dalam jangka masa tertentu.
2. Permintaan individu ialah kuantiti diminta seseorang individu manakala
O permintaan pasaran ialah jumlah kuantiti diminta semua individu dalam pasaran.
K 3. Keluk permintaan mencerun ke bawah dari kiri ke kanan menunjukkan hubungan
negatif antara harga dengan kuantiti diminta.
U 4. Keluk permintaan individu lebih curam manakala keluk permintaan pasaran lebih
S landai kerana keluk permintaan pasaran diterbitkan daripada keluk permintaan individu
dengan menjumlahkan secara mendatar kuantiti diminta semua individu di pasaran.

55
 Bab 2
Penentu Permintaan
Harga barang itu
JOM
Berdasarkan Rajah 2.3,
lengkapkan rajah berikut.
Harga barang itu
↑ P1
P ↑ P
Q Q
Hubungan antara P dengan
Q adalah
Penentu Permintaan
Anda boleh menonton video
berikut untuk mengetahui
penentu permintaan.
https://www.youtube.com/
watch?v=fmZvPmPrPNw
(Diakses pada 5 Oktober 2016)
56
2.1.3 Penentu Permintaan
Faktor yang mempengaruhi permintaan sesuatu barang boleh
dibahagikan kepada harga barang itu dan penentu permintaan
bukan harga barang itu seperti berikut:
Bukan harga barang itu
Harga barang lain Cita rasa Pendapatan
Musim Jangkaan harga masa depan Dasar kerajaan
Harga Barang Itu
Harga barang merupakan faktor utama yang mempengaruhi
permintaan. Mengikut hukum permintaan, apabila harga sesuatu
barang meningkat, kuantiti diminta bagi barang tersebut akan
menurun. Sebaliknya jika harga barang itu menurun, kuantiti
diminta bagi barang tersebut akan meningkat.
Rajah 2.3 menunjukkan keluk permintaan sayur.
Harga (RM)
D
P0
P2
D
0 Kuantiti (kg)
Q1 Q0 Q2
Rajah 2.3 Penentu harga barang itu
Apabila harga sayur meningkat daripada P0 kepada P1, kuantiti
diminta sayur menurun daripada Q0 kepada Q1. Sebaliknya
apabila harga sayur menurun daripada P0 kepada P2, kuantiti
diminta sayur meningkat daripada Q0 ke Q2. Hubungan antara
harga dengan kuantiti diminta adalah songsang. Perubahan harga
barang itu menyebabkan pergerakan berlaku di sepanjang
keluk permintaan yang sama.
Penentu Permintaan Bukan Harga Barang itu
Dalam keadaan sebenar, banyak situasi menunjukkan apabila
harga tetap, permintaan barang berubah. Contohnya apabila harga
minyak tetap, permintaan minyak menurun kerana peningkatan
harga kereta. Maka jelaslah bahawa selain harga barang itu, terdapat
juga faktor-faktor lain yang akan mempengaruhi permintaan.
 Pasaran

Harga Barang Lain

Permintaan terhadap suatu barang juga akan dipengaruhi oleh
faktor harga barang lain jika dua barang itu ialah barang berkaitan.
Barang berkaitan yang dimaksudkan ialah barang pengganti dan
barang penggenap.

Barang pengganti Barang penggenap

Barang pengganti merupakan suatu barang yang Barang yang perlu digunakan bersama-sama
boleh diganti dengan mudah oleh barang lain. dengan barang lain.

Mesin pencetak dan kartrij dakwat merupakan

Daging dan ikan merupakan barang pengganti
barang penggenap

Apabila harga daging meningkat, isi rumah Apabila harga mesin pencetak meningkat,
akan bertukar kepada ikan yang masih tetap maka permintaan terhadap kartrij dakwat akan
harganya. Maka permintaan ikan akan meningkat berkurangan dan sebaliknya walaupun harga
dan sebaliknya. kartrij dakwat tidak berubah.
Jadual 2.3 Barang pengganti Jadual 2.4 Barang penggenap
Harga Kuantiti ikan Harga Kuantiti kartrij
daging yang diminta Hubungan pencetak dakwat yang Hubungan
(RM) (kg) (RM) diminta (unit)
Meningkat (+) Meningkat (+) + Meningkat (+) Menurun (–) –
Menurun (–) Menurun (–) + Menurun (–) Meningkat (+) –

Harga daging (RM) Harga pencetak (RM)

P1 P1

P0 P0

P2 P2

Kuantiti Kuantiti
0 Q2 Q0 Q1 0 Q1 Q0 Q2
ikan (kg) kartrij (unit)

Rajah 2.4 Barang pengganti Rajah 2.5 Barang penggenap

Hubungan antara harga sesuatu barang dengan Hubungan antara harga sesuatu barang
permintaan barang penggantinya adalah positif. dengan permintaan barang penggenapnya
adalah negatif.

57
 Bab 2

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.3 A
Murid diminta membuat pemerhatian di persekitaran rumah mereka. Kemudian murid
dikehendaki menyenaraikan barang pengganti dan barang penggenap yang terdapat di
persekitaran tersebut.

Iklan ialah pemberitahuan
mengenai sesuatu barang dan
perkhidmatan dengan tujuan
untuk memujuk pengguna
agar tertarik pada barang dan
perkhidmatan yang ditawarkan.
Cita Rasa
Cita rasa merujuk kepada kegemaran pengguna terhadap sesuatu
barang dan perkhidmatan. Cita rasa setiap individu adalah
berlainan antara satu sama lain.
Kini, perubahan cita rasa mempunyai pengaruh yang kuat terhadap
permintaan sesuatu barang memandangkan dunia sekarang tiada
sempadan dan cita rasa pengguna di sebuah negara boleh saling
mempengaruhi pengguna di negara lain.

Iklan, fesyen, dan kesedaran kesihatan boleh mengubahkan cita

rasa pengguna. Iklan yang berjaya akan meningkatkan permintaan
barang, contohnya iklan Tahun Melawat Malaysia di negara asing
boleh meningkatkan permintaan terhadap pakej pelancongan
di Malaysia.

Penggunaan telefon pintar adalah trend pada masa kini dan didominasi golongan muda yang tidak mahu
ketinggalan dalam perkembangan teknologi

58
 Pasaran

Masyarakat pelbagai peringkat usia hari ini berdepan dengan

risiko pelbagai ancaman penyakit akibat daripada gaya hidup
kurang sihat yang diamalkan. Kesedaran kesihatan boleh
mengubah gaya hidup masyarakat dan permintaan terhadap
produk kesihatan. Misalnya, memandangkan pekerjaan sekarang
memerlukan masyarakat lebih aktif dan produktif maka produk
penjagaan kesihatan seperti vitamin dan makanan tambahan
menjadi pilihan mereka. Jadi permintaan terhadap barangan
tersebut akan meningkat.

Pendapatan
Dengan andaian ceteris paribus, sekiranya pendapatan seseorang Dalam keadaan sebenar,
kesan pendapatan pengguna
individu meningkat maka permintaannya terhadap sesuatu terhadap permintaan
barang juga akan meningkat. Hal ini demikian kerana kenaikan bergantung pada jenis barang
pendapatan individu akan membawa kepada peningkatan yang diminta. Bagi barang
pendapatan boleh guna dan seterusnya kuasa beli individu. biasa, pendapatan meningkat,
permintaan barang biasa
Peningkatan kuasa beli akan menyebabkan permintaan barang
akan meningkat. Tetapi bagi
meningkat dan keluk permintaan beralih ke kanan. barang mesti seperti garam,
pendapatan meningkat,
Sebaliknya penurunan pendapatan individu akan membawa permintaan akan tetap. Bagi
kepada penurunan pendapatan boleh guna dan seterusnya barang bawahan seperti
beras hancur, apabila
kuasa beli individu. Kejatuhan kuasa beli akan menyebabkan pendapatan meningkat,
permintaan barang menurun dan keluk permintaan beralih permintaan akan turun
ke kiri. kerana individu akan tukar
kepada barang lain yang
lebih berkualiti.
Musim
Musim-musim seperti awal persekolahan dan perayaan seperti
Hari Raya Aidilfitri, Tahun Baru Cina, dan Hari Deepavali
akan meningkatkan permintaan terhadap barang atau
perkhidmatan. Perubahan cuaca juga akan menyebabkan
perubahan dalam permintaan sesuatu barangan. Contohnya,
semasa musim panas, permintaan terhadap air
batu dan aiskrim meningkat. Maka keluk
permintaan barang-barang ini akan
beralih ke kanan.

Cuaca panas yang

ang kering dan
berjerebu akan
n meningkat
permintaan terhadap
dap topeng muka

59
9
 Bab 2

Jangkaan Harga Masa Depan

Apabila ramai pengguna menjangkakan harga sesuatu barang
akan meningkat pada masa depan, maka permintaan pengguna
terhadap barang tersebut pada masa sekarang akan meningkat.
Sebaliknya apabila ramai pengguna menjangkakan harga
sesuatu barang akan turun pada masa depan, mereka akan
mengurangkan permintaan barang tersebut pada masa sekarang.

Apabila harga kereta dijangkakan akan meningkat pada masa depan,

permintaannya pada masa sekarang akan meningkat

Dasar Kerajaan
Kerajaan boleh menjalankan pelbagai dasar seperti cukai
Cabaran KBAT
AT pendapatan individu, bantuan kerajaan kepada isi rumah,
atau penguatkuasaan undang-undang untuk menjaga industri
1. Adakah anda bersetuju
dengan dasar pemberian tempatan. Apabila kerajaan meningkatkan kadar cukai pendapatan
Bantuan Rakyat 1Malaysia individu, maka pendapatan boleh guna individu akan menurun.
(BR1M) oleh kerajaan? Kemampuan mereka untuk membeli barang ekonomi akan
Berikan alasan anda. menurun. Oleh itu, permintaan terhadap barang ekonomi akan
2. Apakah kesan
peningkatan kadar cukai
menurun dan keluk permintaan terhadap barangan tersebut
pendapatan individu akan beralih ke kiri.
kepada pengguna?
Bantuan kerajaan seperti Bantuan Rakyat 1Malaysia (BR1M)
kepada golongan miskin akan meningkatkan pendapatan boleh
guna mereka dan meningkatkan permintaan barang.

60
 Pasaran

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.3 B
Rajah berikut menunjukkan permintaan terhadap barang Z. Keluk permintaan yang asal ialah D0D0
dan titik asal ialah a.
Harga (RM)
D1 D0 D2
c
40

d a e
30

b
20 D2
D0
D1

0 Kuantiti (kg)
100 150 200 250 300

(a) Nyatakan faktor yang menyebabkan pergerakan titik dari

(i) a ke b (ii) a ke c (iii) a ke d (iv) a ke e
(b) Berdasarkan peristiwa berikut, analisis pergerakan titik yang akan berlaku.
Peristiwa Pergerakan titik
Kadar cukai pendapatan diturunkan 1%.

Harga barang Z dijangka akan meningkat.

Harga barang pengganti barang Z meningkat.

Harga barang penggenap barang Z meningkat.

Harga barang Z menurun.

Kadar pengangguran meningkat.

1. Apabila harga sesuatu barang itu meningkat, permintaan terhadap barang itu
akan menurun.
2. Apabila harga sesuatu barang meningkat, permintaan terhadap barang
F penggantinya akan meningkat (hubungan positif).
3. Apabila harga sesuatu barang meningkat, permintaan terhadap barang penggenapnya
O akan menurun (hubungan negatif).
K 4. Iklan, fesyen, dan kesedaran kesihatan boleh mengubahkan cita rasa pengguna.
U 5. Apabila pendapatan meningkat, permintaan barang akan meningkat.
6. Musim boleh mempengaruhi permintaan barang.
S 7. Jika harga barang dijangkakan meningkat pada masa depan, maka permintaan barang
pada masa sekarang akan meningkat.
8. Kenaikan kadar cukai pendapatan akan menurunkan permintaan manakala pemberian
bantuan kewangan oleh kerajaan akan meningkatkan permintaan.

61
 Bab 2

2.1.4 Perubahan Dalam Kuantiti Diminta

Perubahan dalam kuantiti diminta merujuk kepada perubahan atau

pergerakan di sepanjang keluk permintaan yang sama.

Perubahan harga barang itu akan mengakibatkan perubahan

dalam kuantiti diminta.

Rajah 2.6 menunjukkan berlakunya perubahan dalam

kuantiti diminta.

Harga (RM)
Penguncupan
D permintaan
c
P2

JOM
Pengembangan
a permintaan
P0
Apakah faktor yang
menyebabkan perubahan b
P1
dalam kuantiti diminta?
D
0 Kuantiti (unit)
Q2 Q0 Q1

Rajah 2.6 Perubahan dalam kuantiti diminta

Pergerakan dari titik a ke b dikenal sebagai pengembangan

permintaan. Ia menunjukkan kuantiti diminta meningkat
daripada Q0 unit kepada Q1 unit akibat daripada penurunan
harga barang itu daripada P0 kepada P1.

Pergerakan dari titik a ke c dikenal sebagai penguncupan

permintaan. Ia menunjukkan kuantiti diminta menurun daripada
Q0 unit kepada Q2 unit akibat daripada peningkatan harga barang
itu daripada P0 kepada P2.

F
1. Perubahan harga barang itu akan mengakibatkan perubahan dalam
O kuantiti diminta.
K 2. Perubahan dalam kuantiti diminta ditunjukkan oleh pergerakan ke atas (penguncupan
U permintaan) atau ke bawah (pengembangan permintaan) di sepanjang keluk permintaan
yang sama.
S

62
 Pasaran

2.1.5 Perubahan Permintaan

Perubahan permintaan ditunjukkan oleh peralihan keluk permintaan

sama ada ke kiri atau ke kanan selari dengan keluk permintaan
yang asal.

Perubahan penentu permintaan bukan harga barang itu akan

mengakibatkan perubahan permintaan.

Harga (RM)

Pengurangan Pertambahan
permintaan permintaan
Pengurangan permintaan Pertambahan permintaan
disebabkan oleh: disebabkan oleh:
D2 D0 D1
‡+DUJDEDUDQJSHQJJDQWLWXUXQ ‡+DUJDEDUDQJSHQJJDQWLQDLN
‡+DUJDEDUDQJSHQJJHQDSQDLN ‡+DUJDEDUDQJSHQJJHQDSWXUXQ
‡3HQGDSDWDQWXUXQ ‡3HQGDSDWDQQDLN
‡&LWDUDVD\DQJWLGDN P0 ‡&LWDUDVD\DQJPHQJJDODNNDQ
menggalakkan ‡+DUJDGLMDQJNDQDLNSDGD
‡+DUJDGLMDQJNDWXUXQSDGD masa depan
masa depan ‡.DGDUFXNDLSHQGDSDWDQMDWXK
‡.DGDUFXNDLSHQGDSDWDQQDLN D2 D0 D1 ‡3HPEHULDQEDQWXDQNHUDMDDQ
‡3HPEDWDODQEDQWXDQNHUDMDDQ
0 .XDQWLWL
Q2 Q0 Q1
(unit)

Rajah 2.7 Perubahan permintaan

Peralihan keluk permintaan dari D0D0 ke D1D1 dikenal sebagai
pertambahan permintaan. Ia menunjukkan harga barang itu JOM
tidak berubah tetapi kuantiti permintaan telah meningkat pada Bezakan antara perubahan
setiap tingkat harga akibat daripada perubahan penentu dalam kuantiti diminta dengan
permintaan bukan harga barang itu. Contohnya, peningkatan perubahan permintaan.
pendapatan pengguna menyebabkan kuantiti permintaan
meningkat daripada Q0 unit kepada Q1 unit.

Peralihan keluk permintaan dari D0D0 ke D2D2 dikenal sebagai

pengurangan permintaan. Ia menunjukkan harga barang itu tidak
berubah tetapi kuantiti permintaan telah menurun pada setiap
tingkat harga akibat daripada perubahan penentu permintaan
bukan harga barang itu. Contohnya, penurunan harga barang
pengganti menyebabkan kuantiti permintaan menurun daripada
Q0 unit kepada Q2 unit.

F
1. Perubahan penentu permintaan bukan harga barang itu akan mengakibatkan
O perubahan permintaan.
K 2. Perubahan permintaan ditunjukkan oleh peralihan keluk permintaan sama ada ke kiri
U (pengurangan permintaan) atau ke kanan (pertambahan permintaan) selari dengan
keluk permintaan yang asal.
S

63
 Bab 2

2.1.6 Hukum Penawaran

RM0
.70
Penawaran merujuk kepada kuantiti sesuatu barang atau
perkhidmatan yang sanggup dan mampu dikeluarkan oleh
800 bungkus pengeluar atau firma pada suatu tingkat harga tertentu dalam
tempoh masa tertentu.

Firma menawarkan barang berdasarkan harga barang tersebut.

RM0 Apabila harga barang itu meningkat, penawaran firma untuk
.80
barang itu juga akan meningkat kerana untung firma meningkat.

Contohnya, sekiranya harga roti meningkat daripada

RM0.70 kepada RM0.80 sebungkus, Syarikat Roti Liana
1000 bungkus akan meningkatkan kuantiti roti yang ditawarkan daripada
800 bungkus ke 1 000 bungkus sehari. Situasi ini adalah selaras
dengan hukum penawaran.

Hukum penawaran menyatakan bahawa semakin tinggi harga

JOM
1. Jelaskan maksud
penawaran.
2. Jelaskan hubungan antara
harga barang dengan
kuantiti ditawarkan.
sesuatu barang, semakin banyak kuantiti ditawarkan dan sebaliknya
semakin rendah harga sesuatu barang, semakin kurang kuantiti
ditawarkan dengan andaian ceteris paribus.
Maka, hubungan antara harga barang dengan kuantiti ditawarkan
adalah positif.

Harga meningkat Kuantiti ditawarkan meningkat

Harga menurun Kuantiti ditawarkan menurun

F 1. Penawaran ialah kuantiti sesuatu barang dan perkhidmatan yang sanggup dan
O mampu dikeluarkan oleh pengeluar pada suatu tingkat harga dalam tempoh
masa tertentu.
K 2. Hukum penawaran menyatakan apabila harga sesuatu barang meningkat, kuantiti
U ditawarkan akan meningkat dan sebaliknya.
3. Wujud hubungan positif antara harga barang dengan kuantiti ditawarkan.
S

64
 Pasaran

2.1.7 Keluk Penawaran Firma dan

Pasaran
Cabaran KBAT
AT
Penawaran firma ialah kuantiti barang atau perkhidmatan yang Adakah jumlah kuantiti
ditawarkan oleh sesebuah firma pada suatu tingkat harga dalam penawaran sama dengan
jangka masa tertentu. jumlah kuantiti pengeluaran?
Jelaskan jawapan anda.
Hubungan positif antara harga barang dengan kuantiti
ditawarkan dapat digambarkan melalui jadual penawaran dan
keluk penawaran.

Jadual Penawaran dan Pembentukan Keluk

Penawaran Firma
Jadual 2.5 menunjukkan kuantiti kasut yang ditawarkan oleh
Syarikat Kasut Teguh pada pelbagai tingkat harga dalam tempoh
masa seminggu.
Cara melukis keluk
Jadual 2.5 Penawaran kasut oleh Syarikat Kasut Teguh penawaran firma
Harga Kuantiti ditawarkan https://youtu.be/N-mYra
Titik
(RM /pasang) (ribu pasang) Rt-3w
20 4 a
40 6 b
60 8 c
80 10 d

Berdasarkan Jadual 2.5, pada harga RM20 sepasang, sebanyak

4 ribu pasang kasut ditawarkan. Apabila harga kasut meningkat
kepada RM40, RM60, RM80 sepasang, semakin banyak kuantiti
kasut ditawarkan oleh syarikat iaitu masing-masing meningkat
kepada 6 ribu pasang, 8 ribu pasang, dan 10 ribu pasang.

Daripada jadual penawaran kasut di atas, boleh dibina keluk

penawaran kasut seperti yang ditunjukkan oleh Rajah 2.8 berikut.

Harga (RM)
S
d
JOM
80
Hubungan antara harga dengan
c kuantiti yang ditawarkan adalah
1. Jelaskan maksud
60 bersifat langsung (positif) iaitu
apabila harga naik, kuantiti penawaran firma.
b ditawarkan akan naik dan apabila 2. Apakah yang ditunjukkan
40 harga turun, kuantiti ditawarkan oleh keluk penawaran?
akan turun.
a
20
S
0 2 4 6 8 10 Kuantiti (’000 pasang)

Rajah 2.8 Keluk penawaran kasut oleh Syarikat Kasut Teguh

65
 Bab 2

Berdasarkan Rajah 2.8, paksi mendatar menunjukkan kuantiti

ditawarkan dan paksi menegak menunjukkan harga.
Apabila harga kasut ialah RM20, kuantiti kasut yang
ditawarkan oleh Syarikat Kasut Teguh adalah sebanyak
4 ribu pasang seperti yang ditunjukkan oleh titik a.
Apabila harga kasut meningkat kepada RM40, RM60, dan
RM80, kuantiti kasut yang ditawarkan semakin meningkat
iaitu masing-masing menjadi 6 ribu pasang, 8 ribu pasang,
dan 10 ribu pasang dan ditunjukkan oleh titik b, c, dan d.
Keluk penawaran (SS) terbentuk dengan menyambungkan
setiap titik kombinasi harga dan kuantiti ditawarkan iaitu
titik a, b, c, dan d.
Keluk penawaran mencerun ke atas dari kiri ke kanan
menunjukkan hubungan langsung antara harga dengan
kuantiti ditawarkan seperti yang dinyatakan dalam
hukum penawaran.

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.7 A
Berikut adalah jadual penawaran Syarikat Biskut Asli pada pelbagai tingkat harga.

Harga (RM/tin) Kuantiti (tin)

15 150
20 300
25 450
30 600

(a) Dengan menggunakan kertas graf, lukis keluk penawaran Syarikat Biskut Asli.
(b) Nyatakan bentuk keluk penawaran yang dilukis.
(c) Apakah yang akan berlaku kepada kuantiti ditawarkan apabila harga menurun daripada
RM25 kepada RM20?
(d) Nyatakan perubahan kuantiti ditawarkan apabila harga meningkat daripada RM15
kepada RM30.
(e) Apakah yang
g akan berlaku pada harga RM10? Mengapakah pengeluar membuat keputusan
demikian?

Penawaran pasaran ialah kuantiti sesuatu barang atau perkhidmatan

yang ditawarkan oleh semua firma dalam pasaran pada suatu
tingkat harga dalam jangka masa tertentu.

Dalam keadaan sebenar, penawaran sesuatu barang tidak terhad

kepada seorang pengeluar atau sebuah firma sahaja tetapi
melibatkan ramai pengeluar dan firma yang lain.

66
 Pasaran

Pembentukan Keluk Penawaran Pasaran

Penawaran pasaran diperoleh dengan menjumlahkan secara
mendatar kuantiti ditawarkan oleh setiap firma dalam pasaran
pada suatu tingkat harga dalam tempoh masa tertentu seperti
Jadual 2.6 berikut.

Jadual 2.6 Penawaran pasaran terhadap beg galas

(2) (3)
(1) (4) = (2) + (3)
Kuantiti ditawarkan Kuantiti ditawarkan (5)
Harga seunit Penawaran pasaran
oleh Syarikat Jenas oleh Syarikat Kiwis Titik
(RM) (unit)
(unit) (unit)

15 20 10 30 w

30 25 15 40 x

45 30 20 50 y

60 35 25 60 z

Andaikan bahawa dalam pasaran beg galas hanya terdapat

dua buah firma iaitu Syarikat Jenas dan Syarikat Kiwis.
Penawaran pasaran diperoleh dengan menjumlahkan secara
mendatar kuantiti ditawarkan oleh Syarikat Jenas dan Syarikat
Kiwis pada setiap tingkat harga.
Contohnya, pada harga RM15 seunit, penawaran
pasaran ialah 30 unit iaitu dengan menjumlahkan
kuantiti ditawarkan oleh Syarikat Jenas sebanyak
20 unit dan kuantiti ditawarkan oleh Syarikat Kiwis
sebanyak 10 unit.
Begitu juga pada harga seterusnya. Apabila harga
meningkat kepada RM30, RM45, dan RM60 seunit, semakin
banyak kuantiti beg galas ditawarkan oleh Syarikat Jenas
dan Syarikat Kiwis, oleh itu penawaran pasaran turut
meningkat iaitu masing-masing menjadi 40 unit
(25 + 15), 50 unit (30 + 20), dan 60 unit (35 + 25).

67
 Bab 2

Daripada Jadual 2.6, boleh dibina keluk penawaran pasaran seperti yang ditunjukkan oleh
Rajah 2.9 berikut.

Harga (RM) Harga (RM) Harga (RM)

SJ SK SP
z
60 60 60

y
45 45 45

x
30 30 30

w
15 15 15
SJ SK SP
0 20 25 30 35 Kuantiti 0 10 15 20 25 Kuantiti 0 30 40 50 60 Kuantiti
(unit) (unit) (unit)

(a) Syarikat Jenas (b) Syarikat Kiwis (c) Pasaran

Rajah 2.9 Pembentukan keluk penawaran pasaran daripada keluk penawaran firma beg galas

Berdasarkan rajah, paksi mendatar menunjukkan kuantiti

ditawarkan dan paksi menegak menunjukkan harga.
Keluk penawaran pasaran (SpSp) diterbit daripada keluk
penawaran Syarikat Jenas (SJSJ) dan keluk penawaran Syarikat
Kiwis (SKSK) yang dilukiskan secara mendatar pada setiap
tingkat harga.
Pada tingkat harga RM15 seunit, penawaran pasaran
beg galas ialah 30 unit yang ditunjukkan oleh titik w
pada Rajah 2.9(c), iaitu dengan menjumlahkan secara
mendatar penawaran Syarikat Jenas (Rajah 2.9(a))
sebanyak 20 unit dan penawaran Syarikat Kiwis (Rajah 2.9(b))
sebanyak 10 unit.
Apabila harga meningkat kepada RM30, RM45, dan RM60,
penawaran pasaran semakin meningkat iaitu masing-masing
menjadi 40 unit, 50 unit, dan 60 unit dan titik kombinasinya
masing-masing ialah x, y, dan z.
Keluk penawaran pasaran S p S p terbentuk dengan
menyambungkan setiap titik kombinasi harga dan kuantiti
ditawarkan iaitu titik w, x, y, dan z.
Keluk penawaran pasaran mencerun ke atas dari kiri ke
kanan menunjukkan hubungan langsung antara harga
dengan kuantiti ditawarkan seperti yang dinyatakan dalam
hukum penawaran.
Didapati keluk penawaran pasaran (SpSp) lebih landai
daripada keluk penawaran Syarikat Jenas (SJSJ) dan keluk
penawaran Syarikat Kiwis (SKSK).

68
 Pasaran

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.7 B
Jadual berikut menunjukkan penawaran baju bayi oleh dua buah firma dalam pasaran.

Harga Kuantiti ditawarkan (unit) Penawaran

(RM) Firma A Firma B Pasaran (unit)

1 6 5 11
2 12 22
3 15 33

4 24 20

5 30 25 55
6 36 30 66

(a) Lengkapkan jadual di atas.

(b) Lukis keluk penawaran firma A, firma B, dan keluk penawaran pasaran pada kertas graf
yang sama.
(c) Berdasarkan (b), jelaskan pembentukan keluk penawaran pasaran.
(d) Pada pendapat anda, mengapakah keluk penawaran firma dan pasaran bercerun positif?
Jelaskan dua sebab.

F 1. Jadual dan keluk penawaran menunjukkan kuantiti ditawarkan sesuatu barang

O pada pelbagai tingkat harga.
2. Penawaran firma dilakukan oleh sebuah firma manakala penawaran pasaran
K menjumlahkan kuantiti ditawarkan semua firma dalam pasaran.
U 3. Keluk penawaran mencerun ke atas dari kiri ke kanan menunjukkan hubungan positif
antara harga dengan kuantiti ditawarkan.
S

2.1.8 Penentu Penawaran

Faktor yang mempengaruhi penawaran sesuatu barang boleh
dibahagikan kepada harga barang itu dan bukan harga barang
itu seperti berikut:

Penentu Penawaran

Harga barang itu Bukan harga barang itu

Harga faktor pengeluaran Cuaca Tingkat teknologi

Jangkaan harga masa depan Matlamat pengeluar Dasar kerajaan

69
 Bab 2

Harga Barang Itu

Faktor penentu penawaran yang utama ialah perubahan
dalam harga barang itu sendiri. Mengikut hukum penawaran,
apabila harga sesuatu barang itu meningkat, kuantiti yang
ditawarkan oleh firma juga meningkat dan sebaliknya jika harga
barang itu menurun, kuantiti yang ditawarkan bagi barang
tersebut akan berkurang. Oleh itu, hubungan antara harga barang
dengan kuantiti ditawarkan adalah positif.

Perubahan dalam harga barang itu akan menyebabkan perubahan

dalam kuantiti ditawarkan yang ditunjukkan oleh pergerakan
di sepanjang keluk penawaran yang sama seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 2.10.

JOM
Harga minyak sawit (RM)
Berdasarkan Rajah 2.10,
S
lengkapkan rajah berikut. P1

Harga barang itu

P0
↑
P ↑ P
P2

Q Q S Kuantiti
minyak
0 Q2 Q0 Q1 sawit (kg)

Hubungan antara P dengan

Rajah 2.10 Penentu harga barang itu
Q adalah

Dengan andaian faktor lain adalah tetap atau ceteris paribus,

apabila harga minyak sawit meningkat daripada P0 kepada P1,
kuantiti ditawarkan minyak sawit meningkat daripada Q0 kepada
Q1. Sebaliknya apabila harga minyak sawit menurun daripada P0
kepada P2, kuantiti ditawarkan minyak sawit menurun daripada
Q0 kepada Q2. Hubungan antara harga dengan kuantiti ditawarkan
adalah positif. Perubahan harga barang itu menyebabkan
pergerakan berlaku di sepanjang keluk penawaran yang sama.

Penentu Penawaran Bukan Harga Barang itu

Walaupun harga barang itu merupakan penentu utama penawaran,
tetapi dalam keadaan sebenar, banyak situasi menunjukkan
apabila harga tetap, penawaran barang berubah. Contohnya
penawaran komputer meningkat walaupun harga tidak berubah
kerana berlaku peningkatan dalam teknologi pembuatannya.
Maka jelaslah bahawa selain harga barang itu, terdapat juga
faktor-faktor lain yang mempengaruhi penawaran.

70
 Pasaran

Harga faktor pengeluaran

Peningkatan harga faktor pengeluaran seperti sewa tanah, upah
buruh, dan bahan mentah dalam kegiatan pengeluaran akan
menyebabkan kos pengeluaran meningkat. Peningkatan kos
pengeluaran akan menyebabkan keuntungan firma menurun.
Apabila keuntungan firma merosot, firma akan mengurangkan
pengeluaran. Pada tingkat harga yang sama di pasaran, keluk
penawaran akan beralih ke kiri. Sebaliknya, penurunan harga
faktor pengeluaran menyebabkan penjimatan dalam kos
pengeluaran dan seterusnya meningkatkan keuntungan firma.
Oleh itu, firma akan menambahkan pengeluaran pada tingkat
harga yang sama di pasaran.

Jangkaan Harga Masa Depan

Apabila pengeluar menjangkakan harga sesuatu barang akan
meningkat pada masa depan, firma akan mengurangkan penawaran
barang tersebut pada masa sekarang. Kesannya, penawaran
barang tersebut akan berkurang dan keluk penawaran akan
beralih ke kiri. Sebaliknya, apabila pengeluar menjangkakan
harga sesuatu barang akan turun pada masa depan, firma akan
menambahkan penawaran barang tersebut pada masa kini. Maka,
penawaran barang tersebut akan meningkat dan keluk penawaran
akan beralih ke kanan.

Cuaca Angin Monsun Timur Laut

atau lebih dikenali sebagai
Cuaca buruk seperti banjir atau kemarau yang berpanjangan musim tengkujuh bermula
boleh merosakkan tanaman dan seterusnya mengurangkan pada awal November
jumlah penawarannya di pasaran. Contohnya tanah runtuh dan berakhir pada Mac.
Kebiasannya semasa musim
yang berlaku di Cameron Highlands akibat hujan lebat tengkujuh, negeri-negeri Pantai
menyebabkan pengeluaran sayur-sayuran berkurangan, keadaan Timur Semenanjung dan
ini menyebabkan penawarannya juga berkurang. Oleh itu, keluk barat Sarawak akan dilanda
penawaran akan beralih ke kiri. Sebaliknya cuaca cerah dan banjir dan penawaran ikan
akan berkurang kerana
kadar kelembapan yang sesuai dengan pertumbuhan tanaman
nelayan tidak dapat turut
akan meningkatkan jumlah penawaran sayur-sayuran di pasaran. ke laut.
Oleh itu, keluk penawaran akan beralih ke kanan.

Suhu sederhana di Cameron Highlands, Pahang

sesuai untuk penanaman Strawberi

71
 Bab 2

Cabaran KBAT
AT
Ramalkan apa yang akan
berlaku terhadap penawaran
makanan apabila berlaku
(a) peperangan
(b) bencana alam
Tingkat Teknologi
Kemajuan dalam tingkat teknologi seperti reka ciptaan
teknologi yang lebih canggih, mesin yang lebih moden, dan
teknik pengeluaran yang lebih cekap dapat meningkatkan
daya pengeluaran sesebuah firma. Selain itu, kos dan masa
pengeluaran juga dapat dikurangkan. Melalui penggunaan
teknologi moden juga, pengeluaran secara besar-besaran dapat
dijalankan. Peningkatan pengeluaran menyebabkan keluk
penawaran beralih ke kanan.

Perkembangan teknologi bukan sahaja mengurangkan kos

pengeluaran telefon, malah menambahkan pelbagai fungsi baharu
dalam telefon

Matlamat Pengeluar
Seorang pengeluar atau firma lazimnya mempunyai dua
objektif iaitu sama ada memaksimumkan keuntungan atau
memaksimumkan jualan.

Objektif sebahagian besar firma adalah untuk memaksimumkan

keuntungan. Bagi memaksimumkan keuntungan, sesebuah
JOM firma tidak harus mengeluarkan output secara berlebihan.
Lengkapkan rajah di bawah. Pengeluaran berlebihan akan menyebabkan harga barang turun.
Penurunan harga barang akan menjejaskan keuntungan firma.
Objektif firma Oleh itu, sekiranya objektif firma adalah untuk memaksimumkan
keuntungan, firma akan mengurangkan pengeluarannya. Maka,
keluk penawaran akan beralih ke kiri.

Sebaliknya, sekiranya objektif firma adalah untuk

memaksimumkan jualan, firma akan meningkatkan pengeluaran
pengeluaran pengeluaran dengan sebanyak mungkin. Dengan berbuat demikian,
harga yang dikenakan terhadap pengguna akan menjadi lebih
rendah dan firma dapat menguasai sebahagian besar pasaran.
Keluk SS Keluk SS
beralih ke beralih ke Oleh itu, sekiranya objektif firma adalah untuk memaksimumkan
jualan, firma akan menambahkan pengeluaran. Keluk penawaran
akan beralih ke kanan.

72
 Pasaran

Dasar Kerajaan JOM

Kerajaan melalui polisi cukai, pemberian subsidi, galakan taraf 1. Nyatakan tiga faktor
perintis, dan pelepasan cukai boleh mempengaruhi penawaran penentu bukan harga
barangan. Kenaikan cukai contohnya cukai ke atas input akan barang itu yang
mempengaruhi penawaran.
menyebabkan kurangnya barangan yang akan dikeluarkan oleh
2. Nyatakan penawaran
firma kerana kos pengeluaran meningkat. Kesannya, keluk meningkat atau menurun
penawaran akan beralih ke kiri. untuk situasi berikut:
(a) Pengeluar
Dasar kerajaan yang memberi subsidi atau taraf perintis kepada bermatlamatkan untung
(b) Cukai dinaikkan 1%
firma dapat mengurangkan kos pengeluaran. Pengurangan (c) Kos buruh menurun
kos pengeluaran akan menggalakkan firma untuk menambahkan (d) Jangkaan harga akan
pengeluarannya. Kesannya, keluk penawaran akan beralih meningkat pada masa
ke kanan. depan

Taraf perintis merupakan salah satu insentif cukai kepada pengeluar yang
melabur dalam industri baharu atau aktiviti pengeluaran yang digalakkan
oleh kerajaan. Pengecualian cukai yang dinikmati adalah sebanyak 70%
hingga 100% pendapatan berkanun selama 5 hingga 10 tahun. Elaun-elaun
modal yang tidak diserap dan kerugian yang ditanggung sepanjang tempoh
perintis boleh dibawa ke hadapan dan ditolak daripada pendapatan boleh
cukai syarikat selepas tempoh perintis.
(Sumber: http://www.mida.gov.my/home/frequently-asked-questions-(faqs)/
posts/?lg=MAL)

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.8
Bahagikan kelas kepada empat kumpulan, setiap kumpulan perlu mengkaji faktor-faktor yang
mempengaruhi penawaran barangan berikut:
(a) Sayur
(b) Roti
(c) Kereta
(d) Pakej pelancongan
Setiap kumpulan dikehendaki membuat persembahan dalam bentuk powerpoint dan bentangkan
hasil kajian di depan kelas.

1. Apabila harga sesuatu barang naik, penawaran terhadap barang itu akan
meningkat (hubungan positif).
F
2. Penentu penawaran bukan harga barang itu ialah:
O (a) Harga faktor pengeluaran
K (b) Jangkaan harga masa depan
U (c) Cuaca
(d) Tingkat teknologi
S (e) Matlamat pengeluar
(f) Dasar kerajaan

73
 Bab 2

2.1.9 Perubahan Dalam Kuantiti

Ditawarkan

Perubahan harga barang itu akan mengakibatkan perubahan

dalam kuantiti ditawarkan.

Perubahan dalam kuantiti ditawarkan merujuk kepada pergerakan

di sepanjang keluk penawaran yang sama.

Rajah 2.11 menunjukkan berlakunya perubahan dalam

kuantiti ditawarkan.

JOM Harga (RM)

S
1. Jelaskan maksud perubahan P1 b
dalam kuantiti ditawarkan. Pengembangan
2. A p a k a h f a k t o r y a n g penawaran
P0 a
membawa kepada
pengembangan penawaran? Penguncupan
penawaran
P2 c
S

0 Kuantiti (unit)
Q2 Q0 Q1

Rajah 2.11 Perubahan dalam kuantiti ditawarkan

Pergerakan dari titik a ke b dikenal sebagai pengembangan

penawaran. Ia menunjukkan kuantiti ditawarkan meningkat
daripada Q0 unit kepada Q1 unit akibat daripada peningkatan
harga barang itu daripada P0 kepada P1.

Pergerakan dari titik a ke c dikenal sebagai penguncupan

penawaran. Ia menunjukkan kuantiti ditawarkan menurun
daripada Q0 unit kepada Q2 unit akibat daripada penurunan
harga barang itu daripada P0 kepada P2.

F 1. Perubahan harga barang itu akan mengakibatkan perubahan dalam

O kuantiti ditawarkan.
K 2. Perubahan dalam kuantiti ditawarkan ditunjukkan oleh pergerakan ke atas
(pengembangan penawaran) atau ke bawah (penguncupan penawaran) di sepanjang
U keluk penawaran yang sama.
S

74
 Pasaran

2.1.10 Perubahan Penawaran

Perubahan penentu penawaran bukan harga barang itu akan Perubahan dalam kuaniti
mengakibatkan perubahan penawaran. Penentu penawaran ditawarkan dengan
bukan harga barang itu merujuk kepada penentu-penentu selain perubahan penawaran
faktor harga barang itu sendiri seperti harga faktor pengeluaran, https://www.youtube.com/
matlamat pengeluar, tingkat teknologi, cuaca, jangkaan harga watch?v=HVXr13v-gFg
masa depan, dan dasar kerajaan. (Diakses pada 5 Oktober 2016)

Perubahan penawaran merujuk kepada peralihan keluk penawaran

sama ada ke kiri atau ke kanan selari dengan keluk penawaran
yang asal.

Rajah 2.12 menunjukkan berlakunya perubahan penawaran.

Harga (RM)

Pengurangan 3HUWDPEDKDQ
Pengurangan penawaran penawaran penawaran 3HUWDPEDKDQSHQDZDUDQ
disebabkan oleh: disebabkan oleh:
‡+DUJDIDNWRUSHQJHOXDUDQPHQLQJNDW S2 S0 S1 ‡+DUJDIDNWRUSHQJHOXDUDQPHQXUXQ
‡.HPXQGXUDQWLQJNDWWHNQRORJL ‡7LQJNDWWHNQRORJLEHUWDPEDKEDLN
‡&XDFD\DQJEXUXN ‡&XDFD\DQJEDLN
‡+DUJDGLMDQJNDPHQLQJNDWSDGD ‡+DUJDGLMDQJNDPHQXUXQpada
PDVDdepan P0 PDVDGHSDQ
‡3HQJHOXDUEHUPDWODPDWNDQXQWXQJ ‡3HQJHOXDUEHUPDWODPDWNDQ
PDNVLPXP MXDODQPDNVLPXP
‡.DGDUFXNDLLQSXWPHQLQJNDW ‡.DGDUFXNDLLQSXWPHQXUXQ
‡3HQJKDSXVDQVXEVLGL S2 S0 S1 ‡3HPEHULDQVXEVLGL

0 .XDQWLWL
Q2 Q0 Q1
XQLW

Rajah 2.12 Perubahan penawaran

Peralihan keluk penawaran dari S0S0 ke S1S1 dikenal sebagai
pertambahan penawaran. Ia menunjukkan harga barang itu tidak
berubah tetapi kuantiti penawaran telah meningkat pada setiap JOM
tingkat harga akibat daripada perubahan penentu penawaran Bezakan antara perubahan
bukan harga barang itu. Contohnya peningkatan tingkat teknologi dalam kuantiti ditawarkan
menyebabkan kuantiti penawaran meningkat daripada Q0 unit dengan perubahan penawaran.
kepada Q1 unit.

Peralihan keluk penawaran dari S0S0 ke S2S2 dikenal sebagai

pengurangan penawaran. Ia menunjukkan harga barang
itu tidak berubah tetapi kuantiti penawaran telah menurun
pada setiap tingkat harga akibat daripada perubahan penentu
penawaran bukan harga barang itu. Contohnya cuaca yang buruk
menyebabkan kuantiti penawaran menurun daripada Q0 unit
kepada Q2 unit.

75
 Bab 2

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.10

Kenaikan harga petrol baru-baru ini telah memberi kesan langsung kepada pengeluar amnya dan
para pengguna khususnya. Sebagai contoh, pihak pengurusan Syarikat UKKP Kerepek Wangi
sebuah syarikat pengeluar kerepek ubi mendapati kos pengeluaran telah meningkat. Kesannya,
pulangan syarikat berkurangan.

Jadual di bawah menunjukkan jumlah pendapatan Syarikat UKKP Kerepek Wangi pada empat
bulan terakhir bagi tahun lepas akibat kenaikan harga petrol.

Hasil Jualan
Bulan
(RM)

September 12 000

Oktober 11 567

November 9 005

Disember 7 890

Untuk menutup kos pengeluaran yang semakin meningkat, Syarikat UKKP Kerepek
Wangi menimbangkan untuk menaikkan harga produk keluaran syarikatnya yang terdiri daripada
kerepek ubi, kerepek keladi, dan kerepek pisang. Untuk sementara waktu, syarikat juga mengambil
tindakan mengurangkan kuantiti produk bagi setiap bungkusan yang dikeluarkan. Syarikat akan
mengalami kerugian jika tidak meningkatkan sedikit harga jualan bagi produk yang dikeluarkan.

Berdasarkan situasi di atas, jawab soalan berikut.

(a) (i) Apakah faktor yang mempengaruhi penawaran kerepek ubi Syarikat UKKP Kerepek Wangi?
(ii) Bagaimanakah faktor di (a)(i) memberi kesan kepada keluk penawaran syarikat?
(iii) Jelaskan perubahan penawaran yang disebabkan oleh faktor di (a)(i).
(b) Setujukah anda dengan tindakan yang diambil oleh syarikat
y untuk mengatasi masalah kos
pengeluaran yang semakin meningkat? Berikan alasan.
(c) Bagaimanakah syarikat dapat meningkatkan keuntungannya? Berikan dua cadangan.
(d) Bagaimanakah kerajaan dapat membantu Syarikat UKKP Kerepek Wangi?

F 1. Perubahan penentu penawaran bukan harga barang itu akan mengakibatkan

O perubahan penawaran.
K 2. Perubahan penawaran ditunjukkan oleh peralihan keluk penawaran sama ada ke kiri
(pengurangan penawaran) atau ke kanan (pertambahan penawaran) selari dengan
U keluk penawaran yang asal.
S

76
 Pasaran

2.1.11 Keseimbangan Pasaran

Penawaran dan
Pasaran ialah suatu tempat atau situasi yang membolehkan permintaan
penjual dan pembeli berinteraksi sama ada secara langsung
atau tidak langsung untuk menjalankan urus niaga pada suatu https://youtu.be/
tingkat harga dalam tempoh masa tertentu. I3BjHp19N_0

Berikutan dengan perkembangan teknologi dan kemudahan alat

komunikasi serta kemajuan sistem perhubungan, kini pasaran
tidak langsung menjadi semakin popular. Contohnya, e-dagang
semakin disambuti oleh masyarakat kerana pasarannya yang luas
dan tanpa sempadan.

Bazar ialah sejenis pasaran langsung.

E-dagang ialah sejenis pasaran tidak langsung.
Pembeli berdepan dengan penjual apabila
Segala urus niaga dijalankan secara atas talian
menjalankan urus niaga

Sesuatu pasaran dikatakan mencapai keseimbangan apabila:

JOM
Kuantiti diminta sama dengan kuantiti ditawarkan 1. Apakah maksud pasaran?
2. Bezakan pasaran langsung
dan tidak langsung.
Keluk permintaan bersilang dengan keluk penawaran 3. Jelaskan maksud
keseimbangan pasaran.
Pada tingkat keseimbangan, harga dan kuantiti keseimbangan
dapat ditentukan. Keseimbangan pasaran boleh dijelaskan melalui
cara jadual dan rajah.

F
1. Pasaran boleh dibahagi kepada pasaran langsung dan tidak langsung.
O
2. Keseimbangan pasaran berlaku apabila kuantiti diminta sama dengan kuantiti
K ditawarkan. Pasaran bebas daripada lebihan atau kurangan.
U 3. Pada titik persilangan DD dan SS, harga dan kuantiti keseimbangan dapat ditentukan.
S

77
 Bab 2

2.1.12 Jadual dan Rajah Keseimbangan

Pasaran
Keseimbangan pasaran boleh dijelaskan melalui cara jadual
dan rajah.
Jadual 2.7 Permintaan dan penawaran seluar sukan di pasaran
Harga Kuantiti permintaan Kuantiti penawaran
(RM / helai) (‘000 helai) (‘000 helai)
10 15 3
20 12 6
30 9 9
40 6 12
50 3 15

Jadual 2.7 menunjukkan permintaan dan penawaran seluar

sukan di pasaran. Berdasarkan jadual, keseimbangan
pasaran dicapai pada tingkat harga RM30 apabila kuantiti
permintaan pasaran sama dengan kuantiti penawaran pasaran
pada 9 000 helai.
Harga (RM)

Keseimbangan pasaran 50 D S

https://www.youtube.com/ 40 Harga
watch?v=HIQkug-kWvQ keseimbangan
E
30 Titik keseimbangan
(Diakses pada 5 Oktober 2016)
20

10 S Kuantiti D
keseimbangan
0 Kuantiti
2 4 6 8 10 12 14 16 20 (’000 helai)

Rajah 2.13 Keseimbangan pasaran

Rajah 2.13 diterbitkan daripada Jadual 2.7. Keseimbangan pasaran

dicapai apabila keluk permintaan pasaran (DD) bersilang
dengan keluk penawaran pasaran (SS) pada titik E. Harga
keseimbangan dicapai pada RM30 dan kuantiti keseimbangan
dicapai pada 9 000 helai. Pada tingkat keseimbangan, harga dan
kuantiti tidak cenderung untuk berubah.

F
O 1. Secara jadual, keseimbangan pasaran dicapai apabila kuantiti diminta sama
dengan kuantiti ditawarkan.
K 2. Secara rajah, keseimbangan pasaran berlaku apabila keluk permintaan bersilang dengan
U keluk penawaran.
S

78
 Pasaran

2.1.13 Ketidakseimbangan Pasaran

Sesuatu pasaran dikatakan berada dalam ketidakseimbangan
apabila jumlah permintaan pengguna tidak sama dengan jumlah
penawaran pengeluar. Dua keadaan akan berlaku apabila pasaran
berada pada ketidakseimbangan iaitu:
Penawaran Permintaan
50 kg 40 unit
Permintaan Penawaran
100 kg 85 unit

Lebihan permintaan Lebihan penawaran

Lebihan permintaan merujuk keadaan apabila kuantiti diminta

melebihi kuantiti ditawarkan dalam pasaran pada suatu tingkat
harga tertentu.

Lebihan penawaran merujuk keadaan apabila kuantiti ditawarkan

melebihi kuantiti diminta dalam pasaran pada suatu tingkat
harga tertentu.

Ketidakseimbangan pasaran boleh dijelaskan melalui cara jadual

dan rajah.
Jadual 2.8 Permintaan dan penawaran seluar sukan di pasaran
Kuantiti Kuantiti Tindak
Harga
permintaan penawaran Keadaan pasaran balas Implikasi
(RM / helai)
(helai) (helai) harga

Lebihan permintaan t
1FSNJOUBBO

10 15 000 3 000 Naik
(12 000 helai) turun
Lebihan permintaan t
1FOBXBSBO

20 12 000 6 000 Naik naik
(6 000 helai)
30 9 000 9 000 Keseimbangan Tetap Tidak berubah
Lebihan penawaran t
1FSNJOUBBO

40 6 000 12 000 Turun
(6 000 helai) naik
Lebihan penawaran t
1FOBXBSBO

50 3 000 15 000 Turun turun
(12 000 helai)

Pada harga yang lebih rendah daripada harga keseimbangan,

iaitu harga RM10 dan RM20, lebihan permintaan berlaku.
Contohnya pada harga RM10, kuantiti diminta ialah 15 000
helai dan kuantiti ditawarkan ialah 3 000 helai, maka wujud
lebihan permintaan sebanyak 12 000 helai (15 000 – 3 000).
Pada harga RM20, wujud lebihan permintaan sebanyak 6 000
helai (12 000 – 6 000).

79
 Bab 2

Lebihan permintaan akan menyebabkan harga meningkat dan

pengeluar akan menambahkan penawaran manakala pengguna
akan mengurangkan permintaan. Proses ini akan berterusan
sehingga keseimbangan pasaran dicapai pada tingkat harga
RM30 dengan kuantiti sebanyak 9 000 helai.

Pada harga yang lebih tinggi daripada harga keseimbangan

iaitu harga RM40 dan RM50, lebihan penawaran berlaku.
Contohnya pada harga RM40, kuantiti diminta ialah 6 000 helai
dan kuantiti ditawarkan ialah 12 000 helai, maka wujud lebihan
penawaran sebanyak 6 000 helai (12 000 – 6 000) dan pada
Keseimbangan dan harga RM50 sehelai, wujud lebihan penawaran sebanyak 12 000
ketidakseimbangan helai (15 000 – 3 000).
pasaran

https://www.youtube.com/ Lebihan penawaran akan menyebabkan harga turun

watch?v=PKUcBi9EYBk dan pengguna akan menambahkan permintaan manakala
(Diakses pada 5 Oktober 2016) pengeluar akan mengurangkan penawaran. Proses ini akan
berterusan sehingga keseimbangan pasaran dicapai pada
tingkat harga RM30 dan 9 000 helai.

Ketidakseimbangan pasaran juga boleh ditunjukkan dalam bentuk

rajah. Rajah 2.14 menunjukkan proses penentuan harga
dan kuantiti keseimbangan pasaran seluar sukan.

Harga (RM)

D S
50
Lebihan penawaran
40
E
30

20
Lebihan permintaan
10
S D

0 Kuantiti
2 4 6 8 10 12 14 16 20
(‘000 helai)
JOM
Rajah 2.14 Ketidakseimbangan pasaran
1. Apakah maksud lebihan
permintaan?
2. Jelaskan penyesuaian Berdasarkan Rajah 2.14, keseimbangan pasaran dicapai pada
yang akan berlaku apabila titik E dengan tingkat harga keseimbangan RM30 dan
harga pasaran adalah
lebih tinggi daripada harga kuantiti keseimbangan 9 000 helai. Ketidakseimbangan
keseimbangan. berlaku apabila pasaran mengalami lebihan permintaan atau
lebihan penawaran.

80
 Pasaran

Pada harga yang lebih rendah daripada harga keseimbangan

iaitu harga RM10 dan RM20, lebihan permintaan berlaku.
Kekurangan gandum
Contohnya pada harga RM10, kuantiti diminta ialah 15 000 helai antarabangsa
dan kuantiti ditawarkan ialah 3 000 helai, maka wujud lebihan
Anda boleh menonton video
permintaan sebanyak 12 000 helai (15 000 – 3 000). berikut tentang kekurangan
penawaran gandum
Lebihan permintaan akan menyebabkan harga meningkat dan menyebabkan harga barang
pengeluar akan menambahkan penawaran manakala pengguna yang berkaitan dengan
akan mengurangkan permintaan. Proses ini akan berterusan gandum meningkat.
sehingga pasaran mencapai keseimbangan pada titik E dengan https://youtu.be/
harga dan kuantiti keseimbangan masing-masing ialah RM30 TSFJIfjHazM
dan 9 000 helai.

Pada harga yang lebih tinggi daripada harga keseimbangan iaitu

harga RM40 dan RM50, lebihan penawaran berlaku. Contohnya
pada harga RM40, kuantiti diminta ialah 6 000 helai dan kuantiti
ditawarkan ialah 12 000 helai, maka wujud lebihan penawaran
sebanyak 6 000 helai (12 000 – 6 000).

Lebihan penawaran akan menyebabkan harga turun dan

pengguna akan menambahkan permintaan manakala pengeluar
akan mengurangkan penawaran. Proses ini akan berterusan
sehingga pasaran mencapai keseimbangan semula pada titik E
dengan harga dan kuantiti keseimbangan masing-masing ialah
RM30 dan 9 000 helai.
Ketidakseimbangan Pasaran Barangan

Lebihan permintaan Lebihan penawaran

t
,VBOUJUJ
EJNJOUB

LVBOUJUJ
EJUBXBSLBO t
,VBOUJUJ
EJUBXBSLBO

LVBOUJUJ
EJNJOUB
t
)BSHB
QBTBSBO

IBSHB
LFTFJNCBOHBO t
)BSHB
QBTBSBO

IBSHB
LFTFJNCBOHBO

Harga cenderung meningkat Harga cenderung menurun

Permintaan Penawaran Permintaan Penawaran

menurun meningkat meningkat menurun

Proses penyesuaian harga di pasaran

Keseimbangan pasaran
t
)BSHB
LFTFJNCBOHBO
t
,VBOUJUJ
LFTFJNCBOHBO
t
,VBOUJUJ
EJNJOUB

LVBOUJUJ
EJUBXBSLBO

Rajah 2.15 Proses penyesuaian apabila pasaran berada dalam ketidakseimbangan

81
 Bab 2

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.13

Jadual di bawah menunjukkan permintaan pasaran dan penawaran pasaran ayam pada pelbagai
tingkat harga.

Harga Kuantiti Kuantiti

(RM/kg) permintaan (kg) penawaran (kg)

8.00 500 100

10.00 450 200

12.00 350 350

14.00 225 550

16.00 75 800

(a) Lukis keluk permintaan dan keluk penawaran pada kertas graf yang sama.
(b) Tentukan harga dan kuantiti keseimbangan.
(c) Lengkapkan jadual mengenai keadaan pasaran pada tingkat harga:

Harga Kuantiti Kuantiti Lebihan Harga

(RM/kg) permintaan (kg) penawaran (kg) (unit) cenderung

9.00

15.00

F
O 1. Ketidakseimbangan pasaran merujuk keadaan apabila berlakunya lebihan
permintaan (DD > SS) atau lebihan penawaran (SS > DD) di pasaran.
K 2. Lebihan permintaan akan menyebabkan harga pasaran meningkat manakala lebihan
U penawaran akan menyebabkan harga pasaran menurun.
S

82
 Pasaran

2.1.14 Perubahan Keseimbangan

Keseimbangan pasaran yang dihuraikan sebelum ini ialah
berdasarkan andaian ceteris paribus iaitu penentu-penentu
permintaan dan penawaran bukan harga barang itu tidak berubah,
yang berubah hanyalah harga barang itu.

Dalam keadaan sebenar, bukan harga barang itu sahaja yang berubah
malah terdapat juga penentu-penentu lain seperti harga barang lain,
cita rasa, tingkat teknologi, dan harga faktor pengeluaran. Apabila
penentu bukan harga barang itu berubah, keluk permintaan
dan keluk penawaran akan beralih ke kiri atau ke kanan dan
seterusnya menyebabkan keseimbangan pasaran turut berubah.

Perubahan keseimbangan pasaran boleh dianalisis berdasarkan:

perubahan permintaan

perubahan penawaran

Perubahan Permintaan
Perubahan permintaan merujuk kepada pertambahan permintaan
atau pengurangan permintaan.

Pertambahan Permintaan
Jika berlaku pertambahan permintaan, maka keluk permintaan
sahaja yang akan beralih dan keluk penawaran tetap. Keluk
permintaan akan beralih ke kanan. Rajah 2.16 menunjukkan
pertambahan permintaan dan penawaran adalah tetap.

Harga (RM)
D1 S0
D0
E1
P1
E0
P0

JOM
S0 D1 Nyatakan lima faktor yang
menyebabkan pertambahan
D0 permintaan.
0 Kuantiti (unit)
Q0 Q1

Rajah 2.16 Pertambahan permintaan

83
 Bab 2
Kesan pertambahan
permintaan terhadap
keseimbangan pasaran
https://www.youtube.com/
watch?v=muNqZu65yGA
(Diakses pada 5 Oktober 2016)
Sebaliknya jika berlaku pengurangan permintaan, keluk
permintaan akan beralih ke kiri manakala keluk penawaran
tetap. Rajah 2.17 menunjukkan berlakunya pengurangan
permintaan dan penawaran tetap.
JOM
Nyatakan lima faktor
yang menyebabkan keluk
permintaan beralih ke kiri.
84
Keseimbangan pasaran asal tercapai apabila keluk permintaan
D0D0 bersilang dengan keluk penawaran S0S0 pada titik E0.
Harga dan kuantiti keseimbangan masing-masing ialah P0
dan Q0.
Apabila pertambahan permintaan berlaku (disebabkan
oleh penentu permintaan bukan harga barang itu), keluk
permintaan akan beralih ke kanan dari D0D0 ke D1D1.
Pada harga P0, kuantiti permintaan lebih banyak daripada
kuantiti penawaran. Ini bermakna wujud lebihan permintaan.
Kesannya, harga akan meningkat ke P1.
Keseimbangan baharu tercapai apabila keluk permintaan D1D1
bersilang dengan keluk penawaran S0S0 pada titik E1. Harga
meningkat dari P0 ke P1 manakala kuantiti meningkat dari
Q0 ke Q1. Oleh itu harga dan kuantiti keseimbangan baharu
ialah P1dan Q1.
Kesimpulannya, apabila berlaku pertambahan permintaan
manakala penawaran tetap akan menyebabkan harga dan
kuantiti keseimbangan meningkat.
Pengurangan Permintaan
Harga (RM)
D0 S0
D1
E0
P0
E1
P1
S0 D0
D1
0 Kuantiti (unit)
Q1 Q0
Rajah 2.17 Pengurangan permintaan
Keseimbangan pasaran asal tercapai apabila keluk permintaan
D0D0 bersilang dengan keluk penawaran S0S0 pada titik E0.
Harga dan kuantiti keseimbangan masing-masing ialah P0
dan Q0.
 Pasaran

Pengurangan permintaan menyebabkan keluk permintaan

beralih ke kiri dari D0D0 ke D1D1. Pada harga P0, kuantiti Cabaran KBAT
AT
penawaran lebih banyak daripada kuantiti permintaan. Ini
bermakna wujud lebihan penawaran. Lebihan penawaran Persatuan Pengguna telah
menjalankan kempen
akan menyebabkan harga cenderung untuk menurun. “Green Mondays” untuk
Keseimbangan baharu tercapai apabila keluk permintaan menggalakkan orang ramai
D1D1 bersilang dengan keluk penawaran S0S0 pada titik E1. menggantikan daging dengan
Harga turun dari P0 ke P1, manakala kuantiti berkurangan sayur pada hari Isnin.
dari Q0 ke Q1. Oleh itu harga dan kuantiti keseimbangan Dengan menggunakan rajah,
baharu ialah P1 dan Q1. jelaskan bagaimana kempen
Kesimpulannya, apabila berlaku pengurangan permintaan ini mempengaruhi pasaran
daging ayam dalam negara.
manakala penawaran tetap akan menyebabkan harga dan
kuantiti keseimbangan menurun.

Perubahan Penawaran
Perubahan penawaran merujuk kepada pertambahan penawaran
atau pengurangan penawaran.

Pertambahan Penawaran
Jika berlaku pertambahan penawaran, maka keluk penawaran
sahaja yang akan beralih dan keluk permintaan tetap. Keluk
penawaran akan beralih ke kanan. Rajah 2.18 menunjukkan
pertambahan penawaran dan permintaan tetap.

Harga (RM)
D0 S0

E0
S1 JOM
P0 1. Nyatakan lima faktor yang
E1
P1 menyebabkan keluk
penawaran beralih ke kanan.
2. Nyatakan kesan terhadap
S0 harga dan kuantiti
S1 keseimbangan apabila
D0 berlaku pertambahan
0 Kuantiti (unit) penawaran.
Q0 Q1

Rajah 2.18 Pertambahan penawaran

Keseimbangan pasaran asal tercapai apabila keluk permintaan

D0D0 bersilang dengan keluk penawaran S0S0 pada titik
E0. Harga dan kuantiti keseimbangan masing-masing ialah
P0 dan Q0.

85
 Bab 2
JOM
1. Nyatakan lima faktor yang
menyebabkan pengurangan
penawaran.
2. Nyatakan kesan terhadap
harga dan kuantiti
keseimbangan apabila
berlaku pengurangan
penawaran.
Cabaran KBAT
AT
Analisis situasi berikut
terhadap pasaran kereta.
Situasi 1
Kerajaan melaksanakan
dasar perkongsian kereta.
Situasi 2
Syarat sewa beli kereta
dilonggarkan.
Situasi 3
Subsidi kerajaan kepada
pengeluar dihapuskan dalam
masa yang sama kerajaan
mengurangkan kadar cukai
ke atas input.
86
Apabila pertambahan penawaran berlaku, keluk penawaran
beralih ke kanan dari S0S0 ke S1S1. Pada harga P0, kuantiti
penawaran lebih banyak daripada kuantiti permintaan. Ini
bermakna wujud lebihan penawaran. Kesannya, harga akan
turun ke P1.
Keseimbangan baharu tercapai apabila keluk permintaan
D0D0 bersilang dengan keluk penawaran S1S1 pada titik E1.
Harga turun dari P0 ke P1, manakala kuantiti meningkat dari
Q0 ke Q1. Oleh itu harga dan kuantiti keseimbangan baharu
ialah P1 dan Q1.
Kesimpulannya, apabila berlaku pertambahan penawaran
manakala permintaan tetap, harga keseimbangan turun dan
kuantiti keseimbangan meningkat.
Pengurangan Penawaran
Sekiranya berlaku pengurangan penawaran, keluk penawaran
akan beralih ke kiri dan keluk permintaan tetap. Rajah
2.19 menunjukkan berlakunya pengurangan penawaran dan
permintaan tetap.
Harga (RM)
D0 S1
S0
E1
P1
P0 E0
S1
S0
D0
0 Kuantiti (unit)
Q1 Q0
Rajah 2.19 Pengurangan penawaran
Keseimbangan pasaran asal tercapai apabila keluk permintaan
D0D0 bersilang dengan keluk penawaran S0S0 pada titik
E0. Harga dan kuantiti keseimbangan masing-masing ialah
P0 dan Q0.
Pengurangan penawaran menyebabkan keluk penawaran
beralih ke kiri dari S0S0 ke S1S1. Pada harga P0, kuantiti
permintaan lebih banyak daripada kuantiti penawaran.
Ini bermakna wujud lebihan permintaan. Kesannya, harga
akan meningkat ke P1.
 Pasaran

Keseimbangan baharu tercapai apabila keluk permintaan

D0D0 bersilang dengan keluk penawaran S1S1 pada titik E1.
Harga meningkat dari P0 ke P1, manakala kuantiti menurun
dari Q0 ke Q1. Oleh itu harga dan kuantiti keseimbangan
baharu ialah P1 dan Q1.
Kesimpulannya, apabila berlaku pengurangan penawaran
manakala permintaan tetap akan menyebabkan
harga keseimbangan meningkat dan kuantiti
keseimbangan menurun.

AKTIVITI
A KTIVITI 2.1.14

Berikut ialah peristiwa-peristiwa yang akan mempengaruhi pengeluaran ikan di negara kita.
Andaikan setiap peristiwa itu adalah berasingan.
(i) Harga minyak petrol meningkat sebanyak RM0.30 seliter.
(ii) Berlakunya musim tengkujuh di pantai timur Semenanjung Malaysia.
(iii) Cita rasa pengguna beralih kepada ayam goreng pedas berjenama.
(iv) Nelayan melancarkan mogok di seluruh negara apabila kerajaan menghapuskan subsidi
minyak diesel.
(v) Lambakan pengeluaran ikan dari negara Thailand.
(vi) Harga ayam dinaikkan kerana harga makanan ayam meningkat.
(vii) Harga ikan sardin dari luar negara diturunkan.
Setiap murid dikehendaki:
(a) Melakar keluk keseimbangan bagi pasaran ikan berdasarkan setiap peristiwa di atas.
(b) Tentukan peralihan keluk permintaan atau penawaran pada lakaran di (a).
(c) Menganalisis kesan peristiwa di atas terhadap harga dan kuantiti keseimbangan pasaran ikan.
(d) Membuat rumusan dengan melengkapkan jadual di bawah.

Perubahan permintaan Perubahan penawaran

Bertambah Berkurang Bertambah Berkurang
Harga Kuantiti Harga Kuantiti Harga Kuantiti Harga Kuantiti

1. Pertambahan permintaan akan menyebabkan harga dan kuantiti

F keseimbangan meningkat.
2. Pengurangan permintaan akan menyebabkan harga dan kuantiti
O keseimbangan menurun.
K 3. Pertambahan penawaran akan menyebabkan harga keseimbangan menurun dan
U kuantiti keseimbangan meningkat.
S 4. Pengurangan penawaran akan menyebabkan harga keseimbangan meningkat dan
kuantiti keseimbangan menurun.

87
 Bab 2

2.2 Keanjalan Harga

Apakah maksud keanjalan harga permintaan (Ed) dan keanjalan
harga penawaran (Es)?
Bagaimanakah anda mentafsirkan nilai barang ini, Ed barang
A = 2.5 dan Es barang B = 0.8? Apakah jenis keanjalan harga
yang ditunjukkan oleh nilai pekali tersebut?
Apakah faktor yang mempengaruhi keanjalan harga permintaan
dan keanjalan harga penawaran sesuatu barang?
Mengapakah penawaran barang pertanian tak anjal berbanding
dengan barang perkilangan?
Mengapakah pengeluar perlu menurunkan harga untuk barang
yang permintaannya anjal?

SEPINTAS LALU

CUTI-CUTI Malaysia
Bukit Bendera di Pulau Pinang terkenal sebagai sebuah
stesen tanah tinggi Inggeris yang tertua di Asia Tenggara.
Landasan kereta api funikular ini merupakan landasan yang
terpanjang di Asia dan juga landasan berterowong yang
tercuram di dunia. Yang berikut ialah senarai harga tiket
kereta api funikular Bukit Bendera.

Harga tiket (setakat Julai 2016):

Warganegara Bukan warganegara
Kategori
Biasa ‘Fast Lane’ Biasa ‘Fast Lane’
2 hala (Promosi)* RM3 – – –
Kanak-kanak (Umur 4-6 tahun) RM3 RM3 RM5 RM5
Pelajar (Sekolah/kolej/universiti) RM5 RM15 RM15 RM45
Dewasa RM10 RM30 RM30 RM60
Warga Emas (Umur 60 tahun ke atas) RM5 RM5 RM30 RM60
Orang kurang upaya Percuma
Pas bulanan RM40 RM120
*Promosi hanya sah pada 6.30 pagi – 9.00 pagi dan 7.00 malam – 10.30 malam (warganegara
sahaja) dan tidak sah pada musim cuti sekolah (tertakluk pada kalender cuti sekolah yang dikeluarkan
oleh Kementerian Pendidikan Malaysia).
(Sumber: http://www.penanghill.gov.my/index.php/ms/)
Tahukah anda sebab harga tiket yang dikenakan berbeza untuk setiap kumpulan pelawat
yang berlainan walaupun kereta api funikular yang disediakan kepada pelawat adalah
sama? Tahukah anda mengapa harga promosi hanya sah dengan syarat masa dan
kumpulan tertentu? Mengapakah pas bulanan ditawarkan sedemikian? Apakah
Abad
rasionalnya? Sebenarnya persoalan-persoalan ini berkait rapat dengan konsep ke-21
keanjalan harga permintaan.

88
 Pasaran

2.2.1 Keanjalan Harga Permintaan

Mengikut hukum permintaan, apabila harga sesuatu barang
meningkat, kuantiti diminta terhadap barang tersebut akan
berkurang dan sebaliknya apabila harga sesuatu barang menurun,
kuantiti diminta terhadap barang itu akan meningkat.

Namun, tindak balas perubahan kuantiti diminta kesan daripada

perubahan harga adalah berlainan bagi setiap jenis barangan.
Sesetengah barang sangat responsif terhadap perubahan harga
misalnya barang kosmetik yang mempunyai banyak pengganti.
Apabila harga barang kosmetik diturunkan sedikit, kuantiti
dimintanya akan meningkat dengan lebih banyak. Sesetengah
barang pula kurang responsif terhadap perubahan harga
contohnya barangan yang mempunyai ketaatan pengguna yang
tinggi. Sekiranya pengguna taasub dengan sesuatu jenama,
walaupun harga barang jenama tersebut meningkat, permintaan
terhadap barang tersebut akan berkurangan sedikit sahaja.

Konsep keanjalan harga permintaan (Ed) digunakan untuk

mengukur tindak balas perubahan kuantiti diminta kesan Barang kosmetik amat
daripada perubahan harga barang itu. responsif terhadap
perubahan harga

Keanjalan harga permintaan (Ed) mengukur peratus perubahan

dalam kuantiti diminta kesan daripada peratus perubahan harga
barang itu dengan andaian ceteris paribus.

JOM
Konsep keanjalan harga permintaan ini adalah penting kepada
1. Apakah maksud keanjalan
firma dalam membandingkan tindak balas pelbagai jenis barang harga permintaan?
terhadap perubahan harga dalam menentukan strategi harganya. 2. Nyatakan kegunaan
Ketika mengambil keputusan mengenai dasar subsidi dan cukai, pengetahuan konsep
kerajaan perlu tahu tindak balas permintaan terhadap perubahan keanjalan harga
permintaan kepada firma.
harga untuk mencapai matlamatnya.

F
O 1. Tindak balas perubahan kuantiti diminta kesan daripada perubahan harga adalah
berlainan bagi setiap jenis barangan.
K 2. Keanjalan harga permintaan (Ed) mengukur tindak balas perubahan kuantiti diminta
U kesan daripada perubahan harga barang itu dengan andaian ceteris paribus.
S

89
 Bab 2

2.2.2 Pengiraan Keanjalan Harga Permintaan

Keanjalan harga permintaan dapat dihitung mengikut rumus berikut:

Keanjalan harga permintaan (Ed) = % perubahan kuantiti diminta (%ΔQ)

% perubahan harga barang (%ΔP)

Atau

Ed = %ΔQ
%ΔP
Kuantiti baharu (Q1) – Kuantiti asal (Q0)
%ΔQ = × 100
Kuantiti asal (Q0)
Harga baharu (P1) – Harga asal (P0)
%ΔP = × 100
Harga asal (P0)

Contoh pengiraan
Hitung nilai keanjalan harga permintaan bagi beras apabila harga
beras meningkat dari RM5.00 ke RM6.00 dan kuantiti dimintanya
turun daripada 20 kg kepada 18 kg.

Mengira peratus perubahan kuantiti diminta

.XDQWLWLEDKDUXQ1±.XDQWLWLDVDOQ0)

Langkah ¨Q = × 100
.XDQWLWLDVDOQ0)
Pengiraan keanjalan
1 ¨Q =
18 – 20
× 100
harga permintaan 20
= -10%
Anda boleh menonton video
berikut untuk mempelajari
penghitungan keanjalan
harga permintaan melalui
penerangan rajah. Mengira peratus perubahan harga
https://www.youtube.com/
+DUJDEDKDUXP1) – Harga asal (P0)
watch?v=GEAO095gP6M Langkah ¨P = × 100
Harga asal (P0)
2
(Diakses pada 5 Oktober 2016)
RM6 – RM5
¨P = × 100
RM5
= 20%

90
 Pasaran

Mengira keanjalan harga permintaan

¨Q
Langkah Ed =
¨P
3 =
-10% JOM
20%
1. Apakah maksud tanda
= -0.5
negatif pada pekali
keanjalan harga
permintaan?
Tanda negatif pada pekali keanjalan harga permintaan 2. Hitung nilai keanjalan harga
menunjukkan hubungan negatif antara harga dengan kuantiti permintaan jika peratus
diminta. Dalam ekonomi, tanda negatif ini akan diabaikan dengan perubahan harga ialah
mengambil nilai mutlak sahaja. Dalam contoh di atas, pekali 30% dan peratus perubahan
kuantiti ialah 60%.
keanjalan -0.5 akan dinyatakan sebagai 0.5. Nilai keanjalan harga 3. Tafsirkan pekali keanjalan
permintaan 0.5 bermaksud apabila harga meningkat 20%, kuantiti harga permintaan yang
yang diminta akan turun 10% atau apabila harga meningkat 1%, bernilai Ed = 1.5.
kuantiti yang diminta akan turun 0.5%.

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.2
Jadual berikut menunjukkan kuantiti permintaan bagi dua jenis barang pada pelbagai tingkat harga.

Harga sekilogram Kuantiti gula diminta Kuantiti durian diminta

(RM) (kg) (kg)

1.50 10 40

2.00 8 30

3.00 6 20

Andaikan harga naik daripada RM1.50 kepada RM2.00. Hitung nilai keanjalan harga permintaan
bagi kedua-dua jenis barang. Tafsirkan nilai tersebut.

1. Rumus keanjalan harga permintaan

F
% perubahan kuantiti diminta (%ΔQ)
O Keanjalan harga permintaan (Ed) =
% perubahan harga barang (%ΔP)
K
2. Jika nilai Ed = 2, ini bermakna apabila harga meningkat 1%, kuantiti diminta
U akan turun 2% dan sebaliknya apabila harga menurun 1%, kuantiti diminta akan
S meningkat 2%.

91
 Bab 2

2.2.3 Keanjalan Harga Permintaan

Anjal dan Tak Anjal
Pada asasnya, keanjalan harga permintaan boleh dibahagikan
kepada anjal dan tak anjal.

Anjal
Pekali keanjalan melebihi 1 (Ed  1).
Peratus perubahan kuantiti diminta adalah lebih besar
daripada peratus perubahan harga (%ΔQ  %ΔP). Ini
JOM bermakna pengguna sangat responsif terhadap perubahan
1. Apakah maksud harga. Contohnya, jika harga diturunkan 5%, kuantiti diminta
permintaan anjal? akan meningkat lebih daripada 5%.
2. Nyatakan tiga contoh barang
yang permintaannya anjal. Harga (RM)

D
P0
%6P
P1
D

%6Q
Kuantiti
Q0 Q1 (unit)

Rajah 2.20 Keanjalan harga permintaan anjal

Apabila harga menurun dari P0 ke P1, kuantiti diminta

meningkat dengan banyak dari Q0 ke Q1. Sebaliknya jika
harga meningkat dari P1 ke P0, kuantiti diminta menurun
dengan banyak dari Q1 ke Q0.
Keanjalan harga permintaan anjal mempunyai keluk
permintaan yang landai.
Contoh barang ialah barang mewah.

Rumah mewah
merupakan barang yang Tak Anjal
permintaannya anjal Pekali keanjalan kurang daripada 1 (Ed  1).
Peratus perubahan harga adalah lebih besar daripada peratus
perubahan kuantiti diminta (%ΔP  %ΔQ). Ini bermakna
pengguna kurang responsif terhadap perubahan harga.
Contohnya, jika harga dinaikkan 10%, kuantiti diminta
menurun kurang daripada 10%.

92
 Pasaran

Harga (RM) JOM

D 1. Apakah maksud
permintaan tak anjal?
P1 2. Nyatakan tiga contoh barang
yang permintaannya tak
%6P anjal.
P0

%6Q D
Kuantiti
Jenis-jenis keanjalan
Q1 Q0 (unit)
harga permintaan
Rajah 2.21 Keanjalan harga permintaan tak anjal Untuk mengetahui
jenis-jenis keanjalan dengan
lebih lanjut, anda boleh
Apabila harga meningkat dari P0 ke P1, kuantiti diminta menonton video berikut:
menurun dengan sedikit dari Q0 ke Q1. Sebaliknya jika harga
https://www.youtube.com/
menurun dari P1 ke P0, kuantiti diminta meningkat dengan watch?v=HHcblIxiAAk
sedikit dari Q1 ke Q0. (Diakses pada 5 Oktober 2016)
Keanjalan harga permintaan tak anjal mempunyai keluk
permintaan yang curam.
Contoh barang ialah barang keperluan dan barang yang
mempunyai ketaatan pengguna yang tinggi.

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.3
Lukis keluk untuk menunjukkan keanjalan harga permintaan bagi dua jenis barangan berikut:
(a) Pakej pelancongan
(b) Buah-buahan
Terangkan keluk yang anda lukis.

F 1. Anjal 2. Tak anjal

O (a) Ed  1 (a) Ed  1
K (b) %ΔQ  %ΔP (b) %ΔQ  %ΔP
U (c) Contoh barang: barang mewah (c) Contoh barang: barang keperluan
S (d) Keluk permintaan berbentuk landai (d) Keluk permintaan berbentuk curam

93
 Bab 2
Barang kemas mempunyai
permintaan yang anjal
JOM
Nyatakan lima contoh barang
yang mempunyai banyak
barang pengganti dan lima
contoh barang yang mempunyai
kurang barang pengganti.
94
2.2.4 Penentu Keanjalan Harga
Permintaan
Terdapat banyak faktor yang mempengaruhi keanjalan harga
permintaan suatu barang, antaranya ialah:
Jenis Barangan
Barang mewah adalah lebih anjal kerana apabila harganya
meningkat sedikit, pengguna akan mengurangkan kuantitinya
dengan banyak. Sebaliknya, barang keperluan asas seperti beras
tak anjal kerana sebarang perubahan harga yang besar hanya akan
menyebabkan perubahan kuantiti diminta yang kecil. Pengguna
tetap membeli barang tersebut walaupun harga meningkat.
Faktor Jangka Masa
Dalam jangka masa pendek, permintaan barang biasanya
tak anjal. Hal ini kerana dalam jangka masa ini, jika harga
barang meningkat, permintaannya tidak banyak berubah kerana
sukar untuk mencari barang pengganti yang lain. Sebaliknya,
dalam jangka masa panjang, permintaannya adalah anjal kerana
jika harga sesuatu barang itu meningkat, pengguna sempat
mencari barang penggantinya.
Bilangan Barang Pengganti
Barang yang mempunyai banyak barang pengganti,
permintaannya adalah anjal kerana apabila harganya meningkat
sedikit, pengguna akan mengurangkan kuantitinya dengan
banyak dengan membeli barang pengganti lain yang lebih murah
harganya. Sebaliknya, bagi barang yang tidak mempunyai
barang pengganti, jika harganya meningkat dengan banyak,
kuantiti diminta tidak dikurangkan dengan banyak kerana
barang itu sukar digantikan dengan barang lain. Oleh itu,
permintaannya adalah tak anjal.
Minuman berperisa mempunyai banyak barang pengganti. Oleh itu
permintaannya adalah anjal
 Pasaran

Nisbah Perbelanjaan dengan Pendapatan

Semakin besar bahagian pendapatan boleh guna dibelanjakan
ke atas sesuatu barang, maka permintaannya akan semakin
anjal. Contohnya, perbelanjaan terhadap telefon pintar
mengambil bahagian besar daripada jumlah pendapatan dan
perbelanjaan terhadap makanan mengambil bahagian kecil
daripada jumlah pendapatan. Jika berlaku peningkatan
peratusan harga yang sama bagi telefon pintar dan makanan,
permintaan bagi makanan akan dikurangkan dengan sedikit
tetapi permintaan terhadap telefon pintar akan dikurangkan
dengan peratusan yang lebih banyak. Maka, permintaan terhadap
makanan adalah tak anjal manakala permintaan terhadap telefon
pintar adalah anjal.

Bilangan Kegunaan
Permintaan telefon pintar
Jika sesuatu barang itu mempunyai banyak kegunaan, adalah anjal manakala
maka permintaannya adalah anjal. Contohnya tepung gandum, permintaan makanan adalah
apabila harga meningkat sedikit, kuantiti permintaannya tidak anjal
akan dikurangkan dengan banyak berdasarkan jumlah bilangan
kegunaannya. Keadaan sebaliknya berlaku bagi tepung atta
yang boleh digunakan untuk membuat capati sahaja. Jika
harganya ditingkatkan dengan banyak, kuantiti permintaannya Cabaran KBAT
AT
berkurang dengan sedikit sahaja atas sebab bilangan
penggunaannya terhad. Mengapakah garam
mempunyai permintaan yang
tak anjal? Kaitkan jawapan
anda dengan penentu
Ketagihan
keanjalan permintaan.
Jika sesuatu barang mempunyai tahap ketagihan yang tinggi,
misalnya rokok dan kopi, pengguna akan tetap membelinya
walaupun pada harga yang tinggi. Oleh itu, permintaannya adalah
tak anjal.

Ketahanan Barang
Bagi barang tahan lama, permintaannya adalah anjal, kuantitinya
boleh dibeli dengan banyak jika harganya jatuh kerana
barangan ini boleh disimpan lama. Contoh bagi barang tahan
lama ialah perabot dan barangan elektrik. Sebaliknya, bagi barang
yang tidak tahan lama seperti susu segar, permintaannya
adalah tak anjal. Kuantitinya tidak boleh dibeli dengan banyak
walaupun harganya turun kerana barang ini tidak boleh SSusu mempunyaii permintaan
i t
disimpan lama. yang tidak anjal

95
 Bab 2

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.4
1. Berikut adalah dua jenis barang.

Barang yang manakah permintaannya lebih anjal? Mengapa?

2. Gaji sebulan Puan Masariah ialah RM5 000. Pada bulan ini dia telah membelanja RM1 500
untuk membeli sebuah peti sejuk baharu dan RM300 untuk membayar bil elektrik dan air.
Apakah kesimpulan yyang
g boleh dibuat terhadap perbelanjaan di atas dengan konsep keanjalan
harga permintaan?

3. (a) Bahagikan murid kepada empat kumpulan.

(b) Setiap kumpulan dikehendaki memerhatikan barang-barang di sekitar rumah dan sekolah,
pilih lima jenis barang (setiap kumpulan tidak boleh memilih barang yang sama).
(c) Berdasarkan pemerhatian masing-masing, setiap kumpulan dikehendaki merekodkan hasil
kajian seperti berikut:

Barangan Keanjalan

(d) Bincang dalam kumpulan faktor yang mempengaruhi keanjalan harga permintaan
barang tersebut.
(e) Bentang hasil perbincangan di depan kelas.

1. Penentu keanjalan harga permintaan ialah:

(a) Jenis barangan
F
(b) Faktor jangka masa
O (c) Bilangan barang pengganti
K (d) Nisbah perbelanjaan dengan pendapatan
U (e) Bilangan kegunaan
S (f) Ketagihan
(g) Ketahanan barang

96
 Pasaran

2.2.5 Perhubungan antara Keanjalan

Harga Permintaan dengan
Jumlah Hasil
Jumlah hasil ialah pendapatan yang diterima oleh pengeluar
daripada perbelanjaan yang dibuat oleh pengguna terhadap
barang-barang yang dipasarkan. Oleh itu, jumlah hasil adalah
sama dengan jumlah perbelanjaan pengguna.

Jumlah hasil = Kuantiti × Harga

Berdasarkan rumus, jumlah hasil diperoleh apabila kuantiti

barang yang dijual didarab dengan harga seunit barang tersebut.
Jika harga berubah, jumlah hasil turut berubah. Sejauh mana
perubahan harga sesuatu barang memberi kesan kepada jumlah
hasil bergantung pada keanjalan harga permintaan barang itu. JOM
Lengkapkan jadual berikut:
Anjal Ed Harga
Jumlah
hasil
Jika permintaan terhadap sesuatu barang adalah anjal, penurunan
harga barang tersebut menyebabkan peningkatan dalam jumlah Anjal Turun
hasil dan sebaliknya, peningkatan harga barang menyebabkan Anjal Naik
penurunan dalam jumlah hasil.
Contoh:
Andaikan pengeluar menjual suatu barang pada harga RM20
dan kuantiti yang berjaya dijual adalah sebanyak 60 unit.
Maka jumlah hasilnya sama dengan RM1 200. Andaikan
harga barang diturunkan kepada RM16 dan kuantiti diminta
meningkat kepada 90 unit. Bagaimanakah keanjalan permintaan
mempengaruhi jumlah hasil pengeluar?

Penyelesaian:
%ΔQ
Ed =
%ΔP
90 – 60
%ΔQ = × 100
60
= 50%
%ΔP = RM16 – RM20 × 100
RM20
= -20%
Ed = 50%
-20%
= -2.5
Nilai keanjalan harga permintaan ialah 2.5.

97
 Bab 2

Didapati nilai Ed  1, maka keanjalan harga permintaan

barang ini adalah anjal. Bagi barang yang permintaannya
anjal, penurunan harga yang sedikit akan menyebabkan
peningkatan kuantiti diminta yang lebih besar, kesannya jumlah
hasil meningkat.
Hubungan antara jumlah hasil dengan permintaan barang anjal
dapat dijelaskan melalui rajah berikut:
Harga (RM)

JOM 20
%6P
Berdasarkan Rajah 2.22, cuba 16
anda jelaskan keadaan apabila D
harga barang meningkat.

%6Q
Kuantiti (unit)
60 90
Rajah 2.22 Hubungan antara jumlah hasil dengan
permintaan barang anjal

Berdasarkan rajah, penurunan harga dari RM20 ke RM16

menyebabkan kuantiti diminta meningkat dari 60 unit ke 90
unit. Didapati jumlah kawasan pertambahan hasil lebih besar
daripada jumlah kawasan pengurangan hasil. Kesan bersihnya
ialah jumlah hasil meningkat.
Bukti:
Jumlah hasil asal = RM20 × 60 unit = RM1 200
Jumlah hasil baharu = RM16 × 90 unit = RM1 440
Pertambahan jumlah hasil = RM1 440 – RM1 200 = RM240
Kesimpulannya, bagi barang yang permintaannya anjal, penurunan
harga barang akan menyebabkan jumlah hasil meningkat.

Tak Anjal
Jika permintaan terhadap sesuatu barang adalah tak anjal,
peningkatan harga barang tersebut menyebabkan peningkatan
JOM dalam jumlah hasil dan sebaliknya penurunan harga barang
menyebabkan penurunan dalam jumlah hasil.
Lengkapkan jadual berikut:
Jumlah Contoh:
Ed Harga
hasil
Andaikan pengeluar menjual suatu barang pada harga RM40
Tak
Turun dan kuantiti yang berjaya dijual adalah sebanyak 100 unit.
anjal
Apabila harga barang dinaikkan kepada RM72, kuantiti diminta
Tak
Naik menurun kepada 80 unit. Apakah hubungan antara keanjalan
anjal
harga permintaan barang dengan jumlah hasil?

98
 Pasaran

%ΔQ
Ed =
%ΔP
Cabaran KBAT
AT
80 – 100
%ΔQ = × 100 Jika barang A mempunyai
100 nilai keanjalan harga
= -20% permintaan yang melebihi 1,
apakah strategi harga yang
%ΔP = RM72 – RM40 × 100 perlu dijalankan oleh pengeluar
RM40 untuk memaksimumkan
= 80% jumlah hasilnya? Buktikan
jawapan anda dengan contoh
Ed = -20% = -0.25 berangka.
80%

Nilai keanjalan harga permintaan ialah 0.25.

Didapati nilai Ed  1, maka keanjalan harga permintaan barang

ini adalah tak anjal. Bagi barang yang permintaannya tak anjal,
peningkatan harga yang banyak akan menyebabkan penurunan
kuantiti diminta yang sedikit, kesannya jumlah hasil meningkat.
Hubungan antara jumlah hasil dengan permintaan barang tak
anjal dapat dijelaskan melalui rajah berikut:

Harga (RM)
D JOM
72 Berdasarkan Rajah 2.23,
cuba anda jelaskan hubungan
%6P antara jumlah hasil dengan
permintaan barang apabila
40
harga barang menurun dari
RM72 ke RM40.
D
%6Q
Kuantiti (unit)
80 100
Rajah 2.23 Hubungan antara jumlah hasil dengan
permintaan barang tak anjal

Kenaikan harga daripada RM40 kepada RM72 menyebabkan

kuantiti diminta menurun daripada 100 unit kepada 80 unit.
Didapati jumlah kawasan pertambahan hasil lebih besar
daripada jumlah kawasan pengurangan hasil. Kesan bersihnya
ialah jumlah hasil meningkat.
Bukti:
Jumlah hasil asal = RM40 × 100 unit = RM4 000
Jumlah hasil baharu = RM72 × 80 unit = RM5 760
Pertambahan jumlah hasil = RM5 760 – RM4 000 = RM1 760

Kesimpulannya, bagi barang yang permintaannya tak anjal,

kenaikan harga barang akan menyebabkan jumlah hasil meningkat.

99
 Bab 2

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.5
1. Jadual berikut menunjukkan peratus perubahan harga (%ΔP) dan peratus perubahan kuantiti
diminta (%ΔQ) bagi empat jenis barang, gariskan jawapan yang betul.

Jenis keanjalan
Jenis
%ΔP %ΔQ harga Kesan terhadap jumlah hasil
barang
permintaan

Barang A +5% –10% Anjal / Tak anjal Meningkat / Menurun / Tidak berubah

Barang B –20% +4% Anjal / Tak anjal Meningkat / Menurun / Tidak berubah

Barang C –12% +60% Anjal / Tak anjal Meningkat / Menurun / Tidak berubah

Barang D +15% –3% Anjal / Tak anjal Meningkat / Menurun / Tidak berubah

2. Rajah berikut menunjukkan keluk permintaan bagi dua jenis barang.

Harga (RM) Harga (RM)
D D
5 6
4
D
3
D
Kuantiti Kuantiti
0 10 20 (unit) 0 10 12 (unit)
Barang E Barang F

Apakah keputusan yang harus diambil oleh firma untuk meningkatkan jumlah hasilnya?

3. Bincang dalam kumpulan dengan memilih sebuah syarikat berikut untuk menerangkan bagaimana
syarikat tersebut menggunakan konsep keanjalan harga permintaan untuk menetapkan harga
barang bagi memaksimumkan jumlah hasilnya.
(a) Syarikat Perodua
(b) Penerbangan Malaysia Berhad (MAS)
(c) Mana-mana satu taman tema di Malaysia
(d) Syarikat pelancongan
(e) Pasar raya

F
O 1. Bagi barang yang permintaannya anjal, penurunan harga barang dapat
meningkatkan jumlah hasil pengeluar.
K
2. Bagi barang yang permintaannya tak anjal, peningkatan harga barang dapat
U meningkatkan jumlah hasil pengeluar.
S

100
 Pasaran

2.2.6 Keanjalan Harga Penawaran

Mengikut hukum penawaran, apabila harga sesuatu
barang meningkat, kuantiti ditawarkan akan bertambah
dan sebaliknya apabila harga sesuatu barang turun, kuantiti
ditawarkan akan menurun.

Namun, tindak balas dalam perubahan kuantiti ditawarkan kesan

daripada perubahan harga adalah berlainan bagi setiap jenis
barangan. Contohnya bagi barang pertanian, tindak balas dalam
kuantiti ditawarkan adalah kurang daripada perubahan dalam
harga kerana kuantiti ditawarkan bagi barang pertanian adalah
sukar ditambahkan dalam jangka pendek.
Barang pertanian
Keadaan sebaliknya berlaku bagi barang perkilangan, adalah kurang
responsif terhadap
penawaran barang perkilangan adalah sangat responsif terhadap
perubahan harga
perubahan harga.

Untuk menjelaskan tindak balas penawaran terhadap perubahan

harga barang dan perkhidmatan, maka konsep keanjalan harga
penawaran adalah diperlukan.

Keanjalan harga penawaran (Es) mengukur peratus perubahan

dalam kuantiti ditawarkan kesan daripada peratus perubahan harga
barang itu dengan andaian ceteris paribus.

Alat komunikasi adalah

Keanjalan harga penawaran dapat dihitung mengikut responsif terhadap
rumus berikut: perubahan harga

Keanjalan harga penawaran (Es) = % perubahan kuantiti ditawarkan (%ΔQ)

% perubahan harga barang (%ΔP)
Atau
Es = %ΔQ
%ΔP
Kuantiti baharu (Q1) – Kuantiti asal (Q0)
%ΔQ = × 100
Kuantiti asal (Q0)
Harga baharu (P1) – Harga asal (P0)
%ΔP = × 100
Harga asal (P0)

101
 Bab 2

Contoh pengiraan
Hitung nilai keanjalan harga penawaran bagi kasut apabila
Pengiraan keanjalan
harga penawaran
harga kasut meningkat dari RM50 ke RM52 dan kuantiti
ditawarkan meningkat dari 150 pasang ke 180 pasang.
Anda boleh menonton video
berikut untuk mempelajari
penghitungan keanjalan Mengira peratus perubahan kuantiti ditawarkan
harga penawaran melalui
penerangan rajah. .XDQWLWLEDKDUXQ1±.XDQWLWLDVDOQ0)
Langkah ¨Q = × 100
https://www.youtube. .XDQWLWLDVDOQ0)
com/watch?v=N-k8509h9bc 1 ¨Q =
180 – 150
× 100
(Diakses pada 5 Oktober 2016) 150
= 20%

Mengira peratus perubahan harga

+DUJDEDKDUXP1) – Harga asal (P0)

Langkah ¨P = × 100
Harga asal (P0)
2 ¨P =
RM52 – RM50
× 100
RM50
= 4%

Mengira keanjalan harga penawaran

JOM
1. Apakah maksud tanda positif
pada pekali keanjalan harga
penawaran?
2. Hitung nilai keanjalan harga
penawaran jika peratus
perubahan harga ialah 10%
dan peratus perubahan
kuantiti ialah 5%.
3. Tafsirkan pekali keanjalan
harga penawaran yang
bernilai Es = 0.7.
¨4
Langkah Es = ¨3
3 20%
=
4%
=5
Tanda positif pada pekali keanjalan harga penawaran
menunjukkan hubungan positif antara harga dengan kuantiti
ditawarkan. Dalam contoh di atas, nilai pekali keanjalan harga
penawaran 5 bermaksud apabila harga meningkat 4%, kuantiti
yang ditawarkan akan meningkat 20% atau apabila harga
meningkat 1%, kuantiti ditawarkan akan meningkat 5%.

1. Tindak balas perubahan kuantiti ditawarkan kesan daripada perubahan harga

F barang itu dikenal sebagai keanjalan harga penawaran.
O 2. Rumus keanjalan harga penawaran:
% perubahan kuantiti ditawarkan (%ΔQ)
K Keanjalan harga penawaran (Es) =
% perubahan harga barang (%ΔP)
U Atau
S %ΔQ
Es =
%ΔP

102
 Pasaran

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.6
1. Lengkapkan jadual di bawah.

Barang % Perubahan harga % Perubahan kuantiti Keanjalan harga (Es)

(a) Getah 20 2

(b) Perabot 35 1.5

(c) Kereta 18 9

2. Jadual berikut menunjukkan kuantiti penawaran bagi dua jenis barang pada pelbagai
tingkat harga.

Kuantiti roti ditawarkan Kuantiti tepung ditawarkan

Harga (RM)
(bungkus) (bungkus)
1 4 000 30

2 6 000 60

3 8 000 90

Hitung nilai pekali keanjalan harga penawaran bagi kedua-dua jenis barang apabila harga
(a) meningkat daripada RM1 kepada RM2.
(b) menurun daripada RM3 kepada RM2.
Tafsirkan nilai pekali keanjalan harga penawaran tersebut.

3. Jadual di bawah menunjukkan harga suatu barang dan kuantiti yang ditawarkan.

Harga barang (RM) Kuantiti ditawarkan (kg)

X 200

30 40

Hitung nilai X jika nilai pekali keanjalan harga penawaran ialah 2.

4. Rajah di bawah menunjukkan keluk penawaran untuk suatu barang.

Harga (RM)

52 S

50
S

0 Kuantiti
200 Y (unit)

Hitung nilai Y jika nilai pekali keanjalan harga penawaran ialah 0.5.

103
 Bab 2

2.2.7 Keanjalan Harga Penawaran Anjal

dan Tak Anjal
Pada asasnya, keanjalan harga penawaran boleh dibahagikan
kepada anjal dan tak anjal.

Anjal
Pekali keanjalan harga melebihi 1 (Es  1).
Peratus perubahan kuantiti ditawarkan adalah lebih
besar daripada peratus perubahan harga (%ΔQ  %ΔP).
Ini bermakna kuantiti ditawarkan sangat responsif
terhadap perubahan harga. Perubahan harga yang sedikit
akan memberikan kesan yang besar kepada kuantiti
yang ditawarkan. Contohnya apabila harga ditingkatkan 10%,
kuantiti ditawarkan akan meningkat melebihi 20%.

Harga (RM)

S
P1
%6P
P0

%6Q
Kuantiti
0 Q0 Q1 (unit)

Rajah 2.24 Keanjalan harga penawaran anjal

Contoh barang terdiri daripada barang-barang perkilangan

seperti kereta, pakaian, dan alatan elektrik.
Apabila harga meningkat dari P0 ke P1, kuantiti ditawarkan
meningkat dengan banyak dari Q0 ke Q1. Sebaliknya, jika
harga menurun dari P1 ke P0, kuantiti ditawarkan menurun
dengan banyak dari Q1 ke Q0.
Keanjalan harga penawaran anjal mempunyai keluk penawaran
yang landai.

Barang-barang perkilangan mempunyai keanjalan harga penawaran

anjal kerana pengeluarannya dapat ditingkatkan dengan mudah
apabila harganya meningkat

104
 Pasaran

Tak Anjal JOM

Pekali keanjalan kurang daripada 1 (ES  1). 1. Nyatakan tiga contoh
barang yang penawarannya
Peratus perubahan harga adalah lebih besar daripada peratus anjal.
perubahan kuantiti ditawarkan (%ΔP  %ΔQ). Ini bermakna 2. Apakah bentuk keluk
kuantiti ditawarkan kurang responsif terhadap perubahan penawaran bagi barang
yang penawarannya anjal?
harga. Perubahan harga yang besar akan memberikan
kesan yang sedikit sahaja kepada kuantiti yang ditawarkan.
Contohnya, apabila harga diturunkan sebanyak 20%, kuantiti
ditawarkan menurun kurang daripada 20%.

Harga (RM)

P0

%6P
P1

%6Q
S Kuantiti
0 Q1 Q0 (unit)

Rajah 2.25 Keanjalan harga penawaran tak anjal

Contoh barang terdiri daripada barang-barang pertanian

seperti kopi dan koko.
Apabila harga menurun dari P0 ke P1, kuantiti ditawarkan
menurun dengan sedikit dari Q0 ke Q1. Sebaliknya, jika Apabila harga barang pertanian
harga meningkat dari P1 ke P0, kuantiti ditawarkan meningkat naik, pengeluarannya tidak dapat
dengan sedikit dari Q1 ke Q0. ditambah serta-merta, maka
Keanjalan harga penawaran tak anjal mempunyai keluk penawaran barang pertanian
penawaran yang curam. adalah tak anjal

F 1. Anjal 2. Tak anjal

O (a) Es  1 (a) Es  1
K (b) %ΔQ  %ΔP (b) %ΔQ  %ΔP
U (c) Contoh barang: (c) Contoh barang:
barang perkilangan barang pertanian
S (d) Keluk penawaran berbentuk landai (d) Keluk penawaran berbentuk curam

105
 Bab 2

2.2.8 Penentu Keanjalan Harga

Penawaran

Terdapat banyak faktor yang mempengaruhi keanjalan harga

penawaran suatu barang, antaranya ialah:

Tambahan Kos
Penawaran adalah tak anjal sekiranya penambahan kuantiti
sesuatu barang memerlukan tambahan kos pengeluaran
yang sangat besar. Manakala penawaran adalah anjal apabila
penambahan dalam penawaran memerlukan tambahan kos
yang sedikit.

Corak Penggunaan Faktor Pengeluaran

Penawaran adalah tak anjal sekiranya pengeluaran sesuatu
barang itu memerlukan faktor pengeluaran tertentu atau faktor
pengeluaran itu sukar diperoleh. Sebaliknya, penawaran
adalah anjal apabila faktor pengeluaran mudah diperoleh
dan ditambahkan.

Faktor Masa
Jangka masa boleh dikelaskan kepada dua jenis iaitu jangka
masa pendek dan jangka masa panjang. Dalam jangka masa
pendek, penawaran adalah tak anjal kerana penambahan
pengeluaran adalah terhad. Manakala dalam jangka masa
panjang, penawaran adalah anjal kerana semua faktor
pengeluaran boleh diubah dengan mudah.

Bilangan Firma dalam Pasaran

Penawaran sesuatu barang menjadi anjal sekiranya bilangan
firma dalam pasaran adalah banyak kerana kuantiti barang
yang ditawarkan adalah banyak. Sebaliknya, penawaran
sesuatu barang menjadi tak anjal jika bilangan firma
dalam pasaran adalah sedikit kerana jumlah keluaran di pasaran
turut berkurangan.

Mobiliti Faktor Pengeluaran

Jika faktor pengeluaran yang digunakan untuk menghasilkan
sesuatu barang boleh dipindahkan dengan mudah dari suatu
tempat ke tempat yang lain atau daripada satu keluaran kepada
keluaran yang lain, maka penawaran barang tersebut adalah anjal.
Sebaliknya, jika mobiliti faktor pengeluaran adalah rendah,
maka penawaran barang menjadi tak anjal.

106
 Pasaran

Ketersediaan Stok atau Inventori

Penawaran suatu barang adalah anjal jika firma mempunyai
stok barang yang banyak sama ada dalam bentuk bahan
mentah, barang separuh siap ataupun barang siap. Stok ini
membolehkan firma bertindak cepat apabila harga barang
meningkat di pasaran.

Ketersediaan stok
mempengaruhi keanjalan
penawaran

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.8
1. Lengkapkan jadual di bawah.
Penawaran anjal Penawaran tak anjal

(a) Tambahan kos adalah (a) Tambahan kos adalah

(b) Bekalan input didapati (b) Bekalan input didapati

(c) input pengganti (c) input pengganti

(d) Jangka masa (d) Jangka masa

2. Berikut adalah dua jenis barang yang dikeluarkan oleh firma.

Bincang dalam kumpulan, barang yang manakah penawarannya lebih anjal?

Wakil kumpulan perlu membentangkan hasil perbincangan di depan kelas.

F
1. Penentu keanjalan penawaran ialah
O
(a) Tambahan kos (d) Bilangan firma dalam pasaran
K (b) Corak penggunaan faktor pengeluaran (e) Mobiliti faktor pengeluaran
U (c) Faktor masa (f) Ketersediaan stok atau inventori
S

107
 Bab 2
Pada akhir tahun, pasar
raya akan mengadakan
jualan penghabisan stok
bagi meningkatkan jualan
dan keuntungan. Akan
tetapi, bukan semua
barang akan dijual dengan
harga yang lebih murah.
Pada umumnya, penjual
hanya mengadakan jualan
murah untuk barangan
yang responsif terhadap
perubahan harga.
Hasil marginal (MR) merujuk
kepada perubahan dalam
jumlah kos kesan daripada
perubahan dalam seunit output.
Hasil purata (AR) merujuk
kepada hasil yang diperoleh
daripada seunit output.
Jumlah hasil (TR) merujuk
kepada jumlah nilai penerimaan
yang diperoleh firma daripada
jumlah outputnya.
108
2.2.9 Kepentingan Keanjalan Harga
Firma
Firma boleh mempengaruhi jumlah hasil dengan mengubah
harga berdasarkan keadaan keanjalan sesuatu barangan yang
ditawarkan. Jumlah hasil diperoleh apabila kuantiti barang yang
dijual didarab dengan harga.
Jumlah hasil = Kuantiti × Harga
Jumlah hasil berbeza dengan untung kerana ia belum
mengambil kira kos pengeluaran yang terlibat. Maka untuk
meningkatkan jumlah hasil, firma itu boleh
menjual lebih banyak kuantiti barang
menaikkan harga barang
Namun, adakah kenaikan harga semestinya meningkatkan
jumlah hasil firma? Jawapannya adalah tidak kerana ia
bergantung kepada keanjalan harga permintaan barang tersebut.
Harga (RM)
Ed > 1
Ed < 1
MR AR Kuantiti
0 (unit)
Jumlah hasil (RM)
TR Kuantiti
0 (unit)
Rajah 2.26 Hubungan antara harga dengan jumlah hasil
Berdasarkan Rajah 2.26, dapat disimpulkan bahawa hubungan
antara keanjalan harga permintaan dan jumlah hasil adalah
seperti berikut:
(a) Pada bahagian keluk permintaan yang anjal (Ed > 1),
penurunan harga oleh firma akan menyebabkan peningkatan
kuantiti diminta dengan kadar yang lebih besar. Oleh itu,
jumlah hasil yang diterima oleh firma akan meningkat.
(b) Pada bahagian keluk permintaan yang tidak anjal
(Ed < 1), penurunan harga oleh firma hanya menyebabkan
peningkatan kuantiti diminta dengan kadar yang kecil.
Oleh itu, jumlah hasil yang diterima oleh firma menurun.
 Pasaran

Kerajaan
Bagi kerajaan, konsep keanjalan harga permintaan dan keanjalan
harga penawaran adalah penting dalam menjalankan polisi cukai Cukai tak langsung ialah cukai
yang dikenakan kepada firma
dan subsidi. Beban cukai yang perlu ditanggung oleh pembeli yang beban cukainya boleh
atau pengeluar dan jumlah subsidi yang akan dinikmati oleh dipindahkan kepada pengguna
pengeluar dan pembeli juga bergantung kepada keanjalan harga untuk dibayar. Contohnya,
permintaan dan keanjalan harga penawaran. duti import, duti eksport dan
cukai eksais. Jika kerajaan
meningkatkan cukai jualan
Percukaian rokok sebanyak 20 sen maka
Pengenaan cukai tak langsung oleh kerajaan kepada pengeluar firma akan meningkatkan harga
rokok sebanyak 20 sen supaya
akan menambahkan kos pengeluaran pengeluar, maka jumlah
beban cukai tersebut ditanggung
penawaran akan menurun pada setiap tingkat harga. Pengurangan dan dibayar oleh pengguna.
penawaran ditunjukkan oleh peralihan keluk penawaran ke kiri
seperti rajah di bawah.

Harga (RM) Harga (RM)

D
S1 S1
D S0 S0
P1 E1 P1 E1
A E0
P0
D
P0 A
E0
C B C B
S1 S1 D
S0 S0
Kuantiti Kuantiti
0 Q1 Q0 0 Q1 Q0
(unit) (unit)

Rajah 2.27 Permintaan anjal dan kesan cukai Rajah 2.28 Permintaan tidak anjal dan kesan cukai

Kedua-dua rajah di atas menunjukkan keseimbangan asal Masyarakat ASEAN

dicapai pada E0 dengan harga keseimbangan P0 dan kuantiti Kadar percukaian di
keseimbangan Q0. Malaysia masih lagi rendah
Setelah cukai dikenakan, keluk penawaran beralih ke kiri jika dibandingkan dengan
sesetengah negara ASEAN
dari S0S0 ke S1S1 dengan keseimbangan baharu dicapai pada yang lain.
E1. Didapati harga keseimbangan meningkat dari P0 ke P1,
Perbezaan kadar cukai negara-negara ASEAN
manakala kuantiti keseimbangan turun dari Q0 ke Q1.
Cukai Pendapatan Cukai Pendapatan GST/VAT (%)
Dengan cukai per unit sebanyak E1B, jumlah cukai pada Q1 Korporat (%) Individu (%)

SINGAPURA LAOS
ialah P1E1 BC dengan beban cukai pengguna sebanyak P0P1E1A 17 0-20 7 24 0-24 10

dan beban cukai pengeluar sebanyak CP0AB. FILIPINA KEMBOJA

30 5-32 12 20 20 10
Bagi keluk permintaan anjal beban cukai pengeluar adalah
THAILAND MYANMAR
lebih besar daripada beban cukai pembeli. 20 5-37 7 5-40 1-35 12
INDONESIA BRUNEI
Bagi keluk permintaan tak anjal, beban cukai pengeluar 25 5-10 10 20 0 0
adalah lebih kecil daripada beban cukai pembeli. VIETNAM
25 5-35 10
MALAYSIA
25 0-26 6

(Sumber: Dipetik dari akhbar

Utusan Malaysia, 8 Feb 2015)

109
 Bab 2

Subsidi
Pemberian subsidi oleh kerajaan kepada pengeluar akan
mengurangkan kos pengeluaran, maka keluk penawaran akan
beralih ke kanan. Jumlah subsidi yang akan dinikmati oleh
pengeluar dan pembeli bergantung kepada keanjalan harga
permintaan dan keanjalan harga penawaran.

Harga (RM) Harga (RM)

D S0
S0
S1
A B S1 A B
P0 C
D E0
E0
P0 C
P1 E1 P1 E1
D
S0 S0
D
S1 S1
Kuantiti Kuantiti
0 Q0 Q1 (unit) 0 Q0 Q1 (unit)

Rajah 2.29 Permintaan anjal dan subsidi Rajah 2.30 Permintaan tak anjal dan subsidi

Kedua-dua rajah di atas menunjukkan keseimbangan asal

dicapai pada titik E0 apabila keluk permintaan DD bersilang
Masyarakat ASEAN dengan keluk penawaran S0S0. Harga keseimbangan ialah P0
Kerajaan akan menghapuskan dan kuantiti keseimbangan Q0.
subsidi berperingkat untuk Apabila subsidi per unit BE1 diberi, harga keseimbangan
dibahagikan dalam bentuk jatuh dari P 0 ke P 1, manakala kuantiti keseimbangan
tunai seper ti pemberian bertambah dari Q0 ke Q1.
Bantuan Rakyat 1Malaysia
(BR1M). Antara negara ASEAN
Bagi keluk permintaan anjal, subsidi yang dinikmati oleh
yang telah mengamalkan pengeluar iaitu P0ABC adalah lebih besar daripada subsidi
p e m b e r i an t u n a i i al ah pembeli iaitu P1P0CE1.
Singapura dan Indonesia. Bagi keluk permintaan tak anjal, subsidi yang dinikmati oleh
(Sumber: Dipetik dari akhbar pengeluar iaitu P0ABC adalah lebih kecil daripada subsidi
Utusan Malaysia, 18 Nov 2014)
pembeli iaitu sebanyak P1P0CE1.

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.9 A

Berdasarkan Rajah 2.27, bincang dalam kumpulan dan lukiskan rajah yang menunjukkan kesan
pencukaian atas kes berikut:
(a) Penawaran anjal
(b) Penawaran tak anjal
Murid-murid dikehendaki menerangkan rajah dan membuat kesimpulan seperti dalam teks
percukaian. Tugasan ini perlu dihantar kepada guru untuk dinilai.

110
 Pasaran

AKTIVITI
A KTIVITI 2.2.9 B

Rajah di bawah menunjukkan penawaran anjal dan penawaran tak anjal apabila subsidi diberikan.

Harga (RM) Harga (RM)

D0 D0 S0

S0 A B S1
B
A
P0 C P0 C
E0 S1 E0

P1 E1
S0 P1 E1
S0
S1 D0 S1 D0
Kuantiti 0 Kuantiti
0 Q0 Q1 Q0 Q1
(unit) (unit)

Penawaran anjal dan subsidi Penawaran tak anjal dan subsidi

Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.

Kedua-dua rajah di atas menunjukkan keseimbangan asal dicapai pada titik dengan
tingkat harga keseimbangan dan kuantiti keseimbangan .

Selepas subsidi diberi, keluk penawaran S0S0 akan beralih , tingkat harga keseimbangan
menurun dari ke dan kuantiti keseimbangan dari
ke .

Bagi keluk penawaran anjal, daripada jumlah subsidi , sebanyak akan

dinikmati oleh pembeli. Jumlah subsidi pembeli adalah daripada subsidi pengeluar
iaitu .

Bagi keluk penawaran tak anjal, subsidi yang dinikmati oleh pengeluar iaitu adalah
daripada subsidi pembeli iaitu .

1. Konsep keanjalan harga penting kepada firma untuk menentukan strategi harga.
F 2. Bagi barang yang permintaan anjal, firma perlu menurunkan harga untuk
O meningkatkan jumlah hasil.
K 3. Bagi barang yang permintaan tak anjal, firma perlu meningkatkan harga untuk
meningkatkan jumlah hasil.
U
4. Bagi kerajaan, konsep keanjalan harga penting untuk menentukan polisi percukaian
S dan subsidi.

111
 Bab 2

Peta Konsep

Keseimbangan Pasaran

Permintaan Penawaran

Keinginan dan kemampuan seseorang Kuantiti sesuatu barang atau perkhidmatan

individu untuk membeli sesuatu barang atau yang sanggup dan mampu dikeluarkan oleh
perkhidmatan pada suatu tingkat harga pengeluar pada suatu tingkat harga dalam
dalam jangka masa tertentu jangka masa tertentu

Hukum permintaan Hukum penawaran

Apabila P↑, Qd↓ Apabila P↓, Qd↑ Apabila P↑, QS↑ Apabila P↓, QS↓

Penentu permintaan Penentu penawaran

Perubahan kuantiti
‡ +DUJDEDUDQJLWXVHQGLUL diminta/ditawar ‡ +DUJDEDUDQJLWXVHQGLUL
‡ +DUJDEDUDQJODLQ ‡ +DUJDIDNWRUSHQJHOXDUDQ
‡ &LWDUDVD ‡ &XDFD
‡ 3HQGDSDWDQLQGLYLGX Perubahan ‡ -DQJNDDQKDUJDPDVDGHSDQ
‡ 0XVLP permintaan/ ‡ 7LQJNDWWHNQRORJL
‡ -DQJNDDQKDUJDPDVDGHSDQ penawaran ‡ 0DWODPDWSHQJHOXDU
‡ 'DVDUNHUDMDDQ ‡ 'DVDUNHUDMDDQ

Keanjalan Harga Permintaan / Penawaran

Anjal Tak anjal

Peratus perubahan kuantiti lebih besar 3HUDWXVSHUXEDKDQNXDQWLWLOHELKNHFLOGDULSDGD

daripada peratus perubahan harga (%Q  %P) peratus perubahan harga (%Q  %P)

Penentu keanjalan harga

Keanjalan harga permintaan Keanjalan harga penawaran

‡ -HQLVEDUDQJDQ ‡ 7DPEDKDQNRV
‡ %LODQJDQEDUDQJSHQJJDQWL ‡ &RUDNSHQJJXQDDQIDNWRUSHQJHOXDUDQ
‡ 1LVEDKSHUEHODQMDDQGHQJDQSHQGDSDWDQ ‡ )DNWRUPDVD
‡ )DNWRUMDQJNDPDVD ‡ %LODQJDQILUPDGDODPSDVDUDQ
‡ %LODQJDQNHJXQDDQ ‡ 0RELOLWLIDNWRUSHQJHOXDUDQ
‡ .HWDJLKDQ ‡ .HWHUVHGLDDQVWRNDWDXLQYHQWRUL
‡ .HWDKDQDQEDUDQJ

112
 Pasaran

Pasaran

Keseimbangan Pasaran Keanjalan Harga

s +XNXPSHUPLQWDDQ s .HDQMDODQKDUJDSHUPLQWDDQ(d)

s 3HPEHQWXNDQNHOXNSHUPLQWDDQ  s 3HQJLUDDQ(d
 LQGLYLGXGDQSDVDUDQ
s -HQLVNHDQMDODQKDUJDSHUPLQWDDQ d
s 3HQHQWXSHUPLQWDDQ a s 3HQHQWXNHDQMDODQSHUPLQWDDQ
s 3HUXEDKDQGDODPNXDQWLWLGLPLQWD s 3HUKXEXQJDQ(dGHQJDQMXPODKKDVLO
s 3HUXEDKDQSHUPLQWDDQ s .HDQMDODQKDUJDSHQDZDUDQ(V)
s +XNXPSHQDZDUDQ s 3HQJLUDDQ(V
s 3HPEHQWXNDQNHOXNSHQDZDUDQ 
s -HQLVNHDQMDODQKDUJDSHQDZDUDQ e
 ILUPDGDQSDVDUDQ
s 3HQHQWXNHDQMDODQSHQDZDUDQ
s 3HQHQWXSHQDZDUDQ b
s .HSHQWLQJDQNHDQMDODQKDUJD
s 3HUXEDKDQGDODPNXDQWLWLGLWDZDUNDQ
s 3HUXEDKDQSHQDZDUDQ
s.HVHLPEDQJDQSDVDUDQ
s.HVDQOHELKDQSHUPLQWDDQSHQDZDUDQ c
s3HUXEDKDQSHUPLQWDDQSHQDZDUDQWHUKDGDS
 NHVHLPEDQJDQSDVDUDQ

a Penentu Permintaan b Penentu Penawaran

%XNX7HNV &LNJX %XNX7HNV &LNJX

+DUJD 0DWODPDW
EDUDQJLWX SHQJHOXDU

0XVLP
-DQJNDDQ +DUJD
+DUJD KDUJD
EDUDQJ EDUDQJLWX
PDVDGHSDQ
ODLQ Penentu Penentu
permintaan 'DVDU
penawaran
NHUDMDDQ &XDFD
&LWDUDVD 'DVDU
-DQJNDDQ NHUDMDDQ
KDUJDPDVD 7LQJNDW
3HQGDSDWDQ GHSDQ WHNQRORJL
+DUJDIDNWRU
LQGLYLGX SHQJHOXDUDQ

%XNX5XMXNDQ ,QWHUQHW %XNX5XMXNDQ ,QWHUQHW

113
 Bab 2

c Kesan Lebihan Permintaan atau Penawaran

D ,PSOLNDVLOHELKDQSHUPLQWDDQ Harga (RM)

D /HELKDQ  s+DUJDDNDQPHQLQJNDW DP SP
 SHUPLQWDDQ  s.XDQWLWLSHUPLQWDDQDNDQWXUXQ E
D >6P6P P0
 DP P  s.XDQWLWLSHQDZDUDQDNDQQDLN
 s6HKLQJJDNHVHLPEDQJDQSDVDUDQ P1 123
Lebihan DP
  GLFDSDLGLWLWLNE SP
permintaan
0 Kuantiti
Q1 Q0 Q2 (unit)
Pasaran
Barangan

Harga (RM)
E ,PSOLNDVLOHELKDQSHQDZDUDQ
 s+DUJDDNDQPHQXUXQ Lebihan
E /HELKDQ DP penawaran S
 s.XDQWLWLSHUPLQWDDQDNDQQDLN P1
123 P
 SHQDZDUDQ  s.XDQWLWLSHQDZDUDQDNDQWXUXQ
 6P6P >'PDP
E
 s6HKLQJJDNHVHLPEDQJDQSDVDUDQ P0
  GLFDSDLGLWLWLNE
SP DP
0 Kuantiti
Q1 Q0 Q2 (unit)

d Jenis Keanjalan Harga Permintaan

Keanjalan Harga Permintaan

Anjal Tak anjal

s (d  s (d 

s Δ4 Δ3 s Δ4 Δ3
s .HOXNSHUPLQWDDQDGDODKODQGDL s .HOXNSHUPLQWDDQDGDODKFXUDP
s &RQWRKEDUDQJPHZDK s &RQWRKEDUDQJPHVWLGDQEDUDQJNHSHUOXDQ
s 6WUDWHJLMXDODQPHQXUXQNDQKDUJDMXDODQ s 6WUDWHJLMXDODQPHQLQJNDWNDQKDUJDMXDODQ

e Jenis Keanjalan Harga Penawaran

Keanjalan Harga Penawaran

Anjal Tak anjal

s (V  s (V 

s Δ4 Δ3 s Δ4 Δ3
s .HOXNSHQDZDUDQDGDODKODQGDL s .HOXNSHQDZDUDQDGDODKFXUDP
s &RQWRKEDUDQJSHUNLODQJDQ s &RQWRKEDUDQJSHUWDQLDQ

114
 Pasaran

Refleksi
 Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
2.1 Keseimbangan Pasaran
Menjelaskan hukum permintaan
Melukis dan menjelaskan pembentukan keluk permintaan individu dan pasaran
Menghuraikan penentu permintaan
Membezakan perubahan dalam kuantiti diminta dan perubahan permintaan
Menjelaskan hukum penawaran
Melukis dan menjelaskan pembentukan keluk penawaran individu dan pasaran
Menghuraikan penentu penawaran
Membezakan perubahan dalam kuantiti ditawarkan dan perubahan penawaran
Menerangkan konsep keseimbangan pasaran
Melukis rajah keseimbangan pasaran berdasarkan jadual permintaan dan penawaran
Menjelaskan kesan lebihan permintaan atau lebihan penawaran terhadap harga dan kuantiti
Menganalisis kesan perubahan permintaan atau penawaran terhadap keseimbangan pasaran

2.2 Keanjalan Harga

Menjelaskan konsep keanjalan harga permintaan dan keanjalan harga penawaran
Menghitung keanjalan harga permintaan dan keanjalan harga penawaran
Menjelaskan keanjalan harga permintaan anjal dan tak anjal
Menjelaskan keanjalan harga penawaran anjal dan tak anjal
Menjelaskan penentu keanjalan harga permintaan dan keanjalan harga penawaran
Menerangkan hubungan antara keanjalan harga permintaan dengan jumlah hasil
Menjelaskan kepentingan keanjalan harga

Istilah BM - BI

2.1 Keseimbangan Pasaran Ê UÊ Permintaan (Demand)

UÊ Barang pengganti (Substitute goods)
UÊ Barang penggenap
(Complementary goods)
UÊ Harga keseimbangan (Equilibrium price)
UÊ Hukum penawaran (Law of supply)
UÊ Hukum permintaan (Law of demand)
UÊ Keseimbangan pasaran
(Market equilibrium)
UÊ Ketidakseimbangan (Disequilibrium)
UÊ Lebihan penawaran (Excess supply)
UÊ Lebihan permintaan (Excess demand)
UÊ Penawaran (Supply)
UÊ Perubahan penawaran (Change in supply)
UÊ Perubahan permintaan
(Change in demand)
2.2 Keanjalan Harga
Ê UÊ Anjal (Elastic)
Ê UÊ Keanjalan harga penawaran
(Price elasticity of supply)
Ê UÊ Keanjalan harga permintaan
(Price elasticity of demand)
Ê UÊ Tak anjal (Inelastic)

115
 Bab 2

Latihan Sumatif 2

 Soalan Objektif
Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat jawapan pilihan. Pilih satu jawapan yang paling tepat.

1. Istilah permintaan adalah berkaitan 4. Rajah di bawah menunjukkan keluk

dengan penawaran.
I kemampuan seseorang individu
Harga (RM)
II tingkat pendapatan negara S
III kos pengeluaran
IV harga barang
A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
S
2. Rajah di bawah menunjukkan keluk 0
Kuantiti
(unit)
permintaan terhadap sesuatu barang.
Harga (RM)
Pernyataan manakah menerangkan keluk
D D1
0
penawaran tersebut?
A Harga bertambah kuantiti menurun
P1 B Harga bertambah kuantiti tidak berubah
C Harga berkurang kuantiti meningkat
D1
D0 D Harga bertambah kuantiti meningkat
Kuantiti
0 Q0 Q1 (unit)
5. Antara yang berikut, yang manakah akan
Faktor manakah yang akan menyebabkan membawa kepada pertambahan kuantiti
peralihan keluk permintaan dari D0D0 penawaran rumah kediaman?
ke D1D1? I Peningkatan tingkat teknologi dalam
A Harga barang pengganti turun pembinaan rumah kediaman
B Pendapatan individu meningkat II Penurunan harga faktor pengeluaran
C Kadar cukai pendapatan meningkat III Penurunan harga rumah kediaman
D Harga barang itu dijangka turun pada IV Perubahan cita rasa pengguna
masa depan A I dan II
3. Maklumat di bawah menunjukkan B I dan IV
hubungan antara dua jenis barang. C II dan III
D III dan IV
Apabila harga barang X meningkat,
kuantiti barang Y diminta akan 6. Teliti maklumat di bawah.
berkurangan.
Apabila pasaran kereta telah mencapai
Apakah kemungkinan barang X dan keseimbangan, kuantiti permintaan
barang Y? kereta sama dengan kuantiti
A Teh dan kopi penawaran kereta.
B Gula dan garam
C Kereta dan petrol Apakah yang terjadi dalam pasaran, jika
D Komputer peribadi dan televisyen berlaku kenaikan harga kereta?

116
 Pasaran

A Berlaku pengurangan pengeluaran 8. Rajah di bawah menunjukkan keluk

kereta di pasaran permintaan sejenis barang.
B Berlaku lebihan penawaran kereta di Harga (RM)
pasaran D

C Berlaku lebihan permintaan kereta di 6

pasaran
3
D Tidak terdapat sebarang perubahan D
kuantiti kereta di pasaran 0
Kuantiti
Q1 10 (kg)
7. Rajah di bawah menunjukkan keluk
Andaikan keanjalan harga permintaan
keseimbangan pasaran bagi suatu barang.
ialah 0.6. Jika harga meningkat daripada
Harga (RM) RM3 kepada RM6, berapakah nilai Q?
A 3 kg C 5 kg
D S
P2 B 4 kg D 6 kg
E 9. Seseorang pengeluar akan menurunkan
P0
harga sebagai strategi meningkatkan
P1 jumlah hasil jika keluarannya ialah barang
S D
0
Kuantiti A mesti C perkilangan
Q1 Q0 Q2 (unit) B mewah D pertanian

Apakah kesannya jika harga turun dari P0 10. Jika nilai keanjalan harga penawaran suatu
ke P1? barang ialah 0.6. Tafsirkan nilai tersebut.
I Ketidakseimbangan pasaran berlaku A Apabila harga meningkat 1%, kuantiti
II Keseimbangan pasaran berlaku di P1 ditawarkan meningkat 0.6%
III Berlaku lebihan penawaran sebanyak B Apabila harga meningkat 1%, kuantiti
Q1Q2 ditawarkan menurun 0.6%
IV Berlaku lebihan permintaan sebanyak C Apabila harga menurun 0.6%, kuantiti
Q1Q2 ditawarkan berkurang 1%
A I dan II C II dan III D Apabila harga menurun 0.6%, kuantiti
B I dan IV D III dan IV ditawarkan meningkat 1%

 Soalan Esei
Arahan: Jawab soalan-soalan yang berikut.

1. (a) Dengan menggunakan jadual permintaan, terangkan hubungan antara harga dengan
kuantiti diminta.
(b) Bezakan antara perubahan dalam kuantiti diminta dengan perubahan permintaan.

2. (a) Jelaskan hukum penawaran.

(b) Dengan menggunakan rajah, jelaskan pembentukan keluk penawaran pasaran.

3. (a) Dengan menggunakan rajah, terangkan kesan terhadap harga dan kuantiti keseimbangan
g
kereta apabila kerajaan membatalkan subsidi kepada pengeluar kereta tempatan.
(b) Huraikan tiga sebab keanjalan harga penawaran koko kurang anjal berbanding dengan
keanjalan harga penawaran coklat.

117
 Bab 2

4. (a) Jadual di bawah ini menunjukkan hubungan antara harga barang P dengan permintaan
terhadap barang Q dan barang R.
Keadaan Harga Barang P Permintaan Barang Q Permintaan Barang R
1 Turun Berkurang Bertambah
2 Naik Bertambah Berkurang
(i) Apakah hubungan antara barang P dengan barang Q, dan barang R?
(ii) Berikan contoh barang P, barang Q, dan barang R.
(b) Jumlah kuantiti diminta barang Z telah meningkat sebanyak 100% dalam masa 8 bulan
walaupun harganya tidak berubah. Bagaimanakah situasi ini boleh terjadi?

5. (a) Keluk permintaan A, B, dan C merupakan keluk permintaan individu dalam sebuah
pasaran manakala keluk permintaan D mewakili keluk permintaan pasaran.
Harga (RM)

DB
DA DC DD
6
5
DD
DC
DA D
B

0 Kuantiti (unit)
2 4 X8 12 15 21 Y

Binakan jadual permintaan yang menggambarkan rajah tersebut.

(b) Jadual di bawah menunjukkan nilai pekali keanjalan harga permintaan bagi dua jenis barang.
Barang A Barang B
0.5 1.5
Bagaimana pengeluar dapat meningkatkan jumlah hasilnya?

6. (a) Situasi 1 dan Situasi 2 berkaitan dengan jual beli buah rambutan antara Pak Mat dan
Encik Ali.
Dua hari kemudian... Eh, Pak Mat, harga dah
Pak Mat, saya nak
beli 5 kg rambutan. meningkat. Kalau begitu,
saya nak 2 kg sajalah.

Baiklah
6LWXDVL

6LWXDVL

Encik Ali. Baiklah.

1 kg
0
RM3.0 1 kg
RM5.00

(i) Hitung nilai pekali keanjalan harga permintaan buah rambutan berdasarkan
peningkatan harga situasi 1 dan situasi 2.
(ii) Tafsirkan nilai pekali keanjalan harga permintaan bagi buah rambutan tersebut.
(b) Jelaskan setiap perubahan yang berikut terhadap pasaran buah-buahan tempatan:
(i) Berlaku kemajuan teknologi dalam penanaman buah-buahan tempatan
(ii) Berlaku musim kemarau yang berpanjangan
(iii) Berlaku serangan penyakit kulat dan bakteria terhadap pokok buah-buahan tempatan
(iv) Tindakan kerajaan membenarkan pengimportan buah-buahan dari luar negara

118
 Pasaran

KAJIAN KES
Syarikat Bintang Maju Sdn. Bhd. mempunyai modal berbayar sebanyak RM15.5 juta. Berikut adalah
pilihan cadangan keluaran syarikat pada permulaan operasi kilangnya di Kawasan Perindustrian
Taman Maju Jasin.

Kipas angin jenama “Nyaman” Tepung gandum jenama “Matahari”

UÊ ˆ«>ÃÊ>˜}ˆ˜ÊÞ>˜}ʓi˜}iÕ>ÀŽ>˜ÊÜ>«Ê>ˆÀÊ UÊ /i«Õ˜}Ê}>˜`ՓÊÞ>˜}Ê`ˆˆ“«œÀÌÊ`>˜Ê`ˆV>“«ÕÀŽ>˜Ê
seperti pendingin hawa dengan perasa ubi keledek
UÊ ->ÌՇÃ>Ì՘Þ>Ê`ˆŽiÕ>ÀŽ>˜Ê`ˆÊ˜i}>À>ʈ˜ˆÊ UÊ i˜}}՘>Ž>˜ÊÌiŽ˜œœ}ˆÊ˜i}>À>Ê À>∏
menggunakan teknologi Jerman UÊ œÃÊ«i˜}iÕ>À>˜Ê,£ä°ÓʍÕÌ>
UÊ œÃÊ«i˜}iÕ>À>˜Ê,£ä°xʍÕÌ> UÊ i˜}}՘>Ž>˜ÊxäÊÌi˜>}>ÊLÕÀՅ
UÊ i˜}}՘>Ž>˜ÊxäÊÌi˜>}>ÊLÕÀՅ UÊ >À}>ÊÃiŽˆœ}À>“Ê,Ó°xä
UÊ >À}>ÊÃi՘ˆÌÊ,xää

Disebabkan masalah modal, syarikat ini telah membuat keputusan untuk mengeluarkan kipas angin
dan melepaskan kilang pemprosesan tepung gandum. Dijangkakan produk ini akan mendapat
sambutan daripada pelbagai lapisan pengguna terutamanya pencinta alam kerana pengeluaran kipas
ini menjaga alam sekitar hasil daripada menggunakan teknologi hijau dan mesin dari negara Jerman.

Pada peringkat awal, permintaan terhadap kipas angin ini tidak memenuhi sasaran syarikat. Oleh itu,
pihak pengurusan telah mengambil keputusan untuk menurunkan harga seunit kipas angin berwap
`>Àˆ«>`>Ê,xääÊÃi՘ˆÌʎi«>`>Ê,{näÊÃi՘ˆÌ°ÊiÃ>˜Ê`>Àˆ«>`>Ê«i˜ÕÀ՘>˜Ê…>À}>ÊÌiÀÃiLÕÌ]Ê«iÀ“ˆ˜Ì>>˜Ê
ÌiÀ…>`>«Ê«Àœ`Վʈ˜ˆÊÌi>…Ê“i˜ˆ˜}Ž>Ìʈ>ˆÌÕÊ`>Àˆ«>`>Ê{ääÊ՘ˆÌʎi«>`>ÊxääÊ՘ˆÌÊ«>`>ÊLՏ>˜Ê«iÀÌ>“>°

Jadual di bawah menunjukkan jumlah permintaan kipas angin jenama “Nyaman” pada tiga bulan
«iÀÌ>“>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£ÇÊÃiÌi>…Ê…>À}>Ê`ˆÌÕÀ՘Ž>˜°

Harga baharu (RM) Januari (unit) Februari (unit) Mac (unit)

{nä xää xnä Èxä

Berdasarkan kajian kes di atas, jawab soalan berikut.

(a) Jelaskan masalah ekonomi yang dihadapi oleh Syarikat Bintang Maju Sdn. Bhd.
(b) Setujukah anda dengan keputusan syarikat mengeluarkan kipas angin? Beri tiga alasan.
(c) Jelaskan kepentingan teknologi hijau kepada seorang
(i) pengeluar
(ii) pengguna
(d) (i) Hitung nilai pekali keanjalan harga permintaan bagi kipas angin apabila harga diturunkan
daripada RM500 kepada RM480?
(ii) Takrifkan nilai pekali keanjalan harga permintaan di (i).
(e) Berdasarkan jawapan di (d)(i), setujukah anda dengan penurunan harga yang dilakukan oleh
syarikat? Berikan alasan anda.
(f) Selain harga kipas angin itu sendiri, nyatakan faktor-faktor lain yang boleh mempengaruhi
permintaan terhadapnya?
(g) Jelaskan bagaimana harga keseimbangan bagi kipas angin ditentukan di pasaran.

119
 Bab 2

Praktis

Arahan: Lengkapkan peta pemikiran di bawah.

1. Apakah yang akan berlaku terhadap permintaan barang apabila perubahan berikut
berlaku?

(i) Permintaan terhadap

(i) Apabila harga barang
pengganti bagi suatu barang itu akan
barang meningkat. (hubungan
(ii) Apabila harga barang ).
bagi suatu (ii) Permintaan terhadap
barang meningkat. barang itu akan
menurun (hubungan
).

(i) Apabila pendapatan

(i) Permintaan barang akan
individu .
Penentu kerana
(ii) Apabila pendapatan
Permintaan kuasa beli .
individu .
(ii) Permintaan barang akan
a Harga barang
kerana
lain
kuasa beli .
b Pendapatan
individu
(i) Jika harga barangg
dijangka c Jangkaan
pada masa depan. harga pada (i) Permintaan barang akan
(ii) Jika harga barang
g masa depan
sekarang.
dijangka d Dasar (ii) Permintaan barang akan
pada masa depan. kerajaan sekarang.

(i) Jika kerajaan (i) Permintaan barang akan

menaikkan kadar cukai kerana
. pendapatan
p boleh guna
(ii) Jika kerajaan .
kadar (ii) Permintaan barang akan
cukai pendapatan. kerana
pendapatan
p boleh guna
.

120
 Pasaran

2. Lengkapkan peta pokok tentang penentu keanjalan harga permintaan dan keanjalan
harga penawaran.
Penentu Keanjalan Harga Permintaan

Jenis barangan Bilangan barang Bilangan kegunaan Ketahanan barang

pengganti

Anjal jika Anjal jika Anjal jika Anjal jika

Tak anjal jika Tak anjal jika Tak anjal jika Tak anjal jika

Faktor jangka masa Nisbah perbelanjaan Ketagihan

dengan pendapatan

Anjal jika Anjal jika Anjal jika

Tak anjal jika Tak anjal jika Tak anjal jika

Penentu Keanjalan Harga Penawaran

Tambahan kos Faktor masa Mobiliti faktor

pengeluaran

Anjal jika Anjal jika Anjal jika

Tak anjal jika Tak anjal jika Tak anjal jika

Corak penggunaan Bilangan firma Ketersediaan stok

faktor pengeluaran dalam pasaran atau inventori

Anjal jika Anjal jika Anjal jika

Tak anjal jika Tak anjal jika Tak anjal jika

121
Bab 3

EKONOMI & ANDA

Berikut adalah perbualan antara seorang ibu dengan anaknya selepas balik kerja.

Anak: Ibu, kenapa balik lambat hari ini?

Ibu: Kereta ibu tu rosak lagi, ibu bercadang untuk membeli sebuah kereta terpakai.
Anak: Belilah kereta baharu, ibu.
Ibu: Kalau beli kereta baharu, kena buat pinjaman dan bayar kadar faedah. Kalau beli kereta
terpakai, boleh jimat kira-kira 50%. Tambahan lagi, ibu perlu kumpul duit sebanyak
RM50 000 dalam tiga tahun ini sebagai kos pendidikan Lin di pusat pengajian tinggi nanti.
Anak: Ibu, fikir jauhlah, Lin baru belajar di tingkatan 4 sekarang.
Ibu: Ibu mesti buat perancangan dari sekarang, kalau tidak dari mana kita nak dapat duit nanti.
Tiap-tiap bulan ibu telah asingkan dan simpan 15% daripada pendapatan ibu untuk tujuan
ini. Baki pendapatan bulanan, ibu laburkan dalam amanah saham dan emas di bank.
Anak: Adakah kerana sebab itu, ibu selalu berjimat cermat dan berbelanja secara bijak?
Ibu: Ya, Lin. Kalau kita tak merancang kewangan dengan baik, kita akan susah nanti.
Selepas dua jam...
Ibu: Lin buat apa ni?
Anak: Ibu tengoklah sendiri.

Pengurusan wang ibu:

‡ (PDVVDKDP 
‡ VLPSDQDQ  V\DULNDWERQ 
‡ 6LPSDQVHEHOXP  NHUDMDDQ
 EHODQMD ‡ 3LOLKSHODEXUDQ 
‡ 'HSRVLWWHWDS   \DQJEHULVLNR 
 GHSRVLWWDEXQJDQ  VHGHUKDQD
 DPDQDKVDKDP  ‡ (ODNVSHNXODVL
Sumber pendapatan  7DEXQJ+DML Perbelanjaan Matlamat kewangan
Simpanan Pelaburan ‡ -DQJNDSDQMDQJ
‡ %HNHUMDVHEDJDL  ‡ %HUEHODQMDGHQJDQ
 MXUXKHEDKUDGLR  NRVSHQGLGLNDQ
 ELMDN
‡ 0HQFDUL   50
‡ %DUDQJNHSHUOXDQ
 SHQGDSDWDQ  ‡ -DQJNDSHQGHN
 GLGDKXOXNDQ
 VDPSLQJDQGHQJDQ  SHPEHOLDQNHUHWD
‡ (ODNNDQSLQMDPDQ
 EHNHUMDVHEDJDL  BANK  WHUSDNDL50
 SHULEDGLNDGNUHGLW
 SHQWHUMHPDK  GDQKXWDQJ
‡ +LGXSGDODPNHDGDDQ
 \DQJVHGHUKDQD

Selepas mempelajari bab ini, cuba anda lukiskan pengurusan wang anda berdasarkan matlamat
kewangan anda.
 Wang,
Wang
g, Bank,
Bank
Ban
an
nk, dan
dan
a Pendapatan
Pen
Pen
ndap
da ata
at n Individu
IIndi
ndi
n
ndivid
di
divid
vid
du

BAB
Wang, Bank, dan
3 Pendapatan Individu
Wang adalah alat ciptaan manusia dan digunakan oleh manusia sebagai
alat perantaraan pertukaran untuk mendapatkan barang dan perkhidmatan.
Wang boleh disimpan dalam bank atau digunakan untuk berbelanja.
Seseorang harus merancang perbelanjaan supaya matlamat kewangan
masing-masing dapat dicapai. Wang yang terlebih juga dapat digunakan
untuk membuat pelaburan. Namun segala-galanya ini perlu bermula dengan
mencari wang dahulu iaitu dengan bekerja atau mendapatkan pendapatan
daripada sumber-sumber yang lain.

Kata Kunci:
‡:DQJ
‡6HNWRUHNRQRPL
‡%D\DUDQSLQGDKDQ
‡3HQGDSDWDQEROHKJXQD
‡3RWRQJDQZDMLE
‡.HSHUOXDQ
Standard Kandungan: ‡.HKHQGDN
3.1 Wang dan Bank
3.2 Pendapatan Individu
‡%HODQMDZDQSHULEDGL
3.3 Penggunaan Pendapatan Individu ‡5LVLNRSHODEXUDQ
‡3XODQJDQSHODEXUDQ

123
 Bab 3

3.1 Wang dan Bank

Apakah empat fungsi wang?
Bagaimanakah Bank Negara Malaysia (BNM) berfungsi sebagai
bank pusat di negara kita?
Apakah peranan bank perdagangan dalam membantu
masyarakat di Malaysia?

BERITA ONLINE

Apakah itu Bitcoin?

Bitcoin merupakan mata wang maya atau mata wang
digital yang mula diperkenalkan sekitar tahun 2008 oleh
Satoshi Nakamota. Wang ini tidak dikawal selia oleh
mana-mana badan dan tidak berbentuk fizikal seperti
mata wang kertas atau duit syiling yang dikeluarkan
oleh bank pusat. Bitcoin boleh digunakan untuk
membeli barang-barang elektronik oleh sesiapa sahaja
di dunia, pada bila-bila masa, dengan akses kepada
komputer atau telefon pintar yang disambung Internet.
Bitcoin dikatakan sebagai revolusi mata wang digital
baharu dan rangkaian pembayaran yang mengubah
cara orang melihat dan menggunakan wang. Setujukah (Sumber: http://money.cnn.com/intographic/
anda dengan pernyataan ini? technology/what-IS-bitcoin/)

Selama ini, kita menggunakan wang kertas dan duit syiling untuk menjalankan transaksi
atau pertukaran barang. Wang yang kita gunakan dicetak dan dikawal selia oleh bank
pusat serta perlu disandarkan dengan emas dan pertukaran asing. Berikutan dengan
peredaran masa, kini kita juga menggunakan pelbagai alat pembayaran bank seperti
cek, kad debit, dan kad kredit untuk membuat pembayaran. Adakah pada masa Abad
hadapan, wang digital akan menggantikan wang dan alat-alat pembayaran ini? ke-21

3.1.1 Fungsi Wang

Setiap hari kita menggunakan wang untuk jual beli barang
dan membuat bayaran. Sebelum wujudnya wang, manusia
menggunakan sistem barter iaitu proses pertukaran barang
dengan barang. Apakah itu wang?

Wang merupakan komoditi atau benda yang diterima umum oleh

masyarakat sebagai alat perantaraan pertukaran.

124
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Jenis-jenis wang
Duit syiling Wang kertas Deposit semasa
Ciri-ciri wang:
UÊ ˆÌiÀˆ“>ÊՓՓ
UÊ Õ`>…Ê`ˆL>Ü>

aja
OH

ah
UÊ />…>˜Ê>“>

aS
NT

im
CO

r
1 8 0 7 1 7

ne
Pe
A/k
Lee Cheng Jee

TOH UÊ Õ`>…Ê`ˆL>…>}ˆŽ>˜
Lapan puluh sahaja 80.00

CON Errin UÊ iÃÌ>Lˆ>˜Ê˜ˆ>ˆÊ

UÊ *i˜>Ü>À>˜ÊÌiÀ…>`

Kelemahan sistem barter

Barang tidak tahan lama
Masalah membawa barang
Masalah kehendak serentak
Kesukaran menentukan kadar pertukaran
Kesukaran membahagikan barang kepada unit yang kecil

Wang memainkan empat fungsi utama dalam ekonomi iaitu:

Alat Perantaraan Pertukaran

Wang berperanan sebagai alat perantaraan pertukaran Kesukaran menemui kehendak
kerana wang boleh digunakan untuk menjalankan urus serentak dalam sistem
niaga iaitu jual beli barang atau perkhidmatan. barter merumitkan proses
Seorang nelayan boleh menjual hasil tangkapannya pertukaran barang
untuk mendapatkan wang. Dia juga boleh menggunakan
wang yang diperoleh untuk membeli kasut.
Peniaga kasut yang menerima bayaran dalam bentuk
wang pula boleh menggunakan wang itu untuk membayar
upah pekerja.
Fungsi wang ini membolehkan pertukaran pelbagai hala
berlaku dan memudahkan urus niaga dalam ekonomi.

Alat Ukuran Nilai

Setiap barang dan perkhidmatan dalam pasaran
mempunyai harga yang dinyatakan dalam nilai wang.
Contohnya harga sebuah buku ialah RM20 dan harga
sebatang pen ialah RM5. Ini bererti nilai sebuah buku Wang digunakan untuk
bersamaan dengan 4 batang pen. membeli barang
Fungsi wang ini membolehkan pengguna dan penjual
menentukan nilai barang dengan mudah dan perbandingan
nilai dengan barang lain dapat dilakukan.

12
1
125
25
 Bab 3

ANANIA

Harga mengikut berat, bagi setiap 100 gram ikan yang siap dimasak
dengan pilihan masakan harganya seperti berikut:

Siakap RM5.50 Pari Tuka RM4.00 Bawal RM5.50

Merah RM5.50 Keli RM2.50 Udang RM6.00
Kerapu RM5.50 Kembung RM3.50 Sotong RM4.50
Jenahak RM5.50 Ketam RM5.50 Lala RM2.50
Tilapia Merah RM3.00 Kerang RM1.00 Cencaru RM2.50
Pilihan masakan:
Stim 3 Rasa Masak Pedas Masak Halia Masam Manis

Wang dapat mengukur nilai makanan di restoran

Alat Penyimpan Nilai

Wang boleh disimpan untuk kegunaan pada masa hadapan.
Anda mungkin menyimpan sebahagian daripada wang
saku anda setiap hari agar dapat membeli sesuatu barang
pada masa akan datang.
Ciri wang yang tahan lama dan mempunyai nilai
yang stabil membolehkan wang berfungsi sebagai alat
penyimpan nilai.

jadi bukit
it la m a-lama
sedik
Sedikit-

Alat Bayaran Tertunda

Sebahagian urus niaga dalam ekonomi melibatkan
bayaran tunai dan ada juga urus niaga yang melibatkan
Cabaran KBAT
AT jualan secara hutang atau kredit.
º/>˜«>Ê Ü>˜}Ê Ãi“Õ>˜Þ>Ê
Barangan seperti kereta sukar dijual secara tunai kerana
tak menjadi” harganya mahal dan bukan semua pengguna mampu
Adakah anda bersetuju membeli secara tunai.
dengan pernyataan di atas? Penjual mungkin membenarkan pembeli membayar
secara ansuran.
Contohnya Cik Azizah membeli sebuah kereta Proton
dan bayaran ansuran ialah RM600 sebulan.
Wang diterima sebagai alat bayaran tertunda kerana
mempunyai nilai yang stabil.

126
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

PERODUA MYVI BAHARU

RU - MODEL TERLARIS DI PASARAN

BULANAN
BULANA
BULANANN BULANAN
Model DISKAUN/ GA
HARGA H RG
HA RGA
HARGA A ATAS
ATAS (10%
(10
10%
%PPENDAHULUAN)
ENDAHULUA
LUAN) (PINJAMAN PENUH)
HADIAH ASAL (RM) JALA
L N (RM)
LA
JALAN (RM) (RM)
STANDARD G (M) 31 HADIAH PERCUMA 40 862.16 40 862.16 438 487
STANDARD G (A) 31 HADIAH PERCUMA 43 862.15 43 862.15 470 523
PREMIUM X (A) 31 HADIAH PERCUMA 46 862.15 45 774.15 491 545
PREMIUM XS (A) 31 HADIAH PERCUMA 48 862.16 48 862.16 574 582

Wang sebagai alat bayaran tertunda

AKTIVITI
A KTIVITI 3.1.1

1. Bandingkan kelebihan sistem wang dengan sistem barter dari aspek berikut:
(a) Alat perantaraan pertukaran
(b) Alat ukuran nilai
(c) Alat penyimpan nilai
(d) Alat bayaran tertunda
2. Anda diminta menentukan sama ada barangan berikut boleh memainkan peranannya sebagai
wang atau tidak dalam ekonomi:
(a) Kad prabayar
(b) Kain
(c) Ikan
(d) Garam
(e) Emas
Selepas itu, bincang jawapan anda dengan rakan anda. Bentangkan jawapan anda
kepada kelas.

F 1. Wang merupakan komoditi atau benda yang diterima umum oleh masyarakat
sebagai alat perantaraan pertukaran.
O 2. Empat fungsi wang adalah seperti berikut:
K (a) Alat perantaraan pertukaran
(b) Alat ukuran nilai
U (c) Alat penyimpan nilai
S (d) Alat bayaran tertunda

127
 Bab 3

3.1.2 Fungsi Bank Pusat

Bank Negara Malaysia merupakan bank pusat di negara kita. Bank
ini ditubuhkan pada 24 Januari 1959. Bank pusat mempunyai
kuasa tunggal untuk mengeluarkan mata wang negara iaitu
Ringgit Malaysia (RM). Hanya wang yang diterbitkan oleh Bank
Negara Malaysia sahaja yang sah diperlakukan dengan nilai di
negara kita dan pihak lain tidak dibenarkan untuk mencetak atau
menerbitkan wang Malaysia. Berikut adalah 5 peranan utama
Bank Negara Malaysia:

1 Mengeluarkan mata wang

Bank Negara Malaysia

2 Mengawal kestabilan nilai mata wang

3 Jurubank kepada kerajaan

4 Jurubank kepada bank perdagangan

5 Mengawal kestabilan ekonomi

Mengawal Kestabilan Nilai Mata Wang

Nilai sesuatu mata wang diukur melalui dua cara iaitu dari aspek
kuasa beli wang dan juga dalam mata wang asing.

Kuasa Beli
Kuasa beli wang bermaksud kemampuan wang untuk
membeli sesuatu barang atau perkhidmatan.
Sekiranya anda mempunyai wang sebanyak RM10 dan harga
pen ialah RM2, anda mampu membeli 5 batang pen. Sekiranya
>`>ÀÊ«iÀÌՎ>À>˜Ê1-Ê
LiÀL>˜`ˆ˜}Ê,Ê«>`>Ê harga pen naik kepada RM5, anda mampu membeli 2 batang
1 September 2014 pen sahaja. Ini bererti kenaikan harga boleh menyebabkan
US$1 = RM3.152 kuasa beli menurun.
Kenaikan harga barang secara berterusan dalam ekonomi
dikenal sebagai inflasi dan kadar inflasi yang tinggi boleh
>`>ÀÊ«iÀÌՎ>À>˜Ê1-Ê menjejaskan nilai mata wang.
LiÀL>˜`ˆ˜}Ê,Ê«>`>Ê
1 September 2015
US$1 = RM4.203 Mata Wang Asing
ˆ>ˆÊ,ˆ˜}}ˆÌÊ>>ÞÈ>ÊÌi>…Ê Kebanyakan mata wang negara termasuk Ringgit Malaysia
>ÌՅÊLiÀL>˜`ˆ˜}Êœ>ÀÊ dibandingkan dengan Dolar Amerika Syarikat kerana Dolar
Amerika Syarikat Amerika Syarikat digunakan dengan meluas dalam perdagangan
antarabangsa. Misalnya US$1 = RM4.20 atau RM1 = US$0.238.
Kadar ini sentiasa berubah mengikut keadaan ekonomi semasa.

128
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Tiga kaedah bank pusat menstabilkan nilai mata wang:

Mewujudkan sandaran minimum

 2UGLQDQ %DQN 1HJDUD 0DOD\VLD PHPSHUXQWXNNDQ VDQGDUDQ

PLQLPXPGDODPEHQWXNHPDVGDQUL]DEDQWDUDEDQJVD
 5L]DEDQWDUDEDQJVDWHUPDVXNODKHPDVSHUWXNDUDQDVLQJPLOLNDQ
KDNSHQJHOXDUDQNKDVGDQUL]DENXPSXODQZDQJDQWDUDEDQJVD
 ,QLEHUHUWLVHNLUDQ\DEDQNSXVDWLQJLQPHQFHWDN50VDQGDUDQ
PLQLPXP\DQJSHUOXGLPLOLNLLDODK50

Campur tangan dalam pasaran pertukaran asing (FOREX)

JOM
 &RQWRKQ\D%DQN1HJDUD0DOD\VLDDNDQPHPEHOL5LQJJLW0DOD\VLD Bagaimanakah bank pusat
GHQJDQ PHQMXDO 'RODU $PHULND 6\DULNDW DSDELOD QLODL 5LQJJLW menstabilkan nilai mata wang
0DOD\VLDDGDODKUHQGDK negara?
 .HVDQQ\D MXPODK 5LQJJLW 0DOD\VLD GL GDODP SDVDUDQ DNDQ
EHUNXUDQJGDQQLODL5LQJJLW0DOD\VLDDNDQPHQLQJNDWEHUEDQGLQJ
GHQJDQ'RODU$PHULND6\DULNDW
 :DODXSXQ WLQGDNDQ LQL PHQJXUDQJNDQ UL]DE DQWDUDEDQJVD
\DQJGLSHJDQJROHK%DQN1HJDUD0DOD\VLDQLODL5LQJJLW0DOD\VLD
GDSDWGLVWDELONDQ

,ˆ˜}}ˆÌÊ>>ÞÈ>ÊÞ>˜}Ê«iÀÌ>“>Ê
`ˆÌiÀLˆÌŽ>˜Ê«>`>Ê£ÓÊ՘ʣ™ÈÇÊ
0HQJDZDOLQÀDVL “i˜}}>˜ÌˆŽ>˜Ê œ>ÀÊ >>Þ>Ê
`>˜Ê ÀˆÌˆÃ…Ê œÀ˜iœ°Ê*>`>ÊÌ>…Õ˜Ê
 %DQNSXVDWDNDQPHPDVWLNDQNDGDULQIODVLGDODPQHJDUDEHUDGD £™™Î]Ê Ãˆ“LœÊ º,»Ê ­,ˆ˜}}ˆÌÊ
SDGDSDUDVWHUNDZDOGHQJDQPHQJJXQDNDQDODWGDVDUNHZDQJDQ >>ÞÈ>®Ê`ˆ«iÀŽi˜>Ž>˜Ê՘ÌՎÊ
“i˜}}>˜ÌˆŽ>˜ÊȓLœÊºf»°

Rizab antarabangsa BNM RM418 bilion

Õ>>Ê Փ«ÕÀ\Ê ,ˆâ>LÊ >˜Ì>À>L>˜}Ã>Ê >˜ŽÊ i}>À>Ê >>ÞÈ>Ê ­ ®Ê

ˆ>>…Ê,{£nÊLˆˆœ˜Ê­LiÀÃ>“>>˜Ê1-f™{°£ÊLˆˆœ˜®Ê«>`>Ê£xÊ"ŽÌœLiÀÊ
Óä£x°Ê>>“ÊŽi˜Þ>Ì>>˜Ê…>ÀˆÊˆ˜ˆ]Ê ÊLiÀŽ>Ì>ʎi`Õ`Վ>˜ÊÀˆâ>LʈÌÕÊ
VՎիÊ՘ÌՎʓi“Lˆ>Þ>ˆÊn°nÊLՏ>˜Êˆ“«œÀÌÊÌiÀÌ>˜}}ՅÊ`>˜Ê£°Óʎ>ˆÊ
hutang luar jangka pendek.

œ“«œ˜i˜ÊÕÌ>“>ÊÀˆâ>LÊ>˜Ì>À>L>˜}Ã>ʈ>>…ÊÀˆâ>Lʓ>Ì>ÊÜ>˜}Ê>Ș}Ê
­1-fnx°nÊLˆˆœ˜®]ʎi`Õ`Վ>˜ÊÀˆâ>LÊ/>L՘}Ê>Ì>Ê7>˜}Ê
˜Ì>À>L>˜}Ã>Ê
­1-fä°nÊ Lˆˆœ˜®]Ê >ŽÊ *i˜}iÕ>À>˜Ê …>ÃÊ ­1-f£°nÊ Lˆˆœ˜®]Ê i“>ÃÊ
­1-f£°{ÊLˆˆœ˜®]Ê`>˜Ê>ÃiÌÊÀˆâ>Lʏ>ˆ˜Ê­1-f{°ÎÊLˆˆœ˜®°

­Sumber: Diubah suai daripada Harian Metro, 22 Oktober 2015® Logo Bank Negara Malaysia

129
 Bab 3

Jurubank kepada Kerajaan

Mentadbir akaun negara
Sebagai jurubank kepada kerajaan, bank pusat menyimpan
dan menguruskan akaun kerajaan yang terdiri daripada:
(a) Akaun kewangan: Mengandungi catatan semua hasil
dan perbelanjaan kerajaan.
(b) Akaun pinjaman kewangan: Mengandungi segala
rekod pinjaman yang dibuat oleh kerajaan.
Bank pusat juga menerima wang yang dibayar kepada
kerajaan dan melakukan pembayaran bagi pihak kerajaan.

Memberi pendahuluan sementara

Tan Sri Dato’ Sri Dr. Zeti
Akhtar Aziz
Gabenor Bank Negara Malaysia
(Mei 2000 – April 2016)
Bank pusat bertanggungjawab memberi pendahuluan
sementara kepada kerajaan apabila kerajaan mengalami
masalah kekurangan kewangan.
Kerajaan perlu membayar balik tidak lewat daripada tiga
bulan setelah berakhirnya tahun kewangan kerajaan.

Mengurus hutang negara

Bank pusat bertanggungjawab memperoleh pinjaman
bagi pihak kerajaan daripada sumber dalam negeri dan
luar negara.
Bank pusat akan memperoleh pinjaman melalui penjualan
bil-bil perbendaharaan dan surat jaminan kerajaan kepada
institusi kewangan atau memperoleh pinjaman di pasaran
modal antarabangsa.
Bank pusat juga menerbitkan sijil pelaburan kepada institusi
kewangan Islam.

Datuk Muhammad bin Ibrahim Memberi nasihat pelaburan

Gabenor Bank Negara Malaysia
(Mulai Mei 2016 – )
JOM
Apakah maksud bank pusat
memberikan pendahuluan
Mengurus pertukaran asing
sementara?
Bank pusat bertindak sebagai penasihat dan ejen kerajaan
untuk aktiviti pelaburan kerajaan di luar negara.
Bank pusat akan mengkaji peluang projek pelaburan di luar
negara yang berpotensi dan menguntungkan dari semasa
ke semasa.
Bank pusat akan memastikan rizab antarabangsa sentiasa
mencukupi.
Bank pusat juga mengawal pertukaran asing dan memastikan
bahawa nilai mata wang negara berada dalam keadaan
stabil di pasaran kewangan antarabangsa.

130
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Jurubank kepada Bank Perdagangan

Menyediakan akaun penjelasan antara bank
Setiap bank perdagangan mempunyai sebuah akaun
penjelasan di bank pusat. Wang dalam akaun penjelasan ini
akan digunakan untuk membayar hutang antara bank akibat
pengeluaran cek.
Menjaga rizab berkanun
Rizab berkanun ialah simpanan wajib bank perdagangan
di bank pusat pada kadar tertentu. Kadar rizab berkanun
semasa ialah 4%. Ini bererti sesebuah bank perdagangan
perlu menyimpan RM4 sekiranya mempunyai wang sebanyak
RM100. Perubahan kadar rizab berkanun akan memberi kesan
kepada keupayaan bank perdagangan memberi pinjaman.
Sumber pinjaman terakhir kepada bank perdagangan
Bank perdagangan yang mengalami masalah kekurangan tunai
boleh mendapatkan pinjaman daripada bank pusat.

AKTIVITI
A KTIVITI 3.1.2

Anda dikehendaki bekerjasama dengan rakan sekelas menjemput penceramah dari BNM untuk
menyampaikan ceramah tentang tajuk bersesuaian yang telah dipelajari dalam bab ini. Murid kelas
dibahagikan kepada tiga kumpulan:
Kumpulan pertama: UÊ *iÀLi>˜>>˜Ê“>Ž>˜Ê`>˜Ê“ˆ˜Õ“Ê«i˜ViÀ>“>…]Ê
UÊ i˜Þi`ˆ>Ž>˜ÊÌ>ÕŽÊViÀ>“>…° guru, dan murid-murid yang terlibat.
UÊ i˜iÌ>«Ž>˜Ê Ì>ÀˆŽ…]Ê Ìi“«>Ì]Ê “>Ã>]Ê `>˜Ê UÊ
˜}}>À>˜Ê «iÀLi>˜>>˜Ê ˆ˜ˆÊ «iÀÕÊ “i˜`>«>ÌÊ
tempoh masa ceramah diadakan. kelulusan daripada pihak sekolah.
UÊ i“LÕ>ÌÊ ÃÕÀ>ÌÊ À>ÓˆÊ `>˜Ê “i˜`>«>̎>˜Ê
Kumpulan ketiga:
kelulusan daripada pihak sekolah.
UÊ *i˜}>V>À>ʓ>ˆÃ°
UÊ i˜}…ÕL՘}ˆÊ«ˆ…>ŽÊL>˜ŽÊ՘ÌՎʫi˜}iÃ>…>˜°
UÊ i˜}ˆÀˆ˜}ˆÊ«i˜ViÀ>“>…ÊÃi«>˜>˜}ʓ>ˆÃ°
Kumpulan kedua: UÊ i˜}…ˆ>ÃÊ Ìi“«>ÌÊ ViÀ>“>…Ê ÃiLiÕ“Ê “>ˆÃÊ
UÊ iÀ>˜V>˜}Ê>˜}}>À>˜Ê«iÀLi>˜>>˜° berlangsung.
UÊ >Þ>À>˜Ê Ã>}ÕÊ …>ÌˆÊ >Ì>ÕÊ …>`ˆ>…Ê Vi˜`iÀ>…>̈Ê
penceramah.
Setiap kumpulan dikehendaki menyediakan laporan selepas ceramah untuk dinilai oleh guru.

1. Tiga kaedah bank pusat untuk menstabilkan nilai mata wang:

(a) Mewujudkan sandaran minimum
F (b) Campur tangan dalam pasaran pertukaran asing
(c) Mengawal inflasi
O 2. Jurubank kepada kerajaan:
K (a) Mentadbir akaun negara (d) Memberi nasihat pelaburan
U (b) Memberi pendahuluan sementara (e) Mengurus pertukaran asing
(c) Mengurus hutang negara
S 3. Jurubank kepada bank perdagangan:
(a) Menyediakan akaun penjelasan antara bank (c) Sumber pinjaman terakhir
(b) Menjaga rizab berkanun

131
 Bab 3

3.1.3 Fungsi Bank Perdagangan

Bank perdagangan ialah institusi kewangan milik swasta yang
bermotifkan keuntungan.

Terdapat 27 buah bank

Penubuhan Bank perdagangan di Malaysia.
perdagangan perlu Lapan daripadanya merupakan
2 mendapat kebenaran bank milik tempatan dan
Bank Negara Malaysia bakinya milik negara asing.
(BNM). Berikut ialah senarai bank
perdagangan tempatan:
t
"óO
#BOL
#FSIBE
1 4 t
"MMJBODF
#BOL
.BMBZTJB

Berhad
t
"N#BOL
.

#FSIBE
Semua bank Bank perdagangan t
$*.#
#BOL
#FSIBE
perdagangan di juga perlu memiliki t
)POH
-FPOH
#BOL
#FSIBE
Malaysia tertakluk
kepada Akta Bank dan
3 lesen yang
dikeluarkan oleh
t
.BMBZBO
#BOLJOH
#FSIBE
t
1VCMJD
#BOL
#FSIBE
Institusi Kewangan 1989 Menteri Kewangan. t
3)#
#BOL
#FSIBE

PIDM Menerima Deposit

Tahukah anda bahawa
simpanan anda di bank
tempatan dilindungi
oleh insurans?
Dapatkan maklumat
tambahan dengan layari
laman web
http://www.pidm.gov.my
Video berkaitan:
http://www.pidm.gov.my/
downloads/2015/video/
DIS-Lat-BM.mp4
Bank perdagangan menerima deposit daripada pelbagai lapisan
masyarakat seperti pelajar, pekerja, peniaga, dan badan korporat
dengan menawarkan tiga jenis akaun iaitu:
Akaun Simpanan
Membolehkan masyarakat menyimpan wang dalam jumlah
yang kecil dan tidak tetap. Simpanan tersebut boleh
dikeluarkan pada bila-bila masa. Pemegang akaun simpanan
menerima faedah yang rendah berbanding akaun simpanan tetap.
Antara kemudahan yang disediakan untuk pemegang akaun
simpanan ialah:
Pemindahan wang
Buku bank atau penyata bank
Pembayaran bil dan bayaran ansuran
Pemindahan wang antara bank (GIRO)
Kemudahan kad juruwang elektronik (ATM)
Perbankan Internet

132
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Akaun Simpanan Tetap

JOM
Akaun ini membolehkan pelanggan bank menyimpan
1. iâ>Ž>˜\Ê
sejumlah wang untuk tempoh tertentu dan dibayar kadar
­>®Ê
Ž>՘Êȓ«>˜>˜Ê
faedah yang lebih tinggi berbanding akaun simpanan. dengan akaun
Faedah hanya dibayar apabila tamat tempoh simpanan. simpanan tetap
Sekiranya pemegang akaun mengeluarkan simpanan lebih ­L®Ê
Ž>՘ÊÃi“>Ã>Ê`>˜Ê
awal, maka faedah tidak akan dibayar, walau bagaimanapun akaun simpanan
2. Jelaskan kelebihan akaun
bergantung kepada budi bicara bank. semasa berbanding akaun
Pemegang akaun diberi sijil simpanan. Sijil ini boleh dijadikan simpanan.
cagaran untuk mendapatkan pinjaman bank.

Akaun Semasa
Lazimnya simpanan dalam akaun semasa tidak dibayar
faedah tetapi dikenakan caj perkhidmatan. Sesetengah
bank membayar faedah kepada pemegang akaun semasa
sekiranya simpanan mereka melebihi had tertentu bergantung
kepada pihak bank.
Simpanan minimum untuk membuka akaun semasa adalah
lebih tinggi berbanding akaun simpanan dan pemohon perlu
mengemukakan seorang perujuk iaitu pemegang akaun
semasa di cawangan bank yang sama.
Pemegang akaun semasa boleh memohon kemudahan Pemegang akaun semasa
overdraf iaitu mengeluarkan wang lebih daripada baki simpanan. boleh membayar dengan cek
Kemudahan yang disediakan untuk pemegang akaun
semasa adalah sama seperti pemegang akaun simpanan, yang
berbeza ialah:

Kemudahan cek

Kemudahan overdraf

AKTIVITI
A KTIVITI 3.1.3 A

˜VˆŽÊ *iÌiÀÊ “iÀÕ«>Ž>˜Ê ÃiœÀ>˜}Ê «i“ˆˆŽÊ Ži`>ˆÊ «iÀ>LœÌÊ `ˆÊ ÕV…ˆ˜}]Ê ->À>Ü>Ž°Ê ˆ>Ê
mempunyai akaun semasa di Bank Unggul Berhad dan menggunakan kemudahan
>Ž>՘ʈ˜ˆÊ՘ÌՎÊÕÀÕÃ>˜Ê«iÀ˜ˆ>}>>˜˜Þ>°Ê ˜VˆŽÊ*iÌiÀʍÕ}>ʓi“ˆˆŽˆÊ>Ž>՘Êȓ«>˜>˜Ê
ÌiÌ>«Ê `ˆÊ L>˜ŽÊ ÌiÀÃiLÕÌÊ `i˜}>˜Ê Õ“>…Ê ȓ«>˜>˜Ê ÃiL>˜Þ>ŽÊ ,£ääÊ äää°Ê ˆ>Ê Õ}>Ê
membuka akaun simpanan di bank berkenaan untuk tiga orang anaknya.

Bincangkan dalam kumpulan untuk mengenal pasti kesesuaian dan kegunaan setiap akaun simpanan
dalam situasi di atas.

133
 Bab 3

Memberi Pinjaman
Bank perdagangan menyediakan perkhidmatan pembiayaan kewangan dengan memberikan
pinjaman. Terdapat lima kaedah utama bank perdagangan dalam menyediakan kemudahan
pinjaman iaitu:

1 Overdraf

.HPXGDKDQ\DQJGLVHGLDNDQNHSDGDSHPHJDQJDNDXQVHPDVDXQWXNPHQJHOXDUNDQZDQJOHELK
GDULSDGDEDNLVLPSDQDQQ\DEHUGDVDUNDQKDG\DQJWHODKGLWHWDSNDQROHKEDQN

Kelebihan Kekurangan

‡ .HELDVDDQQ\D WLGDN PHPHUOXNDQ ‡ 'LNHQDNDQIDHGDK\DQJWLQJJL

FDJDUDQDWDXSHQMDPLQ ‡ %XNDQVHPXDSHPHJDQJDNDXQVHPDVD\DQJGLWDZDUNDQ
‡ %ROHKPHQJHOXDUNDQZDQJPHQJLNXW NHPXGDKDQRYHUGUDI
NHSHUOXDQ ‡ $GDKDGWHUWHQWX\DQJWHODKGLWHWDSNDQ
‡ 'LNHQDNDQIDHGDKXQWXNMXPODK\DQJ
GLJXQDNDQVDKDMD
‡ %ROHKGLJXQDNDQROHKSHQLDJD\DQJ
PHQJKDGDSL PDVDODK DOLUDQ WXQDL
XQWXN PHPED\DU JDML VHZD DWDX
PHPEHOLVWRN
Contoh overdraf dalam penyata bank

2 Pinjaman peribadi

 %ROHKGLPRKRQROHKLQGLYLGXEHUXPXUWDKXQNHDWDV\DQJ Memberi Pinjaman

PHPSXQ\DLVXPEHUSHQGDSDWDQ\DQJWHWDS 6HPXDSLQMDPDQ
 %LDVDQ\DNHPXGDKDQSLQMDPDQLQLGLJXQDNDQXQWXNPHPELD\DL EDQNSHUGDJDQJDQ
NRVSHQGLGLNDQSHPEHOLDQEDUDQJWDKDQODPDVHSHUWLSHUDERW GLNHQDNDQNDGDU
GDQNRPSXWHU IDHGDK
 3HPRKRQ WLGDN PHPHUOXNDQ FDJDUDQ WHWDSL PHPHUOXNDQ
VHRUDQJSHQMDPLQ

Bukan semua permohonan

pinjaman akan berjaya kerana
bank perdagangan perlu meneliti
kedudukan kredit pemohon. Sila
layari laman web berikut untuk
maklumat lanjut:
‡ ZZZFWRVFUHGLW ‡ FUHGLWEXUHDX
FRPP\ EQPJRYP\
3 Pinjaman bercagar
 .HPXGDKDQ SHPELD\DDQ XQWXN SHPEHOLDQ
KDUWDQDKVHSHUWLUXPDKGDQWDQDK
 3LQMDPDQ LQL GLNHQDNDQ IDHGDK GDQ SHQHULPD
SLQMDPDQEROHKPHPED\DUEDOLNSLQMDPDQVHFDUD
DQVXUDQ
 .HJDJDODQ PHPED\DU EDOLN SLQMDPDQ
PHQJDNLEDWNDQ KDUWD \DQJ GLFDJDUNDQ DNDQ
GLOHORQJ

134
 Wang,
Wang,, Bank,
B dan Pendapatan
Pen
enddapatan Individu
dapata

&RQWRKRYHUGUDI
(QFLN ,VPDLO PHPSXQ\DL EDNL VHEDQ\DN 50  GDODP DNDXQ
VHPDVDQ\D GL %DQN 8QJJXO %HUKDG %DQN 8QJJXO PHPEHULNDQ
NHPXGDKDQRYHUGUDIVHEDQ\DN50NHSDGD(QFLN,VPDLO,QL
EHUPDNQD(QFLN,VPDLOEROHKPHQJHOXDUNDQ50ZDODXSXQ
EDNL VLPSDQDQQ\D KDQ\DODK 50  6HNLUDQ\D (QFLN ,VPDLO
PHQJHOXDUNDQZDQJVHEDQ\DN50LQLEHUPDNQDEHOLDXWHODK
PHQJJXQDNDQNHPXGDKDQRYHUGUDIVHEDQ\DN50GDQIDHGDK
DNDQGLNHQDNDQXQWXN50GDQEXNDQQ\D50

JOM
4 Pinjaman kenderaan (Kemudahan sewa-beli)
ˆŽÊ՘ˆÀ>…Ê“i˜`>«>ÌÊ
pembiayaan Bank Setia
 .HPXGDKDQ LQL GLJXQDNDQ XQWXN PHPELD\DL SHPEHOLDQ Berhad untuk pembelian
NHQGHUDDQEDKDUXGDQNHQGHUDDQWHUSDNDL sebuah kereta baharu
 %DQNPHQDZDUNDQSLQMDPDQVHKLQJJDKDUJDNHUHWDGDQ LiÀ…>À}>Ê,£ääÊäää°Ê
WHPSRKED\DUDQEDOLNVHKLQJJDWDKXQ
ˆŽÊ՘ˆÀ>…Ê“i“L>Þ>ÀÊ
pendahuluan sebanyak
 3HPLQMDP GLNHQDNDQ IDHGDK GDQ EROHK PHPED\DU VHFDUD
,£äÊäääÊ`>˜ÊL>Žˆ˜Þ>Ê
DQVXUDQ
dibayar secara ansuran
Ãi>“>ÊnÊÌ>…Õ˜°Ê>`>ÀÊv>i`>…Ê
Þ>˜}Ê`ˆŽi˜>Ž>˜Êˆ>>…ÊίÊ
setahun.

5 Pinjaman kad kredit

ˆÌ՘}ÊL>Þ>À>˜Ê>˜ÃÕÀ>˜ÊÞ>˜}Ê
«iÀÕÊ`ˆL>Þ>Àʜi…Ê
ˆŽÊ՘ˆÀ>…Ê
pada setiap bulan.
 3HPHJDQJ NDG NUHGLW EROHK PHQJJXQDNDQ NDG NUHGLW XQWXN
PHQGDSDWNDQSHQGDKXOXDQWXQDLKLQJJDKDGWHUWHQWX
 -HQLV SLQMDPDQ LQL GLNHQDNDQ IDHGDK \DQJ WLQJJL GDQ WLGDN
PHPHUOXNDQVHEDUDQJFDJDUDQDWDXSHQMDPLQ

6 Mendiskaunkan bil pertukaran

 0HQGLVNDXQNDQ ELO SHUWXNDUDQ EHUPDNVXG EDQN PHPEHOL ELO

SHUWXNDUDQSDGDKDUJD\DQJOHELKUHQGDKGDULSDGDKDUJDPXND Cabaran KBAT
AT
 %LOSHUWXNDUDQLDODKSHUMDQMLDQ\DQJGLODNXNDQROHKSHQJKXWDQJ ˆÊ>>ÞÈ>]ÊÌiÀ`>«>ÌÊ`Õ>Ê
NHSDGDSHPEHULKXWDQJ jenis kad kredit utama iaitu
 $SDELOD SHPEHUL KXWDQJ PHPHUOXNDQ ZDQJ VHEHOXP ELO Visa dan Mastercard°Ê>>“Ê
SHUWXNDUDQ PDWDQJ SHPEHUL KXWDQJ EROHK PHQGDSDWNDQ “>Ã>ÊÞ>˜}ÊÃ>“>]Ê«i˜}}՘>Ê
SLQMDPDQGDULSDGDEDQNSHUGDJDQJDQ juga dapat membayar secara
 %DQN DNDQ PHPEHULNDQ SLQMDPDQ NHSDGD SHPEHUL KXWDQJ tunai.
GHQJDQPHQGLVNDXQNDQELOSHUWXNDUDQWHUVHEXW Setiap satu cara ada
 -XPODKGLVNDXQNHDWDVELOSHUWXNDUDQPHUXSDNDQNDGDUIDHGDK kelebihannya tersendiri. Berikan
\DQJGLNHQDNDQ hujah anda.

135
 Bab 3

Menerima dan Membuat Bayaran

Bank perdagangan membantu pelanggannya membuat dan
menerima bayaran melalui:
Sistem cek
"SBIBO
LFQBEB
CBOL

Sistem Cek
Kemudahan bayaran ini hanya disediakan kepada pemegang
akaun semasa.
8. 1. 2017 Biasanya cek digunakan oleh peniaga untuk membayar gaji
Tunai pekerja, pembelian stok atau perbelanjaan lain.
Empat puluh dan sen lima puluh lima 40/ 55
xx Peniaga juga mungkin menerima cek daripada pelanggan
sahaja
untuk perkhidmatan yang disediakan.
+
72

Bank bertindak sebagai ejen pembayar dan penerima bagi

1
2

pemegang akaun semasa.

&

AKTIVITI
A KTIVITI 3.1.3 B
*>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£{]Ê/ˆ“L>>˜Ê>Li˜œÀÊ >˜ŽÊ i}>À>Ê>>ÞÈ>Ê­ ®Ê“i˜Þ>Ì>Ž>˜ÊL>…>Ü>ÊÌiÀ`>«>ÌÊ
101 juta urus niaga melibatkan kedua-dua tunai dan cek yang membawa kepada kos pengendalian
̈˜}}ˆ°Ê>ÀˆÊÌ>…Õ˜ÊÓ䣣ÊqÊÓä£Î]Ê«i˜}i˜`>ˆ>˜ÊViŽÊÃiV>À>Ê«ÕÀ>Ì>ÊÌÕÀ՘ʫ>`>ʎ>`>ÀÊ`Õ>Ê«iÀ>ÌÕÃ]ÊÃÕÃÕÌÊ
£äÊ«iÀ>ÌÕÃÊ«>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£{Ê`>˜ÊÌiÀÕÃʓiÀœÃœÌÊÃiL>˜Þ>ŽÊ£ÈÊ«iÀ>ÌÕÃÊ`>>“ÊÌi“«œ…ÊÃi“Lˆ>˜ÊLՏ>˜Ê
«iÀÌ>“>Ê«>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£x°Ê*ˆ…>ŽÊ ʓi˜}՘ÕÀŽ>˜ÊLˆ>˜}>˜ÊViŽÊÞ>˜}Ê`ˆi>Î>˜ÊÌÕÀ՘Ê`>Àˆ«>`>Ê
ŽˆÀ>‡ŽˆÀ>ÊÓäÇʍÕÌ>ÊÕÀÕÃʘˆ>}>Ê«>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£äʎi«>`>Ê£{™ÊÕÌ>Ê«>`>Ê>Ž…ˆÀÊÌ>…Õ˜°Ê iˆ>ÕÊLiÀŽ>Ì>Ê
menjelang tahun 2020, sasarannya ialah 100 juta cek yang boleh menjimatkan kos pengendalian
Ži«>`>ʓˆ˜ˆ“Õ“Ê,ÎääʍÕÌ>°
(Sumber: Disesuaikan daripada http://malaysiagazette.com/ms/ekonomi/
bnm-gesa-bank-kurangkan-kos-pengendalian-tunai-cek)
Bincangkan dalam kumpulan strategi yang boleh diambil oleh industri perbankan untuk
mengurangkan penggunaan tunai dan cek dalam kalangan masyarakat.

Arahan kepada Bank

Debit langsung
Pelanggan boleh mengarahkan bank membuat bayaran yang
tidak tetap jumlahnya pada tarikh tertentu kepada penerima
bayaran seperti yang dinyatakan dalam bil.
Bank akan memindahkan wang daripada akaun pelanggan
untuk membayar agensi yang mengeluarkan bil seperti Tenaga
Nasional Berhad (TNB), Maxis, dan ASTRO.
+DQWDU %HUL
 71% 50 ELO (QFLN'ROODK DUDKDQ
 0D[LV50 SHODQJJDQ E-Bank
 $VWUR 50 EDQN

%XDWED\DUDQNHSDGDVHWLDSDJHQVLEHUNHQDDQ
%XDW ED\DUDQ NHSDGD VHWLDS DJHQVL EHUNHQDDQ
Rajah 3.1 Debit langsung

136
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Pindahan kredit
Sesebuah syarikat yang mempunyai pekerja yang ramai JOM
akan menghadapi masalah untuk membuat bayaran gaji Bandingkan debit langsung
secara tunai. dengan pindahan kredit.
Pihak pengurusan syarikat boleh menggunakan kemudahan
pindahan kredit iaitu membuat bayaran terus ke akaun penerima.

Syarikat Wawasan Berhad Bank Setia Berhad "LBVO
1FLFSKB

Menghantar senarai nama pekerja, Memindahkan wang

jumlah gaji, nombor akaun bank daripada akaun Syarikat Pekerja mendapat gaji
pekerja dan nama bank kepada Wawasan Berhad kepada mereka
Bank Setia Berhad pekerja

Rajah 3.2 Pindahan kredit

Perintah sedia ada

Arahan daripada pemegang akaun tabungan atau akaun
semasa kepada bank untuk membuat bayaran tetap dan
berulang pada tarikh yang telah ditetapkan.
Contohnya bayaran sewa, premium insurans, dan ansuran
sewa beli.
Draf bank
Merupakan cek yang dikeluarkan oleh bank apabila
diminta oleh pelanggannya untuk membuat bayaran kepada Kad ATM
pihak tertentu.
Pelanggan dikenakan caj perkhidmatan. Dapatkan maklumat
Contohnya, draf bank digunakan untuk membuat tambahan tentang
perkhidmatan kad
kiriman wang di dalam dan luar negara serta melanggani juruwang elektronik dengan
saham baharu. layari laman web:
KWWSZZZPHSVDWPFRP
Kad juruwang elektronik (Kad ATM) P\EPOHDUQPRUHKWPO
Pelanggan bank boleh membuat urus niaga kewangan
secara layan diri dengan menggunakan kad juruwang
elektronik (ATM).
Contohnya, membuat simpanan dan pengeluaran wang,
membuat bayaran, menyemak baki, pindahan wang, tambah Video berkaitan:
nilai untuk perkhidmatan Touch’n Go dan perkhidmatan KWWSZZZPHSVDWPFRP
telefon mudah alih. P\EPUHVRXUFHFHQWHUKWPO
Kad ini bertindak sebagai kad debit apabila membuat bayaran
untuk pembelian barang atau perkhidmatan di pasar raya,
stesen minyak atau urus niaga melalui e-dagang.

137
 Bab 3

Kad kredit
Kad ini membolehkan pelanggan bank membeli barang
dan perkhidmatan secara kredit.
Bank membiayai perbelanjaan pemegang kad dan pemegang
kad boleh membayar balik sekali gus atau secara ansuran.
Jika pelanggan gagal membayar mengikut tempoh yang telah
ditetapkan, kadar faedah yang tinggi akan dikenakan.
Bagi sesetengah bank, pemegang kad kredit juga dikenakan
Mesin kad
k d kredit
k d yang yuran tahunan.
memudahkan pembelian

AKTIVITI
A KTIVITI 3.1.3 C
Kad Debit Alternatif Ganti Tunai

Biasanya urusan jual beli dilakukan secara tunai, namun seiring dengan peredaran masa, orang
ramai kini tidak perlu risau sekiranya tiada wang di dalam poket. Ini adalah kerana kad debit dan
kad kredit boleh digunakan di kedai, pusat beli-belah mahupun stesen minyak secara meluas untuk
membeli barang. Menyedari kelemahan penggunaan kad kredit, ramai yang sudah beralih kepada
ÌÀ>˜Ã>ŽÃˆÊ“i˜iÀÕÈʎ>`Ê`iLˆÌ°Êˆ>˜}Ž>Ž>˜ÊÌÀi˜`ʈÌÕÊ>Ž>˜ÊÌiÀÕÃʓi˜ˆ˜}Ž>Ì°
(Sumber: http://www.sinarharian.com.my/bisnes/kad-debit-alternatif-ganti-tunai-1.369859)

Bincang dalam kumpulan tentang:

(a) Kelebihan dan kelemahan penggunaan kad kredit dengan kad debit.
(b) Sebab-sebab peningkatan penggunaan kad debit di Malaysia.

Perkhidmatan Lain

Perbankan Internet
Pelanggan bank boleh membuat transaksi perbankan
dengan menggunakan komputer, telefon pintar, peranti
mudah alih, dan sebagainya. Pelanggan bank hanya
memerlukan sambungan Internet untuk membuat capaian
dan transaksi kepada akaun bank pada bila-bila masa dan
di mana-mana sahaja.
Kini kesemua bank perdagangan di Malaysia menawarkan
perkhidmatan perbankan Internet. Pelanggan boleh
menggunakan perkhidmatan perbankan untuk membuat
pelbagai transaksi seperti membayar bil, menyemak baki
akaun, membuat pindahan akaun, membuat pembelian,
dan mencetak penyata. Penggunaan perbankan Internet
di Malaysia semakin meningkat.

138
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Perkhidmatan-perkhidmatan lain
Selain perbankan Internet, bank perdagangan juga menyediakan
perkhidmatan-perkhidmatan ini:

1 2 3
Layarilah laman web yang
Pelaburan Urus niaga berikut untuk mendapat
Unit amanah maklumat lanjut tentang
emas saham
Skim Perbankan Islam (SPI)
KWWSZZZEDQNLQJLQIR
FRPP\BV\VWHPPHGLD
GRZQORDGDEOHVLVODPLFB
4 5 6 EDQNLQJSGI

Urusan
Penulisan Perkhidmatan
bayaran
wasiat insurans
eksport dan
import

Perkhidmatan-perkhidmatan lain yang ditawarkan oleh

bank perdagangan

Konsep Skim Perbankan Islam (SPI)

1FSCBOLBO
*TMBN
NFSVQBLBO
TJTUFN

LFXBOHBO
*TMBN
ZBOH
QSJOTJQ
EBO

amalannya berlandaskan hukum
*TMBN
TZBSJBI


1FSCBOLBO
*TMBN
CFSCF[B
EFOHBO

perbankan konvensional kerana
segala urusannya menghindari
unsur-unsur Maghrib seperti riba,
maisir, dan gharar.

1SJOTJQ
BTBT
QFSCBOLBO
*TMBN
JBMBI

perkongsian untung dan risiko antara
pihak yang berurus niaga.

Bank Islam ditubuhkan pada tahun 1983 ialah perbankan

berasaskan syariah yang pertama di Malaysia

139
 Bab 3

Prinsip Perbankan Islam

Bai Bithaman Ajil
Wadiah Mudharabah
Prinsip (Jualan secara
(Pemegang amanah) (Perkongsian untung)
ansuran)
t
#FSUJOEBL
TFCBHBJ
t
4BUV
CFOUVL
t
#BOL
NFOKVBM
CBSBOH

wakil untuk menjaga perkongsian dengan kepada pelanggan
harta pelanggan. bank bertindak dengan pembayaran
t
*OJ
CFSFSUJ
CBOL
sebagai usahawan tertangguh pada
merupakan dan melabur wang harga tertentu
pemegang amanah pelanggan (pemodal) termasuk margin
untuk harta dalam bidang keuntungan yang
pelanggan. pelaburan yang telah dipersetujui.
t
#BOL
UJEBL
menguntungkan. t
1FMBOHHBO
BLBO

membayar sebarang t
6OUVOH
BLBO
membayar harga
Maksud pulangan tetapi dibahagikan antara barang secara
pelanggan mungkin bank dengan ansuran berdasarkan
menerima hibah pelanggan mengikut syarat yang telah
(hadiah) daripada bank. nisbah tertentu seperti ditetapkan.
30 : 70 atau 50 : 50.
t
4FCBSBOH
LFSVHJBO

pelaburan yang
bukan disebabkan
oleh kecuaian bank
akan ditanggung oleh
pelanggan.
t
"LBVO
TFNBTB
t
"LBVO
QFMBCVSBO
BN t
1FNCJBZBBO

Perkhidmatan t
"LBVO
QFMBCVSBO
perumahan
t
"LBVO
TJNQBOBO
bank yang khas t
*OTUSVNFO
EFQPTJU

berkaitan boleh niaga
t
1FNCJBZBBO


kad kredit dan
pembiayaan umrah

쩹 쩸
%ROHK 쩸 $PDQDKNDQ
GLNHOXDUNDQ 'HSRVLW 50
SDGDELOD 50
ELODPDVD
쩸5XPDK
GLEHOLROHK

쩻8QWXQJ
5XJL
쩹
쩺 Gunakan
8QWXQJ untuk
SHODEXUDQ 쩺%D\DU 쩹-XDO
UXPDK kepada
Pelaburan Halal VHFDUD
DQVXUDQ

140
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Takjiri
(Pindah milik harta sewa)
AKTIVITI
A KTIVITI 3.1.3 D

t
#BOL
NFNCFMJ
BTFU
1. Bezakan perbankan Islam dengan perbankan konvensional.

yang diperlukan oleh
Perbankan Islam Perbankan Konvensional
pelanggan dan pelanggan
perlu membayar sewa
untuk tempoh tertentu.
t
4FMFQBT
UBNBU
UFNQPI

aset yang disewa akan
dipindah milik kepada
pelanggan.

2. Encik Lee mempunyai akaun semasa di Bank Islam Malaysia

t
1FNCFMJBO
LFOEFSBBO
t
1FNCFMJBO
NFTJO
t
1FNCFMJBO
CPO
Berhad. Beliau telah memperoleh pembiayaan Bank Islam
untuk pembelian tiga buah bas baharu untuk kegunaan
perniagaan. Encik Lee juga telah membuka sebuah
kedai buku dengan pembiayaan Bank Islam sebanyak
,ÈäÊäää°Ê*i“Liˆ>˜ÊLՎÕÊLiÀ˜ˆ>ˆÊ,£xÊäääʍÕ}>Ê`ˆLˆ>Þ>ˆÊ
oleh Bank Islam.
Bincangkan dalam kumpulan, prinsip perbankan Islam yang
terlibat dalam situasi di atas.

1. Bank perdagangan ialah institusi kewangan

쩸 milik swasta yang bermotifkan untung.
쩺%D\DU
%DQNEHOL 2. Fungsi bank perdagangan seperti berikut:
PHVLQ (a) Menerima deposit
VHZD
EXODQDQ (b) Memberi pinjaman
VHKLQJJD F (c) Menerima dan membuat bayaran
VDWX
WHPSRK O (d) Menyediakan perkhidmatan lain
akan 3. Perbankan Islam merupakan sistem kewangan Islam
PHQMDGL 쩹 Bank K yang prinsip dan amalannya berlandaskan hukum Islam
PLOLN
SHQJLODQJ
VHZDNDQ
PHVLQ
U (syariah).
kepada S 4. Konsep perbankan Islam berlandaskan prinsip-prinsip
SHQJLODQJ berikut:
(a) Wadiah
(b) Mudharabah
(c) Bai Bithaman Ajil
(d) Takjiri

141
 Bab 3

3.2 Pendapatan Individu

Ê />…ÕŽ>…Ê>˜`>ʍi˜ˆÃ‡i˜ˆÃÊ«iŽiÀ>>˜Ê“i˜}ˆŽÕÌÊÃiŽÌœÀÊiŽœ˜œ“ˆ¶
Berdasarkan data ekonomi, apakah trend pekerjaan di Malaysia?
Apakah faktor yang akan mempengaruhi pemilihan
pekerjaan anda?
Apakah jenis pendapatan yang diterima oleh individu?
Apakah kaitan antara kerjaya dengan matlamat pendapatan peribadi?

SEPINTAS LALU

Apakah Pilihan Kerjaya Anda?

ÕÀÕ¶Ê>՘ÃiœÀ¶Ê*i˜ÃÞ>À>…¶Ê7>ÀÌ>Ü>˜¶Ê*iÀiŽ>ÊviÃÞi˜¶Ê->ˆ˜ÌˆÃ¶Ê/ˆ`>ŽÊ
kira apa-apa kerjaya yang dipilih, yang penting ialah perancangan.
Kerjaya yang baik biasanya akan menjana pendapatan yang lumayan
dan dengan pendapatan yang diperoleh, anda dapat mencapai matlamat
pendapatan peribadi anda. Oleh itu, individu harus menyiapkan diri
lebih awal demi masa hadapan yang lebih cerah. Pekerjaan apa sesuai
untuk anda?
Jenis pekerjaan yang dipilih oleh individu boleh diklasifikasikan mengikut sektor ekonomi
dan setiap individu memilih pekerjaan berdasarkan pelbagai faktor seperti upah
Abad
Þ>˜}Ê `ˆÌiÀˆ“>]Ê “ˆ˜>Ì]Ê Ži>Þ>Ž>˜Ê >Ž>`i“ˆŽ]Ê `>˜Ê ÃiL>}>ˆ˜Þ>°Ê *iŽiÀ>>˜Ê ˆ˜`ˆÛˆ`ÕÊ ke-21
membolehkan individu memperoleh pendapatan.

3.2.1 Jenis-jenis Pekerjaan Mengikut

Sektor
Setiap pekerjaan dapat dikategorikan mengikut sektor ekonomi
dalam sesebuah negara iaitu:

Sektor Utama
Melibatkan pengeluaran secara langsung daripada
alam semula jadi tanpa mengubah suai bentuk barang. ng.
 $NWLYLWL \DQJ EHUNDLWDQ LDODK SHQWHUQDNDQ SHULNDQDQ
DQ
SHUORPERQJDQGDQNXDULSHUWDQLDQGDQSHUKXWDQDQ
 6HNWRULQLPHQJHOXDUNDQEDKDQPHQWDK K
 VHSHUWLND\XEDODNNHODSDVDZLWVXVX
 JHWDKEDXNVLWGDQELMLKWLPDK
 6HNWRULQLMXJDPHQJKDVLONDQEDUDQJ
 PDNDQDQVHSHUWLVD\XUVD\XUDQ
 EXDKEXDKDQGDQKDVLOWHUQDNDQ
 &RQWRKSHNHUMDDQDGDODKVHSHUWLSHWDQLQL
 QHOD\DQGDQSHPEDODN

142
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Sektor Kedua
Melibatkan aktiviti pemprosesan bahan mentah kepada
barang separuh siap dan barang siap.
 &RQWRKQ\D ND\X EDODN \DQJ PHUXSDNDQ EDKDQ PHQWDK
GDULSDGD VHNWRU XWDPD DNDQ GLSURVHV PHQMDGL SDSDQ
GDQSHUDERW
 7HUGLULGDULSDGDDNWLYLWLSHUNLODQJDQGDQSHPELQDDQ
 $QWDUDDNWLYLWLSHUNLODQJDQXWDPDGL0DOD\VLDLDODKHOHNWULNGDQ
Q
HOHNWURQLNSHQJHOXDUDQSHUDERWVHUWDWHNVWLOGDQSDNDLDQ
 $NWLYLWL SHPELQDDQ SXOD WHUGLUL GDULSDGD SHPELQDDQ UXPDKK
NHGLDPDQ EXNDQ NHGLDPDQ NHMXUXWHUDDQ DZDP GDQ Q
SHUWXNDQJDQNKDV
 $QWDUDFRQWRKSHNHUMDDQDGDODKVHSHUWLRSHUDWRUSHQJHOXDUDQ 
SHOXNLVSHODQSHQJXUXVNLODQJMXUXWHUDSHQJXUXVSURMHNEXUXK
K
ELQDDQGDQMXUXWHNQRORJLPDNDQDQ

Sektor Ketiga
Menyediakan perkhidmatan seperti pendidikan,
pengangkutan, perbankan, kesihatan dan insurans.
 6HNWRU LQL EHUWLQGDN VHEDJDL SHOHQJNDS NHSDGD VHNWRU
XWDPDGDQVHNWRUNHGXD
 7HUGDSDW WLJD MHQLV SHUNKLGPDWDQ XWDPD LDLWX
SHUNKLGPDWDQSHQJHOXDUVHSHUWLSHUEDQNDQGDQLQVXUDQV
SHUNKLGPDWDQ DZDP VHSHUWL SHUNKLGPDWDQ NHUDMDDQ
VHUWDSHUNKLGPDWDQODLQVHSHUWLKRWHOGDQUHVWRUDQ
 $QWDUDFRQWRKSHNHUMDDQLDODKJXUXSHQ\DQ\LSUDPXJDUL
SHJDZDLEDQNGDQHMHQLQVXUDQV

AKTIVITI
A KTIVITI 3.2.1 Sektor ekonomi

>>“Ê ŽÕ“«Õ>˜]Ê >˜`>Ê `ˆŽi…i˜`>ŽˆÊ “i˜>>˜Ž>˜Ê Ã>ÌÕÊ Ž>ˆ>˜Ê KWWSV\RXWXEH

tentang aktiviti ekonomi tempat tinggal anda. Kajian perlu 5/4O6E;6TN
meliputi pengumpulan maklumat tentang aktiviti ekonomi dan
jenis pekerjaan di tempat tinggal anda. Sediakan laporan dan
bentang di depan kelas anda.

F 1. Sektor utama melibatkan pengeluaran secara langsung daripada alam semula

O jadi tanpa mengubah suai bentuk barang.
K 2. Sektor kedua melibatkan aktiviti pemprosesan bahan mentah kepada barang separuh
siap dan barang siap.
U
3. Sektor ketiga menyediakan perkhidmatan.
S

143
 Bab 3

3.2.2 Kepentingan Setiap Sektor dari segi Pekerjaan

Mengikut Trend di Malaysia
Perubahan corak pekerjaan di Malaysia disebabkan oleh perubahan struktur ekonomi negara
Malaysia sejak merdeka. Dalam bahagian ini, kita akan membincangkan perubahan struktur
ekonomi negara yang dapat dibahagikan kepada enam jangka masa dan bagaimana perubahan
ini mencorakkan guna tenaga Malaysia dalam setiap tempoh masa tersebut.

Awal kemerdekaan
Negara kita merupakan pembekal utama bahan mentah seperti
bijih timah dan getah kepada negara perindustrian. Sebahagian
besar guna tenaga Malaysia ketika itu terlibat dalam sektor
pertanian dan perlombongan. Aktiviti perkilangan yang terhad
menyebabkan kebanyakan barang pengguna diimport dari negara
lain khususnya dari negara Britain.

Getah ialah eksport utama Malaysia pada awal kemerdekaan

1960-an
Kerajaan telah memperkenalkan dasar mempelbagaikan ekonomi
dengan memberi tumpuan kepada sektor kedua dan ketiga.
Kerajaan menggalakkan pertumbuhan industri penggantian
import khususnya perkembangan industri ringan. Kerajaan juga
memperkenalkan akta galakan pelaburan dengan menyediakan
pelbagai insentif seperti taraf perintis dan elaun pelaburan untuk
menarik lebih ramai pelabur asing ke negara kita. Sumbangan
sektor kedua khususnya sektor pembuatan semakin meningkat.
Industri perkilangan mewujudkan banyak peluang pekerjaan

1970-an
Kerajaan telah memperkenalkan beberapa tanaman komersial
baru seperti kelapa sawit dan koko. Penemuan telaga minyak di
pesisir pantai Sarawak telah membuka lembaran baru dalam sektor
perlombongan. Dasar industri berorientasikan eksport khususnya
dalam industri perkilangan ringan berjaya mewujudkan lebih
banyak peluang pekerjaan dalam sektor kedua. Pelaburan asing
di sektor perindustrian Malaysia telah meningkat kerana bekalan
pekerja separuh mahir yang ramai dan berkos rendah.
 Penubuhan Petronas pada 17 Ogos 1974 telah menjadikan Malaysia
sebagai negara pengeksport minyak bersih

1 4
14
144
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

1980-an
Kerajaan telah melancarkan dasar perindustrian
berat untuk membangunkan projek domestik
yang berskala besar, berteknologi tinggi dan
bermodal tinggi. Pelbagai usaha sama dengan
syarikat asing khususnya dari negara Jepun yang
mempunyai teknologi canggih telah berjaya
menghasilkan pekerja berkemahiran tinggi.
Transformasi struktur ekonomi yang ketara berlaku
dalam tempoh ini dan Malaysia telah menjadi Penubuhan Proton pada 7 Mei 1983
pengeluar terbesar di dunia untuk barangan seperti merupakan gagasan Malaysia untuk
sarung tangan getah dan semikonduktor. mencapai aspirasi negara perindustrian

1990-an
Dengan pengisytiharan Wawasan 2020, kerajaan
mula membangunkan asas ekonomi berlandaskan
pengetahuan melalui pelbagai langkah seperti
pelancaran Koridor Raya Multimedia (MSC),
pembangunan sumber manusia serta pelbagai
insentif dan pembiayaan untuk penyelidikan dan
pembangunan (R&D) dalam bidang sains dan
teknologi. Semua strategi ini bertujuan untuk
mengubah struktur ekonomi berasaskan pengeluaran
(P-ekonomi) kepada ekonomi berasaskan pengetahuan Ekonomi berasaskan pengetahuan
(K-ekonomi). Dasar penswastaan yang dilaksanakan mementingkan inovasi dan pengetahuan
oleh kerajaan telah menambahkan peranan sektor
swasta dalam pembangunan ekonomi Malaysia.

2000 hingga kini

Kerajaan telah melaksanakan Program Transformasi
Negara (NTP) pada tahun 2010 dengan hasrat untuk
meningkatkan peranan sektor swasta dalam ekonomi
serta meningkatkan daya saingan ekonomi domestik.
Selain itu, strategi pembangunan sosioekonomi
seperti pembangunan lima wilayah koridor ekonomi
telah diperkenalkan sebagai usaha untuk mencapai
pertumbuhan yang lebih seimbang di seluruh
Malaysia. Usaha kerajaan ini telah menjadikan sektor
ketiga iaitu sektor perkhidmatan sebagai pemacu Ekonomi Malaysia semakin makmur
kepada ekonomi negara kita. di bawah pelbagai polisi ekonomi
yang efektif

1 5
14
145
 Bab 3

Rajah 3.3 menunjukkan trend guna tenaga mengikut sektor

ekonomi dengan lebih jelas.

Guna Tenaga Mengikut Sektor

Sektor utama Sektor kedua Sektor ketiga
Pertanian Pembuatan Perkhidmatan

Peratus Perlombongan Pembinaan

100

Cabaran KBAT
AT
25.3
31.5
Sektor pertanian tidak 80 37.4
boleh dipinggirkan 47.2
51.3
malah perlu dimajukan 6.9
59.1 61.3
sepenuhnya bagi menjayakan 5.4 4.0
matlamat menjadi negara 60 3.6 11.4 5.6
berpendapatan tinggi
menjelang 2020. 2.6
15.7 6.3
Sejauh manakah sektor 8.2
pertanian boleh membantu 40 1.7
19.9 9.1
>>ÞÈ>ʓi˜>`ˆÊÃiLÕ>…Ê 9.1
58.7
negara berpendapatan 23.5
50.5 0.6
tinggi? Beri alasan anda.
39.7 17.7 16.7
20
0.3
26.0 0.5 0.6
16.7 13.6 12.3
0 Tahun
1960 1970 1980 1990 2000 2010 2014
(Sumber: Kementerian Kewangan, Laporan Ekonomi 2015/16)
Rajah 3.3 Guna tenaga mengikut sektor

Masyarakat ASEAN
Aktiviti perkilangan utama Berdasarkan rajah,
beberapa negara ASEAN: sumbangan sektor utama kepada guna tenaga Malaysia
INDONESIA menunjukkan trend yang menurun iaitu daripada 62.3% pada
‡3HUDODWDQSHQJDQJNXWDQ MHQWHUD
‡3HWURNLPLD tahun 1960 kepada 17% pada tahun 2000 dan seterusnya
‡3DNDLDQGDQWHNVWLO
‡0DNDQDQ 12.9% pada tahun 2014.
MALAYSIA
‡(OHNWULN (OHNWURQLN sumbangan sektor kedua kepada jumlah guna tenaga Malaysia
‡3HWURNLPLD
‡0DNDQDQ menunjukkan trend yang tidak stabil iaitu meningkat daripada
‡.HOXDUDQORJDP
FILIPINA
12.3% pada tahun 1960 kepada 31.7% pada tahun 2000
‡(OHNWURQLN
‡3DNDLDQGDQWHNVWLO
kemudian menurun kepada 25.8% pada tahun 2014.
‡7HPEDNDX
‡0DNDQDQ
sumbangan sektor ketiga kepada jumlah guna tenaga Malaysia
THAILAND
‡$XWRPRELO
menunjukkan trend yang meningkat iaitu daripada 25.3%
‡(OHNWURQLN
‡3HWURNLPLD pada tahun 1960 kepada 51.3% pada tahun 2000 dam
‡3HUDODWDQSHQJDQJNXWDQ
SINGAPURA seterusnya 61.3% pada tahun 2014.
‡(OHNWURQLN
‡%LRSHUXEDWDQ
‡3HWURNLPLD
‡.HMXUXWHUDDQNHSHUVLVDQ

(Sumber: http://www.slideshare.
net/FrostandSullivan/manufacturing-
industry-in-assan-overview-trends-by.
first-sullivan)

146
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

AKTIVITI
A KTIVITI 3.2.2
Jadual berikut menunjukkan bilangan pekerja mengikut sektor ekonomi di Malaysia dari tahun
2011 hingga 2015 (‘000 orang).
Industri 2011 2012 2013 2014 2015
*iÀÌ>˜ˆ>˜]Ê«iÀ…ÕÌ>˜>˜]Ê`>˜Ê«iÀˆŽ>˜>˜ £Ê{£ä £ÊÈä£°Ç £ÊÈnÓ°£ £ÊÈx™°n £È™£
*iÀœ“Lœ˜}>˜Ê`>˜ÊŽÕ>Àˆ ÇÈ nä°È 87.1 n{°Î ™n°™
*i“LÕ>Ì>˜ ÓÊÓÓÓ°Î ÓÊÓÓÇ°™ ÓÊÓ£{°n ÓÊÓÈÈ ÓÊ£Ç{°£
Bekalan elektrik, gas, wap dan pendingin udara x£°È ÈÓ°£ È£ Èx°Ó 52.2
Bekalan air, pembetungan, pengurusan sisa dan 70.8 nä°{ nÓ°™ Ǚ°È Çΰ{
aktiviti pemulihan
*i“Lˆ˜>>˜ £Ê£ÎÎ°È £Ê£È롂 £ÊÓ{{°£ £ÊÓÓÈ°{ £ÊÓÈn°™
*iÀ`>}>˜}>˜ÊLœÀœ˜}Ê`>˜ÊÀ՘VˆÌ]Ê«i“L>ˆŽ>˜Ê £Ê™™™°x ÓÊ££È 2 220.2 ÓÊÓÇx°{ ÓÊÎÓn°n
kenderaan bermotor dan motosikal
*i˜}>˜}ŽÕÌ>˜Ê`>˜Ê«i˜Þˆ“«>˜>˜ Èäx°Ó ÈÓ{ ÈÓ£°È x™Î°Î ÈÓÇ°È
*i˜}ˆ˜>«>˜]Ê«iÀŽ…ˆ`“>Ì>˜Ê“>Ž>˜>˜Ê`>˜Ê“ˆ˜Õ“>˜ ™{Ó°Î ™xÇ £Êä£È°£ £Ê££Ó°{ £Ê£äÈ°x
Maklumat dan komunikasi ÓäÇ°È Óä™°Ó £™£°Î 211.5 Ó£™°x
Aktiviti kewangan dan insurans Î£Ç°È ÎÓÓ°™ Σ™°Ó Îә°x ÎÈ£°Ó
Aktiviti hartanah È£°Ó ș ÇÓ°{ Ǚ°Ç Èn°Î
Aktiviti profesional, saintifik dan teknikal Îә ÎäÇ°n ÎäÇ ÎÓn°{ Îș°Ó
Aktiviti pentadbiran dan khidmat sokongan {{n°™ xÎ䰙 xx™°Ó ÈÎÈ ÈÓÓ°{
*i˜Ì>`LˆÀ>˜Ê>Ü>“Ê`>˜Ê«iÀÌ>…>˜>˜ÊÃiÀÌ>Ê>ŽÌˆÛˆÌˆÊ Ç{™ È™Ç°È ÇÈ{°Ó Ç{{°n ÇxÈ°x
keselamatan sosial
*i˜`ˆ`ˆŽ>˜ 785 ÇnÈ°Ó n£Ç°{ nÇΰx ™£Î°£
Aktiviti kesihatan kemanusiaan dan kerja sosial ÎnÓ°x {£{°n {n™°™ xΣ°È xÈ䰙
Kesenian, hiburan dan rekreasi nÈ°{ n{°{ Ǚ ™Î°x Çn°È
(Sumber: Data Jabatan Perangkaan Malaysia tahun 2011 – 2015)

Jawab soalan berikut:

(a) Sektor manakah menawarkan peluang pekerjaan yang paling banyak pada tahun 2015?
(b) Sektor manakah menawarkan peluang pekerjaan yang paling rendah pada tahun 2015?
­V®Ê ­ˆ®Ê ˆÌ՘}ʍՓ>…Ê}՘>ÊÌi˜>}>ʓi˜}ˆŽÕÌÊÃiŽÌœÀÊiŽœ˜œ“ˆÊ՘ÌՎÊÌ>…Õ˜ÊÓ䣣]ÊÓä£Î]Ê`>˜ÊÓä£x°
(ii) Jelaskan arah aliran guna tenaga untuk tempoh berkenaan.
(iii) Berikan contoh pekerjaan bagi setiap sektor ekonomi.
(d) Sektor manakah menjadi pilihan kerjaya anda? Berikan alasan.
­i®Ê *ˆˆ…Ê ̈}>Ê œÀ>˜}Ê À>Ž>˜Ê `>>“Ê Ži>ÃÊ >˜`>Ê `>˜Ê Ìi˜ÌՎ>˜Ê ÃiŽÌœÀÊ «iŽiÀ>>˜Ê Ži}i“>À>˜Ê “iÀiŽ>Ê
dan alasannya.

F
1. Perubahan struktur ekonomi mempengaruhi corak guna tenaga negara.
O
K 2. Perubahan struktur ekonomi daripada sektor utama kepada sektor kedua dan
ketiga telah menyebabkan corak guna tenaga negara tertumpu kepada sektor kedua
U dan ketiga.
S

147
 Bab 3

3.2.3 Faktor-faktor yang Mempengaruhi

Pemilihan Pekerjaan
Individu bekerja untuk memperoleh pendapatan berbentuk
upah dan untung yang akan digunakan untuk membeli barang
Cabaran KBAT
AT dan perkhidmatan yang diperlukan. Selain upah, terdapat banyak
>>“Ê >iÌÊÓä£È]ʎiÀ>>>˜Ê
>>ÞÈ>ʓi˜}}>ÀˆÃŽ>˜Ê
bahawa gaji minimum untuk
pekerja sektor swasta di
-i“i˜>˜Õ˜}Ê>>ÞÈ>Ê>Ž>˜ÊÊ
`ˆ˜>ˆŽŽ>˜Ê`>Àˆ«>`>Ê,™ääÊ
Ži«>`>Ê,£ÊäääÊÃiLՏ>˜Ê
`>˜Ê`>Àˆ«>`>Ê,nääʎi«>`>Ê
,™ÓäÊL>}ˆÊ“iÀiŽ>Ê`ˆÊ
->L>…]Ê->À>Ü>Ž]Ê`>˜Ê>LÕ>˜°
(Sumber: Sinar Harian,
24 Oktober 2015)
Beri pandangan anda tentang
dasar kerajaan tersebut.
Laman web pekerjaan berikut
dapat membantu individu
mencari pekerjaan yang
diminati dengan mudah:
KWWSVZZZMREVWUHHWFRPP\
KWWSZZZMREVPDOD\VLD
gov.my/
148
juga faktor lain yang mempengaruhi pemilihan pekerjaan oleh
seseorang individu.
Upah
Ganjaran yang diterima oleh individu yang bekerja dengan
majikan. Upah mungkin dibayar mengikut jam atau bilangan
hari bekerja. Individu akan memilih pekerjaan yang dibayar upah
yang tinggi. Perbezaan upah antara pekerjaan atau antara individu
wujud disebabkan faktor seperti:
Kelayakan akademik
Pengalaman dan kemahiran yang dimiliki
3JTJLP
QFLFSKBBO
Kesatuan sekerja
Faktor permintaan dan penawaran buruh
Faedah Sampingan
Merujuk pelbagai insentif yang diberikan oleh seseorang majikan
kepada pekerja agar lebih bermotivasi atau kekal bekerja
dengannya. Berikut adalah senarai faedah sampingan yang
mungkin diterima oleh seseorang pekerja:
Tempat tinggal
Pakej percutian
Faedah persaraan
Skim insurans kesihatan dan kemalangan
Kemudahan penjagaan anak
Diskaun pembelian barang syarikat
Kemudahan melanjutkan pelajaran
Pinjaman kenderaan dan perumahan
Cuti seperti cuti bersalin, cuti kecemasan, cuti belajar atau
cuti rehat
Elaun seperti elaun perumahan, elaun lebih masa, elaun
pengangkutan, dan elaun makanan
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Jaminan Kerja
Individu tertarik dengan pekerjaan yang mempunyai jaminan
kerja yang tinggi. Pekerjaan seperti kerani bank dan operator tol
mempunyai jaminan kerja yang rendah kerana perkembangan
teknologi menyebabkan pekerja itu kurang diperlukan. Manakala
pekerja sektor awam mempunyai jaminan kerja yang lebih tinggi
berbanding pekerja sektor swasta.

Lokasi Tempat Kerja Sektor awam memberi jaminan

kerja yang tinggi
Individu cenderung memilih untuk bekerja dekat dengan
tempat tinggal mereka kerana dapat menjimatkan masa dan
kos pengangkutan.

Suasana Tempat Kerja

Individu suka bekerja di tempat kerja yang selesa dan selamat.
Individu juga ingin bekerja dengan rakan kerja yang mesra serta
diberi waktu rehat yang kerap. Pekerja seperti pencuci cermin
bangunan tinggi, anggota pasukan penyelamat, ahli bomba, dan
anggota tentera menghadapi suasana kerja yang berisiko tinggi
berbanding dengan pekerjaan seperti guru dan pegawai tadbir.
Suasana tempat kkerja
yang selesa
Faktor-faktor Lain

Kepuasan kerja
Waktu bekerja
Pengalaman dan
Prospek pekerjaan kemahiran
4BJ[
öSNB

AKTIVITI
A KTIVITI 3.2.3
Anda diminta menyediakan borang soal selidik untuk menemu duga lima orang murid di dalam
kelas mengikut format berikut:
(a) Jenis pekerjaan yang diminati mengikut keutamaan
(b) Faktor yang diambil kira semasa memilih pekerjaan
Banding dengan hasil kajian murid lain.

Faktor-faktor pemilihan pekerjaan ialah:

F 1. Upah 6. Faktor-faktor lain
O 2. Faedah sampingan (a) Kepuasan kerja
K 3. Jaminan kerja (b) Waktu bekerja
4. Lokasi tempat kerja (c) Pengalaman dan kemahiran
U
5. Suasana tempat kerja (d) Prospek pekerjaan
S (e) Saiz firma

149
 Bab 3
Anda boleh melayari
laman web berikut untuk
mengetahui pendapatan isi
rumah di Malaysia:
KWWSZZZHSXJRYP\HQ
KRXVHKROGLQFRPHSRYHUW\
Gaji yang diterima oleh
seseorang individu berbeza
mengikut sektor ekonomi.
Sila layari laman web
ZZZNHOO\VHUYLFHVFRPP\
untuk mendapatkan
maklumat gaji bagi setiap
pekerjaan di Malaysia.
œ˜Ìœ…˜Þ>]Ê
˜VˆŽÊ >iŽÊ ÃiœÀ>˜}Ê «i}>Ü>ˆÊ L>˜ŽÊ “i˜iÀˆ“>Ê
JOM
Andaikan pendapatan
ˆŽÊ
“ˆ˜>…ʈ>>…Ê,{Êäää°Ê
Sekiranya harga purata barang
ˆ>>…Ê,xä]
­>®Ê LiÀ>«>Ž>…ÊÕ«>…ÊLi˜>À¶
­L®Ê ÃiŽˆÀ>˜Þ>Ê«i˜`>«>Ì>˜˜Þ>Ê
meningkat sebanyak
Óä¯Ê`>˜Ê…>À}>Ê«ÕÀ>Ì>Ê
barang telah meningkat
Ži«>`>Ê,Çä]Ê>«>Ž>…Ê
kesannya kepada kuasa
beli Cik Aminah?
150
3.2.4 Jenis-jenis Pendapatan Individu
*i˜`>«>Ì>˜Ê ˆ˜`ˆÛˆ`ÕÊ “iÀÕÕŽÊ Ži«>`>Ê }>˜>À>˜Ê LiÀLi˜ÌÕŽÊ Ü>˜}Ê
yang diterima oleh individu dalam tempoh masa tertentu.
Pendapatan individu boleh dibahagikan kepada pendapatan
faktor produktif dan pendapatan faktor tidak produktif.
Faktor produktif merujuk faktor pengeluaran yang memberi
sumbangan dalam ekonomi seperti pemilik tanah, buruh,
modal, dan usahawan. Faktor produktif ini menerima
pendapatan dalam bentuk sewa, upah, faedah, dividen,
dan untung.
Faktor tidak produktif merujuk kepada mereka yang
tidak memberi apa-apa sumbangan dalam ekonomi seperti
pelajar, suri rumah, dan pesara. Faktor tidak produktif ini
menerima pendapatan dalam bentuk bayaran pindahan
seperti wang saku, elaun hidup, dan pencen.
Maka jumlah pendapatan individu terdiri daripada sewa,
upah, faedah, untung, dividen, dan bayaran pindahan dan
ditunjukkan seperti rumus berikut:
Pendapatan individu = Upah + Sewa + Faedah + Dividen
+ Untung + Bayaran pindahan
Upah
Upah ialah ganjaran kepada faktor buruh. Upah dibayar kerana
individu menyumbangkan tenaga mental atau fizikal dalam
proses pengeluaran. Upah dibayar mengikut masa bekerja atau
mengikut output yang dihasilkan. Upah terdiri daripada upah
wang (nominal) dan upah benar.
1«>…Ê Ü>˜}Ê ˆ>>…Ê Õ«>…Ê Þ>˜}Ê `ˆÌiÀˆ“>Ê `>>“Ê Li˜ÌÕŽÊ Àˆ˜}}ˆÌÊ `>˜Ê
Ãi˜°Ê
}>ˆÊÃiL>˜Þ>ŽÊ,xÊäääÊÃiLՏ>˜°Ê1«>…ÊLi˜>ÀʫՏ>ʓiÀՍՎʎi«>`>Ê
jumlah barang atau perkhidmatan yang mampu dibeli dengan
sejumlah upah wang. Juga dikenal sebagai kuasa beli upah wang.
Rumus mengira upah benar ialah:
Upah wang
Upah benar =
Harga purata barangan
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Contoh:
Upah wang: RM3 000
Harga barang A: RM5
Harga barang B: RM10
Harga barang C: RM15
Harga purata barangan:
RM5 + RM10 + RM15
= RM10
3
Upah benar = RM3000 / RM10 = 300 unit
Ini bermakna, individu yang menerima upah wang sebanyak
RM3 000 mampu membeli barang A, B, dan C sebanyak 300
unit. Apakah yang akan terjadi jika harga purata meningkat Pengguna b
P berbelanja
b l j dengan
d
kepada RM20? Upah benar individu akan menurun kepada 150 lebih berhemat semasa
unit. Oleh itu, kenaikan harga barang dan perkhidmatan akan inflasi harga kerana kuasa
menjejaskan kuasa beli pengguna. beli telah menurun

Sewa
Sewa ialah ganjaran kepada pemilik faktor tanah seperti pemilik
tanah pertanian dan pemilik bangunan. Sewa diterima kerana
individu memberi hak penggunaan kepada orang lain. Kadar
sewa bergantung kepada permintaan, lokasi, dan kegunaan tanah.

Faedah
JOM
Faedah ialah ganjaran yang diterima oleh pemilik modal
wang. Faedah diterima oleh individu yang menyimpan wang >˜ŽÊ1˜}}ÕÊ iÀ…>`Ê
menawarkan kadar faedah
di bank atau memberi pinjaman kepada orang lain. Faedah untuk simpanan tetap seperti
dibayar kerana individu sanggup menangguhkan perbelanjaan berikut:
semasa, berpisah dengan wang tunai serta menanggung risiko Kadar
kejatuhan nilai wang. Penerimaan faedah atau riba adalah haram Tempoh faedah
di sisi Islam. (bulan) setahun
(%)
Rumus mengira faedah ialah:
3 2.00
Faedah = Jumlah simpanan × Kadar faedah × Tempoh simpanan 6 2.20
9 2.45
Untung 12 2.75
Untung ialah ganjaran kepada faktor usahawan. Usahawan ˆÌ՘}ʍՓ>…Êv>i`>…ÊÞ>˜}Ê
menerima untung kerana berani menanggung risiko, diterima oleh seorang individu
Þ>˜}ʓi˜Þˆ“«>˜Ê,£äÊäääÊ
menggabungkan faktor-faktor pengeluaran, mengeluarkan untuk tempoh berikut:
idea perniagaan serta menguruskan perniagaan dengan jayanya. ­>®Ê ÎÊLՏ>˜
Rumus mengira untung ialah: ­L®Ê ÈÊLՏ>˜
­V®Ê ™ÊLՏ>˜
Untung = Jumlah hasil – Jumlah kos ­`®Ê £ÓÊLՏ>˜

151
 Bab 3

Contoh:
Encik Teoh seorang pemilik gerai kelapa muda menjual 100 biji
kelapa muda sehari dengan harga RM4 setiap biji. Sekiranya
kos untuk sebiji kelapa muda ialah RM2.90, keuntungan yang
diterima oleh Encik Teoh ialah
Untung = (100 biji × RM4) – (100 biji × RM2.90)
= RM110

Dividen
Dividen merupakan sebahagian daripada keuntungan syarikat.
Dividen dibayar kepada pemegang saham syarikat. Dividen
juga diterima oleh pemegang unit amanah seperti Amanah
Saham Nasional (ASN) dan Amanah Saham Malaysia (ASM) serta
pencarum dalam Kumpulan Wang Simpanan Pekerja (KWSP).

Bayaran Pindahan
Pendapatan yang diterima oleh individu yang tidak memberi
sumbangan dalam proses pengeluaran. Pendapatan ini merupakan
ganjaran kepada faktor tidak produktif dan lazimnya tidak perlu
bayar balik.
Antara contoh bayaran pindahan ialah:
Pesara kerajaan menerima wang pencen
Individu miskin menerima bantuan kewangan daripada
Jabatan Kebajikan Masyarakat
Pelajar menerima wang saku
Pelajar cemerlang menerima biasiswa
Pemberian anak kepada ibu bapa
Pampasan yang diterima oleh mangsa kebakaran atau banjir

1. Upah ialah ganjaran kepada faktor buruh kerana menyumbangkan tenaga

mental atau fizikal dalam proses pengeluaran.
2. Sewa ialah ganjaran kepada pemilik faktor tanah dan bangunan kerana individu
F memberi hak penggunaan kepada orang lain.
3. Faedah ialah ganjaran yang diterima oleh pemilik modal wang kerana individu sanggup
O menangguhkan perbelanjaan pada masa sekarang.
K 4. Untung ialah ganjaran kepada faktor usahawan kerana berani menanggung
U risiko perniagaan.
S 5. Dividen ialah sebahagian daripada keuntungan syarikat yang dibayar kepada pemegang
saham syarikat.
6. Bayaran pindahan ialah pendapatan yang diterima oleh individu yang tidak memberi
sumbangan dalam proses pengeluaran.

152
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

AKTIVITI
A KTIVITI 3.2.4
Ringgit Malaysia (RM)
7 000
6 141
6 000 PURATA PENDAPATAN KASAR BULANAN
ISI RUMAH DI MALAYSIA 1970 – 2014 5 000
5 000
4 025
4 000 3 686
3 249
3 011
3 000 2 606 2 472
2 020
2 000 1 566
1 098 1 083 1 169
1 000 505 678
264 362
0
1970 1974 1976 1979 1984 1987 1989 1992 1995 1997 1999 2002 2004 2007 2009 2012 2014 Tahun
(Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, 2015)
Berdasarkan rajah di atas, jawab soalan berikut:
(a) Apakah faktor-faktor yang menyebabkan peningkatan pendapatan isi rumah dalam
tempoh berkenaan?
(b) Apakah kesan daripada peningkatan pendapatan isi rumah kepada ekonomi negara?

3.2.5 Kaitan antara Pelbagai Kerjaya

dengan Matlamat Pendapatan Limbungan terbesar
Peribadi di dunia

Pendapatan individu dipengaruhi oleh pilihan kerjaya, pilihan Anda boleh mengetahui
pendidikan, kemahiran, keusahawanan, dan keadaan ekonomi. kerjaya di limbungan
dengan lebih lanjut melalui
laman web
Pilihan Kerjaya
KWWSV\RXWX
Pilihan kerjaya akan menentukan tingkat pendapatan individu. EHF.D20O45F
Kebiasaannya, pekerjaan yang melibatkan risiko yang tinggi
dibayar gaji yang lebih tinggi berbanding dengan pekerjaan
berisiko rendah. Misalnya, gaji seorang pemandu lori adalah lebih
tinggi berbanding dengan seorang kerani akaun. Namun, ramai
rakyat Malaysia kurang berminat untuk menjadi pekerja industri
minyak dan gas di Malaysia walaupun dibayar gaji yang lumayan
kerana tahap risiko yang dihadapi adalah tinggi.

Jenis dan sifat pekerjaan yang berbeza akan dibayar gaji yang berbeza

153
 Bab 3

AKTIVITI
A KTIVITI 3.2.5 A
iÀ`>Ã>ÀŽ>˜Ê̈˜>Õ>˜Ê«>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£{]ÊLiÀˆŽÕÌÊ>`>>…ÊÃi«ÕÕ…ʍi˜ˆÃÊ«iŽiÀ>>˜Ê`ˆÊ>>ÞÈ>Ê`>˜Ê
gaji bulanannya bagi graduan yang baru bekerja.
Pendapatan Pendapatan
Pekerjaan Pekerjaan
bulanan (RM) bulanan (RM)
Farmasi ÎÊÈ{ä Geofizik ÓÊÈää
Strategi korporat ÎÊÓää *i˜iÀL>˜}>˜ ÓÊxÎÎ
Õ>>˜ÊqÊ*iÀŽ…ˆ`“>Ì>˜ÊŽiÜ>˜}>˜ ÎÊäx{ Sains aktuari ÓÊ{Çx
œŽÌœÀ ÓÊÇ£™ Õ>>˜ÊqÊœÀ«œÀ>Ì ÓÊ{xÈ
Õ>>˜ÊqÊiÕÀÕÌiÀ>>˜ÊÉÊ/ ÓÊÈ£Ó /ÊqÊ*iÀˆÃˆ>˜ ÓÊ{xÓ
(Sumber: http://www.jobstreet.com.my/career-resources/top-10-best-paying-jobs-in-malaysia/#.WACK0Pl97IV)

Berdasarkan jenis pekerjaan di atas, apakah pilihan anda? Beri hujah anda.

Pilihan Pendidikan
Kebiasaannya, individu yang mempunyai kelayakan akademik
yang tinggi akan menerima pendapatan yang lebih tinggi.
Misalnya, individu yang berpendidikan tinggi sama ada dari
institusi pengajian tinggi awam atau swasta akan menerima
S
SPM / STPM pendapatan purata yang lebih tinggi berbanding dengan mereka
yang merupakan lepasan sekolah. Jadual 3.1 menunjukkan
6DPEXQJEHODMDU individu yang mempunyai kelayakan akademik yang rendah akan
dibayar pendapatan yang lebih rendah berbanding dengan mereka
yang berkelulusan tinggi.
6LMLO

'LSORPD Jadual 3.1 Jenis pekerjaan, kelayakan akademik dan pendapatan

bulanan yang diterima
,MD]DK
6DUMDQD
6DUMDQD
Gaji Gaji
Kelayakan
0XGD Pekerjaan minimum maksimum
akademik
(RM) (RM)
"VEJUPS %JQMPNBJKB[BITJKJM
3.
 3.

,MD]DK
6DUMDQD
6DUMDQD
profesional
0DVWHUV "LBVOUBO *KB[BITJKJM
QSPGFTJPOBM 3.
 3.

Juruwang bank SPM/STPM 3.
 3.

,MD]DK
,MD]DK Jurujual SPM 3.
 3.

'RNWRU)DOVDIDK
'RNWRU )DOVDIDK
3K' Pengatur cara *KB[BI 3.
 3.


Rajah 3.4 Pilihan pendidikan Penyelenggara SPM 3.
 3.


selepas SPM/STPM stor
(Sumber: http://www.kellyservices.com.my/)

154
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Kemahiran
Kemahiran yang dimiliki oleh seseorang individu juga menentukan >L>Ì>˜Ê*i“L>˜}՘>˜Ê
pendapatan yang diterima. Individu yang mempunyai kemahiran i“>…ˆÀ>˜Ê“iÀÕ«>Ž>˜Ê
komunikasi dan literasi komputer menerima pendapatan yang agensi kerajaan yang
tinggi. Individu perlu mempunyai inisiatif yang tinggi untuk dipertanggungjawabkan bagi
menggalakkan dan menyelaras
belajar kemahiran baharu untuk meningkatkan keupayaan diri
strategi dan program latihan
agar dapat membantu meningkatkan produktiviti di tempat kerja. kemahiran sejajar dengan
usaha untuk memperkasakan
Berikut adalah contoh kemahiran yang diperlukan oleh Lˆ`>˜}ʎi“>…ˆÀ>˜°ÊiÀ>>>˜Ê
pihak majikan: berhasrat untuk mencapai
50 peratus tenaga kerja
berkemahiran tinggi
menjelang tahun 2020.
Kemahiran sumber Kemahiran
 3HQJXUXVDQPDVD informasional
 3HQJXUXVDQ  0HQGDSDWGDQ Kemahiran
NHZDQJDQ PHQLODLPDNOXPDW interpersonal
 3HQJXUXVDQEDKDQ  0HQJDWXUGDQ  .RPXQLNDVL Kemahiran sistem &
GDQIDVLOLWL PHPHOLKDUD  0HPELPELQJ teknologi
 3HQJXUXVDQVXPEHU PDNOXPDW  0HOD\DQSHODQJJDQ  0HPDKDPLVLVWHP
PDQXVLD  0HQWHUMHPDKGDQ  .HXSD\DDQ  0HPDQWDXGDQ
PHQ\HEDUNDQ NHSLPSLQDQ PHPSHUEDLNL
PDNOXPDW  .HXSD\DDQ SHODNVDQDDQ
SHUXQGLQJDQ  0HPLOLKWHNQRORJL
 0HQJJXQDNDQ
Keusahawanan WHNQRORJL
 0HQFDULSXQFD
Sifat keusahawanan adalah kebolehan seseorang yang berani NHURVDNDQ
menanggung risiko, berfikiran kreatif dan inovatif, bijak merebut
peluang serta memandang ke hadapan. Individu yang mempunyai
sifat keusahawanan berupaya menjana pendapatan peribadi yang
tinggi. Individu ini berupaya mencari peluang perniagaan baharu
untuk menambah pendapatan. Bagi mereka yang berminat dalam
dunia perniagaan dan kekurangan modal untuk memulakan
perniagaan, perniagaan e-dagang merupakan cara paling mudah
dan mendapat perhatian ramai.

Perniagaan e-dagang adalah peluang kepada usahawan yang dapat menjana

pendapatan yang tinggi

155
 Bab 3

B40 merujuk kepada
kumpulan berpendapatan
40 peratus rendah iaitu
isi rumah berpendapatan
LՏ>˜>˜ÊÃi…ˆ˜}}>Ê,ÎÊnxx°
{äʓiÀՍՎʎՓ«Õ>˜Ê
berpendapatan 40 peratus
sederhana iaitu isi rumah
berpendapatan antara
,ÎÊnÈäÊ`>˜Ê,nÊΣ™°
Keadaan Ekonomi
Keadaan ekonomi yang melambung menyebabkan permintaan
barangan yang tinggi dan peningkatan pengeluaran
firma. Keadaan ini menyebabkan permintaan buruh yang tinggi
dan majikan sanggup membayar tingkat upah yang lebih
tinggi. Kesannya, individu akan menerima pendapatan yang
lebih tinggi semasa ekonomi melambung. Sebaliknya,
kemelesetan ekonomi akan menyebabkan pendapatan individu
mengalami kemerosotan.

AKTIVITI
A KTIVITI 3.2.5 B

1. Joshua Chong akan tamat pengajian persekolahan tahun depan. Seperti remaja yang lain,
`ˆ>Ê Õ}>Ê “i“«Õ˜Þ>ˆÊ ˆ`>“>˜Ê ŽiÀ>Þ>˜Þ>Ê ˆ>ˆÌÕÊ “i˜>`ˆÊ ÕÀÕÌiÀL>˜}°Ê *i“ˆˆ…>˜Ê ŽiÀ>Þ>Ê ˆ˜ˆÊ
adalah atas faktor minat, gaji yang diterima tinggi, dan dapat berbakti kepada negara.
Bincangkan dalam kumpulan dan bertindak sebagai kaunselor kerjaya untuk membantu Joshua
Chong mewujudkan pelan dan jadual waktu bagi mencapai cita-citanya.
Anda perlu mengambil kira faktor-faktor berikut semasa memberi nasihat kepada Joshua Chong:
Ê UÊ i«iÀÕ>˜Ê«i˜`ˆ`ˆŽ>˜Ê>Ì>Õʏ>̈…>˜Ê`>>“ÊLˆ`>˜}ʍÕÀÕÌiÀL>˜}
Ê UÊ
ˆÀˆ‡VˆÀˆÊÞ>˜}Ê«iÀÕÊ>`>ÊÃiL>}>ˆÊÃiœÀ>˜}ʍÕÀÕÌiÀL>˜}
Ê UÊ >˜ÌÕ>˜ÊÞ>˜}ÊLœi…Ê`ˆ«iÀœi…
Ê UÊ ,ˆÃˆŽœÊÞ>˜}ʓ՘}Žˆ˜Ê`ˆ…>`>«ˆ
Ê UÊ œÃÊÞ>˜}ʓ՘}Žˆ˜Ê«iÀÕÊ`ˆÌ>˜}}՘}

2. Pendapatan isi rumah bawah 40 digandakan

1

Ê1*1,ÊqÊ*ÕÀ>Ì>Ê«i˜`>«>Ì>˜ÊˆÃˆÊÀՓ>…ÊŽÕ“«Õ>˜ÊLiÀ«i˜`>«>Ì>˜ÊÀi˜`>…Ê {äÊ>Ž>˜Ê
digandakan kepada RM5 270 menjelang 2020 dan seterusnya menganjakkan sebahagian
mereka kepada kumpulan pertengahan di bawah Rancangan Malaysia Ke-11 (RMK11). Isi
ÀՓ>…Ê {äʓiÀՍՎʎi«>`>ʈÈÊÀՓ>…ÊLiÀ«i˜`>«>Ì>˜Ê{äÊ«iÀ>ÌÕÃÊÌiÀi˜`>…Ê`>Àˆ«>`>ÊÌ>LÕÀ>˜Ê
«i˜`>«>Ì>˜Ê`i˜}>˜Ê«ÕÀ>Ì>Ê«i˜`>«>Ì>˜Ê,ÓÊxÎÇÊ«>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£{°
(Sumber: http://www.sinarharian.com.my/nasional/
pendapatan-isirumah-bawah-40-digandakan-1.392632)

Secara kumpulan, kenal pasti langkah-langkah yang boleh diambil oleh pihak berikut untuk
mencapai matlamat di atas:
Ê ­>®Ê iÀ>>>˜Ê ­L®Ê >ˆŽ>˜Ê ­V®Ê *iŽiÀ>

F 1. Pendapatan individu dipengaruhi oleh:

O (a) Pilihan kerjaya
(b) Pilihan pendidikan
K (c) Kemahiran
U (d) Keusahawanan
S (e) Keadaan ekonomi

156
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

3.3 Penggunaan Pendapatan

Individu
Apakah maksud pendapatan boleh guna?
Ê />…ÕŽ>…Ê>˜`>ʍi˜ˆÃ‡i˜ˆÃÊ«œÌœ˜}>˜ÊÜ>ˆLÊ`>>“Ê«i˜}…ˆÌ՘}>˜Ê
pendapatan boleh guna?
Apakah perbezaan antara perbelanjaan yang dilakukan ke atas
makanan dengan beg berjenama?
Bagaimanakah individu menggunakan pendapatannya?
Ê />…ÕŽ>…Ê>˜`>Êv>ŽÌœÀÊÞ>˜}ʓi“«i˜}>ÀՅˆÊVœÀ>ŽÊ«iÀLi>˜>>˜¶
Adakah kaedah pembayaran tunai lebih baik daripada
pembayaran secara kredit?
Apakah belanjawan peribadi? Bolehkah anda menghasilkan
satu contoh penyata belanjawan yang sesuai dengan matlamat
ŽiÜ>˜}>˜Ê>˜`>¶Ê/>…ÕŽ>…Ê>˜`>ÊÌi˜Ì>˜}ʎi«i˜Ìˆ˜}>˜˜Þ>¶
Strategi simpanan manakah terbaik?
Ê />…ÕŽ>…Ê>˜`>ʎœ˜Ãi«ÊÀˆÃˆŽœÊ`>˜Ê«Õ>˜}>˜Ê`>>“Ê«i>LÕÀ>˜¶Ê
Bagaimanakah anda membandingkan pelbagai jenis pelaburan?

SEPINTAS LALU
Warren Buffett antara individu yang terkaya di dunia dan pernah
mengatasi Bill Gates yang sekian lama menduduki takhta tersebut.
Selain terkaya di dunia, beliau juga merupakan seorang dermawan dan
pelabur yang paling berjaya dalam pelaburan dan perniagaan. Warren
Buffett memulakan kerjayanya dalam pelaburan saham lebih daripada
xäÊÌ>…՘ʈ>ˆÌÕÊ«>`>ÊÌ>…՘ʣ™xÈ°Êi>Þ>>˜ÊLiˆ>ÕÊ`ˆV>«>ˆÊLՎ>˜Ê`>>“Ê
tempoh yang singkat tetapi mengambil masa berpuluh-puluh tahun
dengan kesabaran, keyakinan, dan daya usaha yang berterusan. Berikut
adalah beberapa nasihat beliau kepada kita untuk mencapai tahap
kehidupan yang lebih tinggi:
UÊ *i˜`>«>Ì>˜\Ê >˜}>˜Ê ÃiÃiŽ>ˆÊ LiÀ}>˜Ì՘}Ê Ži«>`>Ê …>˜Þ>Ê Ã>ÌÕÊ
sumber pendapatan.
UÊ *iÀLi>˜>>˜\ʈŽ>Ê>˜`>ʓi“LiˆÊÃiÃÕ>ÌÕÊÞ>˜}Ê>˜`>Ê̈`>ŽÊ«iÀÕŽ>˜]Ê
kelak, anda akan menjual sesuatu yang anda perlukan.
UÊ -ˆ“«>˜>˜\Ê>˜}>˜Ê“i˜Þˆ“«>˜Ê>«>‡>«>ÊÞ>˜}Ê̈˜}}>ÊÃii«>ÃÊLiÀLi>˜>°Ê iÀLi>˜>>…ÊÃii«>ÃÊ
apa-apa yang tinggal selepas menyimpan.
UÊ *ˆ˜>“>˜\Ê*i“ˆ˜>“Ê>Ž>˜Ê“i˜>`ˆÊ…>“L>ʎi«>`>Ê«i“LiÀˆÊ«ˆ˜>“>˜°
UÊ *i>LÕÀ>˜\Ê>˜}>˜Ê“>ÃՎŽ>˜ÊÃi“Õ>ÊÌiÕÀÊ>˜`>Ê`>>“ÊÃ>ÌÕÊL>ŽÕ°
Sumber: Dipetik dan diubah suai daripada:
1. ‘Warren Buffett Biography’, biography.com
2. ‘5 Warren Buffett tips everyone must follow’, ArthaYantra.com

Ketika berbelanja, individu boleh memilih membeli secara tunai atau kredit tetapi
yang penting ialah individu harus mendahulukan barang keperluan dan merancang
perbelanjaannya mengikut pendapatan agar ada tabungan pada setiap bulan. Selain itu,
pelaburan hanya dapat dilakukan oleh individu jika ada lebihan pendapatan. Merancang
pelan kewangan dapat membawa individu kepada kehidupan yang lebih berjaya
seperti Warren Buffett. Abad
ke-21

157
 Bab 3

3.3.1 Konsep Pendapatan Boleh Guna

Pendapatan
Bukan semua pendapatan yang diterima boleh dibelanjakan kerana
Individu pendapatan individu tertakluk kepada pelbagai potongan wajib
seperti caruman Kumpulan Wang Simpanan Pekerja, caruman
Potongan
PERKESO, zakat, dan cukai pendapatan perseorangan.
wajib
*i˜`>«>Ì>˜Ê ÃiLi˜>ÀÊ ˆ˜`ˆÛˆ`ÕÊ Þ>˜}Ê Lœi…Ê `ˆLi>˜>Ž>˜Ê ÃiÌi>…Ê
ditolak semua potongan wajib dikenal sebagai pendapatan
boleh guna.
Konsep pendapatan
boleh guna Secara rumus:
Pendapatan boleh guna = Pendapatan individu – Potongan wajib
Pendapatan boleh guna = Pendapatan individu – Potongan wajib

$POUPI
Berikut adalah pendapatan dan potongan wajib Encik Zaidi pada bulan Januari.

1FOEBQBUBO
3.
Gaji 6 000
Elaun pengangkutan 200
&MBVO
QFSVNBIBO


1PUPOHBO
XBKJC
3.
$BSVNBO
,VNQVMBO
8BOH
4JNQBOBO
1FLFSKB

$BSVNBO
1&3,&40

Zakat 50.00
$VLBJ
QFOEBQBUBO


Berapakah pendapatan boleh guna Encik Zaidi pada bulan tersebut?

Penyelesaian:
+VNMBI
QFOEBQBUBO

3.


3.

3.


3.

+VNMBI
QPUPOHBO
XBKJC

3.

3.

3.

3.


3.
Pendapatan boleh guna = Jumlah pendapatan individu – Jumlah potongan wajib


3.

o
3.


3.


Berdasarkan contoh di atas, Encik Zaidi hanya boleh

membelanjakan RM6 052.50 daripada pendapatan bulanannya
walaupun jumlah pendapatannya ialah RM7 000.

158
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

3.3.2 Potongan Wajib

Potongan wajib ialah bayaran yang ditetapkan oleh undang-undang
atau yang diwajibkan dalam rukun Islam (untuk umat Islam).
Potongan wajib terdiri daripada:

$BSVNBO
,VNQVMBO
8BOH
4JNQBOBO
1FLFSKB

#BZBSBO
[BLBU $BSVNBO
1&3,&40

$VLBJ
QFOEBQBUBO
QFSTFPSBOHBO

Walaupun potongan wajib akan mengurangkan pendapatan

semasa individu tetapi memberi jaminan pendapatan pada
masa hadapan.

Caruman Kumpulan Wang Simpanan Pekerja

(KWSP)
7XMXDQSHQXEXKDQ.:63LDODK
7XMXDQSHQXEXKDQ.:63LDODK
PHQ\HGLDNDQIDHGDKSHUVDUDDQ
PHQ\HGLDNDQIDHGDK SHUVDUDDQ
NHSDGDDKOLQ\DPHODOXL
SHQJXUXVDQVLPSDQDQDKOL
VHFDUDFHNDSGDQDPDQDK
6HPXDSHNHUMDVHNWRUVZDVWD
GDQSHNHUMDWLGDNEHUSHQFHQ
GDQSHNHUMDWLGDNEHUSHQFHQ
VHNWRUDZDPGLZDMLENDQ
PHQFDUXPGDODP.:63
PHQFDUXPGDODP.:63

.DGDUFDUXPDQVHPDVDSDGDWDKXQ
*DML50
*DML50 *DML!50
3HNHUMDGDULSDGDJDML
3HNHUMDGDULSDGDJDML 3HNHUMDGDULSDGDJDML
3HNHUMD GDULSDGD JDML
.:63PHUXSDNDQVHEXDK 0DMLNDQGDULSDGDJDML
0DMLNDQGDULSDGDJDML 0DMLNDQGDULSDGDJDML
LQVWLWXVLNHVHODPDWDQVRVLDO\DQJ 1DPXQNHWLNDHNRQRPLQHJDUDOHPEDSNHUDMDDQEROHKPHQXUXQNDQ
LQVWLWXVLNHVHODPDWDQVRVLDO\DQJ 1DPXQNHWLNDHNRQRPLQHJDUDOHPEDSNHUDMDDQEROHKPHQXUXQNDQ
GLWXEXKNDQSDGDWDKXQ NDGDUFDUXPDQXQWXNPHUDQJVDQJSHUEHODQMDDQGRPHVWLN

&DUXPDQDKOLDNDQGLJXQDNDQXQWXNSHODEXUDQVHSHUWLPHPEHOLKDUWDQDKHNXLWLVHNXULWLNHUDMDDQ0DOD\VLD
LQVWUXPHQSDVDUDQZDQJVHUWDERQGDQSLQMDPDQ3HODEXUDQLQLPHPEROHKNDQ.:63PHPED\DUGLYLGHQ
LQVWUXPHQSDVDUDQZDQJVHUWDERQGDQSLQMDPDQ3HODEXUDQLQLPHPEROHKNDQ.:63PHPED\DUGLYLGHQ
NHSDGDDKOLQ\D

(Sumber: Laman web rasmi KWSP)

Contoh pengiraan:
Jadual 3.2 Pengiraan caruman KWSP
Gaji Caruman Caruman Jumlah caruman
bulanan pekerja majikan bulanan Cabaran KBAT
AT
iÀ>>>˜Ê“i˜}ÕÀ>˜}Ž>˜Ê
3.

× 11% 3.

× 13% kadar caruman pekerja
3.
 3.

3. 
3. `>Àˆ«>`>Ê££¯ÊŽi«>`>Ê
n¯ÊL>}ˆÊ“i“L>˜ÌÕÊ
3.

× 11% 3.

× 13% meningkatkan pendapatan
3.
 3.

3. 
3. bersih isi rumah.
Adakah anda bersetuju
3.

× 11% 3.

× 12% dengan tindakan tersebut?
3.
 3.
 Berikan pendapat anda.

3. 
3.

159
 Bab 3
-i…ˆ˜}}>Ê-i«Ìi“LiÀÊÓä£x]Ê
7-*ʓi“«Õ˜Þ>ˆÊÃiÀ>“>ˆÊ
14.45 juta ahli. Bilangan
ahli aktif dan masih
mencarum adalah seramai
È°Ç{ʍÕÌ>°Ê ˆ>˜}>˜Ê“>ˆŽ>˜Ê
aktif pula adalah seramai
xÎÇÊ£ÓΰÊ7-*ʓi“«Õ˜Þ>ˆÊ
>ÃiÌÊLiÀ˜ˆ>ˆÊ,x™ÇÊLˆˆœ˜Ê
dan merupakan tabung
persaraan keempat terbesar
di Asia dan ketujuh terbesar
di dunia.
(Sumber: Laman web rasmi
KWSP)
JOM
Nyatakan jenis pendapatan
yang diterima oleh seorang
pekerja yang tidak tertakluk
Ži«>`>ÊV>ÀՓ>˜Ê7-*°
AKTIVITI
A KTIVITI
˜VˆŽÊ՘ˆÀ]Ê*Õ>˜Ê
…iÜ]Ê`>˜Ê
Caruman ahli akan disimpan dalam dua akaun iaitu Akaun 1
dan Akaun 2.
$NDXQSHUDWXVGDULSDGDVLPSDQDQGDQNKXVXVXQWXN
SHUVDUDDQ
$NDXQSHUDWXVGDULSDGDVLPSDQDQGDQNKXVXVXQWXN
SHQJHOXDUDQ SUDSHUVDUDDQ \DQJ EROHK PHQDPEDK QLODL
NHSDGDVLPSDQDQSHUVDUDDQ
6LPSDQDQGDODP$NDXQ .HVHPXD VLPSDQDQ GDODP
EROHKGLNHOXDUNDQGDODP $NDXQ  GDQ $NDXQ  EROHK
VLWXDVLEHULNXW GLNHOXDUNDQGDODPVLWXDVLEHULNXW
‡ 3HQJHOXDUDQSHUXPDKDQ ‡ 0HQFDSDLXPXUWDKXQ
‡ 3HQJHOXDUDQSHQGLGLNDQ ‡ 0HQLQJJDONDQQHJDUD
‡ 3HQJHOXDUDQNHVLKDWDQ ‡ 'LVDKNDQWLGDNEHUXSD\D
‡ 3HQJHOXDUDQXPXU XQWXNEHNHUMDGDULVHJL
‡ 3HQJHOXDUDQVLPSDQDQ IL]LNDODWDXPHQWDODWDX
PHOHELKL50MXWD NHGXDGXDQ\D
‡ 3HQJHOXDUDQKDML ‡ 0HQLQJJDOGXQLD
‡ $QJJRWDSHUNKLGPDWDQ
DZDP\DQJWHODKGLEHUL
WDUDIEHUSHQFHQ
Caruman KWSP amat penting kepada pekerja selepas bersara.
Simpanan yang mencukupi penting untuk menyara hari tua.
Sehingga tahun 2014, daripada 13 juta pencarum KWSP, kajian
mendapati hanya 7.37 peratus mempunyai baki simpanan lebih
RM150 000 pada umur persaraan 55 tahun manakala 70.89
peratus dengan kurang RM50 000.
(Sumber: Utusan Sarawak, 13 Mac 2014)
3.3.2 A
˜VˆŽÊ…ˆÛ>ʓiÀÕ«>Ž>˜Ê̈}>ÊÀ>Ž>˜ÊŽ>ÀˆLÊÃi>ŽÊ`ˆÊL>˜}ŽÕÊÃiŽœ>…ʏ>}ˆ°Ê

˜VˆŽÊ՘ˆÀʓi“«Õ˜Þ>ˆÊȓ«>˜>˜ÊÃiL>˜Þ>ŽÊ,ÓääÊäää°Ê*Õ>˜Ê
…iÜʫՏ>ʓi“«Õ˜Þ>ˆÊȓ«>˜>˜Ê
ÃiL>˜Þ>ŽÊ,£xäÊäää]Ê`>˜Ê
˜VˆŽÊ…ˆÛ>ʓi“«Õ˜Þ>ˆÊȓ«>˜>˜ÊÃiL>˜Þ>ŽÊÊ,{ääÊäää°Êï}>‡Ìˆ}>Ê
ˆ˜`ˆÛˆ`ÕÊ ˆ˜ˆÊ >Ž>˜Ê LiÀÃ>À>Ê «>`>Ê Õ“ÕÀÊ ÈäÊ Ì>…Õ˜°Ê
˜`>ˆŽ>˜Ê “iÀiŽ>Ê Ìˆ`>ŽÊ “i“«Õ˜Þ>ˆÊ ÃiL>À>˜}Ê
sumber pendapatan lain dan hanya bergantung kepada simpanan yang dimiliki untuk menyara
hari tua mereka.
(a) Hitung jumlah wang yang boleh mereka belanjakan setiap bulan sekiranya jangka hayat ialah
™äÊÌ>…Õ˜°
­L®Ê *>`>Ê «>˜`>˜}>˜Ê >˜`>]Ê >`>Ž>…Ê ȓ«>˜>˜Ê ˆ˜ˆÊ VÕŽÕ«Ê Õ˜ÌÕŽÊ “i˜Þ>À>Ê ŽœÃÊ …ˆ`Õ«Ê «>`>Ê “>Ã>Ê
akan datang?
(c) Cadangkan jumlah yang mencukupi untuk menyara hari tua dengan keadaan yang selesa.

160
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Caruman Pertubuhan Keselamatan Sosial

Pekerja (PERKESO)

PERKESO Carian...

‡ 7XMXDQSHQXEXKDQLDODKPHPEHULSHUOLQGXQJDQNHVHODPDWDQVRVLDO
PHODOXLLQVXUDQVVRVLDOVHSHUWLPHPED\DUIDHGDKSHUXEDWDQGDQ
ZDQJXQWXNSHNHUMD\DQJPHQJDODPLULVLNRGDQPHQ\HGLDNDQEHNDODQ
SHUDODWDQprostetikGDQSHPXOLKDQEDJLSHNHUMD
‡ 3HNHUMD\DQJZDMLEPHQFDUXPGDODP3(5.(62LDODKSHNHUMD\DQJ
PHQHULPDJDMLEXODQDQ50NHEDZDK
‡ .DGDUFDUXPDQPDMLNDQLDODKGDQFDUXPDQSHNHUMDLDODK
GDULSDGDJDMLSHNHUMD
(Sumber: Laman web rasmi PERKESO)

Contoh pengiraan:
Jadual 3.3 Pengiraan caruman PERKESO
*ÀœÃÌïŽÊˆ>>…Ê>>ÌÊ>À̈wÈ>Ê
Gaji Caruman Caruman Jumlah caruman
untuk menggantikan anggota
bulanan pekerja majikan bulanan tubuh yang hilang atau tidak
3.

× 0.5% 3.

× 1.75% normal.
3.
 3.

3. 
3.
3.

× 0.5% 3.

× 1.75%
3.
 3.

3. 
3.
3.

× 0.5% 3.

× 1.75% Individu yang tidak perlu
3.
 3. “i˜V>ÀՓÊ`>>“Ê* , -"\

3. 
3.
UÊ*iŽiÀ>ÊÞ>˜}Ê}>ˆ˜Þ>Ê
“iiLˆ…ˆÊ,{ÊäääÊÃiLՏ>˜Ê
PERKESO memberi perlindungan melalui Skim Bencana Pekerjaan dan tidak pernah dilindung
dan Skim Keilatan. Faedah kepada pencarum PERKESO: œi…Ê* , -"ÊÃiLiÕ“ʈ˜ˆ
UÊ>ŽˆÌ>˜}>˜ÊŽiÀ>>>˜
Skim Bencana Pekerjaan UÊ"À>˜}Ê}>ˆÊ­Õ˜ÌՎÊLiŽiÀ>Ê
`ˆÊÀՓ>…ÊŽi`ˆ>“>˜®
UÊ -Žˆ“Ê ˆ˜ˆÊ “i“LiÀˆÊ «iÀˆ˜`՘}>˜Ê Ži«>`>Ê Ži“>>˜}>˜Ê UÊ*iŽiÀ>ÊÞ>˜}ÊÌi>…
yang berlaku semasa bekerja dan dalam perjalanan ke “i˜V>«>ˆÊՓÕÀÊÈäÊÌ>…Õ˜Ê
tempat pekerjaan. UÊ"À>˜}ÊÞ>˜}ÊLiŽiÀ>ÊÃi˜`ˆÀˆ
UÊ Antara faedah yang diperoleh di bawah skim ini ialah faedah UÊ*iŽiÀ>Ê>Ș}Ê
perubatan, faedah hilang upaya sementara, faedah hilang
upaya kekal, elaun layanan sentiasa, faedah kebumian,
faedah pemulihan serta faedah orang tanggungan.
Cabaran KBAT
AT
Skim Keilatan (Kecacatan kekal)
* , -" telah memberi
UÊ Memberi perlindungan kepada pekerja jika berlaku ilat atau L>ÕV>ÀÊ*Àœ}À>“Ê*i“iÀˆŽÃ>>˜Ê
kematian atas sebab yang tidak berkaitan dengan pekerjaan iȅ>Ì>˜ÊŽi«>`>Ê«i˜V>ÀՓ˜Þ>°Ê
sebelum umur 60 tahun. Bagaimanakah program ini
UÊ Faedah yang diperoleh di bawah skim ini ialah pencen membantu meningkatkan
pembangunan modal insan
ilat, geran ilat, pencen penakat, pemulihan, dan faedah negara?
kebumian.

161
 Bab 3

Cukai Pendapatan Individu

Sila rujuk laman web
Lembaga Hasil Dalam Setiap rakyat Malaysia yang menerima pendapatan melebihi
Negeri untuk dapatkan tahap tertentu wajib membayar cukai pendapatan individu.
maklumat tentang senarai Tujuan kerajaan mengenakan cukai adalah:
pendapatan yang tidak
dikenakan cukai.
Menambah hasil kerajaan
www.hasil.gov.my
Mengurangkan jurang pendapatan

Membangunkan ekonomi negara

Membekalkan barang dan perkhidmatan awam

Kerajaan akan menggunakan kutipan cukai ini untuk membiayai

perkhidmatan seperti pendidikan, perubatan, perlindungan alam
sekitar serta kemudahan rekreasi.

Di negara kita, cukai pendapatan individu dikutip oleh Lembaga

Hasil Dalam Negeri (LHDN).

Pendapatan yang diterima daripada punca pekerjaan atau

Lembaga Hasil Dalam Negeri
dipertanggungjawabkan untuk
memungut dan mentadbir
cukai langsung negara
perniagaan serta pendapatan lain seperti sewa, faedah, dividen,
dan royalti tertakluk kepada cukai pendapatan.
Cukai pendapatan yang akan dikenakan bergantung kepada
pendapatan boleh cukai.

*i˜`>«>Ì>˜ÊLœi…ÊVՎ>ˆÊˆ>>…Ê«i˜`>«>Ì>˜ÊÌ>…Õ˜>˜Ê`ˆÌœ>ŽÊÃi“Õ>Ê
pelepasan cukai yang layak diterima oleh individu berkenaan.

Rumus bagi pendapatan boleh cukai seperti yang berikut:

Pendapatan boleh cukai = Pendapatan tahunan – Pelepasan cukai

*ii«>Ã>˜ÊVՎ>ˆÊˆ>>…Ê>“>՘ʫi˜`>«>Ì>˜ÊÞ>˜}Ê`ˆLi˜>ÀŽ>˜Ê՘ÌՎÊ
dikecualikan daripada pengiraan cukai.

Pelepasan cukai yang tinggi akan mengurangkan pendapatan

boleh cukai dan seterusnya mengurangkan jumlah cukai
pendapatan yang perlu dibayar oleh seseorang individu. Jumlah
pelbagai jenis pelepasan cukai yang dibenarkan adalah tertakluk
kepada perubahan semasa.

162
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Jadual 3.4 menunjukkan pelepasan cukai yang layak dituntut oleh seseorang individu.

Jadual 3.4 Jenis pelepasan cukai individu tahun 2016

Bil. Jenis potongan individu Amaun (RM)
1 *OEJWJEV
EBO
TBVEBSB
UBOHHVOHBO 9 000
2 Perbelanjaan perubatan ibu bapa 5 000 (Terhad)
3 Peralatan sokongan asas (untuk individu kurang upaya atau untuk isteri, anak 6 000 (Terhad)
atau ibu bapa kurang upaya)
4 *OEJWJEV
LVSBOH
VQBZB 6 000
5 Yuran pendidikan (sendiri) 5 000 (Terhad)
6 Perbelanjaan perubatan penyakit yang sukar diubati (individu atau suami/ 6 000 (Terhad)
isteri atau anak-anak) 
7 Pemeriksaan perubatan penuh 500 (Terhad)
 Pembelian buku, majalah, jurnal dan penerbitan 1 000 (Terhad)
9 Pembelian komputer peribadi untuk individu (sekali setiap 3 tahun) 3 000 (Terhad)
10 Tabungan bersih dalam Skim Simpanan Pendidikan Nasional (SSPN) 3 000 (Terhad)
11 Tabungan bersih dalam skim SSPN (berkuat kuasa tahun taksiran 2012 - 2017) 6 000 (Terhad)
12 Pembelian peralatan sukan untuk aktiviti sukan 300 (Terhad)
13 Yuran langganan jalur lebar (berkuat kuasa tahun taksiran 2010 – 2012) 500 (Terhad)
14 'BFEBI
QFNCFMJBO
SVNBI
1PUPOHBO
DVLBJ
UFSIBE
LFQBEB
3.

TFUJBQ
10 000 (Terhad)
tahun asas bagi 3 tahun taksiran berturut-turut bermula dari tarikh faedah
mula dibayar. 
15 4VBNJ*TUFSJ#BZBSBO
BMJNPOJ
LFQBEB
CFLBT
JTUFSJ 3 000 (Terhad)
16 4VBNJ*TUFSJ
LVSBOH
VQBZB 3 500
17 "OBL
EJ
CBXBI
VNVS

UBIVO 1 000
 "OBL
ZBOH
CFMVN
CFSLBIXJO
EBO
CFSVNVS

UBIVO
EBO
LF
BUBT
EBO
NFOFSJNB
1 000
QFOEJEJLBO
TFQFOVI
NBTB
QFSJOHLBU
"-FWFM
TJKJM
NBUSJLVMBTJ
QFSTFEJBBO
BUBV

QSBJKB[BI

19 "OBL
ZBOH
CFMVN
CFSLBIXJO
EBO
CFSVNVS

UBIVO
EBO
LF
BUBT
ZBOH
6 000
mengikut kursus di peringkat diploma dan ke atas di institusi pengajian
tinggi dalam Malaysia atau luar Malaysia yang diiktiraf oleh pihak berkuasa
kerajaan yang berkaitan.
20 "OBL
LVSBOH
VQBZB̓ 6 000
21 *OTVSBOT
OZBXB
EBO
,841 6 000 (Terhad)
22 4LJN
"OVJUJ
#BSV
BUBV
5BNCBIBO
+VNMBI
"OVJUJ
4FEJB
"EB 1 000 (Terhad)
23 4LJN
1FSTBSBBO
4XBTUB
EBO
"OVJUJ
5FSUVOEB
Deferred Annuity) 3 000 (Terhad)
24 *OTVSBOT
QFOEJEJLBO
EBO
QFSVCBUBO 3 000 (Terhad)
(Sumber: Laman web rasmi LHDN)

163
 Bab 3

Contoh:

Encik Wilfred Manjung merupakan seorang pegawai bank di Sandakan, Sabah. Pendapatan
bulanan Encik Wilfred Manjung ialah RM4 000 dan membayar caruman KWSP sebanyak 11%
sebulan. Encik Wilfred Manjung sudah berkahwin dan mempunyai lima orang anak. Dua orang
anaknya sedang melanjutkan pelajaran di universiti awam dan tiga lagi anaknya belajar di sebuah
sekolah menengah. Isterinya merupakan suri rumah. Encik Wilfred Manjung telah membelanjakan
RM400 untuk pemeriksaan perubatan dan membayar RM40 sebulan untuk perkhidmatan
Internet. Beliau juga telah membeli sebatang raket badminton berharga RM200. Jumlah pelepasan
cukai dan pendapatan boleh cukai untuk Encik Wilfred Manjung boleh dikira dengan cara berikut:

Penyelesaian:
Pelepasan cukai RM
Diri 9 000
Isteri 3 000
Anak yang belajar di universiti (2 × RM6 000) 12 000
Anak yang belajar di sekolah menengah (3 × RM1 000) 3 000
KWSP 5 280
Pemeriksaan perubatan 400
Langganan perkhidmatan Internet 480
Raket badminton 200
–––––––
Jumlah pelepasan cukai 33 360
–––––––
Pendapatan boleh cukai = RM48 000 – RM33 360
= RM14 640

Kadar cukai pendapatan yang dikenakan adalah berbentuk

progresif. Ini bererti semakin tinggi pendapatan boleh cukai,
semakin tinggi kadar cukai pendapatan yang perlu dibayar oleh
individu berkenaan. Jadual di bawah menunjukkan kadar cukai
pendapatan individu berdasarkan tahun taksiran 2016.

Jadual 3.5 Kadar cukai pendapatan individu (tahun taksiran 2016)

Banjaran pendapatan
Pengiraan (RM) Kadar % Cukai (RM)
bercukai

0 – 2 500 2 500 pertama 0 0

2 501 – 5 000 2 500 berikutnya 0 0

5 001 – 10 000 5 000 pertama 0

5 000 berikutnya 1 50

10 001 – 20 000 10 000 pertama 50

10 000 berikutnya 1 100

164
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

20 001 – 35 000 20 000 pertama 150

15 000 berikutnya 5 750

35 001 – 50 000 35 000 pertama 900

15 000 berikutnya 10 1 500

50 001 – 70 000 50 000 pertama 2 400

20 000 berikutnya 16 3 200

70 001 – 100 000 70 000 pertama 5 600

30 000 berikutnya 21 6 300

100 001 – 150 000 100 000 pertama 11 900

50 000 berikutnya 24 12 000

150 001 – 250 000 150 000 pertama 23 900

100 000 berikutnya 24 24 000

250 001 – 400 000 250 000 pertama 47 900

150 000 berikutnya 24.5 36 750

400 001 – 600 000 400 000 pertama 


200 000 berikutnya  25 50 000

600 001 – 1 000 000 600 000 pertama 134 650

400 000 berikutnya 26 104 000

Lebih 1 000 000 1 000 000 pertama 


setiap ringgit berikutnya  ................
(Sumber: Laman web rasmi LHDN)

Dalam kes Encik Wilfred Manjung, pendapatan boleh cukai beliau ialah RM14 640 dan terletak
dalam banjaran yang keempat. Oleh itu, jumlah cukai yang perlu dibayar ialah:

Pendapatan boleh cukai Cukai pendapatan

(RM)
3.

QFSUBNB 50.00
#BLJ
3.

× 1% 46.40
Jumlah cukai pendapatan yang dikenakan 96.40

Individu yang mempunyai pendapatan boleh cukai kurang daripada RM35 000 juga diberi rebat
cukai pendapatan sebanyak RM400. Oleh itu, Encik Wilfred Manjung tidak perlu membayar
cukai pendapatan individu. Bagi pembayar cukai beragama Islam, jumlah zakat yang dibayar boleh
ditolak daripada cukai pendapatan yang dikenakan sebagai lain-lain rebat cukai.

165
 Bab 3

JOM
1˜ÌՎÊÃï>«ÊŽiÃÊLiÀˆŽÕÌ]ʅˆÌ՘}ʍՓ>…Ê«ii«>Ã>˜ÊVՎ>ˆ]Ê«i˜`>«>Ì>˜ÊLœi…ÊVՎ>ˆ]Ê`>˜ÊVՎ>ˆÊ
pendapatan yang perlu dibayar.

˜VˆŽÊ >iŽÊ “i˜iÀˆ“>Ê «i˜`>«>Ì>˜Ê Ì>…Õ˜>˜Ê ÃiL>˜Þ>ŽÊ ,ÈäÊ äääÊ `>˜Ê “i“L>Þ>ÀÊ V>ÀՓ>˜Ê 7-*Ê
1 ÃiL>˜Þ>ŽÊ ££¯Ê Ãï>«Ê LՏ>˜°Ê ÃÌiÀˆ˜Þ>Ê Ìˆ`>ŽÊ LiŽiÀ>Ê `>˜Ê “i“«Õ˜Þ>ˆÊ ˆ“>Ê œÀ>˜}Ê >˜>ŽÊ Þ>˜}Ê “>ȅÊ
LiÀÃiŽœ>…°Ê iˆ>ÕʍÕ}>ÊÌi>…Ê“i“L>Þ>ÀÊâ>Ž>ÌÊÃiL>˜Þ>ŽÊ,ÓääÊ«>`>ÊÌ>…Õ˜ÊLiÀŽi˜>>˜°

˜VˆŽÊ->“ÞʓiÀÕ«>Ž>˜Ê«i“ˆˆŽÊ«>Ã>Àʓˆ˜ˆÊ`>˜Ê“i˜iÀˆ“>ʎi՘Ì՘}>˜ÊLiÀȅÊÃiL>˜Þ>ŽÊ,ÇäÊäääÊ
2 pada tahun lepas. Beliau merupakan seorang duda dan mempunyai tujuh orang anak. Anak sulungnya
ÃÕ`>…ÊLiŽiÀ>°Ê/ˆ}>Ê>˜>ŽÊÃi`>˜}ÊLi>>ÀÊ`ˆÊ՘ˆÛiÀÈ̈ÊÃÜ>ÃÌ>Ê`>˜Ê̈}>ʏ>}ˆÊ>˜>Ž˜Þ>Ê`ˆÊÃiŽœ>…ÊÀi˜`>…°

ˆŽÊiˆÃÃ>Ê
…ˆ˜Ê“iÀÕ«>Ž>˜ÊÃiœÀ>˜}ʍÕÀÕՎÕÀÊL>…>˜Ê`ˆÊÃiLÕ>…ÊÃÞ>ÀˆŽ>ÌʓՏ̈˜>Ȝ˜>Ê`>˜Ê“i˜iÀˆ“>Ê
«i˜`>«>Ì>˜Ê Ì>…Õ˜>˜Ê ÃiL>˜Þ>ŽÊ ,£ÈäÊ äää°Ê iˆ>ÕÊ “i˜V>ÀÕ“Ê `>>“Ê 7-*Ê ÃiL>˜Þ>ŽÊ ££¯°Ê
3
ˆŽÊ iˆÃÃ>Ê Ìi>…Ê “i“LiˆÊ LՎÕÊ LiÀ˜ˆ>ˆÊ ,ÓÊ äää°Ê -iL>}>ˆÊ «i˜}…ˆ`>«Ê «i˜Þ>ŽˆÌÊ Ži˜Vˆ˜}Ê “>˜ˆÃ]Ê

ˆŽÊ iˆÃÃ>Ê Ìi>…Ê “i>ŽÕŽ>˜Ê «iÀLi>˜>>˜Ê «iÀÕL>Ì>˜Ê ÃiL>˜Þ>ŽÊ ,ÈÊ äääÊ ÃiÌ>…Õ˜°Ê iˆ>ÕÊ Õ}>Ê
“i“L>Þ>ÀÊ«iÀLi>˜>>˜Ê«iÀÕL>Ì>˜Ê՘ÌՎʈL՘Þ>ÊÃiL>˜Þ>ŽÊ,{ÊäääÊÃiÌ>…Õ˜°

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.2 B

ana
Pengurangan Cukai Manfaat Golongan Pendapatan Sederh
yang boleh dikenakan
PETALING JAYA: Mereka yang mempunyai pendapatan
menikm ati penjim atan cukai antara RM300 dan
cukai RM20 000 ke atas akan
200 apabila penuru nan cukai pendap atan dilaksa nakan tahun depan.
RM13
akan terdiri daripada
Menerusi pengurangan satu peratus, kumpulan pertama itu
RM1 sehingg a RM5 000, pada kadar cukai kosong peratus .
a dengan pendapatan
Dalam pembentangan Bajet 2015 dicadangkan supaya keluarg
likan daripad a memba yar cukai. Ini bermakna
RM4 000 ke bawah akan dikecua
999 pembay ar cukai di dalam kumpu lan itu akan dikecua likan daripada
hampir 300
ini, terdapa t hanya dua juta orang yang
membayar cukai pada 2015. Pada masa
cukai daripad a sejumla h 13 juta tenaga kerja di negara ini.
membayar
arkan kumpulan
Pengurangan kadar cukai itu bermatlamat untuk menyas
roleh antara RM4 000 dan RM10 000 yang
pendapatan pertengahan yang mempe
meneri ma sebaran g bantua n seperti pember ian Bantuan Rakyat
tidak layak
kadar cukai satu
1Malaysia (BR1M). Kumpulan pendapatan seterusnya pada
a tidak akan dikenak an cukai apabila pendap atan yang boleh
peratus akhirny
000 dan layak untuk mendapat
dikenakan cukai adalah kurang daripada RM35
rebat cukai sebany ak RM400 .
ita/berita-semasa/
(Sumber: Diubah suai daripada http://www.mstar.com.my/ber
2014/10/15/cukai pendapatan/)

(a) Jelaskan kesan tindakan kerajaan di atas kepada:

Ê ­ˆ®Ê *i“L>Þ>ÀÊVՎ>ˆ
(ii) Kerajaan
(iii) Ekonomi negara
­L®Ê º>˜Þ>Ê`Õ>ʍÕÌ>ʜÀ>˜}ÊÞ>˜}ʓi“L>Þ>ÀÊVՎ>ˆÊ`>Àˆ«>`>ÊÃiÕ“>…Ê£ÎʍÕÌ>ÊÌi˜>}>ʎiÀ>Ê`ˆÊ˜i}>À>Ê
ini.” Jelaskan pernyataan ini.

166
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Bayaran Zakat

Zakat dikenakan ke atas orang Islam yang cukup syarat-syaratnya.

Zakat adalah salah satu daripada rukun Islam yang kelima.
Zakat bererti bersih, suci atau berkat. Oleh itu, zakat bertujuan
membersihkan atau menyucikan harta dan membersihkan orang
kaya daripada sifat kedekut dan bakhil. Antara tujuan ALLAH
SWT mensyariatkan zakat ialah: Pusat Pungutan Zakat
Membersihkan diri pembayar zakat Majlis Agama Islam Wilayah
Mewujudkan sifat bersyukur terhadap nikmat yang Persekutuan
dikurniakan oleh ALLAH SWT
Mengagihkan sebahagian kecil kekayaan daripada golongan
kaya kepada golongan yang miskin
Mengurangkan perasaan iri hati dalam kalangan orang miskin Layari laman web untuk
Mengurangkan jurang perbezaan antara golongan kaya dengan mengira zakat yang perlu
golongan miskin dibayar oleh seseorang
individu.
Mewujudkan perpaduan dalam kalangan masyarakat Islam
dalam urusan ekonomi dan kewangan https://ZZZ]DNDWXFRP
P\LQFRPHFDOFXODWH

Zakat al-Mal al-Mustafad merupakan zakat yang dibayar

berdasarkan pendapatan. Pendapatan yang dimaksudkan adalah
seperti gaji, upah, bonus, dividen, hibah, sewa, royalti, dan elaun.
Kadar zakat ialah 2.5%.

1. Pendapatan boleh guna adalah baki pendapatan individu setelah tolak potongan wajib.
F 2. Potongan wajib terdiri daripada
O (a) Caruman Kumpulan Wang Simpanan Pekerja (KWSP)
(b) Caruman Pertubuhan Keselamatan Sosial Pekerja (PERKESO)
K (c) Bayaran zakat
U (d) Cukai pendapatan perseorangan
S 3. Potongan wajib akan mengurangkan pendapatan semasa individu tetapi memberi
jaminan pendapatan pada masa hadapan.

167
 Bab 3

3.3.3 Keperluan dan Kehendak

Dalam bahagian sebelum ini, kita telah belajar bagaimana individu
memperoleh pendapatan dan juga pengiraan pendapatan boleh
guna. Setiap individu mencari rezeki untuk memenuhi keperluan
dan kehendaknya. Sebuah isi rumah memerlukan pendapatan
untuk pelbagai perbelanjaan keperluan dan kehendak seperti
yang digambarkan oleh rajah di bawah.

3HUEHODQMDDQVHEXDKNHOXDUJD
%LODLUHOHNWULNGDQWHOHIRQ50
6HZDUXPDK50
%D\DUDQDQVXUDQNHUHWD50
3HUFXWLDQNH3XODX5HGDQJ50
%HOLWHOHIRQELPELWXQWXNDQDN50
%HOLNRPSXWHUULED50
3HUEHODQMDDQSHUXEDWDQ50
0DNDQDQGDQPLQXPDQ50

Tahukah anda yang manakah barang keperluan dan kehendak

bagi keluarga di atas?

Perbezaan antara keperluan dengan kehendak:

Cabaran KBAT
AT
Barangan berikut lebih dianggap
sebagai barang keperluan
berbanding barang kehendak:
­>®Ê /iiۈÃÞi˜
­L®Ê iÀiÌ>
­V®Ê *iÀŽ…ˆ`“>Ì>˜Ê˜ÌiÀ˜iÌÊ
jalur lebar
­`®Ê /iivœ˜ÊLˆ“LˆÌ
­i®Ê iȘʫi“L>ÃՅ EJQFOHBSVIJ
PMFI
TBJ[

­v®Ê iÌՅ>ÀÊ}iœ“L>˜}ʓˆŽÀœ

QBLFK

Beri pendapat anda berserta

pelancongan, dan telefon
alasannya.
QKeperluan
t
1FSLBSB
BTBT
ZBOH
NFTUJ

dipenuhi
t
6OUVL
NFOFSVTLBO

kehidupan
t
#JMBOHBOOZB
UFSIBE
t
.VEBI
EJQFOVIJ
t
)BSHB
CBSBOH
LFQFSMVBO

seperti barang makanan
asasi dikawal oleh kerajaan
t
1FSMV
EJQFOVIJ
PMFI

semua orang dan tidak
pendapatan
t
$POUPIOZB
NBLBOBO
pakaian, dan tempat tinggal
QKehendak
t
1FSLBSB
ZBOH
UJEBL

semestinya dipenuhi
t
6OUVL
IJEVQ
MFCJI

selesa
t
#JMBOHBOOZB
UJEBL
UFSIBE
t
4VLBS
EJQFOVIJ
t
)BSHB
CBSBOH
LFIFOEBL

tidak dikawal oleh
kerajaan
t
5JEBL
QFSMV
EJQFOVIJ
PMFI
semua orang dan dipengaruhi

PMFI
TBJ[
QFOEBQBUBO
t
$POUPIOZB
LFSFUB
bimbit

168
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.3

21 Barangan Harga Kawalan Bersempena Aidilfitri

*1/,

9
\Ê i“i˜ÌiÀˆ>˜Ê *iÀ`>}>˜}>˜Ê >>“Ê i}iÀˆ]Ê œ«iÀ>ÃˆÊ `>˜Ê i«i˜}}՘>>˜Ê

­* ®Ê “i˜Þi˜>À>ˆŽ>˜Ê Ó£Ê i˜ˆÃÊ L>À>˜}>˜Ê `ˆÊ L>Ü>…Ê -Žˆ“Ê >Ü>>˜Ê >À}>Ê ÕȓÊ
*iÀ>Þ>>˜Ê LiÀÃi“«i˜>Ê
ˆ`ˆwÌÀˆÊ Ì>…Õ˜Ê ˆ˜ˆ°Ê i˜ÌiÀˆ˜Þ>Ê >ÌÕŽÊ -iÀˆÊ >Ã>˜Ê >iŽÊ LiÀŽ>Ì>Ê ˆ>Ê
LiÀŽÕ>ÌʎÕ>Ã>Ê`>ÀˆÊÇʅˆ˜}}>ÊÓÎÊՏ>ˆÊˆ˜ˆÊˆ>ˆÌÕÊÃi>“>Ê£Çʅ>ÀˆÊL>}ˆÊ“i˜ÞiŽ>Ìʎi˜>ˆŽ>˜Ê…>À}>Ê
yang tidak munasabah.

Beliau berkata harga yang ditetapkan adalah hasil maklum balas daripada pegawai
«i“>˜Ì>ÕÊ …>À}>Ê `ˆÊ ÓÓÓÊ Ž>Ü>Ã>˜Ê *>Àˆ“i˜Ê `ˆÊ ÃiÕÀÕ…Ê ˜i}>À>Ê Ãi>ˆ˜Ê «iÀLˆ˜V>˜}>˜Ê `i˜}>˜Ê
Ži“i˜ÌiÀˆ>˜Ê `>˜Ê >}i˜ÃˆÊ ŽiÀ>>>˜Ê >ˆ˜Ê ÃiÀÌ>Ê L>`>˜Ê LՎ>˜Ê ŽiÀ>>>˜Ê ­ "®°»* Ê Õ}>Ê
ÃÕ`>…Ê“i“>Ã̈Ž>˜ÊLiŽ>>˜Ê“i˜VՎիˆÊ`ˆÊ«>Ã>À>˜]»ÊŽ>Ì>˜Þ>°Ê>Ã>˜ÊLiÀŽ>Ì>]Ê* ʓi>ÕˆÊ
2 100 penguatkuasanya di seluruh negara akan melaksanakan pemantauan lebih agresif kali
ini bagi memastikan rakyat dapat menyambut Aidilfitri dengan cukup selesa.

iˆ>ÕÊ LiÀŽ>Ì>Ê ÃŽˆ“Ê ˆÌÕÊ `ˆ>ŽÃ>˜>Ž>˜Ê “i˜}ˆŽÕÌÊ
ŽÌ>Ê >Ü>>˜Ê >À}>Ê `>˜Ê
˜ÌˆÊ *i˜V>ÌÕÌ>˜Ê
2011 yang memperuntukkan denda maksimum RM100 000 dan penjara bagi individu serta
denda RM500 000 atau kompaun sehingga RM50 000 bagi syarikat yang gagal mematuhi
harga ditetapkan.”Manakala peniaga yang gagal meletakkan tanda harga khas berwarna
merah jambu pula bakal berdepan denda sehingga RM10 000 atau kompaun sehingga
RM5 000 bagi individu atau maksimum RM20 000 atau kompaun RM10 000 bagi syarikat”.

(Sumber: Diubah suai daripada http://www.mstar.com.my/berita/berita-semasa/

2015/07/03/barang-kawalan/)

Jawab soalan berikut:

(a) Mengapakah kerajaan perlu mengawal harga barang keperluan?
(b) Mengapakah kerajaan tidak mengawal harga barang yang lain?
(c) Sebagai pengguna, apakah tindakan yang boleh anda lakukan untuk memastikan harga barang
keperluan tidak mengalami kenaikan secara mendadak?
(d) Apakah tindakan yang patut dilakukan oleh para peniaga untuk mengatasi masalah kenaikan
harga barang keperluan?

F
O 1. Keperluan ialah barang dan perkhidmatan yang mesti dipenuhi terlebih dahulu
untuk meneruskan kehidupan.
K 2. Kehendak ialah keinginan untuk memiliki barang dan perkhidmatan bagi mencapai
U kehidupan yang lebih selesa.
S

169
 Bab 3
*>`>ÊÌ>…Õ˜ÊÓä£{]Ê
perbelanjaan pengguna iaitu
perbelanjaan yang dibuat
oleh isi rumah merupakan
x£°n£¯Ê`>Àˆ«>`>ÊiÕ>À>˜Ê
i}>À>Ê>Ã>À°Ê*i˜ˆ˜}Ž>Ì>˜Ê
atau kemerosotan dalam
jumlah perbelanjaan
penggunaan isi rumah
memberi kesan besar
3.3.4 Penggunaan Pendapatan Individu
Pendapatan boleh guna yang diterima oleh individu akan
digunakan untuk membeli barang dan perkhidmatan bagi
memenuhi keperluan dan kehendak. Perbelanjaan ini dikenal
sebagai perbelanjaan penggunaan. Baki pendapatan boleh
guna yang tidak dibelanjakan pula dikenali sebagai tabungan.
Oleh itu, pendapatan boleh guna boleh digunakan untuk
perbelanjaan penggunaan dan tabungan.
Ži«>`>ÊiŽœ˜œ“ˆÊ>>ÞÈ>° 1FOEBQBUBO
CPMFI
HVOB

1FSCFMBOKBBO
QFOHHVOBBO

5BCVOHBO

Perbelanjaan penggunaan individu terdiri daripada perbelanjaan

untuk membeli
barang tahan lama
barang tidak tahan lama

perkhidmatan

Perbelanjaan terhadap Barang Tahan Lama

Pengguna membeli pelbagai barang tahan lama untuk
kegunaan harian. Antaranya ialah kereta, perabot, barang
elektrik seperti mesin basuh dan televisyen serta barang elektronik
seperti telefon bimbit dan komputer riba. Ciri-ciri barang tahan
lama ialah:
Tempoh penggunaan biasanya melebihi satu tahun
Melibatkan perbelanjaan yang besar

Perbelanjaan terhadap Barang Tidak Tahan Lama

Setiap hari individu membeli pelbagai jenis barang makanan
untuk keperluan diri atau keluarga. Perbelanjaan untuk
makanan dianggap sebagai perbelanjaan untuk barang tidak tahan
lama. Ciri-ciri barang tidak tahan lama ialah
Tempoh penggunaan biasanya kurang daripada satu tahun
Melibatkan perbelanjaan yang kecil

Perbelanjaan terhadap Perkhidmatan

Individu juga berbelanja untuk penggunaan perkhidmatan
seperti perkhidmatan Internet, perubatan, pelancongan, dan
pengangkutan. Ada perbelanjaan perkhidmatan yang mempunyai
nilai yang hampir tetap setiap bulan seperti bayaran premium
insurans nyawa, sewa rumah, dan bayaran langganan perkhidmatan
televisyen. Perbelanjaan seperti bayaran untuk pelancongan
dan bil utiliti seperti bil air dan bil elektrik mempunyai nilai
yang berubah.

170
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.4
1. Rajah di sebelah menunjukkan komponen dalam pendapatan
individu. X
(a) Apakah X?
(b) Nyatakan tiga komponen dalam X.
Potongan
wajib
Tabungan

2. ,>>…Ê LiÀˆŽÕÌÊ `ˆ«iÀœi…Ê `>Àˆ«>`>Ê >«œÀ>˜Ê *i˜Þˆ>Ã>Ì>˜Ê *iÀLi>˜>>˜Ê ÃˆÊ ,Փ>…Ê Óä£{Ê ÌiÀLˆÌ>˜Ê
Jabatan Statistik Malaysia.
KOMPOSISI PERBELANJAAN PENGGUNAAN MENGIKUT KUMPULAN UTAMA
Peratus
25.0 23.9

20.0 18.9

15.0 14.6
12.7

10.0
7.4

5.3 4.9
5.0 3.8
3.5
2.3
1.6 1.1
0.0
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
Kumpulan Utama Perbelanjaan Pengguna
01 Makanan & minuman bukan alkohol 02 Minuman alkohol & tembakau
03 Pakaian & kasut 04 Perumahan, air, elektrik, gas & bahan api lain
05 Hiasan, perkakasan & penyelenggaraan isi rumah 06 Kesihatan
07 Pengangkutan 08 Komunikasi
09 Perkhidmatan rekreasi & kebudayaan 10 Pendidikan
11 Restoran & hotel 12 Pelbagai barangan & perkhidmatan

Ê /ՏˆÃŽ>˜ÊÃ>ÌÕʏ>«œÀ>˜ÊÌi˜Ì>˜}ÊVœÀ>ŽÊ«iÀLi>˜>>˜Ê«i˜}}՘>Ê`ˆÊ>>ÞÈ>ÊLiÀ`>Ã>ÀŽ>˜Ê“>ŽÕ“>ÌÊ
yang dipaparkan dan bentangkan dalam kelas.

F 1. Perbelanjaan penggunaan adalah perbelanjaan individu terhadap barang dan

O perkhidmatan untuk memenuhi keperluan dan kehendaknya.
2. Tiga jenis perbelanjaan penggunaan adalah:
K (a) Barang tahan lama
U (b) Barang tidak tahan lama
S (c) Perkhidmatan

171
 Bab 3

3.3.5 Faktor yang Mempengaruhi

Corak Perbelanjaan Pengguna
Perbelanjaan pengguna memainkan peranan penting dalam
pertumbuhan ekonomi dan pembangunan negara kita.
Peningkatan perbelanjaan pengguna memberi kesan positif
kepada ekonomi Malaysia seperti peningkatan pengeluaran,
peningkatan peluang pekerjaan, serta menggalakkan inovasi
produk dalam industri.

Jadual 3.6 menunjukkan berlakunya peningkatan drastik

perbelanjaan bulanan isi rumah bagi tahun 2004, 2009, dan 2014.

Jadual 3.6 Perbelanjaan bulanan isi rumah

Tahun Jumlah perbelanjaan bulanan isi rumah (RM)

2004 1 953
2009 2 190
2014 

(Sumber: Laporan Perbelanjaan Isi rumah 2014, Jabatan Statistik)

Terdapat pelbagai faktor yang mempengaruhi corak perbelanjaan

isi rumah iaitu:

Pendapatan )BSHB

Pengiklanan dan pemasaran Barang pengganti

$JUB
SBTB
EBO
TFHNFO
QBTBSBO

Pendapatan
Pendapatan merupakan faktor utama yang mempengaruhi
perbelanjaan pengguna. Peningkatan pendapatan akan memberi
kesan positif kepada kuasa beli pengguna dan seterusnya
perbelanjaan pengguna akan meningkat.

Mengikut Laporan Ekonomi Malaysia 2014/2015, wujud

peningkatan pendapatan purata isi rumah Malaysia kepada
RM5 919 sebulan pada tahun 2014 berbanding RM5 000 pada
tahun 2012. Bilangan isi rumah yang menerima pendapatan
melebihi RM 5 000 juga semakin meningkat dan ini memberi
kesan besar kepada corak perbelanjaan pengguna.

172
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Jadual 3.7 Taburan peratus isi rumah mengikut aras pendapatan Jadual 3.8 Jualan kereta
Aras pendapatan penumpang di Malaysia
1970 1995 2004 2014 Kereta
(RM)
Tahun penumpang
Kurang 499  10.6  0.1 (unit)
500 – 999 7.5 23.9 13.5 1.5
1 000 – 1 499  19.9  4.1  

1 500 – 1 999 0.6 13.1 13.2 6.0 1990 106 454
2 000 – 2 499 0.3   6.5
2 500 – 2 999 0.2 6.1  6.1 2000 

3 000 – 3 499 0.1 4.2 6.5  2005 416 692
3 500 – 3 999 0.1  5.2 
2010 543 594
4 000 – 4 999 0.0  7.2 
Lebih 5 000 0.1 6.7  45.1 2014 

(Sumber: Unit Perancang Ekonomi) (Sumber: Persatuan
Automobil Malaysia)

Jadual 3.7 menunjukkan taburan peratus isi rumah mengikut aras pendapatan dan Jadual 3.8
menunjukkan jualan kereta penumpang di Malaysia. Jika kita memerhatikan kedua-dua jadual
di atas, kesimpulan yang boleh dibuat ialah jualan kereta di Malaysia mempunyai hubungan positif
dengan aras pendapatan isi rumah di Malaysia.
Corak perbelanjaan pengguna berpendapatan tinggi adalah berbeza dengan pengguna berpendapatan
rendah. Perbelanjaan kumpulan berpendapatan sederhana dan tinggi lebih tertumpu kepada
perbelanjaan untuk pengangkutan, pelancongan serta hotel dan restoran. Perbelanjaan kumpulan
pengguna berpendapatan rendah pula tertumpu kepada perbelanjaan untuk perumahan, elektrik,
air serta makanan dan minuman seperti yang ditunjukkan oleh Rajah 3.5.

100.0 Pelbagai barangan &

6.3 7.2 8.4
perkhidmatan
90.0
11.4 13.0 Restoran & hotel
13.2
0.8 Pendidikan
80.0 3.9 1.1
4.7 1.5 Perkhidmatan rekreasi
4.1 5.7
70.0 5.4 & kebudayaan
12.5 5.8
Komunikasi
60.0 1.5 15.1 Pengangkutan
3.2 16.0
Peratus

1.6 Kesihatan
50.0 3.7 1.8 Hiasan, perkakasan &
23.6 4.4
penyelenggaraan isi rumah
40.0 21.8 Perumahan, air, elektrik,
30.0 3.7 25.3 gas & bahan api lain
2.5
3.7 Pakaian & kasut
20.0 2.7 Minuman alkohol &
3.2
26.5 1.7 tembakau
10.0 20.1 Makanan & minuman
13.1
bukan alkohol
0.0
B40 M40 T20 Kumpulan pendapatan
Perbelanjaan isi rumah
penggunaan
RM2 027 RM3 629 RM6 899
isi rumah
bulanan purata

(Sumber: Laporan Penyiasatan Perbelanjaan Isi Rumah Malaysia, 2014)

Rajah 3.5 Peratusan perbelanjaan penggunaan isi rumah mengikut kumpulan

pendapatan isi rumah, Malaysia 2014

173
 Bab 3

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.5 A
Maklumat di bawah berkaitan dengan aras pendapatan dan perbelanjaan bagi dua buah isi rumah
untuk bulan tertentu.

Keluarga Encik Maniam Keluarga Encik Stephen

*i˜`>«>Ì>˜\Ê,£ÓÊäää *i˜`>«>Ì>˜\Ê,ÎÊäää
Jumlah Jumlah
Jenis perbelanjaan: (RM) Jenis perbelanjaan: (RM)
>Ž>˜>˜Ê`>˜Ê“ˆ˜Õ“>˜Ê Èää Makanan dan minuman 800
Ansuran kereta 1 500 Ansuran kereta 500
Ansuran rumah 2 000 Ansuran rumah 1 200
Bil utiliti, Internet, dan ˆÊ>ˆÀ]ÊiiŽÌÀˆŽ]Ê`>˜ÊÌiivœ˜Ê Îää
perkhidmatan televisyen 1 500 *iÀLi>˜>>˜Ê«iÌÀœÊ Óää
*Ài“ˆÕ“ʈ˜ÃÕÀ>˜ÃʘÞ>Ü>Ê {ää
*i>˜Vœ˜}>˜Ê £ÊÈää
*iÀLi>˜>>˜Ê«iÌÀœÊ xää

ŽÌˆÛˆÌˆÊÀˆ>`>…Ê {ää
*i˜`ˆ`ˆŽ>˜Ê £Êxää
*iÀLi>˜>>˜ÊÕ>Àʍ>˜}Ž>>˜Ê xää
/>L՘}>˜Ê £Êxää

Beri kesimpulan anda tentang corak perbelanjaan kedua-dua buah keluarga tersebut.

Cabaran KBAT
AT
Bagaimanakah perubahan
harga barang di bawah
boleh mempengaruhi corak
perbelanjaan pengguna?
Harga
Perubahan harga barang dan perkhidmatan akan mempengaruhi
corak perbelanjaan pengguna.
Harga barang akan meningkat apabila permintaan melebihi
penawaran dan sebaliknya harga barang akan menurun apabila
penawaran melebihi permintaan. Misalnya, bayaran sewa bilik
hotel akan meningkat semasa musim cuti sekolah. Harga ikan
pula meningkat pada musim tengkujuh kerana kekurangan
bekalan ikan.

Terdapat juga faktor luaran seperti perubahan kadar pertukaran

Ringgit Malaysia, perubahan harga minyak, dan dasar
percukaian seperti cukai barang dan perkhidmatan (GST)
yang diperkenalkan oleh kerajaan pada bulan April, 2015 juga
memberi kesan kepada perubahan harga barang.

174
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Corak perbelanjaan pengguna tidak banyak berubah sekiranya

harga barang makanan dan minuman meningkat atau menurun.
Hal ini demikian kerana barang tersebut merupakan perbelanjaan
untuk keperluan asasi seseorang individu.

Sebaliknya, peningkatan harga akan menjejaskan kemampuan

pengguna untuk membeli barang kehendak seperti alatan
elektrik. Peningkatan harga pakej pelancongan yang disebabkan
oleh penurunan nilai Ringgit Malaysia akan menyebabkan
pengguna beralih kepada pakej pelancongan domestik ataupun
menangguhkan hasrat untuk melancong ke luar negara.

Barang pengganti
Barang pengganti ialah dua barang yang mempunyai fungsi
penggunaan yang sama misalnya sayur sawi dan bayam.
Seorang suri rumah boleh membeli sawi atau bayam untuk
makanan tengah hari. Peningkatan harga sawi akan menyebabkan
permintaan untuk bayam meningkat atau sebaliknya.

Terdapat juga barang pengganti akan mempengaruhi corak

perbelanjaan pengguna. Kebiasaannya, barangan seperti
minuman ringan dan barangan elektronik mempunyai pengganti
yang banyak berbanding dengan barang keperluan asasi seperti
gula dan garam. Peningkatan harga minuman ringan tertentu
menyebabkan pengguna membeli jenama yang lain. Namun, Sawi dan bayam merupakan
pengguna terpaksa meneruskan pembelian barangan keperluan barang pengganti
seperti gula, garam, minyak petrol, dan ubat walaupun barangan
ini mengalami peningkatan harga. Ini disebabkan barangan ini
tidak mempunyai pengganti yang hampir.

Pembezaan produk
Pengiklanan dan Pemasaran
Pemasaran merupakan aktiviti menyalurkan barang dan Pembezaan produk adalah
sejenis strategi pemasaran.
perkhidmatan kepada pengguna akhir. Pemasaran barang
dilakukan melalui pelbagai saluran seperti pemborong, KWWSV\RXWXEH
)-JE]UX<,V
peruncit atau melalui pemasaran langsung. Kaedah pemasaran
barang yang digunakan oleh pengeluar akan mempengaruhi
corak perbelanjaan pengguna. Pengguna gemar membeli barang
yang mudah diperoleh dan bermutu serta dijual dengan harga
yang berpatutan.

175
 Bab 3

Kini, pemasaran tidak langsung semakin popular disebabkan liputan Internet yang
meluas serta pengguna Internet yang semakin ramai. Ini telah mendorong pertumbuhan
aktiviti e-dagang iaitu penjualan barang di atas talian menggunakan media sosial seperti
facebook, laman web pengeluar, dan ejen seperti amazon.com dan e-bay. Ini sekali gus membuka
banyak peluang perniagaan kepada usahawan Malaysia.

MULA
Masuk
dalam
bakul

Pilih
produk
BELI
Buka laman web
yang berkaitan

Pilih cara
pembayaran
Pesanan
sampai
ke rumah Pilih cara
anda penghantaran

Pengiklanan merupakan satu bentuk komunikasi untuk menyampaikan maklumat

tentang sesuatu produk. Pengiklanan mempunyai sifat pujukan yang dilakukan
melalui pelbagai media massa bercetak atau elektronik. Disebabkan pengiklanan mempunyai
unsur pujukan, corak perbelanjaan pengguna dipengaruhi oleh pengiklanan. Pengiklanan
menyampaikan maklumat tentang produk baharu di pasaran dan ini memberi kesan kepada
perbelanjaan pengguna.

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.5 B
Jadual di bawah menunjukkan peratusan perbelanjaan pengiklanan mengikut media.
Jenis media 2010 2014
/iiۈÃÞi˜ ÎÈ°È {n°Ç
Surat khabar xÓ°Î {ä°Ç
Majalah £°™ £°{
Radio 5.8 {°™
*>Ü>}>“ ä°{ ä°{
*>«>˜ÊˆŽ>˜Ê`>˜Ê“i`ˆ>ʏÕ>À>˜ £°™ 2.2
ˆ}ˆÌ> 1.1 1.8

Bincangkan dengan rakan anda dan bentangkan dalam kelas untuk soalan yang dikemukakan di bawah.
(a) Apakah rumusan anda tentang corak perbelanjaan iklan seperti yang ditunjukkan dalam jadual
di atas?
(b) Ramalkan corak perbelanjaan pengiklanan mengikut media dalam 20 tahun akan datang. Beri
justifikasi anda.

176
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Cita Rasa dan Segmen Pasaran

Cita rasa pengguna sangat mempengaruhi corak perbelanjaan
pengguna. Kehendak seseorang tidak terhad manakala jumlah
pendapatannya terhad. Oleh itu, pengguna akan berusaha
untuk membelanjakan pendapatan untuk membeli barang
atau perkhidmatan yang dapat memenuhi cita rasanya agar
mencapai kepuasan maksimum.

Cita rasa pengguna berbeza mengikut kaum, umur, jantina,

saiz pendapatan, dan juga lokasi. Masyarakat Melayu dan India
suka makanan pedas berbanding masyarakat Cina. Pakaian
yang digemari oleh golongan remaja berbeza dengan golongan
dewasa. Perubahan cita rasa pengguna yang mementingkan
kesihatan menyebabkan permintaan untuk produk yang Makanan pedas digemari oleh
menjejaskan kesihatan merosot. masyarakat Melayu dan India

Segmen pasaran bermaksud membahagikan pasaran kepada

subunit yang kecil berdasarkan kumpulan pengguna tertentu.
Misalnya, sebuah syarikat yang mengeluarkan bijirin sarapan
mungkin menghasilkan produk untuk golongan pengguna
tertentu seperti berikut:

Memberi
tenaga

Membantu
Mudah
untuk
dibawa
berdiet

Segmen Khas
Makanan pasaran
seisi untuk
bijirin kanak-
keluarga sarapan kanak

Rajah 3.7 Segmen pasaran bijirin sarapan

F Faktor yang mempengaruhi corak perbelanjaan isi rumah adalah:

O 1. Pendapatan
2. Harga
K 3. Barang pengganti
U 4. Pengiklanan dan pemasaran
S 5. Cita rasa dan segmen pasaran

177
 Bab 3

3.3.6 Kaedah Pembayaran untuk

Pembelian Barang
Pengguna mempunyai dua pilihan pembayaran untuk pembelian
yang dilakukan iaitu secara tunai atau kredit.

Bayaran Secara Tunai

Bayaran tunai bermaksud pelanggan membayar dengan wang tunai

sebaik sahaja menerima barang atau perkhidmatan.

Kelebihan dan kelemahan bayaran

y tunai adalah seperti berikut:
Kelebihan Kelemahan

+DUJDOHELKPXUDKNHUDQDWLGDNPHOLEDWNDQ
XQVXUIDHGDK
%HUEHODQMDVHFDUDEHUKHPDWSHQJJXQD
\DQJPHPEHOLEDUDQJVHFDUDWXQDLSHUOX
EHUGLVLSOLQVHPDVDEHUEHODQMDNHUDQD
WHUWDNOXNNHSDGDKDGSHUEHODQMDDQ
EHUVDQGDUNDQMXPODKZDQJ\DQJGLPLOLNL
3HQJJXQDPXQJNLQPHQLNPDWLGLVNDXQWXQDL
DSDELODPHPED\DUVHFDUDWXQDLPHQJLNXW
V\DUDWGLVNDXQ
%D\DUDQWXQDLGLWHULPDVHFDUDPHOXDV
EHUEDQGLQJEHOLDQNUHGLW
%DUDQJWHUXVPHQMDGLKDNPLOLNSHPEHOL
NHUDQDKDUJDQ\DWHODKGLED\DUSHQXK
7LGDNGDSDWPHQLNPDWLEDUDQJPHZDKVHSHUWL
EDUDQJNHPDVNHUDQDNHNXUDQJDQWXQDL
7LGDNGDSDWPHOLQGXQJLGLULGDULSDGDLQIODVL
.XUDQJVHVXDLXQWXNPHPEHOLEDUDQJ\DQJ
PDKDOVHSHUWLNHUHWDNHUDQDPHOLEDWNDQ
MXPODKZDQJ\DQJEDQ\DN
$GDULVLNRNHKLODQJDQWXQDLGDQWLDGD
MDPLQDQGDSDWVHPXOD
3HPEHOLVXNDUPHQGDSDWSHUNKLGPDWDQ
3HPEHOLVXNDUPHQGDSDWSHUNKLGPDWDQ
VHOHSDVMXDODQVHSHUWLPHPEDLNLDWDX
VHOHSDVMXDODQVHSHUWLPHPEDLNLDWDX
PHQJJDQWLEDUDQJ\DQJURVDNNHUDQD
PHQJJDQWLEDUDQJ\DQJURVDNNHUDQD
SHQMXDOWLGDNEHUWDQJJXQJMDZDEVHOHSDV
SHQM
SH MXDOO WLGDNEHUWDQJJ
JJXQ
XQJMJMDZDE
DE VHO
HOHS
HSDV
DV
EDUDQJWHODKGLWXNDUPLOLN
EDUDQJWHODK GLWXNDUPLO
N OLN

/ 50)
$0

178
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Bayaran Secara Kredit

Bayaran secara kredit bermaksud bayaran yang ditangguh untuk suatu
Ìi“«œ…Ê “>Ã>Ê ÌiÀ Ìi˜ÌÕ]Ê ˜>“Õ˜Ê «i˜}}՘>Ê Lœi…Ê “i˜}}՘>Ž>˜Ê
barang sebelum menjelaskan harga penuh.

Pengguna mungkin diminta bayar sejumlah wang sebagai

pendahuluan dan bakinya boleh dibayar secara ansuran. Harga
belian untuk bayaran kredit lebih tinggi kerana penjual akan
mengenakan faedah ke atas baki yang belum dijelaskan. Berikut
adalah kelebihan dan kelemahan bayaran secara kredit:

Kelebihan Kelemahan

%D\DUDQVHFDUDDQVXUDQPHULQJDQNDQEHEDQ
NHZDQJDQSHPEHOLEHUEDQGLQJGHQJDQ
ED\DUDQVHFDUDWXQDL\DQJSHUOXGLMHODVNDQ
VHNDOLJXV
'DSDWPHQLNPDWLEDUDQJZDODXSXQKDUJD
SHQXKEHOXPGLMHODVNDQ
3HQLQJNDWDQWDUDIKLGXSSHQJJXQDNHUDQD
GDSDWPHQJJXQDNDQEDUDQJ\DQJPDKDO
VHSHUWLNHUHWDGHQJDQED\DUDQ\DQJPLQLPXP
0HQJJDODNNDQSHPEHOLPHUDQFDQJ
SHUEHODQMDDQQ\DNHUDQDWHUSDNVDPHPED\DU
DQVXUDQEXODQDQ
3HPEHOLEROHKPHQJJXQDNDQEDUDQJ\DQJ
GLEHOLVHFDUDNUHGLWXQWXNPHQJKDVLONDQ
SHQGDSDWDQDWDXPHPXODNDQSHUQLDJDDQ
3HQJJXQDWHUSDNVDPHPED\DUMXPODK\DQJ
OHELKWLQJJLNHUDQDGLNHQDNDQIDHGDK
0HQGRURQJSHQJJXQDEHUEHODQMD
PHOHELKLNHPDPSXDQGDQPHQ\HEDENDQ
SHPED]LUDQEHUODNX
'LVHEDENDQED\DUDQDQVXUDQ\DQJSHUOX
GLEXDWVHWLDSEXODQSHQJJXQDWHUSDNVD
PHQDQJJXKNDQSHUEHODQMDDQ\DQJODLQ
%DUDQJEROHKGLWDULNEDOLNMLNDSHPEHOLWLGDN
PDPSXPHPED\DUQ\D

JOM
Tawaran Hebat
KATIL
Harga tunai : RM 2400
Ansuran : RM 115 X 24 Bulan >À}>ÊÌ՘>ˆ\Ê,™äÊäää
*i˜`>…ՏÕ>˜\Ê,£äÊäää
>`>ÀÊv>i`>…\ÊÓ°n¯ÊÃiÌ>…Õ˜

Sekiranya pengguna memilih untuk membayar ˆÌ՘}ÊL>Þ>À>˜Ê>˜ÃÕÀ>˜Ê

secara ansuran, jumlah yang perlu dibayar bulanan sekiranya pengguna
memilih bayaran kredit secara
ialah RM2760. Lebihan sebanyak RM360 yang ansuran selama 5 tahun.
dibayar merupakan faedah yang perlu
ditanggung oleh pengguna.

179
 Bab 3

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.6
1. *iÀLÕ>>˜ÊLiÀˆŽÕÌÊLiÀŽ>ˆÌ>˜Ê`i˜}>˜Ê«i“Liˆ>˜ÊŽiÀiÌ>°

&DP\DNXQDNEHOLNHUHWDEDKDUXEXODQGHSDQ$GD
EDQN \DQJ PHQDZDUNDQ SLQMDPDQ VHKLQJJD 
KDUJDNHUHWDGDQEROHKED\DUVDPSDLWDKXQ$NX
NLUDVHEXODQNHQDED\DU50VDKDMD
6XVDQNHQDSDQDNEHOLNHUHWD"%XNDQNDKNLWD
DGDSHOEDJDLNHPXGDKDQSHQJDQJNXWDQDZDP
.DODXDNXMDGLHQJNDXDNXVDQJJXSNXPSXOGXLW
GXOXVHEHOXPEHOLNHUHWD/HELKEDLNED\DUWXQDL
$NXWDNVDQJJXSMDGLSHQJKXWDQJ

(a) Apakah pandangan anda tentang pendirian Camy?

(b) Sekiranya anda hendak membeli kereta, apakah pilihan yang akan anda lakukan?
Beri justifikasi untuk pilihan anda.

2. Bahagikan murid kepada dua kumpulan untuk membahas tajuk perbahasan berikut:

Berbelanja secara tunai lebih baik daripada

berbelanja secara kredit

1. Bayaran tunai bermaksud pembeli membayar dalam bentuk wang tunai

F sebaik sahaja menerima barang. Cara bayaran ini tidak mendatangkan masalah
O hutang lapuk.
K 2. Bayaran kredit bermaksud pembeli menangguhkan bayaran untuk suatu tempoh
U tertentu dan boleh menggunakan barang sebelum menjelaskan harga penuh untuk
barang tersebut. Cara bayaran ini boleh menyebabkan pembeli dibebani dengan
S hutang jika tidak dirancang dengan baik.

180
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

3.3.7 Fitur Ekonomi dalam Pembelian

Kredit

Bayaran Pendahuluan
Apabila pengguna membeli sesuatu barang secara kredit,
peniaga lazimnya meminta pengguna membayar sejumlah
wang sebagai bayaran pendahuluan. Jumlah yang dibayar
bergantung kepada harga barang dan juga atas pertimbangan
penjual. Bayaran pendahuluan perlu dipulangkan oleh penjual BR IELR
Bank
(%) (%)
sekiranya barang tidak dapat diserahkan dalam tempoh yang
telah ditetapkan. Penjual berhak untuk menghapus kira bayaran
vw˜Ê >˜Ž ΰ™™ {°Çx
pendahuluan yang dibayar oleh pengguna sekiranya pengguna Alliance Bank ΰ™Ç {°Èx
enggan menunaikan kewajipannya.
AmBank 4.00 4.45

 Ê >˜Ž 4.10 {°Èx
Kadar Faedah
œ˜}Êiœ˜}Ê Î°™{ {°nä
Kadar faedah untuk bayaran kredit akan ditentukan oleh pihak Bank
yang memberi kemudahan kredit seperti bank perdagangan
dan syarikat kredit. Jumlah faedah bergantung kepada tempoh -
Ê >˜Ž ΰÇx {°nx
bayaran balik pinjaman dan bayaran pendahuluan yang >ÞL>˜Ž ΰÓä 4.55
dibuat serta jenis produk yang dibeli. Kebiasaannya, kadar *ÕLˆVÊ >˜Ž ΰÇx 4.45
faedah untuk pembelian kereta adalah tetap dalam tempoh
, Ê >˜Ž ΰ™ä {°Èx
bayaran dan pembelian rumah secara kredit pula tertakluk
kepada kadar faedah terapung yang bergantung kepada kadar (Sumber: Bank Negara Malaysia,
asas (BR) dan kadar efektif pembiayaan indikatif (IELR) yang 10 Jun 2016)

ditetapkan oleh bank pusat.

Caj Kewangan
Caj kewangan ialah caj yang dikenakan kepada pemegang
kad kredit oleh pengeluar kad kredit ke atas baki yang belum
dijelaskan selepas tarikh tamat tempoh. Caj kewangan akan
dikira berdasarkan baki harian. Bermula dari 31 Mac 2009,
Bank Negara Malaysia telah menetapkan caj kewangan seperti berikut:

Jadual 3.9 Caj kewangan terhadap pemegang kad kredit

Rekod pembayaran balik Caj kewangan

Pemegang kad yang menjelaskan bayaran minimum selama 12 bulan Sehingga 13.5% setahun
berturut-turut

Pemegang kad yang menjelaskan bayaran minimum selama 10 bulan Sehingga 16% setahun
atau lebih sepanjang tempoh 12 bulan

Lain-lain Sehingga 17.5% setahun

(Sumber: http://www.bankinginfo.com.my/)

181
 Bab 3

Jumlah yang Perlu Dibayar

Jumlah yang perlu dibayar untuk belian kredit ialah baki harga setelah
ditolak bayaran pendahuluan dan ditambah dengan jumlah faedah
yang dikenakan.

+VNMBI
ZBOH
QFSMV
EJCBZBS


)BSHB
CFMJBO
o
%FQPTJU


TOH
Jumlah faedah yang dikenakan
CON
Misalnya, andaikan Puan Prema membeli sebuah kereta bernilai
RM100 000 secara kredit. Beliau telah membayar bayaran
pendahuluan sebanyak 20% dan bakinya dibayar secara ansuran
selama 6 tahun. Kadar faedah yang dikenakan oleh bank
perdagangan ialah 4 % setahun. Jumlah yang perlu dibayar dan
bayaran ansuran bulanannya adalah seperti berikut:
Jumlah yang perlu dibayar
dalam pembelian kredit Jumlah pinjaman = Harga belian – bayaran pendahuluan
termasuk jumlah faedah = RM100 000 – RM20 000
yang dikenakan = RM80 000
Faedah untuk 6 tahun = RM80 000 × 4% × 6 tahun
= RM19 200
Jumlah bayaran yang dikenakan = RM80 000 + RM19 200
= RM99 200
Bayaran ansuran = RM99 200
72 bulan
= RM1 377.78 sebulan

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.7
Abang anda ingin membeli sebuah kereta berharga RM80 000. Kakak anda pula bercadang untuk
“i“LiˆÊÃiLÕ>…ÊÀՓ>…Ê`Õ>Ê̈˜}Ž>ÌÊLiÀ…>À}>Ê,ÈääÊäää°Ê-ˆ>ʏ>Þ>ÀˆÊ>“>˜ÊÜiLÊhttps://ringgitplus.
com/en/car-loan/ dan https://ringgitplus.com/en/home-loanÉÊ՘ÌՎʓi˜}i˜>Ê«>Ã̈ʈ˜Ã̈ÌÕÈʎiÜ>˜}>˜Ê
terbaik untuk kedua-dua belian tersebut.
(a) Beri justifikasi atas pilihan anda.
(b) Berdasarkan pilihan yang dibuat di (a) dan andaian terhadap jumlah deposit yang akan dibuat
serta tempoh bayaran balik, hitung:
(i) Jumlah yang perlu dibayar oleh abang anda
(ii) Bayaran ansuran bulanan abang anda

F
Fitur ekonomi yang terdapat dalam pembelian kredit adalah:
O 1. Bayaran pendahuluan
K 2. Kadar faedah
3. Caj kewangan
U 4. Jumlah perlu dibayar
S

182
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

3.3.8 Belanjawan Peribadi

Belanjawan peribadi ialah anggaran perbelanjaan berdasarkan
anggaran pendapatan boleh guna seseorang individu untuk tempoh
tertentu seperti satu bulan.

Belanjawan peribadi dapat membantu individu mencapai

matlamat kewangan.

>̏>“>ÌÊ ŽiÜ>˜}>˜Ê >`>>…Ê ÃiÃÕ>ÌÕÊ Þ>˜}Ê ˆ˜}ˆ˜Ê `ˆV>«>ˆÊ œi…Ê

seseorang dalam jangka masa tertentu.

Antara penentu matlamat kewangan ialah keinginan, umur

individu, kedudukan kewangan dan minat individu. Contohnya
membeli rumah, kereta, melancong, berkeluarga, dan menyediakan
tabungan untuk pendidikan anak atau persaraan. Seseorang boleh Berikut adalah langkah
membahagikan matlamat kewangannya kepada jangka pendek, pengurusan kewangan
sederhana, dan panjang. yang bijak.
Langkah 1: Menentukan
Matlamat kewangan adalah penting kerana matlamat kewangan
ˆÃ>˜Þ>ʓi“LiˆÊÀՓ>…Ê
menggalakkan perbelanjaan secara berhemat dalam 5 tahun yang akan
membantu individu memahami nilai sebenar wang datang.
mempunyai simpanan Langkah 2: Menjejaki ke
supaya mempunyai lebihan setiap bulanan mana perginya wang anda
i“LÕ>ÌÊ«i“iÀ…>̈>˜ÊŽiÊ
atas tabiat perbelanjaan
3.3.9 Penyediaan Belanjawan Peribadi Ãi“>Ã>]ʈ˜`ˆÛˆ`ÕÊLœi…Ê
mengetahui bagaimana
Berikut ialah langkah-langkah menyediakan belanjawan peribadi: «i˜`>«>Ì>˜Ê`ˆLi>˜>Ž>˜]Ê
jumlah hutang yang
ditanggung setiap bulan serta
Mengenal pasti punca pendapatan dan potongan wajib baki wang pada setiap bulan.
1 -XPODKNDQVHPXDSHQGDSDWDQGDQWRODNSRWRQJDQZDMLEXQWXN
PHQGDSDWNDQSHQGDSDWDQEROHKJXQDEDJLEXODQEHUNHQDDQ
Langkah 3: Menilai tabiat
perbelanjaan anda
i˜}>˜Ê“i˜ˆ>ˆÊÌ>Lˆ>ÌÊ
Mencatat semua perbelanjaan yang hendak dilakukan «iÀLi>˜>>˜]ʈ˜`ˆÛˆ`ÕÊ
0HQJJRORQJNDQSHUEHODQMDDQLNXWSHUEHODQMDDQWHWDSVHZD dapat mengenal pasti
2 SHUEHODQMDDQ KDULDQ PDNDQDQ GDQ SHUEHODQMDDQ GL OXDU
MDQJNDDQUDZDWDQ
adakah perbelanjaan yang
dilakukan untuk barang yang
diperlukan atau sekadar
memenuhi kemahuan individu.
Menyusun perbelanjaan mengikut keutamaan
3 0HQJXWDPDNDQ SHUEHODQMDDQ \DQJ EHQDUEHQDU GLSHUOXNDQ
GDQSHUEHODQMDDQNXUDQJSHQWLQJGLWDQJJXKNDQ
Langkah 4: Menulis
rancangan perbelanjaan
anda
Individu perlu menentukan
Mengimbangkan anggaran pendapatan boleh guna dan jumlah pendapatan
perbelanjaan LՏ>˜>˜]ʓi˜Õ“>…Ž>˜Ê
4 3HUOX SDVWLNDQ EDKDZD SHUEHODQMDDQ WLGDN PHOHELKL
SHQGDSDWDQEROHKJXQDGDQWHUGDSDWEDNLSHQGDSDWDQ\DQJ
«iÀLi>˜>>˜ÊLՏ>˜>˜]Ê`>˜Ê
mengetepikan sejumlah
WLGDNGLEHODQMDNDQLDLWXWDEXQJDQ wang untuk kecemasan dan
perbelanjaan bermusim.

183
 Bab 3

Belanjawan peribadi yang disediakan oleh seseorang individu

mungkin berbeza dengan individu yang lain kerana matlamat
kewangan yang berbeza. Ia juga bergantung kepada jumlah
pendapatan yang dimiliki, komitmen kewangan, dan corak
perbelanjaan seseorang. Misalnya, walaupun Puan Malisah dan
Encik Thinesh menerima jumlah gaji yang sama setiap bulan,
kemungkinan Puan Malisah memperuntukkan simpanan yang
lebih banyak setiap bulan berbanding Encik Thinesh.

Contoh penyata belanjawan peribadi:

JOM
Soalan di bawah berdasarkan
belanjawan peribadi di
Belanjawan Peribadi Puan Malisah Bulan Mac 20XX
sebelah.
RM RM
1. Nyatakan dua contoh punca
pendapatan yang lain. Punca pendapatan
2. Berapakah kadar caruman Gaji 

7-*ÊL>}ˆÊ*Õ>˜Ê>ˆÃ>…¶ Sewa diterima 1 000
3. Nyatakan rumus %JWJEFO
"4#

















































600
pendapatan boleh guna. Jumlah pendapatan 9 600
4.Ê >Ìi}œÀˆŽ>˜Ê«iÀLi>˜>>˜Ê
*Õ>˜Ê>ˆÃ>…ÊŽi«>`>Ê Tolak Potongan wajib
­>®Ê «iÀLi>˜>>˜ÊÌiÌ>« $VLBJ
QFOEBQBUBO 600
­L®Ê «iÀLi>˜>>˜Ê…>Àˆ>˜Ê
Zakat 300
­V®Ê «iÀLi>˜>>˜ÊÕ>ÀÊ
jangka $BSVNBO
,841 
5.Ê *iÀLi>˜>>˜Ê Jumlah potongan wajib 

manakah tergolong
dalam perbelanjaan Jumlah pendapatan boleh guna 

perkhidmatan?
6. Nyatakan dua kepentingan Perbelanjaan
tabungan. Makanan dan minuman 1 000
"OTVSBO
QJOKBNBO
QFSVNBIBO 1 500
"OTVSBO
QJOKBNBO
LFSFUB 1 100
Belanja minyak petrol 400
Perubatan 200
Kalkulator belanjawan Bayaran premium insurans nyawa 600
di laman web Perbankan Bil telefon, air, dan elektrik 500
Info dapat membantu anda Wang saku anak 200
merancang belanjawan Pelancongan 500
dangan mudah.
Derma 200
ZZZEDQNLQJLQIR Jumlah perbelanjaan 6 200
FRPP\BKHOSBDQGB
DGYLFHBXVHIXOBWRROV
Simpanan/pelaburan
EXGJHWBFDOFXODWRU
SKS"LQW3UHI/DQJ,'  Simpanan 500
"NBOBI
TBIBN 100
Jumlah simpanan/pelaburan 

Baki pendapatan 1 020

184
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

3.3.10 Kepentingan Belanjawan Peribadi

Membolehkan individu
Mengelakkan kenaikan harga mendahulukan perkara
EDUDQJLQÀDVLNHUDQD pentingWHUXWDPDQ\DEDUDQJNHSHUOXDQ
SHQ\HGLDDQEHODQMDZDQSHULEDGL VHSHUWLPDNDQDQVHEHOXPPHPEHOL
PHPEROHKNDQLQGLYLGXPHQJDZDO EDUDQJNHKHQGDNVHSHUWLWHOHYLV\HQ
SHUEHODQMDDQ

Kepentingan Membantu individu menabung

Belanjawan  VHEDKDJLDQGDULSDGD
Mengelakkan hutangNHUDQD
Peribadi SHQGDSDWDQXQWXNWXMXDQ
LQGLYLGXEHUEHODQMDWLGDN
PHOHELKLSHQGDSDWDQ NHFHPDVDQVHSHUWLNHPDODQJDQ

Membantu menyelaraskan
perbelanjaan mengikut
pendapatanPDNDLQGLYLGXDNDQ
EHUEHODQMDLNXWSHQGDSDWDQGDQ
WLGDNPHPED]LUVHUWDERURV

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.10
1.Ê *iÀLÕ>>˜ÊLiÀˆŽÕÌÊLiÀŽ>ˆÌ>˜Ê`i˜}>˜Ê>“>>˜ÊLiÀLi>˜>Ê`Õ>ʜÀ>˜}ÊÃ>…>L>Ì°
-…iˆ>Ê \Ê >…Ê`>«>ÌÊ}>ˆÊLՏ>˜Ê˜ˆÊŽi¶
՘>ˆ`>…Ê\Ê >…°Ê>«>̏>…Ê}>ˆÊLiÀȅÊ,ÓÊ{ää°Ê->Þ>ʘ>ŽÊLiˆÊÌiivœ˜ÊLˆ“LˆÌÊL>…>ÀÕÊLiÀ…>À}>ÊÊ
,£Ê™ää°Êœ“]ʘ>ŽÊˆŽÕÌÊÃ>Þ>¶
-…iˆ>Ê \Ê >«>ÌÊ}>ˆÊiÊLiˆÊÌiivœ˜ÊLˆ“LˆÌÊL>…>ÀÕ¶Ê,>˜V>˜}>…Ê«iÀLi>˜>>˜Ê>Ü>Ž]Ê՘>ˆ`>…°Ê
Kalau tidak, hujung bulan nanti pening kepala awak.
(a) Apakah pandangan anda tentang tindakan Junaidah membeli telefon bimbit baharu?
(b) Mengapakah Sheila menasihati rakannya agar merancang perbelanjaan?

2. Murid dikehendaki menyediakan belanjawan peribadi untuk keluarga masing-masing dengan

ÕÃ>…>Ê Ãi˜`ˆÀˆÊ >Ì>ÕÊ “i˜}}՘>Ž>˜Ê Ž>ŽÕ>̜ÀÊ Li>˜>Ü>˜Ê `ˆÊ >“>˜Ê ÜiLÊ *iÀL>˜Ž>˜Ê ˜vœÊ
(http://www.bankinginfo.com.my/04_help_and_advice/0401_useful_tools/budget_calculator.
php?intPrefLangID=2&).

1. Belanjawan peribadi ialah anggaran perbelanjaan berdasarkan anggaran

F pendapatan boleh guna seseorang individu untuk tempoh tertentu.
2. Belanjawan peribadi yang baik harus mempunyai baki.
O 3. Kepentingan belanjawan peribadi adalah:
K (a) Membolehkan individu mendahulukan perkara penting
(b) Membantu individu menabung
U (c) Membantu menyelaraskan perbelanjaan mengikut pendapatan
S (d) Mengelakkan hutang
(e) Mengelakkan kenaikan harga barang (inflasi)

185
 Bab 3

3.3.11 Strategi Simpanan

Perancangan perbelanjaan yang berhemat akan membantu
individu menabung sebahagian daripada pendapatannya. Jumlah
simpanan yang dimiliki akan digunakan untuk pelbagai tujuan
seperti menghadapi waktu kecemasan, membeli barang tahan
lama, membiayai pendidikan, mencapai cita-cita serta menambah
punca pendapatan pada masa akan datang.

Berikut adalah pelbagai strategi simpanan:

*OEJWJEV
CPMFI
NFNJMJI
VOUVL
NFOZJNQBO
EBMBN
BLBVO
TFNBTB
BLBVO

Bank tabungan atau akaun simpanan tetap.
perdagangan Faedah dibayar kepada pemegang akaun tabungan dan akaun tetap.
Pemegang akaun simpanan tetap dibayar faedah yang lebih tinggi.

.FOZFEJBLBO
"LBVO
4JNQBOBOJ
8BEJBI
"M"XGBS
EBO
%FQPTJU

Bertempoh-i (Tawarruq) kepada pelanggan. Bank
Bank akan berkongsi keuntungan dengan pelanggan berdasarkan Islam
perjanjian.

*OEJWJEV
CPMFI
NFNJMJI
VOUVL
NFOZJNQBO
EBMBN
BLBVO
(*30
BLBVO

Bank UBCVOHBO
BLBVO
TJNQBOBO
UFUBQ
BLBVO
4&%"3
BLBVO
$)&44
BUBV

Simpanan membeli sijil simpanan premium.
Nasional (BSN) Pemegang akaun menerima pulangan berbentuk faedah atau dividen.

Lembaga
5FSCVLB
LFQBEB
TFNVB
XBSHBOFHBSB
.BMBZTJB
CFSBHBNB
*TMBN
Tabung Haji
Dibayar bonus dan dividen berdasarkan jumlah simpanan yang dimiliki.
(LTH)

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.11
1.Ê *iÀ>˜V>˜}Ê ŽiÜ>˜}>˜Ê “i“«Õ˜Þ>ˆÊ «>˜`>˜}>˜Ê LiÀLiâ>Ê Ìi˜Ì>˜}Ê Õ“>…Ê ȓ«>˜>˜Ê “ˆ˜ˆ“Õ“Ê
Þ>˜}Ê«iÀÕÊ`ˆ“ˆˆŽˆÊœi…ÊÃiÃiœÀ>˜}ʈ˜`ˆÛˆ`Õ°Ê>«>̎>˜Ê“>ŽÕ“>ÌÊÌi˜Ì>˜}Êȓ«>˜>˜Ê“ˆ˜ˆ“Õ“Ê
yang perlu dimiliki oleh seseorang individu untuk keperluan masa depan.

186
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Terdiri daripada unit amanah saham.

$POUPIOZB
"NBOBI
4BIBN
/BTJPOBM
"4/

"NBOBI
4BIBN
#VNJQVUSB

Unit amanah "4#

EBO
1VCMJD
.VUVBM
Pemegang unit amanah dibayar dividen dan bonus saham.

*OEJWJEV
QFSMV
NFOKBEJ
BIMJ
VOUVL
NFOZJNQBO
EBMBN
TFTFCVBI
LPQFSBTJ
$POUPIOZB
LPQFSBTJ
OFMBZBO
LPQFSBTJ
QPMJT
EBO
LPQFSBTJ
HVSV Koperasi
"IMJ
LPQFSBTJ
EJCBZBS
EJWJEFO

*OEJWJEV
CPMFI
NFOBCVOH
EFOHBO
NFNCFMJ
QPMJTJ
JOTVSBOT
OZBXB
TFQFSUJ

insurans nyawa endowmen dan insurans nyawa seumur hidup.
Insurans Terdapat dua jenis insurans di Malaysia, iaitu insurans konvensional dan
nyawa insurans takaful.
Di samping melindungi pelbagai risiko yang mungkin dihadapi
oleh pemegang polisi, syarikat insurans juga membayar pulangan
berbentuk dividen.

.FOZFEJBLBO
LFNVEBIBO
TJNQBOBO
*TMBNJL
EBO
LPOWFOTJPOBM
Syarikat
$POUPIOZB
.BMBZTJBO
#VJMEJOH
4PDJFUZ
#FSIBE
.#4#

kewangan
Membayar pulangan berbentuk faedah atau dividen.

Simpanan lain Pembelian bon simpanan.

Pembelian emas.

F 1. Individu boleh menyimpan wang di bank perdagangan, bank Islam,

O Bank Simpanan Nasional, Lembaga Tabung Haji, unit amanah, koperasi,
syarikat kewangan dan membeli polisi insurans nyawa, bon simpanan
K atau emas.
U 2. Individu perlu menganalisis dan membandingkan pelbagai jenis strategi simpanan
S untuk mencapai matlamat kewangan yang telah ditetapkan.

187
 Bab 3
Aset dalam pelaburan
mungkin berbentuk aset
ketara seper ti har tanah
dan logam berharga atau
berbentuk aset kewangan
tidak ketara seperti simpanan
di bank dan saham syarikat.
Nilai hartanah di bandar
semakin meningkat kerana
permintaan tanah yang
semakin meningkat dengan
penawaran tanah yang terhad
188
3.3.12 Konsep Risiko dan Pulangan
dalam Pelaburan
Pelaburan
Pelaburan yang dibuat oleh seseorang individu dikenal sebagai
pelaburan peribadi. Pelaburan peribadi bermaksud komitmen
dana (sejumlah wang) kepada satu aset atau lebih yang akan
dipegang untuk satu tempoh dengan harapan aset tersebut akan
menghasilkan pendapatan yang lebih tinggi pada masa hadapan.
Jenis-jenis Pelaburan
Terdapat tujuh jenis pelaburan peribadi iaitu:
Simpanan di bank )BSUBOBI Saham Unit amanah
Sekuriti Logam Urus niaga pertukaran
Pinjaman berharga BTJOH
'03&9
Simpanan di Bank
Individu boleh menyimpan sejumlah wang dalam akaun
simpanan tetap yang disediakan oleh bank perdagangan. Pihak
bank menawarkan kadar faedah tetap kepada pelabur dengan
syarat pelabur tidak mengeluarkan dana dalam jangka masa
yang ditetapkan. Individu akan menerima pendapatan pelaburan
berbentuk faedah pada akhir tempoh pelaburan.
Hartanah
Pelaburan dalam hartanah termasuk membeli rumah kediaman,
lot kedai, atau tanah. Pelabur perlu mengambil kira pelbagai
aspek seperti keadaan ekonomi, keupayaan menjana pendapatan
pelaburan iaitu sewa, lokasi serta prospek hartanah pada
masa akan datang. Individu akan menerima pendapatan
pelaburan berbentuk sewa dan keuntungan modal iaitu kenaikan
nilai hartanah.
Saham
Syarikat menerbitkan saham untuk mengumpul modal. Individu
yang membeli saham menyumbangkan dana kepada syarikat dan
sebagai balasan, syarikat menawarkan sebahagian hak pemilikan
syarikat kepada pelabur dengan syarat tertentu. Individu akan
menerima pendapatan pelaburan berbentuk dividen dan
keuntungan modal iaitu kenaikan nilai saham.
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Unit Amanah
Individu boleh melabur dalam skim unit amanah yang diuruskan
oleh Syarikat Pengurusan Unit Amanah. Syarikat pengurusan
ini mengumpul dana daripada pelabur-pelabur individu dan
mempunyai pasukan pelaburan profesional untuk melabur semula
dana tersebut dalam portfolio pelaburan seperti sekuriti dan
saham. Individu akan menerima pendapatan pelaburan berbentuk
dividen dan keuntungan modal iaitu kenaikan nilai unit amanah.

Sekuriti Pinjaman
Individu boleh membeli sekuriti pinjaman yang diterbitkan oleh
kerajaan atau syarikat seperti bon, debentur dan sekuriti kerajaan.
Pemegang sekuriti pinjaman sebenarnya ialah pemberi pinjaman
manakala penerbit sekuriti ialah peminjam. Individu akan menerima
pendapatan pelaburan berbentuk faedah dan mendapat semula
jumlah pokok pinjaman pada tarikh matang sekuriti.

Logam Berharga
Sebagai langkah
Individu boleh membeli logam berharga seperti jongkong menggalakkan rakyat
emas, perak dan platinum sebagai aset pelaburan. Nilai logam >>ÞÈ>ʓi>LÕÀÊ`>>“Ê
berharga bergantung pada ketulenan logam dan keadaan ekonomi. logam berharga seperti
Pelaburan ini mempunyai risiko rendah kerana kurang terdedah i“>ÃÊ`>˜Ê«iÀ>Ž]Ê«i>LÕÀ>˜Ê
ini adalah dikecualikan
kepada ketidakstabilan nilai. Pelabur akan menerima keuntungan daripada cukai barang dan
modal iaitu kenaikan nilai logam berharga tersebut. «iÀŽ…ˆ`“>Ì>˜Ê­-/®°

Urus Niaga Pertukaran Asing (FOREX)

Pelaburan FOREX melibatkan pembelian satu mata wang dengan
menukarkan atau menjual satu mata wang yang lain. Misalnya,
individu boleh membeli mata wang Amerika (Dolar Amerika)
dengan menukarkan mata wang Malaysia (Ringgit Malaysia).
Mata wang yang dibeli boleh dipegang dan dijual semula apabila
nilainya meningkat. Pelabur akan menerima keuntungan modal
iaitu kenaikan nilai mata wang.

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.12

Rakyat Malaysia disaran labur dalam emas fizikal

Rakyat Malaysia disaran memperuntukkan antara 5 hingga 10 peratus pelaburan emas
fizikal daripada portfolio pelaburan keseluruhan mereka. Harga emas dijangka akan meningkat
selari dengan perdagangan antarabangsa kerana faktor pertumbuhan ekonomi global yang
tidak memberangsangkan telah menyumbangkan sentimen positif kepada pasaran emas.
(Dipetik daripada: Sinar Harian, 27 Februari 2016)

Adakah anda bersetuju dengan saranan di atas? Berikan alasan anda.

189
 Bab 3

Risiko dalam Pelaburan

Risiko pelaburan ialah kemungkinan seseorang individu mengalami

sesuatu ketidakpastian daripada pelaburan yang dilakukan.

Pelabur mungkin menghadapi kerugian atau keuntungan

daripada sesuatu pelaburan. Tahap risiko adalah berbeza antara
jenis pelaburan yang berlainan seperti dalam contoh berikut:
Saham mempunyai risiko yang tinggi kerana terdedah kepada
turun naik harga saham yang bergantung kepada pelbagai
*iÀL>`>˜>˜Ê˜ÃÕÀ>˜ÃÊi«œÃˆÌÊ faktor seperti prestasi syarikat dan keadaan ekonomi.
>>ÞÈ>Ê­*®Êˆ>>…ÊÃ>ÌÕ
agensi kerajaan yang melindungi
pendeposit dan pemilik sijil
takaful dan polisi insurans
sekiranya sesebuah institusi
bank atau insurans ahlinya
mengalami kegagalan.
Bentuk Penerimaan
Bentuk
pendapatan keuntungan
pelaburan
pelaburan modal
Simpanan Faedah 
tetap
>ÀÌ>˜>… Sewa 
Unit amanah mempunyai tahap risiko yang rendah kerana
pelaburan dilakukan oleh pasukan pelaburan profesional dan
risiko dapat dikongsi antara pelabur dana yang lain.
Simpanan tetap di bank perdagangan dianggap bebas risiko
kerana semua simpanan bawah RM250 000 dijamin oleh
Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM).
Sekuriti kerajaan bebas daripada risiko pelaburan kerana
pelaburan ini dijamin oleh kerajaan.
Pulangan Pelaburan
*Տ>˜}>˜Ê«i>LÕÀ>˜Êˆ>>…ÊŽi՘Ì՘}>˜ÊÞ>˜}Ê`ˆ˜ˆŽ“>̈ʜi…Ê«i>LÕÀÊ
daripada aktiviti pelaburan yang dilakukan.
Pulangan mungkin berbentuk:
1˜ˆÌÊ ˆÛˆ`i˜ 
amanah
Pendapatan pelaburan seperti faedah dan sewa
Sekuriti Faedah 
pinjaman
Keuntungan modal iaitu kenaikan nilai aset
Saham ˆÛˆ`i˜ 
œ}>“Ê
pelaburan seperti kenaikan nilai hartanah
– 
berharga
",
8 – 

Contoh:
Puan Prema membeli 1 000 unit saham Syarikat Permata Berhad pada harga RM2.00 seunit. Pada
akhir tahun tersebut, Syarikat Permata Berhad membayar dividen sebanyak 10 sen seunit kepada
semua pemegang saham syarikatnya. Pada tahun berikutnya, Puan Prema telah menjual semua
saham yang dipegang apabila harga saham tersebut meningkat ke RM2.20 seunit.

Pendapatan Keuntungan modal Pulangan

pelaburan Peningkatan pelaburan
Dividen + nilai saham = Jumlah penerimaan
3. 3. 3.
3.
× 1 000) 3.
× 1 000) 3.

3.

190
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Hubungan antara Risiko dan Pulangan Pelaburan

Tahap risiko dalam sesuatu pelaburan berubah dengan
pulangan pelaburan tersebut. Kebiasaannya, risiko yang tinggi
akan membawa pulangan yang tinggi manakala risiko yang
rendah akan membawa pulangan yang rendah.

Rajah 3.8 menunjukkan hubungan risiko dan pulangan pelaburan

dalam bentuk rajah.

Risiko rendah JOM

Pulangan

Pulangan rendah
Risiko tinggi Jelaskan hubungan antara
Pulangan tinggi
risiko dan pulangan dalam
pelaburan.

Risiko

Rajah 3.8 Hubungan antara risiko pelaburan dengan

pulangan pelaburan

Sebagai contoh, pelaburan dalam hartanah dikatakan berisiko

rendah berbanding dengan pelaburan dalam saham syarikat.
Hal ini dikatakan demikian kerana hartanah mempunyai nilai
yang stabil manakala saham terdedah kepada turun naik harga.
Akan tetapi pulangan daripada pembelian saham adalah lebih
tinggi berbanding pelaburan dalam hartanah. Peningkatan
nilai saham boleh berlaku dalam masa singkat disebabkan oleh
faktor-faktor seperti prestasi syarikat atau perubahan polisi
kerajaan manakala peningkatan nilai hartanah adalah perlahan
dan bergantung kepada lokasi, prospek masa depan dan faktor lain.

1. Pelaburan peribadi bermaksud komitmen dana kepada satu aset atau

lebih dengan harapan agar aset tersebut menghasilkan pendapatan yang lebih
F tinggi pada masa hadapan.
O 2. Bentuk pelaburan peribadi termasuk simpanan di bank, hartanah, unit amanah, sekuriti
pinjaman, saham, logam berharga dan FOREX.
K 3. Risiko pelaburan ialah kemungkinan menghadapi sesuatu yang tidak pasti pada masa
U akan datang.
4. Pulangan pelaburan ialah keuntungan yang diterima oleh pelabur dalam
S tempoh pelaburan.
5. Semakin tinggi risiko, semakin tinggi pulangan. Hubungan antara risiko dengan
pulangan adalah positif.

191
 Bab 3

3.3.13 Perbandingan Tahap Risiko,

Pulangan, dan Kecairan antara
Pelbagai Jenis Pelaburan
Peribadi

Individu yang rasional akan membandingkan tahap risiko,

iV>ˆÀ>˜Ê“iÀՍՎʎi«>`>Ê
keupayaan aset untuk diubah
“i˜>`ˆÊÌ՘>ˆ°Ê
œ˜Ìœ…˜Þ>]Ê
tunai di tangan dan simpanan
di bank mempunyai kecairan
yang lebih tinggi berbanding
dengan aset tetap seperti
rumah dan bangunan yang
memerlukan masa yang lama
untuk diubah menjadi tunai.
“Jangan letakkan semua
telur di dalam satu bakul”
i>LÕÀÊÃi“Õ>ÊÜ>˜}Ê`>>“Ê
satu jenis pelaburan sahaja
adalah tindakan yang kurang
Lˆ>ŽÊŽiÀ>˜>]ʍˆŽ>Ê>«>‡>«>Ê
berlaku atas pelaburan
ÌiÀÃiLÕÌ]ÊÃi“Õ>ÊÜ>˜}ÊÞ>˜}Ê
dilaburkan akan hilang akibat
kerugian.
pulangan, dan kecairan antara pelbagai jenis pelaburan untuk
mengenal pasti bentuk pelaburan yang selaras dengan matlamat
kewangannya. Misalnya, individu yang ingin mendapat pulangan
dalam jangka masa yang panjang akan melabur dalam unit
amanah atau hartanah. Individu yang inginkan pulangan dalam
jangka masa yang singkat akan memilih untuk melabur dalam
pasaran saham.
Selain itu, seseorang individu perlu mengambil kira sifat dirinya
sama ada merupakan seorang penghindar risiko atau seorang
pengambil risiko. Satu kaedah pelaburan yang boleh digunakan
untuk mengurangkan risiko pelaburan ialah mempelbagaikan
portfolio pelaburan. Pelabur wajar melabur dalam pelbagai jenis
pelaburan yang berbeza untuk mengimbangi risiko antara satu
sama lain dan seterusnya mengurangkan risiko dalam portfolio
pelaburan keseluruhan.
Jadual 3.10 menunjukkan perbandingan antara pelbagai jenis
pelaburan peribadi.

Jadual 3.10 Perbandingan pelbagai jenis pelaburan peribadi

Jenis pelaburan peribadi Tahap risiko Tahap pulangan Tahap kecairan

Simpanan tetap Bebas risiko 3FOEBI Tinggi

Sekuriti kerajaan Bebas risiko 3FOEBI Sederhana

Unit amanah 3FOEBI 3FOEBI Tinggi

)BSUBOBI 3FOEBI 3FOEBI 3FOEBI

Logam berharga Sederhana Tinggi 3FOEBI

Saham syarikat Tinggi Tinggi Sederhana

6SVT
OJBHB
QFSUVLBSBO
BTJOH
'03&9
Tinggi Tinggi Tinggi

192
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

AKTIVITI
A KTIVITI 3.3.13
1. Maklumat di bawah berkaitan dengan aktiviti pelaburan dua orang individu.

Encik Abdul Aziz menerima
wang persaraan daripada
syarikatnya sebanyak
RM500 000. Beliau telah
membeli sebuah bangunan
`ˆÊ«œ…]Ê*iÀ>ŽÊ`>˜Ê“i˜iÀˆ“>Ê
sewa bulanan sebanyak
,ÎÊäääÊÃiLՏ>˜°
Encik Mohan menerima wang persaraan daripada syarikatnya
sebanyak RM500 000. Beliau telah menyimpan RM100 000
dalam akaun simpanan tetap di sebuah bank perdagangan
`i˜}>˜Ê Ž>`>ÀÊ v>i`>…Ê {¯Ê ÃiÌ>…Õ˜°Ê iˆ>ÕÊ Õ}>Ê “i“LiˆÊ
unit amanah saham bernilai RM100 000. Encik Mohan juga
memiliki saham Syarikat MBA bernilai RM50 000. Bakinya
digunakan untuk membeli sebuah pangsapuri kos sederhana
di Shah Alam dan menerima sewa sebanyak RM1 000 sebulan.

(a) Jelaskan tahap risiko pelaburan untuk dua individu di atas.

­L®Ê *>`>Ê«>˜`>˜}>˜Ê>˜`>]ÊÈ>«>Ž>…Ê“iÀÕ«>Ž>˜Ê«i>LÕÀÊÞ>˜}ÊLˆ>Ž¶Ê iÀˆÊÕÃ̈wŽ>ÈÊ>˜`>°

2.Ê >Ì>Ê`ˆÊL>Ü>…Ê“iÀÕ«>Ž>˜ÊŽ>`>ÀÊÌ>L՘}>˜Ê˜i}>À>ʎ>Ã>ÀÊ>>ÞÈ>Ê`>ÀˆÊÌ>…՘ʣ™™xʅˆ˜}}>ÊÓä£x°
Kadar tabungan Kadar tabungan
Tahun Tahun
negara kasar (%) negara kasar (%)
1995 37.9 2006 
1996 41.1 2007 37.9
1997   37.6
 41.1 2009 34.0
1999  2010 33.5
2000 36.5 2011 34.1
2001 34.0 2012 30.9
2002 32.5 2013 29.4
2003 35.2 2014 29.3
2004 34.9 2015 
2005 36.2
(Sumber: https://www.quandl.com)

(a) Lukis sebuah graf garis yang mewakili arah aliran kadar tabungan negara kasar Malaysia
untuk tempoh berkenaan.
(b) Jelaskan faktor-faktor yang mungkin mempengaruhi kadar tabungan negara kita.
(c) Kumpulkan maklumat tentang kadar tabungan negara-negara ASEAN dalam tempoh
tersebut dan berikan kesimpulan anda.
(d) Apakah kesannya kepada ekonomi negara jika Malaysia mempunyai kadar tabungan
yang tinggi?

F 1. Sekuriti kerajaan dan simpanan tetap mempunyai risiko yang paling rendah,
O maka pulangannya juga rendah.
2. Pelaburan dalam saham syarikat dan pertukaran asing mempunyai risiko yang
K tinggi, maka pulangannya juga tinggi.
U 3. Simpanan tetap, amanah saham, dan pertukaran asing mempunyai tahap kecairan
S yang tinggi iaitu amat mudah ditukarkan kepada wang tunai apabila diperlukan.

193
 Bab 3

Peta Konsep

Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Wang dan bank Pendapatan individu Penggunaan pendapatan boleh guna

Fungsi wang Jenis pekerjaan

mengikut sektor Pendapatan boleh Belanjawan peribadi
‡ $ODWSHUDQWDUDDQ ekonomi guna (Yb)
SHUWXNDUDQ
‡ $ODWXNXUDQQLODL ‡ 6HNWRUXWDPD Penyediaan
‡ $ODWSHQ\LPSDQDQ ‡ 6HNWRUNHGXD
Jenis potongan wajib belanjawan peribadi
QLODL ‡ 6HNWRUNHWLJD
‡ $ODWED\DUDQWHUWXQGD ‡ /DQJNDK
‡ &DUXPDQ.:63
‡ &DUXPDQ3(5.(62 ‡ &RQWRK
Kepentingan setiap ‡ %D\DUDQ]DNDW
Fungsi bank pusat sektor dari segi ‡ &XNDLSHQGDSDWDQ
‡ 0HQJHOXDUNDQPDWD pekerjaan mengikut SHUVHRUDQJDQ
trend di Malaysia Kepentingan
ZDQJ belanjawan peribadi
‡ 0HQMDJDNHVWDELODQ
QLODLPDWDZDQJ Keperluan dan ‡ 0HPEROHKNDQ
‡ -XUXEDQNNHSDGD Faktor pemilihan kehendak LQGLYLGX
NHUDMDDQ pekerjaan PHQGDKXOXNDQ
‡ -XUXEDQNNHSDGD SHUNDUDSHQWLQJ
EDQNSHUGDJDQJDQ ‡ 8SDK Penggunaan Yb ‡ 0HPEDQWXLQGLYLGX
‡ 0HQJDZDO ‡ )DHGDKVDPSLQJDQ PHQDEXQJ
NHVWDELODQHNRQRPL ‡ -DPLQDQNHUMD ‡ %DUDQJWDKDQODPD ‡ 0HPEDQWX
‡ /RNDVL WHPSDW NHUMD ‡ %DUDQJWLGDNWDKDQ PHQ\HODUDVNDQ
‡ 6XDVDQDWHPSDW ODPD SHUEHODQMDDQ
Fungsi bank NHUMD ‡ 3HUNKLGPDWDQ PHQJLNXW
perdagangan ‡ )DNWRUIDNWRUODLQ SHQGDSDWDQ
‡ 0HQJHODNNDQKXWDQJ
‡ 0HQHULPDGHSRVLW ‡ 0HQJHODNNDQLQIODVL
‡ 0HPEHULSLQMDPDQ Faktor yang
‡ 0HQHULPDGDQ Kaitan kerjaya dengan mempengaruhi corak
PHPEXDWED\DUDQ matlamat pendapatan perbelanjaan
individu pengguna
‡ 3HUNKLGPDWDQODLQ Strategi
‡ 3LOLKDQNHUMD\D ‡ 3HQGDSDWDQ simpanan
‡ 3LOLKDQSHQGLGLNDQ ‡ +DUJD
Prinsip Perbankan ‡ .HPDKLUDQ ‡ %DUDQJSHQJJDQWL
Islam ‡ .HXVDKDZDQDQ ‡ 3HQJLNODQDQGDQ
‡ .HDGDDQHNRQRPL Pelaburan
SHPDVDUDQ
‡ :DGLDK ‡ &LWDUDVDGDQ ‡ 5LVLNR
‡ 0XGKDUDEDK VHJPHQSDVDUDQ ‡ 3XODQJDQ
‡ %DL%LWKDPDQ$MLO Jenis pendapatan
‡ 7DNMLUL individu
Kaedah pembayaran
‡ 8SDK Perbandingan
‡ 6HZD ‡ 7XQDL ‡ .UHGLW pelaburan peribadi
‡ )DHGDK
‡ 8QWXQJ ‡ 5LVLNR
‡ 'LYLGHQ Fitur pembelian ‡ 3XODQJDQ
‡ %D\DUDQSLQGDKDQ kredit ‡ .HFDLUDQ

194
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Wang dan Bank Pendapatan Individu Penggunaan Pendapatan Boleh Guna

s )XQJVLZDQJ s -HQLVSHNHUMDDQPHQJLNXW s .RQVHSSHQGDSDWDQEROHKJXQD

s )XQJVLEDQNSXVDW  VHNWRUHNRQRPL
s )XQJVLEDQN  s .HSHQWLQJDQVHWLDSVHNWRU
 SHUGDJDQJDQ  GDULVHJLSHNHUMDDQ
s 3ULQVLSSHUEDQNDQ s )DNWRUSHPLOLKDQ 
 ,VODP a  SHNHUMDDQ
s -HQLVSHQGDSDWDQLQGLYLGX
s .DLWDQNHUMD\DGHQJDQ
 PDWODPDWSHQGDSDWDQ
 LQGLYLGX b
s -HQLVSRWRQJDQZDMLE
s .HSHUOXDQGDQNHKHQGDN
s 3HQJJXQDDQSHQGDSDWDQEROHKJXQD
s )DNWRU\DQJPHPSHQJDUXKLFRUDNSHUEHODQMDDQSHQJJXQD
s .DHGDKSHPED\DUDQWXQDLGDQNUHGLW
s .RQVHSEHODQMDZDQSHULEDGL c
s .HSHQWLQJDQEHODQMDZDQSHULEDGL
s 6WUDWHJLVLPSDQDQ
s .RQVHSULVLNRGDQSXODQJDQSHODEXUDQ
s 3HUEDQGLQJDQSHODEXUDQSHULEDGL

a Prinsip Perbankan Islam b Kaitan Kerjaya dengan Matlamat

Pendapatan Individu

:DGLDK
3LOLKDQ
NHUMD\D

Prinsip .HDGDDQ 3LOLKDQ

Perbankan 0XGKDUDEDK Kaitan SHQGLGLNDQ
7DNMLUL HNRQRPL
Kerjaya
Islam
dengan
Matlamat
Pendapatan
Individu

%DL
%LWKDPDQ
$MLO .HXVDKDZDQDQ .HPDKLUDQ

c Penyediaan Belanjawan Peribadi

Langkah- 0HQJLPEDQJL
langkah .HQDOSDVWL 0HQ\XVXQ
0HQFDWDW DQJJDUDQ
SXQFD SHUEHODQMDDQ
Menyediakan VHPXD SHQGDSDWDQ
SHQGDSDWDQGDQ PHQJLNXW
Belanjawan SHUEHODQMDDQ EROHKJXQD
SRWRQJDQZDMLE NHXWDPDDQ GDQSHUEHODQMDDQ
Peribadi

195
 Bab 3

Refleksi
 Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
3.1 Wang dan Bank
Menjelaskan fungsi wang
Menjelaskan fungsi bank pusat
Menjelaskan fungsi bank perdagangan

3.2 Pendapatan Individu

Mengklasifikasi jenis pekerjaan mengikut sektor
Menjelaskan kepentingan setiap sektor ekonomi dari segi pekerjaan
Mengenal pasti faktor pemilihan pekerjaan
Menjelaskan jenis-jenis pendapatan individu
Menganalisis kaitan antara pelbagai kerjaya dengan matlamat pendapatan individu

3.3 Penggunaan Pendapatan Individu

Menjelaskan konsep pendapatan boleh guna
Mengenal pasti pelbagai jenis potongan wajib
Menjelaskan perbezaan antara keperluan dengan kehendak
Menjelaskan penggunaan pendapatan individu
Menjelaskan faktor yang mempengaruhi corak perbelanjaan pengguna
Mengenal pasti kelebihan dan kekurangan kaedah pembayaran tunai dan kredit
Menghuraikan fitur ekonomi dalam pembelian kredit
Menerangkan konsep belanjawan peribadi, menyedia dan menjelaskan kepentingannya
Mengenal pasti dan membanding strategi simpanan
Menerangkan konsep risiko dan pulangan dalam pelaburan
Membandingkan pelbagai jenis pelaburan peribadi daripada tahap risiko, pulangan, dan kecairan

Istilah BM - BI

3.1 Wang dan Bank 3.3 Penggunaan Pendapatan Individu

Ê UÊ Bank perdagangan (Commercial bank)
Ê UÊ Bank pusat (Central bank)
Ê UÊ Pendapatan peribadi (Personal income)
Ê UÊ Pinjaman (Borrowing)
Ê UÊ Simpanan (Deposit)
3.2 Pendapatan Individu
Ê UÊ Bayaran pindahan (Transfer payment)
Ê UÊ Dividen (Dividend)
Ê UÊ Faedah (Interest)
Ê UÊ Faedah sampingan (Fringe benefit)
Ê UÊ Sektor ekonomi (Economic sector)
Ê UÊ Sewa (Rent)
Ê UÊ Untung (Profit)
Ê UÊ Upah (Wage)
Ê UÊ Upah benar (Real wage)
Ê UÊ Bayaran kredit (Credit payment)
Ê UÊ Bayaran tunai (Cash payment)
Ê UÊ Belanjawan peribadi (Personal budget)
Ê UÊ Caj kewangan (Financial charges)
Ê UÊ Corak perbelanjaan (Spending trend)
Ê UÊ Kecairan (Liquidity)
Ê UÊ Kehendak (Wants)
Ê UÊ Kemahiran (Skill)
Ê UÊ Keperluan (Needs)
Ê UÊ Pelaburan (Investment)
Ê UÊ Pemasaran (Marketing)
Ê UÊ Pendapatan boleh guna (Disposable income)
Ê UÊ Pulangan (Return)
Ê UÊ Risiko (Risk)
Ê UÊ Tabungan (Saving)

196
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Latihan Sumatif 3

 Soalan Objektif
Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat jawapan pilihan. Pilih satu jawapan yang paling tepat.

1. Cik Juliana membeli satu set perabot kayu
di Kedai Perabot Indah berharga RM2 000
dengan bayaran bulanan sebanyak RM160.
Apakah fungsi wang dalam urus niaga
di atas?
A Alat ukuran nilai, alat simpanan nilai,
dan alat perantaraan pertukaran
B Alat simpanan nilai, alat perantaraan
pertukaran, dan alat bayaran tertunda
C Alat bayaran tertunda, alat ukuran
nilai, dan alat perantaraan pertukaran
D Alat perantaraan pertukaran, alat
bayaran tertunda, alat simpanan nilai,
dan alat ukuran nilai
2. Rajah di bawah berkaitan dengan strategi
Bank Negara Malaysia untuk menjaga
kestabilan nilai ringgit.
Memastikan
sandaran minimum
3. Maklumat berikut berkaitan dengan
sejenis kemudahan pembayaran bank
perdagangan.
Encik Jonathan meminta pihak Bank
Cemerlang Berhad membayar ansuran
pinjaman perumahan pada 25 hari
bulan setiap bulan kepada Bank Setia
Berhad.
Apakah jenis kemudahan pembayaran
tersebut?
A Draf bank
B Debit langsung
C Pindahan kredit
D Perintah sedia ada
4. Rajah di bawah berkaitan dengan satu
kemudahan perbankan.
Perbankan Internet . Internet Banking

BAYAR
mencukupi
Langkah
menjaga
kestabilan
nilai Ringgit
X i www.ibayar.com.my

Malaysia Mengapakah kemudahan di atas semakin

Menyokong Ringgit popular dalam kalangan pengguna?
Malaysia di pasaran I Kurang menggunakan kertas
wang antarabangsa II Jimat masa dan mudah digunakan
III Tidak tertakluk kepada waktu urus
Apakah X? niaga bank
A Mengawal inflasi IV Tidak tertakluk kepada kawalan Bank
B Menaikkan kadar faedah Negara Malaysia
C Mengawal aliran masuk mata A I dan II
wang asing B I dan IV
D Mengurangkan jumlah wang dalam C II dan III
ekonomi D III dan IV

197
 Bab 3

5. Antara yang berikut, yang manakah 9. Berikut adalah maklumat pendapatan dan
merupakan faedah sampingan untuk potongan wajib Puan Kalsom untuk tahun
sesuatu pekerjaan? tertentu.
I Minat
II Bonus Butiran RM
III Subsidi makanan
Gaji setahun 50 000
IV Suasana tempat kerja
Dividen ASB 1 000
A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV Pemberian anak 16 000
Caruman PERKESO 400
6. Kenaikan harga purata barang akan Cukai pendapatan 300
menyebabkan Zakat 100
A kuasa beli meningkat
B upah benar menurun Berapakah pendapatan boleh guna untuk
C tabungan meningkat Puan Kalsom, jika kadar caruman KWSP
D perbelanjaan penggunaan menurun untuk pekerja ialah 11%?
A RM62 200 C RM44 700
7. Maklumat berikut berkaitan dengan
B RM44 200 D RM60 700
sejenis pendapatan.
10. Apakah kelebihan membeli secara tunai?
Kerajaan membayar BR1M kepada A Hutang lapuk tidak berlaku
individu yang menerima pendapatan B Melindungi diri daripada inflasi
kurang daripada RM1 500 sebulan. C Dapat membeli barang mewah yang
mahal
Jenis pendapatan di atas merupakan D Menikmati bayaran ansuran bulanan
A bayaran pindahan yang rendah
B pendapatan produktif
C pendapatan yang boleh dikenakan 11. Antara yang berikut, yang manakah
cukai pendapatan kesan yang dihadapi oleh individu yang
D pendapatan yang diterima oleh individu merancang perbelanjaannya?
yang memberi sumbangan dalam I Pinjaman berkurang
proses pengeluaran II Tabungan meningkat
III Kepuasan individu menurun
8. Encik Hamzah seorang pemain bola IV Pendapatan boleh guna meningkat
sepak profesional. Beliau menerima A I dan II C II dan III
elaun bulanan RM3 500 dan beliau juga B I dan IV D III dan IV
membuka sebuah pusat latihan bola sepak
di Johor. 12. Pelaburan ialah aktiviti
Kenal pasti jenis pendapatan yang diterima A mengambil risiko
oleh Encik Hamzah. B memberi hak penggunaan modal
I Upah kepada orang lain
II Sewa C menangguhkan penggunaan wang
III Faedah pada masa ini
IV Untung D menambah stok modal untuk
A I dan II C II dan III mendapat keuntungan pada masa
B I dan IV D III dan IV hadapan

198
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

 Soalan Esei
Arahan: Jawab soalan-soalan yang berikut.

1. (a) Jelaskan empat fungsi wang.

(b) Jelaskan kemudahan pembayaran bank perdagangan yang boleh mengurangkan
penggunaan tunai dalam ekonomi.
2. (a) Berikut adalah logo sebuah institusi kewangan di Malaysia.

Bagaimanakah aktiviti bank perdagangan dipengaruhi oleh institusi kewangan di atas?

(b) Bandingkan upah dengan untung.
3. (a) Perbualan berikut berkaitan dengan kemudahan pinjaman bank perdagangan.

7LGDNSHUOXODKPRKRQSLQMDPDQ
3XDQVD\DLQJLQPHPRKRQSLQMDPDQ (QFLN+DOLPEROHKPHQJJXQDNDQ
VHEDQ\DN506D\DNHNXUDQJDQ NHPXGDKDQRYHUGUDI
WXQDLXQWXNEHOLEDKDQPHQWDK

Mengapakah pegawai bank menasihati Encik Halim menggunakan kemudahan overdraf?

Beri hujah anda.
(b) (i) Huraikan tiga sektor ekonomi dalam pekerjaan.
(ii) Berikut adalah iklan jawatan kosong sebuah syarikat.

Kami telah menerajui eksport perabot Malaysia ke seluruh dunia. Sejajar dengan
matlamat menambahkan keluaran, kami ingin mempelawa warganegara Malaysia
yang berkelayakan untuk memenuhi kekosongan jawatan berikut.
PENGURUS PENGELUARAN
Berumur antara 30 – 50 tahun
Bertugas di Perak

Selain faktor upah, jelaskan tiga faktor lain yang perlu dipertimbangkan sebelum
memohon pekerjaan di atas.

199
 Bab 3

4. (a) Mengapakah pendapatan

p boleh guna lebih rendah daripada pendapatan bulanan
individu?
(b) Berikut adalah aktiviti ekonomi.

Encik Jega menyimpan RM10 000 dalam Syarikat Pengangkutan Laju Berhad
Akaun Mudharabah di Bank Islam membeli tiga buah lori baharu

Bandingkan dua aktiviti ekonomi di atas.

5. Maklumat berikut tentang pendapatan, pelepasan cukai, dan potongan wajib Encik Zakaria
dalam tempoh setahun.

RM
Gaji setahun 60 000
Pemberian anak 8 000
Jumlah pelepasan cukai 24 000
Zakat 400
PERKESO 750
KWSP 11%

Berikut adalah kadar cukai pendapatan yang dikenakan:

 Banjaran pendapatan
Pengiraan (RM) Kadar % Cukai (RM)
bercukai

0 – 2 500 2 500 pertama 0 0

2 501 – 5 000 2 500 berikutnya 1 25

5 000 pertama 25
5 001 – 10 000
5 000 berikutnya 3 150

10 000 pertama 175

10 001 – 20 000
10 000 berikutnya 3 300

20 000 pertama 475

20 001 – 35 000
15 000 berikutnya 7 1 050

35 000 pertama 1 525

35 001 – 50 000
15 000 berikutnya 12 


50 000 pertama 3 325

50 001 – 70 000
20 000 berikutnya 19 


Hitung:
(a) Pendapatan boleh dikenakan cukai
(b) Cukai pendapatan yang perlu dibayar
(c) Pendapatan boleh guna

200
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

6. (a) Maklumat berikut berkaitan dengan aktiviti pelaburan.

Encik Jamal telah menggunakan RM600 000 untuk membeli sebuah kondominium
di Kuala Lumpur sebagai pelaburan.

(i) Apakah jenis pelaburan yang dilakukan oleh Encik Jamal?

(ii) Huraikan aspek kecairan, risiko, dan pulangan untuk pelaburan di atas.
(b) Kerajaan telah menguatkuasakan peraturan penjualan rumah berharga sehingga
RM300 000 terhad kepada pembeli rumah pertama sahaja.
(i) Mengapakah kerajaan menguatkuasakan peraturan tersebut?
(ii) Jelaskan kesan peraturan tersebut kepada

t

JOEVTUSJ
IBSUBOBI

t

QFMBCVS

7. Maklumat di bawah menunjukkan pendapatan, perbelanjaan, dan potongan wajib seorang

individu bagi bulan tertentu.

Butiran RM
Gaji 4 000
Zakat 100
Dividen ASN 600
Caruman KWSP 440
Pampasan insurans nyawa 12 000
Elaun perjalanan 400
Makanan 800
Cukai pendapatan 45
Ansuran kereta 1 100
Pelbagai bil utiliti 600
Sewa rumah 900
Caruman PERKESO 50
Premium insurans nyawa 150

Hitung:
(a) Bayaran pindahan (d) Perbelanjaan penggunaan
(b) Potongan wajib (e) Tabungan
(c) Pendapatan boleh guna

8. (a) Berikut adalah suatu pengumuman kerajaan.

Kerajaan mengumumkan pengurangan potongan caruman Kumpulan Wang

Simpanan Pekerja (KWSP) bagi pekerja sebanyak tiga peratus mulai Mac 2016
sehingga Disember 2017.

(i) Mengapakah kerajaan mengambil tindakan di atas?

(ii) Mengapakah sesetengah individu tidak bersetuju dengan cadangan di atas?
(b) Jelaskan tiga faktor yang mempengaruhi corak perbelanjaan pengguna.

201
 Bab 3

KAJIAN KES
Salleh yang merupakan seorang cacat pendengaran telah bekerja sebagai seorang jurukimpal
di sebuah kilang IKS yang membuat bingkai besi di Kepong, Kuala Lumpur setelah tamat
persekolahan di Sekolah Menengah Pendidikan Khas dan juga Sekolah Vokasional di Setapak,
Kuala Lumpur. Setelah bekerja selama 12 tahun, Salleh terpaksa pulang ke Jerantut, Pahang untuk
mengambil alih peranannya sebagai ketua keluarga setelah ibunya meninggal dunia akibat penyakit
barah. Beliau mempunyai adik-beradik seramai lima orang. Pada peringkat permulaan, Salleh
telah bekerja sebagai penoreh getah selama setahun. Disebabkan pendapatan yang rendah, Salleh
telah bekerja di sebuah kilang membuat perabot rotan di Jerantut selama dua tahun.

Sebagai pekerja yang komited dan rajin, Salleh berjaya memperoleh pengalaman yang luas berkaitan
dengan aktiviti pengeluaran perabot rotan. Pemilik kilangnya Encik Chong telah mencadangkan agar
Salleh membuka kilangnya sendiri. Salleh bersetuju dengan cadangan Encik Chong dan membuka
sebuah kilang perabot rotan sendiri. Beliau telah membuka sebuah kilang perabot rotan dengan
nama Salleh Enterprise dan menggunakan rumah arwah ibunya sebagai lokasi kilang dengan
bantuan kewangan sebanyak RM10 000 yang disumbangkan oleh Jabatan Kebajikan Masyarakat.
Pada peringkat permulaan beliau telah menggajikan tiga orang pekerja dan menggunakan dua buah
mesin terpakai dan berjaya menghasilkan 1 000 rotan kerusi setiap bulan.

Disebabkan permintaan yang semakin meningkat, beliau telah menyewa sebuah lot kilang di bandar
Jerantut untuk membuka sebuah kilang yang lebih besar. Beliau telah mencagarkan tanah arwah
ibunya untuk mendapatkan pinjaman bank sebanyak RM500 000. Beliau juga telah menggunakan
kemudahan Bank Islam untuk membeli stok rotan bernilai RM100 000 serta pembelian dua buah
mesin dari Taiwan bernilai RM160 000. Usaha gigih Salleh telah membawa kejayaan dan kini
syarikat beliau merupakan pengeluar perabot utama negeri Pahang dengan nilai keluaran sebanyak
RM60 juta setahun.

Encik Salleh berpendapat, kesusahan hidup yang dilaluinya pada zaman persekolahan telah mendidik
beliau tentang pentingnya perancangan kewangan dalam kehidupan seseorang. Menurut beliau,
setiap ringgit yang diperoleh daripada perniagaan akan digunakan dengan cermat agar membawa
pulangan yang memadai. Encik Salleh telah melabur sebahagian daripada keuntungan perniagaan
dalam bidang hartanah dan kini memiliki sebuah ladang sawit seluas 800 hektar serta 20 hektar
tanah di bandar Jerantut yang akan dimajukan sebagai kawasan perumahan.

Sebagai seorang OKU, Salleh tidak pernah berasa kecewa dengan kecacatan yang dialami, malah
ia telah mendorong beliau berusaha lebih gigih untuk berjaya dalam kehidupannya. Beliau juga
menggajikan ramai OKU dalam perniagaannya dan telah memenangi pelbagai anugerah atas
sumbangan beliau kepada masyarakat OKU dan juga atas sumbangan beliau mempromosikan
produk kraf tangan Malaysia.

Berdasarkan kes di atas, jawab soalan berikut.

(a) Jelaskan sektor ekonomi yang disertai oleh Encik Salleh pada peringkat permulaan.
(b) Adakah anda bersetuju dengan tindakan Encik Salleh memulakan perniagaan sendiri? Beri
alasan anda.
(c) Jelaskan ciri-ciri peribadi yyang dimiliki oleh Encik Salleh yang membolehkan beliau berjaya
dalam perniagaannya.
(d) Adakah Encik Salleh seorang pelabur yang bijak? Beri alasan anda.
(e) Terangkan jenis kemudahan pinjaman yang digunakan oleh Encik Salleh.
(f) Huraikan prinsip perbankan Islam dalam kes di atas.
(g) Mengapakah bukan semua usahawan akan berjaya dalam perniagaan yang diceburinya?

202
 Wang, Bank, dan Pendapatan Individu

Praktis

Arahan: Lengkapkan peta pemikiran di bawah.

1. Bandingkan bank perdagangan dengan bank pusat.

Bank Bank
perdagangan pusat

2. Lengkapkan peta pokok tentang pengelasan jenis pendapatan individu.

Jenis Pendapatan Individu

Pendapatan tidak
Pendapatan produktif
produktif

Pendapatan yang
Upah Sewa Dividen diterima tanpa

Ganjaran kepada Ganjaran kepada Ganjaran kepada

Contoh:
Faedah Untung

Ganjaran kepada Ganjaran kepada

203
 Bab 4

EKONOMI & ANDA

*
Minggu lalu, kelas Ekonomi tingkatan 4 telah mengadakan lawatan ke Kilang Kerepek A1 yang terletak
di Alor Gajah, Melaka. Tujuan lawatan ini diadakan adalah untuk mendedahkan kepada murid-murid
bagaimana sesuatu produk dihasilkan daripada bahan mentah sehingga barang siap. Lawatan ini telah
disertai oleh 30 orang murid dan diiringi oleh dua guru penasihat, Cikgu Sim dan Cikgu Aesyah.
Ketibaan kami telah disambut mesra oleh penyelia kilang, Encik Rahim. Encik Rahim memberi
penerangan kepada kami tentang setiap proses untuk menghasilkan kerepek ubi. Kami telah berpeluang
untuk melihat proses pengeluaran daripada permulaan sehingga pembungkusan kerepek.

Berikut adalah gambar proses pengeluaran kerepek ubi.

MULA

Ubi kayu Ubi kayu dipotong

(jenis isi warna kuning) nipis dengan mesin
penghiris, dibasuh
Kulit ubi kayu bersih dan ditoskan
dibuang dan
dibasuh bersih

TAMAT

Kepingan ubi kayu

digoreng menjadi
Kerepek siap untuk kerepek
dipasarkan Kerepek ubi
dibungkus

Sebelum beredar, kami telah dihidangi kerepek ubi yang enak dan rangup serta dapat membeli kerepek
yang baru siap dibungkus dengan harga yang lebih murah daripada harga pasaran. Lawatan pada kali
ini telah memanfaatkan semua murid.

Selepas mempelajari bab ini, kenal pasti input-input dan kos yang terlibat dalam pengeluaran kerepek
ubi dan cadangkan strategi yang dapat meningkatkan keuntungan pengeluar.
 Pengeluaran

BAB

4 Pengeluaran

Pengeluaran ialah satu proses transformasi input kepada output. Perbelanjaan yang
GLED\DU ROHK VHVHEXDK ÀUPD XQWXN SHQJJXQDDQ LQSXW GLSDQJJLO NRV SHQJHOXDUDQ
6HPDNLQWLQJJLNRVVHPDNLQUHQGDKXQWXQJÀUPD2OHKLWXSHQJHOXDUSHUOXPHPLOLK
kombinasi input yang paling cekap dalam pengeluarannya. Pengeluaran berkait rapat
dengan produktiviti dan eksternaliti.

Kata Kunci:
‡)LUPD
‡,QSXW
‡)XQJVLSHQJHOXDUDQ
‡.RVSHQJHOXDUDQ
‡+DVLO
‡8QWXQJ
Standard Kandungan: ‡3URGXNWLYLWL
4.1 Konsep Pengeluaran, Kos, dan Hasil ‡(NVWHUQDOLWL
4.2 Produktiviti dan Eksternaliti ‡.RVVRVLDO
‡)DHGDKVRVLDO
 Bab 4

4.1 Konsep Pengeluaran, Kos, dan

Hasil
Apa maksud pengeluaran?
Apakah fungsi pengeluaran jangka pendek?
Apakah perbelanjaan yang ditanggung oleh pengeluar dalam
mengeluarkan barang dan perkhidmatan?
Bagaimana jumlah hasil dan untung firma dapat dikira?
Bagaimana menentukan sebuah firma mencapai tahap
pengeluaran yang paling cekap?
Bagaimana pengeluaran firma mewujudkan eksternaliti?

SEPINTAS LALU

Banyak Perusahaan Kecil dan Sederhana Berjaya dalam

Perusahaan Kraf Tangan
Syarikat Auf Enterprise, sebuah kilang mengeluarkan
produk rotan telah ditubuhkan oleh Encik Abu Halim
pada tahun 1990. Kilang ini pada mulanya beroperasi di
sebuah bengkel kecil di belakang rumah kediaman sendiri
dengan mengeluarkan secara kecil-kecilan produk yang
berasaskan rotan. Setelah produk mendapat sambutan di
pasaran barulah perniagaan ini dibesarkan lagi dengan
membeli peralatan dan bangunan kilang. Dalam memenuhi
permintaan dan kos pengeluaran yang semakin meningkat,
Encik Abu Halim telah mencari inisiatif dalam menangani
masalah tersebut dengan menyertai pameran jualan kraf
untuk mempromosikan produk rotannya. Ramai orang menganggap perusahaan kraf tangan
tidak mendatangkan keuntungan yang banyak sebab permintaan produk kraf tradisional semakin
menurun. Namun mengikut Encik Abu Halim, kalau pandai memilih bahan mentah pada kos
yang rendah, mempelbagaikan reka ciptanya, serta mencari pasaran yang lebih luas, mendapat
keuntungan yang tinggi daripada perusahaan ini bukan mustahil.

Pengeluaran melibatkan input dan kos. Input terdiri daripada input berubah dan input
tetap. Bayaran terhadap input adalah kos yang terlibat dalam pengeluaran. Setiap
pengusaha akan cuba mencari kombinasi input yang paling cekap supaya kos Abad
pengeluaran dapat diminimumkan dan untung maksimum dapat dicapai. ke-21

4.1.1 Pengeluaran
Di dalam Bab 2, kita telah mempelajari penawaran barang
dilakukan oleh firma. Dalam bab ini kita akan mempelajari
bagaimana firma menggunakan input atau faktor pengeluaran
untuk mengeluarkan barang dan perkhidmatan.

206
 Pengeluaran

Firma

Firma ialah unit ekonomi yang produktif sama ada organisasi atau unit pengeluaran yang merancang
dan menggabungkan faktor pengeluaran yang terhad untuk menghasilkan barang dan perkhidmatan.

Objektif firma swasta

‡0HPDNVLPXPNDQ
keuntungan
‡0HPDNVLPXPNDQMXDODQ Jenis
‡6ZDVWD
‡$ZDP
Peranan firma
‡3HPEHNDOEDUDQJ
GDQSHUNKLGPDWDQ
‡3HQJJXQDIDNWRU
SHQJHOXDUDQ
Saiz
‡.HFLOPLOLNDQWXQJJDO
‡%HVDUV\DULNDWEHUKDG

Contoh firma awam

‡.:63
‡3HUPRGDODQ1DVLRQDO
 %HUKDG31%

Contoh firma swasta Objektif firma awam

‡6\DULNDW$LU$VLD%HUKDG Memaksimumkan
‡3XEOLF%DQN%HUKDG kebajikan masyarakat

Rajah 4.1 Konsep firma

Firma terdiri daripada pelbagai saiz dan bentuk, contohnya

milikan tunggal, perkongsian atau syarikat berhad.
Firma merangkumi semua firma swasta dan firma awam. Gabungan semua firma yang
Objektif firma swasta ialah mencapai keuntungan yang mengeluarkan keluaran yang
maksimum dan memaksimumkan jualan. Objektif firma sama atau hampir sama
akan membentuk industri.
awam ialah memaksimumkan kebajikan masyarakat dan Contohnya industri kereta
taraf hidup rakyat. terdiri daripada semua firma
Firma berperanan mengeluarkan dan membekalkan kereta yang terdapat di
barang dan perkhidmatan kepada isi rumah lalu negara ini seperti Proton,
memperoleh pendapatan. Perodua, dan DRB-HICOM.
Firma meminta faktor pengeluaran daripada isi rumah.

207
 Bab 4

Pengeluaran
Pengeluaran ialah suatu proses yang menggabungkan faktor
pengeluaran seperti buruh, tanah, modal, dan usahawan untuk
menghasilkan barang dan perkhidmatan.

Pengeluaran barang dan perkhidmatan bertujuan memenuhi

Input
keperluan dan kehendak pengguna.
Pengeluaran juga dapat ditakrifkan sebagai suatu proses
mengubah bentuk input kepada output.
Contohnya, batang pokok dijadikan kepingan kayu dan
kemudian diproses untuk menjadi perabot kayu yang
melibatkan tambahan nilai dalam proses pengeluaran output.

Transformasi Output

Rajah 4.2 Proses pengeluaran perabot kayu

Input
Input ialah faktor pengeluaran yang digunakan dalam proses
pengeluaran untuk menghasilkan barang dan perkhidmatan.

Input yang digunakan dalam proses pengeluaran boleh

dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:

Input tetap Input berubah

t
*OQVU
ZBOH
LVBOUJUJOZB
UFUBQ
QBEB
TFCBSBOH
t
*OQVU
ZBOH
LVBOUJUJOZB
CFSVCBI
NFOHJLVU

UJOHLBU
PVUQVU
UJOHLBU
PVUQVU

t
*OJ
CFSNBLTVE
BQBCJMB
UJOHLBU
PVUQVU
t
"QBCJMB
UJOHLBU
PVUQVU
CFSUBNCBI
LVBOUJUJ

NFOJOHLBU
BUBV
NFOVSVO
LVBOUJUJ
JOQVU
JOQVU
CFSVCBI
ZBOH
EJHVOBLBO
BLBO

UFUBQ
ZBOH
EJHVOBLBO
BEBMBI
UFUBQ CFSUBNCBI
EBO
TFCBMJLOZB

t
1BEB
UJOHLBU
PVUQVU
TJGBS
NBTJI
XVKVE

t
1BEB
UJOHLBU
PVUQVU
TJGBS
UJEBL
XVKVE


JOQVU
UFUBQ
JOQVU
CFSVCBI


t
*OQVU
UFUBQ
IBOZB
CFSMBLV
EBMBN
KBOHLB
t
*OQVU
CFSVCBI
XVKVE
EBMBN
KBOHLB
NBTB

NBTB
QFOEFL
QFOEFL
EBO
KBOHLB
NBTB
QBOKBOH

t
$POUPI
NFTJO
EBO
MPKJ
CBOHVOBO
LJMBOH

t
$POUPI
CBIBO
NFOUBI
EBO
CVSVI
EBO
UBOBI

208
 Pengeluaran

Kombinasi antara input tetap dan input berubah dalam proses

pengeluaran dapat ditunjukkan dalam Jadual 4.1 yang berikut:
Jadual 4.1 Penggunaan input tetap dan input berubah
dalam pengeluaran pakaian
Output Input tetap Input berubah
Pakaian Mesin jahit Buruh
(helai) (unit) (orang)

0 6 0
500 6 6

 6 10

 6 16

Berdasarkan Jadual 4.1, input tetap yang digunakan dalam

pengeluaran pakaian ialah mesin jahit manakala input
berubah ialah buruh.
Didapati pada tingkat output sifar, input tetap wujud, iaitu
6 unit mesin tetapi tiada input berubah (buruh) digunakan.
Apabila tingkat output pakaian meningkat kepada
500 helai, kuantiti input tetap masih tidak berubah tetapi
input berubah telah meningkat menjadi 6 orang buruh.
Apabila tingkat output pakaian terus meningkat kepada
1 000 helai dan 2 500 helai, kuantiti input tetap masih
tidak berubah tetapi input berubah telah meningkat menjadi
10 orang buruh dan 16 orang buruh.
Kesimpulannya, apabila tingkat output, iaitu pakaian
semakin meningkat, kuantiti input tetap (mesin jahit)
yang digunakan tidak berubah. Sebaliknya, kuantiti input JOM
berubah akan meningkat mengikut pertambahan dalam
tingkat output. Output Output
⏐ ↓
⏐ Pengeluar
Output ⏐
↓ ↓
Output ialah barang atau perkhidmatan yang dihasilkan dalam Pengguna Pengguna
proses pengeluaran.
Barang Barang
Output juga dikenal sebagai keluaran. Output boleh terdiri
daripada barang perantaraan atau barang akhir.
Barang perantaraan adalah barang yang akan digunakan
dalam proses pengeluaran seterusnya. Contohnya tepung yang Contoh Contoh
dihasilkan oleh sebuah firma digunakan oleh kilang biskut UÊ UÊ
untuk membuat biskut.
Barang akhir ialah barang siap yang boleh digunakan terus UÊ UÊ
oleh pengguna untuk mencapai kepuasannya. Misalnya UÊ UÊ
dalam contoh di atas, biskut adalah barang akhir.

209
 Bab 4

Jangka Masa Pengeluaran

Jangka masa pengeluaran dalam konteks ekonomi bukan
berdasarkan kepada bilangan tahun tertentu, tetapi merujuk
kepada keupayaan sesebuah firma mengubah kuantiti input
tetap dalam proses pengeluaran.
Jangka masa pengeluaran boleh dibahagikan kepada dua
jenis, iaitu jangka masa pendek dan jangka masa panjang.

Jangka masa pendek pengeluaran merujuk kepada suatu

JOM
1. Nyatakan tiga perbezaan
antara input tetap dengan
input berubah.
2. Nyatakan dua perbezaan
antara jangka masa
pendek dengan jangka
masa panjang dalam
pengeluaran.
tempoh apabila wujud sekurang-kurangnya satu input tetap dalam
proses pengeluaran.
Dalam jangka pendek, firma tidak dapat menyesuaikan
tingkat pengeluaran atau mengubah kapasiti pengeluaran
mengikut kehendak pasaran.
Tingkat output hanya dapat diubah dengan mengubah
kuantiti input berubah.
Contohnya, bilangan buruh boleh ditambah untuk
meningkatkan pengeluaran pakaian dengan sejumlah bilangan
mesin jahit pakaian yang sama.

Jangka masa panjang pengeluaran merujuk kepada suatu tempoh

apabila semua input yang digunakan dalam proses pengeluaran
adalah input berubah.

Firma dapat mengubah tingkat output dan keupayaan

pengeluaran dengan mengubah semua input yang digunakan
seperti mesin, bangunan kilang, tanah, dan saiz loji.
Firma dapat menambah modal, meningkatkan skala pengeluaran,
dan tingkat teknologi untuk meningkatkan produktiviti.

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.1
Berikut adalah input-input yang digunakan dalam pengeluaran perabot.
Mesin gergaji piring Buruh pengeluaran Kuasa elektrik Akauntan
Bangunan kilang Tapak kilang Kerani Kayu
Papan Lori Pengurus pentadbiran Cat

Kategorikan input kepada

(a) input tetap (b) input berubah

F 1. Firma merancang dan menggabungkan input untuk menghasilkan barang

dan perkhidmatan.
O 2. Proses mengubah bentuk input kepada output dikenal sebagai pengeluaran.
K 3. Input ialah faktor pengeluaran yang digunakan dalam proses pengeluaran. Input terdiri
daripada input tetap dan input berubah.
U 4. Jangka masa pengeluaran merujuk kepada keupayaan sesebuah firma mengubah
S kuantiti input tetap dalam proses pengeluaran.

210
 Pengeluaran

4.1.2 Fungsi Pengeluaran Jangka Pendek

Fungsi pengeluaran adalah hubungan antara jumlah input
dengan output.

Fungsi pengeluaran menjelaskan jumlah input yang diperlukan

untuk menghasilkan sejumlah kuantiti output pada suatu tingkat
teknologi tertentu. Melalui fungsi pengeluaran, pengeluar dapat
mengenal pasti kombinasi faktor pengeluaran yang paling cekap
untuk mengeluarkan suatu tingkat output tertentu.
JOM
Fungsi pengeluaran jangka pendek menunjukkan hubungan Lengkapkan rajah berikut:
antara input berubah dengan output pada suatu tingkat input tetap
Fungsi pengeluaran
yang diberikan.
jangka pendek

Dalam jangka pendek, jumlah tingkat output yang dapat dihasilkan

oleh firma akan meningkat, mencapai tingkat maksimum Input Input
dan kemudiannya menurun apabila semakin banyak input
berubah ditambah ke atas input tetap yang sedia ada.
Contoh: Contoh:
Fungsi pengeluaran jangka pendek dapat ditulis seperti berikut:
UÊ UÊ
–
Q = f (K, L)
UÊ UÊ

dengan Q = Output UÊ UÊ
–
K = Input tetap (mesin)
L = Input berubah (buruh)
Fungsi pengeluaran jangka pendek dapat diterangkan melalui
kegiatan pengeluaran baju sukan seperti Jadual 4.2.
Jadual 4.2 Jumlah keluaran, keluaran purata, dan keluaran marginal

(1) (2) (3) (4) = (3) / (2) (5) = Δ(3) / Δ(2)

–
Input tetap (K) Input berubah (L) Jumlah Keluaran Keluaran
Mesin (unit) Buruh (orang) keluaran (TP) purata (AP) marginal (MP)
(helai) (helai) (helai)

2 0 0 0 –
2 1 4 4 4
2 2 10 5 6
2 3 24 8 14
2 4 36 9 12
2 5 40 8 4
2 6 42 7 2
2 7 42 6 0
2 8 40 5 –2
2 9 36 4 –4

211
 Bab 4
JOM
Hitung jumlah keluaran yang
dapat dihasilkan oleh Syarikat
Suiwa yang menggunakan
4 orang buruh dalam
pengeluaran dengan keluaran
purata sebanyak 12 unit.
212
Beberapa andaian perlu dibuat sebelum menjelaskan fungsi
pengeluaran jangka pendek.
(i) Terdapat hanya dua input digunakan dalam kegiatan
pembuatan baju sukan, iaitu buruh sebagai input berubah
dan mesin sebagai input tetap.
(ii) Buruh yang digunakan mempunyai tingkat kemahiran yang
sama cekap.
(iii) Tingkat teknologi adalah tetap.
Jumlah Keluaran (TP)
Jumlah keluaran merujuk kepada jumlah output yang dapat
dihasilkan oleh sejumlah input yang dimiliki oleh firma.
Secara rumus, jumlah keluaran dapat ditunjukkan seperti
yang berikut:
Jumlah keluaran (TP) = Keluaran purata (AP) × Input berubah (L)
Berdasarkan Jadual 4.2, kolum 3 menunjukkan jumlah keluaran
firma apabila input berubah ditambah unit demi unit ke atas
input tetap yang sedia ada.
Hubungan antara jumlah keluaran dengan kuantiti buruh
yang digunakan adalah seperti berikut:
Apabila tiada buruh digabungkan dengan mesin, tiada baju
sukan dihasilkan.
Apabila seorang buruh dikombinasikan dengan mesin,
4 helai baju sukan dihasilkan dan seterusnya apabila bilangan
input berubah bertambah daripada seorang buruh kepada
7 orang buruh, jumlah keluaran akan bertambah daripada
4 helai kepada 42 helai. Ini bermakna jumlah keluaran
semakin bertambah apabila bilangan buruh bertambah.
Jumlah keluaran mencapai nilai maksimumnya pada
buruh yang ke-7, iaitu sebanyak 42 helai. Pertambahan
input berubah yang seterusnya, iaitu selepas buruh yang
ke-7 menyebabkan jumlah keluaran menurun, iaitu
menjadi 40 helai dan 36 helai pada buruh yang ke-8 dan ke-9.
Kesimpulannya, jumlah keluaran meningkat, mencapai nilai
maksimumnya, dan kemudian menurun.
 Pengeluaran

Keluaran Purata (AP)

JOM
Keluaran purata merujuk kepada jumlah kuantiti keluaran yang Hitung keluaran purata
dapat dihasilkan oleh seunit input berubah. bagi 3 orang buruh yang
menghasilkan jumlah keluaran
Secara rumus, keluaran purata dapat ditunjukkan seperti sebanyak 150 unit.
yang berikut:
Jumlah keluaran (TP)
Keluaran purata (AP) =
Input berubah (L)
Berdasarkan Jadual 4.2, kolum 4 menunjukkan keluaran purata.
Hubungan antara keluaran purata dengan kuantiti buruh yang
digunakan adalah seperti berikut:
Apabila bilangan input berubah bertambah daripada seorang
buruh kepada 4 orang buruh, keluaran purata akan bertambah
daripada 4 helai kepada nilai maksimumnya, iaitu 9 helai.
Selepas buruh ke-4, keluaran purata menurun. Keluaran purata
tidak akan bernilai sifar selagi jumlah keluaran adalah positif.
Kesimpulannya, keluaran purata meningkat, mencapai nilai
maksimumnya, dan kemudian menurun.

Keluaran Marginal (MP)

Keluaran marginal merujuk kepada perubahan dalam jumlah
keluaran kesan daripada perubahan dalam penggunaan satu unit
input berubah. JOM
Jumlah
Secara rumus, keluaran marginal dapat ditulis seperti Buruh
keluaran
(orang)
yang berikut: (unit)

Perubahan dalam jumlah 8 60

keluaran (ΔTP) 10 70
Keluaran marginal (MP) =
Perubahan dalam input
berubah (ΔL) Berdasarkan jadual di atas,
hitung keluaran marginal pada
buruh ke-10.
Berdasarkan Jadual 4.2, keluaran marginal ditunjukkan
oleh kolum 5.
Hubungan antara keluaran marginal dengan kuantiti buruh
yang digunakan adalah seperti berikut:
Apabila bilangan input berubah bertambah daripada
seorang buruh kepada 3 orang buruh, keluaran marginal
akan bertambah daripada 4 helai kepada nilai maksimumnya,
iaitu 14 helai.
Keluaran marginal menurun daripada 14 helai menjadi sifar apabila
bilangan buruh ditambah daripada 3 orang kepada 7 orang.
Keluaran marginal bernilai negatif pada buruh yang ke-8
dan ke-9 apabila jumlah keluaran mulai menurun.

213
 Bab 4

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.2
1. Jadual di bawah menunjukkan input tetap, input berubah, dan keluaran marginal sebuah firma.
Input tetap Input berubah Keluaran marginal
Tanah (hektar) Buruh (orang) (unit)
1 1 20
1 2 42
1 3 66
1 4 92
Hitung jumlah keluaran firma yang menggunakan empat orang buruh.

2. Maklumat berikut berkaitan dengan pengeluaran sebuah firma dalam jangka pendek.

Jumlah keluaran : 1 000 unit

Keluaran purata : 20 unit
Keluaran marginal untuk input ke-50 : 30 unit
Hitung:
(a) Bilangan input berubah yang digunakan.
(b) Jumlah keluaran apabila 49 unit input berubah digunakan.

3. Jadual berikut menunjukkan fungsi pengeluaran bagi kegiatan pengeluaran jagung.

Tanah Buruh Jumlah keluaran Keluaran purata Keluaran marginal
(hektar) (orang) (kg) (kg) (kg)
2 0 0

2 1 6

2 2 14

2 3 25

2 4 35

2 5 42

2 6 42

2 7 39

(a) Hitung nilai keluaran purata dan keluaran marginal.

(b) Jelaskan hubungan antara buruh dengan keluaran purata dan keluaran marginal.

1. Fungsi pengeluaran jangka pendek menunjukkan hubungan antara input berubah

F dengan output pada suatu tingkat input tetap yang diberikan.
O 2. Jumlah keluaran ialah jumlah output yang dapat dihasilkan oleh firma dalam
suatu jangka masa tertentu.
K 3. Keluaran purata ialah keluaran per unit input berubah. Juga dikenal sebagai daya
U pengeluaran seorang buruh.
S 4. Keluaran marginal ialah perubahan jumlah keluaran akibat perubahan seunit
input berubah.

214
 Pengeluaran

4.1.3 Kos Pengeluaran JOM

Firma perlu membayar apabila menggunakan input dalam
pengeluarannya. Contohnya firma perlu membayar kos bahan Kos Pengeluaran
mentah, upah pekerja, sewa tanah, bil air dan elektrik, serta
faedah pinjaman bank. Semua perbelanjaan ini merupakan Jangka Jangka
kos kepada firma. Kos-kos ini akan memberi kesan kepada pendek panjang
harga barang dan jumlah output yang akan dikeluarkan. Setiap
pengeluar yang rasional akan cuba meminimumkan kos-kos ini
supaya untung dapat dimaksimumkan. Dalam ekonomi, kos
pengeluaran didefinisikan seperti berikut:

Kos pengeluaran ialah segala perbelanjaan terhadap input yang

digunakan dalam proses pengeluaran.

Jenis-jenis kos
Dalam jangka pendek, wujud sekurang-kurangnya satu
pengeluaran
input tetap, maka kos pengeluaran jangka pendek terdiri
daripada kos tetap iaitu perbelanjaan terhadap penggunaan https://youtu.be/
input tetap dan kos berubah iaitu perbelanjaan terhadap suJXKkukLlg
input berubah.
Dalam jangka panjang, kesemua input yang digunakan
adalah input berubah kerana firma berupaya mengubah input
tetap menjadi input berubah, maka kos pengeluaran jangka
panjang terdiri daripada kos berubah sahaja.

Kos Tetap (FC)

Kos tetap ialah bayaran yang dilakukan oleh firma terhadap
penggunaan input-input tetap dalam proses pengeluaran.
Secara rajah, keluk kos
Kos tetap tidak berubah atau malar pada setiap tetap ditunjukkan seperti
tingkat output. berikut:
Contohnya ialah bayaran sewa untuk bangunan dan tanah Kos
serta faedah atas modal yang dipinjam.
Pada tingkat output sifar, wujud kos tetap dan jumlah kos
adalah bersamaan dengan kos tetap. FC
Kos tetap hanya wujud dalam jangka pendek kerana
input tetap akan berubah menjadi input berubah dalam 0 Output
jangka panjang.
Rumus untuk mengira kos tetap adalah seperti yang berikut: Keluk kos tetap berbentuk
mendatar kerana tidak
berubah mengikut tingkat
Kos tetap (FC) = Harga input tetap × Kuantiti input tetap
output.

215
 Bab 4

Kos Berubah (VC)

Kos berubah merujuk kepada bayaran yang dilakukan oleh firma
terhadap penggunaan input-input berubah.

Kos berubah akan berubah secara langsung dengan

JOM perubahan tingkat output. Semakin banyak output
Berikut adalah senarai kos dihasilkan, semakin tinggi kos berubah yang perlu ditanggung
pengeluaran sebuah firma dan sebaliknya.
dalam jangka masa pendek. Contohnya ialah bayaran upah buruh, kos bahan mentah,
serta bayaran bil elektrik dan air.
UÊ >Þ>À>˜ÊÃiÜ>ʓiȘ
UÊ >ˆÊ«iŽiÀ> Kos berubah tidak wujud apabila tingkat output adalah
UÊ >…>˜Ê“i˜Ì>… sifar kerana tiada input berubah yang digunakan.
UÊ ˜ÃÕÀ>˜ÃʎiL>Ž>À>˜ Rumus untuk mengira kos berubah adalah seperti
UÊ ˆÊṎˆÌˆ yang berikut:
UÊ œÃÊ«i˜Þii˜}}>À>>˜

Kenal pasti: Kos berubah (VC) = Harga input berubah × Kuantiti input
(a) Kos tetap berubah
(b) Kos berubah

Kos Berubah Purata (AVC)

Kos berubah purata merujuk kepada kos berubah seunit output

dan diperoleh dengan membahagikan jumlah kos berubah dengan
jumlah output.

Kos berubah purata pada mulanya menurun, dan kemudian

meningkat dengan pertambahan jumlah output.
Ini adalah kerana hukum pulangan berkurangan di dalam
operasi. Semakin banyak input berubah digunakan,
tambahan jumlah keluaran yang dihasilkan semakin kurang.
Maka jumlah yang dibelanjakan ke atas input berubah
per unit output akan semakin bertambah.

Kos berubah purata (AVC) = Kos berubah (VC)

Jumlah keluaran (TP)

Jumlah Kos (TC)

Jumlah kos merujuk kepada kesemua jenis kos yang terlibat dalam
proses pengeluaran output.

Jumlah kos dapat diperoleh dengan mencampurkan jumlah

kos tetap dan jumlah kos berubah pada setiap tingkat
output pengeluaran.
Jumlah kos adalah bersamaan dengan jumlah kos tetap
apabila tingkat output pengeluaran adalah sifar.

216
 Pengeluaran

Rumus untuk mengira jumlah kos adalah seperti yang berikut:

Jumlah kos (TC) = Jumlah kos tetap (TFC) + Jumlah kos Hubungan antara kos tetap
berubah (TVC) (FC), kos berubah (VC),
dan jumlah kos (TC) dapat
ditunjukkan oleh rajah
Jumlah kos akan berubah sejajar dengan perubahan kos berikut:
berubah pada setiap tingkat output kerana kos tetap tidak Kos TC
berubah pada setiap tingkat output. P
VC
Oleh itu, perubahan dalam jumlah kos adalah sama dengan
Q
perubahan dalam jumlah kos berubah.
FC
Semakin tinggi tingkat output pengeluaran, semakin tinggi R

jumlah kos dan sebaliknya. 0 Output

S

Kos Purata (AC) Kos tetap (FC) = RS (atau PQ)

Kos berubah (VC) = QS
Jumlah kos (TC) = FC + VC
Kos purata merujuk kepada kos seunit output dan diperoleh dengan
= PQ + QS
membahagikan jumlah kos dengan jumlah output pengeluaran.

Rumus untuk mengira kos purata adalah seperti yang berikut:

Kos purata (AC) = Jumlah kos (TC)

Jumlah output (TP)

Pola kos purata ialah semakin menurun pada peringkat

permulaan, mencapai nilai minimum dan seterusnya
meningkat semula.

Kos Marginal (MC)

Kos marginal merujuk kepada perubahan dalam jumlah kos kesan
daripada perubahan dalam seunit output.

Rumus untuk mengira kos marginal adalah seperti

yang berikut:
Keluk AC dan MC dapat
Perubahan dalam jumlah kos (ΔTC) ditunjukkan seperti berikut:
Kos marginal (MC) =
Perubahan dalam jumlah output (ΔTP)
Kos MC
AC
Dalam jangka masa pendek, perubahan dalam jumlah kos
adalah bersamaan dengan perubahan dalam kos berubah
untuk setiap perubahan tingkat output kerana kos tetap
adalah malar di sepanjang proses pengeluaran.
0 Output
Oleh itu, rumus kos marginal juga boleh ditulis seperti
yang berikut:
Kedua-dua keluk menurun
pada mulanya, kemudian
Kos marginal (MC) = Perubahan dalam kos berubah (ΔVC) mencapai tahap minimum,
Perubahan dalam jumlah output (ΔTP) dan akhirnya meningkat.

217
 Bab 4

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.3
1. Jadual berikut menunjukkan perbezaan antara kos tetap dengan kos berubah. Lengkap jadual
berikut dengan jawapan yang betul.
Kos tetap Kos berubah

Kos tetap ialah

h . Kos berubah ialah
h .

Kos tetap
p pada tingkat output Kos berubah apabila tingkat
sifar dan bersamaan dengan
n . output adalah sifar kerana
penggunaan input berubah.

Kos tetap berubah apabila Kos berubah akan mengikut

berlaku perubahan pada tingkat output. perubahan pada tingkat output.

Perubahan dalam kos tetap akibat daripada Perubahan dalam kos berubah akibat daripada
perubahan dalam satu unit output adalah perubahan dalam satu unit output dikenal
. sebagaii .

2. Jadual di bawah menunjukkan kos pengeluaran jangka pendek sebuah kilang pakaian. Nyatakan
sama ada yang berikut adalah kos tetap atau kos berubah.

Kos Jenis kos Kos Jenis kos

Kos bahan mentah Sewa kilang

Bil air dan elektrik Susut nilai kenderaan

Kos pengangkutan Penyelenggaraan bangunan

Faedah pinjaman Pembelian jentera baharu

Upah buruh Bil telefon

Kos bahan api Kos pengiklanan

Gaji pengurus kilang Premium insurans kebakaran

F 1. Kos tetap ialah bayaran terhadap penggunaan input tetap seperti sewa tanah.
2. Kos berubah ialah bayaran terhadap penggunaan input berubah seperti kos
O pembelian bahan mentah.
K 3. Kos berubah purata ialah kos berubah seunit output.
4. Jumlah kos ialah jumlah kos tetap ditambah jumlah kos berubah.
U 5. Kos purata ialah kos seunit output.
S 6. Kos marginal ialah perubahan jumlah kos kesan daripada perubahan seunit output.

218
 Pengeluaran

4.1.4 Pengiraan Kos Pengeluaran

Jadual 4.3 menunjukkan kos pengeluaran sebuah firma dalam
jangka pendek.
Jadual 4.3 Kos pengeluaran jangka pendek sebuah firma dalam Ringgit Malaysia (RM)

(1) (2) (3) (4) = (2) + (3) (5) = (4)/(1) (6) = Δ(4)/Δ(1) (7) = (3)/(1)
Jumlah Kos tetap Kos berubah Jumlah kos Kos purata Kos marginal Kos berubah
output (unit) (FC) (VC) (TC) (AC) (MC) purata (AVC)

0 100 0 100 0 – 0
1 100 50 150 150 50 50
2 100 95 195  45 
3 100 130 230  35 
4 100 160 260 65 30 40
5 100 195 295 59 35 39
6 100 245 345  50 
7 100 315 415  70 45
8 100 395 495  80 

Kos Tetap (FC)

Berdasarkan Jadual 4.3, kos tetap tidak berubah, iaitu JOM
sebanyak RM100 di sepanjang proses pengeluaran walaupun Berikut adalah kos
tingkat output firma telah meningkat daripada 0 unit pengeluaran bagi sebuah firma.
kepada 8 unit.
Kos tetap dapat dihitung dengan rumus yang berikut: Jumlah output : 40 unit
Jumlah kos : RM680
Kos berubah : RM140
Kos tetap (FC) = Jumlah kos (TC) – Kos berubah (VC)
Hitungkan:
(i) kos tetap (FC)
Contoh pengiraan: (ii) kos purata (AC)

Kos tetap bagi output unit ke-7 dapat dihitung seperti berikut:
Kos tetap = Jumlah kos – Kos berubah
= RM415 – RM315
= RM100

Kos Berubah (VC)

Berdasarkan Jadual 4.3, kos berubah adalah sifar pada
tingkat output sifar.
Kemudian kos berubah meningkat secara langsung
mengikut pertambahan jumlah output firma kerana
semakin banyak input berubah digunakan dalam
menambahkan pengeluaran.
Kos berubah meningkat daripada RM50 kepada RM395
apabila output meningkat daripada 1 unit kepada 8 unit.

219
 Bab 4

Kos berubah dapat dihitung dengan rumus yang berikut:

Kos berubah (VC) = Jumlah kos (TC) – Kos tetap (FC)

Contoh pengiraan:

JOM
Kos berubah untuk output unit ke-2 dapat dihitung seperti berikut:
1. Jadual di bawah Kos berubah = Jumlah kos – Kos tetap
menunjukkan jumlah
kos pengeluaran sejenis
= RM195 – RM100
barang bagi sebuah firma. = RM95
Output Jumlah kos
(unit) (RM)
0 150 Jumlah Kos (TC)
1 220 Berdasarkan Jadual 4.3, jumlah kos sama dengan kos tetap
2 280
pada output sifar iaitu RM100.
3 330
4 370 Jumlah kos dapat dihitung dengan mencampurkan jumlah
5 390 kos tetap (kolum 2) dengan jumlah kos berubah (kolum 3).
Hitung
(a) kos tetap Contoh pengiraan:
(b) kos berubah untuk
mengeluarkan 2 unit
output Jumlah kos untuk output unit ke-4 dapat dihitung
(c) kos purata untuk seperti berikut:
mengeluarkan 5 unit
Jumlah kos = Kos tetap + Kos berubah
output
= RM100 + RM160
= RM260

Kos Purata (AC)

Berdasarkan Jadual 4.3, kos purata dapat dihitung dengan
membahagikan jumlah kos (kolum 4) dengan jumlah output
(kolum 1).

Contoh pengiraan:

Kos purata untuk output unit ke-5 dapat dihitung

seperti berikut:
Kos purata = Jumlah kos
Jumlah output
= RM295
5
= RM59

220
 Pengeluaran

Kos Marginal (MC)

Berdasarkan Jadual 4.3, kos marginal dapat dihitung dengan
membahagikan perubahan jumlah kos dengan perubahan
jumlah output.
Contoh pengiraan: JOM
Kos marginal untuk output unit ke-6 dapat dihitung 1. Jadual di bawah
seperti berikut: menunjukkan kuantiti
output, kos purata, dan
Kos marginal = Perubahan dalam jumlah kos jumlah kos sebuah firma.
Perubahan dalam jumlah output
Kuantiti Jumlah Kos
= RM345 – RM295 output kos purata
6–5 (unit) (RM) (RM)
= RM50 X 225 5
48 Y 6
Kos Berubah Purata (AVC) Hitung
(a) nilai X dan Y
Berdasarkan Jadual 4.3, kos berubah purata dapat dihitung
(b) kos marginal untuk
dengan membahagikan jumlah kos berubah dengan output unit yang
jumlah output. ke-48

Contoh pengiraan:
Kos berubah purata untuk output unit ke-6 dapat dihitung
seperti berikut:
Kos berubah purata = Jumlah kos berubah
Jumlah output
= RM245
6
= RM40.80

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.4

1. Jadual di bawah menunjukkan kos pengeluaran sebuah firma.

Output Kos berubah (RM)
20 150
30 250
40 400
Jika kos tetap firma ialah sebanyak RM120, hitung kos purata untuk 30 unit output.

2. Maklumat di bawah menunjukkan kos pengeluaran sebuah firma.

Untuk menghasilkan output sebanyak 20 unit, kos pengeluaran yang ditanggung ialah
RM140. Apabila firma menambahkan output menjadi 25 unit, kos pengeluaran telah
meningkat sebanyak 20%.
Hitung kos marginal firma bagi output unit yang ke-25.

221
 Bab 4

4.1.5 Hubungan antara Perubahan

Output dengan Jumlah Kos,
Kos Purata, Kos Marginal, dan
Kos Berubah Purata
Untuk menjelaskan hubungan antara jumlah output dengan jumlah
kos, kos purata, kos marginal, dan kos berubah purata, Jadual 4.4
ditunjukkan semula di sini untuk memudahkan penerangan.
Jadual 4.4 Kos pengeluaran jangka pendek sebuah firma dalam Ringgit Malaysia (RM)
Jumlah Jumlah Kos Kos Kos berubah Pola kos
Pola kos Pola kos
output kos purata marginal purata berubah
purata marginal
(unit) (TC) (AC) (MC) (AVC) purata
0 100 0 – 0
1 150 150 50 50
.FOVSVO
2 195  45  .FOVSVO
.FOVSVO
3 230  35 
4 260 65 30 .JOJNVN 40
5 295 59 35 39 .JOJNVN
6 345  .JOJNVN 50 
.FOJOHLBU
7 415  70 45 .FOJOHLBU
.FOJOHLBU
8 495  80 

Hubungan antara Jumlah Output dengan

Jumlah Kos
Pada output sifar, jumlah kos adalah tetap iaitu RM100.
Kemudian jumlah kos semakin meningkat apabila tingkat
output meningkat. Jumlah kos meningkat daripada RM100
kepada RM495 apabila output meningkat daripada 1 unit
kepada 8 unit.
Ini bermakna jumlah kos berhubung positif dengan
jumlah output.
Didapati perubahan jumlah kos adalah sama dengan
perubahan jumlah kos berubah pada setiap tingkat output.
Ini adalah kerana kos tetap tidak berubah pada setiap tingkat
output dalam jangka masa pendek.

Hubungan antara Jumlah Output dengan Kos

Purata
Apabila output meningkat daripada 1 unit kepada 6 unit, kos
purata menurun daripada RM150 sehingga mencapai nilai
minimumnya iaitu RM57.50 pada 6 unit output.

222
 Pengeluaran

Apabila output meningkat daripada 7 unit kepada 8 unit, kos

purata meningkat daripada RM59.30 kepada RM61.90.
Kesimpulannya, kos purata menurun pada peringkat
permulaan, mencapai nilai minimum, kemudian meningkat.

Hubungan antara Jumlah Output dengan Kos

Marginal
Apabila output meningkat daripada 1 unit kepada 4 unit,
kos marginal menurun daripada RM50 kepada nilai
minimumnya iaitu pada RM30.
Apabila output meningkat daripada 5 unit kepada 8 unit,
kos marginal meningkat daripada RM35 kepada RM80.
Kesimpulannya, kos marginal menurun pada peringkat
permulaan, mencapai nilai minimum, kemudian meningkat.
Hubungan antara kos purata
Hubungan antara Kos Purata dengan Kos dengan kos marginal ditunjukkan
Marginal dalam bentuk rajah:
Kos
Apabila jumlah output meningkat, kos purata dan kos (RM)

marginal semakin menurun sehingga mencapai nilai minimum 160

masing-masing. 140
Kemudian kos purata dan kos marginal meningkat apabila
120
jumlah output meningkat.
Apabila kos purata semakin menurun, kos marginal berada 100

lebih rendah daripada kos purata (MC  AC) pada setiap 80 MC

tingkat keluaran.
60 AC
Sebaliknya, apabila kos purata semakin meningkat,
kos marginal berada lebih tinggi daripada kos purata 40

(MC  AC) pada setiap tingkat keluaran. 20

Kos purata akan menyamai kos marginal (MC = AC) apabila
0 Output
kos purata mencapai nilai minimum iaitu antara output 1 2 3 4 5 6 7 8 (unit)
ke-6 unit dan ke-7 unit.

Hubungan antara Output dengan Kos Berubah

Purata
Apabila output meningkat daripada 1 unit kepada 5 unit,
kos berubah purata menurun daripada RM50 sehingga
mencapai nilai minimumnya iaitu RM39.
Apabila output meningkat daripada 6 unit kepada 8 unit,
kos purata meningkat daripada RM40.80 kepada RM49.40.
Kesimpulannya, kos berubah purata menurun pada peringkat
permulaan, mencapai nilai minimum dan kemudian
meningkat semula.

223
 Bab 4

Titik penutupan operasi firma dalam jangka pendek

Dalam jangka pendek, jumlah kos sesebuah firma terdiri daripada kos tetap dan kos berubah. Sekiranya
harga (P) menurun sehingga lebih rendah daripada kos purata (AC), firma mengalami kerugian kerana hasil
seunit tidak dapat menampung kos seunit. Walaupun mengalami kerugian, firma tidak semestinya berhenti
dan wajar meneruskan operasinya jika jumlah hasil (TR) sekurang-kurangnya menyamai jumlah kos berubah
(TVC). Kos berubah purata (AVC) boleh dirujuk sebagai penentu titik penutupan operasi firma seperti berikut:

Situasi P > AVC P = AVC P < AVC

Tindakan
Meneruskan operasi Meneruskan operasi Berhenti operasi
yang wajar
UÊՓ>…Ê…>ȏÊ`>«>ÌÊ UÊՓ>…Ê…>ȏÊ`>«>ÌÊ UÊՓ>…Ê…>ȏÊ̈`>ŽÊ`>«>ÌÊ
menampung kesemua kos menampung kesemua menampung semua kos
berubah dan sebahagian kos berubah sahaja berubah
kos tetap UÊ*>`>ʎi>`>>˜Êˆ˜ˆ]ÊwÀ“>Ê UʈŽ>ÊwÀ“>ʓi˜iÀÕÎ>˜Ê
UʈŽ>ÊwÀ“>ʓi˜iÀÕÎ>˜Ê boleh memilih sama ada operasinya, kerugian adalah
operasinya, kerugian yang untuk meneruskan atau lebih besar iaitu kesemua kos
Penerangan
ditanggung hanya setakat menutup operasinya tetap dan sebahagian kos
sebahagian kos tetap kerana jumlah kerugian berubah
UʈŽ>ÊwÀ“>ÊLiÀ…i˜ÌˆÊ firma bagi kedua-dua UÊ1˜ÌՎʓi˜}ÕÀ>˜}Ž>˜ÊŽiÀÕ}ˆ>˜]Ê
operasinya, jumlah kerugian situasi adalah sama firma akan berhenti operasinya
firma adalah lebih besar besar iaitu kesemua dan menanggung jumlah kos
iaitu kesemua kos tetap kos tetap tetap sahaja

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.5
Jadual berikut menunjukkan kos pengeluaran bagi pengeluaran perabot kayu.
Jumlah output (unit) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Kos tetap (RM) 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Kos berubah (RM) 100 45 85 120 150 185 225 270 325 390

(a) Hitung nilai jumlah kos, kos purata, kos marginal dan kos berubah purata pada setiap
tingkat output.
(b) Jelaskan hubungan antara jumlah output dengan jumlah kos, kos purata, kos marginal dan kos
berubah purata.

1. Apabila output meningkat,

(a) jumlah kos semakin meningkat.
(b) kos purata menurun pada peringkat permulaan, mencapai nilai minimum,
F kemudian meningkat.
(c) kos marginal menurun pada peringkat permulaan, mencapai nilai minimum,
O kemudian meningkat.
K (d) kos berubah purata menurun pada peringkat permulaan, mencapai nilai minimum,
U kemudian meningkat.
2. Hubungan antara kos purata (AC) dengan kos marginal (MC):
S (a) Apabila AC menurun, MC  AC
(b) Apabila AC minimum, MC = AC
(c) Apabila AC meningkat, MC  AC

224
 Pengeluaran

4.1.6 Konsep Hasil dan Untung

Konsep Hasil

Hasil ialah jumlah nilai penerimaan yang diperoleh firma daripada

jualan keluarannya.

Jumlah hasil merupakan pendapatan kepada firma dan dapat

dikira dengan rumus yang berikut:

Jumlah hasil (TR) = Harga (P) × Kuantiti jualan (Q)

Jumlah hasil firma
dipengaruhi oleh harga
Contoh: dan kuantiti jualan

Dalam satu bulan, Syarikat HHT dapat menjual 120 unit jam
tangan kanak-kanak dengan harga jualan RM15.00 seunit.
Maka, jumlah hasil Syarikat HHT dalam bulan tersebut ialah:

Jumlah hasil (TR) = Harga (P) × Kuantiti jualan (Q)

= RM15 × 120
= RM1 800

Berdasarkan contoh, sesebuah firma atau syarikat dapat

menambahkan jumlah hasilnya dengan
Meningkatkan harga barang
Menambahkan kuantiti jualan keluarannya

Konsep Untung

1˜Ì՘}Ê>`>>…Ê«iÀLiâ>>˜Ê>˜Ì>À>ʍՓ>…Ê…>ȏÊ`i˜}>˜ÊÕ“>…ÊŽœÃ°

Secara rumus, untung dapat ditulis seperti berikut:

JOM
Untung = Jumlah hasil – Jumlah kos 1. Definisikan konsep hasil.
2. Jelaskan konsep untung.

Untung merupakan ganjaran kepada usahawan atas usahanya

menggabungkan faktor pengeluaran dan sanggup menanggung
risiko ketidakpastian perniagaan.
Dari segi ekonomi, jumlah kos terdiri daripada kos implisit
dan kos eksplisit.

225
 Bab 4

Kos implisit merupakan kos yang sepatutnya dibayar kepada faktor

pengeluaran tetapi tidak diambil kira dalam kos pengeluaran.

Contoh kos implisit seperti ganjaran upah yang sepatutnya

dibayar kepada pemilik sendiri, kos sewa yang patut dibayar
kepada pemilik tanah atau bangunan milik sendiri, dan faedah
atas sumber modal sendiri.
Oleh itu, untung ekonomi mengambil kira kos faktor milik
sendiri kerana penggunaannya melibatkan kos lepas iaitu
pendapatan yang dilepaskan.

JOM Kos eksplisit ialah kos yang dibayar dengan nyata oleh firma
terhadap penggunaan input dalam proses pengeluaran barang
Berikan tiga contoh dan perkhidmatan.
(a) kos implisit
(b) kos eksplisit
Contohnya, bayaran upah buruh, kos bahan mentah, bahan
api, bayaran perkhidmatan pengangkutan, dan faedah atas
pinjaman bank.
Secara rumus, untung ekonomi dapat dihitung seperti berikut:

Untung ekonomi = Jumlah hasil – (Kos eksplisit + Kos implisit)

Jika jumlah hasil adalah lebih besar daripada jumlah kos,

firma akan memperoleh keuntungan.
Sebaliknya, jika jumlah hasil adalah lebih kecil daripada jumlah
kos, firma akan mengalami kerugian atau untung negatif.
Firma akan memperoleh keuntungan yang maksimum apabila
perbezaan antara jumlah hasil dengan jumlah kos adalah
paling besar.

4.1.7 Pengiraan Jumlah Hasil dan

Untung
Contoh pengiraan jumlah hasil:

Firma XYZ mengeluarkan 250 unit keluaran dan menjualnya

dengan harga RM8.00 seunit. Hitung jumlah hasil Firma XYZ.

Penyelesaian:
Jumlah hasil (TR) = Harga (P) × Kuantiti jualan (Q)
= RM8 × 250
= RM2 000

226
 Pengeluaran

Contoh pengiraan jumlah untung:

Jumlah hasil Syarikat Bina Jaya ialah RM56 000. Berikut adalah kos-kos yang terlibat dalam
pengeluarannya.

Kos bahan mentah RM20 000

Kos upah buruh RM16 800
Sewa bangunan kilang RM5 600
Kos bahan api RM2 400

Hitung jumlah keuntungan Syarikat Bina Jaya.

Penyelesaian:
Jumlah untung = Jumlah hasil – Jumlah kos
= RM56 000 – (RM20 000 + RM16 800 + RM5 600 + RM2 400)
= RM56 000 – RM44 800
= RM11 200

Contoh pengiraan jumlah untung ekonomi:

Puan Surayati telah meletakkan jawatannya sebagai pegawai eksekutif bank yang diberi
gaji RM3 000 sebulan dan memulakan perniagaan kedai bakeri dengan wang simpanan di bank
RM12 000 dengan kadar faedah 4% setahun. Jumlah hasil perniagaan kedai bakeri dalam tempoh
sebulan ialah RM10 000.
Berikut adalah kos-kos yang terlibat dalam tempoh sebulan:
Bahan mentah RM3 000
Gaji pembantu RM900
Bil elektrik dan air RM1 000

(a) Hitung jumlah untung perniagaan kedai bakeri Puan Surayati dalam sebulan.
(b) Hitung jumlah untung ekonomi perniagaan kedai bakeri Puan Surayati dalam sebulan.

Penyelesaian:
(a) Jumlah untung = Jumlah hasil – Jumlah kos
= RM10 000 – (RM3 000 + RM900 + RM1 000)
= RM10 000 – RM4 900
= RM5 100

(b) Jumlah untung ekonomi = Jumlah hasil – (Kos eksplisit + Kos implisit)
= RM10 000 – [RM4 900 + (RM3 000 + RM40)]
= RM10 000 – RM7 940
= RM2 060

227
 Bab 4

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.7
1. Jadual di bawah menunjukkan tingkat penggunaan buruh dan jumlah keluaran bagi
sebuah firma.

Buruh Jumlah Jumlah hasil Jumlah kos Jumlah untung

(orang) keluaran (unit) (RM) (RM) (RM)
1 10

2 22

3 33

4 40

5 45

6 48

(a) Hitung jumlah hasil firma pada setiap tingkat keluaran jika harga keluaran dijual pada
RM12.00 seunit.
(b) Sekiranya upah seorang buruh ialah RM30.00 dan kos tetap ialah RM200, hitung jumlah
kos pada setiap tingkat keluaran.
(c) Hitung untung atau rugi pada setiap tingkat jualan.
(d) Apakah rumusan yang boleh dibuat?
2. Seorang pengusaha ternakan ayam mempunyai butiran hasil dan kos seperti berikut:
Pembelian anak ayam RM 1 000
Pembelian makanan ayam RM 2 000
Pembelian alatan RM 1 000
Sewa tapak milikan sendiri RM 3 000
Jumlah hasil semusim RM 10 000
Hitung:
(a) Jumlah untung.
(b) Jumlah untung ekonomi.
(c) Apakah kesimpulan yang boleh dibuat?

1. Jumlah hasil ialah jumlah nilai penerimaan yang diperoleh firma daripada jualan
keluarannya. Rumusnya ialah:
F Jumlah hasil (TR) = Harga (P) x Kuantiti jualan (Q)
O 2. Untung adalah perbezaan antara jumlah hasil dengan jumlah kos. Rumusnya ialah:
Jumlah untung = Jumlah hasil – Jumlah kos
K 3. Kos eksplisit ialah kos yang dibayar dengan nyata oleh firma terhadap penggunaan
U input dalam proses pengeluaran barang dan perkhidmatan.
4. Untung ekonomi mengambil kira kos implisit iaitu kos yang sepatutnya dibayar kepada
S faktor pengeluaran tetapi tidak diambil kira dalam kos pengeluaran, contohnya faedah
atas sumber modal milik sendiri.

228
 Pengeluaran

4.1.8 Tahap Pengeluaran Paling Cekap

Untuk menerangkan tahap pengeluaran paling cekap, murid
perlu memahami konsep hukum pulangan berkurangan dahulu.
Hukum ini berdasarkan andaian:
5FSEBQBU
TFLVSBOHLVSBOHOZB
TBUV
JOQVU
UFUBQ
Homogen bermaksud sifat
*OQVU
CFSVCBI
BEBMBI
IPNPHFO yang sama antara satu unit
dengan lain.
5JOHLBU
UFLOPMPHJ
QFOHFMVBSBO
UJEBL
CFSVCBI

Hukum pulangan berkurangan menyatakan apabila suatu input

berubah (misalnya buruh) ditambahkan secara berterusan kepada
satu input tetap (misalnya tanah), maka jumlah keluaran semakin
bertambah, tetapi tambahannya adalah semakin berkurangan bagi
setiap unit tambahan input berubah.
Tahap I Tahap II Tahap III
+VNMBI
LFMVBSBO +VNMBI
LFMVBSBO
CFSUBNCBI
EFOHBO CFSUBNCBI
EFOHBO +VNMBI
LFMVBSBO

LBEBS
DFQBU
LBEBS
QFSMBIBO NFSPTPU

1VMBOHBO
NBSHJOBM
1VMBOHBO
NBSHJOBM
1VMBOHBO
NBSHJOBM

CFSUBNCBI CFSLVSBOH OFHBUJG

Rajah 4.3 Hukum pulangan berkurangan

Hukum pulangan berkurangan dan tahap pengeluaran dapat

dijelaskan melalui Jadual 4.8.
Jadual 4.8 Jadual fungsi pengeluaran jangka pendek
(1) (2) (3) (4) = (3)/(2) (5) =Δ(3)/Δ(2)
Input tetap Input berubah Jumlah Keluaran Keluaran
– (L) Buruh keluaran purata marginal
(K) Tanah
(ekar) (orang) (TP) (AP) (MP)
5BIBQ
*
1 0 0 0 –
5JEBL
DFLBQ
1 1 6 6 6 #FSMBLV
QFNCB[JSBO

1 2 14 7 8 JOQVU
UFUBQ

1 3 24 8 10
1 4 32 8 8 )VLVN
QVMBOHBO

1 5 37  5 CFSLVSBOHBO
NVMB


EJ
TJOJ

1 6 41  4
1 7 44  3 5BIBQ
**
1 8 46  2 1BMJOH
DFLBQ
1 9 46  0
1 10 45   5BIBQ
***
5JEBL
DFLBQ
#FSMBLV
QFNCB[JSBO

JOQVU
CFSVCBI

229
 Bab 4

Tahap pengeluaran berkait rapat dengan kombinasi input yang

optimum dalam proses pengeluaran. Tahap pengeluaran dapat
dibahagikan kepada:

Tahap I (Buruh 1 – 3 orang)

Bermula daripada kosong unit input berubah sehingga MP = AP dan AP mencapai
titik maksimum.
Jumlah keluaran (TP) meningkat daripada 6 unit kepada 24 unit apabila bilangan
buruh bertambah daripada 1 orang kepada 3 orang.
Keluaran purata (AP) meningkat dan mencapai maksimum pada 8 unit.
Keluaran marginal (MP) pada mulanya meningkat lebih cepat daripada AP dan
mencapai maksimum pada buruh ke-3.
Tahap pengeluaran ini tidak cekap kerana input berubah yang digunakan secara
relatif lebih kecil berbanding dengan input tetap. Berlaku pembaziran input tetap.
Pengeluar yang rasional tidak akan berhenti mengeluarkan output pada tahap ini
kerana penambahan input berubah akan meningkatkan outputnya.

Tahap II (Buruh 4 – 9 orang)

Bermula daripada MP = AP dan berakhir apabila MP = 0.
Jumlah keluaran meningkat daripada 32 unit sehingga mencapai maksimum pada
46 unit apabila bilangan buruh bertambah daripada 4 orang kepada 9 orang.
Pada tahap ini nilai AP  MP.
Pada tahap ini kedua-dua AP dan MP sedang menurun. TP tidak menurun tetapi
meningkat dengan kadar yang berkurangan.
Pada tahap ini, gabungan antara input berubah dan input tetap adalah yang
paling cekap. Tahap ini adalah tahap yang paling rasional dan cekap bagi
mengeluarkan output.

Tahap III (Buruh 10 orang dan seterusnya)

Bermula ketika MP = 0 iaitu pada tahap TP maksimum.
Penambahan penggunaan input berubah menyebabkan TP berkurangan iaitu
merosot kepada 45 unit pada kuantiti buruh yang ke-10.
Pengeluar yang rasional tidak akan mengeluarkan barangan pada tahap ini kerana
pertambahan penggunaan input berubah akan menyebabkan jumlah keluaran
PHQXUXQ EHUODNX SHPED]LUDQ SHQJJXQDDQ EXUXK ,QL EHUPDNQD SHQJHOXDU
menggunakan lebih banyak buruh untuk menghasilkan jumlah keluaran yang
semakin kurang.
Pada tahap ini, berlaku ketidakcekapan dalam pengeluaran dan merugikan pengusaha.

230
 Pengeluaran

AKTIVITI
A KTIVITI 4.1.8

1. (a) Murid dibahagikan kepada enam orang dalam satu kumpulan.

(b) Setiap kumpulan dikehendaki membuat lawatan ke sebuah kedai atau gerai untuk
memperoleh data berkaitan dengan kos pengeluaran dan jumlah hasil.
(c) Berdasarkan data yang diperoleh, bina satu jadual kos pengeluaran jangka pendek.
(d) Murid dikehendaki membuat pengiraan tentang pelbagai jenis kos pengeluaran dan jumlah
untung/rugi kedai atau gerai berkenaan.
(e) Seorang wakil daripada setiap kumpulan dikehendaki membuat pembentangan di
depan kelas.
(f) Hasil tugasan harus ditulis dalam bentuk laporan dan dihantar kepada guru untuk dinilai.

2. Jadual di bawah menunjukkan hubungan antara penggunaan buruh dengan keluaran getah
dalam tempoh sebulan.

Buruh Keluaran getah Keluaran purata Keluaran

(orang) (kg) (kg) marginal (kg)

10 6 000

20 16 000

30 24 000

40 30 000

50 34 000

60 34 000

70 32 000

(a) Lengkapkan jadual di atas.

(b) Berapakah bilangan penggunaan buruh pada tingkat keluaran purata yang maksimum?
(c) Pada penggunaan buruh ke berapakah hukum pulangan berkurangan bermula?
(d) Label pada jadual tahap pengeluaran yang paling cekap.
(e) Pada penggunaan buruh yang ke berapakah pengeluar dapat memaksimumkan untung?

1. Hukum pulangan berkurangan menyatakan apabila suatu input berubah

ditambahkan secara berterusan kepada satu input tetap, maka jumlah keluaran
F semakin bertambah, tetapi tambahannya adalah semakin berkurangan bagi
O setiap unit tambahan input berubah.
2. Tiga tahap pengeluaran ialah:
K (a) Tahap I: Dari 0 unit input berubah hingga AP maksimum
U (b) Tahap II: Dari AP maksimum hingga MP = 0
(c) Tahap III: Dari MP = 0 dan seterusnya
S 3. Tahap yang paling cekap adalah Tahap II kerana kombinasi input paling optimum
pada tahap ini.

231
 Bab 4

4.2 Produktiviti dan Eksternaliti

Apa maksud produktiviti dalam ekonomi?
Apakah faktor yang mempengaruhi produktiviti?
Apakah maksud eksternaliti?
Apakah kos sosial dan faedah sosial yang dihadapi oleh
masyarakat kesan daripada aktiviti sesebuah firma atau industri?

SEPINTAS LALU

Produktiviti sebagai Kunci

Keseimbangan Kehidupan dan
Kerja
Konsep “keseimbangan kehidupan dan kerja”
menyarankan individu dalam semua sektor kerjaya
supaya mengimbangi masa bekerja dan masa peribadi.
Konsep ini cuba mengubah minda orang ramai tentang
bekerja lebih masa. Bekerja lebih masa sebenarnya
tidak menggambarkan kerajinan tetapi menunjukkan
produktiviti diri yang rendah. Sekiranya seseorang individu mempunyai produktiviti diri yang tinggi,
individu tersebut mampu menyelesaikan tugas dalam masa yang lebih singkat. Masa yang terluang
boleh dijadikan masa istirahat bersama keluarga atau melakukan hobi masing-masing. Masa peribadi
amat penting untuk merehatkan minda dan mengembangkan hubungan sosial seseorang. Pelbagai
cara boleh digunakan untuk meningkatkan produktiviti diri. Contohnya, menyenaraikan semua
tugas, menyusun tugas mengikut keutamaan dan kepentingan, membuat jadual waktu peribadi,
merancangkan kerja harian dan sebagainya.

Konsep produktiviti juga wujud pada peringkat organisasi dan negara. Terdapat banyak
faktor yang mempengaruhi produktiviti sesebuah organisasi seperti tenaga manusia,
bahan-bahan, struktur organisasi dan sebagainya. Tahukah anda apakah kos sosial Abad
ke-21
dan faedah sosial apabila sesebuah syarikat mencapai tahap produktiviti yang tinggi?

4.2.1 Konsep Produktiviti

Pertumbuhan ekonomi sesebuah negara dapat dicapai melalui

dua cara iaitu:
Meningkatan produktiviti Meningkatkan kuantiti input yang terdiri daripada buruh,
https://youtu.be/fTvo2sox modal, tanah, dan usahawan.
jAQ Meningkatkan kecekapan dalam penggunaan input iaitu
buruh, modal, tanah, dan usahawan.

Cara kedua adalah berkaitan dengan konsep produktiviti iaitu

negara mencapai pertumbuhan dengan menggunakan sumber
yang sama atau kurang tetapi mampu menghasilkan output yang
lebih tinggi.

232
 Pengeluaran

Produktiviti atau daya pengeluaran ialah keupayaan untuk meningkatkan

penghasilan output daripada sejumlah input yang diberikan.

Ini bermaksud produktiviti JOM

mengukur kecekapan dan keberkesanan dalam penggunaan
Apakah maksud produktiviti
input seperti tenaga buruh, teknologi, peralatan, sistem, dan bagaimana produktiviti
dan pengurusan. diukur?
menjelaskan perhubungan antara output yang dihasilkan
dengan input yang digunakan.
Rajah berikut menunjukkan kepentingan produktiviti:

Peningkatan

1 Peningkatan
produktiviti 2 Peningkatan
output 3 keuntungan atau
daya saing firma

Peningkatan
Peningkatan
taraf hidup rakyat 6 pendapatan negara 5 Peningkatan
upah pekerja 4
Rajah 4.4 Kepentingan produktiviti

Secara rumus, pengukuran produktiviti adalah seperti berikut:

Output Produktivti dapat diukur dalam

Produktiviti = pelbagai bentuk, misalnya
Input
kos seunit output, masa bagi
menghasilkan seunit output
Output = Keluaran atau perkhidmatan yang dihasilkan atau jumlah guna tenaga bagi
Input = Buruh, tanah, modal, dan usahawan seunit output.

Contoh pengiraan produktiviti:

Kilang A dapat menghasilkan 120 helai baju dengan menggunakan 5 orang pekerja manakala
Kilang B menghasilkan 100 helai baju dengan menggunakan 4 orang pekerja. Kilang manakah
mempunyai produktiviti yang lebih tinggi? Jawapannya ialah Kilang B.
Produktiviti pekerja Kilang A Produktiviti pekerja Kilang B
120 100
1SPEVLUJWJUJ

1SPEVLUJWJUJ


5 4
















































Semakin tinggi nilai, semakin tinggilah produktiviti. Produktiviti yang lebih tinggi menunjukkan
kecekapan dan keberkesanan penggunaan input yang menyumbang kepada kos pengeluaran
yang lebih rendah dalam pengeluaran. Dengan kata lain, tahap produktiviti yang tinggi akan
meningkatkan daya pengeluaran firma.

233
 Bab 4

AKTIVITI
A KTIVITI 4.2.1

Rajah (a) menunjukkan produktiviti buruh Malaysia berbanding dengan negara-negara membangun
yang terpilih pada tahun 2013.
Rajah (b) menunjukkan produktiviti buruh Malaysia berbanding dengan negara-negara maju yang
terpilih pada tahun 2013.
30 8
Produktiviti
25 Pertumbuhan 7.1

24 934
produktiviti 6

Peratus (%)
20
US$ (’000)

17 414
15 4

16 470
3.8 3.6

11 880
10
9 643

2.4 2.5 2.3 2

5
6 210

0 0
Vietnam India Indonesia China Thailand Malaysia
Rajah (a)

80 Produktiviti Pertumbuhan produktiviti 2.5

70 2.3

70 293
2
60

Peratus (%)
50
52 989

1.7 1.5
51 468
US$ (’000)

1.6
46 097
45 856

40 1.3 1.4
30 1
0.9
24 934

20
0.5
10
0 0
Malaysia Jepun Korea Singapura Australia Amerika
Selatan Syarikat
Rajah (b)
(Sumber: Laporan Produktiviti 2013/2014, MPC Perbadanan Produktiviti Malaysia)

(a) Apakah rumusan boleh dibuat terhadap prestasi produktiviti buruh di Malaysia berbanding
dengan negara-negara membangun?
(b) Prestasi produktiviti buruh di Malaysia pada tahun 2013 sebanyak US$24 934 masih ketinggalan
berbanding prestasi Amerika Syarikat iaitu sebanyak US$70 293.
(i) Mengapakah keadaan di atas boleh berlaku?
(ii) Pada pendapat anda, adakah impian Malaysia untuk menjadi sebuah negara perindustrian
yang maju pada tahun 2020 dapat dicapai?

F 1. Produktiviti atau daya pengeluaran ialah keupayaan untuk meningkatkan

penghasilan output daripada sejumlah input yang diberikan.
O
2. Produktiviti yang lebih tinggi dapat meningkatkan kecekapan dan mengurangkan
K kos pengeluaran.
U 3. Pengukuran produktiviti ialah nisbah output yang dihasilkan kepada input
S yang digunakan.

234
 Pengeluaran

4.2.2 Faktor yang Mempengaruhi

Produktiviti
Produktiviti sesebuah organisasi atau industri dipengaruhi
oleh faktor-faktor yang berkaitan dengan tanah, buruh, modal
dan usahawan. Secara khususnya faktor-faktor tersebut boleh
dihuraikan seperti berikut:

5FOBHB
NBOVTJB 4JTUFN
EBO
QSPTFEVS 4USVLUVS
PSHBOJTBTJ

(BZB
LFQJNQJOBO 1FSTFLJUBSBO
LFSKB #BIBOCBIBO

5FLOPMPHJ ,FMFOHLBQBO
NPEBM

Tenaga manusia
Kemahiran dan tahap motivasi tenaga manusia akan
mempengaruhi produktiviti.
Setiap tenaga manusia harus ditempatkan ke posisi kerja
mengikut kebolehan dan kemahiran masing-masing. Tahap
kemahiran individu boleh ditingkatkan melalui latihan dan
program pembangunan diri.
Tenaga manusia akan bekerja lebih bersungguh-sungguh
sekiranya bermotivasi tinggi. Pekerja boleh dimotivasi melalui
ganjaran secara kewangan atau bukan kewangan.
Seminar ialah suatu platform
Sistem dan prosedur yang baik untuk memberi
kursus tentang sesuatu ilmu
Kecekapan dan keberkesanan sistem dan prosedur akan baru atau memperkenalkan
mempengaruhi produktiviti. sistem dan struktur baru
Sistem dan prosedur kerja harus ringkas dan selaras dengan dalam organisasi
matlamat organisasi.
Sistem dan prosedur yang efektif mampu membantu mengesan
kelemahan dalam organisasi.
Cabaran KBAT
AT
Struktur organisasi Cadangkan bentuk struktur
Struktur organisasi yang sesuai membantu meningkatkan organisasi yang sesuai bagi
produktiviti. firma yang
(a) mempunyai cawangan di
Sebuah organisasi akan dibahagikan kepada beberapa
beberapa negara
bahagian supaya masing-masing mempunyai tanggungjawab (b) mengeluarkan beberapa
dan skop kerja sendiri. Pengkhususan dalam unit jenis produk yang laris
masing-masing dapat meningkatkan produktiviti. (c) mer upakan organisasi
Organisasi harus memilih struktur yang paling sesuai yang kecil
dengan operasinya.

235
 Bab 4
Susun atur mesin yang teratur
dan garisan amaran kuning
dapat mengurangkan kadar
kemalangan di tempat kerja
Penggunaan jentera
atau kaedah automasi
dalam pengeluaran dapat
mengurangkan kelalaian
serta kesilapan manusia dan
seterusnya meningkatkan
produktiviti
236
Pengeluaran
Gaya kepimpinan
Gaya kepimpinan akan membentuk budaya organisasi dan
mempengaruhi produktiviti.
Pemimpin harus memiliki kemahiran membuat
keputusan yang tepat dan sudi mengambil risiko dalam
menjalankan kerjayanya.
Pemimpin yang berwibawa mampu memimpin dan
memotivasikan ahli-ahli organisasinya.
Persekitaran kerja
Susun atur dan kemudahan di tempat kerja akan
mempengaruhi produktiviti.
Susun atur tempat kerja dapat memastikan operasi organisasi
berjalan lancar dan persekitaran kerja kondusif dan selesa.
Kemudahan yang disediakan di tempat kerja dapat membantu
pekerja dalam tugas mereka.
Bahan-bahan
Kualiti dan bekalan bahan mentah akan mempengaruhi
produktiviti.
Bahan yang berkualiti dapat mengelakkan pembaziran
daripada kerosakan.
Pengurusan inventori yang sistematik dapat mengelakkan
penyimpanan stok yang berlebihan dan bekalan bahan
sentiasa mencukupi untuk proses pengeluaran.
Teknologi
Penggunaan teknologi yang canggih semestinya meningkatkan
produktiviti.
Penggunaan peralatan atau mesin moden dan pelaksanaan
sistem automasi komputer dapat menjimatkan masa dan
tenaga buruh.
Aktiviti penyelidikan dan pembangunan (R&D) penting untuk
membawa inovasi dan pemurnian dalam proses pengeluaran.
Kelengkapan modal
Prestasi sesebuah kelengkapan modal akan mempengaruhi
produktiviti.
Bagi memastikan kelengkapan modal sentiasa berfungsi baik,
penyelenggaraan dan pemeriksaan harus dijalankan dari
semasa ke semasa.
Penggunaan kelengkapan modal harus dirancang supaya
semuanya dapat digunakan dengan optimum.
Kesimpulannya, pihak pengurusan hendaklah melihat usaha
peningkatan produktiviti sebagai satu proses yang berterusan.
Namun, tumpuan ke atas produktiviti seharusnya juga
diseimbangkan dengan tumpuan ke atas kualiti pengeluaran.
 Pengeluaran

AKTIVITI
A KTIVITI 4.2.2

Watson
Di Hong Kong, Kumpulan A.S Watson merupakan pembekal barangan kesihatan, kecantikan,
dan gaya hidup yang sihat. Syarikat ini menyediakan perkhidmatan kepada lebih 26 juta
pelanggan seminggu. Syarikat ini komited untuk menyediakan persekitaran kerja yang selamat,
sihat, bebas diskriminasi serta memberi sokongan kepada semua kakitangan. Setiap cawangan
syarikat diberikan kebebasan untuk menentukan strategi tersendiri untuk pembangunan dan
latihan pekerja. Pada tahun 2013 dan 2014, Syarikat Kumpulan Watson memenangi anugerah
Majikan Terbaik Asia bagi pendekatan modal insan.

AEON
Di Jepun, kumpulan AEON menawarkan pelbagai barangan runcit, peralatan rumah, hadiah,
produk penjagaan diri, dan peralatan pengguna melalui penghantaran ke rumah. Laman
web Net Super AEON yang dilancarkan pada 2008, menyediakan penghantaran pada kos
rendah dan pilihan pungutan yang memudahkan pelanggan. Untuk meningkatkan produktiviti
dan kecekapan, AEON menubuhkan TopValu Co. Ltd untuk mewujudkan rantaian bekalan
dalam organisasi pada tahun 2007. Syarikat ini juga membangunkan sebuah pusat latihan
dalaman untuk seramai 400 000 pekerja di pelbagai negara. AEON telah mewujudkan
program kerjasama dengan universiti tempatan di pelbagai negara (termasuk Open University
Malaysia) untuk melatih kakitangannya. Program ini melatih pekerja dalam pengurusan kerjaya,
pembangunan kemahiran, dan peningkatan produktiviti.

(Sumber: Dipetik dan diubah suai daripada Laporan produktiviti 2014/2015,

MPC Perbadanan Produktiviti Malaysia)

Bincang dalam kumpulan, strategi yang diambil oleh setiap syarikat di atas untuk meningkatkan
produktiviti. Murid-murid dikehendaki membentangkan hasil perbincangan di depan kelas.

1. Lapan faktor yang mempengaruhi produktiviti ialah:

F (a) Tenaga manusia
(b) Sistem dan prosedur
O (c) Struktur organisasi
K (d) Gaya kepimpinan
(e) Persekitaran kerja
U (f) Bahan-bahan
S (g) Teknologi
(h) Kelengkapan modal

237
 Bab 4
Anda boleh melayari laman
web berikut untuk mengetahui
konsep eksternaliti dengan
lebih lanjut.
https://prezi.com/rs1a73l
s91ko/eksternaliti/
AKTIVITI
A KTIVITI
Berdasarkan dua gambar di bawah, cuba anda jelaskan eksternaliti yang wujud.
Lapangan terbang yang dibina
berhampiran perumahan
238
4.2.3 Eksternaliti
Dalam ekonomi, eksternaliti atau kesan luaran menggambarkan
ketidakcekapan pasaran atau kegagalan sistem harga. Misalnya,
pengeluaran yang dijalankan oleh firma terutamanya pengeluaran
besar-besaran boleh menyebabkan masalah pencemaran air jika
bahan buangan firma disalurkan ke dalam sungai atau laut. Kos ini
tidak diambil kira dalam harga pasaran.
Namun pada masa yang sama dengan adanya kilang-kilang
pengeluaran yang besar ini, penduduk dapat memperoleh
peluang pekerjaan dan melalui aktiviti pekerjaan yang dijalankan
mereka memperoleh pendapatan untuk membaiki taraf hidup.
Faedah ini juga tidak dimasukkan dalam harga pasaran. Maka
eksternaliti dapat ditakrifkan seperti yang berikut:
Eksternaliti ialah kos atau faedah yang tidak diambil kira dalam
pengeluaran dan penggunaan sesuatu barang atau perkhidmatan.
Ini bermaksud eksternaliti
merupakan kesan yang berlaku kepada pihak ketiga iaitu
selain pengeluar dan pengguna
tidak dimasukkan dalam harga pasaran.
Berdasarkan contoh di atas, pengeluar yang menyalurkan bahan
buangan ke dalam sungai merugikan pihak ketiga (masyarakat)
dan perbuatan pengeluar ini tidak dikenakan apa-apa kos.
4.2.3
Projek pembinaan MRT
di Kuala Lumpur
 Pengeluaran

4.2.4 Kos Sosial dan Faedah Sosial

Kos sosial merupakan eksternaliti negatif manakala faedah sosial merupakan eksternaliti positif.

Kos sosial
JBJUV
LPT
LFQBEB
QJIBL
LFUJHB
ZBOH
Faedah sosial
JBJUV
GBFEBI
LFQBEB
QJIBL
LFUJHB

UJEBL
UFSNBTVL
EBMBN
IBSHB
QBTBSBO TFMBJO
QFOHHVOB
EBO
QFOHFMVBS

$POUPI
 $POUPI

"LUJWJUJ
QFOHFMVBSBO
NJOZBL
QFUSPMFVN
EBO
1FMBLTBOBBO
QSPHSBN
MBUJIBO
LFNBIJSBO
PMFI

QFNCVBOHBO
TJTB
UPLTJL
LJMBOH
ZBOH
CFSMFMVBTB TFTFCVBI
TZBSJLBU

"LUJWJUJ
JOJ
NFOZFCBCLBO
QFODFNBSBO
BMBN
TFLJUBS
-BUJIBO
ZBOH
EJCFSJ
BLBO
NFOEBUBOHLBO
LFCBJLBO

ZBOH
NFSVHJLBO
OFMBZBO
EBO
OFHBSB LFQBEB
TZBSJLBU
"
TFLJSBOZB
QFLFSKB
CFSQJOEBI


LF
TZBSJLBU
UFSTFCVU

$POUPI
 $POUPI

1FOHHVOBBO
CBSBOH
EBO
QFSLIJENBUBO

1FOHHVOBBO
CBSBOH
EBO
QFSLIJENBUBO
TFQFSUJ

TFQFSUJ
SPLPL
NJOVNBO
LFSBT
QFSKVEJBO
EBO
QFOEJEJLBO
QFSVCBUBOLFTJIBUBO
EBO
BMBUBMBU

LFOEFSBBO
CFSNPUPS QFOHFTBO
BTBQ
BUBV
CBIBO
BQJ

.BTZBSBLBU
TFLFMJMJOH
NFOHBMBNJ
NBTBMBI
1FOHHVOBBO
BMBU
QFNBEBN
LFCBLBSBO
NFNCFSJ

LFTJIBUBO
EBO
NFOBOHHVOH
LPT
QFSVCBUBO
GBFEBI
LFQBEB
NBTZBSBLBU
TFLFMJMJOH
UBOQB

UBNCBIBO
ZBOH
NFNCFCBOLBO TFCBSBOH
CBZBSBO

239
 Bab 4

AKTIVITI
A KTIVITI 4.2.4
1. Berdasarkan gambar berikut, kenal pasti kos sosial dan faedah sosial.
(a) Kegiatan pembakaran jerami secara terbuka.

Kos sosial Faedah sosial

UÊ UÊ

UÊ UÊ

UÊ UÊ

UÊ UÊ

(b) Ladang ternakan ayam.

Kos sosial Faedah sosial

UÊ UÊ

UÊ UÊ

UÊ UÊ

UÊ UÊ

2. (a) Cari sebuah contoh firma atau industri daripada keratan akhbar atau media elektronik.
(b) Kenal pasti kos sosial dan faedah sosial yang timbul daripada contoh firma atau industri
yang dikaji.
(c) Bincangkan dalam kumpulan dan bentangkan hasil tugasan di depan kelas.

1. Eksternaliti atau kesan luaran ialah kesan limpahan ke atas pihak ketiga yang
F tidak terlibat dalam kegiatan ekonomi hasil daripada kegiatan pengeluaran dan
O penggunaan sesuatu barang atau perkhidmatan.
K 2. Kos sosial ialah kos yang ditanggung oleh orang ramai seperti sumber air yang tercemar
dan kos ini ialah kos yang tidak ditanggung oleh pasaran.
U
3. Faedah sosial ialah jumlah faedah atau manfaat yang diperoleh oleh masyarakat hasil
S daripada pengeluaran atau penggunaan sesuatu barang atau perkhidmatan.

240
 Pengeluaran

4.2.5 Contoh Kos Sosial (Eksternaliti

Negatif) dan Faedah Sosial Kos sosial dan
persekitaran
(Eksternaliti Positif)
https://youtu.be/
BiJQn8BLctQ
Contoh Kos Sosial
Secara rumus, kos sosial dapat dijelaskan seperti berikut:

,PT
TPTJBM

,PT
QFSJCBEJ

,PT
MVBSBO

Jika tidak ada kos luaran yang lain, kos peribadi adalah
bersamaan dengan kos sosial. Kos Peribadi
Kos peribadi atas pengeluaran dan penggunaan ialah kos os
nyata sesebuah firma, individu, atau kerajaan. Contohnya, ya,
kos pembelian kereta, bayaran atas insurans, cukai jalan dan
an
minyak petrol yang ditanggung oleh seorang pemilik kereta.ta. Harga
kereta
Kos luaran ialah kesan sampingan yang negatif atas as
pengeluaran dan penggunaan yang ditanggung oleh pihak ak
yang ketiga tanpa sebarang pampasan. Contohnya, seseorang ng
pemandu kereta tidak perlu menanggung kos kesesakan lalu lu
lintas dan pencemaran udara yang timbul. Bayaran
Contoh lain bagi kos luaran ialah seperti: insurans
(i) Pencemaran alam sekitar akibat daripada bahan buangan an
berbahaya oleh kilang
(ii) Pencemaran bunyi daripada kelab malam
(iii) Pembebasan asap rokok
Cukai
(iv) Kegiatan pengiklanan yang berlebihan sehingga ga jalan
menjejaskan penglihatan
Ini merupakan suatu kegagalan pasaran kerana kos peribadi di
tidak menggambarkan kos sebenar yang ditanggung oleh eh
eh
sesebuah masyarakat.
Kos sebenar yang ditanggung oleh masyarakat Minyak
Kos Luaran petrol
dikenal sebagai kos sosial.

Kesesakan
lalu lintas

Pencemaran
udara

241
 Bab 4

Contoh Faedah Sosial

Faedah Peribadi
Secara rumus, faedah sosial dapat dijelaskan seperti berikut:

'BFEBI
TPTJBM

'BFEBI
QFSJCBEJ

'BFEBI
MVBSBO
Kos
pengangkutan
rendah Contohnya, seseorang individu memilih menunggang basikal
pergi bekerja. Antara faedah peribadinya termasuklah:
(i) kos pengangkutan yang lebih rendah berbanding
memandu kereta
(ii) faedah kesihatan daripada menunggang basikal
)DHGDK
kesihatan (iii) mengelak daripada kesesakan lalu lintas dan menjimatkan
masa perjalanan
Faedah sosial daripada menunggang basikal juga
mendatangkan faedah luaran seperti:
(i) Kadar kesesakan lalu lintas yang rendah bagi pengguna
Mengelakkan
kesesakan jalan raya yang lain
lalu lintas (ii) Kadar pencemaran alam sekitar yang rendah
(iii) Kos perubatan kesihatan yang lebih rendah kepada
orang ramai
Jika sesuatu barangan mempunyai faedah luaran yang sangat
Menjimatkan menonjol, jumlah faedah sosial akan menjadi lebih besar
masa daripada faedah peribadi.

Faedah Luaran

Kadar
kesesakan
lalu lintas
yang
rendah

Kadar
pencemaran
udara yang
rendah

Kos
perubatan
yang rendah
kepada orang Masyarakat yang mempunyai kesedaran alam sekitar yang tinggi
ramai telah mula mengurangkan penggunaan kenderaan bermotor semasa
pergi bekerja

242
 Pengeluaran

AKTIVITI
A KTIVITI 4.2.5
1. Sebuah stadium baharu yang boleh menampung seramai 40 000 – 50 000 penonton akan
dibina di Nusajaya, Johor dengan kos kira-kira RM200 juta.
Berdasarkan maklumat di atas, lengkapkan jadual di bawah.

Kos sosial Faedah sosial

Peribadi

Luaran

2.
Lebuhraya KL-Kuala Selangor (Lebuhraya LATAR)

Pembinaan Lebuhraya KL–Kuala Selangor (LATAR) dimulakan pada tahun 2008 dan siap
pada tahun 2011 dengan kos RM958 juta dibiayai sepenuhnya oleh KL–Kuala Selangor
Expressway Berhad (KLSEB).
Lebuhraya LATAR sepanjang 33 km ini menghubungkan Kuala Lumpur dengan Kuala
Selangor, Assam Jawa, Ijok, Bestari Jaya (Batang Berjuntai), Kota Puteri, Puncak Alam,
Shah Alam, Bukit Jelutong, Sungai Buloh, Kundang, Rawang dan Selayang. Terdapat lima
persimpangan dan empat plaza tol, iaitu Plaza Tol Ijok, Plaza Tol Kuang Timur/Barat, Plaza
Tol Kundang Timur/Barat dan Plaza Tol Taman Rimba Templer di sepanjang lebuhraya ini.
(Sumber: http://www.latar.com.my/faqs.htm.)

Bincang dalam kumpulan kesan eksternaliti daripada projek lebuh raya di atas. Kemudian,
bentangkan hasil perbincangan di depan kelas.

243
 Bab 4

Peta Konsep

Pengeluaran

Konsep pengeluaran, kos, dan hasil Produktiviti dan eksternaliti

Pengeluaran Kos pengeluaran Produktiviti Eksternaliti

Konsep pengeluaran Kos pengeluaran Maksud produktiviti ‡ 0DNVXGHNVWHUQDOLWL

jangka pendek ‡ .RVVRVLDO
‡ )LUPD
‡ )DHGDKVRVLDO
‡ 3HQJHOXDUDQ ‡ .RVWHWDS
‡ ,QSXW ‡ .RVEHUXEDK
‡ 2XWSXW ‡ -XPODKNRV Faktor yang
‡ -DQJNDPDVD ‡ .RVEHUXEDKSXUDWD mempengaruhi
SHQJHOXDUDQ ‡ .RVSXUDWD produktiviti
‡ .RVPDUJLQDO ‡ 7HQDJDPDQXVLD
‡ +XEXQJDQDQWDUD ‡ 6LVWHPGDQ
MXPODKRXWSXW SURVHGXU
GHQJDQNRVSXUDWD ‡ 6WUXNWXURUJDQLVDVL
Fungsi pengeluaran NRVPDUJLQDO ‡ *D\DNHSLPSLQDQ
jangka pendek MXPODKNRVGDQ ‡ 3HUVHNLWDUDQNHUMD
NRVEHUXEDKSXUDWD ‡ 7HNQRORJL
‡ -XPODKNHOXDUDQ ‡ %DKDQEDKDQ
‡ .HOXDUDQSXUDWD ‡ .HOHQJNDSDQPRGDO
‡ .HOXDUDQPDUJLQDO

Hasil dan untung

‡ +DVLO75
 +DUJDVHXQLW×.XDQWLWLMXDODQ
‡ 8QWXQJHNRQRPL
 -XPODKKDVLO².RVHNVSOLVLW.RVLPSOLVLW

Tahap pengeluaran paling cekap

244
 Pengeluaran

Pengeluaran

Konsep Pengeluaran, Kos, dan Hasil Produktiviti dan Eksternaliti

t
,POTFQ
QFOHFMVBSBO t
.BLTVE
QSPEVLUJWJUJ
t
'VOHTJ
QFOHFMVBSBO
KBOHLB
QFOEFL

a t
'BLUPSGBLUPS
ZBOH
NFNQFOHBSVIJ
QSPEVLUJWJUJ
t
.BLTVE
KVNMBI
LPT
LPT
UFUBQ
LPT
CFSVCBI

t
.BLTVE
FLTUFSOBMJUJ


LPT
QVSBUB
LPT
NBSHJOBM
EBO
LPT
CFSVCBI

t
.BLTVE
LPT
TPTJBM
EBO
GBFEBI
TPTJBM

QVSBUB

b
t
.FOJMBJ
LPT
TPTJBM
EBO
GBFEBI
TPTJBM
t
1FSIJUVOHBO
LPT
UFUBQ
LPT
CFSVCBI
KVNMBI



LPT
LPT
QVSBUB
LPT
NBSHJOBM
EBO
LPT




CFSVCBI
QVSBUB
t
)VCVOHBO
BOUBSB
UJOHLBU
PVUQVU
EFOHBO



KVNMBI
LPT
LPT
QVSBUB
LPT
NBSHJOBM
EBO
LPT



CFSVCBI
QVSBUB
t
,POTFQ
IBTJM
EBO
VOUVOH
t
1FOHIJUVOHBO
KVNMBI
IBTJM
EBO
VOUVOH
t
5BIBQ
QFOHFMVBSBO
QBMJOH
DFLBQ

a Input Tetap dan Input Berubah

5JEBL
CFSVCBI
.FSVQBLBO
#FSVCBI
TFDBSB

TFDBSB
MBOHTVOH
JOQVU
MBOHTVOH
EFOHBO

EFOHBO
PVUQVU QFOHFMVBSBO PVUQVU

8VKVE
EBMBN

8VKVE
EBMBN

KBOHLB
QFOEFL

KBOHLB
QFOEFL

EBO
KBOHLB

TBIBKB
QBOKBOH
Input Tetap Input Berubah

$POUPI
#FSCFOUVL
$POUPI
CBIBO

NFTJO
EBO
ö[JLBM NFOUBI
EBO

UBOBI CVSVI

245
 Bab 4

Ron95

adalah input berubah

bagi pengeluaran Getah Kapas Kayu Tepung
as as as
Faktor penghubungan Tayar Baju Almari Mi goreng

adalah input tetap Mesin pemotong

bagi pengeluaran Kilang as Mesin jahit as kayu as Dapur gas
Faktor penghubungan Tayar Baju Almari Mi goreng

b Maksud Jenis-jenis Kos Pengeluaran

Jenis Kos Pengeluaran

Jumlah kos Kos tetap Kos berubah Kos purata Kos marginal Kos berubah purata

#BZBSBO
VOUVL #BZBSBO
VOUVL #BZBSBO
VOUVL ,PT
TFVOJU
1FSVCBIBO
EBMBN
,PT
QFOHHVOBBO
JOQVU

QFOHHVOBBO
QFOHHVOBBO
JOQVU QFOHHVOBBO
JOQVU PVUQVU KVNMBI
LPT
BLJCBU
CFSVCBI
CBHJ
TFVOJU

TFNVB
JOQVU UFUBQ CFSVCBI EBSJQBEB
QFSVCBIBO
PVUQVU
TFVOJU
PVUQVU

Bayaran
Bayaran untuk
untuk Merupakan penggunaan
penggunaan kos input
input tetap pengeluaran berubah

Wujud
Wujud dalam jangka
dalam jangka pendek dan
pendek Kos tetap Kos berubah jangka
sahaja panjang
Memberi
kesan ke atas
Tidak untung
RM20 000 RM1 200 Berubah
berubah secara
secara langsung
langsung dengan
dengan output
output

Perlu Diukur dalam

dibayar Tidak perlu
unit wang dibayar
walaupun
tiada jika tiada
pengeluaran pengeluaran

Kos tetap Kos berubah

246
 Pengeluaran

Refleksi
 Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
4.1 Konsep Pengeluaran, Kos, dan Hasil

Menjelaskan konsep pengeluaran

Menjelaskan fungsi pengeluaran jangka pendek

Menjelaskan maksud kos tetap, kos berubah, jumlah kos, kos purata, kos marginal, dan kos
berubah purata

Mengira kos tetap, kos berubah, jumlah kos, kos purata, kos marginal, dan kos berubah purata

Menjelaskan hubungan antara tingkat output dengan jumlah kos, kos purata, kos marginal, dan
kos berubah purata

Menjelaskan konsep hasil dan untung

Mengira jumlah hasil dan untung

Mengenal pasti tahap pengeluaran paling cekap

4.2 Produktiviti dan Eksternaliti

Menyatakan maksud produktiviti

Menjelaskan faktor-faktor yang mempengaruhi produktiviti

Menyatakan maksud eksternaliti

Menjelaskan maksud kos sosial dan faedah sosial

Menilai faedah sosial dan kos sosial berdasarkan contoh yang sesuai

Istilah BM - BI

4.1 Konsep Pengeluaran, Kos, dan Hasil Ê UÊ Kos purata (Average cost)
Ê UÊ Fungsi pengeluaran jangka pendek Ê UÊ Kos tetap (Fixed cost)
(Short term production function) Ê UÊ Pengeluaran (Production)
Ê UÊ Hasil (Revenue) Ê UÊ Untung (Profit)
Ê UÊ Jumlah keluaran (Total product)
4.2 Produktiviti dan Eksternaliti
UÊ Jumlah kos (Total cost)
Ê UÊ Eksternaliti (Externality)
Ê UÊ Keluaran marginal (Marginal product)
Ê UÊ Faedah sosial (Social benefit)
Ê UÊ Keluaran purata (Average product)
Ê UÊ Keberkesanan (Effectiveness)
Ê UÊ Kos berubah (Variable cost)
Ê UÊ Kecekapan (Efficiency)
Ê UÊ Kos berubah purata (Average variable cost)
Ê UÊ Kos sosial (Social cost)
Ê UÊ Kos marginal (Marginal cost)
Ê UÊ Produktiviti (Productivity)
Ê UÊ Kos pengeluaran (Production cost)

247
 Bab 4

Latihan Sumatif 4

 Soalan Objektif
Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat jawapan pilihan. Pilih satu jawapan yang paling tepat.

1. Gambar di bawah menunjukkan dua jenis 2. Antara yang berikut, yang manakah benar
input pengeluaran kek lapis. tentang jumlah kos dalam pengeluaran
jangka masa pendek sebuah firma?
I Jumlah kos adalah bersamaan dengan
jumlah kos tetap apabila tingkat
output adalah sifar
II Jumlah kos ialah kos seunit output
yang dikeluarkan oleh firma
Gambar 1 Gambar 2 III Jumlah kos mempunyai hubungan
yang negatif dengan tingkat output
Pilih perbezaan yang tepat antara input pengeluaran
pengeluaran dalam Gambar 1 dan IV Tambahan dalam jumlah kos adalah
Gambar 2. sama dengan tambahan dalam jumlah
kos berubah
Gambar 1 Gambar 2 A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
A Wujud pada Tidak wujud
tingkat output jika tingkat 3. Antara yang berikut, yang manakah merupakan
sifar output adalah kos berubah dalam proses pengeluaran?
sifar A Sewa kilang
B Kos bahan mentah
B Kuantiti Kuantiti C Bayaran premium insurans kebakaran
penggunaannya penggunaannya D Bayaran kos pembelian mesin baharu
adalah tetap berubah kilang
apabila tingkat mengikut
output berubah perubahan 4. Jadual di bawah menunjukkan pengeluaran
tingkat output sesuatu barang oleh Firma Y.
Bilangan buruh Jumlah
C Merupakan input Merupakan (orang) keluaran (unit)
tetap dalam input berubah 1 10
pengeluaran dalam 3 22
pengeluaran 5 40
8 66
D Wujud dalam Hanya 10 80
jangka masa wujud dalam Penggunaan bilangan buruh yang ke
pengeluaran jangka masa berapakah menunjukkan nilai keluaran
pendek dan pengeluaran marginal yang paling tinggi?
panjang pendek A 3 orang C 8 orang
B 5 orang D 10 orang

248
 Pengeluaran

5. Pilih pernyataan yang benar mengenai kos 8. Jadual di bawah menunjukkan butiran
purata dalam proses pengeluaran. perbelanjaan Firma A.
I Kos purata bersamaan dengan kos
tetap dicampur dengan kos berubah Butiran RM
II Kos purata akan meningkat setelah Kos bahan mentah 6 000
mencapai nilai minimumnya Kos buruh 2 000
III Kos purata menunjukkan kos seunit Kos bahan api 1 750
output yang dihasilkan Bayaran sewa tapak tanah 3 000
IV Kos purata ialah tambahan jumlah
kos akibat daripada tambahan satu Jika Firma A menghasilkan 20 000 unit
unit keluaran barang dan dijual pada harga RM0.80
A I dan II C II dan III seunit, berapakah jumlah untungg yang
B I dan IV D III dan IV akan diperoleh oleh Firma A?
A RM3 250 C RM8 260
6. Maklumat berikut menunjukkan kos
B RM5 600 D RM8 890
pengeluaran bagi sebuah kilang pakaian
pada bulan Januari. 9. Apakah faedah sosial yang akan timbul
apabila kerajaan negeri menggalakkan
RM penggunaan lebih banyak basikal di
Gaji pekerja 30 000 Pulau Pinang?
Faedah modal 1 800 A Kos pengangkutan yang lebih tinggi
Insurans kebakaran 1 200 B Kadar pengangguran yang rendah
Bayaran bil air dan elektrik 1 200 C Kadar kesesakan lalu lintas yang
Bahan mentah 50 000 rendah
Bayaran sewa bangunan kilang 12 000 D Kadar pencemaran udara yang lebih
Bayaran telefon dan Internet 800 tinggi

Hitung jumlah kos berubah kilang 10. Gambar di bawah menunjukkan aktiviti
pakaian tersebut. pengeluaran botol minuman sebuah firma.
A RM36 200 C RM65 000
B RM47 000 D RM82 000

7. Maklumat berikut menunjukkan kos

pengeluaran sebuah firma.

Untuk menghasilkan output sebanyak

180 unit, kos pengeluaran yang
ditanggung oleh Syarikat QL ialah
sebanyak RM1 450. Apabila firma
menambahkan output menjadi 220 unit,
kos pengeluarannya telah meningkat
sebanyak 15%.
Hitung kos marginal firma bagi output
yang ke-220 unit.
A RM3.86 C RM5.44
B RM4.85 D RM6.45
Pilih kesan eksternaliti yang negatif
daripada aktiviti pengeluaran di atas.
I Pembebasan asap kilang yang bertoksik
II Peluang pekerjaan yang lebih banyak
III Penggunaan teknologi yang moden
IV Kesesakan lalu lintas
A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV

249
 Bab 4

 Soalan Esei
Arahan: Jawab soalan-soalan yang berikut.

1. (a) Dengan contoh yang sesuai, terangkan maksud pengeluaran dalam konteks ekonomi.
(b) Jelaskan perbezaan antara pengeluaran jangka pendek dengan pengeluaran jangka panjang.

2. (a) Gambar di bawah menunjukkan dua jenis input dalam pengeluaran.

Gambar 1 Gambar 2
Jelaskan tiga perbezaan input dalam Gambar 1 dan Gambar 2.
(b) Jadual di bawah menunjukkan pengeluaran sebuah firma.
Input tetap (unit) Input berubah (unit) Jumlah keluaran (unit)
3 2 10
3 3 18
3 5 26
3 6 30

(i) Apakah jenis jangka masa pengeluaran firma ini? Beri alasan.
(ii) Hitung keluaran purata dan keluaran marginal pada setiap tingkat input berubah.
(iii) Terangkan hubungan antara jumlah keluaran, keluaran purata, dan keluaran marginal.

3. Jadual di bawah menunjukkan hubungan antara jumlah keluaran dengan kos pengeluaran
bagi sebuah firma.
Jumlah keluaran (unit) Jumlah kos (RM) Kos marginal (RM)
0 100 –
1 190 A
2 B 80
3 340 70
4 400 60
5 470 70
6 550 80
7 640 90
8 750 110
9 890 140

250
 Pengeluaran

(a) Hitung:
(i) Nilai A dan B.
(ii) Kos purata bagi keluaran yang ke-3 dan ke-7.
(iii) Kos berubah bagi keluaran ke-4 dan ke-9.
(b) Terangkan hubungan antara kos purata dengan kos marginal.

4. (a) Maklumat berikut berkaitan dengan pengeluaran Syarikat Murni Berhad.

Syarikat Murni Berhad ialah sebuah syarikat yang

menghasilkan cakera padat untuk dijual di pasaran tempatan.
Kos tetap dan kos berubah yang ditanggung oleh syarikat ialah
masing-masing sebanyak RM28 000 dan RM16 500 untuk
keluaran sebanyak 30 000 unit. Syarikat telah menetapkan
untuk menjual cakera padat pada harga RM2.00 seunit.

(i) Hitung kos purata Syarikat Murni Berhad.

(ii) Hitung jumlah keuntungan atau kerugian Syarikat Murni Berhad.
(b) (i) Jelaskan konsep hasil dan untung dengan contoh yang sesuai.
(ii)
Arif memulakan perniagaan dengan modal sebanyak RM10 000. Jumlah wang ini
jika disimpan di dalam bank akan diberi faedah 4% setahun. Arif menggunakan
kedai sendiri yang mempunyai nilai sewa tahunan sebanyak RM2 400. Sebelum
memulakan perniagaan, Arif bekerja sebagai seorang pegawai kerajaan yang
menerima gaji RM2 500 sebulan. Jumlah perolehan perniagaan Arif dalam
tahun pertama ialah RM40 000 iaitu sebelum ditolak dengan perbelanjaan
perniagaan sebanyak RM1 000.

Hitung untung ekonomi untuk perniagaan Arif.

5. (a) Terangkan maksud produktiviti.

(b) Jelaskan bagaimana faktor pengeluaran buruh akan mempengaruhi tingkat produktiviti
sesebuah firma.

6. (a) Jelaskan konsep kos sosial dan faedah sosial dalam konteks ekonomi.
p
(b) Jelaskan tiga faedah sosial yang timbul apabila sebuah kilang pakaian ditubuhkan
di kawasan perindustrian yang berdekatan.

251
 Bab 4

KAJIAN KES

Syarikat MJAuto Berhad ialah sebuah syarikat automobil tempatan yang mengeluarkan kereta
persendirian untuk pasaran tempatan dan juga dieksport ke negara-negara ASEAN. Syarikat MJAuto
Berhad telah berusaha untuk meningkatkan produktiviti dan daya saing produknya di pasaran
antarabangsa agar dapat menguasai bahagian yang lebih besar dalam pasaran kereta di dunia.

Pada bulan Jun 2015, Syarikat MJAuto Berhad telah memperkenalkan model kereta baharunya, iaitu
Ascentra 1.5 untuk sasaran pengguna yang berpendapatan sederhana. Oleh itu, bahagian pengeluaran
telah mengemukakan dua kaedah pengeluaran yang berikut untuk dipertimbangkan oleh pihak
lembaga pengarah syarikat:

Kaedah pengeluaran
Butiran
X Y

Buruh (orang) 80 50

Mesin (unit) 12 16

Kos pengeluaran (RM/sebuah) 62 000 58 800

Syarikat MJAuto Berhad telah menetapkan harga yang sangat kompetitif dengan pesaingnya iaitu
sebanyak RM76 800 sebuah. Pada bulan September 2015, syarikat mengeluarkan 12 000 buah
kereta model Ascentra 1.5 dan berjaya menjual 9 000 buah daripada keseluruhan pengeluarannya.
Kewujudan Syarikat MJAuto Berhad selama 10 tahun di bandar Kulim, Kedah telah mendatangkan
pelbagai kebaikan, di samping beberapa keburukan kepada masyarakat setempat.

Berdasarkan kes di atas, jawab soalan berikut.

(a) Nyatakan dua cara Syarikat MJAuto Berhad dapat meningkatkan produktivitinya.
(b) (i) Tentukan kaedah pengeluaran yang wajar dipilih oleh Syarikat MJAuto Berhad untuk kereta
model baharunya, Ascentra 1.5. Jelaskan jawapan anda.
(ii) Berdasarkan (b)(i), berapakah jumlah kos pengeluaran yang ditanggung oleh Syarikat MJAuto
Berhad untuk mengeluarkan 12 000 buah kereta dengan kaedah pengeluaran yang dipilih?
(iii) Hitung jumlah keuntungan atau kerugian Syarikat MJAuto Berhad apabila syarikat berjaya
menjual 9 000 buah kereta dengan kos pengeluaran di (b)(ii).
(c) (i) Beri satu contoh input tetap dan input berubah yang digunakan oleh Syarikat MJAuto Berhad
dalam pengeluaran keretanya.
(ii) Nyatakan jenis jangka masa pengeluaran Syarikat MJAuto Berhad dalam pengeluaran kereta
model Ascentra 1.5. Beri alasan.
(d) (i) Nyatakan dua contoh faedah sosial daripada kewujudan Syarikat MJAuto Berhad.
(ii) Nyatakan satu contoh kos sosial daripada kewujudan Syarikat MJAuto Berhad.

252
 Pengeluaran

Praktis

Arahan: Lengkapkan peta pemikiran di bawah.

1. Berdasarkan gambar yang diberi, tulis jawapan yang betul pada peta alir.

Untuk Bagi
Menggunakan menghasilkan memaksimumkan

2. Berikan maksud bagi jenis keluaran berikut berserta dengan rumusnya.

Jenis Keluaran

Jumlah keluaran Keluaran purata Keluaran marginal

Rumus Rumus Rumus

3. Tuliskan rumus bagi setiap kos berikut.

Jenis Kos Pengeluaran

Jumlah kos Kos tetap Kos berubah

Kos purata Kos berubah purata Kos marginal

253
 Glosari
Akaun semasa Akaun yang membolehkan pendeposit membuat bayaran dengan
menggunakan cek.

Akaun simpanan Akaun simpanan wang yang diberi faedah dan boleh
mengeluarkan wangnya pada bila-bila masa.

Akaun simpanan Akaun yang digunakan untuk menyimpan sejumlah wang bagi
tetap sesuatu tempoh masa tertentu.

Anjal Peratus perubahan harga kurang daripada peratus perubahan kuantiti.

Bai Bithaman Ajil Konsep penjualan barang secara ansuran termasuk keuntungan.

Bank perdagangan Bank yang dimiliki oleh pihak swasta dan bermotifkan
keuntungan.

Bank pusat Bank yang dimiliki oleh kerajaan untuk mengawal sistem
kewangan negara bagi menjamin kestabilan ekonomi negara.

Barang modal Barang yang dihasilkan untuk digunakan dalam proses

pengeluaran barang lain. Misalnya mesin dan lori.

Barang pengganti Barang yang dapat mengganti fungsi sesuatu barang yang lain.

Barang penggenap Barang yang perlu digunakan bersama dengan barang lain.

Bayaran pindahan Pendapatan yang diterima oleh individu tanpa memberi

sumbangan pengeluaran.

Belanjawan Anggaran perbelanjaan berdasarkan anggaran pendapatan boleh

peribadi guna dalam suatu tempoh masa tertentu.

Buruh Tenaga manusia yang disumbangkan sama ada dari segi fizikal
atau mental dalam suatu proses pengeluaran.

Ceteris paribus Perkataan Latin yang membawa maksud “faktor-faktor lain tidak
berubah”.

Dividen Pulangan yang diterima oleh pemegang saham dan penabung

dalam institusi kewangan Islam.

254
 Glosari

Ekonomi Islam Merupakan sistem ekonomi campuran yang berlandaskan

Al-Quran dan Hadis.

Ekonomi Ilmu yang mengkaji bagaimana manusia mengagihkan sumber

ekonomi yang terhad untuk memenuhi kehendak manusia yang
tidak terhad.

Eksternaliti Kos atau faedah yang tidak diambil kira dalam pengeluaran dan
penggunaan sesuatu barang dan perkhidmatan.

Faedah Ganjaran kepada pemilik modal dan kos yang harus dibayar
bagi penggunaan atau pinjaman modal wang.

Faktor pengeluaran Sumber ekonomi yang digunakan untuk mengeluarkan barang

dan perkhidmatan iaitu buruh, tanah, modal, dan usahawan.

Firma Unit ekonomi yang menggunakan faktor-faktor pengeluaran

untuk menghasilkan barang atau perkhidmatan.

Fungsi pengeluaran Merujuk perhubungan antara input dengan output.

Hukum penawaran Hukum ini menyatakan bahawa semakin tinggi harga, semakin
banyak barang ditawarkan dan sebaliknya.

Hukum permintaan Hukum ini menyatakan bahawa semakin tinggi harga, semakin
kurang kuantiti diminta dan sebaliknya.

Hukum pulangan Apabila penambahan penggunaan satu input berubah terhadap

berkurangan sejumlah input tetap menyebabkan jumlah keluaran bertambah
pada kadar yang semakin berkurangan.

Inflasi Keadaan ekonomi yang mengalami kenaikan dalam tingkat

harga umum secara berterusan dan tidak terhad.

Input berubah Faktor pengeluaran yang jumlah kuantitinya berubah mengikut

tingkat output.

Input tetap Faktor pengeluaran yang jumlah kuantitinya tetap pada

sebarang tingkat output.

Intensif buruh Kaedah pengeluaran yang menggunakan lebih banyak faktor

buruh daripada faktor modal.

255
 Glosari

Intensif modal Kaedah pengeluaran yang menggunakan lebih banyak faktor

modal daripada faktor buruh.

Isi rumah Unit asas ekonomi yang membekalkan perkhidmatan faktor

pengeluaran kepada firma dan membuat perbelanjaan penggunaan.

Jangka masa panjang Suatu jangka masa apabila semua input yang digunakan dalam
proses pengeluaran merupakan input berubah.

Jangka masa Suatu jangka masa apabila terdapat sekurang-kurangnya satu

pendek input tetap dalam proses pengeluaran.

Jumlah hasil Jumlah pendapatan yang diterima oleh pengeluar daripada jualan
sejumlah keluaran tertentu.

Jumlah keluaran Jumlah output yang dikeluarkan hasil gabungan input tetap dan
input berubah.

Jumlah kos Jumlah kos tetap ditambah kos berubah.

Keanjalan harga Mengukur peratus perubahan dalam kuantiti ditawarkan kesan

penawaran daripada peratus perubahan harga barang itu dengan andaian
ceteris paribus.

Keanjalan harga Mengukur peratus perubahan dalam kuantiti diminta kesan

permintaan daripada peratus perubahan harga barang itu dengan andaian
ceteris paribus.

Kehendak Keinginan individu untuk memiliki barang dan perkhidmatan

bagi mencapai kehidupan yang lebih selesa.

Keluaran purata Jumlah keluaran per unit input berubah.

Keluaran marginal Perubahan jumlah keluaran akibat perubahan seunit input berubah.

Keluk kemungkinan Keluk yang menunjukkan had maksimum tingkat pengeluaran

pengeluaran yang dapat dicapai oleh sebuah ekonomi dengan menggunakan
faktor pengeluaran yang ada dan tingkat teknologi tertentu.

Keperluan Keinginan individu terhadap barang dan perkhidmatan bagi

membolehkannya hidup pada tahap keselesaan yang minimum.

256
 Glosari

Keseimbangan Merujuk keadaan pasaran apabila kuantiti permintaan sama

pasaran dengan kuantiti penawaran pada suatu tingkat harga tertentu.

Kos berubah Kos yang berubah secara langsung pada setiap tingkat output.

Kos eksplisit Perbelanjaan firma terhadap penggunaan input dalam proses pengeluaran.

Kos implisit Perbelanjaan firma terhadap faktor pengeluaran yang dimiliki

sendiri tetapi tidak diambil kira dalam kos pengeluaran.

Kos lepas Pilihan kedua terbaik yang terpaksa dilepaskan akibat daripada
pemilihan barangan terbaik.

Kos marginal Perubahan jumlah kos kesan daripada perubahan seunit output.

Kos pengeluaran Jumlah perbelanjaan yang ditanggung oleh sesebuah firma

untuk penggunaan sejumlah input dalam proses pengeluaran.

Kos purata Kos per unit output.

Kos sosial Kos yang ditanggung oleh masyarakat akibat wujudnya kesan
sampingan yang terhasil daripada proses pengeluaran.

Kos tetap Kos yang tidak berubah pada setiap tingkat output.

Lebihan Keadaan kuantiti yang ditawarkan terhadap sesuatu barang

penawaran melebihi kuantiti yang diminta.

Lebihan Keadaan kuantiti yang diminta terhadap sesuatu barang melebihi

permintaan kuantiti yang ditawarkan.

Maghrib Unsur-unsur yang bercanggah dengan syariah.

Masalah asas Merujuk masalah yang berkaitan dengan apa, berapa,

ekonomi bagaimana, dan untuk siapa barang dikeluarkan.

Mekanisme pasaran Kaedah menentukan harga pasaran melalui interaksi permintaan

pasaran dengan penawaran pasaran.

Mobiliti buruh Kebolehan perpindahan buruh dari segi tempat atau jenis pekerjaan.

Modal Alat atau wang yang digunakan dalam proses pengeluaran.

257
 Glosari

Mudharabah Suatu bentuk perkongsian antara pihak bank dengan pemilik

modal untuk menjalankan sesuatu pelaburan.

Overdraf Kemudahan pinjaman yang diberikan oleh pihak bank

perdagangan kepada pemegang akaun semasa yang layak untuk
mengeluarkan wangnya melebihi jumlah baki yang disimpan.

Pelaburan Perbelanjaan terhadap barang-barang modal atau penambahan

stok modal yang sedia ada.

Penawaran Keinginan dan kebolehan firma untuk menawarkan sesuatu

barang atau perkhidmatan pada suatu tingkat harga tertentu
dalam satu jangka masa tertentu.

Pendapatan boleh Jumlah pendapatan selepas ditolak jumlah pelepasan cukai.

cukai

Pendapatan boleh Baki pendapatan setelah ditolak semua potongan wajib.

guna

Pengeluaran Proses mengkombinasikan faktor-faktor pengeluaran untuk

menghasilkan barang dan perkhidmatan.

Perintah sedia ada Arahan daripada pemegang akaun kepada bank untuk membuat
bayaran tetap yang berulang pada tarikh yang ditetapkan.

Permintaan Keinginan dan kesanggupan untuk membeli suatu barang pada

suatu tingkat harga dalam satu tempoh masa tertentu.

Permintaan berkesan Permintaan yang disokong oleh kuasa beli atau kemampuan
membayar.

Permintaan pasaran Jumlah kuantiti sesuatu barang atau perkhidmatan yang diminta
oleh semua individu dalam suatu pasaran pada suatu tingkat
harga tertentu dalam satu jangka masa tertentu.

Perubahan dalam Perubahan dalam kuantiti yang diminta oleh pengguna kesan
kuantiti diminta daripada perubahan harga barang itu sendiri.

Perubahan dalam Perubahan dalam kuantiti yang ditawarkan oleh firma kesan
kuantiti ditawarkan daripada perubahan harga barang itu sendiri.

258
 Glosari

Perubahan penawaran Perubahan yang disebabkan oleh faktor-faktor selain harga barang
itu. Ditunjukkan oleh peralihan keluk penawaran ke kiri atau
ke kanan.

Perubahan Perubahan yang disebabkan oleh faktor-faktor selain harga barang

permintaan itu. Ditunjukkan oleh peralihan keluk permintaan ke kiri atau
ke kanan.

Pindahan kredit Cara bank perdagangan membuat pembayaran terus ke dalam

akaun penerima.

Produktiviti Keupayaan untuk menghasilkan output daripada sejumlah input

yang diberikan.

Pulangan pelaburan Keuntungan yang diterima oleh pelabur dalam tempoh

pelaburan.

Risiko pelaburan Kemungkinan mengalami kerugian daripada pelaburan yang

dilaburkan.

Rizab berkanun Simpanan wajib bank perdagangan di bank pusat berdasarkan

jumlah deposit di bank perdagangan berkenaan.

Sektor kedua Sektor yang melibatkan kegiatan penggunaan atau pemprosesan

barang yang telah dikeluarkan oleh sektor utama untuk
mengeluarkan barang separuh siap atau barang akhir.

Sektor ketiga Sektor perkhidmatan yang memberi sokongan terhadap

kemajuan ekonomi.

Sektor utama Sektor ekonomi yang melibatkan pengeluaran secara langsung

daripada alam semula jadi tanpa mengubah suai bentuk barang.

Sewa Ganjaran kepada faktor tanah atau faktor pengeluaran yang

penawarannya terhad.

Sistem ekonomi Sistem ekonomi yang menggabungkan ciri-ciri kebaikan

campuran sistem ekonomi pasaran bebas dengan sistem ekonomi
perancangan pusat.

Sistem ekonomi Sistem ekonomi yang individu dan pihak swasta bebas membuat
pasaran bebas segala keputusan ekonomi tanpa campur tangan kerajaan.

259
 Glosari

Sistem ekonomi Sistem ekonomi yang kerajaan atau badan perancangan pusat
perancangan pusat berkuasa penuh dalam segala kegiatan dan keputusan ekonomi.

Subsidi Bantuan kewangan, perkakas, dan bahan yang diberikan oleh

kerajaan kepada pengeluar.

Tabungan Pendapatan boleh guna yang tidak dibelanjakan.

Tak anjal Peratus perubahan harga lebih besar daripada peratus

perubahan kuantiti.

Takjiri Kontrak pindah milik harta yang disewa.

Tanah Faktor pengeluaran yang merangkumi semua sumber alam

semula jadi yang boleh digunakan untuk pengeluaran
barang-barang dan penawarannya terhad.

Untung Ganjaran kepada usahawan yang menanggung risiko perniagaan.

Untung ekonomi Untung yang diperoleh pengeluar setelah jumlah kos eksplisit
dan jumlah kos implisit ditolak daripada jumlah hasil.

Upah Ganjaran kepada buruh yang menyumbangkan tenaga fizikal

atau mental dalam aktiviti pengeluaran.

Upah benar Upah yang dinyatakan dalam sebutan barang dan perkhidmatan
yang diperoleh.

Upah nominal Upah yang dinyatakan dalam wang semasa.

Usahawan Individu yang menggabung dan menyelaras faktor pengeluaran

lain untuk menghasilkan barang dan perkhidmatan.

Utiliti Kepuasan yang dinikmati oleh seseorang hasil daripada

penggunaan sesuatu barang atau perkhidmatan.

Wadiah Kontrak simpanan keselamatan antara penyimpan (pelanggan)

dengan penjaga (bank).

Wang Merupakan komoditi atau benda yang diterima umum oleh

masyarakat sebagai alat perantaraan pertukaran.

260
 Senarai Rujukan
Bank Negara Malaysia, 1999. The Central Bank and Financial System in Malaysia: A Decade
of Change, 1998-1999. Kuala Lumpur. Bank Negara Malaysia.
Bank Negara Malaysia, 2014. Laporan Tahunan. Kuala Lumpur. Bank Negara Malaysia.
Baumol, Wj., dan Blinder, A.S., 2009. Economics: Principles and Policy, Edisi ke-11. South
Western: Cengage-Learning.
Chamhuri Siwar dan Surtahman Kastin Hasan, 2005. Ekonomi Malaysia, Edisi ke-6. Petaling
Jaya: Longman.
Che Ros Zainol, Cheng Hin Soo, Khoo Boon Chong, 2002. Ekonomi Asas Tingkatan Empat.
Batu Pahat: Zeti Enterprise.
Dan Moynihan, Brian Titley, 2012, Complete Economics for Cambridge IGCSERG and
O-Level, Edisi ke-2. USA: Oxford University Press.
Hamzaid Yahya, 2010. Ekonomi (Bahagian Mikroekonomi), Edisi ke-3. Melaka: KYS
Enterprise.
Heng Siew Ngu & Md. Ziyadi Md Tahir, 2007. Teks Pra-U Mikroekonomi. Kuala Lumpur:
Longman Malaysia Sdn. Bhd.
Jabatan Perangkaan Malaysia, 2015. Laporan Penyiasatan Perbelanjaan Isi Rumah 2014.
Kuala Lumpur.
Jabatan Perangkaan Malaysia. Buku Tahunan Perangkaan. Diterbitkan setiap tahun. Kuala
Lumpur.
John Sloman, Alison Wride, Dean Garratt, 2015. Economics, Edisi ke-9. Pearson Education
Limited.
Kementerian Kewangan Malaysia. Laporan Ekonomi. Diterbitkan Setiap Tahun, Kuala
Lumpur: Percetakan Nasional Malaysia Berhad.
Mankiw Ng. 2011. Principles of Economics, Edisi ke-5. South-Western Cengage Learning.
Michael Parkin, 1998. Economics. USA: Addison-Wesley Publishing Company, Inc.
Paul Hoang, Margaret Ducie, 2013. Cambridge IGCSE and O Level Economics, United
Kingdom: Hodder Education.
Sabariah Ali, 2011. Teks STPM Mikroekonomi, Edisi Ketiga. Kuala Lumpur: Oxford Fajar
Sdn. Bhd.
Susan Grant, 2014. Cambridge IGCSE Economics, United Kingdom: Cambridge University
Press.
Theng Kock Leing, Razali Muhamad, 2002. Ekonomi Asas Tingkatan Empat. Kuala Lumpur:
Sasbadi Sdn. Bhd.

261
 Indeks
Bil pertukaran 135 Faktor pengeluaran 7
A Buruh 8 Firma 5 – 6, 11, 207
A
Alat Fungsi pengeluaran
bayaran tertunda 126 jangka pendek 211
perantaraan C
pertukaran 124 – 125
penyimpan nilai 126 Caj kewangan 181 G
ukuran nilai 125 Cek 133, 136 A
Anggaran Cita rasa 58, 177 Guna tenaga 13, 144 – 146
pendapatan 183 Ceteris paribus 49 – 50, 70 H
perbelanjaan 183 Corak agihan
Anjal 92, 97 – 98, 104 barangan 18, 29 H
pendapatan 18, 28,
B 30 – 31 Harga
Cuaca 71 barang itu 50, 56, 62,
B Cukai pendapatan 70, 74, 174 – 175
A
Bai Bithaman Ajil 140 perseorangan 162 – 165 barang lain 57
Bank Catuan 29 faktor pengeluaran 71
Islam 139, 186 D keseimbangan 78,
perdagangan 131 – 139, 84 – 87
purata barangan 150
186 D
pusat 128 – 131 Hasil 225
Simpanan Nasional 186 Dasar kerajaan 60, 73 Hukum
Barang Debit langsung 136 penawaran 64
mewah 94 Draf bank 137 permintaan 49
pengganti 57, 94, 175 Dividen 150, 152 I
penggenap 57 E
perkilangan 101, 104 I
pertanian 105 E
tahan lama 170 Iklan 58, 175 – 176
tidak tahan lama 170 e-dagang 77, 155, 176 Ilmu ekonomi 2
Bantuan kewangan 152 Ekonomi Islam 32 – 35 Inflasi 128 – 129
Barter 124 – 125 Eksternaliti 239 – 242 Input
Bayaran berubah 208 – 215
kredit 179 tetap 208 – 215
Intensif
pindahan 150, 152 F buruh 18, 28
tunai 178 A
Belanjawan peribadi 183, Faedah 150 – 151 modal 18, 28
184 – 185 Faedah Isi rumah 5 – 6, 10
Biasiswa 152 peribadi 242 J
sampingan 148
sosial 240, 242

262
 Indeks

J permintaan 51 – 52 M
permintaan pasaran
Jadual 52, 53 – 54 Maghrib 139
penawaran 65 Keperluan 4, 168 Mata wang 128 – 129
permintaan 51 Kepuasan 6, 10 Masalah
Jangka masa Keseimbangan pasaran asas ekonomi 16 – 18,
panjang 210 77 – 87 28 – 31
pendek 210 Koperasi 187 ekonomi 9
Jangkaan harga masa Kos kekurangan 5 – 6,
depan 60, 71 berubah 215 – 223 10 – 13
Jumlah berubah purata 216, Matlamat
hasil 97 – 99, 221, 223 – 224 pengeluar 72
225 – 227 lepas 6, 9 – 12, kewangan 183
keluaran 211 – 212 14 – 15 Mekanisme pasaran 21, 28
kos 216 – 222 pengeluaran 215, 219 Memaksimumkan
Jurubank 130 – 131 marginal 217, 221, jualan 73, 207
222 – 223 keuntungan 72, 207
K peribadi 241 kebajikan
masyarakat 6, 207
K purata 217, 220,
A 222 – 223 Meminimumkan kos
Kad sosial 239 – 241 17
juruwang elektronik tetap 215 – 217, Mobiliti
132, 137 219 – 220, 222, 224 geografi 7
kredit 138 Kuantiti keseimbangan 78, kegunaan 7
Kadar 83 – 87 pekerjaan 8
cukai 164 – 165 Kuasa tempat 7
faedah 151, 181 mutlak 29 Modal 7
zakat 167 beli 49, 129 Monopoli 24
Keanjalan harga Kumpulan Wang Simpanan Mudharabah 140
penawaran 101 – 107 Pekerja 159 – 160 Musim 59
permintaan 89 – 100, O
108 – 110 L
Kecairan 192 O
Kehendak 4 – 6, 168
L
A
Keluaran Laissez-faire 21 Output 208 – 209
marginal 211, 213 Lebihan Overdraf 133 – 135
purata 211 – 213 penawaran 79 – 81 P
Keluk permintaan 79 – 81 P
kemungkinan Lembaga A
pengeluaran 13 – 15 Hasil Dalam Negeri 162 Pasaran
penawaran 65, 66 Tabung Haji 186 langsung 77
penawaran pasaran 67, M tidak langsung 77
68

263
 Indeks

Pekali keanjalan 91 –92, Kad kredit 135 Sumber ekonomi 4 – 6

102, 104 – 105 peribadi 134 Syarikat kewangan 187
Pelaburan 188 – 192 Potongan wajib 159
Pelepasan cukai 162 – 163 Produktiviti 232 – 237
Pemasaran 175 Pulangan pelaburan 191 T
Penawaran
firma 64 Tabungan 170, 183
pasaran 66 – 68 Takjiri 141
R
Pencen 152 A Tak anjal 92 – 93, 98, 99,
Pendapatan Riba 151 105
boleh guna 59, 158 Risiko pelaburan 190 Tanah 7
boleh cukai 162 Rizab Tingkat teknologi 72
individu 59, 150 antarabangsa 129 U
Penentu berkanun 131
penawaran 69 S
U
permintaan 56
Pengeluaran 208 S Unit amanah 152, 187
Perbelanjaan A Untung 150 – 151,
harian 183 Sandaran minimum 129 225 – 227
luar jangka 183 Segmen pasaran 177 ekonomi 226 – 227
penggunaan 170 Sektor Upah 148, 150 – 151
tetap 183 kedua 143 – 146 benar 150
Perintah sedia ada 137 ketiga 143 – 146 nominal 150
PERKESO 161 utama 142 – 146 Usahawan 8
Permintaan Sewa 150 – 151
berkesan 49 Sewa beli 135
pasaran 52 – 54 Simpanan tetap 133 W
Perubahan Sistem ekonomi
dalam kuantiti campuran 20, 26 – 27, Wadiah 140
diminta 62 30 – 31 Wang 124
dalam kuantiti pasaran bebas 20 – 22, Wang saku 152
ditawarkan 74 24, 28
penawaran 75 perancangan pusat 20,
permintaan 63 22 – 23, 25, 29
Z
Pindahan kredit 137 sosialis 22 A
Pinjaman Skim perbankan Islam 139 Zakat 167
bercagar 134 Subsidi 73, 110 – 113

264
 Dengan ini SAYA BERJANJI akan menjaga buku ini
dengan baik dan bertanggungjawab atas kehilangannya
serta mengembalikannya kepada pihak sekolah pada
tarikh yang ditetapkan

Skim Pinjaman Buku Teks

Sekolah

Tarikh
Tahun Tingkatan Nama Penerima
Terima

Nombor Perolehan:

Tarikh Penerimaan:

BUKU INI TIDAK BOLEH DIJUAL

 4

EKONOMI
Tingkatan
4

RM10.90
ISBN 978-983-3485-10-9

FT364001

0i Jawapan.indd 284 11/05/2020 1:17 PM