You are on page 1of 94

.

*
HS -fri- f^*P
Spbaera abundi
r3

wm
* ut-
St> HERAE MVNDI COMPENDIVM FOELTCITER INCHOAT.
CNouitnsa adole(cmb 9:ada(bonomicarepu.capeflcndaadditu impetrati
bus:i> breui re<3oq» tramite a vulgari vtftigio fc moto: loamsdc facro bullo
9
fphcricu opufculum vnacu additionib nonullis littera Afparfim vbi inter
lertclint lignatis Cotraqi Cremonefiam planetaru thcoricas deliramenta
loanis de mote regio difputationes tam acuratif.qua vtilis:Ncc no.Georgit
purbachn: m eorundem motus planetaru accuratif.chcoric^; dicatu opus
»
vtili ferie contextumjfaufto fidere inchoat.

iRaCtatUtU\ D6SPHAER.A
ii
quattuorcapi
tui ls di(Hguim*:Difturi pno copo/
(itione sphaerae qdfit sphaera: qdeiVe>
trum:qdaxis sphaerae: qdfit polus mudequot
funtSPH aer a e: &qfitformamudi.lnfcdodecir
culis cxqb 9 's P H aera materialis coponiffc illa fu

P celeftis q p ift-1 magi naf coponi itclligif. In tertio de


1

ortu &occafufigno$&de diufitatcdie^&noCliuqfif


ihitatib^tduifis locis:& diuifioe climatfi. In ^rto de cir/
culis&motib^plancpgti&decaufiscclipfiu.CDedjffinitioe sphaerae
&deqbufd5pncipusfupponedis&fphacr*c6pofiti6c&c6moditate. Ca.i.
On eftiptate nraccelosfurfu3 adire: circlos &grad9 eogt vifui
ccrnercjcoiqjreu oluere vndccflcp fleqn placuerit q ptcnra i illis
ftrhaud ho potiruerunccholes eras lulficert t cxpeCtare q futu
raft:&qpnnafiutdfi viuithocuCtancmo videpocnucalibi
^^ . dies e:alibi nox: vm fol orif vl ftella qda:alteri occidir.nec oib 9
?
inelfdocis qsfii'p6caliqb‘?fph^ra fe^kmfatre<fla:aliqb‘ obliqua mltipharie.
Quas ob ns bonu & comodu e artificiale fph^ra hfe:q mamb 9 ad libitfi.vo
,

9
lujT&fijc6e3fitfidcpcec6fpicipolfit:&oesei grad‘ &:circl ospcipifalreapor
,

tunuqua mediate veluti exeplo pntia pterita & futura &c.q natura! ft fphgr^
9 9
cccli facileitelligc valeam Ad memoria igi6couertam eaq dcircul &puCtis
.

dnratcpzodiacoifcdo ca.li
9; &ad fili tudine decime: non£ vl o<ftau£lph£r£
filrfabriCim9:priosvt moris eexcirciolisexfubtil^mcrallo vlligno idoneo
9
ifua rorudirarc&fitib bn £qn firmado duos circulos magnos fcorthogo
&
nalr fccates fup puCtaq polo^fut. Atcp circulfi aliu ,p £qnodtiali ab ipfis’po
lisfqdiftatcfilr&duostroplcos&duoscirculosardticu&antarfticu lfuis
9
fitilrarq» zona zodiaci biptira ecliptica fici.xii.figna q gradib ! ecliptica fi/
p
gnatis&fuisnoib^ordmefintifignitaj&vnaquaijqrtafqnoCtialacoIu
9
roi coluru igradus.xclepabim 9 Sintq»qrt<p zodiaci fur ptirg: ita vrcolur
.

vn 9 trafeatpduo lolftitia&polofzpdiaci:altpduopu<fta£ano£tii.his.viii.
9
circul'bnfirmatis&fuisnoib 9 &: gradib dilKd:is:fc!f^duob rotfidisfor3 mf
9
i

b^ duob 9locis,diametral’r oppofitis:vbi duo circuli coluri fe fecat: fine vere


pudta polo$c ipfius fphfr^: axe rotuda ex ferro reftiflima p illa duxerimus ex
A 2
vtraqt parte eminente: circa quafph^ra vahatcircuuolui.xtrinfccusexpte
poli fph£r£ auflralimanubriuligncu circa axe firmem 0 : ve fphcr£ artificiu
manu teneri comodius poffit Sed prius fph^mla lignea firmiter arca axem

ucrc I medio fph^r^ ffatuem 9q nobis mole rerrf rcpfentet ; fup cui 9 fupficie
qnq: plagas cceli plagis rclaciuas velduoded zonas ppric i ea pfignabim9;<|
fcpre climata &qnq» habitabiles zonas dcnoret:& reliquas fil'r extremas vti
fcdo capio huiusexponiteu fuis noibus;fignado i cade circulu logicudina/
lem & latitudinale (i rem copietiore hfe volum 9 .Ecrotu quod clf hamlphcri
um eftex parce flppofiti elimatu St duas excremas zonasei 9arqs rtfiduu illius
meridionalis q torridpzon^adhfrer ex viridi colorepingemusvrp ipfura
aquas niansoceani ambigis torahabirabilcterraicdligam 9.Prgtereaopus
eft rresalioscirculos volubiles circa fphacr3extcri 9
,p maiori comodirarcor/
dinare: fcd prios duos eoqt vnu fere alterii cotingcnrc q circa fph^ra St axem
9
circuduci ipfis firmiter retentis poflic.Eteogcvn ,p circulo meridiano habea
tur:& ,pprie exterior cuius vnaqucq? medictastprfcifeqefla polo in polu :I
ccntu&odaginra gradus diuila (it dduasfradicks Alter vero fifr qui pho
rizoce redo (ignefEt huic circulo tertiu circulu interiore debito coiungem9
ingenio p duos axticulos in foraminibus confodis circa punda duo oppo
fita eque remota a polis reuolutiois fph£t£ qd eft precilcindi redo circuli
;

fqnodialis fph£T£;vt circa illos duos axiculosipfedrculus tUXlUS alio rct€


to circa fph^ra ducipoflit ab vno polo fph^rc adalm. Ecnofaciem 9 axicu/
los emi netes ne motu huc ipediSt nec motu meridiai. Signabim 9 quoq: huc
circulup horizote obliquojquelicut & alios in gradus diuidemus J tacy ftru
da erit artificialis fph^ratvtcomuniter i vfu hr ex circulis materialib 9 fada.
Er qn hfe voluerimus horizotem redu velobliqumfphcradebitcordinarfi
faciam 9 illi! horizote firmiter tener/ ralir q> nulla pscircuferctig ipfius fit alte/
m
Na tucerit vere ^qdiflas fupfieiei veri horizotis:& bon u eri t:licct
ra alcior-
ii6fitnecdranu:q?psfeptdrionalisfphcre fit verfus fepterrione&: meridio/
nalis verfus mcndic:cu hoc q?ps huius fphfrf orientalis fit verfus oness 6c
Occideratis verfus occidcs.Etcduemtcu hoc vr mcridian 9circulus erigat ira
veta pars ci 9q indicat meridieiqua infima q denotat angulu nodis diftet ab
orietchorizorisfltoccideteeiufdc ^qlireroino qa p quarta pte fqnodialis
fiuep gradus nonaginraEtfichcmuslocuzenith ifiimo mcndianucqdifla
tivndimab ipo honzoce.Etci 9nadiri imo ipfius.Etfi hfe voluerim 9altitudi
ne poli iup horizote obi iquu ad larirudinealicutfoci terne: vt gfa cxepli ad
ciuicate cuius latitudo fuc nt nota:prio firmabimus horizote obliquii & me
ridianu vnuqucqufuofiru vtdidfi e: tenenq» fortiter faciemus ipmhorizo
te:& rue voluamus fphf ra no fup fuos polos ab oricte i occides neq* ccoucr
fojf^ a fepterroe fuo l auft^ fup axiculos i horizote ftatutositlcuado polu fuu
fcprcrrioalcfi latitudo cruirans e fiprdrioalistvl poluauftralc fi latitudo illa
e a uflral is pcife p roride grad 9 mendiai (faturos di ft ares ab ipo horizote obU
quotquot fuc grad9 vel miutalatitudis iUi9ciuitatis;& i hoc flatu meridiani!

3
9 & hebimtis fpharra obliqua 8e horizotem & meri/
eia fortiter teneri faciem
9
dianu ad ilIacmirate pportioiialcs:& ftatib horizote meridiao poterim9
&
<

fpharra voluere & reuolucrefuos polosirra didos duos circulos: & fiiitudla
ncitelligere motu primi mobilis Oc ortu & &
occafum leUiJi Vt in fpharra cae
li poft diccda:&dr ias tcpoie & diegc & &
nodiura vmbraij: varietates &reliq
9
mobilis primiqc6tingerefolet&c6fiderarevoluerinius.ijtdliopauim hrc
9
fpharra qua motu nonae&nonae fpharre irclligere poflimusj facion ergo
p
fphacra cocm ex fuis circulis vtdiftu eide alia minore: g irra ilia ualeat cotine
ri ftcircuuolui poffit ut Purbachius dixit q ex mb
9 tm circul /s inrcgrcfcqm
9 p uctis ucre
ipfi i ppofito fatiffaciurrquoijrduo orthogonair fe fccat i duob

-*• ' «—& a —— :


9
diamctralr oppoiitis vbi ftaruem ee polos fuos paxe pcnctfare q extra fphac
v 1— —
*- s -- fcmidigi ti:in cnT; medioii ter
Jhac paru per arqualr emineat ad quatitate
9 9
ra incaligere voluerim fph£ruI5firmabim in ipfa axe &
tfic no egemus ax-
locopoloij:mudi quos pri 9 extremi
priusfada qp polos muditedebatifed 9
tates axis cfficicbacnprimanf I fphera exteriore pn fada firmi (Time fup iptn
eredi duo dauiculi aequales arep rodutircirca quos circulus meridian & ho
9
9 9
rizon red filr fad de iundus horizoti obliquo vt prius demoftrarfi eft cir/
9
cuduci valear atq» ipfo ftare fphacra circfiuoluif.Terti uero circulus fph^rg
9
idufar fit circulus latior pzodiaco coftitut9 in. xii.ligna &grad filr vt alter
exterior zodiac9 pcirus elhfed huc firmabim 9 fccatep mediu alios duos aco/
lun vocaf Pm fe totu arqualr remotu a duob 9 polis fph^rf ipfi 9.Et ifta fph£
ra ex tribus circulis ftruda rcpfenrabit nobis fphera nona cfi fuo zodiaco de

M
' ' *' ’
"gatur

... _ quo feda ia dida difpofira coficies : q


»

n5 bis odtaua fphacra repfenrabit.Cui9 duo pfida diametralroppofita .fca/


pita arietis & libr£ noac icircufcrctia paruo^circulo^rquoK cetra fut caput
9
arietis Atlibrar nonae fphprgcircfiuoluunf. Sed oportet pn qua vna i altera
[eludat de claudaf q> duo circuli pui fadi infixi q» circa caput arietis 6c librae
non£fphacr£lceri 9 cuingeniohabilifintarqnimiterptota penferia eorude
cocauatnira ut puda illa capitu .fanetis & Ubrf odauac fpharrf clauiculos
9
i fe firmatos emineres habetia p ipfas cocauitates poflinr circuduci manib
9
|p ex oppofitis parrib fphacrac nonae locari:& cali mefura nec ab ipfis mea
9
tib 9 nimis ftrigafnecira q> facileegrediaf.Naftaruto zodiaco vni fub zodia
co altcri 9 potenm 9 aequa vclocitareipdlerehecpfidaodau^fphaergdequar
ta in qrta fui circuli eo mo quo mouemrelligitin capio vitio odauac fphac/
rar Gcorgii purbachii. Ec cu hoc voluem 9 fpharra ipiam interiore fup axem

pnmfi & rcliq.Si quoq» fpharra ftruere voluerimus cu ftcllis


fixis vtea$ortus &occafus&medium carliatq? figuraspcrcipcre valeamus
fphacra materialem foLida coponem9 in cuius fupficic circulo s fignabim9 ali
A 5
quos mSifeftos vtcirculucqnodtialc&ccfiptica & circVos palellos ecliptice
9
duos:quclibetpfexgradusvt zodiaca zoahcbafiq diftiguam fignaxii.ite
fignabim°cropicos it circulos ardi cu &atardicu St fex circulos coluros tra
9
fcures p punda-xii.fignoip zodiaci & polosei 1 reliquos uero circulos para/
9
lellosecliptic£ lcu iflirne defcribem ;& filr a trafeunt p polos zodiaci & p oes
gradus zodiaci: vtferef i ca.u.hui 9 pquos logitudines & latitudics ftella^fi/
xa« (ignare va/
lcam 9 nocuhu
mcrim 9 tabula inudircuarcttcU9
p 0 l°
verificaram ad
tps nfmmipfa
fphaera (ituarc
ftellaspoterim
hoc mo: qm fi
cancri
fit ftclla logitu/
dis gradu u.l.&
latitudis .xlini.
gradu u; ubi in
ipafph^racolu 5odtacue

rus logitudis .1.


grad 9iecarpalcl
lufcptetndalcfi
latitudo ftell^c
feprctrioalisvel (S^noctlaUa
auftralem fiau/
ftralis fignabi/
m9 ftclla illa qua
ffora vl' colore
vel quatirate di
ftiguimusjvt i

quoordiefititel
Iiga6& reliquas
mdcofili.Hori
zote uero redu
tthwdi s
ftobliquu atep
meridianum &
axem finecorpc
rerr£ huic fpa:
folidead apra//
bim 9:vtiifphc
ra praecedenti q
cx circulis odo
cateompofira.
_ * ii 1
c> C Diffinitio fpharrac & de qbufdam principi is geoinetricis fupponendis:
Phsra igft ab Euclide ficdefcribitur.Sphacra eft tranfirus circuferetic

0 dimidii circuli quoties fixa diametro quoufqi adlocu fuu rcdeancir/


cuducit.i.fpharraetale rotudu fcfoliduqcldefcribifab arcufemicir
cii circududo. Sphfra et a Theodofio ficdefcribit.Sph^ra cfolidu quodda
vna fuperficie contentum in cuius medio punduseft:*
quo omnes linea: duda: ad circuferentiafunt squales. Et
illae punctus dieft centrum Iphsrs Linea ucro reda tan/
.

Gens per centrufphsre applicans extremitates fuas ad cuv


cunferentiam ex vtraq^parre dicitur axis fph^rs Duo qui .

dem punda axem terminanti a dicuntur poli mundi


De quibufdam principiis geometricis fupponendis
qus funt addita.
C In primis quide videnf (opponeda & ltelligenda ab eis
qncfciut geometrica difciplinaquib* dicenda lemus cape
repoflinr:&funr queiamfubfcabimus&: proximioribus
nouitiorum gratia addidimus.
CPund^io requanta;eftquid indi uifibile: vel cui^no
eft aliqua parsquf uifu percipiatur.
C Lmea eu latitudo fine latitudie&pfunditate: cui*
extrema funt duo punda fi finita mtelligatur.
CLiea reda:ebreuiftima extefio ab uno extreo adalicl
***
C Linea ucro reda cftqus inter extrema curuatur.
C Supcrficicseft longitudo cum latitudiepfunditate
carnes quae linea ucl lineis terminantur. >
C
Superficies plana eft q tam fecundumlogitudme
quafecundu latitudinem breuiflime extenditur»
C
Non plana eft qu£ cocauitatem ucl couexitateali
g quam habet.
*o »Angulus
i
w e dua^lica^cotad^apphcatoenodireda.
gg —
' ^ J LO—xv.-l. i- * -
Qj1

C
Angulusredilinc*e:qfitex duab 9rcdislincis. An
I

gulus no redi lineus eft cu altera lincag: eft non reda.


€ Cum liearedafupreda linea occurrerit & c5/
ucritcx vtraq» parte duosagulosarqles quelibet
dtcif perpendicularis fuper alteram atq» qui
eaijt

libet illorum angulorum redus denominatur.


CIteqcuqiagulusvni ifto$fitis& ^lisfuentre
er it quaobre oes aguli redi linei redo aquaf.
C Si uero Unca reda redae linea occurres caufet
9 angulos duos inaequalcsjqlibet illaru
ex larerib
linearum dicif obliqua vel Iclinata fup altera : &
angulus maior voca obrutas & minor acutus;
f:

quare oisangulus.redilineus maior agulo redo


obtufusexiftit&omnis minor redo acutus.
C Gorpuseqdlogitudine& latitudine &pfun
ditarem connet-Figura eq termino vel terminis
claudif.Nihil figuraf nili tapficics vel corpus.
CDua linea redae non daudutfupcificicm;ideo
figuram non formant.
C Duefnpcrficies rcdelimiliter corpus nondit
finiunt neq» figuram.
C Si (int dualinea v¥ fupficics reda Se ex vtraq»
ptcpduda q nuqua cocurrac aqdifta res appdlaf.
C ^Equidiftatia duoijceftquado orancslineaab
uno in aliud breuiflima tenfe fuerunt aquales
CGirculus e figura plana vna linea cotenta q cit pararcllc linet
9
cuferetia vel piferia vocakin cui medio pudus
eft cenrqt circuli dicif a quo omnes rede linea
q f

vfqiadcircunfcrcntiam dude funtaquales.


it Linea vero reda q trafitpcec$ & applicat ex/
treirates fuas circuferetiac; lp diuidit circuli l duo linee eonontite*
mediaupfaq» appellaf diameter.Et qlibet illa» par
tifi circli femicirculus atq» portio media
cirdi dr-
C Quod fi reda linea cir
culum in duas partes fe/

cet inaquales ipfa chor/


da nolatur dc pars circuli
maior portio maior: &
pars circuli nuor portio
minonparsvero circun
fereti^^cunqucfucricar
cus vocaf : portio igitur
circuli cx arcu &
chorda
formatur.
' (l
. J >
CT Si duar reftarlineae a cerro ad circfifcretia porre
£tae fup cent$ agulu faciat; pte circh ltcrclufam pia
cuit nonullis fcida circuli appellaf aduertedu q?fre
querere i ufu vt circuferetia p circulo capiaf q> ar/
9
I
tifices cofrer obferuat & ira cu libuerit obferuem .
CSi extribus lineis fupcrficies claudatur fit figura
trilatera etiam trigonus & triangulus
q
dicitur. Si
ex quattuor quadrilatera velqdragonusi&cxqnq»
pentilatera uel pentagonus: &
reliq fimilr a nimie/

ro lacerum uel Sgulo^dcnominanf : habet.n» vna


]ue<^ figura plana tot larcra quot agulos fi fuerit hns laterajqm circulus no
habet latera. Quod fi coftent oia latera aKiualiaterunt oes anguli ipfius fibi i
uicem aequales qdecouerfo nofcmpercftpcipueinquadrilatero longo atq»
reftangulo hic continet oes angulos aequos qm redtos: fed latera oppofita
tm aeqlia.llla figura plana reifti linea diceda cft q vndicp rcflislineis perficit.
C Sphaera cft in corponb 1

’ figura prima quead/


quadratus triangulus modu circulus in fupficieb‘? Sphaera fm Thco/
:

A dofiu eft figura corporea vna fupficiccorctantra


9
qu5pu£t ea quo oes lineae rctfe

hciei occurrat funt mrer fe ae^lcs :


eduite q illi lup
&
illa pun<ft

petita
o gonae

quadrilaterug longue
eft centri! fphaerac.Fx quo liquet fphacra
pus
C
rotfiduro tuditate pfe£ta
Linea rcfta qteditpcennjtfpharrar&cx vrraqi
eflecot
apud geometros.

pte attingit fuperficiemcius no cft proprie dice


[

da diameter fphara vt multi vocanto q? licet pe


Polus netrer per medium fphaerae lpfam pec
mediuno diuidit fed pprius vocatur
menguarud axis maxicfiipfe fixa per
manente circuuoluaffphaerae: Duocp
pundta oppofita in fuperficic fphaer*
axem terminantia poli dicuntur.
C Ois circulus qfphara fccatin duo
media diameter Iphacrae appellari me/
reftfie circulus magn^fpharradf : &
Polus in
eadefphzra oes circuli magni fut aqlcs qm p ectij: fpharra traftut: qce oes ta
oes duo circuli magni mfpharafepaqliadiuidut.
les funt c5cetrici:pterea
CT Omnis circulus fecans fphaera cuius fpharnfer ia p fupficicm ei reuolui/
turfedtorfpharra vocatur, fit quilibet talis habet axempropriaq per centra
fphara currit in qua ccnnjt ipfius circuli femp infiftat & pudta cxotmaeiul
9
dem axis funt poli circnl i lllius.Quod fi ipfe fuerit circulus magn diftabuc
ab ei 9 circuferentia poli p arqualc menfuriSi vero minor vn eo^ plus & al
9

terminus abeadcm&fifemp vnufquifcp ipforumab eadem cquidiftaucnt.


:
I

C Portio fphgre ed qfinifa fedtore & parte fupfr Polus


cieifph£r£.Qu£ quando exidit medietas fpher£
portio media aut hcmifphpnum nominatur.bed (i
plus fit he mifph^norportio maior fph£r£. Et fi mi
nus: portio minor appellarunvcluti de portioni//
bus circuli diftum fuit.
<T Quando duo femicirculi circulorum maioru
fph£t£ concurrunt fuper al lqua lineam redta qu£ p
centrum fph£r£ procedit fosmates angulum : pars
fph^rc in tercepta que ab illis duabus fupficiebus
& parte fupcrficiei Iph^rp terminatur fcinda fphg
rga multis vocacur.
UT Circuli paralelli in fphera dicuntur quoru
eadem axis cd:& vnoquoqi orthogonaliter fc/
eta &idefuntpoli. ldeoq; paralelli nominanf:
eo q> o es duo pfonc a fc inuicc equaliter didat.
i

Pars demq» fuperhcici fpher^ lterquofcunq»


duos eo$ accepta zona p nomiat Circulus in
.

fphera iclinatus fup alui dicit cum nd fuerit ei


«eqdidas aut eu fecuent ad angulos inpquales
Cumperifcn^duorficirculoru equales uelin
^quales infupcrficiefphcrf taliter fe feccnt q?
circa punftum cois fedtioms oesquattuor an
Polus
guli caufenf £quales:qd no mfi ex circulis magnis
heri cotingit: aut ex vna parte duo collaterales tm
atq» reliqduo ex altera arquales fadtifimqd accide/
re no folct mfi ex narqlibus piferiis:tuc illi duo cir/
i

culi feorthogonalrfecar dnt.Et ecouerfofifint cir


cunferetise vel circuli lfphsera orthogonalr fefcca
tes:oportetagulosfien a:qlcsquos dixmi^.Etno//
minanf ipfi aguli qttuor anguli refti fph^ralcs:cu
o es fibi inuicc paresfuennr.Sed fi folii anguli con
tra politi mut niantur arq ualirarem habere vel nullas alteri aequefcipfi circa
liSceorii periferie obliquae fefccat atq» declinant abmuiccm preterea omnes
circunferenrias circuli fiue magni fiuepui i fpharra itelligif diuidi i^qsptcs
tcrcetasfexagitaj&qlibeteaij: uocaf gradus un 9 qrecu diameter circuli fitfie
re tertia pslogitudlscirciiferctia: qnocurauertderepcifedatuerutipfa dia
metru cc.e fit-xx. gradu. Ite ois gradus ln.lxprcs arqles fcparaf & unaqu^q* mi
ilutu dr:oeip minutu in.lx.ptes filr diuiditiqua^: qlibct e vnii f m. Iraqi dein
ceps diu idedo femp p-lx.oc f m m tertia: & oe tertiu in q uarta & oe quartu i
qnta:&ocqntuifcxra & reliq.tx qbus paret no oes gradus ce arqles fcdfolfi
qfunt vniusuclgqliu circulogt &maio$ maiores minoriiq» miorcs exifter.
•U 6
Orbis plcrunq» pro fph£raacdpitur&ecoucrfo;unde
frequenter terra qua: fpharnea cft per orbem fignificaf
utorbisrerrarum.Veru&fi fitomnis orbis fphaera: no

fifint ipfe du£ fuperficies concentricf habcntcs-TunS


cerrum critipfe orbis vniformis& aeque fpiflitudinis.
Sed ii carum (int duo cetra orbisMifformis repentur m
parte groflior & in parte gracilior.
CTAnnuluseft quidoq? velutiex orberefedus.Eft cni
corpus rorundu centrum: habens cocauamq? & coue/
xam fuperficicm : ex quibus aliquado fit una:tuccnim
annulus fuperficie comprehenditur.
C Sunt Sc aliae figurae corporea: & regulares:& ca$ que
conuexumhabenreftpyramisrotunda at® columna.
Imaginatuseft cudides q> fph^ra caufef ex reuolu//
tionefcmicirculifup chordam fua firmiter permanetis
donec reuertitur ad locum a quo ccepit circunduci.
Pyramis C Similiter fi triagulus redilineus circuducirur conv
pletareuolutioeftateuno cx lateribus conus fiue pyra/
mi s figura 6 roruda qua: fuperficia: conucxa ad cufpidcm termt
:
nara: ficcirculo queeiufdem bafis dicitur compleditur de quare
fedacufpidercfiduum curta pyramis denominatur.
C Pariformiter quadrangulo redangulo circulato formatur co
lumna rotunda vno ex lateribus longioribus permanente.
CET Tympanum uero fixo manente latere brcuioreihoccp mo/
doficircunferatur alia figura plana corpus ut intomo artifices
.
faciunt fieri contingit.
G Sunt figur^corporegquae redis tantum fuperficiebus fi//
fle

_
unr:& earum non eft numerus. Vltimuseft qui//
quadrilateru buseft Pyramis triagularis quae quattuorrriagu
iis claudif Et qu^ex quattuor & vna quadragula
.

ri bafe uel cx quinq? triangulis & bafe pentagona

&eiufmodi.
C Irem &coluna(aterata:vtex duobus triagulis
&rrib 9 quadrilateris qu£ vocari folct corpus fe//
ratile ucl ex fex quadrilateri s fupficiebus qua: cum
fuerint aequalia atque quadrata reddunt corpus
cubum Eft enim quadratum figura fuperficiaiis
.

^qualium quattuor laterum & quattuor redoril


Trilatera angulorum.
1

CDiuifio fphaene fecundum fubftan ti ami

fubftantiam & fecundum aed//


<T Sphaera autem dupliciter diuiditur:fm
densSccundum rubltautiam. A.in fph^ras decem fph^ra deama: qua: prw
mus motus fiuc primum mobile dicif:& in fph^ra nona que fecundum mo
bile nominat;c6craria tamen his verba docent au£tons iftaun iphpasnoiv
uemfcilicct
fpharano//
namqu^pri
mus motus
fine primum
mobile dici£
& in fpharra
ftellarum fi//

xaru quaefir/
mamenrum
nuncupatur
& in fcprem
fph^ras fe//
ptem plane/ <9
tarum- Qua
rum quarda
funt maio//
res quardam
minores fe//
eundum q<f
plus vel mi/
nusaccedfie
vel recedunt
a firmamen
to: Vndem
ter illas fpha:
ra Saturni maxima efl. Sphaera uero lunp minima prout in fequenti
ngu^
ratione continetur.
C Diuifio fecundum accidens fphfrf.
G7 Sccundumaccidens autem diuiditur in fph^ram re 2
dtam &c obliquam. Illi enim dicuntur habere fph^ram
re£tam:qui manent fub£quinodtiali:fialiquis ibima// f 1
* fctM
nere poflit.Et dicitur redta quoniam neuter polorum 1 f

magis alrero illiseleuarur . Vd


quoniam illorum hon//
\
|

% /
zon lnterfecatpqumoftialem fie intcrfccatur ab eodem
ad angulos rectos fphxralcs.
\fL 7
•Cilli vero dnr habere fphpr5 obliqu 5 quictfrphabitat circa ^quinoftiaicin
vel ultraullis. n.fupra horizorem alter poloij: fcmpeleuafirtl iqiuis vero fera

P deprimit . Vel qm 1II09 horizon artificialis intcrfccat gquinodtiale iter/ &


fecamr ab eode ad angulos impares fliobliquos.
CQugforma fit mundi.
CVniuerfisautmudimachiaiduodiuidif:i£thcrca.f.
&clemcra re regione. Elcnictarisqdc alreranoi cotinue

noCtiaf '/ P u,acx” s * (I uat P uor dHrdi6.Eft.n.terra niquamudice


i medio 01113 fita : circa qua aqua:circa aqua acncir
trfi

&
ca aere ignis illicpur 9 no rurbid 9 orbe lun£ arriges:
vtait Anftote.i lib.merhcoroqt dices:fic.n.ea difpoluic
deusgloriofus&fublimis.Eth^cquattuorelcmctadnrq viciffima lemeti/
pfis alternat corrupunt & regenerant. Sunt at riemeta corpora fimplicia:q i
ptes diuerfa^: formale miniroediuidi poflunt»Exquo$: comixtionc diuirCp
generato^: fpcsfiut-Quo^ trifl quodlibetterraorbiculariter vndiq? circun/
dar.nifiquatuficcitastcrrf humori aqugobfiftit ad vitaanimatium rueda.
Omnia cc pter terra mobilia exiftunt q vt cenny mundi poderofitate fui ma/
gnu cxcremoij: motu vndiq*£quafr fugiens rotud^fpherf mediu poflider.
Circa elemerareqdercgione £therea rcgio lucida a variatioe 01 fua imutabi
(

eflcntiaimunisexns:motu cotinuo circulariter mcedir:& h^ca pfiis qnta


li

nuncupat effentia.Cuius none funtfphcr^ficutipximo ptraAarueftXlu/


n£ Mercurii Veneris Solis Martis louisSa/
rurni ftcllarfi fixarii & ccdi vltimi. llhru acqli
bctfupiorifcnorecircudar.Quaru qdem duo
funtmot9 . Vn 9 e.n.cceli vltimi fupduas axis
extremiratcs.f.polu artticu& atartficu aborie
tep occidente i oriente itera redies que cqno/
dtiai’circuluspmediudiuidir.Eftetali 9 ifcno/
rfi fphftaru mot
9 obliquii huic oppofic 9 fu/
p
per axes fuosdiflarcsaprimis.xxni.gradib 9 &.
9
xxxiii. minutis. Sedprim mot9 ocsaliasfph£
ras feai iperu fuo rapit infra die & noCtc circa
rerrafemehillis-tn cotra nircnbusivt A.Nona
fphfra Lcc.annisgradn vno:&.xxviii.miutis fere fccu tali motu otfaua fph£
ra& oes auges plancta^ pter lun^ fecfi Em Iogitudme rapies: ideo fm mo &
bileappellafjcuicotraria verba aufloris funnh^coctaua fphfra i.c.ani gra/
m
du vno.H^c fiqdc mora f diuidit p niediu zodiacus:fub quo qlibct plane
eagr fph^ra h3 ppria 1 qua defert pprio motu cotra coci 1 vlt mi morfi : fit i di/
.

uerfis fpaciis tepoqc ip3 metit: vr nona fphfra i xbx roilib 9anis:0<taua fphp
rapprio motu.f.rr^pidaei6isLvii.milib 9anis.SarurnusLxxxanis. luppiter
L*ii.Marsiduob 9.Sol 1ccc.lxv.d1eb 9 fit fere fex horis. Venus fit Mcrcunusfc
rcfilr.Luna vero in.xxvii.dicbus fit odto horis. Dc coeli rcuoiutionc
CTQuod 5c ccdfi voluafab frriete i occidere fignucftftclfg^oriunf loriete
fp clcuaf paulari &fuccc(Tiuequoufqjt mcdiu coeli veniatj&funtfpleade p

mit c & alid fignu ftdl£ q fuc luxra polu arCticfrq flbc r.
nob nuqua occiduumouef otluefr vniformit cir
ca polu dicribcdo circlos fuos:&fp fur lfqli difti X 'fc
tiaad!uice&|>piqrate.Vnpiftosduosmoi 93riu / \
osftcllaiy tarcd«iuadoccafuquano:p3cpfirroa A*
tu momtab orieteloccidete.CDecaeli rotuuisk.
metui
Y^
ditateCQuodarfit ccdurorudujmplcxcrojfiii Cuens Occii
cudo comoditast&nccciricasfiricudo.n.qmmud^lelibirfcuseadlilicudine
inudi archetypi: I quo noeprlcipifi neqifiriis. Vn ad hui 9 fihrudine mudus
fcfibil’ h3 forma rotudau q no c aflignar pricipi u necp fine.Comodi tas:qa oi/
^coqpoi^hyfopimctro^fphgramaxwnolujctformag: rotuda ccapacifti/
ma:qm igit maximu & rotudu;i5 capaciffimu: vn cu mudus ola ori neat; raf
forma fuicilli vnl&comoda necdlitafcqm (i mudus ef
0
fccalceri fof£quarocudef.trilatcr£ velqdrilarerg vd
mlnlater^feqrcntduo Ipotfibilia.f.q?aliqsloc9 ecrva/
cu 9&corp 9fincloco:quo^vtruqifalfujdlicparetlan
gulis deuatis&circuuolucis. Iteficdicic Alfragan 9 li
coelucct planu:aliq ps coeli ect nob ppinqor alarilla.f.
qcetfupra caput nr3‘.igif ftella ibicxnsecrnob,ppinq
or qua exnsi ortu veloccafu^qnobppinqora iurma
lora vident ergo fol vel alia ftella exnsi medio coeli maior vidcn deberet qui
9
exnsi ortu vd occafu:cui cotrariu vidcm9c6ringere.Maior.n.appacet fol vX
alia ftella exnsi onere vel occidcccqual medio coeli: fj curei veritas ita nolit
hui 9apparcticcac:q?irpe hyemali vel pluuiali qda vapores afcedur Iter afpe
<ftu nr3 & fole vel alia ftella & cu illi vapores (int corp9diaphanu difgrcgat ra
dios nros vifualefnta cpneo
phedur rc i fua naturali & ve
ra quatirareifieparer dedena
no jmcCIo I fudo aq lympe de
q pp limilcdifgregatione ra/
dio^appet maioris qua fu£
lie quadratis qd tra fit rorfi/
~
daCQdertrafitrotudafic Ori. Occi.
P3(igna&:ftell?n6eqrroriunf&occidurorb 9 hoIb 9 vbiqtexnnb 9:^ prius
oriunf & occidut ilf q fuciifiis occjdetc vfverfus oriere tardiori
unf 6c occidiir qbufda:ca c rumor rcrr?:q>bn p3 p ea fititl foblimi. Vna.n.
q
& eadecclypfis lunenucro q appet nob Ipnma hora no<ftis:apper oricralib 9
circa hora nodtis tertia vn oftat q? pn 9 fuit illis nox & fol pn 9 cis occidit qui
nob cuprei cae tra tumor terrf q> tra et heat tuorolitate a feptetrioc lauftrfi
i

Ul a
fcecorra fic patet. Exf»cib*dfus feptctrione qd3 ftel!^ (fit femp i terne appitio/
nis.f.q pp mq accedut ad polu arft tcfi alie ve
ro fur fcpirernf occultatiois lic 1U9 q fut ppi
q polo arartfico li igi£aliqs;pcedtfta fepte/
tnoc rifus auftrusi tm poflet pccdenq? ftclle <5
pri‘?erarei iepitern^ appitiois;ei ia cederet in
occafu:& quato magis accedet ad a uft$:raro
plus mouercf t occalu. Ille iteijt idc ho ia pof/
9
fet videre ftellas q pri fuerat ei fcpitcrnf oc/
culrariois.Ec ccoueflb congeret alieni |>ccde
9
ti ab auftro ufus fcptetnone.hui atrcl caeft

«>0 tmtuorterrg. Ice (i terra ect plana ab oriete


occidcte.tacito oriref ftell^occidcralib^qul
orictalib°:qd patet eefalfu ite (i tracet plana
&
a fcpcetrioc 1 aulhj: ecotra ftell£ q ef
fet alicui fcpircrn£appiti6is:fp appe
retei quocuqi pccderctiqcl falm e fed
9 hoV
q> plana Iit p nimia ei quatitate
u3 vifuiappet-CQuodaqlitroruda
CT Quod at a^heat tuore & accedat
^ adroruditateficp3pona£fignuflitK>
Sept. re maris& exeat nauisaportu:&itm
elogefqj ocul 9 exns luxta pede mali n
p8lfir videre lignu. Stare no naui ocu
lus eiufdccxntisi fumnate mali bn vi
debit lignu llld fed ocius exntis luxta
pedem mali
mcli 9debefe
vidcf lignll
quaqeifu/
mirar (ic p)
Ueasab v/

equa tuoraq exdudaf.n oia ala ipedimra:licnebul£& vapores a fcedetes. ite


cuaqficcorp 9h6geneu:roruptib 9eiufdeerirronis:f;prcsaq:(ici gattuF 8c
rorib^herba^acdtrrotuda naiVappetucformarergo &toru cui9ltptef.CQ ci
fra lic cerqt mud C7 Quo at terra Iit 1 medio firma meti fica (ic pacet exntib 9 i
i.

fupfici£ ecrrcftcl!^ apparer ciufdcquantatisfiue line imedioccdi:liue luxta


orcumrliuc iuxra occafu:& hocqa terra fqualr diftatab eis.Sin.terra magis
accederet ad firmamenti* 1 vna pte qua 1 aliaraliqs exns i illa pte fupficici terre
que magis accederer adfirrnamctu n5 videret cceli medietate:^ hoccRcotra
Ptol^mcu&ocsphilofophosdiccnrcs q> vbicunqicxifiacholexfigna onfi/
rurcuA: fex occidiit:& medietas coeli fempapparet enmcdietasucro occulca
tur-IUud ltceR fignum q> terra (it riquacctru ArpunCtusrefpeCtu firmameti
qa li terra cllct alicuius quaciratis rcfpeCtu firmamctnnocotingcrct medieta
tem coeli vidcn.ltcmfi intclligaf fupficies plana fupccntgcterr^diuidensca
in duo£qualia:& p cofequcns ipnffirmamcntu: oculus igif cxilhns in ccn/
tro terre videret medietate firmamenti. IdeqiexiResifupficicterrp videret ea
dem medietatem Ex hiis colligit q>mfenlibiliselt quantitas terrpqup cR a
.

fuperficie ad ccnt^: : & ^fcr confequens quantitas totius terre mfcnfibiliseft


refpeftu firmamenri.Dicit etiam Alfraganusq» minima Rellatum fixarii vi/
fu notabilium maior cR tota terra:fed tpfa ftella refpcftu firmamen cR quali
puttusxnulto igif fortius terta cum fit minor ea. (TDcimobilirarererrf.
m
C7 Quod at terra medio ouimimobilirer reneafjcu fit fumrne grauisificp
fuadere videt efieeiusgrauiras. Omne enigraue tendit naturaliter ad cetni.
Cenr^qdcpuwtuscft in medio firmameti: terra igif cdfitfummegrauistad
punctu illu naturaliter rendit. Ite quicqd a medio mouet verTbs circu ferenti
am caeli afceditjtcrra a medio monef ergo afcedinqd jupoflibili relinquif.
C De quantitate abfoluta.
CTotiusattcrreambitusauttoritareAmbrofiTheodofii Macrobii & Eu/
riftems phorcducera&.lii.milia Radia cotinercdiffimiVnicuiqiqde.ccdx.
artium zodiaci (eptingenra deputado Radia- Sumpto em aftrolabio ftel m
Eit^ noCtis claritate p vtrurp medidinn foramen polo pfpcCto notetur gra/
duum multitudo in qua Reterit nkdiclmiumidcidcpccdatcofmimctradirt
Ctc cotra feptetrione a meridie donec in alterius noctis claritate vifo vt pri/
us polo Reterit altius vno gradu mediclin ifi poR hoc mefus fit hui*7 itineris
fpanu & luemet feptingeto^ Radiofuddde datis vnicui(p,ccclxgradib 9:roc
Radiis terreni orbis ambitus nuenruscnt.Ex his ac luxta circuli & diametri
i

tegulajterr^diameter fle fnuenin poterit. Aufer vigefimafecuda parte de cit/


cuitu terrciA: remanentis tertia parsihoceoCtingeta&.dmi.Radia &femis
& tertia vmus Radii erit terreni orbis diameter fiue fpifiitudo.
C De circulis Ex quibus fphgra materialis cdpomtur ; de illa fuper ccdeRis

qusepiRamimaginarur coponi inrdligitur. Capitulum fecundum.


Orum aure circnloru: quidafunrmaiorcsiquidam minores vtfenfui
pacet- Maior.n.circulusinfph^radiciturquidefcrjprusin fuperficie
fphcnp fuper eius centru trafiens diuiditfph^rS m
duo £qualia;Minor vero
qui deferiptus in fuperficie fphfr^eam nodiuidif in duo cquaharfcdipor
tionesincqaales. luter circulos vero maiores priodiceducR de equinoCtia
li.ER igit cquinoCtialis circulus quidem dimdensfphgram (duo ^qualia fe
cundu qualibet fui parte gqdiRans ab vtroqi polo.Erdicitur^quinodtialis:
>quon ia qn fol tranfit per illu qdeR bisin annonn principio Arietis fcilicrt
t

& in principio libr^eR^qnoCtid i vniuerfa terra. Vfietappclhtur aquator


.

*
#
dei 6c no Ais; qa adequate die artificiale no Ai: Et dicif cigufas primi morus.
9 m
Vndefciendum q> primus motusdicif motus primi mobilis: hoceftnong
fph^fiue caeli vltimi q cftab orienre per occiaete rediens irr$ in onerem:
qui etia dicit motus rationalis ad fimilitudine motus rdms q cft in micro/
:

cofmo : idcft m homine.f.quado fit cofidcratio a creatore p creaturas in crea/


torem ibi fiftcdo. Secudus motus firmamen & planetagc contrarius huic eft
ab occidere per orienre ire^c rediens in occidcnte;qui motusdicifirrationa
lisfiuefcniualis adfimilitudinemotusmicrocofmuqefta corruptibilibus
ad creatore iregtredies ad corruptibilia. Dicif ergo cigulus primi motus qa
angitfiuediuiditprimu mobile: fcilicet fpfra decima nona in duo fqualia
£ qu idiftans a polis mundi. Vnde norandu qp polus mudi qui nobis femper
apparet:dici£ polus fcptentrionalis:arAicus: vel borealis. Septcrrionalis di/
citura feptetrione:hoc eft minori vrfa:qui dicitur a feptem & tnon quod cft
bos: qmafepteftellequ^funtin vrfacardemoucnf ad modu bouis:cu fine
propmqu£ polo. Vel dicutur ille fepte ftcll£ feptentnoncs: quafi fepte tcrio/
nes;co q» cerut partes circa polu. ArAicus quidedicif ab arAos qd cft maior
Polus mundi vrfa Eft enim luxta maiorem vifam. Bo/
.

realisvero dicitunqa cft in illapartea qua


venit boreas Polus vero oppofitus dicif
.

anrarAicus: quafi contra arAicfi pofitus


Diciffc meridionalis quia ex parte men/
dieicft:dicituretiam auftratis.quia cftin il

Ia parte a qua venitaufter. Ifta igitur duo/


pun Aa in firmamento ftabilia:dicfttur po
|

limundnquia fphfre axem terminatiflc ad


illosvoluitur mudus:quorum vnus fem/
per nobis apparet; reliquus vero femp oc/
cultaf. Vnde Virgiliusin primo georgi/
eorum. Hic vertex nobis femper fubl imis
atillum. Sub pedibus ftix atra vident ma/
Polus mundi nefq* j>fandi. C De zodiaco circulo.
C Eft alius circulus in fphfra q interfecac
fquinoAialc & intcrfccaturab eode in duas partes ^quales: 8c vna eius me/
dictas decimat verfusfeptetnonemialia verfusauftni;& dicitur ifte circulus
zodiacus a zoc quod cft vita:fecundum motum plancra^fub illo eft ofs vi/
tam rebus inferioribus. Vel dicitura zodion quod eft aial quia cu diuidaf
:
injcii.partes £qualcs;qlibctpars appellatur fignum:& nomen habet fpecia/
lea nomine alicuius animalis: ppproprietatealiquScouen lentem tam ipfi
quaanimali.Vel ,ppterdifpofitioncftclia$ fixarum illis partibus admodu,
huiufmodi aialium.lfte vero circuluslatinediciffignifer;quia fert figna:vcl
quiadiuidifmea.Ab Ariftotele vero m
libro degeneratione & corruptione
dicitur circulus obliquus vbi dicit q> fecuduaccclTum Street Ilum Solis
fcir
culo obliquo fiunt gcncratioes & corruptioes in rebus inferioribus nomi/
na aut fignoru ordinatio & numerus m his patent verfibus.Sunc Aries tau
rus gemini Canccrlco virgo. Libraqifcorpiusarchitencscap
amphora Pi/
fces. Quodlibetautfignuradiuiditur in.xxxgradus. Vnde patet q> in toto
sodiaccTfuntccdx.gradus. Sccudum autem allronomos iterum qlibet gra/
dusdiu^dinn Ix.mmurarquodlibet minutu in.lxfccunda:quodlibctfccun
dum ni-Ix.tmia:&fic deinceps vfq»ad.x.&ficutdiuidi£zqdiacusabaftrono
partes confimi/
mo:ira 8e alibet circulus in fphacrarliue maior fiue minor in
ies.Cum omnis etia circulus i fpharra prxter zodiacum
inrelligaturfictttli*

circunferentiadolus zodiacus intelligif vtfuperficies habes ilatiru/


nea vel
dine fua.xii.gradus:de cuiufmodi gradibus lam locun fumus. n
Vpatet qui

d5 menciuntur in aftrologia dicentes figna eeqnadrata: mfi aburetes nomi


ne idem appellet quadratum & quadrangulum. Signumeni haber.xxx. gra/
zodiacum i cib
dus in longitudinc.xu.uero in latitudine. Linea aute diuides
cuitu : ita q> ex vna parte fui rclinquarfex
Polus gradus: &exaliapartealiosfexdiciturli/
nca eclipcica;quoniam quando Sol& Lu
nafiirlincalitcrfubilla:c6tingitecclypfis
Solis aut lune.Sohs:vt fi fiat nouilunium
& Luna interponatur refte inter afpcdt*
noftros fic corpus folare Lunat: vt in pleni
lunio;quandofolluna:oppOnittirdiame
tralitcr.Vndeedipfis Lunatnihil aliud eft
qua inrerpofitio terra: iter corp°fohs & lu/
na:. Sol quidem fempdecurritfub eclipri/
ca:omncsalii planetae declinat vel veritis

fepteritrionem: vel verfusauftrum: quan/



doqtte autem funt fub ecliptica.Pais vero
zodiaci qu^declinatab arqnoftiali verfus
Polus feptentrionem dicirur fcprentrionalis: vd
borcalis vel arcti ca Et illa fex figna q fune
fcptcntrional ia vel
a principio Arietis vfquc infine Virginis dtcutur figna
borealia Alia pars zodiaci qua: dedmatab acqnoctiali verfus
meridiem di/
quae funt a princi
citur meridionalis vel auftralis vd antarctici, tt fex figna

pio Librx vfque in finem Pifciumdicfiturmcridionalia velauftralia'


Cdm
autem dicitur q> in Ariete eft Sol vd in alio fignorfciendum q? harcprcpofir
tiounfumiturpro fub fecundum q> nunc accipimusfignnm.ln alia autent
fignificarioncaiciturfignum Pyramis quadrilaterarcuiusbafiscft lllafupfi/
rcrr^.Etfccun/
cics quam appellamus fignum: vertex vero eius eft in centro
dum hocproprieloquedopolTumusdicercplancraseft mfignis. Tertio mo
dodicif fignum vtmtelliganf fexcirculitranfeuntcs fuppolbs zodiaci
ptmcipia.xi1.fign05t.lU1 fex circuli dmidut tora fupficic fph^rgLxu. ptesta/
io />«
tasi tnrdio:attiorcs veroiuxtapoloszodiacu&qlibetparstalisdiciffignfl
& n ome habcc lafpea noicillms (igni qd intcrcipif inrcr fuas duas linc 3 s.Ec
frn hac acceptione: ftcllf q funt luxta po
los dicunt cfTe mfignis. 1 te intelligat cor/
pusquodda:cuius bafis(it(ignum:fm q»
nunc vltimo accepimus fignft: acumen
vero cius litfupcr axem zodiaci- Tale igi/
rur corpus m
quarta (igmficationedicif
(ignum Scaidum qua acceptione torus
.

mundus diu idi£ in. xu. parces arqualcsq/


dicuntur (igna: &lic quicquid cft in mu/
do eft in aliquo figno.
CDe duobus coluris.
CSuntatalnduo circuli maiores i fph£/
ra q dicunf coluri: quoru officium cft di/
ftinguere folftitia & canoCtia. Dicif aute
colurus a colon grece quod eft tnebrum;& vi os quod eft bos filuefter ; quia
queadmodufn cauda bouisfilueftriscretaqefteius mebrum facit fenucir/
culum & no.pfetum:ita colurus femp apparet nobis imperfctusqdi folii
una eius medietas apparct:al ia vero nobis occultaf. Colurus igitur diftin/
guens folftitia rranltfper polos munduft p'polos zodiaci: & maximas folis
declinatioesjhoc eft p primos gradus cacri&capricomi.Vnde primus pun
dtuscacri vbi colurus iftciterfecatzodiacii.dicif putus folftitiieftiualis:qa
qii folcftm eo:eft folftitiurn^ftiuale:& non p5t fol magisacccdcreadzenitr
Polns - / capitis noftn.Eft at zenith p iitus in far
mamero directe fuprapofitus capirib 9
nfis. Arcus vero coluri qui itercipitur
iter punCtu foliftim cftiualis & fqno/
Otialc:appellaf maxima folis dclinario.
2-Etefm Prolarnicu-xxin.graduu : & lib.
5 minuroij: Scdm almeonem vcro.xxni.
i^graduu.&.xxxiii.minuto^.SUr primus
j|puntuscapricorni:vbiidccoluruscx
s alia ptelrcrfecat zodiacum drpuntus
E-foIftitii hycmalis:& arcus coluri Jrerce/
w
ptuslrerpuntum illum Sc pqnotialc
df alia maxima folis declinatio & cft a<j
Iis priori Alrcr qdc colurustrafirp po
.

? Polus los mundu&p prima punta anctis 6c


Iibrpvbi funt duo arquino tia. vnde appellaf colurus diftingues a-qno tia.
jfti aute duo coluri inrerfccantfefefuppolos mundi angulos rcCtos fphg/

tales. Signa quide folftitiorum &£qumotiorum parent his vcrfibus. Hfc


duo folftitia faciut cScer capricomus. Sed nottes gquatdries &
libra dieb*.

CDe meridiano & horizonte.


maiores in fph£ra.f. meridianus & horizon,
citae
C Sut itegiduo alii circuli
noltri.tc
mer idianusjcirculus qda trafies p polos mundi:& p zenith capitis
dicif mendianustqa vbicuoi (it homo:& in quocuip
teporcanni quado 101
ration
motu firmaraeti puenit ad fuu mer idianu eft illi meridies Cofimili
.

dicit circulus medi£ diei.Et notadu q> ciu itates:quarum


una magis accedit
meridianos. Arcus uero ^quinoCtialis ui
ad oriente qua aliaihcntdiucrfos
tcrccptus iter duos meridianos dr longitudo ciuiratu. Si aut
duc ciuitatcs
Horizo
cude heant meridianfhtuc gqualitcr diftant ab oriente & occidente.
uero eft circnlusdiuidens interius hemifperiu a fuperiori. Vn appellat hor

zon.i. terminator vifus.DretorlzS circulus hemifperii.Eft afit


duplexhoO/
recta na/
zon:reCtus& obliquus (iuedecliuis. Rc<ftumorizonta:&fph£ram
circulus
bent illiquoru zenith eft in^quinoClionalnquiailloru horizon eft
redtos Iphg/
tranliens per polos mundi diuidrns f qnoCtionalc ad angulos
(juedecliue*
ralesiunde dr horizon rcCtus:& fph^ra reCta.Obliquu onzonta
horizon in
hent illi quibus polus mundi cleuaffupra horizonte; qmilloru
cerfecat ^quinoCtionalead angulos ipares& obliquosjyndedr horizon
ob
iiquus & fphgra obliqua (iuedediuis.Zenith aute capitis noltri lempcUpo n/
fup™ ra ho/
lus horizontis. Vnde ex his patet q?quanra eft eleuatio poli miidi
Ium in
rizonteitanta eft.diftatia zenich ab £quinodtionali:quod (ic patet . L»
quolibet die naturali vtenpcolur^bis
jugatur meridiano:(iue idefitqdme
ridianusjquicquid devno probatur
JK.
/K*

& d reliquo. Suraaf igi 6 quarta pars
coluri diftinguentis folftitia qu^eft
ab £qnoCtialmfq*ad polii mudi.Su /\A /€X
/l0^v\
mat item quarta pars eiufde coluri _
f °« —
w
que eft a zenith vft idhorizoreiculr
qug id horizoreicfl [ V — — O
j
^ vio' cv
zenith (it polus ho> -oris. I (te due » /
\ o*
qrt£ cu fiuc qtteeiulde circuliatcr fe
lunt gquales. Sed (i ab ^qualibus eq
lia deminf vel ide comune : refidua
crutaequalia. Dcpto igiturcomuni
* XV
arcu.f.qui zenith &polu mu
eft tter

di refidua erutpqualia fcilicet eleua S.


tio poli mundi fupra horizontem;& diftantia zenith ab ^quinodtiali
CDe quarmor circuhs|minoribus.
CT Oidto de fex circulis maioribus dicedft eft de quattuor minoribus* Not£
du igitur q> fol exiftens in primo pfidto cancri: (iue in puCto folfticii aeftiua/
listraptufirmametidefcnbitquendacirculu qui vlcimo dcfcnptusefta So/
lecxparte poli arCtici. Vnde appdia£ circulus folftitn gftiualis ratione fupe/
n iff
f didta: vel tropicfls p ftlualis a tropos qaod eft couerfiorqa rficfol incipit
fecducrterc ad Iferius hcmifpheriu & recedere a nobis-So! ite^cxiftcs in pri/
«no pundto capricomi liue (olftitii hyemalis:raptu firmameti defcribir que/
da circulum qvltiraodefcribif a (ole ex parte poftanrardtici.Vndc appella/
turcirculusfolftitiihyemalisfiuctropicushyemalisiqatuncfolcouertifad
nos. Cu at zodiacus declinet ab £qno <ftiali:& polus zodiaci decimabit a po/
Io mundi.Cum igif moueatur octaua fphfra: & zodiacus q eft pars oftaup
fphgrf moueb lf circa axem mundu& polus zodiaci rooucbif arca polfi mfi
di. lfteigif circulus que deferibit polus zodiaci circa polum mundi ar&icfi:
dicif circulus ardticus. Illevero circulusquedefcribiralterpoluszodiaci cit
ca polum mundi antarfticft dicif circulus antardticus.Quara eft ct maxima
£quino&iali: tata eft diftatiapoli mundi ad polum zo/
folis declinatio.f.ab
diacuquod fic patet Sumaf colurus diftingues lolftitia q tranlir per polos
.

mundude per polos zodiaci. Cum igif oes quart£ vmus 8e eiufde circuli in/
ter fefint ^quales: quarta huius coluru qupeft ab ^qumodtiali vfq? ad polu
mundi cnt£qualisquart£eiufde coluri: qu£ eft a primo puncto cancrivfq»
ad polum zodiaci. lgif ab illis ^qualibus dempto cornum arcu qe a primo
punAo cancri vfq» ad polum mundi : relidua erunt ctjualia.f.maxima folis
declinatio:& diftatia poli mundi ad polum zodiaci. Cum aftt cuculus ar&i
cusfm quamlibet fui parte fquidiftct a polo mundi:patetq» illa pars coluri
que eft inter primum punftum cacrifie circulum arAicum tere eft dupla ad
maximam folis declinationem; liuc ad arcum eiufdem coluri qui intercipi/
tur inter circulum arCticum & polum mundi ar&icum:qui etiS arcus f qua/
Iis eft maxime folisdedinationi. Cum
enim colurus ifte ficut alii circuli in
fph^ra(it.ccclx.graduum:quartaeiuserit.xcgraduum.Gum igitur maxima
tolis declinatio i’
nj Ptolcmfum (it.xx -graduum Se.li.minu to ru m‘. & todi/
1 1i

: Polus 'dem graduumTit arcus qui eft inter circulu}


arCticum & polum mundi artticft (i lfta duo
firaul iunCtarq fere faci ut.xlviii- gradu s:fub/
trahanf a.xcrdiduu erit-xlii.gradusiquarus
di arcus coluri; qui eft inter primu pGAura
cacri frcirculu arAicum:&(ic patet & ille ar/
cus fere duplus eft ad maxima folis declina/
tione.Norandura q>£ quino Aialis eft qua v
tuor circulis minoribus dicunf qnqi paralel
li quali equidiftantesmon quia quarum pri

mus diftat a fccftdo : tantu fecundus diftet a


Polus tertio: ga hoc falfum eft (icutiam patuit:fed
quia quilibet duo circuli ftmul iunfti fecundum quamlibetfui parte ^qui/
diftantabinuice&dicunturparalellus^qno&ialisiparalellusfolftitiifftiua
lis: paralellus folftirii hyemalis:paralellus arAicusi fleparalellusantarAicus.
Notandu et c$> quattuor paraleJU minores; fcilicet duo tropici: dc paralellus
B 3
ardicus:Aparaldfusaritardicus diftingfitincodo qliiriqj zonasftueregld/

Toridemq» plagc tdlurc prf mfitur. Quaru qup media eft no eft habitabili»
£ftu. N ix regit afra duas:toride iter vtrafrp locaum Tepcrieq» dedit mixta cfi
frigore flama- Ilia igi zona que dHrcr duos tropicos dicif inhabirabillspg
calore folis difeurretis femp iccr tropicos inhabitabilis
Similiter plaga terre illi direde fuppofira
dicif inhabitabilis
is
pp calore folis difcur/
|

tentis fu pe .Illevero duczonpque


circufcribunf a circulo ardicbj&circulo
antardico circa polos mud»; lhabirabiles
funt pp nimia frigiditate : quia fol ab eis
maxime remonet. Similiter itelligendfie
dcplagis terr£illisdircdefuppofins. Ille
aut du£ zong quaru vnac inter tropidi
f ftiualc dc clrculu ardieft : dc reliqua qup
eft inter tropicu hyemale&circulfi anrar
dicfiihabitabilcs funti dc tepcrat£ calidi/
tate torride zongexiftctismrer tropicos
& frigiditate zonarii extremagt qu^funt inhabitabilis
circa polos mundi. Idem inrellige de plagis terr£ illis direftgfuppofitis.
C De karaderibusfph^rc decime vclnone&ftdlat Ionibus odau£.
CT Artendediligenter&credasqmcftfententiacomunis fapietui aftrono/
mia vt fupra daruit:q> no folu ecliptica intelligaf in fph^ra odaua &zod«/
cusifedetiainfphcra nona fledecimaieo modo diuifusiduodcciparresquj
tfi in Iogitudinexxxgraduum:& duodecim in latitudine; qufligna zodiaci

nonf&decimpnominanfeifdenoibusqbus vocanturligna zodiaci oda/


u £fph£rp &fm illum ordinem lituata; veruntamen non funtin ipfafphf/
:

ra nona vel decima ftell^alique. Sed dicuc opinantesq?! ipfa fintkaradcres


& incano nes queda imagini! no ita apparetui nobisiex numero qua r: duo
1

derf coftituunt ipfa fignaq Pil'r habent influerem hic machina dementaret
&plunra£ ali£ coffgurationes occultfjfparfe p ipfum orbe nonu Sedccimu
multa^ pprieratfi atqi virturti. Dixerfirq» perfaqe aftronomi dc mdo$ aliarfi
qi nationfi aliquas lftarepcipi a vifu efficaci dc acutitfimo cerris teporib 9: &
in clariftima nodis feren itate in regionibus fuis montib 9exiftercs: dc qbW
&
conceflura eft vel rcuelatfi : quas ka raderes ipli attnbufit angdis orbiti pia/,
netarum atqiftcllai}:, fub quibus karaderib* dc nominibus angeloi}£arq*co
ftdlatiombushoies experimenratotes &ipfaij: cultores dc veterib 9 coflab5t
in m 9
:tall is aut in es:vd bpidib cledis fculpebanr: figillabit cera argilll
vel
aut fpem gutni ; auc imagines depingebant variatu formatu & ma tenerum
it ' it \

qflas obfcruabant Prol^mefts cgyptius-A Tfiebit bcncoratiA: qtiapluresct


greco verris Hypocras 8cRomam:cxquoi}t numero fuerit Virguiusinec
9
opus cft oes adduccrc.-hoit fufficiar auctoritas Sc cotp q l arce nororia fcripfe
runt. Atrp legimus cp in regione danaroi* inuemunf karaCtercs atcpfigur^i/
females : Sc noia prmcipiu diabolo^c pro formadis imaginibus ad lafciuam:
difcordiadiomicidiaocculta:egritudinentroducedas:&adauaritia&muda
no^bonojpcupiditatci&qadalia raalaordinant:qucnoagdibonif$aftu/
ti diaboli reuelauere hoib* : vc larte magica abhommabili &quf defafeina
tiombusi fcriptis redacta funt multifarie tuenmnf.Vtina nec fieret nec ere/
derentur huiufmodi qu£adpemiticdeducunt£rerna:&caliginofi ignis ge/
henna: has fieri fempproftibuitdeusfediubetraalcfici.Et funtqpurareaq
cotravenena:morbosignem;fulgura: pccllas:lacroncsihoftes:odia;feras:fer
<

pentes:fcorpioncs:mures:tincas:& eiufmodi fieri cofueuerunauc ad faplatn


eloquctia:c6cordia:viCtoria:amicitJa:vcnationc:velpifcationc:theraurioc/
culti inuerione dcfimilia facere videnf: no effc danada vel negligeda: cu a de/
fub qua fieri cdueniat:exift unantes h£c veluti naturalia & qfa
rit coftellatio
medicamina a bonis agelis reuelata:tu ti‘? ludico et qu£ ad bonu fine vel ho/
neftu dirigere apparet eficpr^rermitccdaifaluo femp cofilto meliori fi me fo
i ditopinio.Cumverofimilium karadeiydefcriptioesvariffint&piCtorfi
erroreaecp fcripcoqt corrupte habcanf;& ad corrigcdu nulla regula inucnia
tnusiatqi videanf quoquo mo phibitf :ne crederes angelica fignare diaboli
ca ^jibam 9:eas omirtim 9 Sc ad (iellaqt imagines Sc alia peipue i fp hgra oCta/
naCfieminatfaccMamus ira iq u ictes. Sunrrp ftcllaij: fixaiy numcr9 ;magni/
tudo arq; focicta&N umege ea 9 nemo capiclicct aratus falfp iaCtaucrit fe oes
ftellasconumcraflfcmultcnacp funtquf vifu no pcipiunf. Aftronomi vero
pfes primi&indi fie^gyptu valde conari funt eas Tapete &abrachis & thino
caris ante tep us Ptol^meitfed folu millrs & duas &.xx.notauereforrafleeffi/
catiores pprietaru uarurarficptquasipfe PtoIcmc 9c6numeratatq?defcribir.
&
Cui^quatecp fintlogitudi nis latitudinis vnaquftpipfagc: nec legi cuiuf/
1

qualibrfi qpter has ftdlasnxas alias denotaret. In magnitudievero eaijdimi


tate funt fex differctig vclgraduatioes; qinq fpledidiores Sc maiores eent ad
prirnu ordine refcrunft: fu nr.xv.n umero: Sc q ordimsfecudi qa min 9 lncctes
at«mioresfucnuero.xlv.& tertii ordinis numero.cc.&roCto : &qrti ordinis
ndero.cdxxiiii.& qntiordfs numero.cc&decc&leptei&fexti ordtns nucro.
ScxlSc nouetprer has funt qnq? q nebuleaflimulanttio nebule appellanf:
loueobfcunoresq noianfrencbrofc:quai£ vna€bblogataqu 5 cauda. So

f tas vero fcu lhllatio e aggregatio duais vetpluriii IIcIIjk fiv.m ad alique
e ordinata q coi noie vocaf imago vel forma reotpfortif nomeformp vcT
imagine alicui*rei corpore^ note.NVcreneducft:qftdla£fdamadepri fuc/
ffitiposcredidiffetalesfigurascorporeasl ccelo aCtu coftarciaureoqiformaf
xolorib 9cin<ftas qles narrauerur. Sed qa cognoueruc a variis cceli parti b 9 va
nos cofcq effeCt9 in hacelcmerar' 1 regione; Sc illas quodamodo cofeq figuras
*
"B 4
cofi miles illis impinxerut imaginatioibus fu is:vt dilcctcs attraheret & idio/
cas refpucrer:intclligctcs vero firmarendiucrfiraodc multiformiter# imam/
nari funnSed quafda farno fas poderis dereli das i fcnptis fuis comemorab i
mus.Nachaldciannquiflimi&; perfcs:indi:argyptu atqigrecipodenoresp
fcrurarores maximi fuerfitaflro^uquos moderni ride imitati funt nil peni/
tus adiicetrs i numero & eflTe illate po tiflime quas Ararus 6c Ptolemcus feti

tici
__ _

quatupporitofatilhcereviderimuf Quivero deTiderauerirparticulan^fare


ea^ddla^enoia ficus ordinefep ad ipfius tabula feicouertat. Verurn a variis
nationibus accnbura funceis nola diffcrctia arqidiucrff forma$ lineatiocs
excogitate: fed nec ftellatioes nec ftellagc loca nec ordine mutauere. Na eifde
ftellisaliq vulturealiiaquilaafTignat.Et aliis fimiliterftellisqdaiaculuiqui/
dafagltriaccomodat* Vocaucrucaut has imagines noibusalalium vdteqe
no aniraataqc corporeaguaurqa habere videant aliqua fimilitudme curare
aqua denominant:vci corona qug ex ftdlis in circulo cofifletib^apparenaut
eo q>,pprietate habet ille fimile vel mHuenciam fng i§fam rem vt fluuius fup
aquas fcorpio fup fcorpioncsjp ifcis fup pifces:virgo fup virgmes vi (lenies
& reliqua:&fi no confequaf figura ipfius rei. Duas.p.ftellaSiccrra parte coeli
(itas cane vocan& certe nulla lineatio cfi duab 9 flclli s heri por cj fo rmc tan s
i

fit fimilisifiguri th canis illis circufcnbfinita varfis notbus varias magnes


i

linea uere.Has 8c alias experiraetatores obferuat vt dixirtfas^fpta voletCTha/


turalese fedus&efficatias (lella$.Ea$ vero quadraginta &odo
imaginum
(lellaijc duoded funt principales quas
p (ignis zodiaci lhttuerut& peasofs
planctf perabular. Et licet qlibetduodecim poilaf j> vno figno longi/
lflagt

rudmisxxx.graduu pr^cife attamem imagines ipfe no funt oes cqlcs. Na ali

ribus&qu^expaucioribusftdlisfiuntmanifeltabiu hoc fit legendo que ia


fubfcnbemus; qmoium flellaru & forma ipfarfi imagind.xlviii.Em cornu ne
opinione exponere nunc itcdimus. He iraqr. M. xxti.)n.xlviii.imagines om/
ne ccelum permeares polia funt ouas gentes fabulofip noiant diucrfis npmi
mb 9 Hoc aut ordine firaarabes difponunf. Iter vtmq» polu exoibus. M.floi.
.

flcllis fixis, ccclx.a via folls ad borea fumpt£ figuras.xxi. collini fit. Ex quibus

funt a pnmo loco & aifefos.i.vrfa maior chcrice:minor vero cinofura vo mt


tur.Tertia figura vocat draco medius inter illas. Quarta flamiger qccphe»
dicitur. v.caffiopeia.vi.dbrona.vii.Herculesqui & Nixus dicitur: & a qbuf/
da engonafis appellaf.viii.Ledes olor que vultur cadcnsdicif.ix plcidcs fiue
gallina, x. arthophilaxfiueboetes qua arabes paftorc vocat.foletct ardurus
vocari . Sed 6c vrfos ardos nonulli appdlat.xi.pfcus cficapitegorgonis. xii.
auriga fiue agicator>xiii.anguitcnes qua gr^ci ophniefi dicuntxiiii-ipfc an
I
guis tv.Sagitra que& iaculu.xvi.aqla quectuulruruolSsdicifxVii dcphin
xviii.cquuspnmiis.xix.equusfccuiidus.xxandromcda.xxi.dclrar6:rriangu/
lus. S teli c vcro.cccxlvi.in ipfa via folis.xii.ligna zodiaci coftituut; R.eliqug.
cccxvi-ad auftru fcgrcgatf.xv.figuras perficiutr Qua$ prima eft magnus cc/
tus.Secuda gladio fuccindus orion; Terna nili veleridani fluuius. Quarta
kpus.v.canis maior. vi.canisnuor-(iuecanicula.vii.argos nauis.vm.ara.ix.
9
trater.x.appdline9coru .xi.chir6fiuec«aums.xii.hidrajmithuribuluxiiii.
auftralefertu.xv.pifcisauftralis. CQu^figna quibus circulis diuidatur.

Ardicus circulus fccac caput draconis; ped‘; cepheupedcs vrfp maioris:


fedilecafliopcie&pedes«ius;dcxteragenu Herculis & manu boetis liniftre.
yEftiuus mrcrfecac capita gemino$:agitatoris genua ; pfei cn?s & humerfi
liniftru.andromcda a pedore Sc manu finilbra : ita q> caput eius di pedore Se
manu dexteta fitltcr ^ftiuii Sc ardicu . Ite pedes pcgafi Sc capuuligni ophni/
ci humeros & virginis caput ppetangensiqupfcilicct virgo coftiruta eft m
ter -hunc Sc oqumodiale ; leo a pedore vf<y ad lumbos inter hunc & ardicu
reliquum crus inter hunc &£quinodiale Item totum cacrum
. m
longiru/
dine fecat.per medium oquinodialis interfecat oes pcdcsarietistgenua tau/
morionem procingens: tertia partem hydrp: crateram; coruum: libra etiata
git ; genua ophnici ; fini lira ala aquilf & caput equi pegali cum ccruice fua.

qubcp caudffcorpionisft arcumlagittarii


pedes centauri poftcrioresfere tangesipnoresbafimarp Sc extremu hendiani
fluminis. Galaxia primo rralit p finiftra ala cignup (in iftra manum perfei: li/
niftrum humeqt agitatoris Sc manus eius; genua geminoge: pedes canis mu
norisubi trafies ognodialetagitfummitatemaliin naui: & ide reuertes tan
git & interfecat genua centauri & acu meii caudpfcorpionis&arcu fagitra/
m mediuiptrafiens penasaquilpi&^inde reuertitur ad principjum fcilicet ad

finiftraalacigni.Colurus oquinodialisabipfofignoanetiskhoatus&yet
fus polum ardicum ptenfus contingit vlnmudeltoresangulu;fummuqp
caputperfei; dextrum eius brachium &manufecaspardicum circulu venit
ad polum; inde p cauda draconis ad (imftraboctisdextera virginis ragit pe/
deiiinirp dexteram manum cdaurfquf hoftiatenet: per corpus ceti; p cerui
tecanis ad principiu redit fuum. Colurusfolftitialis a cacro incipiensad (i/
niftramcxprioribusroaiorisvrffpcdeppcduseiusadcciuiccveniradpo/
lum. indep cluues minoris vrf£ p dracone ad findlra alScigni ceruiceq» du/
dus vltima fagi tre fpiculum fle roftrum aql£ tagit : i capricornum dcfcedes
cofurgitifra argone cuius gubcmaculu & puppim fccas adprimu redit- Vt
autem pdidoij: imaginum facilius habeat cognitio. ipfas inferius fub Icnfu
m
defcriplimus £ traditione maiorum . H^c igit eft forma (ideru ficut nobis
teliquerut antiqui aftronomi. Anes in coniundione zodiaci 8c aquatoris e
politus dorfum habet ad boream; caput cius conucrtitur ad ortum: au fup
ponitor ddcosioritnr a capite fed pedib^occidit.Taftrfis ecfitra captit habet
occi dentale dcprelTum quali ad terra deflectere videaf. Hic a verfus oritur Sc
occiditiGemim habet capita ad boreanuttifcpdorfishincidemcbradifteiv
dunnipli inuice vt coplexi fe mutuo tener.Ormnt vt iaceres fcu tclinaci: oc
cidut vero a pedib 9 . Cacer refpicies leone pedes porrigit verfus polu vtraqi
& venter ei^refpicit terratonf aut & occidita pofterione corpis pte.Leo rcfpi
cies cacruni dorfumad borea het:orif Sc occidita capite. Virgo caputhabet
poftIeone:& dextera manu tagitcirculu arqnoCtialcquar&fpicas renet:ori6
&occidir a capitc.Cheleliue libra qu^eft prima parsfcorpioniseft borcalis
cd pticp:& habet duas lanas quarum vna dicit auftral is Sc altera borealis s
i

Scorpio rcfpicies virginem pedes porrigit verfuspolfi vrrdcp:& cauda refle


Ctit verfus borea.& ueter refpicit tcrraiorif reftus fed occidit corpe curuato.
Sagittari 9caputhct uerfus boreairefpicit fcorpionc porriges fagitta& arcu
9 9
Sc arc rigit manum (iniftra Sc pede (in iftru : h ic reCt orif Sc prfaps occidit
Capricorn 9 haber dorfum uerfus borea Sc caput uerfusfagitrariu fed coucer x
9
fum uerfusaquarifioritdir»ft fedocciditpreceps.Aquariuscapuchetucr
fus borea^manu (iniftra extedit fupra dorfum capricorm : Sc dextra effundit
aqua urna:qu£ ufq» ad imagine pifcifi decurrit:8c tedir ad ort&q cu ita figis
raf necefleeft eu corpe idmacum uideruorif fcoccidit caput prreattens m£
bris:Pifces funt duotdorfum primi eft borcalis : Sc dorfum fecundi e uerfus
brachium andromcdaeoccidentaIe:& unus refpicitaquanum;& alter borei
Eftq* comifluraiideft lineola queda qua q(i quoda uinculo ali lganf iter cJu/
das amborumiinferior primus uidefonn & occidere.
C Sequuntur figur^ feptentrionales.
CT Vrfa minor q fccnndu noftru (itum totus apparet; habet capnrad occi
dentem Sc uentre uerfus polum zodiaci;& het polum artfticum infemoreei?
Vrfa maior modo ecouerfo fe habet ad oriente & dorfum uerfus polu zodia
ci.Draco facir duos nodos reflexionum circa polum zodiaci di uides cfi cata
&
da duas urfas dirigens cauda ad oriente caput ad occidente- Hercules po
nirur inter duos circulosartt icum tfcgfti uum vtrifqt pedibus Sc genmun Sc g
in geniculo ftaredicitunlimftro pedecaputdraconispr^mirjhumeris&ma «
nu dextra creftus qua &dauu tenet :eftiuum(uftmeslcua cum pelle leonis
medio interuallo inter fftiuum circulum & genu liniftruextedcs;brachiacp
hinc mdetedes refpicit faciem ferpentaril.Orif libra furgete quitum ad p^
dem ei9 dexmim:dcinde rehqs mebns fcorpione onenteprfter manum (ini/
ftram queonf cum fagitttrio.Occiditaut pri 9a capite qua(i pendes pedib 9
excirculo arftico Sc hocleone furgete. Arrophilax liue boeres hic poft rcrgff
maioris urfp uidcfchuiusman 9 (in iftra fe habet ita ut apud nos nec orif nec
occiditipedes dirigit fapuirgine:& hinc mdrextedens brachia in duojtcncf
caput fub pededextro hcrculis refpicit urfa maiorethabes uelame pudcdoiju
Sc in manu desrra qfi y gr^ca littera muiamfm mores uitp humane- Serpe/
tarius refpicit facie Hcrculis Sc dirigit pedes fup fcorpione;tenetq»manibus
'
.
f4
ingflrtn fide ferpentetwde quali ipfo angue cindtus figuraf.Cui 9fcrpecis ca/
pue dirigif ad oriente ad partem lin iftra fcrpcntanufcd cauda habes reflexio
ne fcqturrctro.Cum cauda aquil£oriturcufcorpionc&rfagirtario;occidit
aut vlq» ad genicula dum gemini oriunf:dum vero furgit cacer occidit a ge/
nibus vfq» ad humeros;&;Terpens que tenet defeender vftp ad fauces:cfi omx
vero Icon is coplerur . Corona iter fnnftrum hu me 5: boetis fle calce dextri pe/
disdeherculepofiracapinferpctis quod renet ophnicusappropiquar. Cu
&
fcorpione orif: occidit aut orientibus cacro leone. Sagi tra fub cigno fup
fignfi aquilf collocata acumeeiusad pedes: altera pars ad humerosophma
tedmonf cu capncomo:occidit aut virgineafcedenre. Aqla ventre het ver/
fus coelu ad borearde facie verfus ddphmusfiniftra ala no loge acapite ophni
ci:orifcucapricorno:occiditaucfurgcceleonr.Dclphm9 habetcaputadbq
rea;& cauda ad auftrfi: & dorfum ad aquila. Orif cu pofteriore parte fagirta/
riuocciditauracapiredum virgo furgit- Pleiades fiuc gallina expanfis alis &
pedib 9 vtrinqi habet caput in ligno capricorn ude cauda finit i ligno pifcifi*
&eius venter rcfpicit terra. Lyra orphaicapoliracft inter leuucrusdemanft
fimftra herculisrcu i^ipfa reftudo circtilu arCticu fpeCtancacume vero ad gfh
uum circulu cofcedere videf.Orif cu fagirranoioccidit aut viiginc afcedcte.
m
Equus duplex vtcrqi ventre habet boreale : de dorfo fecudi equi q de pega/
fus dicif fupereminet ala:idem depingif corp 9 habes vfqi ad vmbilicudcfor
tnatu: vnde de pedes pofteriores nohabettdeftella hui 9 fequctis:cftcrandro/
medae caput : orif cu aquario occidit cfi pifce priore fuper tergfi eius litus
g
eft. Andromeda habet caput in equo alaro
q ei fuppoii tus eft 1 :gat u i fcira:&
dirigit man‘\trincp.Orif pars dextera circii pifob*;lin iftra cfi aricteioccidit
aut pri 9capitequa caceris mebris & hoc cfi pifce q fub brachiis ei 9iacet:orie
tibus videlicet libra de fcorpione-Ccphcushabct caput in anetc:& porriges
vtnnqpmebraiponir penes i tauro rxiftcs iuxta dracone; dehaberi capite pi/
lemdear&ico includit circulontavtpter humeros de caputei 9 nihil occidar.
Orif caputei 9 cfi humensfagitrani afcedetibus;occiditat(corpione fulge/
tcCalTibpeia federi cathedra de inclinata facie & corpe rcfpicit auftrfi; & ha
bctcaputifignoarictisidepcdesiligno taun;onfcfi fagnrariorocciditrcfu
pinato corpore fcorpioefurgcte Pctfc9habet caput ad borea & hincide diri
gensrarmbradirigirpcdesadauftrfi;deadIat*cius(iniftrumecapurgorgo/
msquodlimftra manu tener refpicicns terra habes verticem borcalcm fub/
tus finiftro femore plciadts apparenndextro pede caput aurigarprcmir.Onf
rectus quia capureius vfrpadaluum ariensftirgcrircafccdir:occidir ac meli
uarus ad caput oriere capricorno de fagirtano;hui 9caput de gladio funr fine
fideribus.EriCtonius Ii ue auriga qui de agitatorliue cuftos capratu immo 8c
hircus dicif:hic vr lora tenens figuraf iuxta leuum larus gemino$:eft m
tau
ro:& habet caput ad borearfic fparfis hmc mde membris tagir cum pededex/
tro cornu tauri borcalnvt Iit vrerqueftella c6munis;& h^efunt omnia fide/
ra borcalia deccra & oCto. CFigurg Auftralcs.
C Cetus (iuepiftrix irt parte auftrali:habet caput I tatiro: Ac cafidalpifcibfls
& roftro fuo ferepofteriore parte arietis tangit:Ac vetre habet ad auftrfi Ac pe/
ftus cius eft mxta fluuifi eridani:Orion habet caput ad borea Ac fparfim hic*
inde mebris eleuatbrachia:manu dextra daua tenes cfi tauro decertare vide
&
tur tenet pharetra rranufiniftraaccintufcpcnfcihabetftellacomunempe/
dis finiftn & endani fluuii.Iraq» eridSus fluuius fcipies a pede finiftro orio/
nisin (igno gemmoge vadit ad pedtus ceti in ariete : Ac refledtif t ligno arietis
lepusexiftes in figno geminoiy caput habet in principio geminogt Accaudl
in fine & ventre a uftrale:(iniftrfi pede oriois fugies: Can is maior liueauftra
liscaput habetad boreS Ac ventre verfus leporc.Can is minor fiuc feptentrio
nalis iter geminos fctaurficoftitutusshabet verre ad auftru & caput verfus
princip iu cacri.Nauis argosf undfi habet ad auftru Ac puppim in figno can
cri:Ac definit ipcrfedta in figno virginis:Ar maioris canis caudatagit. Hydra
habes caput m cacrorfimt cauda in libra. & habet reflexione in collo: ventre
habet auftralejfie fert ciphfi in dorfo fup prima curuatura-Corufi et cfi dua/
bus alis erectis dorfo mefibente fuftinet:cuius caput eft verfus caput hydre.
Centaurus defcnbif anterius h5 cu clipeo :&poftcriusequus:hoftiadextra
manu renet qua: patera dicif:Ac habet caput borealc: Ac verre verfus fignfi li/
braKrefpicies lupu. Lupus habet ventre verfus cctaurfi Ac caput auftrale. Ara
fiue focus exiftesi figno fagittani habet igne in parte occidetali.cuius flama
afcedit fupra flume eiufdc verfus auftrfi.Et h^c lunt ligna auftralia.xiii . Sfit
itacpoia lydera cceli.xlviii.frn moduantiquogc.Nume$afit ftellag: Acfitfi m
earfiimaginibus ex tabulis ad hoc ordinatis vt alphontii Accx hignio facile
cognofccs. Et feno q> ftella eft pars denfior fui orbis figur£ rotundfi Aridos
lucet ficutdiaphanumcondenfatum: Acgalaxiaeftpars lucida magis inter
parresfuiorbis:ctiaficutinftellisquafiddioreftquareliqu£partts.Sicquo
<$ partes lune ndfunt vniformiterlucid^.Dicimufcp q> non apparent
nobis
vmbre per lucem alicuius corporis ccdeftist&fiqua percorpora quefunt
magis lucifera cundtis cceleftibus:fcilicctluna: veneris Ac folis.
CT De ortu Ac occafufignorum:dediucrficarc dierum Acnodtifi:Ac de diuerfi
«
tate climatum-

^
Cap itulum tertium.
Ignop afit ort9 occafosduplraccipifcqm quStfiad poetas:Ac qu5tfi
&
ad aftronomos.Eft igi£ ortus Ac occafus (ignora quo ad poetas triplex
fcilicetcofraicus:chronicus Ac eliacus Cofmicus.n.ortus liuc
.
mudanus eft

fmicc oriri cfi quo quo fol mane onf. Et hic ortus ppriusAc pricipalis Ac
quortidian 9 df-De hoc ortu cxeplfi i georgicis habef : vbi docet fatio faba?
9
. &milliuverefoleexifteteltauro(ic. Cadidusauratisapitcficornib annfi*
9
Taut^rAc aduafo'cedcs canis occidit aftro.Occafus vero cofmic eft rclpedto
oppon;s.ftqn fol onfcfi aliquo fignouruius (igni oppolitfi occidit cofmice»
De hoc occafu dicif in georgicis. vbi doccf fatio frumetiinfinc autfim fote
i> (K
exiftete in fcorpionc qni cfi oriatur cfifole: taurus (ignis eius oppofitf! vbi

fiit plciades occidinfic. Anretibi coeatLkidcsabfcodanf. Debita qua fulcis


comittas fettua.Chronicus ortus: fiueteporaliseft qn (ignu vel ftdla poft fo
lisoccafum fupra honzore ex parte orieris emergit chronice.f.de noCte: & df
tcmporalis:qa tepus mathematicoru nafcif cu folis occafu.De hoc ortu ha/
or. bemus in Ouidio de poto:vbi conquerif
mora exilii fui dices. Quattuor aurunos
pleias orta facit . Signmcas
p qtruor au/
rumtios qdragmta qtruor annos rrafifiie
s
poftquamifiuseratlexiliu.Sed Virgiliuf
voluit in autuno pleiadcs occidere: ergo
v \ cotrarn videnf- Sed ro huius eft fm Vir/
\ \ giliu occidutcofraice.Scdra Ouidiu ori/
1untur chronice: quod bene poteft cotin/
gere eodem die. Sed differenter rame:quia
cofmicus occafuseftrefpcCtus temporis
matutini Chronicus vero onus refpc/
.

dtu vefpertini eft. Chronicus occafuscft


refpeftu oppofitiois. Vh Lucanus (icm
qt.rucnoxrheflalicas vrgcbatparua fa/
gittas.Eliacus ortus fiue folaris eft : qn fi/
gnu vel ftclla videri pot p elongationem
Solis ab illo:quod prius videri no poteratfolis ppinqrare. Bxeplu huius po
nit Ouiduin lib.de faftisfic. Iam legis obliq fubleditaqrius vrna.Et Virgi.
in gcorgicis.Gnofiacp ardetis dcfcedit ftella coron^Qu^ iuxta fcorpionem
txiftes nenudebaf : dii fol erat in fcorpioc.
Occafus eliacuscft qn fol ad fignii accedit
& illud fua pntia & luminofitate videri no
praittir. Hui 9 excplueft in verfu pmiflo.f.
Taurus 6c aduerlo cedens canis occidit
aftro* CTDeortu&occafufignorum.
Secundum aftrologos.
C Sequif de ortu 8c occafu fignogt putfu
munt aftronomi: & prius in fphera redta.
Scicdu e ep ta i fphera recta qua obliq afcc
ditpquinoftialiscirculusfcmpvniformi
ter.fm tpibus gqlibus £qlcs arcus afccn/
dur.Motus.ii. cceli vniformise: fcagulus
que facit pquinoiftialis cu honzote obliquo nodiuerfificaf in aliquibus ho
ns.Partcs vero zodiaci non necefiitare habenr^quales afcenfioncs in vrraq»
fpheraiqaquato aliq zodiaci pars rectius orif:taro plus rpis ponit in fuo oc
tu.Hui 9lignu cft;qa fex figna onunf m loga vel in breui die artificialufdr &
in nodte. Notadu igif (portus veloccafus alicui’ figni nihil aliude quaiHS
parte fqnodtialis oriri qorif cu illo (igno onetcvlafocdetefupra horizore:
vel lllaparrcfgnoftialis occidere q occidit cu altero fignooccidece.i-tcdetc
ad occafiimfubhorizoce.Signuautre(fle oriri dici6 cuquo maior pars cq/
noetialisorifiobliq vero cu quo minor. SifrctiaieeUigeducft de occafu.hte
fcicdu q> i fph^ra retfa qttuor qrre zodiaci ichoat£ a qttuor pultis : duobus
.f.folftitialibus & duobus cqnoctialibus adaquant fuis afccfiombus.i.qua/
turpis cofumit quarta zodiaci infuoortmintato tpc quarta £qnoctialisil
ii cdrerminalis perorif: fed tn partes lllaqt quarta r: variant : neqt habet cqles

afcenlioncsjlicut lam patebit- Eft.n.regula; q> qliberduo arcus zodiaci arqles


& £qual iter dillatcs ab aliquo qttuor pifctoij: lam duftoiparqlcs habet afetn/
liones. Et ex hoc fcquit q? figna oppouta aeqlcs habet afccfiones Et hoc e qd
dicit LucanusIoquensdepcdTu Caromsin Lybiaverfus^qnodiale, Non
obliSj meat nec tauro refoor exit ^Scorpius: aut Aries doat fua tepora librf.
:

AutaftreaiubetletosdcfccdcrePifces.Pargeminischirom&ideqdcharci/
nusardens.HumidusfglocerosinecpIus leo rollif vma.Hic dicit Lucanus
q? exiftetibus fub aequinoctiali.fua oppolita ^gies habet afcefion.es & occa»'
fum. Oppofitio at fignog: habet p huc verfum. Eftli.anfcor.tau.fa.gemi.ca/
pn.can.ale.pif. vir- Et notadu q? valet tabs argumcratio. Ifti duo arcus funt
^quales: & fimul icipiut oriri;& femp maior onf devno qua dc reliquo: ergo
illearcus citius perorictur cuius maior pars femp oriebatur. Inftantia hui9
argumcrarionis manifcfta cft iparnbus pdiCtaip quarraij:.'Si.n.fumaf quar/
ta pars zodiacuq e a principio anctis vfqi ad fine gemto^demp maior pars
onf dc quarta zodiaci qua de qcta ggnoft rabs fibi ootcrmuialrt&toillfdup
quarte fimul poriunf. Idcintcllige dcqrta zodiaci q ea principio librpvfqi
in fine figuram. Irefifumaf qi»a zodiaci q eft a principio cancri vfqi in fine
Virgin is; femp maior pars onf de quarta £qnoCtialisqua de qrta zodiaci illi
cotcrmmali:& rn illa* duae qrta: fimul p onunf. Ide inrcllige dc ijrta zodiaci q
e a primo pikto capricorni vfqufincpifcifi. In fpharraar obliqua fiuedecli
ui dii£ medietates zodiaci adaequanf luis afcenfionib9 Medietate dico qfu/
.

munt a duob 9pu£tis pqnoftial ib 9 :qa medieris zodiaci: q eft a pricipio Arie
orifeu medietate fqnotftialis fibicdccrmmali.Sirralia
ris vfcplfinc virginis
medietas zodiaci ont cu reliqua medietate arqnoCtiabs pres at illate medieca
tu variant f m fuas afccfioncstqm m illa medietate zod»aci:q cft a principio
Arietis vfqu fine virgulis: fp maior pars onf deiodiacio quadeaeqnodtiali
&tn ille medietates fimul p onunf- Ecouerfo cotingitin reliSj medietatezo/
diacuq cft a principio librae vfqi ad finepifciu:femp.n.maior pars orif dc
£g
noCtial qua dc zodiacio:& tn ille medietates fimul poriunf. Vn hic patet ifti
i

tia facta manifeftior corra argumeratione fupenus didta. Arcus at quifucce/


dunt arieti vfq* ad fine virginis in fpharra obliqua minuunrafcefiones fuas
fupra afcefioneseorundearcuu m
fphera reCta:qa minus onf dc arqnoftialt
Er arcus q fucccdut librae vfcpad fine pifeium in fphera obliqua auget afeoi
(Iones fuas Cupra' afcefiorteseorfidearcmi iri fpharra rrdafqa plusorifdearq
m
nodiali. Augcr dico f tanta quStitafc in qunta arcus fucccdercs arieti mi/
nuur.Ex hoc patet q> duo arcus a^l is Sc oppofici \ fphacra dediu i hent afcefio
nes fuas iunctas pqlesafcenfiomb 9eorfidcarcufi mfphaera reda filTumptis
qa quara eft diminuno ex vnaparteir.lra eft additio cxalcera.Liccr.n.arcusin
terfe fint arqlesirri quatu vn*? minor elm recuperat al usi& (ic patet ad^qtio.
i

Regula qdc eft in fphaera obliqua q> qlibcr duo arcus zodiaci equales e* arqli
ter diftaccsab alterutro pundoipcquinodialifi jrqles habet afccnfioncs. fcx
pncdidis et paret q> dies naturales funtina^les.Eitn.dies naturalis reuolu
tio xquinodialiscirca terra femel cu tfca zodiaci parte quatairermi fol ptra/
fit motu pprio cotra hrmametu. Sed cfi afcefidcs iIIok arcuu fint in^qles: vt
^ patet^pdidataifphaeraredaquaiobli/
q:& penes addita mera illaij: afccfionu co/
fideretur dies naturales: illi dc ncctflltarc
crfit inaxjuales: in fpharra reda pp vnicS
cam.f.pp obliqratezodiaci.In fpharra ve/
fo obliqua pp duas cas.fppobliqratezo
diacl;&: obliqrate horizonsobliq.Tcrtia
folct afiignan caXeccetncitas circuli fola
ris-Gc nota q? duplex e motus Solisivnus
que facit quotidie & femp cfi firmameto.
f.raptu firmameti &ficquoridiccfi firma
meto voluif. Vndcquado voluif ab vno
pfido firmameti quoufrp firmametfi fit
:
couolutfiituc in principio diei fequetis no erit fol icode pudoifcd pceffitfe/
re vno graduiNotadu criaq>fol tedesa primo pfido capricorni p Ancte vf/
epad primfi pfidfi cacn raptu firmameti defcnbir.clxxxii paralelios: q et pa/
•ralcilu&fi nooino firit circuli fedfpira; cfi tnnd fit in hoc error fenfibilis in
hoc vis no coftituatifi circuli appellcnfjdc numero quo^: circulo^: funt duo
tropicuSc vnusaeqnodialis Ite iam didoscirculos defcribit fol raptu firma
meti defer ibes a primo pfido cacn p libra vfcp ad primfi pundfi capricorni
appellanf Arcus aut q ffit fupra honzo/
JEt ifti circuli die$; naniralificirculi •

te funt arcus die^artificialifi. Arcus vero q ffitfub onzotcffitarcusnodifi.


In fpharra igit reda cfi horizo fphsercredc trafeatp polos mudi : diuidit oes
circulos iftosipartcsaeqlcs. Vnde tari fur arcus die» quati ffitarcusnodifi
:
apud cxifictesfub aeqnodiali.Vnde patet q>exiftetibus fub arquinodiali in
quacuqtparrc firmameti firfolcft femp arqnodifi. In fphpraafit dediui ho/
.nzon obliquus diuidit folii aequinoctiale induas partes equales. Vnde qn
Sol eft i alterutro pundo^arqumodialifiitficarcusdieiarqiiaf arcui nodis
Sc eft cqnodifi in vnincrfa terra.Omnes vero alios circulos diuidit horizon
.obliquus in partes intequalcsura q> in oibus circulis qffitabarqnodiali vf
qiadrropicfi cacri;& i ipfo tropico c^cn maiore arcus dia quanoctis,i.arc 9
fup horlzote a fub hori zote.Vn in toto tpe quo fol motirf
a pricipio arietis

n cancru vfq» in fine virginis maioranf dies fupra no<ftcs:& tato plus quato
9 at fe hj
magis accedit fol adcacru:&t5to min qu§to magis recedit.Fcoucrfo
9
dcdieb 9 deno<ftibus:du foleftifignisauftralibus.ln oib aliis circulis
quos
maiore fub hori
fol defcribitftcraeqnoiftiale &tropicu capncomi
circulus
minor qua arcus noftis.Et f mjpportione
sote & minor fupraivn arcus diei e
tropicohye
arcuu minorat dies fupra no<ftes:& quato circuli futppinqorcs
mali tato magis minorant dies. V n videt cp fi fumant duo circuli ^qdutanf
9
tes ab eqnoftiali ex diuerfis partib :quatuseft arcus
diei in vno tatus e arc
noiftis in rcliquo.Ex hoc fcq videt q? fi duo dicsniles fumant in anno cqlircr
? ;quata eft dies artificia/
remoti ab alterutro ^qnodtioijt in oppofitisparnb
lisvmusJtata cft nosaltcrius‘.& ecouctfo.Scd hoc eft quarti ad vulgi fenfibi/
litate in horizotis fixione.Ro.n.p adeptione folis cotra
firmametfi in obliq/

rate zodiaci verius duudicat-Quato qdc polus mtidi


magis eleuat fupra ho
rizotc tato maiores ftirdics^ftatisqn fol eft in fignis fcptcntrionalibus.Scd
eftecoucrfo quado eft in fignis auftralibusitanto
eni magis minorant dicsfupra no&es. Norandfi
etiam q> fex figna q fut a pricipio cacri p libra vfcp
X fine fagittaru habent afceniiones
fuas in fph^ra
obliafimul ififtas maiores afcefionibus fex figno
ru q (unt a principio capncomi pariete vfq* ad fi
negcmino^ Vnde illa fex figna prius ditfa dicti/
tur recfte oriruifta vero fexoblique. Vn Virgili 9 »
Re<fta mcarjobliqcaduta fidere cacn.Donec fini
tur chirojfed cetera figna.Nafcunf pno:defcedfit
tramite re^to.Et quando cft nobis maxima dies i
eftatc.ffoleexiftenre in pricipio cacriituncoriun
'


tur de die fex figna direfte orientiaide nocftc afit fex obliq.fccouerfo qn
nobis
e mimus diein anno.f.foleexiftentei pricipio capricornutficdedic oruit
fex
pucftoru
figna obliq orietiajdenosfte vero fexdircftc.Qnat fol e in alrcrutro
eqno&ialifijtucdedieoriunf triafignadiredeorietia&triaolig&denofte
firr.Eft.n.regulaiquatucuqi breuis vel plixa fit dies vd nox:fex figna onut
de
die:&fexdenodte:necpp plixitate vdbreu irate diei vel nodis plura vd pau
his colligit hora naturalis fit fpaciu I quo medie/
ciora figna oriunt.Ex q> cti

figniporifnqlibetdiearcificiali:filr&Cno<ftr fut.xii»hore naturales- In


01/
tas
bus at aliis circuhsafinta latere £qnodialis:vel exptcauftraliivclfcptctrio
nalnmaioranf vel miorant dies vel nodesfm q>plura ucl pauciora dc fignta
diredcorietibiisivel obliqui dedic velde nodcoriunE C De figura cadi.
Cuenifigniferad motu primi mobilis oidienaturali circufcraci
vtiol pfido rpifciufdefigura ccdi comutcfqlibetregioehabirabiliicui
notrafccdetfpacifi vigici&qtuorhora^.Necefiariii.n.cficutcotinuoali &
W
accidit

9
ali pud ccliptic£ orifnta ali & ah pud ei occidit:& ali &
9 9 9 9 9 9 9 ali fitin cii/
ij
culo meridiano Sc alius Sc alius iri eodem fub terra. Similiter nccrffarifi e de
puftisarqno&ialiscadi: &i 5 ditfu e in tertio hui 9 q> horizon &,circulusme
ridian 9 limul diuidilt ecliptica & argrore i qtuor qrras; Sc nouifti q> vnaque/
q* qrra circuli cxc.graduu:erit ergo i ppofito medietas zodiaci j&fiir aequa/
toris fup horizonte & medietas ifra:& vocari folet cardines & anguli pueta
zodiaci qfuntpricipiaiftaru qtuor quartaru. Vnaquaq* earuquarraiu arq
noetial js circuli diuidi volut i tres ptes arqles:& erit qlibet graduu.xxx-'erut/
9
q» partes in toto duodecim:qb duodca partes zodiaci correfpodenr. Et ifta
q (ignifero acciduc uarnsfle pluribus diuerfisexpofitorib 9 vocatae fut noib 9
ut imagincs:domicilia:habiracula:turrrs:burges: parresihofpitia ; reccpra/
culadoca ma(iocs:caftra:& dom 9 duodeci ihgura reuolunois cadi : Sed poft
Ptolaemeu cois cofuetudo e appcllarceos domos & ira uos vocabimus. Ve/
rutri diuifio ipfaru triphana lcgif in antiqs libris:& fi oesfapieresi hoccon
ucnin vidcanfrqm imaginari fut fex circulos magnos fup duo piltfa oppo 4
fira fefc fccatestquorfi cofsdiamctertcditab auftro verfus feptetrione; ,pcc/
dere p punAa duoderi diuifiois pfate in aegnoctiali vnuqueqi duo punfta
p
oppofitaiac totu ccdildmo & tota mudi machina i.xii. ptes diftinguerc : ita
qcquidihnmudo in al1q1lta1p.xi1.part1uueldomo9celTcc6cludjf.Sed aliqui
extrema Ipfiusdiamctrilupq ipli fex circuli fefccantputauerur cllcpolos zo/
diaci.Aln vero dequoij: numero fuerit Abraa a Veneris fubtilisaltronom 9
qiplurib 9 videf aduerlari Ptolarmeoicrediderutceduo pu<fta in qb 9 fefecfc
honzo Sc meridianus:& hae dua: opmioes comuniter no renenf . Alii fuerut
ut Prolarmt 9 &pluumipfioi£quidicutca pundtaelTepolosmudifupquos
primus fcregularis morus fir q uarietatu ipforfi domog: capotifljmaexiftir.
Hac opinione credim9 at<j moderni obferuat.Etinhoccafu circulus hon/
zon ut arbi trabaf Abraa no e femper vnusex fex circulis cu no fit femp hori/
zon re<ftu$;fcd utplurimu obliquus. Ecfibri notaueris hoscirculosdiuidcn
tes: no nuentes femp pfaras duodecim parres zodiaci aeqlesefle:
fed folu op
i

pofitafibi intiiccarquarnimo nec.eclipticalqtuorquartasdiuidi


uti Fqno/
dtialisnif? certa hora diei vtqri principia anetis &
libra: decima fphaeraefuc
ntjn horizonte. H*c e fnu fapitnni ad qua multi non aduertunt.Obliqtas
em horizotisc magna caula vt tales inaeqliratesdomo^cotmgat fcablra/
tioncintellcxifti in libro tertio 9
hui cudcafcenfi6ibusfigno3tIoquurtifuir.
Poft qua ergo diuifuse zodiacusi ptesduodecim fcire debes illa uocafpri
q?
roa domuscuiusinitiuicipiroriri&appellafaboibushorolcopusuelafce
dcnseoqjde inferiori ad fuperiushemilphaenfi fcadit:& dicit ena angulus
& cardo de cufpis orienralis.Etquefuccediteifubhorizoreefecunda dom 9
:
poft huc rertia fcquif
q, ad angulu noetis finif: deh inc fcquit quarta dom 9
& qnta Sc fexta & rehquarfm hunc ordinem vfq*ad duodecima ad princi/
q
piu orientis temnnat.Et quarta ea$ appellaf cardo & angulus Sc cufpis
me
die nodtis Sc imum cceli:& fqptia anguluscardo & cufpis
occidetalisatq; de
fccdcs na hax exoppofito rcfpicir afccdcte Sc occidere icipit-
Deama ucro
C
ficcofpis meridiei
cuius pricipifi femp ed in meridiano dicif angulus cardo
quinta oda//
& angulo nodis obiicif.Et cofuerudo cois ed domos fecunda
uam 8c undecima qfequunf praefatos quaruor angulos vocare lucccdctes;
& vlrimas quaruor qfflt tertia fexta nona & duodecima appellatein,fignu
caderes.

Sed qa ipfi planet* in iftis.xii.domib‘Ticut lnfigms^mcpdefigno


uaduntcapiutuelpdunt vires&ltgnificatioesquoldaiupnucmudum me
diu:£mq>vnufqftpiecfuodirpofirus
repenf. No mm^qppe uolctes futura
pdicere per artem adroipaut lterrogan
— —
Meridies,
*• - '

&
nbus refponderc dubia illucidare : fi
ue aliquid de nouo inchoate ucl experi
merorum imagines efficere huiufmodi
qua: ad ipfius artis effedum pertinere
putarunteofiderant hanc domortl di//
fpofitione fiue figura corii cotingctcm
&effe planetagiSt ftellag: fixarum in eaq»
figna zodiaci &efleiUorfi meifdc.Ncc
uidet poffe aliquid perficere adrologus
qfiguradomoKad horam non erexerit
exam inaueritqi. Vna quide ex dauibus
ce uidef & radix fcientiataftroi^in nati
uitatib 9:! cgntudinib
9
: i datib 9 regno
ru uri principifi! ! fabricis;! bellis copo
nedis; i negociatioib & in aliis reuolu
9

tionib^tpo^facienda^ reqtatq* princi


piis! qbus terapctica ucl epientia 'adro
norma: uerfarur. Sed quo ha:c figura di
f \ i \
fponis cceli ad oem hora haberi poffit

Ivn' v

canones particulares inucniunf magi/


i
V ,i X
/
A /

fterii iudicioru eoijt-Multiplicit &fi


de/
p!gi folcat figura domoij: ! prarfenti tres
coes explicabo. Quaru prima edfigura:
^

Prima c cfi lignar


toSedfa^ artificii
margineiterclufum m.xu.
uerim9 duaspcriferiasc5centricas&diuiferim‘
9
ptes.Scda fi quadratu depigam in quo
cruccfigncm^cui^xtremo^ latiru/
rit*n. ha:ccrux ex lineis
do tertia parte coda: qdrati capiatad qua terminat-
fe fcc3rib‘Miuidctib’cotaarta qdrati i
noue qdratasp* hoc qdrata qtuor eoge
9
fi funagulis p diaetros ad Sgulos
maioris qdrati occurreres dundam hebi
mufej ptes.xii.circ udares qdrato medio.iiii<qdrata p cardmib & odo tnan
1$ I#}
gUlosf reliquis domibfis.Tertio lignato Jjdrato ifcribamtls quadratu fm

cui 9 anguli:qftl’r3guli figurat di uocantrad media colhgt primi terminetur


creatos p me
dexrru (fru(hj:furfum atq» deorfum : qruor poftea triangulo s .p
difi fcpabimus:Iincas rc£tas duccdo abangtilis
primi quadrati ad puera me
9 infedo panformiter vt fecun
dia coftaijt fecfidi Ddde tertiu qdratu fignem
dus [ pnmoErutq*formati.xri.triaguli arca quadratu tertiu q pxii-domi/*
bushabenf-Et haefigura coircr muenics dcfcripta &frcquctius obferuaram
i libris ludicio^ In unaquaq» at iftaqt triti

figurarupuiKft^onencis ftatuif a parte (ini


\X ftra ut [figura circulari principium (itibi
afccndentis fiue domus prime. I n fecunda
HX figura fit in brachio crucisfimftra . In figu
ra tertia fit i angulo fccudi ^drati exlatera
cofili. Voco finiflra partem hgure a nobis
uv afpeda: q e a parte nrafiniftra.Eritqi fecun
da dom°i qualibet ipfaru particula [ferior
IV fequens & reliq fm ordine. Et a prima vf<j
II
ad finem fextar [telligunfeflir in hemifphae
m m rioifcriorij&afeptima yfq* adfineduode/
mi
cima: in hcmifpha:rio fupiori.I nuentis q
dc principiis ipfaip dcmo£& ucris locis
\ ' x /5\ v / planetarii Sc capitis & cau.de draconis ca i
hisparticulislocatfapietesiudicioijtaftro

nxy /\IUV ru;& habet p figura coeli & tcporerci cm9


cam in medio fpaciidcnorant.Horu ver»
exempla in margine refpicias.
U\r\ C Dediuerfirate dicru &no<fti lique fit ha

\ iNv
b itantibus in diuerfis locis terrx.
CJ'Notandfi atqj illis qucgtzenith efarq

/\ IUI
/<Tv nodali circulo folbisin5notrafirpzeirh
capitiscoqcfqncft [principio arietis uel i
principio librae : & tunc funt illis duo alta
folftitia:qm fol directe tranlit fupra capita
eorfi.SutitcQ: illis duo ima folftitiaiqneifol primis piidiscacn & capncor
ni &dnr ima:qa tucfol maxieremouef a reith capitis co$:vncxpdcis patet:
cu fp heantarqnoctiu q? [ ano qruor hebfit folftitia:duo alta & duo ima pa
tetetq^duashabet «(htesifolr.f.exnte [alterutro pundogiarqnodialiu: vd
ppe.Duaset hnr hyemes.l.folccxiftete[primispiitftiscacri & capricomi vel
j>pe.Ethoccft qddiarAlfraganusqjarftas & hyems.f.nfa:funtillis vmus &
ciufdecoplexiomstquonia duo tempora q funt nobisarftas &hyemsfunt
illis dua: hyemes. Vn ex illis verfib* Lucai patet expolitio Deprefum e hunc
.

celocu quo circuI(ialti.folftitii medi 9(igno^: peuritorbe. ] bi.n.a^pcllat Lu


no<ftiali exntib
9.Orbcfigno§:appellatzodiacum:quemediu.imcdiatu hoc

cft diuifura in duo media acqnoriialispcutit.i.diuidir.lIliset in ano congie


hfe quatuor vmbras-Cum.n.folfitialterutro pueton; a:qnoriialium tunci
mane iaci6 umbra eoij: uerfusoccideteti vefpe vero ccouerlb. In meridie vc/
ro cft illis umbra ppendicularis cum fol (ic lupra capur coi£. Cu at fol eft in
9
(ignis feptctrionalib tuc lacit umbra C09 verfus auftqt-Qn cft in auftrahb
,;>

tunc iaci£ uerfus fep tetrione- Illis at oriunf fic occidut ftella: q funt iuxta po
losqnobis nuqua occidut (icut& qbufda aliis habitatib 9 circa arqnoftiale
Vndc Lucan 9 (icinqt.Tuncfuror extremos mouitromanushorcftas. Car
menofqt duces;quo$ ia flexus in auftru. Aether non tora mergi tn afpicirar
riio.Lucet 8c exigua velox ibi norie boctes.Ergo mergif 8c pag: lucet- Ite Oui
dius de eade ftella .Tingi£oceao cuftos erimathidos vrfe. Acquorcafrpfuo
fidere turbat a^s.Ergo occidit fm rerium fpharrl In fitu atnro nu^uo ocri/
duc illa: ftella^ Vnde Virgilius.Hic vertex nobis fpfublimis:at lllu Sub pe//
9
dib^ftyx atra videt manefcppfundi:&Lucan .Axisi occiduus gemiaclarif/
fim^arrio.Itc Virgi.Igcorgicisficinqr.Ar<ftosoceai metuctes arquoremer//
gi.Quogt zemth c Iter arqnoctiale & tropicu cacri C Illis at quoij: zcnitheft
.

ini atqnoctiale & tropicu cacri cdrigit bis I ano q?fol trafic p zeith capitis eo
ru qd lic patet. I ntelliga£ circulus paralellusxqnoriialis tralicsp zeith capi/
0
tis eoqtnlle circulus uerfecabitzodiacu \ duob^ locis ceqdiftatib a pricipio
cacn;Soligi£exns inillisduob^punriis tralitbis p zemth capitis cogi.Vn
duas hnt aeftates;& duas hyemcs; qtuor folftitia ; & qtuor umbras fic rxntes
fubacqnoriiali.Etin tali (itu dicunt gda Arabia efle.Vn Lucanus loques de
arabib^uenicntib^Roraain auxiliu Popeio dicinlgnotu vobis arabes ve/
niftis in orbe; Vmbras mirati nemoq: no ire (iniftras.Quoma in prib°fuisi
alicj die & in aliq pte ani qntperat illis umbra: dextra:; qnq? (ImftraK qnq» per

pendicularcsjquadocp orientales; quadoq? occidentales. Sed quado venerat


Roma circa tropicum cacri tunc femper habebant vmbras feptencrionalcs*
Ouoi^zritheirropico cacri. zenith
Olis (iqde quogt zenith c I
'
i

Qmbn ppiiwaUri*
:

*9 Ify
&
<C Quorum zenith <11 inter tropictmrcancri circulum ardticum.

C Illisvero quogc zcnith e iter rropicu cacrii&circulu arfticu cotmgir q> fol
I fempiternu no tralit zenith capitis co^:& illis femper lacif vmbia verfus
p
feptetrione.Taliseft firus nofter.Notandu ct q> a*hiopia uel aliquapars ei*
ecirca ti opicu cancri. Vndc Lucanus- jEtiopuq* folu qd nopmerct ab vlla
Signiferi rcgiocpolimili poplite lapio Vltima curuati ptederet ungula rati
ri.Dicur.n qdacpibi furaif lignu a^juoca: pro duodecima parte zodiacu&p
V
forma alal is;qd t>'m maiore parte fui eft! ligno demoniat. nde taurus cfi fit
lzodiaco£mmaiorefuiparte:tnextenditpedefuu ultra rropicu cacri:& ira
iramicarthiopiilicet nulla pars zodiaci pratmat ea. Si.n.pcs tauri de quo
foqcur au«or exredercf verfus arqnotfiale: &cffetidiredo
Arietisrvcl alteri*
fi^ii:tflcpracme/c£ab Ariete vel Virgine:& aliis fignisiquod paret p circo/
lumaquinoetialcm paralellu circunduetupzenith capitis ipfo^a^hiopfi
& Ariete & Virgine uel alia ligna. Sed curatio phyficahuiccorraricf :no.n.
liraeflet denigrari Ii 1 ceperata nafccrcnt habitabilndccedu q? illa pars arthio/
ipiacidcqua loquif Lucanae fub xquino&iali circulo: & q>*pes tauri de quo
loquif extenditur uerfus a:quinoetialem.Scd diftmguitur tuc in ligna Car
idmaliafle regiones. Na ligna Cardinalia diefitur duo ligna in quibus cotin
guntfolftitia;&duo in qbus cotingunt arquinodtia.Regionesarappcllanf
'fignaitermcdia.Etfmhocpatetqjcu aethiopia fit fub arqnoftiah non pra^
.jnif ab aliqua regioclcd a duobus lignis tm Cardinalibus.f. Anete Libra* &
C Quorum zcnith eft in circulo ardtico.
Cillis at quogt zeith c! circulo ardtico coringit in quolibet die rpc ani q> &
: zenith capitis coi}: eft idc cu polo zodiaci & tuc habet zodiacfi fiue ecliptica

pro honzote.Ethoceft quod dicit Alfraganus cp ibi circulus zodiaci fledtif


fupra circulfi hcmifpharr ii.Sed cum firmamcnrfi continue moueaf circulus
•horizotis mterfecab it zodiacu in inftanti:& cfi lint maximi circuli in fph at//
ra iterfecabiit fe in pres arquales. Vnde ftatim medietas vna zodiazi emergit
fupra horizonte & reliqua deprimif fub horizonte fubiro :&hoceftquod
dicit Alfraganus q> ibi occidunt repcnrefex ligna:& reliqua fex oriunf cfi ro
to arqumoCtiali.Cu at ecliptica Iit horizo illo$; erit tropic9 cacri tot 9 fupra
hori;6ra:& rotustropicuscapricomi fub horizdte.&licfolcexiftcte! primo
pufto cacri erit illis una dies.xxuii.hora^:& quali inftas p n oCtcquia in in/

i flanti fol tralit horizonra:& Itarim emergit fupra horizonrem:&ille coradt9
eft illis pro no<fte.Ecoucrfo cotmgir illis foleexiftete! primo pfifto capricor
ni. Eft enim tunc illis vna nox vigintiquatuor hora$:& quali inftans p dic.
CQuorum zenith eft inter circuluanfticum & polum mundi.
C Illis autquoij: zenith e inter circuluarfticu& polum mundi ardicficon

tingit q> horizon llloipinterfecat zodiacum! duobus puCtisaequidiflantib 9


5 «principio rancru&ireuolutioe firmamenti cotingitq» illa partio zodiaci
-
intercepta femper rclinquif fupra honzontem. Vnde patet q> quadiu fol eft
i iuna portione iccrcepta erit vnus dies cdtinuusfineno£tecra> liilla portio

c J
fuerit ad quaritatefigni vn 9 er it ibi dies corinu* vni* melis fine nodta (i ad
i

quanratcduo^figno^eritduoKmcfiuide ita duceps.Irecocigit eifde q>'por


cio zodiaci i tercepra ab illis duob 9 puCtisaeqdiftatib 9 apricipiocapncon)i
fp rcliqf fub horizoteiunde cu fol c i illa portidc iccrccpta;crit una nox conti
nua line dic breuis vel magnafm quatirate itcrccptx portiois. Signa aut
liqua quae eis onunt&occidut:ppoftcrconun£&occiduc.Oiiun£ ppoftere
w
ficuttaurus ante anctc:ar ics an pilcesipifces ante aquariu:cu ecouedo debe
retonn.f aries an thaupt.-fcd tri rcCtc occidut bx tri ligna his oppolita ori iit
.

tecto ordine:& occidut ppoftere: vt fcorpiusan librariibra ante virgincnufc


triligna his oppolita occidunt dircCte. illa. f.q oriebanf: ppofttrc ; vt taurus.
C Quorum zenitheftin polo arCtico,, .. g
C Illis at quo$zcnithcfH polo arCtico cotmgitq» illo $ horizon eftideqd
acqnoCtialis.VndcciiarqiioCtialisiterieccr zodiaciiinduasprcsa:quales;lic
& illoiphorizordinqt medietate zodiaci fupra: ftrtliqua infra. Vndccfifol
de currat p illa medietatesqeft a principio anetis vfq? i line virginis: vn 9 erit

dies connuus line noCte:dc cum fol decurrit in illa mcdicrate quae cfi a prici
&
pio librat vfq» in fine pifci ii erit nox una cotinua line die. Quare una mo'
dictas totius ani eft una dies artificialis;^ alia medietas e vna nox. Vnde to
tus anus e ibi vnus dies naturalis- Sed cu ibi nuqua magis.xxiii.gradib 9 fol
fub honzoce deprimaf vidrf q> illis Iit dies cotinu9 line nocte. Ni Ce nobis di
esdicif ante folis ortu fupra horizonte.Hoc aut eft quarum aduulgarefenfi
bili tatc-No.n.cftdies artificialis quatu ad phyfica ratione nili ab ortu folis
vfp ad occafum cius lub honzote. Ad hocite§: qriux uidef ibi clfc perpetua
qm dies eft antequa 'leue£ fup terra p.xvin.gradus vt dicit Prol^me9 Aln ve .

ro magiftridicunr.xex.fcilicetpquatitatem vnius ligni. Dicedu 'q> aer cibi


nubilofusSe fpifliis.R.adi 9.n.foUris lbiexiftcs debilis virtutis magis de ua/
ponbus cleuat qua poflit c5furacrc:unde acrem non ferenan Sc non eft dies*
C
Oediuifione climatum.
C I magmef at quida circulus m
fupficic terra: direCtc fuppofitus aeqnoCtia
li ntcllig36 etia alius circulus in fupficie terrae trafiens per orientem:
. I occi &
dentcm:& polos mundi, lfti duo circuli interfecant fc fe in duob 9 locis ad
p
angulos rectos fphaerales:& diuidut tota tcriri inqttuorquartas:qua$cvna
eft noftra habitabilis illa fcilicet quae intercipif inter femicirculu ductu ab
oriente in occidente p polum uCticfi.Ncc tn illa quarta rota eft habitabilis
qm' partes dhus ppmquac aeqnoiftiali inhabitabiles funt propter mmiu
calonmSimjlrptcseiuspropmquaepoIo arCtico inhabitabiles funrpp ni
mia frigiditate, lntelligat ergo una linea media aequidiftas ab aequinoctiali
diuides partes quartae inhabitabiles pp calorema partibushabitabihb 9 :q
funtvcrfusfcptctrionem.lntelligafetiam alialincaeqdiftasa polo arCtico
diuidcns ptes quartae inhabirabiles:quae funt verfus feprentriocm: propter
frigusa partibus habitabilibus quae fint*verius aequinoctiale. Inter lftasec
duas lineas extremas mtclligantut fex linea: paraldl* «qmnoCtaU quae cum
lo iar
inTeptem
^
6g-a£
portionesquaedicunturfcptem climata proutinpraefentipatetfigura.
C Dicif aut d ima tarum fpacifi terra; p quatu fenftb diter uariaf horologid.
Idem naq» dies aeftiuus al iquantusiqui eft in una regionej&fenfibiliter e mi
nor in regioe propinquior auftro Spaciura igif tantum quantum incipit
.

dies idem fenfibiliter variari dicif clima.Neceft idem horologium cum pno
cipio& fine hui 9 fpa
m.St5
cn obferuaru.Horae Frigida sona
cni diei fenfibiliter
uariaturqre& ho/
tologiu . Medium
igif primi climatis
e vbi maxima diei
prolixitas e.xiii. ho
raru.& deuatio po/
limudi fupra circu ©j Soiftwa
luhemifpharriigra
dib 9 .xviAdicitdi
madiameroesame
roe ciuirate initiu
ci 9 evbt diei maio
risprolixitas e.xii.
horaee. & dimidia; 5?^*H£3lSfc-*J
&qrt£vnius horf
0
&elcuaturpo!usfu
pra h ori rorem gra
dib^.xii.fcdimidia:
&quarta: uni 9 gra
^^SBS
dus Etextendif ei9
.

laritudo vfqiadlo/
cuubilogitudopll
xiorisdieie-xiii.ho frigida sona ^
nrumAquarra; vniusAeleuaf polus fupra ^orizote gradibus.xxAdimi
dio qdfpacitirerrxcxccdx.miliaria.Meditf aut fecfidi climatis e vbi maior
diesc.xiti.horagt&dimidiae:&eleuatio poli fupra horiz6te.xxiiii.graduum
flcquarr^partis vniusgradus.Ft dicif dima diafyenes.Latirudo vero ciuse
exrermio primi climatis vfcpadlocfi:vbifitdicsplixior.xiii.horag:& dimi/
dia; &qrtatptis vni 9 horaK& eleuaf polus-xxvii.gradib & dimidio & fpaciii
9

terree ecccc.miIiariogc.Mcdiu tertii dimatis e vbi'fir logitudo plixiorisdici.


xmi.horaaAeleuario poli fupra hori:ote.xxx.graduu & dimidii *A quarrg
vni9 ptis.Etdicif dimadialexadriosLantudoei^eextermino fedi diatis vfq»
A
nbi plixior dies e.xmi.hora$ fcqrtat vni9 altitudo poli.cccxxx.graduu; &
C <+
doaift tertiana fpabfi terrae e ccd.mil1ari09.Med ifi quarri di matis eft vbi
maioris diei plixitase.xiiiidiora^&dimidixi&axisalcirudo.xxxvLgraduu
&dua9qnta9hiorx.EtdiCi£diarhodosXacirudo uero eius c extermino ter
do climatis vfq» vbi plixitas maioris dieic.xmi.horaiji&dimidix& quartaE
partis vniusieleuatioatpoli.xxxixgraduuqd fpaciu tcrrxcft.ccc miliari 09:
Mediu qnti climatis e vbi maior dies e,xv.hora9& cleuatio poli.xli.gradus
&tcrrx vnius:8edfclimadiarhomes.Latitudoueroeiuseextermmoquard
climatis vfqi vbi plixitas diei lit.xv.hora9&: qrtx vm &
9: cleuatio axis.xliii
graduu &dimid i:q> fpaciu terrx c.cclv.m iliano^.Mcdiu fexti climatis c vbi
i

pxiliordiesexv.horaiji&dimidiaK&eleuafpolusfupra horizotc.xlv.gradi/
,?
bus:Sr duabus qntis vn ius-Et dicif clima diaboriftenes Latitudo vero er e
ex termioqnti climatis vfqpvbilogitudodieiplixiore,xv.hora9& dimidiae
& quartae vnius.&axiseleuabo.xlvii.graduu&quartae vm 9 qdiftantia terrae
Mediu at feptimi climatis e vbi maior* plixitas dieic.xyi*
e.ccxii.miliariogc.
hora^iAr eleuatio polifupra horizonte
xlviii.graduu:&duarfi tertia^ Et dici f
clima diaripheos Latitudo vero cius e
.

extermio fexti climatis vfq» vbimaxia


diesexvi.horay Sequartx vnius: &ele
uitur polus mundi fuprahonzorem.l.
gradibus fiedimidto;qd fpaciu terrae cft
clxxxv.miliarioru. Vitra at huius fepti/
mi climatis terminum licet plures lint
ifulx:& olum habiratioes: quicquid ta
men finqmprauxe habitatiotslubcli
matxnd coputatur. Omnis itaqi inter
terminum initiaJ&iimarfi & finale eo/
runde.di uerfira s e trium horag: & di mi
diae: Sc exeleuatide poli fupra horizonrcm.xxxviii.gradufi-Sic igif patet vni
ufcuiufqi cl imatislautitudo a principio lpfius venus arqnoitiale vfqj.I fine
eiufde verfus polii ariticu:&q> primi climatis latitudo c maior latitudie fcdi
&lic dcinceps:Logirudo at climatis pot appellari linea duita ab oneteiocd
dente xqdiftans ab xquinoitiali* Vndeldgirudo primi climatis e maior 15
gitudinefecundi:&ficdeinceps:quodcontingitppter anguftiam fphxrae.
C &
Dc circulis 8c tnorib* planetaijuSe de caulis ecl ipliu folis Iunx.Cap.nii.
Oradu q> fol het vnicu circulu p quemouef 1 fup ficie linex edipticae

D &
Iis
eeccenrricus:Eccctric9 qde circulus:dr no ofs circulus: fedfolu ra/
m
q diuides terra duasptesxquales nohab.t ccntg; filii cu centro
terrx fed extra. Punitus at in eccctrico q maxime accedit ad firmametum ap/
pellat a uxtqd mterprxraf cleuatio. Punitus vero oppo(it 9 qmaxie remotio
nise a firtmmecodr oppolitioaugis.Solisataboccidcnrdoriete duofunt
motusiquoy: vnus e ei pptiusi circulo fuo eccett ico;quo mouet i omni die
21 <

ac nodfclx. fninfitis fere- Ali9 vero tardiore raot9 fpharr* ipfi^.fupra polos
axis circuli (ignoip:& eft cqlis motui fpharoe ftellaqtfixaiy. f.in.c.annis gradu
uno.Ex his itacp duobus raonbus colligif curfus eius i circulo figno$ ab oc
ciderem oriente p que abfcindircirculufignoip i.ccci v.dicb 9 Se quarta vm9
diei fere pter re modica q nullius e fenfibilirarisquili
bet ac plancta rres het circulos pter folc.f, aequarem de
ferente; &: epicycl u. Aequas qde luat e circulus cocetri//
cuscucerrr.&ct fupficie eclipcica&Eius ucro deferes c
circulus eccetricus. nec e i fupficie cchpticz ; imo vna
ei 9 medietas decimat verfusleptetrione : altera verfus
auftr&Etinrerfecat deferes arquantein duob 9 locis&
figura incerfedtiois appcllaf draco ; qm
lata c in medio
&anguftior verfus hne. Interfcdioigif illapquamo/
uef luna ab auftro iaquiloneappcllaf caput dra
conis.Rcli^ vero interfcdio p quam moucf a fe
ptetrionci auftru df cauda draconis. Deferentes
qde&arquaces cuiullibet planetae funt arqlesffc
fcicdu cp ta deferes qua aequas Safni Iouis mar/
tis Veneris & Mercurii fut eccetrici & extra fup
ficie ecliptica: & tn illi duo fut i eade fupficie qui
libet et planeta ptet fole het epicyclu Er e epicy/

cius circulus paruus p cuius circuferentia deferf


corpus planetas &ccntgtcpicycli femp deferf in
circuferentia deferetis. Si igif due lineae ducatur
a cetro terra: ira q>icludac epicyclu alicui9 plane
tasuna exparte orientis; rcliqex parte occidetis
pumftus cotadtus ex pte occidentis dr ftatio pria
pumilus vero cota<flu sex pte occidetis dr ftatio
fecunda. Et qh planeta eft in alterutra lllarufta/
tionu dr ftationari9 Arcus ucro epicycli fupior
.

9
iter duas ftarioes interccpt df diroftio: firqnpla
neta eft in illo tfte df diredtus. Arcus ucro epicy/
di inferior iter duas ftarioes inrcrceptusdf retro
gradatio &qplaneta ibiexiftes df retrogradus. Lu
na: at no a (lignatur ftatio diredta vel retrograda
tio. Vnde no df luna ftationaria dirccfta vel re/
trogradapp velocitate motus cius incpicyclo. fT-De eclipfir Lunas
C Cumae (olfit maior terranieceflc eft q> medietas fphzrz terra: ad min9 a
fole fp illumincf;Se vmbra terra extenfa in aere tornatilis minuafiro tudita
te: donec deficiat in fupficie circuli (ignote ifepabilis a nadir folis eft at nadir
folis pumilus direde oppofitus foli in firmamento. Vnde cum iplenilunio
Luna fuerit i captrc udi cauda draedis fub nadit folis : tunc terra iterpontf
Soli .
lumen no habeat nifia Sole: in rei ueri cate deficit a lurame.Et eft edypfis gc/
ncralis in omni terra fi fueriti capite ud cauda dracois
diredc. Particulari®
vero edipfis fi fuerit ppe ud Edypfis Lunae
Zframetas determinatas edy
pfi.Etfempin plenilunio vel
circa cotingitccypfis. Vn ofi
in qualibet oppone hocefU
plenilunio nont (uaicapitc
vel cauda dracois nec oppofi
ta nadit folis. nodi neceffej

iqfubfcqui
luna I capite ud cauda draco
nisjvel prope metas fupradi
Cias coi udioc cu fole: rue
corpus luna: lterponef inter
afpeCtu nrm & corpus folare
Vndeobubrabitnobisdari
tate folis:& ita fol paticf edy/ liXiOli
pfim:noqa deficiar lumlejfed Edypfis Solis 'J J r*J Ml}>
deficitnobis pp interpofitio aansiq?.i;']noj.
ne lusiter afpedtu nfm &fo/
le. Ex his paret q> no fpcedy
pfisfolisin coiundide fiueZ
nouilumo Noradu ctq?qn
.

eft edypfis lunae : eftcdypfis Z

oiterra ifedqndledypfisfo/
lisneqquaimol vno elimare
ecclypfisfolis:Aeialiond:qd
corigit pp diuerfirareafpeCt 9
Zdiuerfisclimatib 9.Vn Vir/
gih^degariflime naturas vtn
ufqi edypfis fnb copedio teti
git dices. Defed9 Lun£ vari/
osfolisq» labores. Ex pdidtis
.
parer epeu edypfis folis efferi paflloednn&eadcpaflio effeti plenilunio :iffa
edypfis Solis no fuit naruralisrfmo miraculofa contraria narureeqa edypfis
Sojislnouiluio vcTci rea debet congere. Propter q> legi f: Dionynu ariopagi
tai eade pafTioedixiffe. Aut deus narure patii: aut raudi machina
diffolucf.
C Opufculum Dphamcum Ioannisde Sacro Bullo explicirum eft.
c
Difputationcm Toannis de monte Regio contra Cremonenfia in plane
.taram Thcoricas deliramenta praefatio:
Vniucrfis bonarum arcium ftudio fis loanncsderaonreRegio.S.P.D.
lOftquaemifim* indicem ope?c:q librariis nfisforman
da tradcmus;nonnullis:vcaccepimus :laedcndi magis
qua muadi ftudio inflamatisiilludmox uifumerephe
iionedignumjqjquorudaopa fcripto^imurare cona/
munalio^ueroprorfus reuccrcnouis videlicet illatis
rradirionibus:deide q> plerifq; probis vctuftifq; au<fto/
nbus cotradicerciac quorudara reccntio?: comen taria
y oblfarc non ueremunnolbusctiarqd ut illi putat; acer
.
Jl hnm cft:enunciatis.Mihi aut volenti potius prompta
reftaqi exemplaria verfare qua aut noua codereaut medofa excribrarrhaud
quaqua differedu di id liberer at<jc6fultofaduefle;n6quo alienae detrahi
auftoricatufcd quo marhematicha?: ftudiaiam inde a feculis multifariam
qnaraac pene ab oib^derclittajoilabc quo ad ci 9 fieri potabfterfa llluftrent;
qd pfeito cfiimutadi plurima:turadenuo traducendi offo fieri ncaflce.Co
traducere atic fer iptorib? quaqua autiqs fi vfqua ut hoies errauerlt iufti viri
ac liberalis ingenii dic arbitramunexeplo moniti oium fere co$ q unquam
9
aliqdnouicopofuerc, Quoddeniqmoib^fcriptogtno pepercim haudab
fenracfiuidcrideb:t:cu mifdliqda nimia capri credulirate tm tribuat fdh/y
uishbro?: infcnptioib^audoruqpuetuftatuutdereqpja difputatunfup//
mu acualidiflimu argumecadilocufcmp ab audtontate muradumcenfeat.C
aliei alfertioi qhcuqt plus fidetes qua roni ccrriflinue. Affert nefcio qd fingu/
laris ldulgentiae mors hoium q aliqd i vitacopofuerc : vt quos adhuc viuos
fodica ncgligetemusieo^ ia uirafunCto?: opa rdigiofius amplexcraunfiue q>
fcnteci is ipfo^ refragari n6'licet ne p inuidia aut mfoleria id fieri credat fiue
q> alitna placita excutere a rgutiufcp dnudicarcgrauamur:qm ldplcruq? fine
magno labore fieri nequir.Hincergo factura efle crediderim ut coplura lra?c
fhidia fomni cuiufda aut anilis fabulae fpem cotraxcnc ob lectioes nimium
9
fccurasac comeratiocs obfeqofas.Vcrfi.n.uero & fi coragifi illud olb ferme
liberalibus ftudiis comuncfitun mathematicis tnoino pudendu cftac itole
rabilcrqppc q cofdTu oium perpetua femppfefcrctia certitudine: nfi defidia
faeculiadfecequanda decocta funnadeo vti fdafidcralituniuerfas.n.iducere
logii apter Gerardu crcmonefem ac Ioanede facro bufto cuftospcne auCto
Ks negiigamus: laqi aftrono mis celebremur eo?c contenta Thcoricas.f.
p q
planetaipfpharraqj;vtuocar:materialevidim9 Atubi numero?: quoqitab»
.

la^pdittionfiqnnchoamctaqdaattigim^jrudemu pfedti nndicj credimur.


Hic alti lconib 9 publicis allcgamurdiTcipulos.f.fadturi qles ipfi fum^peepto
res Alti ad cofulacioesprincipiu accedimur quoipapplofiochrmacimoxipu
bl cu ac plcbeia turba dclirameca nra pfundere no erubefeimus. Pudet pfco
recefere quaca nobis idc coturadia pleru^ obucniat ; & qdeno indigne qn p
caecitatem dolida jppri* precones fumus inepti*. Sed h*c quidc q Uti adne/
xa (ibi pccna luanf leuiori egent cefura qua q> ad corrigenda exeplaria felagi
quauis rccudita^idifcreteruim9 . Hoc ctcnunifi fallonpiaculu e imas au Cto^i
nobiliu obtenebrate cotagusppriefuppofitis ignoratix:pofteritateqi vicia
ns libroge exeplis ihcere-Quis.n.nefciat mirifica illa formadi arte : nup a nfa
tib^cxcogiratarobdTetm mortalib^fi medofa diftetnincnf libroip volumla
quacu pdeft exeplanb ,? ritc correctis.No qo mihi teperaf quo min9 vnfi pfe
ra rxcplu correctoris audaculuq geographia Strabonis latina aliqn faCtairo
mais nup librariis formadaexhibuinquauis ridere magis libeat qua Irisldi/
care hols fcioli cofidetia. Is i tertio volumie vbi de plixitarediei maxle agif q
accidit habiratib 9 Iter Roma ficNcapoludicsIquitmaxia e horage folftitio/
naliu qndecim.illicctfopi 9 hoc epitheto folftionaliu repctitoilfcitiafua atq»
barbanfmuidicas uno.fvcrbo duplicepftituit ignorantiam.Quu.n. auctor
gr*c‘? dicat <apuin<rifUj>i'yotj qd laric e hora$a:qnoCtialiu:ftolidus ille mi/
rat*c:quo na moarqnoCtialcs hora: die folftitii colli tuere poflint rxqnoCtio
aefolftitio multum IterfediftScibus. Iraq» a folftitio horas illas denoiauits
ignorans vticp cur arqnoCtialcs dicant hor* et ille q I die folftiali numeranf.
Nemo fanctm traductori Guanno vitiulputabmis.n.fupi*haud loge poft
caput fecudi voluminis:dic maxima apudbnrannos horaei xqnoCtiali u ee
dece & notie infinuar.No dret ille folftitio naliu ficut gramaticellus ifte: fed S
folftitio folftitiale formaret Lucani imitat9 dicctc-.rapidiqi leonis folftitiale
caput.Tah correctori Imo pon 9 corruptori:cxeplaria emedatu difficilia plu
rimuq? Ipedita o amice credis i Quid qfo fiet fi traductoris Icuria pnmu exi/
piat vitio fit obduCtuiaut abefuneei quouis librario ppera imutatu l quo$c
pfeCto vrrucp cernere e in eo ope qd hodie p Geographia Claudii Ptolaemei
circuferf: vbi nec Ifalis cotextus auctoris grarci relpodet fentetus: Iacob An/
gelo flotetino Iucrtctcnecp tabui* puincia$ particulariu a Ptolarmco lftitu
taferuanteffigicrfedfriuolaab hole famelico paflxfunt Imuratione. Igif q
fehre putabit cofmographia Ptol*mei:nevmbr5qde rati opis poterit ofte
tareifideq» nemo no habebit fumati mdiceti mihi: op^hoc nodu adlatmos
traflatu eflcpferti fi refaucnt ipm ob difficultate fua diu apud grxeos quo
q» pdiriuolnocp Iterituijtfuiflbnifi monachi cuiufda mana vigilaria reptum
effet. Sed hacc alibi pleniori reddent tractatu. 1 a. vero reuerres vn abi i : ne alie

na delicta rephederemeipm videar eximere a grege ifto ridiculo aftronomo


tu taqua Inocerenulliq* errori obnoxiu :nuc pfircor xquclatu^ Imo gfas in
gentes habiture plerifcp olb^q measlfpicient cditioes iudicaburq? quauis Ifi
diofejquas &fi fcia Horatii Quintilianiq» moitu noeepcipitadas : aliqd tri
in *tare vegetiori tetandu e:ne ucnrri tm more pecuduldulgcrcu idear. Suv
fpicor at fore nonullos q infoletix crimen mihi ob leCtaburrvt q I germanis
ne dica barbarie degxinops libro^a frequetiaqp doCtorc hoium femot9; tot
< tamqicclebratosuirosipctereaufim.Sedhunifi mcfallitalusiuenia dabunt!
fi fine ppofiti-.no pfonafcnptoris aut fortuna ppenderint NS quo Iicetiuc
.
13 IW
mea ifpicereuudi ea re: corrigere ac rerracftaf queant
abfidiufqi vniucrfi tcrSta
cccemeipmfporeitcrptamcto multiplici in medifi ftatuo haud reformidate
p republicalrana quauis expin fortuna. Sitqiharc pfenslugubiacifigulaqli
pguftaractu vmuerfa; comcrarois: qua veluti mclura rdiq aetatis nfar:quara
cflqi de°cribuet exercebim 9 Hortamur deniqdedlores:beniuolos qdc vt pro
.

Tuo qfcp igenio conat^nroscxaminenno qdc fine pmio mfi qfpia nois fui ce
lebracionenegligerc uelit: qua certe pollicemur farturos i opib 9 nris ubi fuc
ritopportunu:a:mulis$: nonihil voluptatis accedet fi hoiem resiufiratas
aggredi aufu rerrore dephcderir.Sed ne logi 9 pfcmuricipim 9pcurrere Theo/
ricas planeragc Gerardo Cremoncfi: vt fert: aediras :ia prideq» m oib 9 ftudiis
gencralib 9 legi cccptas:opusqde tenue fed a multis magmfqugeniiscrcdu/
9
lepbatu. Multos paflim offendes infanosei expofitores:crratatp fua demo/
ftratioib^geomctricis roborare conates Qui quafriuole vigilauerintfpecie
dialogi manib 9 nfis laduduerepti inrclligcnquc in vrbeRoma quoda lufi
mus Nuncq?vniucrfosfidcralisfcietiacftudiofosco inrerprcre Salutam 9*
VIENNENSIS i.
r CRACOVIENSIS.
.V. .c.
quis forre roget qu aobrepoti fiimum ad hac ardem diui Petri
apoftoli hoc mane c6ccflenm:i s fciat in primis orarum me ve
nifleut Piodifunrto potifexfuccedat cuifincera religio cordi
fic:qui chnftiai nominis inimico mahumero ocairrere aufitt
quiqjcxtemisolimcoculcatishoftjbusinrcftinaftudeattollc/
rsedifcidia; vt tandem omni ambitione ac praua cupiditate extinda boni
m
mores ex integro refumantunac deinceps optimae quacq» artes lucem re//
deantque turbulenta hac noftra aerate ncgligi videntur.Nam vt reliqua flu
diorumgenera filentio pretereamiarteslibcrales hortantur pracfertim illae
quasuocatmathematica:qitamiferemortalium animis exciderunt:vt p
paucos hodie rcperies qui facis dorte cofecuti fint eas: plurimi aute & ferme
oes vix aequo animo miferabiledi(ftu:ea^nominaaudiant:nihil fuaue arbi
tranres q> non auri facranffamc expleat: 1 nterea tamen ea queaftroij: pollice
tur noti tia quofda afficit hoic:no qdemtut aequum edet : animi exerccdi fed
glone aut qlfus gra q lufto ordine neglcrto dum ad futura pnunciada nimi
um pperantora ferme q de motib 9 e prereunt aflronomia: quo demum fieri
folcnvt vulgari undicp habeant ludibrio:ncq* id iniuria:qnqdeab crrorib 9
ruisquo^occafionesignorancabflmeren6(lud.nt.SedqfnammeappcIlac
hoiem tata turba difcemerenofintJC.Saluere ircqiteiubco loancsoprmae
V*Saluticeadueni(Te gaudeo amicedulciflime.C.Iadudumfalurat9 haud re
fpondifti. Quidagift V. Deambulat. Sed tu quid rei hichabesfC-Fxpcrto.
V.Oce fed ice qua expertadi gfam habes:ad capeflendas.n.opes ccck fiafticas
hac aiunt ccuiiCHa ha Tuquoq» idcirco beabcris:qtatopcre an hoftium
moransfacru.V.Dc9 faxit.Sednuccgo Nicenu experto dnmmeu no ut ita
ducerun bnficia.C.At ego dnra meum operior futu^cuftodem ac condauc.
1 >
:

V.Tu igi£ hoc triduo I carcere lafebistid gde cSrnodi habitatur9 ut qui pri
mu electio noui potificistobi mnotcfcat.C.Quid rfi poftea. V. Vt ide forru.
nas ei9 pdere pofllt.C R.cdtc pfcdto id expio radi talis credi? ce ianua.V. Alii
diem poti 9 obferuaduccnfentquo cathedra prxmitapoftolicamcorona tri
pliciredimit 9.Scdmiflaifta:cfaciam9 :orad multo maxime de.9 c ut coeptis»
9

lUisafpiret.-vtq; Mercunufuosfoclici radio'tcmperare iubcathoiesdeuore


fupplicadu c.C. Ita faciundu cefio. Vei£ ut ad vfitata locundioraq; nra coi/
loqa redeam9 opportune mones ubi Mercuriu come moras .V.Quidqfof
cidit^C.Thconcarplancta^cocsi mente rediere pfcrriloc9 illacubick mino
9 9
tis ,pporti6alib Mercur agi£:Na fnia ei loci haud quaqua refpodere vide
1

tur tabulis numero ij:.V.TheoricasdicisGcrardoquoda:utfama e:cremo/


neli acditasqvn prima forriraefint fidem ut tantopere legercnfrfaqjcnii mero
admirar 9 fum.C.Tu ne illas lcdtii sci adeo iniquu arbitratis: V-Vtru ,legen/
dxflntan potius ncglige.iaeiabusqfpia paulo poftiudicant.C.IgiHepcus
ego fruftra tanta illis fide habui:qppe quas toties magna cu Itctioc legerim
V-Optimi viri fundtus e officio:n5mo.n.bndiccntibusgfsefunt habenda:
9
veijc et errantib .Na p hos qdem cautiores reddimur : per illos aut meliores;
CAdhucharreodutotcometariosfuos circufpicio :qoes expia nare cona
tur hafce theoricas.mhil errati nihildcmq» infipienter diCti norates. V-Siqd
obfcunus feriptor ipfecdidcrmvd idodteforfitapceperinofificio ,comerato
ris id qdefatiusilluftrandujiftuduero decenti cu moderamine exponeduex
alioqum ignauushabebifcomentatorarqifcmerarius.Sed nedieteramus
res ipfaartentadacft. Vellnobisdatu 9
iri textu theoncaru:quo ordinari fini
gula pIuftrareliceat.C Inuicinoamicuhabcm 9 vn petere oportebit. V.Va
deergo ocius petitu. Anceps hodie facin9 carprafle videor qaliena feripra &•
ia diu p ldubitatis habita retractare aufim. Veru vbi ubi opus erit Euclides
nrattp Ptolarmeus aduocati afliftcti&fialiude reftimonia fumi oportuerit
copia:ficfpero:dabif.H6cnaqi paCtonifi me fallit alus: caluniandi plerifq»
adimef liccntia.Quod mfi fierer:plurimos pter rone mjhi oblocuturos vere
rer.Dicerecforfira.Vnnouiciomihirmarrogevtvetuftu puocare auctore
noerubefea Sed amicu uideo redeunte. Vbi cftfibellus que petebam 9IC. Ec
cu ipm.V.Satise Nuc ordiendu ccfeo arcb 9 paruis:qaliqten 9 tolerari poflet
fi moderamic certo acciperenf.Poft pauca igif initialia: medius ingt ille mo_

rus Solis df arc u szodiaci cad ensmter linea cxcuntca cctrojterrar vfqi adfiiz
mamentudinca mdico aeqdiftatem linea: exeunti a centro eccctrici d cerrum
corpislolisadzodia cu C.Quid i h ifcc vefBTsiiorasf VTExiguu aliqd c fup
H ue qdem lenfidiamcr^: eccctri ci adcennpfolisterminara pducit vflp adzo
diacu.Nah*clineaad zodiacu vlqiextenfameqimcdiufolislocuneqiuclo
citate mot9 ei 9 a:qiialeizodiaco ddignar.Sedfatiselineaex centro eccetrici
educi & ad cenr^folis termiari Hxc.n.uelocirarc fol is lecccn trico fuodecla
tat:cui demu arqdiftantc ex centro mundi educere licebit. C.Parua videf ille
nota.V.Ha hahe.&parua exjftit i vcritate.C.Quid rides ubi veritate appd
tro ccccntrici p centriolis vfqpad zodiacu pduCtarair.n.mediu folis motu i
zodiaco ad hmoi linea terminari. C. Tam temere qfpia fentire poti Quando
quideharc linea i aegsrpib 9 ex zodiaco n oarqlisa bfcindit arcus qd pprium
fineae medii mot^elt offm.Sed hoiem iftum nolle veli. V.Dabif polthacco
gnofccndus.Tumocccptajpfcquerelcone.C.Aduerteigif animu. Quararq
nonalia e foleexnte in augeveloppolitoaugisnpfo St exiftentem logitudi
mbas medus eft maxima. Quid qlo accipis puocabulu logitudin is mediae.
V.Logitudine logiore Ptolaemeusftelligitlineaqexcetro miidi ad augeee/
cctriciptedif.Logicudineatppiore accipit linea a cctro mudi adoppofitu
augus porretta. Interdu tnputfa eccctrici didtas lineas terminatia logiore
& ppiore uocat logitudines.Logiradine at media appellare folet linea egre/
dienteex cetro mudi a d circfiferccTa cccetnchaequale qde Jemidiametro ec/
ccntrici.- aur punctu eccccnci mte rminat hu luTcemodi linea. Appcllaf at 16/
ginido media qmtmfupat a logi tudTc logiore quStlj&ipra fuperat logitu/
dinc ppinquiore. Qui aliter accipitlogitudine media eccentnci a mete Pro
laemei recidit. Vt at punCtu hmoi longitudinis mediae determinari poflirfi/
guratioe vtendu eft.Circulus.a.b.c fup ccntro.d.l ineat0 eccetricum folis re/
prefente i cuius diametro.a.c.logiorarqi ppior logitudmes confidant; cen
crura mundi fine. diuifaqi d.e.eccentncitatep mediti i puCto.f.cx ipfo.f-cgre/
dia£.f.b.ppcndicularisaddiamer?.a.c. Cuius punCtum.b.rerminaledico ee
logitudtne media eccctrici produCtis.n.duab*
lineis -b.d.&.b.c. erunt duo altera, b.f.&.d-f.d.
trlanguli.b.d.f.a:qualia duobus larerib 9.b.f.
&.f.c.tri5guli.b.e.f.&. vterqia guloK.a.d.f.reCtus
quare p quarta primi elcmcntor cuci ldis .b.e.
linea ipfi.b.d. femidiamerro eccentrici a qualis
erlr.lineaautcm.e.a.fcilicetlogirudinislongio
ris fupera t.a.d.femidiametrum eccentrici : atq»
iccirco lineam.b.e.ipfa cccenrricirare .d.e. femi/
diameter quoqulcSc ideo.b.e. aequalis ei exce//
ditlongitudinem propiorem .e.c.eadcmecccn
igiturpundtum.b. poflidens \ Ion
tricitate.Sol
girudine media cccemcifm metem Ptolarmei
rxidere dicet.C.PIacer id mihi Sed textum cotinuabo nili aliud fubiungere
.

velis. V.Quiefcepaulifpdoneccx cetro mundi.e.ad dinmetr ecantrici. .a .e.


rpandicularce.g.eduxero arcufcrcnria: eccentrici \ punCto.g.icidentcm .C.
Perge ut Iubct. V.Ptolaemeus dr derooftrauit folii punCto.g.exiftenti maxi/
m
ma motu fuo diuerfiracem accidere .C. No igif in punCto.b longitudinis
fcilicetmediarjequatioem folis maxima reperi emusqueadmodum bon9 ille
theoricarum auctor afferebat. V.ReCte cocludis: non enim in ipfa longitu
dinc mediaded prope eam maxima Solis diuetlitas colligitur. Nunc cascta
b

9
drfceps profer .GAudiro igif me lecrurtS. V.Sed miffumfaciam .Solc:fp€
9
culatioesat motuu atcporbifiluna:aggrediamur.C.Exxetric folis imo ia
lisenifi^ntuadodauafphacrajeccetricusaucluna: rooue£ quolibet die ab *

9
oriete in occidenre.xi.gradib fcre. V-Hic fifte gradu. Quot comemorat ille,
cccctncosi fpcculationefuafC.Vnudutaxatepicydiddatore.V.Quoigif
ide eccetricus occidere verius mouen poterit:q cpicydu defert adoriercmili
9
eide mobiliduos corrarios iefle mot affirmare qs uchdC.Neqqua fup nfde
polisiuegt d cetro eccctnci dixiffc videf;illud.n.ad onere tr5lfert. V. Sed ne<3p
illud natura pmittit:oportcrct.n.hoc padto fddicorpa ccclcftia uacuuqueis
repenri.C.Bn rocinaris.ldn.ncccflano fcqrcf mfi orbi eccctrico cpicydu de.
9 9
fereti alios duos circup onam lingulis tm fupficieb eccenrricosuta ut rota
o rb u coger ies mudo fiat cocemca.Scd ha:c ola i thcoricis ftus nouis Gc
tr i u i

orgiusPurbachi9 pceptortuusexplanauit fleqdeaccuratiflimc.V. Illud de


mii qd feqt haud poterit irellignfi no duos cxtreiores’ hmoi ecceticos imagi
nati fuerim 9.C.Quid illudci V.Paulo Ifen9 ilIcPater.n- inqr q>cetruepicf
cli luna: bis \ mefe ptraficecccntxicu.C. Vcijt dicis:quo narppado epicyclus
pagrate pollet eccentricu cui ita iditus eut ad motuei 9 raptin circuferaf. V»
Proccdedumeoci 9;n6dum.n.limetragreflisnobis hora ferine itegra fubter
fluxit. C. Ergo tacere libet nuura,pporcionalia.q ut ille autumat dicunf fexa
gefimacpticula: linea: dupla: ad linea exnte iter cerru terra & centra eccetf ici
diuifa mlx.pres.V. Profecto fi Ptolamefi uidilfct ho ille mrnta pportiona/
lia ronabilr diffiniuiffet fexagefimas eapticulas ipfiusexccflfus no qdc dua§t
lineali more fuo: veg: duaijceqrionum argumeti maximagc : qua$ altera qde
cp cyclo lauge accetrici collituro acciditialtera ucro taugis oppofito .C.il/
i

lud ddeeps minime fatiffacitmihi ubi de dracoelua.Et ducit inqt'iflas inter


fedioes qda circulus cocetric9 mfido exifles I ccdo cqlis eccetrico luna i ma/
gnitudle;fle c in fupficie orbis figno$ fiue i uia folis. Na & fi facile ltdliga hu
iufcemodiduasiterfedi6cs;mot 9 tn eage fieri pofle n5 videt p circulfi mudo
cocctricu: vt ille airrorbes.n.corporei futqb 9 mot9 celcftcs fiutnocircuh. V.
Nouunanotafti huclocu Ifufficieter expolitu. Quare miradund e cur pau
cifTimi plena thcoricaijtnotitiahcanr.-qnqdediminure res ipa tradita fit. De
lumianb 9 ia fatis nuc ad tres lupi ores rraleudu ciquoqt qlibet inqt ille duos
hetcirculoseccerncosaqlesdifpofirosicade fupficieplana &imobilesni(i
quaru ad motu odaua fphara de ad motu quortidianu circa terra ab oriete
ad occidente. Quid de hac Ira tibi videf amice milC.Neurgtduogt circulogr
moueri aflcrirpterquSad motu odauafphanU fle primi mobilis q>a ventate
al icnu arbitroncu ait eoi£ oriete verfus deferre cpicydu foleat . V. Audi aha
h^hois verba 8c dr tuc ec cerni epicycli 1 logiruefie media aequatis qn diamet
epicycli flat ppcdiculariccr fup diamctrii mudi trafeuntcp cetra ccccmco^.
Quid ibi diccsIC.Rxcurro ad ea q fupius de logitudine media eccentrici fo
lis ondifti.V.Itide facturu te fufpicor circa minuta ^portionalia qqdcde
prehedi autumat p exceflus lincagc : no a^tionu argumeti maxima $ quead
*5 i*o
modum Prol£me*foIet.C.R.efte potas. Quis.ti.no poti^ProIftnei dariffimi
«dhfrcatfniequaicptiishui^viri.V.Nuncad mercurifi qb£c nfa colloqa
fufcitauit dfccdem^ex ordfe vbi.paulo poftqua medi u ci*motti drcrmiau it h
jrfcrt riba.ttcu iftc tres lincf arqualrmoucanf crutfcmp fqdiftarcsiauterfit
oes vna linea:aut dua: eadc:& rd iq-Dcno tau it at duas lineas qua$ altera q/
dc ex cetro eccetrici p cergtfolis: altera vero ex cccro aquatis mercurii p cct§c
icych eijptcdit;& tertia cx cetro mudi egrediete pdiCtifcp duab 9 £qdiftare.
S.Cur huciocu negligcdu ccfes? V. Quia nuquadidt£ hnc£ cqdillat vt ille
afTcrit pterqua cetro epicydi mercurii i altero duo 5: nodoqc exnre;q> bis ifpa
cio ani folaris accide folentucn.folu duo circli eccetrici folis 8c mercurii at/
q» iccirco pdicftc line£ 1 vna plana fupficic colocatrq? ad cqdiftatialineagt re/
Qtif cetro ac epicydi alibi coftiruto memorata: Imeg cu fiunt i cade plana fu
piicicjpqdiftaren poterunfpgtaliaelinca medii mot9folis:dealia mcrcurinp
terqua du linea medii mot9fol e cois fcdio ediptieg eccetrici mercurinant
&
l ipa eccetrici mercurii fupficie rcpif.C. Profunda fpcculatio b e adeo vt neo
te hac pemt^coprehedcre poffit: hirudines fupficieiy iuice fcda$ ignoraue
q
nt. V . lnferi°paulo hec fua liba colligunf cer$c vero cpicycli :& aux eccetrici

firqlibet pfid‘5eccetrici:fp ip^lib 9 tpib‘? ^qles agulos dfcributfup cetro fqul


tis.C. Quid ibi. None centgc epicydi [ceno gquatis regula fui mot9 hetf V.
Ita res fe h^C.Rjeliqs puetis eccetrici id quoq? accidere credif qd ip(i cetro e
picyduita vt gqualr circa ccnjc cquatis moueaf.VR.diqs eccetrici pudis id
no obtigere geometria nfa dcmourabit.C. Aufculrabo libecer.V.ln lmea-a.
clic cenp equaris.g.cergc pui circuli.f.fup quo ipe circulus pu 9defcript9.c.m.
gponaurnuccergc eccecrici dfereris epicy
dii 1 fum itare pui circuli. f. i pudo.e. &fup
- ——
co eccerricu lpm.a.b.d.ia ofidef pudu ecce
trici.c.qd termiat diamerru eccetrici rraieu
te p cccy epicydi lrregulir in cetro ^quatis
moueri.C.Cur na pudft.c.&ndaliud alTu
pfifttf V.Quo pceffus Sc breuior fiat &itel

ledufaciliormadereliqspddisquauis dif
ficili^idc dmdftrare porenm 0 G.Perge igif
.

vt ccepifti. V.Fiatdeiccps vtcerg: eccetrici


defereris epicydu lege mot 9 fui pueniat ad
pundu.m.medium.r.femicirculi pui occi/
dentalis ita vt duda femidiameter pui circuli, f.m.ppendiculans ad lindLa
c.fcoqp.m.centro itegt deferibaf eccentricus- k bl.dcx centro deniq; pquatis
g.egrodiaf.g.k.redosfaciesaguIos adlinea.a.coccurrefqi circuferenaceccctri
cipudo.k.i quo oportebit repi ri ceny epicycli.C. Ira dl na ccny eccetncucir/
ca cedp pui circuli & ccr^epi cycli circaccrgc equatisarqualr i corrariasferuf
ptesiducaf iteex pudo.k.diamerri eccetriciipfido.l.dcuncs: &alia linca.I.g.
5

in co itaqi tpe quo ccnt^ epicydi ex.a.ad.k.tradudu clt:puft9ci diamctralitcr


oppofirVt.cad.l.pueniRat-p iccirco agulu.c.g.U cetro cquatis defcripfit.C*
No eo ificias. V. pccdac iccru epicydi ccns donec ad oppotitu augis aequans
pducat:& 10 ccnrij: eccetnci cu ceti o f quatis qdc.g coueinanquo demu fieri
m
oportet vt puct^ccccrnci cctro epicydi p diamemi oppolit 9 fupiori pteli
neae a.crepiaf.C.Coficcor pqdc. V. I n fcdo igit tpe cctip epicydi arca cctrfil
cquacis agulii rectu dicripfir veluei i pi io:de 16 tpa ipa pqlia fuilfe oportet. G.
Nodldubiu.V.lnfcdoccrpepunct^ille ali*defcripfitangulu.l.ga.in cctro
,;,
aequ3tisficiduob*cpib*aeqlib duos3ngulosc.g.l.&.l.g.a.circac«:ntuaequa/
tis defcripfir.C.Quidni i Sed cos duos agulos in^qiesce velioftcdas. V.Excr
plo:idcft'icia. In tnagulo cni.k.g.l.angulu K.g.f.pticularc coftituebamus re/
ttu:qre.f.g.lrdiquuspnculans minorent recto tmfi tnagulo cuipiareCtili/
neo tres agulos duob VeCtis maiores dare vclis.C.Ncqqua trigefimafcda pri
mi demetoge phibete. V. Suntaut duo aguli.c.g.l.&.l.g.a.duob 9 redis pqles
mfi tertiadecima primi metiat: quaobrc angulus.cg.l.maior reCto hebit.C.
Certu ideft. V.In tpib* igit a^lib‘?pundt‘? illealius cctro epicycli diaractialif
oppetit* inpqles agulos i centro aequansdifcriburC. Ergo pfpicuu cti non
quodlibet pun&u eccetnci i tpibus aeqlibuspqlcsl cetro pquatis deferibere
angulos. V.Re apprime mihi placitura facies fi Iram fcquete legcs;ego.n-itc
rea paruper qefccs aufcultabo.C. Audi igitfedduo funt loca iqbus maxime
accedit centgt epicydi cetro reme : & i aliis locis nopot tm accedere illa vero
(

duo loca fur pudappe oppotitu augis aequans terminat ia lineas coringetcs
parufi circulti fup que moucf cctru deferetis 8c trafeunres p cccb: terre. V»I1/
[ud noradue fedpge vt ccepifti.C.Qufi igi£ inqc cecgt epicyclr elt i auge ftati
icipir ire verfus oriente 1 fuo deferete de fil r cenrre defereris Icipit ire vofus oc
cid ente 1 fuo puo circulo. V. Hoc yctf. eft.C Et qn cetru epicydi cfti capire ii
neae cdtingetisqd caput eft,ppcoppofitfi augis aequatis:tucccnti£ deferens
cti i puncto cocaCt* pu i circuli cu ipa linea & runc aux deferetis dH maxima

remotoes ab auge equatis&tucccnrg: epicydi dH oppofito augis deferetis


2re tunc etiimaiofe appropinquatione ad rerra:qa tuc ccntru deferentis de/
(cedit plus i fuo puo circulo & plus remouef oppotitu augis deferetis a cetro
tcrrae:q>faciir patenfpicicti figura:0dtdligeti motu;&quadiuentcet$:epicy
dii itio arcu deferens q e iter duo puCta vi capita lineale conngctiuq capita
funrppmq oppofito augis aequaris fpentioppofito augis deferetis :&hoc
fequifex hoc q> q uaru currit epicydus i vna parte tm currit ccnr^ defereusi
alia: ergo femp erunt i eade linea rrafcutepccr^: terrae &
p cer$ deferens; & tn
ntiquaappropiquatcenr^cpicycb cetro tena: quitu appropiquar i capitib*
hnea^cotingccm.V.Iaqcfce. Loge meli* erat theoncashafcenuquacdidif/
fequi tot tarafqiiepnas|)fudiire.C.Nunqdbndi<fta funt oia{VN6funt.G.
Vbi qfo erratu efV.Cct^: epicydi medio qdecutfu fuo ditias ab auge aequi
cis p dttuor tigna cofa ppiquius cti cetro ratidi qua dum ab eade auge pqu i
ns ditiat p rna tigna queadmodu i breuiano Almaictii demdtiratum cti. C.
Quid tum pofteaf V. Tum aclinea ita cennge epicydi m&centgt mundi ecv
Id iv
prehenfa hjpees.lv.qualcslx.funt ! femidiametro eccentrici deferentis 6c ifu/
p minuta rrigltatna vni° parris.G.Quibus obfccro rombus illud codudis
V.Scientiatriagulogtplano^hscoia nobis manifeftat.C.Centijiatcpicyci
Ii nea cdringenre pofTidens quot ptibus pdiftis a centro infidi rcmout t i V.

Parrib 9 qnquagintafex & minutis vigintiduob 9 fcre.C. Quumigif m


nu/
xima vt ille aderit vicinitate ad cenngt mundi exnt t fiadem i alio comeraora/
9
to fitu ppingus eide repif. V. Sua vir ille bon opera fufit.C.Eft ne aliud ni/
gra dignfi liturat V.Eft.Ait.n.cennp eccenrrici deferentis cflefpfidto coraft9
dum centqc rpicycli i lpfo cotingcte linea exifhr.C. Quo pado id erratu die
derooftrabis' V. Adipoflibile redigendo aflertore qd vt itelledu paratius ha
beaf figuratione lineari agedu eftfit iraqulinea.a.c.pudus.f.ccnr^: parui cir
culi.ch.g.pundus at.g.ccn tK aequatis &.n.cenrqc raudiiaugero deniqi fqua/
tis.a.nota reprsfcntct&.e.oppofitumaugiseiusrdudaqdinca.h.h pcentrfi
a mundi cdttngenteparufi circulfifpundo.h.inrel/
ligaf ccntK qdccpicydripudo.K.lincs coringcn/
r is:cenr$ at eccentrici delatoris I punCto.h.quead
modfi lftc ftatuitipducanf defeeps duslinesg.K.
qdem ex centro squatis ad cenngc ^ picycli.f. h.ar fe
midiameter parui circul i ad.h.cerqc eccetrici. Qufi
igif motus duorfi ccntrorficpicydi.f•& eccentrici
fint^que vcloccsthicqdim in centro parui circuli
ille at in centro squatisanccepenrqrab eodem ter

mino auge videlicet £quatis:nccdTeeftduosanga


los.a.g.K.&.a.f.h-effegqles.C.Neminidubium.V.
Atqi iccirco duos anguIos.K.g.n.&g.f.h.reliquos
de binisredis sqri eporrebir. Illud memoris ma/
des velim-C. Fiat.V.fcx odaua at tertii elemento/
rfilinca.n.h.longiorefl lpfa linea.n.g.cui lineae.
g.qufifitsqualisfemidiameterparuicirculi:id.n.
Prolpmcus offendit lib.nono capl'o.ix.ent& linea
n.h.Iongiot ipfaf.hquarc &p decimanona primi
elemento 5: angulu&n.f.h.maior erit angulo.f.n.h,
&
ideo p‘ qnradecima ciufdc lrercedctc coi fda ma/
K c iorcrirangulo.K.n.c.quicfifitextrinfecusadrriI
gnlum.K.g.n.erit p fexramdecima primi maior agulo.K.g.n.vnde&
comti/
nem fcicnti 3 angulus.g.f.h.maioreritanguIo.K.g.n.quosantea cocipufimus
«quaIes.G.Codamaru efb u.n.ad ipoflibileredegift 1 aflertorem : cum nulla
quantitas alteri squalis dTepoffit&insqualis.Sed hoc vnum rogo
loanrs
optime; vbi na erit cenr$ eccentrici deferentis qhcent^epicydi in
linea ccv
tingente.K.h.coftitueturiV.HabuimusanguIfi.g.f.h.roaioremangulo.Kg.
n.exeo igiturabfumaf angulus.g.f.l.^quahs lpfi.K.g.n.duda fcmidiametro
parui circuli/.l.m cuius termino. 1. eccentum deferentis rcpcrin
oportebit
D 2
fic.n.duoanguIi.a.g.k.&a.f.(.idiqui de binis tedtis
aequales micecxiftctqueadmodu fificudo n^ocuu
cxigir.C.Igitex centro mudi.n.edudta linea p pun
dtu l.ad pte fupiorcu ea aux cccetrici ncccffario re/
pcrief. V. Vege e.C.Quaobre aux cccetrici deferens
n e i maxia remotioeab augecquans cerro epicycli
i pudlo.k.lmcacconngcntis cxntc:rermin 9 .n maxie
remorioiseftilinca corigcreparuucirculfi.V. Re/
dte fubifcrs corran u ei us qd ille I thcoricis fuis affir
mat.C; Iccircoifup ccn^epicycli no erit i oppofito
augis deferens; no.n.eft i linea.n.Lqu3rul3 corinua
ta. V. Illud quoq» fnia3 eiufde deftrui t aptiflTimcjdi
xitnaqicenrrecpicycli du i capite lmc£ coringeris
ceti oppoliro quoqi augis cccetrici exiftere.C. Qd
(i ccnt^: cccetrici deferens ipudtocotadt9 politura
fuerit vbi qfp cer$cpicydi repiefi V. In linea redta

q a cetro cccetrici p cer^t ^quariscduccfccctij: quo/


epcpicych ent cui 9 rei ventate figuratio declarabit
difpofira-n.vt pri 9 linea.a-c. cu puo circulo &linea
9
cor ingere cu i pucto.h.du eat femidiameter i pli par
ui circuli, f h.& chorda-g.h.ponaturqi agur. a.g.k.
arqlisangulo.a-f.h.pdutfalinca.g.k.mdcfinitelon/
gitudinisrquo demu fieri oporrenvt cerro eccentri
ci exute i piivfto- h.cotingcntiae cenrqc epicycli Iit ili

nra. g.k- Quuat linca.n.h. corigat circulu puu erit


9
P decimafeptlma tertii agul*.f-h.n.redt deferipto/
cp circulo p imaginatione fup g.cetro fm quantate
linc^g.n.circuferentiaci9 ibitp pudtu qde.f.pprer
aequalitate dua£linea^g.n.&.giperpundtu ath.
ex couerfa trigcfim^ rcrriuagulo.h.rcdto exnte: qua
&
obre linea, g.h erit femidiamef eiufde circuli £<J/
lis fcmidiamctro.g.f.qet^qualiseft ipfi f.h. triagu/
Ius crgo.f.g.h.critarqlarerus 6ridco angulus.f.g.h
«equalis erit angulo. g.f.h.fcdagulus.g.f.h. cum an/
gulo.ai.hJimuT ^quales funt duob 9 redtis tertia
p
decimi primi qre & p cor m fdam duo anguli.f.g.h.
&.a.g k. valebut duos redtos: atqi iccirco qrtadecia
k primi rocinate du£line£.h.g.&.g.k.fibi diredte co
mngunfc&funtvnalinea.C.Ouapulchre certiore
mercddidiftideeo quod qugrebl: vnde iterum fen
tentia huius hoiscdfutare poteriraus.Sed reliqua
ledt£ litter^ falua nc fur oia: V.Immo lepra funt At
friuola.QuSdin.n.ingtccntgtepicyclieritl ifto areo defleretis q cft inter duo
p tlcta vel capita lineaiy cocingctiu q capitafut pplqua oppofito augis equa
tisifemp erit;! oppofito augisdcferciicis&rcliq.C. Velle audirequanarone
illud dcftrucrcs{VR.efumelgi£linca.a.c.cu paruo circulo &duab 9 lineis re/
Ais eum cotingerib^ter quas inrelligaf centij: epicydi m parce oppofiti au/
gls ^quatis verbi gfalpunAo.K. ducaturqi linea reAa pipfum.kpunAum
& centri mundi fecanscircunferenciaparui circuli !puAo.l.Siigitvt ille an
tumat cent$ epicydi cft in oppofiro augis eccentnci:nece(Tc e cer^c quoque
eccentrici defaetis !linea.k.l-repiri.C.Neroo ificias ibit; necelTeenim tft fem
p ha: quattuor puAa;augcccantrici centrumq» eius decent^; mudi arq» op
politu augis i vna cdtmeri linea reAa. V.Centij: at eccentrici circuferena par
a ui circuli nuqua defericquaobre ccti£ eccetrici de
ferctis! puAo.l.neceffario c6ftitue£.C.Qu>d tum
poftealcerta fur.n.qu^cucj» alTumis. V. Audies co/
tmuo fi prius centip cquanscu cerro epicydi p li
nca g.k.copuIaucns.C.Fadu.V.lafyllogifmum
paulo fupius faAu refumesDdudo lmea.n.LIfigio
reee fumdiamctro pui circuli. f.l.arcp iccirco agu/
lu.l.f.n angulo.f.n.l. maiore
q angulus.f.n.l.quu
fit ^qualisk-n.cangulo cocra pofitot&illeqdeex

trinfccus ad triagulu.g k.n.angulo intripftco.te


g.n.ma lor phibe£ rerit ob ea re coi fda itercedete 5/
gulus.l.f.n. maior ipfo angulo.k.g.n.acdcmuan/
gulus.a.g.k.focius anguli.k-gn-maiorce coulcrf
angulo.a.f.l. Nafia quatitarib^fqualib^jnfqlcs
abfiuleris;rtfiduu maioris ablar? minus erit refi/
duo minons.C.Certfi id accipio. V. No igi£ «q
velociter moucbanfjcer^: qde epicydi re fpeAu ce
tri fquatisjcergt autdeferetis rcfpeAu cetri parui
circulijqd cft incoucmes & cotra vnanime olum
aftronomo^fnia^.C.Pulchreadmoduieptiashu
iu_s ho!s derexifti. Qua: tdra: taq» crebrae pfertim I
Mercuriofuercvt rdiquasoes aficrriuculas fuas cotaminare videanfimulro
ft rnftius comecatores o es defpiciedos cenfeorg me arg» alios plurimos larn
dju fuis nebulis acdilirametisinirp remorati Uit.ScdqdrcfpockrrsobGxro
roni qua exxqualiraremotufi cerri epicydi ac cerri deferetis dicere conaturi
V.Quid na aliud d icere nifiq? haec fua argumetatio nulla forma hnsncqi Io
cfi ficut de cerro mudi nihil a(Tumit:ira quicquade ipfo cocludcrc neqet.Nsi
haud aliter lfcreicere centru epicydi 6c ccap defereris ce femp! vna linea re/
I

cu quolibet alio puAo hnce.a.c.C* Aliud ne tenes de hacrepfcrendii!


V.
Ja id fansc.C.Ergo ad locuorao me ducet initio cofabulatiois noftrcani
q
nmmpuliauit mtu. V.Qu^ rcseftf C. lEquatioes inquitargumenro^: qujat
fcnbunfi tabulis funtcquationcs ac Ii fcmp fuifletcentij: epicydi in in terte
dioc circuli aequaris cfi defercte:& paulo ifcrius.Quareoportcn!qu!tq>rria
paria fine minurog: .pportionaliu.f.miura ppornonalia adlogitudine logio
remi&funtexccllus linea: exeuntis a cerro terra: ad centre epicycli ipfo exfite
\auge deferetis ad nea exedrem ab codc cerro terra: ad iterfcdione circulogu
1 1

cxccllus dico dmifus llx ptes qd dc his verb is tibi vifum c: V.arquatoesargu
mecoge I rabulis fcnpra: no fiit ad hmoi ircrfedionecirciilog: c5pu tat£ que/
admodu iplcdicinvegt potiam mentem Ptol^mei adcuraffoi centri epicy/
di vbidifforiaei^accntromudiarqlisefemidiamerrodcfitfnsrqiperix.arqs
ptes more fuo diuific.NS Ii rede numeraueris arqtio argumeti m&xiraaq ac/
cidit centro epicydi cxnteinpdidairerfcdioe.xxi.gridus 8t,xxv.minutanS
excedit: ea at quahiit tabula:. jptii.gradus &duo minuta coplcdif.Du.n.cen/
tru epicycli ab auge xquatis medio curfu fuo diftar gradus.1 vni.flt miuta.
p
xx.fere:ipm coftiruif in iterfcdione circulore deferetis &equatis.Tunc at di/
ftatia ci° a cctro mudi het partcs.lxi.q(es lx funt in femidiametro deferetis & i
fup miura.xxx vii- vnuis partis. Ha:c oia qfq» fdam tnagulog: planoie hns Ea/
cile cofitebi5.C.De minutis at pporwonalib*q3: V.Dupfr peccatjptim qui/
decp ipfa minuta .ppomonalia p excelfuslincag: vcluti lalns planctismoarq
tionu argumeti maximage (iue rclanuagc cofideranpartim uo q? fitfi epicycli
l interfedioefupra memorata in hifce minutis ppomonalib^itrahcdis ob

feruancu i eo fitu poti9 ftatuedus fit cpicydus vbi acetro mudi.lxmemora/


tispnb 9rcmourf::& adaeqtioncsargumcrog: ibi congeres rifereda:fintbing
acquationes:q 1 maxia & minima cerri epicydi a cctro mudi diftarijs accidere
foIet.Sedhgcibreuiario nroabfidiusexplanarafunt.Quo autpado tripli/
9
cia miiiucapportionalia.Mercurifihfe irelligendulic Georgiusme Purba
chius in rheoricisfuis luculecifli me docuir. Sed facis ia circa Mercuri u Iuli flic
videmur.Nuc vlrerius pcededu cefeo.C.Sanc illud pterire no libet qd paulo
tferius fentire videf :trcs lineas £qdiftare:quagt vna qde ex cetro eccetnci So/
Iis p ccrru Solis:alia vero a cetro ^quatis Veneris p ccnrg: epicycli fui Iceditt
terna at qua vocat lincamediimot‘>.Illd.n.n6nifibisianofolari accidcrc ex
his q ad Mcrcunufupiusdiffcruifti cocludif.V.Rcdeqdeadfequeria demfi
legedaaium adhibe. (J. Plana videnfoia.V.An illud lilentio pcereudfi arbi/
trarisfvbi Minuta cafusinqcdnr minuta cceli q prraficLuna apricipio vfgi
ad mediu edrc>fis:fi no obfcuraf tota fle relicJ.G.mc tu diffinitione afpnabe
lefNunqdpfuo qfq» arbitratu re diffinire portV.Pnmisqdc artiti tradito/
9
ribus idfacerelicet:c6mentatorib autfiue lequacib‘ minimc animo audori
?

primano flediffinitioncs fuas coformare debet flefnias. C.Ptofarmrii forraflc


imitari debuirt V- No mo Ptolaemeu: vege etalios q minura cafus diffiniunt
ea q prrafitluna a pribpio vfqi ad mediu edypfis fuperado fole m
cdypfi qde
pnculantineclypfiat vniuerfali ab initio cclypfis vfcpadprfcipifirotalisob
fa:urati6is:itaq> minuta cafusitelliganfefleexcdTusillcquo mot°Lun£ve/
rusi tpehmoi fugat motum Solis veguno ipfc motus lunf (implr.Hpcaiffi
18
Dicio refponder menti Ptol^mei in.vi.lib.caplb.vii.magn£copofitiois fua::
Scdixin oibus tabulis talia faibunf minuta cafus. Quaobre ad habedu te/
pusrcxpofitores tabularu monet ipfa minuta cafus diuidi pfupatione lunae
vera i vna hora;aut eifde addi duodecima fui parte flecollcCtu diuidi pmotu
lun£ veij: i horaiquo^; ncurru bri perciperet fi minuta cafus luxta huius viri
fnlam diriinercnt.C.Satis mihi piuafum eftincq? aliter fcnticndu eearbitrot
deminutisdimidi£raor£qnp fupcrationc no pmotu Lungitegru diffini/
enda fint ; atq» iccirco fcquetelfam cefco negligeda: vbi & pp hoc inqt fi ifta
miuta diuidanf p motu Lun^anjlem i vna hora; veniet tepus m quo Luna p
9
trafitilh minuta. VR.eete putas. Na &fipdiuifionehm6i exeat tep iquo
Luna peurrit ipfa'minuta;ndth illude tps cafus autdimidif moreded opor
tebit minuta hmoi diuidi p fupcrationc Lunf f hora queadmodu fupra mo
nnim9 . Ia pficifcamurociushoramonetatqjrcs illasleuesmiffasfaciamus
G.Vis ad latitudines planeta^trafeamf V.Perplacet hoc legas pnmfi.C. Et
(i inqt accipim 9 declinatione gradus orbis
lignose i quo e Luna & i cade ho/
ra accipim latitudine Lunf ab orbe figno$.f.a via folis & (i fuerit ambasde
9

clinano.f.& latitudo fcptetrionales: vel amba:meridionales;iungcm9vcra<jj$


&euenict declinatio Luna: ab *qno£tiali:& fi fuerit diuerfas fubcrahem9 m»
norem de maiori.Silrialiisplanetisiuenif declinatio. V* Quisobfecro hfc
feret arquo aiof Cu latitudo qdem fit arcus circuli magni traicuntis p polos
cdipticcicentroaftn atep ipfa ecliptica itercept9 Declinatio aut circulo ma/
.

gnop polos *qnodialis deentru ftellf icedetecofiderafjeftn.arcus memo/


sati circuli centro ftell^ &ipfoarqno<aialiirerceptus.Hi at duo circuli femp
funt diufi prerqua aftrof capite cacr aut capncorni exnte;tuc naqicoucniut
i

didi circuii;dotfrinaq?hui 9 viri loeu henalibi aefi pofuerisflella declinatio


veri loci ei9 cu ipfa ftcllf latitudine fi qua heat femp cocurret ad angulu qua
obrem ex cogeric declmaciois & latitudinis pdiftagt no coflabif arcus vn 9co
tinu 9; vndequoq» alter u ex altero demi vt declinatio ftella: relfquaf friuole q
fpia putabit- Qua: ola (i opusefTet figuratioefua aptius declinari poflenr.C!
Omitte figuratione:pfpicua.n.tua cft argumentatio; Ad relicj huius capli te
traffcrto.Sed hoc vnfif^pe admiror tabulas biptialis&qdripartialisnume/
ri ita abolitas efTe i qbus tn bonus ille vir ocm huius capii cofumit fermone
V.No temere tabulas illas afpnanf dodti aftronomuqn qdem a ventare plu
rimu abfunt; qd plane collabic (i latitudines illinc elicitas cofercra 9 ad eas q
9
P tabulas Pcol^mei numeranf. Sed redeam ad Iram. Inter cactcra de tabulis
latitudini! ait ifte;& latitudo qfcnbif i tabulis binariicftdiftacia ptiucircu/
ferentia: epicycli a circuferctia eccetricndiftatia dico coputata rifus via folis.
C.qd ibinotadiicenfesf V.Si ita efTet; oporteret cer^planftcnuquarcpim
fupiicie eccetnci naapdoeargumtuxqtuitabula biptial riucnaliqsponif
numer°:q;vt ipefentmdiflatia plaer£ ab eccctrico dcnorac.C.Hoc nimi^i fc
^ref.V. Alia derau audi libaei^iclinaf at epicycl9abcccctrico:ita q» fpent pia
neca iter ecliptica &ccnrgc cpicydiniifi cu cetru epicycli fit t capite vel cauda
O 4
,

dracon is:ruc enl epicyclus e dired9 in eccenrrico gd tibi videf.C.Qufi cctjt


epicycli fpfitifupficieeccetrici fequif plancti foetTe iter duas planities edi/
&
ptic£ ecccntrici. V. Illud §c abfentaneu di N3 m trib 9 fupiorib" fupficiea
epicycli fpfecatfupficic plana eccentricuira q> pars ei 9 fupiorgdeaugerpicy
cli connensiccr &cdiptic£ duas fupficiescoprehedif rdiS vero ps
cccctrici
iupficici epicycli plus ab ecliprica rcmoutf qu5 ipfa ecccntrici fupficies. Vh
plancta quoepi hacifenoriprrepicydiexhte plus abediptica qua lpmccee/
tricu remoueruatq* iccirco noirercdipnca&fupficie cccetrici repiri neceflfe
e illud denup faifo affirmaf cetro epicydi i capita: vi cauda dracois cxiitcjfup
ficicci^dircfteifupficieeccerrici laccrc. Sicn.cctro cpicycliin altero nodord
coftiruto plancta extra auge ver5 epicydi fui vi oppofituaugis exnsfp latiru
dineab ecliptica fortiref: qd pfeCto falfum e na telie Ptolxmeo du epicydus
i altero nodogtexiftit nulla plancta: accidit latitudo vbicuq» et iepicydofue

rinquaobre roriepicydi fupficiei plano ediptic^ino eccetricuiacerenccelTc ;

fccetro epicydi iatrero nodorc exhte f3 gd tatopedeliramcta hui 9 hois trada


m 9JC.Scquetia igifn 9 placita
videam 9.Etqh ingr plancta eftiauge epicydi
tucmaxic declinata via folis qrc tue maxia latitudo repif i tabula. V. Nugg.
Na maior eft latitudo cuiuQtbettritf fupio^ dui oppofiro augisepicydi exi
ftitquiiipaauge idequoq» veneri & Mercurio fp accidit pterqua cetro epi/
cydii vetrtdraconisexhte: ibi.n.aux epicycli fcoppofitueius £qles planetae
mbuut latirudies Ptolxmeo h£c oia explanare.C. Quo igifi pncipio tabu/
9
l£ binarii maior repif numer qua 1 fincf qfi maior accidat planetf latitudo!
auge epicydi coftituro qua t ci 9oppo(ito:pricipiu.nrabulf augufinis at op/
pofiroaugisrhderephibefcV. Numeri gihactabulafcribunf o amice fififlt
veram lantudinfi queadmodu & ille paulo lferius aflcucrabat f; offm huiuf/
m
ccmodi nuraeroqt f mente Azarchelis eft diuidcrealios 6c latitudine ipani
dicere. Si afitdiuifcris eunde nume$ p duos i^qles: maior gdc minoreelicit
numeri quotiens: mior at maioreiqd ex vigefimafeptimi demeto^ facile co/
ulcif.Sic maior numer9 ! capitf tabu^ bipartiatis numeri oblatus: minore
reddetlatitudinequamiorifincciufdc.C.Certiore me reddidifti: nihili hoc
capio laticudinu aliudquairptias'apparere& ode intolerabilcs.Veruth.fi iu
bes fequenteci 9 lram pnuciabo.V.Pcrge vtiubet.C.Et latitudo q fcribif i
tabulis qcernariieftdiflatiacircuferentix ecccntrici a via folis: q diflaria efl
puula cu e ppe nodos:& maxia cui remotis locis a nodo p tria figna. V. No
obthdas ampli 9 nai fine hui ufcc tabulc quadnpartialis numeri Saturn 9ha
bet gradus gnqj:& io ventcr*dra coi scius didas a nodo p quadrarem circuli <
gnrp gradibus ab ecliptica remouebif.Quaobre Sarurnusi oppofito augis
epicycli exiftesepicydo verre draconis pofTidetehabtbitlaticudinemaiore
gnrpgradib 9:q»eftfallum:maxia.n.eiuslatirudogradustrcs&: minuraquat
tuor noexcedir.C.Ergo numeri g fcribuf i rabulis no fur vera$ larirudin&fi
gde noonduntdiftatii partui circfiferentiac ecccntrici abcdipticatnecp diftS
cia ptiu circfiferetif epicydi ab ipfa fupfidf ecccntrici. V.Redc chdudis ipc
i,»n
ectheoricagcfcriptor paulo iferius. Copofitorit i nqt rabulane ad onfionem
fui magidem noluic ponere veros numeros pdiCtaiy latitudinu i qb 9 vn 9fub
trahit ab altera femp : 6c reliq. Vbi cofitct aperte numeros verarfi latitudinu
In tabulis comemoraris n6ciredcfcriptos.C. Ho ille videf extollere ingeniu
copolitons rabula^: qfi opusegrcgiu adlatitudincs planeraq: copuladasedi
der t.Qu id igif obltac cur recetiores lidcralisfda: ftudiofi piis no v tunf i V*
i i

Quid obltac quadis? Auctoritas Pcolemei nri veraciflimijql libro fuo vitio
maxima Saturno numerauit latitudine tridgraduu&quattuorminuto^rp
tabula it memoratas maxima Saturni latitudine oportet ce graduu qttuor
Ai minuto qt dece fepte fere, loui denicp Ptolcme 9 tribuit latitudine maximi
graduu duoqt 8c nuutoge octo: q m has rabulas lamudincaccipiet maxima
fi

graduu triu &.xl. vm 9 minuroiy. Mars demu rabulas diCtas no miuria afpna
bif : qppe q Prol^roco affirmare maxima latitudine : borealc qde h3 graduu
quattuor Acmmuro^vigitiuniusiauflrale vero graduu. vii.&minuco$.xxr.
Ex hifce at rabulis aquale hic atep illicab ecliptica remotione fufcipict. Sed
neq» Venus & Mercurius caluniafuareticebut.Nadu cctru epicydi cft in au
e eccentnci: 8c Venus ipfain oppofito augisepicycli pdiCt£ tabulp latitu
§ine maiore.xin.gradib 9exhibenq th luxta meteptolgmei noerit pliu qua.x.
minuto^. Mercuri 9 vero i (ili circulogcfuo$(itu p tabulas qde fippe diCtas he
bit latitudine maiore. ixgradib 9 - ln ventare ac.xlv.dfi taxat minuris a via fo
lis receder.H^riquaponedo duos nodosarqualr a vetrcdracois diftareque/
admodu oes opinant aftronomi.Sic morofus ille rabulane copofitor Prolae/
mefi neglexit veraciffimfi:quealbategni 9 pr oium q n ueros traCtat tabulares
imitari ltuduit.Du igr ab auCtonb 9 recedes bon9ilte vir noua coputadi qric
facilitate piimas effundit leptias & qdcabfurdiflimas.Scd qd itegei hacc deli/
ramctaic dim°q ladudfi miflafacc decretu cft: ad Iram denuo rcdcfidfi cefco
C.Quid vislegai V.Quod feqcur.C.Cii vero cctriy epicydi cfti nodis nullf
funt latitudines tucn.dirc&us eftepicydusi cccetrico & centri epicydi I via
folis. V-ladudu illud verbfi floccifecim9:no.n.tficepicyclus leccetricifupfv
i plano ecliptic^ reftimomo Ptolarmci coftituif vegt fi nu
cie lacere folet: fed
dfi qefcistoftenda bonfi huc vige (ibi ip(i haud quaqua cdftarc na cetro cpicy
clu nodis exnee dicit nullas elTelatitudie&camfubiunges epepicydus tuc fit
direCt 9 !eccmico.Quod (i ita eftjfcqturoe cpicydi punctum extra ediptica
rcpiri pterqua ea q (tfcoi feCtioeepicydi & cclipticc:(icnullucccetrici puCtu
i ecliptica eft pteria
q lcoifeCtioe cccemci & eclipticfi acent quaobrc centro
epicydi i altero nodogtexnte planeta no priuabif latitudine nifuaugeepicy
di autci 9 oppofito fuerir.h£c.n.duo loca funt I pdiCta coi fedioef3 videam 9
qddicarde motu capitis dccaudf dracois.C.Caputat inqt&cauda tmifu/
piogt imobilia furnifiad motu oCtauae fph£r£ Caput at & cauda veneris 6c
Mercurii moucnf rali ,pporti6eq> ver^oc^apitis vtriufqjdiflatabejsfptm
'quatfi& verfocuscapitisfcnptusirabulagtcanoncidiftaralocoq fit ex me
'dio mota Sof & arguiheo iftogtarquato. V.FabuIf caput,n.& cauda veneris
& Mercurii 1
in veritate no mouenf alireer quam capiti ca ude trium fuperiio
ru.Ita oes fentifft:copolitor quog* faepe diCtag: tabulagt idc putafteuidcnk
quado qdem in canone fuo loca capitu vera p Venere 6c Mercurio cofcnbic
tanquam in mobilia- Scdm nugas at huius boni mri caput Veneris tantfi
ferme contra fucccflionem lignorum quantum ftella ipfa in cpicyclo refpc//
dtuaugiseius ucrgmouebifrdemptatamc inde aut addita nonunquamip/
fa£quati6eargumeti-Quod qua alienum a ucr itate cxiftac neminem igno/
rare arbitror.ldc detliq» Mercurio accidere oportebit . Quo autem illud fcg
oporteat in figura declarabitur.Circulus.a.b.c.zodiacurepr£fencenubi.a-(k
principium arictis.b.locus capitis Veneris: itclligaturqj linea medii moi?
iolisadipfum.b.punctumtcrminardum Venus ipfa in auge cpicydiuera
9
exiftit quod quidc poflibile eft cu illi duo mot non habeat ^quales redito/
tioes.Si itaq» colligim°mcdui motu folis qui earcus.a.bxu argumeto f qua
ro Venens.uc forma canonis fequamut licet nullu liti hoc cata tale argume

tum:no refultabit nili arais a.b. ex quo (i de/


traxerimus ve$ motucapitjsuuhilnftabit:
quaobre ftella erit innodo capitis fcilicetpu
^
dto.b. Deinde tranfatto aliquato tepore per/
^ e
uemat linea medu motus folisad pudu.C.
auge uldelicet cccetrici ut facilior fit pceiru& ^
(
[f mi b

fitqi arcus, cd-limilis argumeto a:quato Vv


'
ncris.Siigitex toto arcu a c.d.qcoftat ex me
dio folis motu & argumeto Vencrisf quato
fubtraxcnm 9 arcua.b.capicis:rclinquefarc 9 .

b.d.a-qlisdiftantia: capitis ab ipfa ftellaiuxta


mente huius uiri ponat iracp ftella fecudu ue
rum cms motum in pucto.f.ita vtarcus.cf.
arquatioi argumetuq qdeequatio argameti ncceflario femp minore
litlilis
ipfo argumcco arquatoilitqr arc9.bc- arqlis arcui d.f.atqi iccirco p cocm ani
mi coccptione arcus.f.b.e.cqlis arcui.b.bdoporrebit igif caputdracois nuc
puCto.e.qd prius erat in.b.pufto;Caput ergo dracois Veneris motu eft
eflei
c6rraligno9ordine,parcu.b.e-dfiam.f.argumcti £quati&£quati6isciufde
argameti: illud qde in quarta parte anni folaris quod eft incouen iens maxi
mu. Sed ne totu teram 9 dic in illis fomniis anilibus; ad fcques caplm ,ppere
trafcamus.C-Itafaciudu cefco.Vidiftinobfecroaliqsad Arimcopolitasta/
bulaslV.Nullasuni^uidiifintneatan noicertusfum.C.Miradu totfuifle
copolitores rabulai£(utaircritillc)ad arl& nufaua cai£ offedi exempla. V-
Scio ego Ptolfmeu qde fuas iftiruiftc tabulas adalexadnaq noe fub arqno
ftiali lita neqi media iter onete&occidete. Albatcgmu at ad arata ciuitatei
que admodu ex capio prio libri ei 9 trahi£Sedncq> Arata ipfa m medio mfi/
di cofiftmcu fit onetalior alexadna dece gradib 9 :latitudineq» habeat ab
nowtiah gtad uu trigitafrx.C.Si placet audiam9opinione hu9 hois dc variet»
^
3o
teakltudinfi folisf dotfo aftrolabii &
\ facie ei
9 acceptatae infnpdc motii
augisei*. V. Audiaf-C.Quadiu inqc Sol fuerit in medietate cccentrici fui q
maxle rcmouef a terra.f. in longitudine logiorijmagiseleuafallidada in dor/
fo aftrolabii! meridie qua gradus fohsinr^ti polit*’ fup almieatarath ! meri/
dic&ccorrafitialia medietate eccetricn&i quacuncp die maior erit diftatia
iter hasduas altitudines:! cadcerit Sol i augeecccrrici i medietate prima pr*
dida:qa quaca cft diftatia tanta ellcccerricitas:^ cftduoru graduum fere. V.
Deline deline oro tot huius hoispferrenugas.Nonnefi aftrolabiunrcfadu
fuerit : pu&asecbptica: raetis i quo Sol dicif ce tm pportionafr eleuat i linea
meridiana lnftrumctisquatu pudus ille coeleftis per pdidum reprefenta/
& q
tur m meridiano habiratioms.C.Quid ni. V.Cenrru aut Solis eft! linea re/

da qcxcetro mudi ad pfatucdiptic£ punctu extedif.C.Cofiteor.V. Oia ve/


*
to puda ciufdelmef excetro horizontis ad fubl ime egredieris: cade ab ipfo
horizdcefortiunfalcirudinecetrotmhorizotis.G.Certumeft Namhmoi Ii
nea vniu copledif angulu cu fedione coi horizotisfie circuli altitudinis per
ipfara memorata linea trafcuntis.V.Centrfi ergo folis ea qua pundus edi/
pticgcccleftisfub quo exiftit habet altitudine: atep iccirco tanta eft altitudo
folis in veritate quataondit pundus ecliptice inftrumctalis! linea meridia/
na.C.Nemo mficiabif.QuaEcunqi.n.vni &eiacfunt£qlia inter fcquo^ppct
hibenf arqualia.V-Scdidorfo aftrolabii veradeprehendif Solis altitudo:ni
(i quatudiftatia ccntrorumfidi 6c inftrumeti:aut fradio radii folaris variari
ponquoip alter qde pro nihilo repuratpfii q? terra ad orbe Solis tfcnfibilc fer
me habeat magnitudineulteru vero ppc infciifibile dfe certis ondif ronibus.
Quaobre duas folis altitudines! dorfo & facie aftrolabii dephenfas mlenli/
biliterdifferreratcpideo tanqua^quales haberi oporrebit.C.Aperteddiran/
tem huncholemcofutafti. V.Quicquid igif litterae fua: reliquu tlb corruere
oportet. Na applicatio folis ad auge cccerrici fui haud quaqua hoc cogno/
fccf indico:ne(pccccrricitasmotefcct:neq? motus augis ! anno pcipietjquas
res dodiflimu arabe. Albategniu hoc p a do aiaduertillcfomniatjaftrolabip
videlicet tricubitali vfum vel maiores quatitatis fednelcio quetumultfi au
dire videor. I obfecro vifum qd rei finego interea fi qua deinceps notada
fine

qua totius cxplorabo.C. Ibo ac lubcns.V. Id pauculuqd dcafpcdibuspla/


nctarii fonatta& fi parulvfu fit hodie redetradif jplcrtiraaftro meridianu
obliquas vel per dcicdiones
obtinete*. na fi in horizote fuerit velp afcefioncs
ceteri aftronomi lubent inuefligari afpedus.In locis at medus per afccnfio/
nes vd defcefiones pmifcuas Quid ht qd a/
id efficiunt.Sed rtdit amicus nr.
gif^C-Cocurrif vndicp:dnifunt abituri. V.Etuosigif cccpro ludo modum
ftatuentes exeplofequamuroporret.C.Qud comodetepus illud nfis refpo/

debat colloquiis adeo vtnihilpeneintentatumreliquerimnscunihij etiam


Amplius ocii fupfit. V.PIeraq» remifiius didafiletioprcteriuimus nodoua
oino pbata: fed vel facile moderada: vel no faris digna de qbusfermo habe/
retunqd&co confultius facere libuit nc aliena quaelibet dida audius raor/
.

dete qu5 veritate inquirere videremur. Iam reliquum eftfuura vtergilarcm


amicoru dulciflime C.Et tu redte valeto.
foclix reuifat.Saluus igiturfis
C7 Theoncaenouae planetarum Georgii Purbachuaftronomicdcbratili.
C De Sole.
H OL
Habet tres orbes a fcinuiccmommquaqidiuifosarqi fibi
contiguos. Quorum fuprcmusfecundum fupetficiem conucf
xam eft mundo concentricus: fecundum concauam autem ec
centncus: Infimus vero fecundum concauam concentricus*
fcd fecundum conuexam ccccntricus. Tertius autem in horuj
medio locatus tam fecundum fupcrficiem fuam connexam qua concauam
eft mundo eccentricus-Dicirur autem mundo concentricus orbis cuius ce/
trum eft centrum mundi. Eccenrricus vero cuius centrum eft aliud a centro
mundi : Duo itaqi primi funt cccentrici fecundum quid & vocantur orbe*
augem Solis deferentes. Ad motum enim eorum aux Solis variatur.Tertiu*
vero eft eccenrr icus fimplici teri & vocatur orbis Solem deferens; ad motum
enim eius corpus folareinfi
xumfibi mouerur- Hi tres Theorica orbium folis.
orbes duo centta tenent
Nam fuperficies conuexa
fuprarmi & concaua infimi
idem centrum habent quod
eft mundi centrum Vndc
.

tota fphfra Solis ficut&al'


tenus cuiufcunq» planetae
rota fph^ra concentrica mu
do dicitur clTe.Sed fuperfici/
es concaua fuprpmiarqico/.
C t*fcrentie

uexa infimi vna cum vtrif// mondC


que fuperficiebus medii v//l
num aliud quod centrum \
cccentrici dicitur habent.
CT Mouentur aurem orbes
deferentes augem Solispro/
pnis motibus proporriona
(ibus: ita q> femper ftridtior
pars fupions fit fnpra latio/
i

rem iferions.-fic fque cito cir


cumeunt fecundum mutationem motus odtaucfphftf: de quo pofteriu*
dicendum erit. Poli tamen huius motus funtedipric£ odtaup fph £rp Aux .

enim eccentrici Sole deferentis in fupcrfici^eiufdeedipnce continue reuol


uitur. Sed orbisfolare corpus deferesmotu proprio fuper fuo centro.f.ccce
trici regulariter f m &
fuccflione fignoru quotidic.lijuminutu o<3o fccudix
IU
J,
fere departibhs ciretiferenti^ p centrum corporis folaris vna reuolutioeco/
plera dcfcripta: mouet.Cuius morus poli a polis priorum orbium diftat; 6c
funr termini axisillius orbisXlineae cuneis p centrum eccetrici axi orbi u au
gero & deferentiu arqdiftantis. Ex his apparer q> pprer morum orbium auge
deferentium quem habent virtute morus o (Sauacfphaeneiaxis orbis fole de/
ferentiscum centro circuli eccenrrici atep polis ciuldem circa axem orbiu au
gem defercntiuiparuorti circulo^ circufcrentias deferibant fecunda cccetri
citatis quari Thcorica axium & polorum*
care» Cum 2e
centrum fola
readmoru or
bifipmckfere
tis regulariter
fuper cctro ec
cecricimouea
turneccfle e//
ritvtfupquo
cuq? pu<^o a/
lio irrcgularif
moueaf.Qua
refolfupeen/
tromudiinte
porib* £qua/
libus inequa/
les angulos Se
dccircufcrctia
zodiaci fgqiia
les arc* deleri/
bit. Circulus
itaque cccetri
cusvelegreflc
cufpidisautc
gredietis cetri .
_ . _
dicif circulus cQi^cennjc e aliud a cetromudi ipra tn ambiens* Imaginamui
5tl fole eccentticu circulum p linea a centro eccetrici ,vfqi ad ren tij lblarc dl
remfup centro cccentrici regulariter mota vna reuolutioefe da deferibi qui
femp e pars fupficiei eclipticae orbis lignogcodtauffphfrf. Aux folisf pria

lignificatioe (iue logitudo logior epundtus circfiferentia: cccctnci maxime a


cctro mudi remot*.£t determinant p linea a cctro mudi p cetijt eccetrici vtri
q» duft&q lmea augisdf.Oppofitu augisliue logitudo jipior epu&^circfife
reti^cccentrici raaxie cctro mfidi ,ppinquus:&: fp angi diametralr opponif.
Logitudo media eptma^cucfifcraitig inter augem& oppofitumaugis.Er
fo foledeterminarurp lineam quae a centro rnnndi exiens facit reAosangtt/
los cum augis linea. Talia duo rantum m eodem ecccntnco repenuntur.
UT Linea medii motus Solis cft linea a centro mundi ad zodiacum extern Ii/
nef a centro eccentrici ad centru folarc ptradta; arqdilhns.Hf tnduarlineg
bis in anno funt vna vt cum Soli auge eccentrici vel oppolito fuerit. Sicut
autem vna earu fuper centro fuo regulariter voluirur ita alia etia fuper fuo.
Nam femper cum differunt vna cu augis (mea ^quales angulo sfaciunr. Me
dius motus Solis cft arcus zodiaci ab ariete mcipicnsfccundumfignog: fuc
ad
ceffione vfq<
lineam medii Theonca linearum 8c motuum,
mot^copura/
tus. Auxfolis
i foda (igniffea
tioeearcuszo
diaciab ariete
Pm fucccffiav
ne 3 figno 5t vf
epad augis lu
neaargumen/
tfifolisearcuf
zodiaciiterau
gts Iinca3&ti
nea medii mo/
tus Solis Pm (i
noru fuccef/
tonc hiefem/
per e fimilisar
cui eccctricii/
tcraugecccen
trict ftcentru
folisPm fuccef
fionc cadctiex
illo paretratio
q> fubtradtaiu
geSolisifecfi/
da fignificacioc a folismoru medio autab eo cum toto circulo: arguraentft
SolisVcmaneat.Linea ven motus Solis eftlinea a centro mundi p ccnr$ cof
pons folar rs ad zodiacum extenta.Qui fole in auge vel oppolito exiftete
dem cum linea medii morus cfle oSangit. Verus motus Solis eft arcus a prv
cipio Anctis vfrp ad ven motus Imeam-Tantum autem exiftente folci auge
vel oppolito medius monts& verus idem funr.Alibi nampfcmp differunt.
£quaao folis cft arctis zodiacitcer lineas medii inorus &vtri cadens. Hanc
nullam cfle accidit cum Sol lauge vel oppoftro fuerit Maior vero quxpoc
Sole in logitudimbus mediis conftituto contingit. In aliisar locis ledi
cfle
dum argumenti variatione crcfcit&dccrcfcit.Qu5ro nacj vicinior fol augi
Theorica alia linearum dc motuum folis fcquitur pofiro augte
_
tanto minor
clhquSto ve/
ro viciniore
longitudini/
bus mediis
tanto maior.
Dum argu u
mentum mi/
nus fex (ignis
cdmunibus
fuerit linea
medii motus
lineam veri
prarcedittqui
re tunc
fqua/
fio fubrrahi/
tur ifcddum
maius fex fi'tt

gnis eft fit e/


coucrfo qua /
re tunc arqua
tio medio mo
tui coniungi
tur vt verus
_ _ motus Solis
De Luna. exeat.

V N A Habet Orbes quattuor &; vnamfphfruIam.Pri


mo enim habet tres orbes ficut Sol in figuratione difpo
litos: fcilicctduoseccentricos fecudu quid: qui vocanf
orbes bugem eccentrici Luna: dcfercntcs:& tertium ecce
tricum (impliciter in horum medio locatum qui deferes
epicyclum appellatur Deinde habet orbem mfido con/
.

oentricu aggregatum ex tribus aliis ambiente: deferes


q
caput draconis dicit. Vltimo habet Iphanulam q vocaf epicydus profunda
ti orbis terrn immerfam in quo quidem epicydocorpus lunare figitur.
&
UT Moucnf dferetes auge eccctnci cotra fuccdlionefignogcfimul regulari
:

itirerfup cenrro mundi vitra morum diumUm in die naturali gradib 9.xL&
xil.minutis fere. Et axis motus illius axem zodiaci in centro mundi icerfecar:
&
vnde poli cius a polis zodiaci dedinant:& quati catis talis decimationis e
quinq* graduum inuariabilis femp. Orbis vero rpicyclu3 deferens mouetut
fecundufuccelfioncfignoruregularicerfuper centro mundi: ira q>oi die na/
turali tali motu centru epicycli.xiii.gradus &,xi. minuta fere perabulet-Axis
rame huius motus per centru huius orbis quodcnrrueccencricidicifgq/
diliateraxiaugemdefcrcntiu mouef. Vndeetia poli motus illius a polis or/
biu augem dcfcrentiu dillabunrfecunducccentricitatis quantitate. Exiliis
fequifprimo:q> Theonca orbium lunp.
quauisccccrnc9
epicyclu deferes
fup axeatep po/
lisfuismoueat
notnfupeifdcre
gulariter mouc/
tur ledo quato
epicydus lun£
augi deferetis eu
vicinior fuerit
taro velocius ce
tru ei 9 moucf;&:
quato vicinior
augisciufdeop/
polito tanto tar
dius lignatis, n.
aliqbus angulis
(qualibus (uper
centro mudi ver
fus augem &op
politu q verius
augedl maiore
arcum eccetrici
qua alter verfus
oppofitum cople&irur.Tertio centru eccetrici lunae circa centrum mundi 8c
axis eiufde orbis circa axem augedeferentifi:& poli ciufde circa polos illorii
voluuntur regulariter: circfiferentiascotra fuccelTionc dcfcnbedo. Quarto
aux eccencnci lun£ (imi lirer corraTucceffione lignori! progrediendo rcgufr
roouebit 6c ecliptica preribitrvnde qncp in fupficiceiusiquadoq? vero ab ea:
aur uerfus a uflrika ut uerfus aqlonc repenef • Vnde lit vt eti5 centtjt eccentri/
ci (imiir a fuperficie edipticp i ptes opplitas quSdoq» rccedat.Quho.n.fp fup
ficies ecliptice fupficie eccetrici
p £2[lia fccabit cii.n.aux eccetrici inlautudi
33
ne fueritthnlor portio fupfidel eccetrici verfus auge erit. Supficics nacp ccc€
trici p fupficic ccliptic£ i diametro cclipticf p cent^c mudi trafefite fecaf. Vo
caf ac fugficies cccetrici circulus p linrf a caro eccenrnci vfcp ad cenrgcepicy
di pcefam vna reuolutidefada dcfcript^.Hui^circufereti^ partes aux & op/
»olitflaugisar<pI6gitudtesmcd]£ficuurolevocanf.Didi vero orbes lunp
rmotu luotalehntadfolismotu annexione: vrfemp linea medii mot 9 folis
liti medio irercct^cpicydiLunaj&augc eccetrici ci Vel fimul cueis vdiop

polito amboK limul cxntiu.Ira q>i 01 media Solis& Lunpcdi udioneceniru


Thcorica axium &polorum. (epicycliluatdt linea medii mo
cusioi&aux
eccetrici luac
finci v no pii/
cto zodiaci
logttudinciro
quate ficvtiol
I
busqdracurif
mcdiiseoquce
tqt cpicycli lu
npfitioppofl
toaugisecce/
tricifun&toi
oppolitoeme
dia rurfuf iau
geivnpacecro
curmediomo
tufoifubftra
do a medio
lunseiremaeac
media eoiyel5
gatio:& eadu
placa cct^lug
jpuciat. Dilui
mna? line£
medii morus Luna: a lin «medii motus Solis fm fuca Ilione figno$ media
vocaf eo$ clogatio. Oiliada aut line^ medii motus Lunpab auge cccctnci
m
f fuccdTioncicct^ Lun^ df vd logitudo duplex aut duple* iterltitiu.Patrt
«t q> i oi mefe lunari cetg: epicydi lungbisptrdlit otbes auge eccetrici defere/
tcs.Sed orbis qrrus cocctncus caput draconis deferes mouef fup axe zodiaci
circa cengt mfidi regutr cocra fucceflioneoidienSli tnb 9 minuris fereifecfira
Ii motu t»rinueaggrcgatu{extrib 9 orbib 9 quosambitcircuduccs.Vn ’

fit vc
circuferctia cccetrici conniiefuphciceclipcicgi aliis&aluspudisei^ufus.oc
ada; fcerfecac.Scqmf e t tali motu poli auge deferetiu circa polos zodiaci
E
moucndo pifcriascirculog:dcfcriblt.Epicydus5t circa centqtfuti corp^luni
re (ibi infixu in fupiori pte corra fucccflionc; in iferiori £m deferendo mouef
fup axe fuo orthogonafr fup piferia eccenrnci iaccntc : ita q> fupficies plana
prcufercntiat epicycluquacenr^ corpis lunae motu epicycli defcribitalupfi/
cie plana cccccricimaeat nufquaabeo ddinas.Circuuoluif rnepicyduscalr
vt lup cerro pprio atq? axe inxgujr moueaf. Sed h£c irregularitas ad vnifor/
nutate reducit ifta; vt a piicto augis epicycli mediae qcunq» fit ille; quodlibec
die naturali.xii i.gradus Sc qrcuor minuta fere recedendo regulV dongef. Au*
at media epicycli eft pun ttus circuferenti^ epicydi que ondit linea a punCto
diametralr oppofico centro eccenrnci in circulo puo p cent^c epicydi dufta.
Sed auxepicycli vera eftpuftus ciufdc circufercnri£ que linea acetro mundi
9 puftus funt; cu ccnnjiepi/
P cenrgt epicycli duifta indicar.Hg dup auges vn
cycli i auge deferentis vel oppofitofuent. Alibi at vbicuqi difterut. Ex iftis
9
p)
q> nullus de pumft c6cauitatis in qua cpicyclus firuafccotmue fup auge epi
i

cycli media (iue vera maear.Na talis pu3us edeauitaris


q cetro epicydi ance
in auge deferentis vel oppofito fup auge media epicydi & vera fuennfp vbi/
cfiq» centri epicycli (it linea duCta a cerro eccctnci cent^epicycli determi
p jp
naf. Talis at punft9 cetro epicycli alibi quaiauge vloppofito exritemo efup
auge mediaep tcycli neqt veraamo ta aux vera q 3 media fut tuc fub locis ciuf/
de cocauiratisalns- Tres naqi linea: pdicfta pudta onderes i cetro epicycli tuc
fefc fecabur. Erit tn ita vt aux ua fp du ab auge media differt (it iter auge me/
dia&pundtu cocauiratis fub quo aux veradu ceny epicydi i auge deteretis
vel oppofito fuentrcefolet. Quare feqf vttaaux media epicycli qua vera coci
nue varient- Inferf ex hoc et;q> reuolutio epicydi circa ccnt^c futi cetro epicy
di p fupiore eccenrnci medietate difeurrente (it velocior; p inferiorem vero
tardior.Linca itaqj medii motus luna: eftq a centro mudivfqi ad zodiacum
pcent^ epicycli prrahif.Medius motus lumce arcus zodiaci ab Anetis ini/
tio vfcp addidu locum.Centru lunacpatetexdidtis. Linea ven Iocifiuc veri
motus (unat eft q a centro mundi p cennjt corporis lunae ad zodiacum exten
dif. Verus mot°lunae eft arcus zodiaci a principio arietis vfqiad didta linea-
iEquatio centri eft arcus epicydi auge ipfius vera & media intercides. Haec
nulla fit cetro epicycli m auge eccentnci vel oppofito cxnte;maxima vero cu
ipm fuerit modicu infra longitudines medias deferetis. Argumentum lunae
mediu eft arcus epicydi ab auge epicycli media £m motti centri corpons Ius
naris vfcpad idem cent^ lunare coputatus. Acumen tu at vegtab auge vera
vfqiad cenrijt corporis lun£ ptcndit. Dfia igit inter h^c argumenta qn diffie
runt eft centri ^quatio. Cu vero cenrru epicydi luna: minus fex (ignis fuerit
maius eft argumenru veru medio idcocqcio centri argumeto medio adiiaf.
Sed cu plus fex fign is fuerit fir econucrfoiquarc tucfubrrahif ad habendum
veru argumcnniyTqtio argumeti eft arcus zodiaci lineis medii mot 9 & ven
interiaces Hac nulla eftecdtingitdfi cet$ corpis luarisiauge vera epicydi vf
oppofito fuerit Ybicuq» tuc fit cety epicydi. Maxima vero cetra epicydi I.
oppofito afigis eccetrici & faerit cfi hoc Inna in linea a cero ttitSdi ad pi ft/

na epicydi duCta c6ringcrerante.Dum 5c vcrfi argamctfi cft min^fcxfignis:


Imea medii motus lineam veri prgcedit in (ignotura fucccflione: ideo tunc
aequatio argumenti a medio motu fubtrahitur.Sed dum plus fex (ignis fuc/
fit fiteconuerfo :quare tunc con iungi rur vt veru s motus eueniat.
UT Diuerfificant trigquationeseorfideargumero^ cerro epicycli ab auge de
feretis ad oppofitu eunte: corinue n§q» maioranf Pm acaflnmcetriepicydi
adcetrfimudi.Vnfit vt aequationes fingulo^argumetoyqcotinguccetto
epicydi i oppofito augiseccctrici exntetfint maiores (ingulis^ti5ib°argu/
metOK a fiunt dum centgc epicycli i auge eccetrici fuerit; rdatiuas fuls relati/
uiscdparado.Fx
Thcorica Irnearum & motum. celTus at ha» fu
illas diucrfita/
P
tes diametri cir/
cti breuis nucu
panf.Lineavero
a cetro mfidi adi
auge deferetis p
tada logior cft
linea ab codece
tro ad oppofitu
* otfurende | \ augisexceta.Ex/
1 ceflusatilliTup
fi< 1 * iftadtuifusi.lx.
particulas fqua
l Zil. (
les nuura ppor/
p&t*oppo*L / tioaliadn&du/
plus eadeccetri
citate. LbanSqp
medii mot9.Lu/
naeq dingif ad
au geeeeen meis
nulla de iftifpaf
ticulis extra pife
naeccentricite/
net fed o es intra Ea vero q ad oppofitu augis porrigif oes h$ extra: nulla ade
intra S 3 q ad alia loca eccentnc lptendunf aliquot de illis hnt extra tantocp

plures quato vicini 9 cent§; epicycli fuerit augis oppofito: & taro pauciores
quato vicini 9 augi.iEquatiocs at argumeto^ q fcnptp funt 1 tabulis fnnt q
cotingunt dum centrum epicydi in auge deferentis fuerit. Sj ill£ vtdiCtum
eft minoresfunteisquf centro cpicydi alibi coftitutofiunt.Cu igif centris
epicydi alibi coftituif; qd fit dum ccntac Lunae cft aliquid: per centrum aed/
E *
:

piunrnr In tabula minuta pportionaliajfcp arguraentfivenj a ecipifdiucf/


jirasdiamctrnqup tota additur ad aequatione argumenti prius iri tabula re
ceptam (i minuta proportionaIia.lziueiint.Sed(i minus fuerint) no tota ad
diturfed aliqua eius portio talis qualia funt minuta proportionalia rcfpc/
du.lxtuncprouenietpquano argumenti vera ad talem (itum epicycli.
Thcorica minutorum proportionalium lonp.
Vper
flCICS o*
cccen
trici.
Lunpvtdidum
propter dedi/
eft
nationem polo/
rum orbium au
gem deferetium
luperficiem di //
pricp fuper dia/
metro mundi m
terfecat.Vndev/
na cius pars ver/
fus aquilonem
altera verius au/
ftrumabedipti/
ca dedinabit. 11/
Ia igitur inrerfe/
Aio circunferen
tifeccentrici lu/
np cumfupcri?//
cie edipticae in
qua cum erntru
epicydi fuerint
verfus aquilone ire Indpittcaput draconis nuncupatur cauda vero rdiqua.
Moucturauchpintcrfediones quortidie vitra morti diurnum verius occi/
dente tribus minutis fere: virtute motus orbis aggregatum trmm aliora or/
biura Lunae ambientis. Medius iraq; motus capitis draconis lunae cft arcus
5
zodiaci a principio Anctis cotra fucceftionelignorti vfcyad linea a centro
mundi per fedione capitis protrada numera rus. Verus aute motus capitis
eft arcus zodiaci ab Arietis initio adiamdida lincafm fucccffi onera fignO/
rum copuratus. Similiter dici pot de cauda. Ex his manifcftu eft q> fubtrado
medio motu capitis a duodecim lignis verus eius morus remanet. Vndeco/^
mune didum dicens caput Lunp tantum medio motu ire contra firmamen 1

tum quantum in veritate vadat cumfirmamenco ; ita intcll igitur; medius


i)
notus capitis Luna; cotra fucccflionem fignoatin eum punftnm prorcndif
in quem verus Pra fucceflionem fignogc. CDe tribusfuperioribus.
Thcorica draconi s Lunf.
Q v mace
Vilibet
tnufupi
oru tres
orbes herafedi
uiiosfmimagi
natione rnu or
biuSolis.Inor
betfi medio qec
,
cerri cus fimpfr
.«irtmqlibethj
cpicyduiquofi
iiuna tadtfi
corpus plane/
t* figitur.
CTOrbesatau/
deferetis vir
rutemot 9 o<ita/
use fphaetatfup
axc& polis edi/
pticemouefiSj
orbilrpicydud
fert ffjp axe fio

axe zodiaci feci


tefm fucccflio/
nefignoru mo/
uef;& poliendi
ftac a polis zodiaci diftatia no ^qli.Quare fit vt auges cogt eccetricoqt n uqua
ediptica ptrafcat fcd femp ab ea veri us aalone & oppofita verfus auftru ma/
neatnta vt augcs.f.defercntiut picydu: riTroppofira attp cetra & poli deferen
tiueccaricoipcircufcrenriasfupficici ecliptica: virtute mot^odau^fphgrar
deferibant cqdiftaces: vndcetl lllisfiipficiesccccrrico^a fupficie eclipticf i
«qualrfecabuntatq? maiores portioes verius auge minores verfus oppoli/
tii relinquanf.Mot^atcpicydu deferentis fup cerro & pohsfuis difformis e*
Hcc rn difformiras hac rcgulantatis h} norma; vt ccnt r: cpicycli fup quoda
rm a cecro hui^orb is quatu hoc ccnt^ a cetro mudi diftat
piicto i linea au$>is
elongatio rrgujr moueaf. Vn & puftus ille cenrijrpquatisdr; & drculusfup
eo ad quatitate deferentis fecu in radc/upficie imaginatus cccctricusarquas
appcllaf.Ncccflario igit oppoliru ei qd in Luna ficbataccidit in lftis: vr.f cen
au epicydi quoto viam‘?a ugi deferetis fuerit taro tard Aquato vero ,ppiqus
oppofito tato velocius moueaf. Hpicyclus vero duos het morus quoge vn9e
H }
ini logirudinemialrer in latitudinem.Dc fecundo diccdura erie poftea.Mot?

Sc cius in logitud ine equo mouef circa cetijt fuu corpus planetae (ibi ifixu in
parte fuperion fm fucceOionc intferiori ccotra dcfcrcdo: vnde p oppoliru in
hoc fe habet epicydo Axis hui 9 mot^rrafuerfafrfup circufcretiaiacet
Lunf.
axi eclipticae equidilhns.quadoq»:qnq> no vt patcbitidc eft fup cctro epicydi
irregularis . H^c tn irregularitas hac habet regula vt a pundo augis epicydi
m
mcdi£ quicucpftt corpus planetx regulariter elongef.Silr igif his licutiltl
na fequi necelfceft vt cotinue aux media epicycli fimul fle vera varienfratqi ve
lociorece motu Theorica trium fuperiorum 8c veneris,
reuolutionis epi
cycli fuper cerro
fuo p mcdletatej
deferetis fuperio
remitardioreauc
pifcriore. Habet
aut epicydi rcuo
lutio mefura illa

vt femel peifeita
to tepore quatu e
amediaediudio
ne Solis fle illius
plaetc adpxima
fcqntereuoluat;
ita vt iomnico/
iuftioe mediata/
le cetru corporis

planetf (itiauge
mediaepicydivn
defleinommop
politi one tali me
dtafietioppofito
augis cpicydufic
igiturvtfemp ce
trum corporis planetg tot gradib 9 fle minutis diftet ab auge media epicydi t
quot linea medii motus Solis dillat a linea medii motus planctae. Ergo fub
trado medio motu planet^de medio motu Solis nccelTe e vt argumetu me/
diu planer^remancat-Hic videf accidere vtcftto cctgt epicycli planet£ tardi*
circu ititato epicycl^ei* vcloci*reuoluif»Napp tarditate tale cdifidio media
mot^Solis cu eo citius reuertif.Med^etmot^cumfcficptriu hog: aggregat*
?
motui ei* i fuo epicyclo aeqlis m:dio motui folisi gradib‘ fle rnlutis exiftit.
CAux atmedia epicycli p linea a cetro £quatispcet£ epicycli |>trada c ften/
dit.Sed aux vera p linea a centro mundi p ccnr$ epicycli inter has fcdm lon/
)<* ?9i
gitiidincepicydi nihil mediat cUm centrum epicydi in aftge deferetis vdop
pofito fucrit.Maximc vero differut eu fuerit ppe logitudines medias deferen
tis:q per linea a cerro eccentrici dfecrets fup 1 ineam augis orthogonafr edu/
de rerminanf.Aux planetae infecunda (ignificatione eft arcus zodiaci ab
ariete vfq» ad (meam augis.Linea medu motus planetae vel epicydi eft quae a
cerromundi ad zodiacumprrahiflmepexcuntiacetro aequantis ad cerrum
motus epicyclieft qu* exit a centro mundi
cpicycli pquidiftans. Linea veri
pcrcentrum epicydi adzodiacum. Linea veri loci vel motus planetp eft qup
Theonca axium & polorum. acentro mundi
pcrcetrumcor
ponfplaetead
zodiacupten/
dif.Medrmo/
Itvr

tusplanctp vt
cpicycli c arc 9
zodiaci ab ini/
tio anctis ftn
fucceflionevf/
cp ad linea me/
dn mot°planc
tp. Verusaute
mot 9 epicydi
vlqiadlineavc
ri motus epicy
difcdvcr‘’mo/
tus planerp vf
cp ad Unca veri
mot9 pl5erpco
putat.Centru
medium plane
tareft arcus zo
diaci alica au/
gis ad linea me
dii motus epi/
9
cych.Cetgt vege aut equarii a linea angis vfq» adlinca veri mot epicycli nu/
9
«neraf.jEquatiocetri in zodiaco eft arcuszodiaci inter linea medu mot cpi/
&
cydi linea veri motuseiufde. Haec nulla eft centro cpicycli iauge deferetis
vel oppofito exntcMaxima vero duilogitudinib mediis 9 fuent.Cu at cetrfi

tncdni minus e fex (ignis ipm mai 9 eft veros (ilr medius mot9 planetp maior
e vero motu epicydi: qre rucfubtrahif pqoo cetrii zodiacoacetro medio Oe
et a medio motu epicydi vt cer$ vcijc & vcr° mot° cpicycli rcmancat.Oppo/
fini vero cotingit du cerge medifi plus fex (ignis fuerit. iEqtio cerri i cp icyclp
E 4
c flaretis cpicycli auge media & neri cius inreriaces H*c (Ur nulla e dfi cenrgi
cpicyclu auge defereris uel oppolito fuennmaxima ac in logitudinc deferen/
tis media. Qualis vero eft .pportio gqcionis cerri i zodiaco ad totu zodiaedi
ea e aequandis cecruepicyclo ad totu epicyclfueo q? pp lineas ggdiflaccsigu
Ius vni 9 £quct angulo alterius. Igit vnaeadeiralibusacceprahabet&reluj.
Dum ac Quatio cerri in zodiaco a cerro medio minmf vc vc$ habcaf aeqcio
cerri inepicyclo argumero medio |> vero habedo lungif: &ecouerfo qn haec
adiungif altera fubcrahifcalceman-n pariter fefe cxccduc ar<j cxccduf.Argu/
metu mediu pia Thcorica linearum & motuum,
netae e arcus epi
cycliabaugeme
diafm morum
ei^adccnt^cor
porjplanet^nu
merat’? . Argum
tfiat vc^abau/
ge veracoputaf
jEquatio argu/
meti e arcus zo/
diacilicasui !o/
ci planetae &ve
rilociepicyclil/
tenaces ha:c fic
llunanullaedu \

cennj: corporis
planera: i auge
uaepicyclivlbp
pofito fuerit ma
xima uo du cor/
pusplanetffue
ric I Ilea a cetro
mundi ad circii
ferentia epicydi
cotingcter cdufta cerro cpicycli I oppofico augis defereris exiftentc.Ci» vero
argumecu cqru minus c lex (ignis linea veri morus planerae linea veri morus
cpicycli pcedic. Ideo runc aquario argumen ad veru motu epicydi mngif vt
verus mot9planctae euemanecouerfo cdcmgir du plus fex (ign is fuerit. Acci/
dic 5c aquationes argumcci m
iftis ficuc in luna
pp accdTum cerri epicydi ad
cenr^mudidiuerfificari.Vndemaioresfunr^tjtionesfinguloqcargumeroqe
centro epicydi enftcte in oppofico augis defereris ejua eo exifterei logirudi/
mb° mediis erafde. lllicet maiores qui eo exiftenrei auge defereris; relariuas
fcmp fuis rcUcmis coparado.Exccflus igif gquationu argumcto$ q fiunt der
37
tro epicycli exnce in logicudine media deferetis fup^qtionrscotingetesdu i
auge fucrindiuerficates diametri logiorcs fiue ad logitudinc logiore appcllaf.
Sed cxceffus ea $ q huc cetro epicydi exnte i oppofito augis cohi tuto fup coti
geres 1 Iogitudie mcdia:di uerficarcsdiamerri ppiores fiue ad logitudinc pro/
piorenucupanf.Quiauo linea a cerro mfidi ad auge deferet isptefa logiore
q; linea ab code cetro ad logitudine media dfemisedu<itaExccmis at ifti* fu
P lfta i.Ix pt iculasaqlcs d m ifus;m in u ta pportionalia Iogiora fiue ad logi tu/
dine logiore dr. Linea itaq» veri morus epicydi du i auge deferetis fuerit het
Xheorica minutorum proportionalium. oeseasirra dfere
Liies.; tispifend: fedi
media Iogitudie
nulla itra:oesta
me extra i locis
at iter mediis ali
quot intra & ali
quotextra:&de
tato plures irra
q;to fuerit cet^
cpicycli dferetis
augivicin 9filrli
nea a cetro mu/
di ad logitudine
dfererif media ex
tefa logiore qua
linea q ab code
cerro ad oppofi/
tu augis dtfere/
tis ducif. Fxccf/
fusathui^fup ii
Ia in^qs.lx.ptes
diuifuhmiurap
portioaliaad 15 /
gitudme ppio/
1 refiue propiora
mediafueritnulla
vocaf. Linea itaqueven motus epicyclidumi logitudine
pcrifenaifed augis oppofito oes. I n locisat iter medi/
ca £ het extra deferetis i

is taro pluresextra quato centru cpicycli augis oppofito


fuerit ppingus./fc/

quatioes autargumcntoiy fcribunrur in tabulis cotingunt cetro epicydj


q
hi logitudine deferetismediacoftituto.Sedh^vtdidueltmaioresfuc
hisq
fiunt dum in auge fucrin minores vero alus 111 augis oppofito
contingenti
bus, Gum igif centrum epicydi extra logirudinem mediS deferentis
fuerit:

j> veru cognofcunf minuta ^portionalia per argumen tu ac/


centrum & m
cipirur diucrficas diametri: longior quidem fi minuta proportionalia (int
longioraippiorat fi propriaremus diucrfi tatis pars proportionalis f»m pro/
portionem minutoippportionalium adfrxagmra cuarquationeargumcd
in tabula reperta addenda eft vel ab ea minueda: addenda quidc fi diucrfitas
propior fuerinminuenda vero fi Jongion&prouenitarquatioargumcti ve
ra & cquara ad ralem fitum cenrri epicydi. CDe Venere.
motu m logitudi
Eniis tres habet orbes cfi epicydo quo ad fitum atq»
nem vtaliqsfupcnorudilpo(itos.Orbes naqiaugem deferetes fuper
axe zodiaci hm motum oftaua: fpharrar mo uentuta tn vt aux ecccntn
ei eius fub eo loco zodiaci fit femp fub quo aux eccctnci Solis. Vnde habita
auge Sol is in f ecunda fign ificanoe habet & aux Veneris eadc-Otbis at cpicy
di deferens duos habet motus. Vnfi quo pccdit in longitudine verfus orie/
tem regulariter fuper centro sequatis vt in fupiorib^ita tamen vt in eo tpere
uolutioncm vna centrum epicydi faciat quo precife orbis Sole deferes vni.
Habet fe nacp Venus ad Sole in hoc vt linea medii motus eius meo loco zo
diaci fm longitudinem in quo linea medii motus Solis rerminef. Vn habi/
to medto motu Solis habef & medius Veneris. Scmp igif e media C05: con/
iuctio. Fit at motus huius deferentis in logitudmemp axe eius imaginario
cuius poli accedunt & recedunt a polis zodiaci m
vtraq» parte pp motu aliu
eccctnci in latitudine de quo poft dicendu cnt.Quare no accidit ei qd fupe/
rioribus vt auxeccentrici eclipncd norrafcanve^qnqpad meridie qiiqp ad (e
prenrnoncdeclmat vcpatibit-Sedepicyduscius: motu duplici mouef f.in
longum latum. Inlogitudine quidem ficut epicydi fuperioru femp tn
in deccnoue menfibus folanbus fere femel rcuoluif: vndefolem in hoc ficut
fuperiorcs non rcfpicit . Terminorum expolitiones per oia funt hic ficut m
tribus fuperioribus. COe Mercurio.
Ercunus hetorbes qu inqt & epicydumiquoru extremi duo funt ecce
I 1 1 trici fcdmquid.Superficiesna<jconucxafupprfmifleconcaua lfimi
mundo contentricgfunEconcauaautemfupprfmi ficconuexa ifimi
cccentricc mundo fubiipfis tn concentricf:dececrum earu rm a cerro fquan
tisquantu cetru arquatis a centro mundi difbt . Ftipfumcft centrum parui
circuli queeentru deferentis vt videbif defcnbit.Vocanf auredeferctes au/
ge^quatisflemouenfadmotuodtaua: fphacrafupcraxe zodiaci. Inter hos
extremos funt alii duo lifrdiftbrmisfpifritudinisitrafequintuorbe-f.epicy
clum deferente lodkes.Superficies na<y conuexa fupcrions &concaua mfe/
noris ide cum paruo circulo centrum hnt.Sed concaua fupenoris & conue
xa inferioris vna cu vtnfqifuperhcicbusquinti orbis aliud centrum hhtmo
bile quod ccutru deferentis dr.Hi duo orbes augemcctrici deferentis vocan
tur & mouentur regulr fuper centro parui circuli cotra fucccflionem figno/
rum rali velocirarc prgcifein tempore quo linea mediimorusfolisuna facit
reuolutionc & orbes ifli 111 parteoppofitu filr una pficiac.Et fit motus iflc fu
per axe qnqs £qdiftate axi zodiaci & p centrti parui circuli tranfeute. Motum
33
ckferenrisepicKdficircfifdxhtiaquif
«fit horfi orbififequif ut ccrittfi orbis
femidiameter
daparui circuli filritato rpc regulat iter defer ibat. Huius uero
diftat.Vnhfccircu/
e tata quatacft diftaciaqua centri £qu5tis a cetro mfidi
deferes lfra duos fecfi
ferentia p ccntK arquacis lbit.Scd orbis qntus epicydfi
ccntqtcpicydi defe/
dos locatus mouctin logitudinefm fucceflione figno^
rendo regulariter fup centro sequarisjqiiod quide m
medio cft iter centij: mfi
epicydi in eo tpe
di flecenta parui circuli.Hanc tn habet udocitatc ut cenrqr
rcuolutione.Habet
fcrael reuoluaf in quolinea medii raot° Solisunacoplet
in hoc
fe nacp Mercurius ii* ad Sole ut *
iiwwMM V
enus.Fitn.fcmp ut medi mot Solis
etia medi^mo
Thconca orbium Mercurii. fit

tus horfi duorfi.


Ex his igif & di/
Ctisfupcriufroa
nifeftumeft fin/
gulos fex plane/
taslmonbusco
rumaliquid cuj
Sole comunica/
rcmotfiqulh^q
fi quodda cornu

nefpcculfi &me
furp regulam ec
motibus llloru;
Huiuf autem oc
bis epicydfi de/
ferctis motus fit
fuperaxeimagi/
nario cu dextre/
mitates ficut ap
paruiti Venere
propter motum
alium quem ha/
beti latitudine^
fimilitcraccedfit
ad polos zodia/
ci & ab eis recedunt axis tn lfte Pra fc totu mobilis cft Pm motfi centri deferen
tis in circulo paruo.Patct itacp ficut in Luna:cenr$ epicydi b is i roenfe luna
n deferentis augemecccntrici ptranfinita in Mercurio centrum epicydi bis
in anno deferentes augeracpicyclfi deferentis pagrare:non tneft in auge
de/
circula
feriis nififemel.Auxenimdeferctis Mcrcum no circularitcrmouet
tes rcuolutiones cdplcndo ficut in Lunp contingir.Sed propter motum cen
deferentis in paruo circulo nunc fecundu fucccflionem figno$t nuc
cotra
cn
;pecdit.Habet naqi limites cerros quos egredi ab
auge^qu&is reccdedo non
valenfed continue fub arcu zodiaci a duabus lineiscirculfi paruum coringc
tibus a centro mundi ad zodiacum duAis coprehenfo:afandendo &dcfce/
dendo voluiruracqi rcuoluit.Quoricnfcucp enim centru epicycli fuerit i au/
ge deferentis ipfum et motuum fimilitudine erit in auge ^quantis 6c centrfi
deferentis in auge fui parui circuli.Quare tunc centrum epicydi in maxima
remotione a centro mundi fiet ; & antrum deferentis in duplo plusdiftabic
a antro fquan
tisquacetru^ Theorica axium 6c polorum. j.'

quantis a cerro
mundi. Deinde
vero cu cerrum
deferetis p mo/
tuorbiuduoru
fccundoru mo/
ucbit ab auge
fui circli verfus
occidentem ce/
tru epicycli per
motum deferen
tis mouebifab

orietem. Vnde
cenet u deferetis
ad centru mudi
tcipir accedere:
Seaux deferetis
abaugeacquan
tis verfus occi/
dentem recedit
edrinue donec
centru def*. retis
fuerit linea c6/
i

tingere circulum occidenrali.Idautem fircu ab auge parui circuli quattuor


fignis diftirerinSt tunc (imilitcrantru epicydi ab auge aequatis vellus orien
rem diftabir quatruorfignis. Aux aure deferentis enti maxima fua ab £qua/
tisauge verfus occidente remotioneiarqt in hoc (itu anr$ epicydi fiet ima/
x ima fua qua folet haberead centrum mundi acaftione : non tn tunc erit in
oppolito augis deferentismee in linea ad paruum circulum contingerer per
centrum mundi produ&a.Pofteni defcendcnte antro deferentis verfus an
tru arquantis a ux dtfcrcntis icipit rcacccdcrc verius auge ^quatisjccntru aut
9 .

!'.r -’i< i
epicydi pportionafr dcfccdcnalrcramcdietate verfusoppofiruaugis sequi
Cis- Vn
magis remoueb lf a cetro mudunccpucniet ad oppofirfi augis detere
tis mfi cu ip 3 fuerit i oppofito augis gquat is. I d it fictcu ccap deferetis pueni
ct i cetru ^quitis : & tuc aux defieretis erit et cu auge ^quatis & ti deferes qua
^quascxquo^|lesiquatitatecoftiruunf;erutcirculusvn 9;&;plusdi(labita
cetro mudi cergc cpicycli tdqua diftabat cu erat i (itu ab auge £quatis p (igna
JJtuor.Hic it cu ccr^c dferctis recedet a cetro £q3tis i fuo circlo afcedeao;ccn§c
cpicycli recedet ab oppofito augis fquatis&dcferetis & cotinue magis cetro
mfldi {>pinqbir.S3 aux defereris remoueb i£ ab auge aequatis lifus orictccoti
nuedoneepueniat cct^ deferetis ad linea cotfgete circulu puu a pte orictistg
pudt9 corad9 et ab augepui circli ufusoricrcqrtuortignisdiftat.Tficn.aux
deferetis fieti maria remotide ab aequitis auge tifus oriete;& cetK epicydi ite
9
rfl erit I maxia ei ad tertia acceflioe qua hre folct no tn erit i oppofito augis de
feretis. Ab hoc vero loco afcedete cerro deferetis lifus augepui circuli aux de
feretis cotinue reuertef ad auge gquiris; & cet$ cpicycli magis elogabif a ce
tro mudi ufusaugcarquitisaTcededo vfcpdu cetip deferetis ad auge puicir/
culi pue n let.Na tuc aux deferetis en t,cu auge acquatis:& cer§c epicycti lifr ta i
auge defereris qui equitis. Vh ite$ erit i maxfa remotide a cetro.mudi fic pri
tno rurfiifcpdeide filis vt iadida e mutatio redibir.Exhisprio videf iano tm
fcmel cergt deferetis ce ide cu cetro aequitis: alias adt fp deferetis cetgc a cctro
mudi diftarius ee qui aequatis cergc Quare fequif cotrarifi ei qd( fupiorib*
.

& venereacctdinvt.f.quaco ccr^epicydivtcinraugi ^quitis fuerit tito velo


9 9 9 9
ci:& quito vicini ei oppofito cito tardi moueaf.iicdo licet cerg: epicydi
tm fcmel ! maxia remotide fuerit i anno a cetro mfidi*. bis tn 1 maxima ppinq/
rione qui hrefolet lpm dTe cotingic Sitr quaqua bis i anno fit i maxima ac/
.

ceffionc:tn tm femel i anno in oppofito augis deferetis repenf.Tcrtio ncceffc


cfTc vt oppofiru augis deferetis cetro epicydi extra auge aequitis aut oppofi
cum ei 9 exnte Iter cecgt epicydi & oppofiru augis aequitis femp verftf aliqnq
dem verfus cen tgc epicydi aliqn ab eo ti pcededo qui fequedo fefe deuolues*.
Quarto ficut aux deferesad certos limites vtrincp ab auge gquicis rcmouef
i ta cr fe habet oppofitum augis deferetis rcfpedu oppofiti augis cquinOma
9
ior tncft arcus hmdi mot augisdefcretisqua arcus motus oppofiti eius.Vn
motus vni9 motu alteri 9 vdocioreric-Quico &fi centip epicycli cotingatefle
i pundo deferetis a cetro mudi rcmotiffimo nuquitncipudo deferetis que

cetro mudi vicin iflimfi efle cdtingir.Ni duccnnj epicydi fuerit in auge defie
rentis talis dl hirudo deferetis vt oppofitti augiserlit centro mundi ita vici
nuq?iqaacuqi alia deferetis quah^hitudincnulluspudusei 9 vicinior aut
civicin 9centro mudi reperiaf! In tali itpundo que viciniflimuec cotingic
ccntgccp icydi no eft eo tpc quo |>pinqflim6 eu efle cotingit:f3 ei 9 oppofito
Scxtoexdidisapparctmanifeftecentgtrpicycli Mercurii pp motus fupradi
dos no( vt in aliis planetis fiQcircuferena deferetis circulare fcd poti 9hgure
hricis fifinidmcm cum plana oualipifcnam dcfcribcrcepi cyclus vero i logi/
rudi ne mofteflicepi
cyd9 veneri sircuolu
cionem rn vnai.iiii.
men(ib 9 folaribus Fex
refup centro fuo pfi
cif. Termini ac tabu/
laru hic ficut ifupio
fibus

tiones.n.arguimnto
rum mercurii qux I
tabulis fcribunflut
q comunguntduce
tru epicycli fuerit in
mediocri ei 9 a terra
remotioe.H£caucac Thcorica minutog: proportionalium.
cidir centro epicydi ab
augeatis p duo figna
iiii.grad 9 &xxx.minuta
diftare-.f3 i aliis plaetis ce
tro epicy dii logitudme
media deferens einre fie
bat. I te mima cetri epicy
di mercurii a cerro mu/
di remotio fitdu ccrqce/
picydi ab auge djjnf c/
9qtuor lignis
i dimterit.
Ii at i aliis cerro epicycli
Coppolico augis arq^ris
exnee cotingebanraiuta mundi
igr .pportioalia logiora
fuc exceflus remotoi s ce
maxime fup
tri epicycli
mediocre ci9remotione
ix.ptes £qles diu ifus; fj
rohitapport loali a ppio
ra dnr exceffiif remorSis
cetri epicydi mediocris — . . -

fup remotione ei 9 numarftfr i.lrpticnlas xqlcsdifus.ErfahocduplexdiOeHf


tas diametri diffimafrqa tn a loco
manae acocfliois cetri epicydi ufusoppofl
I 40 ici
tfiaagis ^jtis milita pporuSaliappiora minuGf q pri’a loco mediocris w
tnotois vrq? ad locfimaxieaccefliois otinueaugebaf ideo dri mercurio mia/
ta ppomoaliatriplrfc hrc:qtn in venerejat^rrib^fupioribusdupfnmluna
fimplr ve maifefte patuiufe hrefolcr. CDcpaffionib^planera^diuerfis.
Laneta dr diredt°qn linea veri mot9ei9 £m fucccfiione fignoij: pgredif
Jo retrogradiar c6tra.Sratioari 9vero du h^clkaftarcvr.Stariopnaf pria
9
fignificatioe epud epicycli \ quo du fuerit plaeta icipit rerrogradari. Statio
(cJai pna fignificatioee pfifti epicycli i quo du plSeta fuerit Icipit
dirigi.Hae
£b<ouc4 dationum i regrefltonum. uo ftatioes exnte cctro
Oi ZQlbiJip TtTUl epicycli i eo de fit u dfc
,muhsnur?u r 2 retlvtricpab op polito
augifiig epicycli £ qdi
Hat. Statio priai feda
9
fignificatioe earc cpi
cycli auge vera cpicy/
cli & pudtu flandis p/
ftatio
iltenaccs.ftatiofc/
meircriaccs.
cuda ifcda fignatioe I
arcusepicycli ab au/
geua p oppolituei9 vf
qi ad pudu ftatiois fc
cude arc9 dircdioise
are 9 epicycli a flande
feda p auge vfqi ad lia
tioncpmalpria figna
tidc.arc 9 at retrograda
rioisearc9 epicycli a
pfldoflratidisprlaep
oppofitu augis ad p 6
fla cois fejhi uo ar
Ctu
cufmaioraf Sc mloraf
oppofito'au
PP pdc6§c pddoijt variatione:q 3to.n.cct§£ epicycli vicini^fuerit
._ rico puda angis epicyclu hoc
gis acqi;r
6 3
tis r„ (larionu viciniora froppofito
rr iiiae
i'

ide t5 to magiseucit <j to plaera maiore epicyclu & motu argumti tardiorShj
3
vn 8c tpa diredionfiaut retrogradationu i itotitanb^fuis variafiexit.n.tps ta

fjfBtradaflatdcpnaa
retrogradatois hebifcq li d toto ccfo dnuf:mactarc9dtredi 6 is-Luae_tn q 3q 3 «/
9
picydii hcatfic aliis.v.llatio fiue retrogradandnacdt pp velocitate mot ce/
tn epicycli a 9rfp.n.ceti}t epicycli maiore arcu zodiaci quol 3 die £3 fucccfiione
defcribitq 3 fit arc 92odiacicorrndesarcuiepicycli quccctiy corpislunpquo
c»g» die#m fucceflionci fupion pte cpicydi pambulantncadu m
fupiori mc
dictare epicydi fuerit tardi: nferiori veloce curia fieri nece c.Tardi dnr plane
9
tf 5c mrnci curfu cu lieaveri raot^eoqc rardi qua Ilea medii mot^autcotra fac
ceflione icedit. Veloces do & auCti curfu qn velocium fuccefiione raoucnf:
Au&i nuero qn^dno addiffupmedifi motfi.Minuti uo qn miuif.AuCti Iu
tmnecu recedut a fole vel Sol ab eis.M inuri uo lumie cu accedfit ad folc vffol
ad eos.Oriccales & matutini cu oriuf an fole.Occidetales vero & vefptim cu
occidut poft fole.Orieres ortu matutino fut q de fubradiis exeutes pp remo
tionc eo$ a fole vel folis ab eis mane an ortu folis apparere icipifir. Orientes
ortu vefptino fur q de fub radiis exeutes pp remotione cogt a folc vefpi poft
folis occafum apparere icipiur.Occidctesoccafu matutino funr
q radios fo
lis ingrediunf & Thconca coniundionisfl* oppofitionisluminarium*
PP accdTu 3 eogc
ad fole mane oc
cultariicipiunt
Occideres at oc
cafuvefpcrtino
fut q for radios
igrediunf &pp
acccffu3 eorc ad
Sole aut for' ad
eos vefpi poftfo
lis occafum ici/
piunr occultari i

Tresfuperiores
n occidut occa/
fu marurio nec
orififortu vefp
tmoifed Venuf
& Mcrcuri 9ar<p
luna. Tnplexat
ero curlua poft
comtfionefuaj
cum fole qn^ci
tiusqncp tardi*
appareat. Vnadedinatio fine obliqtas:oiiaci & horizdtis.N3 fi fit coniaa
ad fine Gcminoru; tuccu fo
ftio fub cc’ iptica i medietate tn a fine Sagittarii
occidedo i horizdre fuerinplurcs gradus miti circulo reuolutidis Lunf a la
na ad horizotc q de zodiaco a luna adfole. Vni dimatib*feptctrionalib*citi
us videri potentquififuifletialterai^odiaci medietate. Scaaelatirudolun* >

ab ecliptica.Nafi poft coi uCtioncmouef ilaticudinefeptetrionaleitegc an9


videri potentatu mouerefi latitudine mcridiana.Tcrtia uoe velocitas mo
&iunx vcri-Na fi velox e motu citi9apparet qua fi tarda foret, fit igfqrkp yt
caulf cocfirrar : tfic eodc die & uerus & n otia appaiefjq&adoep aurdup tmx
tucfecudadiepotcoiudione:quidoq»acrounafola:rficin tertio die uidef
quidoq* cc oiumeoipoppofitfi a cadit: runc quarto die corigitca apparete
afpedus planetaij: rnnus cftcu per tertia parte-Quadratus di per quartam.
Scxtilisuero cu p fexta ecliptice partem eo^c vera loca diftitennr.Coiun&io
m
media planeta^ fit quado linea; mediogt motufi eo $ f longitudine zodia
cicoiungunf.Vcra afitquido linea: ucroqt motuum ficconucniunr.Scd ui
fibilis qn lincf ab oculo nolho p centra corpoqtfuof edudf coi unguntur
:oppo
unfi.Silrdeoppo
.rin Thcoricaafpcdum fle radiorum. fitioc media vera
dicedtiEtatteduf
hfcmcifde ligno
gradu fle minuto»
Exilio patet fppe
coniudione verS
cejqn media pcef/
fit aut futura erfe

pcet ueri eeqntn


uifibil no c aliqn
etuifibileuerapre
cedere:quldomuc
rofequi.Locufue
rus aftri eft pfid*
firmamen linei a
cetro mudi pcen/
rrfi aftri pteti ter/
minis. Locutui/
fus (iue appares p
linea ab oculo pcc
tru aftri p tradam
dcrermiat.Diuerfi
tasafpcd°aftrl eft
arc^circuli magni
P zenith fle ue? locfi aftri trafefitis inter Iocfi aftri ue$ fle apparete frerceptus.
Inde manifeftu eft quito vicinius aftrfi cenrro relidi fle horizonti fuerit raro
maiore habere diucrfirareafpedus. Hanc quoqt maximi i Luna repenti. In
Marte vero no bene perceptibile . Habetniq» femidiameter terra: fenfibile ad
femidiametrfi orbis lunaK no mulru aut perceptibile ad fi mcdiametrfi orbis
Marris magnitudine. Diuerfitasafped9 aftri lldgimdineearcus eclipticae I
ter duos circulos magnos irererpt^quoat vnusp polos cdipticac fle locfi ve/
rfi pcedinalcer ar
p eofdc polos fle locfi aftri vifu diuerfiras aftri i latirodieeft
are* circuli magni p polos zodiaci trafeutes fle locfi aftri vcyircrcept* iter du/
p
oscircnloscclipticgacgdiftatesquo^ vn^plocfivnj aftri pgttdif altet pio/
cum eius vilum. Id aut qd dc his circulis £ qdiftaribus ccltprica: mtcrcipif in
ter circulos magnos p polos zodiaci rrafcunres (imilecft diuerfirati afpe dus
ilongirudinejvndediuerficasafpcdusqfi linea diagonali quadraguli cuius
lirera funtdiuerfiraresafpcd 9 \ I6gtrudine& latitudine. Diueriitasafpedos
Lung ad folceftexaffusd meditatis afpcd0 Lun£fupdiueriirareafped 9 fo/
lis.Si vera coiundi Iuminariri fuerit mter gradu cdipncarafccndcre&: nona
gcfimueiusabafccndctctvifibiliseoru coiundiopceflitverS.Si aut Iter eun
de nonagefimu & ,
*

gradu occidere fu Theoricadraetfiratisafped9 & coiuntftiois diuifabilis.


erit vifibit' vera fc’
quefSedfiieodc 1

gradu- xc. 3cci de/


titnidifvifibilis
toiudio ci* nera
*

fietnullaqidiuer/
fitasafped^Ilogi
tudiecoriget.No I
*
nagdim°nacpgra /
dus ecliptice ab/ /
fcedetefpefHcir/
tulo p zenith 8c
polos zodiaci p/
dedente: latitudo
lu£uifaearc 9 cir
culi magni ppo/
los zodiaci lo/ &
cfilu£ ue^autui
fum trafeuris Iter
ecliptica Stcircu/
Ififibi arqdiftatc i
cedete plocu ut/
fum interceptus.
C Digiti ecliptici diefif duodecim? diametri corpis Solarisaut Lunaris edi
pfatar. Minuta cafust eclipfi lunari fut minuta zodiaciqiuna pambulat-So
9
l€ fuperado a pricipio edipfis vfqt ad mediri ei ;fi particularis fuerit:aur vni/
uerfalis line mora: vel a pricipio vf<p ad imtifi rotalis obfcurandis (i vniuer/
!


'

Thcoricacclipfis lunaris.
7 4* '

xniiii.Iptaracnq
cft ppomo.v. ad.
Ixvi.ea eft moros
lolisihora ad dia
metro fua vifuale
lunp vero in auge
ecccntrici fierpicy
di. xxix. nuura fcd
inaugecccenrrici
fcoppofitoaugis
cpicydi.xxxvilem
perramcqeppor
tio.xlviii.ad.dvn.
motus luna:
^eacft
inhoraaddiame/
erum futi vifuale.
Quare fcquirurcp
polem fit vc etiam
quadoq; Solis ecli
pfis accidat vni//
uerfalis nuquatn
nStr apparere po/
tcftrdnediuemeaf
afpedus torus fol
. Thcorica cclipfTs folaris. rori terrp vir edi/
pfcC.Du fo! in au/
: cccerrici fuerlr
§lametervmbre
loco ttafi tus lung
(c habet ad diamc
crura lunp vifuale
ficutxii. ad. v*Ex/
ccffus autem eiua
dufolefHaugefu
per diametru eius
1

au folalibifueric
i eccen trico decu
plus eft addriam
moruu Solis i ho
raqbusdum eft I
JC
auge atq; illo loco
pM iH -;j:2 : aliomoucrur.
4 1
F i
r >rlT
-
(TDc declinatione ^latitudine:

D Pdinatio ftellg cft d lftantia ipdus ab £qnodtiali:& coputaf in circulo


trafeunte p polos mudi & vc$ locum ftellp que linea a cetro mudi per
cenrrfi corporis fteltgdutta defignat. Latitudo at ftella:cftdift3tiaei*
ab ediptica fit coputaf 1 circulo p polos eclipricp & ve$ loeu ftcllae m5 di&fi
cutc.Fxhis fit de Sole fupra di£tis manifeftu c Sole nulla hre latitudine: licet
declinatione habeat ;eoq>femp fupficiesdcferaitiseiusinfupficie ecliptice
permaneat-Luna
afit &alii qiifpla Theorica declinationi; & latitudines,
ritudinem henr.
Inlunanaqi p/
pter dclinatiocj
axis auge moue
tiuab axe zodia
ci fupficies pia/
na deferetis eius
0\tt«5<>
fpfupficieplana
ecliptica: lecat
fuper diametro
mudi ab cade ip
tesoppofiras de
dinadoquatira/
te fua:maxiedc/
dinatiois femp
cadcinuariabiir
pmanere fupffci
cfnSq? plana epi
cycliernuquaa
fupffciedcfcretif
recedet. Qua p/
pternoh3nifila
rirudincvnif.q
PP declinatione
deferentis ab ediptica contingit. Harcafit cognofcif per argumentfi Iatitu/
dinis Lunf verfi. Vndeargumcnrfi latitudinis Lunf medifi e arcus zodiaci
inter lineam veri morus capitis draconis & lineam medii motus Luna: fen
fucccdionem lignorum acccprus. Argumentum afitlatirudiais Lunp verfi
parcus zodiaci a linea veri motus capitis ad linea veri motus Lunp numera
m
tus f fucccflionem:Subtrado igitur vero motu capitis dc vero loco lunae
aut addito vero motu luna: cii mcdio'motu capitis argumetu latitudinis lu
n £ veqt pdibir.Trcs verofupiores duplicehnt latitudine: vnSqcotmgitpp
dcdmatioQe fupficiei deferetis a fupficie cd ipticg i oppolicas pteslic in luna
1*9 4j
femp qu Scita te maxfa fuariabili manete Irerfettiones tn deferenu eu ecliptica
fup diametro mudi q et caput 6c cauda dnr no moucnf liene i luna edera fu e
ccffione (ignote fcd ficut dictu e f m motu octauac fphatratnta vt auges defere
tiu illote Tp ei reuferetias eclipticae atqdiftates a pte icptcrr idis defcribat.Qua/
qua at auges lllog: fp fine fcptetrionales no tn i oib 9trib°funt pueta maxima
ru latitudmu defer eri u ab eclipncaamo folii i Marte (ice vtaux deferecis ma
pime declinet ad aqlone ab ecliptica- Sed i farurno talis puet9 diftat an auge
fui deferet is.l.cotra fucce(fione.l.gradib 9.ln loue vero poftauge.fira fuccef
(ionegradib^.xx. Latitudine ac alia ex gtc fupHciei plane epicycii qnepa fup fi
cic deferens plana declinans. Mouef.n-epicydus i latitudine refpcdtu augis
vere fup axe fuo cetg: ei 9dt logi tudines medias crafeucesitalr tn vt cu cctip epi
cycli fuerit in nodo capitis aut cauda; aux vera ftoppofitu epicycii diredta:
;

finti fupficie defercns;& fupficies epicydi i fupficicedipticat.Poflquaatrecc


dira nodo idiamecer augid epicydi dedinare icipit a fupficie deferens ira <p
oppofini augis ver£ qp icycli reraoueri incipit fupficie deferetis verfus ea pte
ad qua medietas deferetis p qua ruc reoueri cctgc epicydi icipit ab edipneat
ficaux vera epicycii tatuqde ad parteoppofna.b t fic cotinueremouenf aux de
oppofit u augis epicydi a fupficie deferetis donec cergc cpicycl pueniet ad p u
1

deferetis maxime ab ecliptica dcdinatc.f.itcr duos nodos medui; ibi tue


maxie epicycii fupficies cii dufta diametro a deferete declinat Ab hoc ac locp
.

fuccefliue declinatio epicycii a deferete minorat vfcpquo cenrgc epicycii pue


nit ad nodu al iu ; 111 quo iregt tota fupficies epicydi enti fupficie cdiptica:;Sc
diameter augiii veragri fupficie deferetis vn axis fup quo fit mot9 ille llaciru/
dine fcmp du cenrgt epicydi atra nodos fuerit fupficiei edipncf arqdiftabic.
Ex his apparet prioepaxis vt dictu cftlupiuslup quo fit rcuolutio epicydi f
logi rudi nciaxi cclyptic£ qrup ^qdiftab inqncp vero notnunqua at axi cccerri
ci arqdiftabic.Secudofemp corpus planet£ dum i fupiori medietate epicydi
fuerit cctro epicydi extra nodos exi (fete ; erit iter duas fupficies. f.edipnc£ Sc
fui deferetisidura at fuerit 1 inferiori medietate epicycii cntdiftannus ab edi
pnea qua deferes ab eade No igiffp aftru inter defererefle edypncS reperief.
.

Terno auges cpicydogt veras 8c medias no femp terminos ce lineag: q p cetgc


cpicych trahunf- Verum eas p tales lineas conngic determinari. Vn aux me/
dia epicydi fcmp eftl fupficie plana orchogonalr fupficie deferens [ linea au/
gismedi£fccacc:Scaux vera epicycii i fili fupficie fedite deferete i linea augis
vere qrtoimmfefte paret cetra deferenu 8c cquariu a 1 upficie plana ecliptice
dedinare. Latitudines arhogiq fcnbunfitabulisconngiit dum cetgc epicydi
i pueto deferetis maxie declinate fuerit. Sed Venus & Mercuri 9 triplice folet

hfdancudine vnaex pte deferens q demano dr. Alia ex pteidinanoisdiamc


tn augis verse & oppofiti epicydi q inclinatio vocaf. Terna ex pre reflexionis
diametri logitudtnu raediagirefpcdu augis verat reflexio appeilaf fupficies
^
nlcp deferens 1 latitudine nue ad pte fcptecnonisniicmcridiei fup diametro
mudi mouef; cuius merus poli vcrincp ab auge^quins nonagira gradibu j
ecliptica: diftanibi.n.caput & cauda fiuc-Hic tri (6ot*fatItudts tnotdi cerri
epicycli talr e pportionat^vt qfi centgfepicycli Fuerit i aliquo loco nodo$tf.
xc.gradib* ab augcarquatisdiftasrnulla edeuiarie deferentis :fed totafugfi/
cics ei 9 ! fupficic ccbptic^ exiftit. Deide cerro cpicyc! ic\°a nodo recedere ici/
pirdcferes deuiarc ita vt medietas ci 9 qui ingrcdif ccnrip epicydi i Venere g
de fp declinet ad aqlone:! Mercurio lio fp ad auft^.Er augef fucccfliue deuia/
ad augedcferetis vel ei 9 oppofirfi:tuc.n.deuia
tio doec cerg: epicydi puenerit
Venere qdemiuta.xvii! Mercurio minuta.xlv.q vlten 9c6tinuc
tio e maxia;!
mioraf vfqiquo cer$ epicycli! nodualiu puencrit:vbi rudus nulla fiet duia
•tio.Poft ite» fiet vt pri*. Vn patetfic nuquacetK epicydi veneris lifus meri/
dic deuixr ab ecliptica; ira nuqua cer^c epicydi Mercum ufus aqlone cSrigit
deu lare. Maifcfhi e et motfi circuitois cerri epicycli I deferete £ qle ee rediroi d
ferctis natitudie.HicfiFrappet polos fup qb^fir mot^deferetis ilogitudmevt
didfi e fupra nfic ad polos zodiaci accedercinficabeis remoueripp di<ftas it
deuiatioes.orbib^pnumeratis alifimudococcrricu pdidtos oes icluderc fup
addi vide£ oporrenad cui 9moru rrepidatidispdidedeuiatiocsaccidarftfa/
pficies epicydi plana a fupficie deferetis hac at qi illae declinido moucf. Prio
fup diametro epicydi p logicudles medias ab auge vera efite:quo,raoru fit vt
diamef augis vere &c oppofiti fupficie deferetis fecet: ita vt aux vera i vni pte
& oppolitu I alii a deferete declinet h£c tn decliatio motui cetri epicycli talr
pportionaf vtqncu(pccr^:cpicylifucririaugegq3tis didadiamet nufqua
a deferete dedinettfed! fupficie ci 9 c6ftituaf.Cetro it epicydi ab ea recedente
aux vera epicycli a fupficic deferetis decliareicipinin Venere qde verfus fepte
trione:! Mercurio vero admeridic;& oppofiru augis verp adpteoppofira:^
dedlatio orinue augef vfqiqu o ceti£ epicydi ad nodu caude pucnerir f.du ab
augea:quitis.xc.gradib 9 fmfucceifionefigno^:deftiter!t:tuc.n.max!adida:
diametri c6rigitdccl!atioiqpofteac6tmucm!orabif donec cerg: epicydi ad
oppofiru augis acuitis puenerit \ birurfus nufqua dei diameter dcclmatf3
!fupficie dferctiscoftituinde vero cctro epicydi reccdete tifus nodii aliu aux
vera declinare lcipir a fupficie dcfercris:i Vcner qdead meridie:! Mercurio it
ad aqlone; & oppofitu augis ad pte oppofiri:&maioraf fucccfliue dedlatio
doec ad nodualiu puenerit cctiy epicydi: vbi rurfus maxia fictdchicardecre/
fcit doec! auge arquans vcnerit:vbi fic prio dei diamef ! fupficie dferctiserit!
de prior difporcdir.Qncfirp igif maxia deferetis deuiatio corigit nulli epicy
dus declinatione her; Sc qn haec nulla c; illa maxia eft.Scdo ir moucf fupfici/
es plana epicydi a fupficie deferetis declinido fup diametro epicydi p auge
vera & ei 9 oppofitfi efiretquo motu fit vt diamct p iogitudics medias ab auge
vera trades fupficie deferetis qnq» fccetiira vt medietas epicydhfiniftra ! vni
pte:dextra lalia a deferete refle<ftanf;finiftri it voco q poft auge epicydi fjfuc
ccflionccxiftithcctn dei diametri reflexio et motu cerri epicycli j>portiona
i

taetafr vt qncuqi cetqt epicydi fuerit! nodo capi tis.f.i Ircrfedtidc an auge de/
feretis cocra fucceflionelignogc gradibus xc.nulla (icdid£ diametri reflexio»
44 *>!

ce medietas diametri difte (iniftra flue orientalis» fupficiedcfcretis;! Venere


gde ad feptetrione-.fed I Mercurio ad auftru incipit refledi: altera vero medie
tas verfus parte oppo(ita:q gdem reflexio cotinue augef vfqiquo cetiy cpicy/
di ad auge ^quatis venerit vdi tfic maxima fict.Poft vero verfus nodii alifi d
crefcct donec ad cude cent? epicydi pueniet vbi rurfus nulla accidet rt flexio
fed ab hoc loco cetro epicydi trafefite verfus oppofiru augis gq3tis ireft me/
dictas (iniftra diametri euntis p logitudmes medias icipit reflcdtwn Venere
gdead meridieiad aqloncat in MercurioiSe augcbif vfqiquo veniet adoppo
Thcorica latitudinum. augis a^cif*
fitu

iusoglii vbitciregcmaxi/
/in sij 4 -i
tmfiet.Hicatmi
j
ao ilii» onptb nuet fuccrifiuevf
q> du cet^c epicy/
di adnodficapi/
tisrcrintjvbinul
Ia fiet reflexio Se
rurfus hirudo p/
orfdibitmanifie/
ftueigr ilocodfc
retis vbi nllaoti/
git epicycli dclia/
tio maximacrire
flcxioc3 accidef d
uiatocsita&abe
dipticaidcllatdef
St&reflexdesade
copntaf Se
ferete
a fcribfit irabu?
(tqorigutdu ma
xk fiunt cfi arma
xiacSrigitrflexio
.f; i auge deferetis

vFoppofito exnte cetro epicy cliiextremitasdiametri q refleftif minore I13 ffle


xione 2j3 plurcs ptes circfifercti^epicycli fub ea nfus oppolirfi augis exntis;
9
pfift9 tn circuferctf^ epicycli cotaft a linea ea corigete a cetrp mudi ptrada:
tfic pepreris maxima h3 reflexione fic ira<j mori dedmatiois epicycli fit (up
diametro q refledifjitaecouerfo morireflcxiois epicydi fupdiametro declina
teaccidit. Vn viciflim vna e axis moriaIrenus.No igri hflis (ic i fuperionb 9
oportet axe fup quo (it moriiclinatiois epicydi cfi extra nodos fuerit fuperfi
ciei edypticp £qdiftare pptcrdcds epicyclogt iciinatiocs atqi reflexides orbes
parui epicydosirra fe locares a qbufda ponunf adquo$ motu efjdecotigfir.
i*Vnri C De motu odaucfphfrp. R liforhoti
'
!


Crau£ verofphprp ad cuius morti: vt larpcdidhl erorbes deferetcsau
MI

gcs plancrag: muranf: triplex incft mot9 Venus gdea prio mobili.f.
.

dmruus:quo m die uarurali femel fup polismfidi rcuolmf. Alter a no


na fphjtraqfmraobilc vocat* fempeftPmfucceirjonelignoy cotramotfi
g
primu fup polis zodiaci regularisuta vt ingboflibet.ee. annis vnfi gradfi
p
&.xx vi u.mtnuta fere jpgredif hic mot9 angi b St ftella$ fixage I tabolis appella
9
tor. Et e arc zodiaci primi mobilis Iter caput anetis primi mobilis 8c captit
arietis nonf fphgrf. Supficies niqj eclipticf nonae fph^rip fpcftlfupficie edt
pricc primi mobilis. Terti 9at e fibippn^g mot 9trtpidatiois vocaffiue accef
& &
fus rccefliis odtaug fph£rg: fit fup duos circulos paruos i cocauirare no
na: fph^r^ aeqle s fup pacipia arietis Sc libra: eiufde pfcnptos: fle duo pun
q>
tta certa oftauffph^rf qcapita arietis Mibr^eiufde vocanf diamerralrop
poflta circufererias taliu duo^ circulogt nonae fphaera: reguli defcnbancum
-

nocq> ecliptica oftaug fphgrffplrerfectt ecliptica none: dulterfecat falle in


capitib 9dcri & capri corni non^diamctrafroppofitis. Vnfcgtur cfl vn 9eo/
tude pudtoge odtauf fph^rae e I medietate fui circuli meridianualter erit Ime/
dictare fui circuli feptetnoali ecliptica quoq? odtauae fphaer^fp ecliptici no/
n^lpartes aequales dflfecat fccabit atq» portioes circuloge paruoge alternati
aequales velocitatis vero motus illius regula eft lfta: vt glibet duogt punfto/
rd circuferentia fm parui circuli in quo circunfaf infepte milibus annoru
precife perficiat. Theonca motus odtaup fphgrg.
fp
Qulquaat hoc
tnotu 3 prcdidta
duo punfta.fca
pira anetis & li/
brj odtaugfph^
rp duas aequales
circulogtcircdfe
retias defcnbatt
nullam alia p fi/
dtaei 9 circfifer€/
nas circulo^: de
fcnberc coagir*
Capita vero ca/
cn fic capricomi
oftauae fphaer£
qfifigurafeonoi
dalcs hncts pba
fi lineas curuas
vrrinrpa capiti/
bus Cacti ac Ca
.

4> ZlO
pricorni nonp pagere ncccflecft. VndeA qn<$ pcedenr earqnq? vero fcquen t
qncp 5t coiuguntiCoiungunf.n.caput cieri o daue & cap ut cacri non£ du
caput arietis odaup fuerit I maria latirudieab ecliptica nonasqd accidit in
circulo magno p polos zodiaci none & cetra circulo 5 rraleure.Poli arecfi/
:

>nce odau£ ipropriedidi poli qnqp acceddr ad polos eclipricp none: qncp
vero ab eildc remouenfcralis rn accellus & rcccflus femp eft
fiint fub eisrqnq»
fup circulo magno per polos zodiaci none & cetra circuloyparuo^euntc.
Theoncaalia. CCot'
Cotlgit itaqt
vt ecliptica ofta
uejjph^rpfubdi
ueru t\ 9 hltudle
fucccfliueidiufif
fuis ptib 9eqno/
dialeprimi mo/
bilis iccrfcccrat/
fpiccrfrdtio talis
nunciipfo capi
tc* Amns primi
mobilis accidat
nticcitrainuc vl
tnuitavt intpc
quo cetru parui
circuli reuolutio
nem vnapficitq
mxhx.milib9 an
nopeotingit Io/
quedo naturair
vno^ )i quilibet pfidus
itniiqov 1 ecliptice odtaug
vi;» 011133 fp here equino/
vxnflximjior/.ili diale ppe caput
Arietis atqi et p/
v pccaputlibre p/
mi mobilis fecuerir 3 quide fedioes i arqnodiali accedere qnq? adeapira arie

tis fclibrf primimobilis qnqiatab eifderaremouen videnfcaliqn quoqtfcn


aliqn cotra fucceflione ligno progredi edo. Vndc fit vt maxime zodiaci de/
^
dinatides variabiles cxiftlr.Hic iraqi cotigi fle credit a diueriis aftronomisdi
nerfis teporib^earude maximay zodiaci dcdinationfi qultitates fuiflcn cqllr
9
iuctas- Maiores n5cp repre ftir a Ptolarmco ab alemoneq» vticp cufil ib vi/
q3
is & modis pceflerGc vix air tali Jjj mot’dmlitate vel fiVfic didu emo cucnire
potuit vananoneat fedioiseclipticf: odaue & ^gnodialis rtfpcdu Anens
primi mobilis ncccflano feqf vteqnodia fiir folmtia cotinuc diucriificcnt
/

Theoricaalia o ftaft j fphgni.


CVn de nonficm
per cum Sol in ca
pire Anenfprimi
mobilis fuerit ne/
cede eftarquino//
dtiu3 accidere fcd l '
ftar antea fuiflevt i;

poftea fccuru^ef/
le:fcilicctcumfue
ritinfeftioneprg
dida.Exquonaq»
ficutfupradidtuj
auge fo
eft orbes
fupcr
lis dcfcretes
axeecliptic^odta
upfphacracadrao
tum einfde Iphae/
ra: mouenrur : Se
orbis folcmdefe/
rens fupcr axe pr^
dido axi arquidi/
ftanti : neccftario
fcqucf; vt centri!
corporis folans
fempcr infuperficie edipticaeoftaOpfph^feperiatHfc aut fuperficiesff/
pe imrao frequeter eft extra caput Arietis primi mobilis:quare (equitur illa/
tum. Similis de variatione folftitiorif eft ratio. Ex quibus quideprirao con/
cluditurnoelTencccflariucxiftcrcm.Solemin capite Arietis velLibr^ prjmi
mobilis nulla habere declinatione ab arqumodiah.Secundo fimiliter ndef/
fit necdlarium i capite Cancri vel Capricorni primi mobilisSolcmexiften/

tem ab au]uinodiali declinatione habere maxima.Stat cni Solem effc i circa


Io per polos ecliptica: primi mobilis & caput Arietis eifde rranfcunte & ta/
men clTe extra fuperBcic^quinodialis. Similiter ftat eum effei circulo per po
los':odiaci primi mobilis & caput Cancri eiufdem cunm & tamen tunc ab
^quinodtiali declinatione non habere maximam fcd antea in ipfa fuifte vd.
pofti ca eflfc futurum. Hgc etiam fequitur tropicos cancri ficcapricomi con
tinuerefpe&uacquinodialisvanarununcquidcmverfUseumpropinquan
dotnuncabeoclongando.Certos tamen limites quos exire non potcftha/
bet illa variatio.Ex his autem ftdlarum motibus fatis apertum eft motu ag/
gregatum ex motibus non£:& trepidatione odauf quandoqi fm fucccftio/
nem nunc quide velociter nunc tarde; quandoqi aut ftationarium Se quan/
In 46
doqi corra fucccffioncm cotingere fecundum diuerfutn licum capitis anetis
oCtaue fpharrae in circunferenna fui parui circuli-Difficileigif valde fuit hu
ius motus antiquis rcpenrequalitatc.Vndeduierfidmerlimoddhocfuerut
imaginati. Aliqmnaniip dicebat auges &ftellas fixas moueri pcrnonmgcn
tos annos verfns orictem cocinue vlqi ad gradus feprem.Deide per alios no/
ningencesannostantudemecouerfoverfusoccidentcm.Albategni vero di/
9
oebat eas mouen vno gradu i fexagita annis Oc quattuor menfib femper ver/
fus orientem.
OliViJ i lQ9ln Thcorica ad terminos fpcftans. Alfraganusat
dirj 3IUlt^U purauit q>Ice
tu annis vnfi
radu; fp ver
usoricce per
<

z/cjiifrjxrj) tirr/
£y Medi 9
liceret.
' 1* iraqimot 9 ac/
dlatii-dom mair
&o ao ceflus Oc reccf/
F.ii < .
r
ifJom ri
fibS fusoftaur fpc
Dt , jji j -* i» 1 . rpcft arcus cir
culiparuiapfi
Cto lupino \t/
t£ fm fuccef/
fionem ligno/
ruravfqiadca
put anetis oc
rause fpharrae
sputat9 f qua
tioaure$odta
uaefphatraccft
arcufechpticc
l
P
nonf Sphfrp
centri^ parui
circuli ftcircu
Ium magnua
polis ecliptice
nonp perca/
put Arietis oftauaerranfeunteiteriacens.Gum igif medius motus accefTus
& recefliis nihil fuerit aut fcraicirculus: nulla
fit dida arquano fed fi nonagt/

ta gradus aut.cclxx.fucritipfa erit maxima.Cum aute talis motus acccflus Oc


receftus fuerit fcmicirculo minonpqnatio erit femper addendaifed cum ma/
ior fuerinerir mi nuenda.
C Thebit vero duplice tm odaue fpharrg motfi inefle dixit vnfia prio mo/
bili fiuc fphxra nonaidiurnu.f. AUu vero pprifi^fcilicct trepidandis q fit fup
circulis paruis.DupIiccediptic5 aflcruitefixa qdc f nona fph^ra «nobile funt I
odauauta vtcapica Anens Selibrae mobilis circuferanfiduob* circulis par/
uisquo? media feu poli fune ipfa capita ariens&librf edipticaefix£:&arc9
edipiicftixe inter polos ho? paruo? circulo? Bc circuferenas fuas quatuor
gradus hec.xvi ii.minura.xli i i.fecuda Dixit ic capita Anetis Bc Librg mobi/
.

lia taliter circfifcrri vtcum caput anetis mobilis fucrinfrdione parui circa
Ii Bc arqtoris ipm mouebif in medietate parui circuli 4 ab aratote
occidentali
fepcetnonaliscft; caputat Librg mobilismoueftuc per medietate fui parui
circuli q meridiana'eft ab £qtore*Er cum caput Anetis mobilis fuerit I tedio
ne proris Bc fui parui circuli orientali : mouebif ! medietatem parui circuli
q ab aequatote cft raer idiana.Cap u t it Libr^ mobilis voluef tuc per medicta
tem fui parui circuli feptentrionale ab fqtore. At cum caput arietis mobilis
fuerit in alterutro duo? pun do? fedion is eclipticae fixf cum paruo circulo
ftatuef ecliptica mobilis diredei fuperficic eclipticae fixae qd 1 vna reuolutoc
capitis Anctis mobilis in fuo circulo paruo bis accidet In oib% aliis locis
capite Anetis mobilis ipenferia fui parui circuli locato:ccliptica mobilis fc
cabitecltptica fixa in pundis qdem capitum cieri Bc capncorni mobilifini
hfcduo puncta eclipticae mobilis femper circufercntie eclipticae fix£ hoc m
motu coh^rent vt nufqua ab ea recedit. A capitib*th Cicn Bc capncorni fi/
xoru per quiritate qctuor graduum.xvui.minuro?.xlni.fecundoru elogari
verfus oriente aut occidentem cocingiLVbicunqictiifcdio ha?ediptica|t
fiat ipfamnecelTeeft a pricipiis arietis fielibr^ mobiliupcr quarracirculi ma
gm di flaret. Licet vero I vna rcuolutione capitis arietismobilis I fuo circulo
paruo bis accidat vt capita Cancri Bc capncorni mobilium ftatuanf fub ca
pitib Vacn Bc Capncorni fixo?;nuquitn capita anctis Bc Librf mobiliti fub
capita anctis Bc Librae fixo? peruemct.Na du ecliptica mobilis cdtingetcir/
cui u paruu a parte feptenrnonis in pundo arietis mobilisjcapita cacn & ca
pncorni mobilia mnda funt cum capitib*fixo?.Sil'r accidit in edtadume
ridiauoefed capita anetis Bc libr£ fp a capitib^fixo? quiritate q dida eidifiit.
Ecliptica et lixa fempfecateqtoremmcapinb 9 anetis & Libra: fixo? ad an/
gulum femper eundem puta.xxiii,gradadxxxii].minuto?:&.&Kfecundorti
ied ediptica mobilis ^qrorem fuccctfiuefecat in (ingulispundiscopreheiis
m duob^arcub* quos ediptica mobilis in duob 9 (itibus cotaduum ab aeq/
torefcparatScquarirascuiufq>,ecircitcr.xxi.gradus&:.xxx.minura.Eft.n.maxi
ma diltana capitis Anetis mobilis a (edioe ediptic^ cu aeqtore p gradus de/
cem &.xlv.minuta.Vn maxima dedinano eclipticae mobilisab fqtore varia
nabilis e maior qncp declinatione edipticf fixc:quadoqi minor eadcqnqi (i/
bifq)ts.Tunc eiuequaliseft illi cum mobilis fubfixf fuperficic fuerit: ma/
lor vero in fitib^cocjduum.VnciPtolfmeus.xxxiii.graduum.li.minuro?.
xx fecundo? reperir. Minor afitdu caput Arietis mobilis Ifedionc eqtoris
Bc parui circuli fuer ir.Ni tunc interfedio ediptica? erit in pundo ccliptic*
mobilis maxime declinate q min 9declinatqui caput Cicn Bc Capncorni fi
_
Aquatio itatpodattgfph^rf eft arcus edipricp mobilis Inter caput Arietis
llL 47
mobilis Se inter fe&ionemeiufdem ecliptica: cum argnoCtiali ltcrccprus.Scd
motus accdTus & recclTus eft arcus circuli parui iter caput Anetis mobilis de
interlectionem equatoris Se circuli parui per medietate circuli feprerrionalc
progrediendo Hoc motu contingit vt ftellae fixa: videantur nunc moueri
.

verfus onentcnunc verfusoccidenteinuncmotu velocununc motu tardo.


Na cumfuerir caput Anetis mobilis in quantis parui circuli ab gquarorevi
delicct prope fitus coracum de qbus diximus tarde videntur mo ucri verfus
ca partem verfusquam eft motus e«;oin: qminc arquatio oetau£ fpharra: pa
rumerefeat aut decrefcat.Scd cumfuerir caput Arietis mobilis in alterutra
feCtionumacqtoris&circuli parui vclppe: velociter moueri vidtbunt ftellae
adeam partem ad qua eft motus earum: q> l'ub eifde finbus sequatio octauas
fph^rf plurimum crefcat autdecrefcat. Hincdiuerfitasmanifcfta inmotu
carum inuenta cflProl^mcusem ea»um loca tempore fuo verificata compa
rauitadlocaearuab Hipparcho & alus inuenta: reperircpmotasmorutar/’
do videlicet i centum anis^radu ypo.Ni tunc caput Arietiscrat feparatum
a punCto qrte circuli parui meridran^ verfus arquatorc accedens. Pofterio/
res vero dura" magis accederet inuenerunt moueri i fexaginta fix annis vno
gradu .Nunc nfo rcmporefcilicet Anno domini. M.cccc.lx.faCtum e caput
Arietis feptentrionale fere fexaginrafexgradib^afeCtionc parui circuli &a?3'
toris diftans.Vnde &a fcCtioeecliptic^ mobilis cu aajrore nonaginra gradi/
bus quadiagintaoCto minuris fere diftat.Sedio igir lafit fuper vigmti gra/
dibus cfuoded minuns Pifcium ecliptic^ mobilis. Maxima aurem arquatio
oCtaua; fpharra: c5tingic dum caput Arietis mobilis fuerit fbp puCtus quar/
tas circuli parui ab interfectionibus eius cura £qtore diftinguetibus ; & eft
decem graduum quadragintaquinque minutorum. Vndcquilibctpund*
a deccmnouera gradibus qndecim minutis Pifcium vfcpad decem gradus
quadragintaquinque minuta Arietisedipticar mobilis potfieru loco irerfc
«ftionis qupeftpuctusgqualirans vernalis. Idem intelligendum de punCto
acqualiratis autumnalis in arcuoppofiro. CoftatcrpunCta tropica no fem/
perdTe
f» : , . ,
m
capiic Cancn aut Gapricomi mobilisded in punctis p qua rta a fe
1 - '
» •
• i t j r rt i

las tepore fuomoueri ab occidetcjin oriente credidit vnum tm cfle zodiacu


fixum.f.qui femper cande haberet declinatione ab arquatore:adqd fcquit id

parte feptetrionalir- recedebat ab aquatore:


i

cdfioncmfignoril. Sed fuppolito hoc motu tempore fuo l rei ventare moue/
bantur contra fuccefiionemfignorum ccliptyc£fix£. Verum cftramcn q> jy
prer aquationem oCtauc fphfrg tunc decrefcentem mo ucri v ifc fun t ad uc I

ceftionem ftgno$q> in irerfeCtione ecliptica; mobilis cum arquarore putabat


«fle caput Arietis zodiaci immobilis; quam IterfcCtionem femp fixam exifti/
'
» I

ica vcreJTpcftu huius eclipticgraobilis fine auges deferentium & declinatio/


nes earum feraper inuanabiles.
Thconca vleinuoaaugfphfrg.

CT Hoc qtto$fukra! is fcientig fingulare optifculum. Tmpreflum Veneriis


g Iacobu pecifi dcLeucho. Anno Saluas.M.D.xix.Die vcro.xxuu.Dcccbna
\ B C D B F Omnes fant quaterni»

You might also like