Professional Documents
Culture Documents
*
HS -fri- f^*P
Spbaera abundi
r3
wm
* ut-
St> HERAE MVNDI COMPENDIVM FOELTCITER INCHOAT.
CNouitnsa adole(cmb 9:ada(bonomicarepu.capeflcndaadditu impetrati
bus:i> breui re<3oq» tramite a vulgari vtftigio fc moto: loamsdc facro bullo
9
fphcricu opufculum vnacu additionib nonullis littera Afparfim vbi inter
lertclint lignatis Cotraqi Cremonefiam planetaru thcoricas deliramenta
loanis de mote regio difputationes tam acuratif.qua vtilis:Ncc no.Georgit
purbachn: m eorundem motus planetaru accuratif.chcoric^; dicatu opus
»
vtili ferie contextumjfaufto fidere inchoat.
iRaCtatUtU\ D6SPHAER.A
ii
quattuorcapi
tui ls di(Hguim*:Difturi pno copo/
(itione sphaerae qdfit sphaera: qdeiVe>
trum:qdaxis sphaerae: qdfit polus mudequot
funtSPH aer a e: &qfitformamudi.lnfcdodecir
culis cxqb 9 's P H aera materialis coponiffc illa fu
9
lujT&fijc6e3fitfidcpcec6fpicipolfit:&oesei grad‘ &:circl ospcipifalreapor
,
tunuqua mediate veluti exeplo pntia pterita & futura &c.q natura! ft fphgr^
9 9
cccli facileitelligc valeam Ad memoria igi6couertam eaq dcircul &puCtis
.
dnratcpzodiacoifcdo ca.li
9; &ad fili tudine decime: non£ vl o<ftau£lph£r£
filrfabriCim9:priosvt moris eexcirciolisexfubtil^mcrallo vlligno idoneo
9
ifua rorudirarc&fitib bn £qn firmado duos circulos magnos fcorthogo
&
nalr fccates fup puCtaq polo^fut. Atcp circulfi aliu ,p £qnodtiali ab ipfis’po
lisfqdiftatcfilr&duostroplcos&duoscirculosardticu&antarfticu lfuis
9
fitilrarq» zona zodiaci biptira ecliptica fici.xii.figna q gradib ! ecliptica fi/
p
gnatis&fuisnoib^ordmefintifignitaj&vnaquaijqrtafqnoCtialacoIu
9
roi coluru igradus.xclepabim 9 Sintq»qrt<p zodiaci fur ptirg: ita vrcolur
.
vn 9 trafeatpduo lolftitia&polofzpdiaci:altpduopu<fta£ano£tii.his.viii.
9
circul'bnfirmatis&fuisnoib 9 &: gradib dilKd:is:fc!f^duob rotfidisfor3 mf
9
i
ucrc I medio fph^r^ ffatuem 9q nobis mole rerrf rcpfentet ; fup cui 9 fupficie
qnq: plagas cceli plagis rclaciuas velduoded zonas ppric i ea pfignabim9;<|
fcpre climata &qnq» habitabiles zonas dcnoret:& reliquas fil'r extremas vti
fcdo capio huiusexponiteu fuis noibus;fignado i cade circulu logicudina/
lem & latitudinale (i rem copietiore hfe volum 9 .Ecrotu quod clf hamlphcri
um eftex parce flppofiti elimatu St duas excremas zonasei 9arqs rtfiduu illius
meridionalis q torridpzon^adhfrer ex viridi colorepingemusvrp ipfura
aquas niansoceani ambigis torahabirabilcterraicdligam 9.Prgtereaopus
eft rresalioscirculos volubiles circa fphacr3extcri 9
,p maiori comodirarcor/
dinare: fcd prios duos eoqt vnu fere alterii cotingcnrc q circa fph^ra St axem
9
circuduci ipfis firmiter retentis poflic.Eteogcvn ,p circulo meridiano habea
tur:& ,pprie exterior cuius vnaqucq? medictastprfcifeqefla polo in polu :I
ccntu&odaginra gradus diuila (it dduasfradicks Alter vero fifr qui pho
rizoce redo (ignefEt huic circulo tertiu circulu interiore debito coiungem9
ingenio p duos axticulos in foraminibus confodis circa punda duo oppo
fita eque remota a polis reuolutiois fph£t£ qd eft precilcindi redo circuli
;
fpharra voluere & reuolucrefuos polosirra didos duos circulos: & fiiitudla
ncitelligere motu primi mobilis Oc ortu & &
occafum leUiJi Vt in fpharra cae
li poft diccda:&dr ias tcpoie & diegc & &
nodiura vmbraij: varietates &reliq
9
mobilis primiqc6tingerefolet&c6fiderarevoluerinius.ijtdliopauim hrc
9
fpharra qua motu nonae&nonae fpharre irclligere poflimusj facion ergo
p
fphacra cocm ex fuis circulis vtdiftu eide alia minore: g irra ilia ualeat cotine
ri ftcircuuolui poffit ut Purbachius dixit q ex mb
9 tm circul /s inrcgrcfcqm
9 p uctis ucre
ipfi i ppofito fatiffaciurrquoijrduo orthogonair fe fccat i duob
M
' ' *' ’
"gatur
quoordiefititel
Iiga6& reliquas
mdcofili.Hori
zote uero redu
tthwdi s
ftobliquu atep
meridianum &
axem finecorpc
rerr£ huic fpa:
folidead apra//
bim 9:vtiifphc
ra praecedenti q
cx circulis odo
cateompofira.
_ * ii 1
c> C Diffinitio fpharrac & de qbufdam principi is geoinetricis fupponendis:
Phsra igft ab Euclide ficdefcribitur.Sphacra eft tranfirus circuferetic
C
Angulusredilinc*e:qfitex duab 9rcdislincis. An
I
petita
o gonae
quadrilaterug longue
eft centri! fphaerac.Fx quo liquet fphacra
pus
C
rotfiduro tuditate pfe£ta
Linea rcfta qteditpcennjtfpharrar&cx vrraqi
eflecot
apud geometros.
_
unr:& earum non eft numerus. Vltimuseft qui//
quadrilateru buseft Pyramis triagularis quae quattuorrriagu
iis claudif Et qu^ex quattuor & vna quadragula
.
&eiufmodi.
C Irem &coluna(aterata:vtex duobus triagulis
&rrib 9 quadrilateris qu£ vocari folct corpus fe//
ratile ucl ex fex quadrilateri s fupficiebus qua: cum
fuerint aequalia atque quadrata reddunt corpus
cubum Eft enim quadratum figura fuperficiaiis
.
xaru quaefir/
mamenrum
nuncupatur
& in fcprem
fph^ras fe//
ptem plane/ <9
tarum- Qua
rum quarda
funt maio//
res quardam
minores fe//
eundum q<f
plus vel mi/
nusaccedfie
vel recedunt
a firmamen
to: Vndem
ter illas fpha:
ra Saturni maxima efl. Sphaera uero lunp minima prout in fequenti
ngu^
ratione continetur.
C Diuifio fecundum accidens fphfrf.
G7 Sccundumaccidens autem diuiditur in fph^ram re 2
dtam &c obliquam. Illi enim dicuntur habere fph^ram
re£tam:qui manent fub£quinodtiali:fialiquis ibima// f 1
* fctM
nere poflit.Et dicitur redta quoniam neuter polorum 1 f
% /
zon lnterfecatpqumoftialem fie intcrfccatur ab eodem
ad angulos rectos fphxralcs.
\fL 7
•Cilli vero dnr habere fphpr5 obliqu 5 quictfrphabitat circa ^quinoftiaicin
vel ultraullis. n.fupra horizorem alter poloij: fcmpeleuafirtl iqiuis vero fera
&
ca aere ignis illicpur 9 no rurbid 9 orbe lun£ arriges:
vtait Anftote.i lib.merhcoroqt dices:fic.n.ea difpoluic
deusgloriofus&fublimis.Eth^cquattuorelcmctadnrq viciffima lemeti/
pfis alternat corrupunt & regenerant. Sunt at riemeta corpora fimplicia:q i
ptes diuerfa^: formale miniroediuidi poflunt»Exquo$: comixtionc diuirCp
generato^: fpcsfiut-Quo^ trifl quodlibetterraorbiculariter vndiq? circun/
dar.nifiquatuficcitastcrrf humori aqugobfiftit ad vitaanimatium rueda.
Omnia cc pter terra mobilia exiftunt q vt cenny mundi poderofitate fui ma/
gnu cxcremoij: motu vndiq*£quafr fugiens rotud^fpherf mediu poflider.
Circa elemerareqdercgione £therea rcgio lucida a variatioe 01 fua imutabi
(
uerfis fpaciis tepoqc ip3 metit: vr nona fphfra i xbx roilib 9anis:0<taua fphp
rapprio motu.f.rr^pidaei6isLvii.milib 9anis.SarurnusLxxxanis. luppiter
L*ii.Marsiduob 9.Sol 1ccc.lxv.d1eb 9 fit fere fex horis. Venus fit Mcrcunusfc
rcfilr.Luna vero in.xxvii.dicbus fit odto horis. Dc coeli rcuoiutionc
CTQuod 5c ccdfi voluafab frriete i occidere fignucftftclfg^oriunf loriete
fp clcuaf paulari &fuccc(Tiuequoufqjt mcdiu coeli veniatj&funtfpleade p
mit c & alid fignu ftdl£ q fuc luxra polu arCticfrq flbc r.
nob nuqua occiduumouef otluefr vniformit cir
ca polu dicribcdo circlos fuos:&fp fur lfqli difti X 'fc
tiaad!uice&|>piqrate.Vnpiftosduosmoi 93riu / \
osftcllaiy tarcd«iuadoccafuquano:p3cpfirroa A*
tu momtab orieteloccidete.CDecaeli rotuuisk.
metui
Y^
ditateCQuodarfit ccdurorudujmplcxcrojfiii Cuens Occii
cudo comoditast&nccciricasfiricudo.n.qmmud^lelibirfcuseadlilicudine
inudi archetypi: I quo noeprlcipifi neqifiriis. Vn ad hui 9 fihrudine mudus
fcfibil’ h3 forma rotudau q no c aflignar pricipi u necp fine.Comodi tas:qa oi/
^coqpoi^hyfopimctro^fphgramaxwnolujctformag: rotuda ccapacifti/
ma:qm igit maximu & rotudu;i5 capaciffimu: vn cu mudus ola ori neat; raf
forma fuicilli vnl&comoda necdlitafcqm (i mudus ef
0
fccalceri fof£quarocudef.trilatcr£ velqdrilarerg vd
mlnlater^feqrcntduo Ipotfibilia.f.q?aliqsloc9 ecrva/
cu 9&corp 9fincloco:quo^vtruqifalfujdlicparetlan
gulis deuatis&circuuolucis. Iteficdicic Alfragan 9 li
coelucct planu:aliq ps coeli ect nob ppinqor alarilla.f.
qcetfupra caput nr3‘.igif ftella ibicxnsecrnob,ppinq
or qua exnsi ortu veloccafu^qnobppinqora iurma
lora vident ergo fol vel alia ftella exnsi medio coeli maior vidcn deberet qui
9
exnsi ortu vd occafu:cui cotrariu vidcm9c6ringere.Maior.n.appacet fol vX
alia ftella exnsi onere vel occidcccqual medio coeli: fj curei veritas ita nolit
hui 9apparcticcac:q?irpe hyemali vel pluuiali qda vapores afcedur Iter afpe
<ftu nr3 & fole vel alia ftella & cu illi vapores (int corp9diaphanu difgrcgat ra
dios nros vifualefnta cpneo
phedur rc i fua naturali & ve
ra quatirareifieparer dedena
no jmcCIo I fudo aq lympe de
q pp limilcdifgregatione ra/
dio^appet maioris qua fu£
lie quadratis qd tra fit rorfi/
~
daCQdertrafitrotudafic Ori. Occi.
P3(igna&:ftell?n6eqrroriunf&occidurorb 9 hoIb 9 vbiqtexnnb 9:^ prius
oriunf & occidut ilf q fuciifiis occjdetc vfverfus oriere tardiori
unf 6c occidiir qbufda:ca c rumor rcrr?:q>bn p3 p ea fititl foblimi. Vna.n.
q
& eadecclypfis lunenucro q appet nob Ipnma hora no<ftis:apper oricralib 9
circa hora nodtis tertia vn oftat q? pn 9 fuit illis nox & fol pn 9 cis occidit qui
nob cuprei cae tra tumor terrf q> tra et heat tuorolitate a feptetrioc lauftrfi
i
Ul a
fcecorra fic patet. Exf»cib*dfus feptctrione qd3 ftel!^ (fit femp i terne appitio/
nis.f.q pp mq accedut ad polu arft tcfi alie ve
ro fur fcpirernf occultatiois lic 1U9 q fut ppi
q polo arartfico li igi£aliqs;pcedtfta fepte/
tnoc rifus auftrusi tm poflet pccdenq? ftclle <5
pri‘?erarei iepitern^ appitiois;ei ia cederet in
occafu:& quato magis accedet ad a uft$:raro
plus mouercf t occalu. Ille iteijt idc ho ia pof/
9
fet videre ftellas q pri fuerat ei fcpitcrnf oc/
culrariois.Ec ccoueflb congeret alieni |>ccde
9
ti ab auftro ufus fcptetnone.hui atrcl caeft
*
#
dei 6c no Ais; qa adequate die artificiale no Ai: Et dicif cigufas primi morus.
9 m
Vndefciendum q> primus motusdicif motus primi mobilis: hoceftnong
fph^fiue caeli vltimi q cftab orienre per occiaete rediens irr$ in onerem:
qui etia dicit motus rationalis ad fimilitudine motus rdms q cft in micro/
:
mundude per polos zodiaci. Cum igif oes quart£ vmus 8e eiufde circuli in/
ter fefint ^quales: quarta huius coluru qupeft ab ^qumodtiali vfq? ad polu
mundi cnt£qualisquart£eiufde coluri: qu£ eft a primo puncto cancrivfq»
ad polum zodiaci. lgif ab illis ^qualibus dempto cornum arcu qe a primo
punAo cancri vfq» ad polum mundi : relidua erunt ctjualia.f.maxima folis
declinatio:& diftatia poli mundi ad polum zodiaci. Cum aftt cuculus ar&i
cusfm quamlibet fui parte fquidiftct a polo mundi:patetq» illa pars coluri
que eft inter primum punftum cacrifie circulum arAicum tere eft dupla ad
maximam folis declinationem; liuc ad arcum eiufdem coluri qui intercipi/
tur inter circulum arCticum & polum mundi ar&icum:qui etiS arcus f qua/
Iis eft maxime folisdedinationi. Cum
enim colurus ifte ficut alii circuli in
fph^ra(it.ccclx.graduum:quartaeiuserit.xcgraduum.Gum igitur maxima
tolis declinatio i’
nj Ptolcmfum (it.xx -graduum Se.li.minu to ru m‘. & todi/
1 1i
Toridemq» plagc tdlurc prf mfitur. Quaru qup media eft no eft habitabili»
£ftu. N ix regit afra duas:toride iter vtrafrp locaum Tepcrieq» dedit mixta cfi
frigore flama- Ilia igi zona que dHrcr duos tropicos dicif inhabirabillspg
calore folis difeurretis femp iccr tropicos inhabitabilis
Similiter plaga terre illi direde fuppofira
dicif inhabitabilis
is
pp calore folis difcur/
|
derf coftituunt ipfa fignaq Pil'r habent influerem hic machina dementaret
&plunra£ ali£ coffgurationes occultfjfparfe p ipfum orbe nonu Sedccimu
multa^ pprieratfi atqi virturti. Dixerfirq» perfaqe aftronomi dc mdo$ aliarfi
qi nationfi aliquas lftarepcipi a vifu efficaci dc acutitfimo cerris teporib 9: &
in clariftima nodis feren itate in regionibus fuis montib 9exiftercs: dc qbW
&
conceflura eft vel rcuelatfi : quas ka raderes ipli attnbufit angdis orbiti pia/,
netarum atqiftcllai}:, fub quibus karaderib* dc nominibus angeloi}£arq*co
ftdlatiombushoies experimenratotes &ipfaij: cultores dc veterib 9 coflab5t
in m 9
:tall is aut in es:vd bpidib cledis fculpebanr: figillabit cera argilll
vel
aut fpem gutni ; auc imagines depingebant variatu formatu & ma tenerum
it ' it \
f tas vero fcu lhllatio e aggregatio duais vetpluriii IIcIIjk fiv.m ad alique
e ordinata q coi noie vocaf imago vel forma reotpfortif nomeformp vcT
imagine alicui*rei corpore^ note.NVcreneducft:qftdla£fdamadepri fuc/
ffitiposcredidiffetalesfigurascorporeasl ccelo aCtu coftarciaureoqiformaf
xolorib 9cin<ftas qles narrauerur. Sed qa cognoueruc a variis cceli parti b 9 va
nos cofcq effeCt9 in hacelcmerar' 1 regione; Sc illas quodamodo cofeq figuras
*
"B 4
cofi miles illis impinxerut imaginatioibus fu is:vt dilcctcs attraheret & idio/
cas refpucrer:intclligctcs vero firmarendiucrfiraodc multiformiter# imam/
nari funnSed quafda farno fas poderis dereli das i fcnptis fuis comemorab i
mus.Nachaldciannquiflimi&; perfcs:indi:argyptu atqigrecipodenoresp
fcrurarores maximi fuerfitaflro^uquos moderni ride imitati funt nil peni/
tus adiicetrs i numero & eflTe illate po tiflime quas Ararus 6c Ptolemcus feti
tici
__ _
flcllis fixis, ccclx.a via folls ad borea fumpt£ figuras.xxi. collini fit. Ex quibus
finiftraalacigni.Colurus oquinodialisabipfofignoanetiskhoatus&yet
fus polum ardicum ptenfus contingit vlnmudeltoresangulu;fummuqp
caputperfei; dextrum eius brachium &manufecaspardicum circulu venit
ad polum; inde p cauda draconis ad (imftraboctisdextera virginis ragit pe/
deiiinirp dexteram manum cdaurfquf hoftiatenet: per corpus ceti; p cerui
tecanis ad principiu redit fuum. Colurusfolftitialis a cacro incipiensad (i/
niftramcxprioribusroaiorisvrffpcdeppcduseiusadcciuiccveniradpo/
lum. indep cluues minoris vrf£ p dracone ad findlra alScigni ceruiceq» du/
dus vltima fagi tre fpiculum fle roftrum aql£ tagit : i capricornum dcfcedes
cofurgitifra argone cuius gubcmaculu & puppim fccas adprimu redit- Vt
autem pdidoij: imaginum facilius habeat cognitio. ipfas inferius fub Icnfu
m
defcriplimus £ traditione maiorum . H^c igit eft forma (ideru ficut nobis
teliquerut antiqui aftronomi. Anes in coniundione zodiaci 8c aquatoris e
politus dorfum habet ad boream; caput cius conucrtitur ad ortum: au fup
ponitor ddcosioritnr a capite fed pedib^occidit.Taftrfis ecfitra captit habet
occi dentale dcprelTum quali ad terra deflectere videaf. Hic a verfus oritur Sc
occiditiGemim habet capita ad boreanuttifcpdorfishincidemcbradifteiv
dunnipli inuice vt coplexi fe mutuo tener.Ormnt vt iaceres fcu tclinaci: oc
cidut vero a pedib 9 . Cacer refpicies leone pedes porrigit verfus polu vtraqi
& venter ei^refpicit terratonf aut & occidita pofterione corpis pte.Leo rcfpi
cies cacruni dorfumad borea het:orif Sc occidita capite. Virgo caputhabet
poftIeone:& dextera manu tagitcirculu arqnoCtialcquar&fpicas renet:ori6
&occidir a capitc.Cheleliue libra qu^eft prima parsfcorpioniseft borcalis
cd pticp:& habet duas lanas quarum vna dicit auftral is Sc altera borealis s
i
^
Cap itulum tertium.
Ignop afit ort9 occafosduplraccipifcqm quStfiad poetas:Ac qu5tfi
&
ad aftronomos.Eft igi£ ortus Ac occafus (ignora quo ad poetas triplex
fcilicetcofraicus:chronicus Ac eliacus Cofmicus.n.ortus liuc
.
mudanus eft
fmicc oriri cfi quo quo fol mane onf. Et hic ortus ppriusAc pricipalis Ac
quortidian 9 df-De hoc ortu cxeplfi i georgicis habef : vbi docet fatio faba?
9
. &milliuverefoleexifteteltauro(ic. Cadidusauratisapitcficornib annfi*
9
Taut^rAc aduafo'cedcs canis occidit aftro.Occafus vero cofmic eft rclpedto
oppon;s.ftqn fol onfcfi aliquo fignouruius (igni oppolitfi occidit cofmice»
De hoc occafu dicif in georgicis. vbi doccf fatio frumetiinfinc autfim fote
i> (K
exiftete in fcorpionc qni cfi oriatur cfifole: taurus (ignis eius oppofitf! vbi
AutaftreaiubetletosdcfccdcrePifces.Pargeminischirom&ideqdcharci/
nusardens.HumidusfglocerosinecpIus leo rollif vma.Hic dicit Lucanus
q? exiftetibus fub aequinoctiali.fua oppolita ^gies habet afcefion.es & occa»'
fum. Oppofitio at fignog: habet p huc verfum. Eftli.anfcor.tau.fa.gemi.ca/
pn.can.ale.pif. vir- Et notadu q? valet tabs argumcratio. Ifti duo arcus funt
^quales: & fimul icipiut oriri;& femp maior onf devno qua dc reliquo: ergo
illearcus citius perorictur cuius maior pars femp oriebatur. Inftantia hui9
argumcrarionis manifcfta cft iparnbus pdiCtaip quarraij:.'Si.n.fumaf quar/
ta pars zodiacuq e a principio anctis vfqi ad fine gemto^demp maior pars
onf dc quarta zodiaci qua de qcta ggnoft rabs fibi ootcrmuialrt&toillfdup
quarte fimul poriunf. Idcintcllige dcqrta zodiaci q ea principio librpvfqi
in fine figuram. Irefifumaf qi»a zodiaci q eft a principio cancri vfqi in fine
Virgin is; femp maior pars onf de quarta £qnoCtialisqua de qrta zodiaci illi
cotcrmmali:& rn illa* duae qrta: fimul p onunf. Ide inrcllige dc ijrta zodiaci q
e a primo pikto capricorni vfqufincpifcifi. In fpharraar obliqua fiuedecli
ui dii£ medietates zodiaci adaequanf luis afcenfionib9 Medietate dico qfu/
.
munt a duob 9pu£tis pqnoftial ib 9 :qa medieris zodiaci: q eft a pricipio Arie
orifeu medietate fqnotftialis fibicdccrmmali.Sirralia
ris vfcplfinc virginis
medietas zodiaci ont cu reliqua medietate arqnoCtiabs pres at illate medieca
tu variant f m fuas afccfioncstqm m illa medietate zod»aci:q cft a principio
Arietis vfqu fine virgulis: fp maior pars onf deiodiacio quadeaeqnodtiali
&tn ille medietates fimul p onunf- Ecouerfo cotingitin reliSj medietatezo/
diacuq cft a principio librae vfqi ad finepifciu:femp.n.maior pars orif dc
£g
noCtial qua dc zodiacio:& tn ille medietates fimul poriunf. Vn hic patet ifti
i
Regula qdc eft in fphaera obliqua q> qlibcr duo arcus zodiaci equales e* arqli
ter diftaccsab alterutro pundoipcquinodialifi jrqles habet afccnfioncs. fcx
pncdidis et paret q> dies naturales funtina^les.Eitn.dies naturalis reuolu
tio xquinodialiscirca terra femel cu tfca zodiaci parte quatairermi fol ptra/
fit motu pprio cotra hrmametu. Sed cfi afcefidcs iIIok arcuu fint in^qles: vt
^ patet^pdidataifphaeraredaquaiobli/
q:& penes addita mera illaij: afccfionu co/
fideretur dies naturales: illi dc ncctflltarc
crfit inaxjuales: in fpharra reda pp vnicS
cam.f.pp obliqratezodiaci.In fpharra ve/
fo obliqua pp duas cas.fppobliqratezo
diacl;&: obliqrate horizonsobliq.Tcrtia
folct afiignan caXeccetncitas circuli fola
ris-Gc nota q? duplex e motus Solisivnus
que facit quotidie & femp cfi firmameto.
f.raptu firmameti &ficquoridiccfi firma
meto voluif. Vndcquado voluif ab vno
pfido firmameti quoufrp firmametfi fit
:
couolutfiituc in principio diei fequetis no erit fol icode pudoifcd pceffitfe/
re vno graduiNotadu criaq>fol tedesa primo pfido capricorni p Ancte vf/
epad primfi pfidfi cacn raptu firmameti defcnbir.clxxxii paralelios: q et pa/
•ralcilu&fi nooino firit circuli fedfpira; cfi tnnd fit in hoc error fenfibilis in
hoc vis no coftituatifi circuli appellcnfjdc numero quo^: circulo^: funt duo
tropicuSc vnusaeqnodialis Ite iam didoscirculos defcribit fol raptu firma
meti defer ibes a primo pfido cacn p libra vfcp ad primfi pundfi capricorni
appellanf Arcus aut q ffit fupra honzo/
JEt ifti circuli die$; naniralificirculi •
n cancru vfq» in fine virginis maioranf dies fupra no<ftcs:& tato plus quato
9 at fe hj
magis accedit fol adcacru:&t5to min qu§to magis recedit.Fcoucrfo
9
dcdieb 9 deno<ftibus:du foleftifignisauftralibus.ln oib aliis circulis
quos
maiore fub hori
fol defcribitftcraeqnoiftiale &tropicu capncomi
circulus
minor qua arcus noftis.Et f mjpportione
sote & minor fupraivn arcus diei e
tropicohye
arcuu minorat dies fupra no<ftes:& quato circuli futppinqorcs
mali tato magis minorant dies. V n videt cp fi fumant duo circuli ^qdutanf
9
tes ab eqnoftiali ex diuerfis partib :quatuseft arcus
diei in vno tatus e arc
noiftis in rcliquo.Ex hoc fcq videt q? fi duo dicsniles fumant in anno cqlircr
? ;quata eft dies artificia/
remoti ab alterutro ^qnodtioijt in oppofitisparnb
lisvmusJtata cft nosaltcrius‘.& ecouctfo.Scd hoc eft quarti ad vulgi fenfibi/
litate in horizotis fixione.Ro.n.p adeptione folis cotra
firmametfi in obliq/
„
tur de die fex figna direfte orientiaide nocftc afit fex obliq.fccouerfo qn
nobis
e mimus diein anno.f.foleexiftentei pricipio capricornutficdedic oruit
fex
pucftoru
figna obliq orietiajdenosfte vero fexdircftc.Qnat fol e in alrcrutro
eqno&ialifijtucdedieoriunf triafignadiredeorietia&triaolig&denofte
firr.Eft.n.regulaiquatucuqi breuis vel plixa fit dies vd nox:fex figna onut
de
die:&fexdenodte:necpp plixitate vdbreu irate diei vel nodis plura vd pau
his colligit hora naturalis fit fpaciu I quo medie/
ciora figna oriunt.Ex q> cti
9
ali pud ccliptic£ orifnta ali & ah pud ei occidit:& ali &
9 9 9 9 9 9 9 ali fitin cii/
ij
culo meridiano Sc alius Sc alius iri eodem fub terra. Similiter nccrffarifi e de
puftisarqno&ialiscadi: &i 5 ditfu e in tertio hui 9 q> horizon &,circulusme
ridian 9 limul diuidilt ecliptica & argrore i qtuor qrras; Sc nouifti q> vnaque/
q* qrra circuli cxc.graduu:erit ergo i ppofito medietas zodiaci j&fiir aequa/
toris fup horizonte & medietas ifra:& vocari folet cardines & anguli pueta
zodiaci qfuntpricipiaiftaru qtuor quartaru. Vnaquaq* earuquarraiu arq
noetial js circuli diuidi volut i tres ptes arqles:& erit qlibet graduu.xxx-'erut/
9
q» partes in toto duodecim:qb duodca partes zodiaci correfpodenr. Et ifta
q (ignifero acciduc uarnsfle pluribus diuerfisexpofitorib 9 vocatae fut noib 9
ut imagincs:domicilia:habiracula:turrrs:burges: parresihofpitia ; reccpra/
culadoca ma(iocs:caftra:& dom 9 duodeci ihgura reuolunois cadi : Sed poft
Ptolaemeu cois cofuetudo e appcllarceos domos & ira uos vocabimus. Ve/
rutri diuifio ipfaru triphana lcgif in antiqs libris:& fi oesfapieresi hoccon
ucnin vidcanfrqm imaginari fut fex circulos magnos fup duo piltfa oppo 4
fira fefc fccatestquorfi cofsdiamctertcditab auftro verfus feptetrione; ,pcc/
dere p punAa duoderi diuifiois pfate in aegnoctiali vnuqueqi duo punfta
p
oppofitaiac totu ccdildmo & tota mudi machina i.xii. ptes diftinguerc : ita
qcquidihnmudo in al1q1lta1p.xi1.part1uueldomo9celTcc6cludjf.Sed aliqui
extrema Ipfiusdiamctrilupq ipli fex circuli fefccantputauerur cllcpolos zo/
diaci.Aln vero dequoij: numero fuerit Abraa a Veneris fubtilisaltronom 9
qiplurib 9 videf aduerlari Ptolarmeoicrediderutceduo pu<fta in qb 9 fefecfc
honzo Sc meridianus:& hae dua: opmioes comuniter no renenf . Alii fuerut
ut Prolarmt 9 &pluumipfioi£quidicutca pundtaelTepolosmudifupquos
primus fcregularis morus fir q uarietatu ipforfi domog: capotifljmaexiftir.
Hac opinione credim9 at<j moderni obferuat.Etinhoccafu circulus hon/
zon ut arbi trabaf Abraa no e femper vnusex fex circulis cu no fit femp hori/
zon re<ftu$;fcd utplurimu obliquus. Ecfibri notaueris hoscirculosdiuidcn
tes: no nuentes femp pfaras duodecim parres zodiaci aeqlesefle:
fed folu op
i
&
nbus refponderc dubia illucidare : fi
ue aliquid de nouo inchoate ucl experi
merorum imagines efficere huiufmodi
qua: ad ipfius artis effedum pertinere
putarunteofiderant hanc domortl di//
fpofitione fiue figura corii cotingctcm
&effe planetagiSt ftellag: fixarum in eaq»
figna zodiaci &efleiUorfi meifdc.Ncc
uidet poffe aliquid perficere adrologus
qfiguradomoKad horam non erexerit
exam inaueritqi. Vna quide ex dauibus
ce uidef & radix fcientiataftroi^in nati
uitatib 9:! cgntudinib
9
: i datib 9 regno
ru uri principifi! ! fabricis;! bellis copo
nedis; i negociatioib & in aliis reuolu
9
Ivn' v
\ iNv
b itantibus in diuerfis locis terrx.
CJ'Notandfi atqj illis qucgtzenith efarq
/\ IUI
/<Tv nodali circulo folbisin5notrafirpzeirh
capitiscoqcfqncft [principio arietis uel i
principio librae : & tunc funt illis duo alta
folftitia:qm fol directe tranlit fupra capita
eorfi.SutitcQ: illis duo ima folftitiaiqneifol primis piidiscacn & capncor
ni &dnr ima:qa tucfol maxieremouef a reith capitis co$:vncxpdcis patet:
cu fp heantarqnoctiu q? [ ano qruor hebfit folftitia:duo alta & duo ima pa
tetetq^duashabet «(htesifolr.f.exnte [alterutro pundogiarqnodialiu: vd
ppe.Duaset hnr hyemes.l.folccxiftete[primispiitftiscacri & capricomi vel
j>pe.Ethoccft qddiarAlfraganusqjarftas & hyems.f.nfa:funtillis vmus &
ciufdecoplexiomstquonia duo tempora q funt nobisarftas &hyemsfunt
illis dua: hyemes. Vn ex illis verfib* Lucai patet expolitio Deprefum e hunc
.
tunc iaci£ uerfus fep tetrione- Illis at oriunf fic occidut ftella: q funt iuxta po
losqnobis nuqua occidut (icut& qbufda aliis habitatib 9 circa arqnoftiale
Vndc Lucan 9 (icinqt.Tuncfuror extremos mouitromanushorcftas. Car
menofqt duces;quo$ ia flexus in auftru. Aether non tora mergi tn afpicirar
riio.Lucet 8c exigua velox ibi norie boctes.Ergo mergif 8c pag: lucet- Ite Oui
dius de eade ftella .Tingi£oceao cuftos erimathidos vrfe. Acquorcafrpfuo
fidere turbat a^s.Ergo occidit fm rerium fpharrl In fitu atnro nu^uo ocri/
duc illa: ftella^ Vnde Virgilius.Hic vertex nobis fpfublimis:at lllu Sub pe//
9
dib^ftyx atra videt manefcppfundi:&Lucan .Axisi occiduus gemiaclarif/
fim^arrio.Itc Virgi.Igcorgicisficinqr.Ar<ftosoceai metuctes arquoremer//
gi.Quogt zemth c Iter arqnoctiale & tropicu cacri C Illis at quoij: zcnitheft
.
ini atqnoctiale & tropicu cacri cdrigit bis I ano q?fol trafic p zeith capitis eo
ru qd lic patet. I ntelliga£ circulus paralellusxqnoriialis tralicsp zeith capi/
0
tis eoqtnlle circulus uerfecabitzodiacu \ duob^ locis ceqdiftatib a pricipio
cacn;Soligi£exns inillisduob^punriis tralitbis p zemth capitis cogi.Vn
duas hnt aeftates;& duas hyemcs; qtuor folftitia ; & qtuor umbras fic rxntes
fubacqnoriiali.Etin tali (itu dicunt gda Arabia efle.Vn Lucanus loques de
arabib^uenicntib^Roraain auxiliu Popeio dicinlgnotu vobis arabes ve/
niftis in orbe; Vmbras mirati nemoq: no ire (iniftras.Quoma in prib°fuisi
alicj die & in aliq pte ani qntperat illis umbra: dextra:; qnq? (ImftraK qnq» per
Qmbn ppiiwaUri*
:
*9 Ify
&
<C Quorum zenith <11 inter tropictmrcancri circulum ardticum.
•
C Illisvero quogc zcnith e iter rropicu cacrii&circulu arfticu cotmgir q> fol
I fempiternu no tralit zenith capitis co^:& illis femper lacif vmbia verfus
p
feptetrione.Taliseft firus nofter.Notandu ct q> a*hiopia uel aliquapars ei*
ecirca ti opicu cancri. Vndc Lucanus- jEtiopuq* folu qd nopmerct ab vlla
Signiferi rcgiocpolimili poplite lapio Vltima curuati ptederet ungula rati
ri.Dicur.n qdacpibi furaif lignu a^juoca: pro duodecima parte zodiacu&p
V
forma alal is;qd t>'m maiore parte fui eft! ligno demoniat. nde taurus cfi fit
lzodiaco£mmaiorefuiparte:tnextenditpedefuu ultra rropicu cacri:& ira
iramicarthiopiilicet nulla pars zodiaci pratmat ea. Si.n.pcs tauri de quo
foqcur au«or exredercf verfus arqnotfiale: &cffetidiredo
Arietisrvcl alteri*
fi^ii:tflcpracme/c£ab Ariete vel Virgine:& aliis fignisiquod paret p circo/
lumaquinoetialcm paralellu circunduetupzenith capitis ipfo^a^hiopfi
& Ariete & Virgine uel alia ligna. Sed curatio phyficahuiccorraricf :no.n.
liraeflet denigrari Ii 1 ceperata nafccrcnt habitabilndccedu q? illa pars arthio/
ipiacidcqua loquif Lucanae fub xquino&iali circulo: & q>*pes tauri de quo
loquif extenditur uerfus a:quinoetialem.Scd diftmguitur tuc in ligna Car
idmaliafle regiones. Na ligna Cardinalia diefitur duo ligna in quibus cotin
guntfolftitia;&duo in qbus cotingunt arquinodtia.Regionesarappcllanf
'fignaitermcdia.Etfmhocpatetqjcu aethiopia fit fub arqnoftiah non pra^
.jnif ab aliqua regioclcd a duobus lignis tm Cardinalibus.f. Anete Libra* &
C Quorum zcnith eft in circulo ardtico.
Cillis at quogt zeith c! circulo ardtico coringit in quolibet die rpc ani q> &
: zenith capitis coi}: eft idc cu polo zodiaci & tuc habet zodiacfi fiue ecliptica
c J
fuerit ad quaritatefigni vn 9 er it ibi dies corinu* vni* melis fine nodta (i ad
i
dies connuus line noCte:dc cum fol decurrit in illa mcdicrate quae cfi a prici
&
pio librat vfq» in fine pifci ii erit nox una cotinua line die. Quare una mo'
dictas totius ani eft una dies artificialis;^ alia medietas e vna nox. Vnde to
tus anus e ibi vnus dies naturalis- Sed cu ibi nuqua magis.xxiii.gradib 9 fol
fub honzoce deprimaf vidrf q> illis Iit dies cotinu9 line nocte. Ni Ce nobis di
esdicif ante folis ortu fupra horizonte.Hoc aut eft quarum aduulgarefenfi
bili tatc-No.n.cftdies artificialis quatu ad phyfica ratione nili ab ortu folis
vfp ad occafum cius lub honzote. Ad hocite§: qriux uidef ibi clfc perpetua
qm dies eft antequa 'leue£ fup terra p.xvin.gradus vt dicit Prol^me9 Aln ve .
dies idem fenfibiliter variari dicif clima.Neceft idem horologium cum pno
cipio& fine hui 9 fpa
m.St5
cn obferuaru.Horae Frigida sona
cni diei fenfibiliter
uariaturqre& ho/
tologiu . Medium
igif primi climatis
e vbi maxima diei
prolixitas e.xiii. ho
raru.& deuatio po/
limudi fupra circu ©j Soiftwa
luhemifpharriigra
dib 9 .xviAdicitdi
madiameroesame
roe ciuirate initiu
ci 9 evbt diei maio
risprolixitas e.xii.
horaee. & dimidia; 5?^*H£3lSfc-*J
&qrt£vnius horf
0
&elcuaturpo!usfu
pra h ori rorem gra
dib^.xii.fcdimidia:
&quarta: uni 9 gra
^^SBS
dus Etextendif ei9
.
laritudo vfqiadlo/
cuubilogitudopll
xiorisdieie-xiii.ho frigida sona ^
nrumAquarra; vniusAeleuaf polus fupra ^orizote gradibus.xxAdimi
dio qdfpacitirerrxcxccdx.miliaria.Meditf aut fecfidi climatis e vbi maior
diesc.xiti.horagt&dimidiae:&eleuatio poli fupra horiz6te.xxiiii.graduum
flcquarr^partis vniusgradus.Ft dicif dima diafyenes.Latirudo vero ciuse
exrermio primi climatis vfcpadlocfi:vbifitdicsplixior.xiii.horag:& dimi/
dia; &qrtatptis vni 9 horaK& eleuaf polus-xxvii.gradib & dimidio & fpaciii
9
pxiliordiesexv.horaiji&dimidiaK&eleuafpolusfupra horizotc.xlv.gradi/
,?
bus:Sr duabus qntis vn ius-Et dicif clima diaboriftenes Latitudo vero er e
ex termioqnti climatis vfqpvbilogitudodieiplixiore,xv.hora9& dimidiae
& quartae vnius.&axiseleuabo.xlvii.graduu&quartae vm 9 qdiftantia terrae
Mediu at feptimi climatis e vbi maior* plixitas dieic.xyi*
e.ccxii.miliariogc.
hora^iAr eleuatio polifupra horizonte
xlviii.graduu:&duarfi tertia^ Et dici f
clima diaripheos Latitudo vero cius e
.
D &
Iis
eeccenrricus:Eccctric9 qde circulus:dr no ofs circulus: fedfolu ra/
m
q diuides terra duasptesxquales nohab.t ccntg; filii cu centro
terrx fed extra. Punitus at in eccctrico q maxime accedit ad firmametum ap/
pellat a uxtqd mterprxraf cleuatio. Punitus vero oppo(it 9 qmaxie remotio
nise a firtmmecodr oppolitioaugis.Solisataboccidcnrdoriete duofunt
motusiquoy: vnus e ei pptiusi circulo fuo eccett ico;quo mouet i omni die
21 <
ac nodfclx. fninfitis fere- Ali9 vero tardiore raot9 fpharr* ipfi^.fupra polos
axis circuli (ignoip:& eft cqlis motui fpharoe ftellaqtfixaiy. f.in.c.annis gradu
uno.Ex his itacp duobus raonbus colligif curfus eius i circulo figno$ ab oc
ciderem oriente p que abfcindircirculufignoip i.ccci v.dicb 9 Se quarta vm9
diei fere pter re modica q nullius e fenfibilirarisquili
bet ac plancta rres het circulos pter folc.f, aequarem de
ferente; &: epicycl u. Aequas qde luat e circulus cocetri//
cuscucerrr.&ct fupficie eclipcica&Eius ucro deferes c
circulus eccetricus. nec e i fupficie cchpticz ; imo vna
ei 9 medietas decimat verfusleptetrione : altera verfus
auftr&Etinrerfecat deferes arquantein duob 9 locis&
figura incerfedtiois appcllaf draco ; qm
lata c in medio
&anguftior verfus hne. Interfcdioigif illapquamo/
uef luna ab auftro iaquiloneappcllaf caput dra
conis.Rcli^ vero interfcdio p quam moucf a fe
ptetrionci auftru df cauda draconis. Deferentes
qde&arquaces cuiullibet planetae funt arqlesffc
fcicdu cp ta deferes qua aequas Safni Iouis mar/
tis Veneris & Mercurii fut eccetrici & extra fup
ficie ecliptica: & tn illi duo fut i eade fupficie qui
libet et planeta ptet fole het epicyclu Er e epicy/
•
9
iter duas ftarioes interccpt df diroftio: firqnpla
neta eft in illo tfte df diredtus. Arcus ucro epicy/
di inferior iter duas ftarioes inrcrceptusdf retro
gradatio &qplaneta ibiexiftes df retrogradus. Lu
na: at no a (lignatur ftatio diredta vel retrograda
tio. Vnde no df luna ftationaria dirccfta vel re/
trogradapp velocitate motus cius incpicyclo. fT-De eclipfir Lunas
C Cumae (olfit maior terranieceflc eft q> medietas fphzrz terra: ad min9 a
fole fp illumincf;Se vmbra terra extenfa in aere tornatilis minuafiro tudita
te: donec deficiat in fupficie circuli (ignote ifepabilis a nadir folis eft at nadir
folis pumilus direde oppofitus foli in firmamento. Vnde cum iplenilunio
Luna fuerit i captrc udi cauda draedis fub nadit folis : tunc terra iterpontf
Soli .
lumen no habeat nifia Sole: in rei ueri cate deficit a lurame.Et eft edypfis gc/
ncralis in omni terra fi fueriti capite ud cauda dracois
diredc. Particulari®
vero edipfis fi fuerit ppe ud Edypfis Lunae
Zframetas determinatas edy
pfi.Etfempin plenilunio vel
circa cotingitccypfis. Vn ofi
in qualibet oppone hocefU
plenilunio nont (uaicapitc
vel cauda dracois nec oppofi
ta nadit folis. nodi neceffej
iqfubfcqui
luna I capite ud cauda draco
nisjvel prope metas fupradi
Cias coi udioc cu fole: rue
corpus luna: lterponef inter
afpeCtu nrm & corpus folare
Vndeobubrabitnobisdari
tate folis:& ita fol paticf edy/ liXiOli
pfim:noqa deficiar lumlejfed Edypfis Solis 'J J r*J Ml}>
deficitnobis pp interpofitio aansiq?.i;']noj.
ne lusiter afpedtu nfm &fo/
le. Ex his paret q> no fpcedy
pfisfolisin coiundide fiueZ
nouilumo Noradu ctq?qn
.
oiterra ifedqndledypfisfo/
lisneqquaimol vno elimare
ecclypfisfolis:Aeialiond:qd
corigit pp diuerfirareafpeCt 9
Zdiuerfisclimatib 9.Vn Vir/
gih^degariflime naturas vtn
ufqi edypfis fnb copedio teti
git dices. Defed9 Lun£ vari/
osfolisq» labores. Ex pdidtis
.
parer epeu edypfis folis efferi paflloednn&eadcpaflio effeti plenilunio :iffa
edypfis Solis no fuit naruralisrfmo miraculofa contraria narureeqa edypfis
Sojislnouiluio vcTci rea debet congere. Propter q> legi f: Dionynu ariopagi
tai eade pafTioedixiffe. Aut deus narure patii: aut raudi machina
diffolucf.
C Opufculum Dphamcum Ioannisde Sacro Bullo explicirum eft.
c
Difputationcm Toannis de monte Regio contra Cremonenfia in plane
.taram Thcoricas deliramenta praefatio:
Vniucrfis bonarum arcium ftudio fis loanncsderaonreRegio.S.P.D.
lOftquaemifim* indicem ope?c:q librariis nfisforman
da tradcmus;nonnullis:vcaccepimus :laedcndi magis
qua muadi ftudio inflamatisiilludmox uifumerephe
iionedignumjqjquorudaopa fcripto^imurare cona/
munalio^ueroprorfus reuccrcnouis videlicet illatis
rradirionibus:deide q> plerifq; probis vctuftifq; au<fto/
nbus cotradicerciac quorudara reccntio?: comen taria
y oblfarc non ueremunnolbusctiarqd ut illi putat; acer
.
Jl hnm cft:enunciatis.Mihi aut volenti potius prompta
reftaqi exemplaria verfare qua aut noua codereaut medofa excribrarrhaud
quaqua differedu di id liberer at<jc6fultofaduefle;n6quo alienae detrahi
auftoricatufcd quo marhematicha?: ftudiaiam inde a feculis multifariam
qnaraac pene ab oib^derclittajoilabc quo ad ci 9 fieri potabfterfa llluftrent;
qd pfeito cfiimutadi plurima:turadenuo traducendi offo fieri ncaflce.Co
traducere atic fer iptorib? quaqua autiqs fi vfqua ut hoies errauerlt iufti viri
ac liberalis ingenii dic arbitramunexeplo moniti oium fere co$ q unquam
9
aliqdnouicopofuerc, Quoddeniqmoib^fcriptogtno pepercim haudab
fenracfiuidcrideb:t:cu mifdliqda nimia capri credulirate tm tribuat fdh/y
uishbro?: infcnptioib^audoruqpuetuftatuutdereqpja difputatunfup//
mu acualidiflimu argumecadilocufcmp ab audtontate muradumcenfeat.C
aliei alfertioi qhcuqt plus fidetes qua roni ccrriflinue. Affert nefcio qd fingu/
laris ldulgentiae mors hoium q aliqd i vitacopofuerc : vt quos adhuc viuos
fodica ncgligetemusieo^ ia uirafunCto?: opa rdigiofius amplexcraunfiue q>
fcnteci is ipfo^ refragari n6'licet ne p inuidia aut mfoleria id fieri credat fiue
q> alitna placita excutere a rgutiufcp dnudicarcgrauamur:qm ldplcruq? fine
magno labore fieri nequir.Hincergo factura efle crediderim ut coplura lra?c
fhidia fomni cuiufda aut anilis fabulae fpem cotraxcnc ob lectioes nimium
9
fccurasac comeratiocs obfeqofas.Vcrfi.n.uero & fi coragifi illud olb ferme
liberalibus ftudiis comuncfitun mathematicis tnoino pudendu cftac itole
rabilcrqppc q cofdTu oium perpetua femppfefcrctia certitudine: nfi defidia
faeculiadfecequanda decocta funnadeo vti fdafidcralituniuerfas.n.iducere
logii apter Gerardu crcmonefem ac Ioanede facro bufto cuftospcne auCto
Ks negiigamus: laqi aftrono mis celebremur eo?c contenta Thcoricas.f.
p q
planetaipfpharraqj;vtuocar:materialevidim9 Atubi numero?: quoqitab»
.
Tuo qfcp igenio conat^nroscxaminenno qdc fine pmio mfi qfpia nois fui ce
lebracionenegligerc uelit: qua certe pollicemur farturos i opib 9 nris ubi fuc
ritopportunu:a:mulis$: nonihil voluptatis accedet fi hoiem resiufiratas
aggredi aufu rerrore dephcderir.Sed ne logi 9 pfcmuricipim 9pcurrere Theo/
ricas planeragc Gerardo Cremoncfi: vt fert: aediras :ia prideq» m oib 9 ftudiis
gencralib 9 legi cccptas:opusqde tenue fed a multis magmfqugeniiscrcdu/
9
lepbatu. Multos paflim offendes infanosei expofitores:crratatp fua demo/
ftratioib^geomctricis roborare conates Qui quafriuole vigilauerintfpecie
dialogi manib 9 nfis laduduerepti inrclligcnquc in vrbeRoma quoda lufi
mus Nuncq?vniucrfosfidcralisfcietiacftudiofosco inrerprcre Salutam 9*
VIENNENSIS i.
r CRACOVIENSIS.
.V. .c.
quis forre roget qu aobrepoti fiimum ad hac ardem diui Petri
apoftoli hoc mane c6ccflenm:i s fciat in primis orarum me ve
nifleut Piodifunrto potifexfuccedat cuifincera religio cordi
fic:qui chnftiai nominis inimico mahumero ocairrere aufitt
quiqjcxtemisolimcoculcatishoftjbusinrcftinaftudeattollc/
rsedifcidia; vt tandem omni ambitione ac praua cupiditate extinda boni
m
mores ex integro refumantunac deinceps optimae quacq» artes lucem re//
deantque turbulenta hac noftra aerate ncgligi videntur.Nam vt reliqua flu
diorumgenera filentio pretereamiarteslibcrales hortantur pracfertim illae
quasuocatmathematica:qitamiferemortalium animis exciderunt:vt p
paucos hodie rcperies qui facis dorte cofecuti fint eas: plurimi aute & ferme
oes vix aequo animo miferabiledi(ftu:ea^nominaaudiant:nihil fuaue arbi
tranres q> non auri facranffamc expleat: 1 nterea tamen ea queaftroij: pollice
tur noti tia quofda afficit hoic:no qdemtut aequum edet : animi exerccdi fed
glone aut qlfus gra q lufto ordine neglcrto dum ad futura pnunciada nimi
um pperantora ferme q de motib 9 e prereunt aflronomia: quo demum fieri
folcnvt vulgari undicp habeant ludibrio:ncq* id iniuria:qnqdeab crrorib 9
ruisquo^occafionesignorancabflmeren6(lud.nt.SedqfnammeappcIlac
hoiem tata turba difcemerenofintJC.Saluere ircqiteiubco loancsoprmae
V*Saluticeadueni(Te gaudeo amicedulciflime.C.Iadudumfalurat9 haud re
fpondifti. Quidagift V. Deambulat. Sed tu quid rei hichabesfC-Fxpcrto.
V.Oce fed ice qua expertadi gfam habes:ad capeflendas.n.opes ccck fiafticas
hac aiunt ccuiiCHa ha Tuquoq» idcirco beabcris:qtatopcre an hoftium
moransfacru.V.Dc9 faxit.Sednuccgo Nicenu experto dnmmeu no ut ita
ducerun bnficia.C.At ego dnra meum operior futu^cuftodem ac condauc.
1 >
:
V.Tu igi£ hoc triduo I carcere lafebistid gde cSrnodi habitatur9 ut qui pri
mu electio noui potificistobi mnotcfcat.C.Quid rfi poftea. V. Vt ide forru.
nas ei9 pdere pofllt.C R.cdtc pfcdto id expio radi talis credi? ce ianua.V. Alii
diem poti 9 obferuaduccnfentquo cathedra prxmitapoftolicamcorona tri
pliciredimit 9.Scdmiflaifta:cfaciam9 :orad multo maxime de.9 c ut coeptis»
9
rus Solis df arc u szodiaci cad ensmter linea cxcuntca cctrojterrar vfqi adfiiz
mamentudinca mdico aeqdiftatem linea: exeunti a centro eccctrici d cerrum
corpislolisadzodia cu C.Quid i h ifcc vefBTsiiorasf VTExiguu aliqd c fup
H ue qdem lenfidiamcr^: eccctri ci adcennpfolisterminara pducit vflp adzo
diacu.Nah*clineaad zodiacu vlqiextenfameqimcdiufolislocuneqiuclo
citate mot9 ei 9 a:qiialeizodiaco ddignar.Sedfatiselineaex centro eccetrici
educi & ad cenr^folis termiari Hxc.n.uelocirarc fol is lecccn trico fuodecla
tat:cui demu arqdiftantc ex centro mundi educere licebit. C.Parua videf ille
nota.V.Ha hahe.&parua exjftit i vcritate.C.Quid rides ubi veritate appd
tro ccccntrici p centriolis vfqpad zodiacu pduCtarair.n.mediu folis motu i
zodiaco ad hmoi linea terminari. C. Tam temere qfpia fentire poti Quando
quideharc linea i aegsrpib 9 ex zodiaco n oarqlisa bfcindit arcus qd pprium
fineae medii mot^elt offm.Sed hoiem iftum nolle veli. V.Dabif polthacco
gnofccndus.Tumocccptajpfcquerelcone.C.Aduerteigif animu. Quararq
nonalia e foleexnte in augeveloppolitoaugisnpfo St exiftentem logitudi
mbas medus eft maxima. Quid qlo accipis puocabulu logitudin is mediae.
V.Logitudine logiore Ptolaemeusftelligitlineaqexcetro miidi ad augeee/
cctriciptedif.Logicudineatppiore accipit linea a cctro mudi adoppofitu
augus porretta. Interdu tnputfa eccctrici didtas lineas terminatia logiore
& ppiore uocat logitudines.Logiradine at media appellare folet linea egre/
dienteex cetro mudi a d circfiferccTa cccetnchaequale qde Jemidiametro ec/
ccntrici.- aur punctu eccccnci mte rminat hu luTcemodi linea. Appcllaf at 16/
ginido media qmtmfupat a logi tudTc logiore quStlj&ipra fuperat logitu/
dinc ppinquiore. Qui aliter accipitlogitudine media eccentnci a mete Pro
laemei recidit. Vt at punCtu hmoi longitudinis mediae determinari poflirfi/
guratioe vtendu eft.Circulus.a.b.c fup ccntro.d.l ineat0 eccetricum folis re/
prefente i cuius diametro.a.c.logiorarqi ppior logitudmes confidant; cen
crura mundi fine. diuifaqi d.e.eccentncitatep mediti i puCto.f.cx ipfo.f-cgre/
dia£.f.b.ppcndicularisaddiamer?.a.c. Cuius punCtum.b.rerminaledico ee
logitudtne media eccctrici produCtis.n.duab*
lineis -b.d.&.b.c. erunt duo altera, b.f.&.d-f.d.
trlanguli.b.d.f.a:qualia duobus larerib 9.b.f.
&.f.c.tri5guli.b.e.f.&. vterqia guloK.a.d.f.reCtus
quare p quarta primi elcmcntor cuci ldis .b.e.
linea ipfi.b.d. femidiamerro eccentrici a qualis
erlr.lineaautcm.e.a.fcilicetlogirudinislongio
ris fupera t.a.d.femidiametrum eccentrici : atq»
iccirco lineam.b.e.ipfa cccenrricirare .d.e. femi/
diameter quoqulcSc ideo.b.e. aequalis ei exce//
ditlongitudinem propiorem .e.c.eadcmecccn
igiturpundtum.b. poflidens \ Ion
tricitate.Sol
girudine media cccemcifm metem Ptolarmei
rxidere dicet.C.PIacer id mihi Sed textum cotinuabo nili aliud fubiungere
.
9
drfceps profer .GAudiro igif me lecrurtS. V.Sed miffumfaciam .Solc:fp€
9
culatioesat motuu atcporbifiluna:aggrediamur.C.Exxetric folis imo ia
lisenifi^ntuadodauafphacrajeccetricusaucluna: rooue£ quolibet die ab *
9
oriete in occidenre.xi.gradib fcre. V-Hic fifte gradu. Quot comemorat ille,
cccctncosi fpcculationefuafC.Vnudutaxatepicydiddatore.V.Quoigif
ide eccetricus occidere verius mouen poterit:q cpicydu defert adoriercmili
9
eide mobiliduos corrarios iefle mot affirmare qs uchdC.Neqqua fup nfde
polisiuegt d cetro eccctnci dixiffc videf;illud.n.ad onere tr5lfert. V. Sed ne<3p
illud natura pmittit:oportcrct.n.hoc padto fddicorpa ccclcftia uacuuqueis
repenri.C.Bn rocinaris.ldn.ncccflano fcqrcf mfi orbi eccctrico cpicydu de.
9 9
fereti alios duos circup onam lingulis tm fupficieb eccenrricosuta ut rota
o rb u coger ies mudo fiat cocemca.Scd ha:c ola i thcoricis ftus nouis Gc
tr i u i
ledufaciliormadereliqspddisquauis dif
ficili^idc dmdftrare porenm 0 G.Perge igif
.
duo loca fur pudappe oppotitu augis aequans terminat ia lineas coringetcs
parufi circulti fup que moucf cctru deferetis 8c trafeunres p cccb: terre. V»I1/
[ud noradue fedpge vt ccepifti.C.Qufi igi£ inqc cecgt epicyclr elt i auge ftati
icipir ire verfus oriente 1 fuo deferete de fil r cenrre defereris Icipit ire vofus oc
cid ente 1 fuo puo circulo. V. Hoc yctf. eft.C Et qn cetru epicydi cfti capire ii
neae cdtingetisqd caput eft,ppcoppofitfi augis aequatis:tucccnti£ deferens
cti i puncto cocaCt* pu i circuli cu ipa linea & runc aux deferetis dH maxima
cxccllus dico dmifus llx ptes qd dc his verb is tibi vifum c: V.arquatoesargu
mecoge I rabulis fcnpra: no fiit ad hmoi ircrfedionecirciilog: c5pu tat£ que/
admodu iplcdicinvegt potiam mentem Ptol^mei adcuraffoi centri epicy/
di vbidifforiaei^accntromudiarqlisefemidiamerrodcfitfnsrqiperix.arqs
ptes more fuo diuific.NS Ii rede numeraueris arqtio argumeti m&xiraaq ac/
cidit centro epicydi cxnteinpdidairerfcdioe.xxi.gridus 8t,xxv.minutanS
excedit: ea at quahiit tabula:. jptii.gradus &duo minuta coplcdif.Du.n.cen/
tru epicycli ab auge xquatis medio curfu fuo diftar gradus.1 vni.flt miuta.
p
xx.fere:ipm coftiruif in iterfcdione circulore deferetis &equatis.Tunc at di/
ftatia ci° a cctro mudi het partcs.lxi.q(es lx funt in femidiametro deferetis & i
fup miura.xxx vii- vnuis partis. Ha:c oia qfq» fdam tnagulog: planoie hns Ea/
cile cofitebi5.C.De minutis at pporwonalib*q3: V.Dupfr peccatjptim qui/
decp ipfa minuta .ppomonalia p excelfuslincag: vcluti lalns planctismoarq
tionu argumeti maximage (iue rclanuagc cofideranpartim uo q? fitfi epicycli
l interfedioefupra memorata in hifce minutis ppomonalib^itrahcdis ob
Quid obltac quadis? Auctoritas Pcolemei nri veraciflimijql libro fuo vitio
maxima Saturno numerauit latitudine tridgraduu&quattuorminuto^rp
tabula it memoratas maxima Saturni latitudine oportet ce graduu qttuor
Ai minuto qt dece fepte fere, loui denicp Ptolcme 9 tribuit latitudine maximi
graduu duoqt 8c nuutoge octo: q m has rabulas lamudincaccipiet maxima
fi
graduu triu &.xl. vm 9 minuroiy. Mars demu rabulas diCtas no miuria afpna
bif : qppe q Prol^roco affirmare maxima latitudine : borealc qde h3 graduu
quattuor Acmmuro^vigitiuniusiauflrale vero graduu. vii.&minuco$.xxr.
Ex hifce at rabulis aquale hic atep illicab ecliptica remotione fufcipict. Sed
neq» Venus & Mercurius caluniafuareticebut.Nadu cctru epicydi cft in au
e eccentnci: 8c Venus ipfain oppofito augisepicycli pdiCt£ tabulp latitu
§ine maiore.xin.gradib 9exhibenq th luxta meteptolgmei noerit pliu qua.x.
minuto^. Mercuri 9 vero i (ili circulogcfuo$(itu p tabulas qde fippe diCtas he
bit latitudine maiore. ixgradib 9 - ln ventare ac.xlv.dfi taxat minuris a via fo
lis receder.H^riquaponedo duos nodosarqualr a vetrcdracois diftareque/
admodu oes opinant aftronomi.Sic morofus ille rabulane copofitor Prolae/
mefi neglexit veraciffimfi:quealbategni 9 pr oium q n ueros traCtat tabulares
imitari ltuduit.Du igr ab auCtonb 9 recedes bon9ilte vir noua coputadi qric
facilitate piimas effundit leptias & qdcabfurdiflimas.Scd qd itegei hacc deli/
ramctaic dim°q ladudfi miflafacc decretu cft: ad Iram denuo rcdcfidfi cefco
C.Quid vislegai V.Quod feqcur.C.Cii vero cctriy epicydi cfti nodis nullf
funt latitudines tucn.dirc&us eftepicydusi cccetrico & centri epicydi I via
folis. V-ladudu illud verbfi floccifecim9:no.n.tficepicyclus leccetricifupfv
i plano ecliptic^ reftimomo Ptolarmci coftituif vegt fi nu
cie lacere folet: fed
dfi qefcistoftenda bonfi huc vige (ibi ip(i haud quaqua cdftarc na cetro cpicy
clu nodis exnee dicit nullas elTelatitudie&camfubiunges epepicydus tuc fit
direCt 9 !eccmico.Quod (i ita eftjfcqturoe cpicydi punctum extra ediptica
rcpiri pterqua ea q (tfcoi feCtioeepicydi & cclipticc:(icnullucccetrici puCtu
i ecliptica eft pteria
q lcoifeCtioe cccemci & eclipticfi acent quaobrc centro
epicydi i altero nodogtexnte planeta no priuabif latitudine nifuaugeepicy
di autci 9 oppofito fuerir.h£c.n.duo loca funt I pdiCta coi fedioef3 videam 9
qddicarde motu capitis dccaudf dracois.C.Caputat inqt&cauda tmifu/
piogt imobilia furnifiad motu oCtauae fph£r£ Caput at & cauda veneris 6c
Mercurii moucnf rali ,pporti6eq> ver^oc^apitis vtriufqjdiflatabejsfptm
'quatfi& verfocuscapitisfcnptusirabulagtcanoncidiftaralocoq fit ex me
'dio mota Sof & arguiheo iftogtarquato. V.FabuIf caput,n.& cauda veneris
& Mercurii 1
in veritate no mouenf alireer quam capiti ca ude trium fuperiio
ru.Ita oes fentifft:copolitor quog* faepe diCtag: tabulagt idc putafteuidcnk
quado qdem in canone fuo loca capitu vera p Venere 6c Mercurio cofcnbic
tanquam in mobilia- Scdm nugas at huius boni mri caput Veneris tantfi
ferme contra fucccflionem lignorum quantum ftella ipfa in cpicyclo refpc//
dtuaugiseius ucrgmouebifrdemptatamc inde aut addita nonunquamip/
fa£quati6eargumeti-Quod qua alienum a ucr itate cxiftac neminem igno/
rare arbitror.ldc detliq» Mercurio accidere oportebit . Quo autem illud fcg
oporteat in figura declarabitur.Circulus.a.b.c.zodiacurepr£fencenubi.a-(k
principium arictis.b.locus capitis Veneris: itclligaturqj linea medii moi?
iolisadipfum.b.punctumtcrminardum Venus ipfa in auge cpicydiuera
9
exiftit quod quidc poflibile eft cu illi duo mot non habeat ^quales redito/
tioes.Si itaq» colligim°mcdui motu folis qui earcus.a.bxu argumeto f qua
ro Venens.uc forma canonis fequamut licet nullu liti hoc cata tale argume
itirerfup cenrro mundi vitra morum diumUm in die naturali gradib 9.xL&
xil.minutis fere. Et axis motus illius axem zodiaci in centro mundi icerfecar:
&
vnde poli cius a polis zodiaci dedinant:& quati catis talis decimationis e
quinq* graduum inuariabilis femp. Orbis vero rpicyclu3 deferens mouetut
fecundufuccelfioncfignoruregularicerfuper centro mundi: ira q>oi die na/
turali tali motu centru epicycli.xiii.gradus &,xi. minuta fere perabulet-Axis
rame huius motus per centru huius orbis quodcnrrueccencricidicifgq/
diliateraxiaugemdefcrcntiu mouef. Vndeetia poli motus illius a polis or/
biu augem dcfcrentiu dillabunrfecunducccentricitatis quantitate. Exiliis
fequifprimo:q> Theonca orbium lunp.
quauisccccrnc9
epicyclu deferes
fup axeatep po/
lisfuismoueat
notnfupeifdcre
gulariter mouc/
tur ledo quato
epicydus lun£
augi deferetis eu
vicinior fuerit
taro velocius ce
tru ei 9 moucf;&:
quato vicinior
augisciufdeop/
polito tanto tar
dius lignatis, n.
aliqbus angulis
(qualibus (uper
centro mudi ver
fus augem &op
politu q verius
augedl maiore
arcum eccetrici
qua alter verfus
oppofitum cople&irur.Tertio centru eccetrici lunae circa centrum mundi 8c
axis eiufde orbis circa axem augedeferentifi:& poli ciufde circa polos illorii
voluuntur regulariter: circfiferentiascotra fuccelTionc dcfcnbedo. Quarto
aux eccencnci lun£ (imi lirer corraTucceffione lignori! progrediendo rcgufr
roouebit 6c ecliptica preribitrvnde qncp in fupficiceiusiquadoq? vero ab ea:
aur uerfus a uflrika ut uerfus aqlonc repenef • Vnde lit vt eti5 centtjt eccentri/
ci (imiir a fuperficie edipticp i ptes opplitas quSdoq» rccedat.Quho.n.fp fup
ficies ecliptice fupficie eccetrici
p £2[lia fccabit cii.n.aux eccetrici inlautudi
33
ne fueritthnlor portio fupfidel eccetrici verfus auge erit. Supficics nacp ccc€
trici p fupficic ccliptic£ i diametro cclipticf p cent^c mudi trafefite fecaf. Vo
caf ac fugficies cccetrici circulus p linrf a caro eccenrnci vfcp ad cenrgcepicy
di pcefam vna reuolutidefada dcfcript^.Hui^circufereti^ partes aux & op/
»olitflaugisar<pI6gitudtesmcd]£ficuurolevocanf.Didi vero orbes lunp
rmotu luotalehntadfolismotu annexione: vrfemp linea medii mot 9 folis
liti medio irercct^cpicydiLunaj&augc eccetrici ci Vel fimul cueis vdiop
fit vc
circuferctia cccetrici conniiefuphciceclipcicgi aliis&aluspudisei^ufus.oc
ada; fcerfecac.Scqmf e t tali motu poli auge deferetiu circa polos zodiaci
E
moucndo pifcriascirculog:dcfcriblt.Epicydus5t circa centqtfuti corp^luni
re (ibi infixu in fupiori pte corra fucccflionc; in iferiori £m deferendo mouef
fup axe fuo orthogonafr fup piferia eccenrnci iaccntc : ita q> fupficies plana
prcufercntiat epicycluquacenr^ corpis lunae motu epicycli defcribitalupfi/
cie plana cccccricimaeat nufquaabeo ddinas.Circuuoluif rnepicyduscalr
vt lup cerro pprio atq? axe inxgujr moueaf. Sed h£c irregularitas ad vnifor/
nutate reducit ifta; vt a piicto augis epicycli mediae qcunq» fit ille; quodlibec
die naturali.xii i.gradus Sc qrcuor minuta fere recedendo regulV dongef. Au*
at media epicycli eft pun ttus circuferenti^ epicydi que ondit linea a punCto
diametralr oppofico centro eccenrnci in circulo puo p cent^c epicydi dufta.
Sed auxepicycli vera eftpuftus ciufdc circufercnri£ que linea acetro mundi
9 puftus funt; cu ccnnjiepi/
P cenrgt epicycli duifta indicar.Hg dup auges vn
cycli i auge deferentis vel oppofitofuent. Alibi at vbicuqi difterut. Ex iftis
9
p)
q> nullus de pumft c6cauitatis in qua cpicyclus firuafccotmue fup auge epi
i
plures quato vicini 9 cent§; epicycli fuerit augis oppofito: & taro pauciores
quato vicini 9 augi.iEquatiocs at argumeto^ q fcnptp funt 1 tabulis fnnt q
cotingunt dum centrum epicydi in auge deferentis fuerit. Sj ill£ vtdiCtum
eft minoresfunteisquf centro cpicydi alibi coftitutofiunt.Cu igif centris
epicydi alibi coftituif; qd fit dum ccntac Lunae cft aliquid: per centrum aed/
E *
:
Sc cius in logitud ine equo mouef circa cetijt fuu corpus planetae (ibi ifixu in
parte fuperion fm fucceOionc intferiori ccotra dcfcrcdo: vnde p oppoliru in
hoc fe habet epicydo Axis hui 9 mot^rrafuerfafrfup circufcretiaiacet
Lunf.
axi eclipticae equidilhns.quadoq»:qnq> no vt patcbitidc eft fup cctro epicydi
irregularis . H^c tn irregularitas hac habet regula vt a pundo augis epicydi
m
mcdi£ quicucpftt corpus planetx regulariter elongef.Silr igif his licutiltl
na fequi necelfceft vt cotinue aux media epicycli fimul fle vera varienfratqi ve
lociorece motu Theorica trium fuperiorum 8c veneris,
reuolutionis epi
cycli fuper cerro
fuo p mcdletatej
deferetis fuperio
remitardioreauc
pifcriore. Habet
aut epicydi rcuo
lutio mefura illa
vt femel peifeita
to tepore quatu e
amediaediudio
ne Solis fle illius
plaetc adpxima
fcqntereuoluat;
ita vt iomnico/
iuftioe mediata/
le cetru corporis
planetf (itiauge
mediaepicydivn
defleinommop
politi one tali me
dtafietioppofito
augis cpicydufic
igiturvtfemp ce
trum corporis planetg tot gradib 9 fle minutis diftet ab auge media epicydi t
quot linea medii motus Solis dillat a linea medii motus planctae. Ergo fub
trado medio motu planet^de medio motu Solis nccelTe e vt argumetu me/
diu planer^remancat-Hic videf accidere vtcftto cctgt epicycli planet£ tardi*
circu ititato epicycl^ei* vcloci*reuoluif»Napp tarditate tale cdifidio media
mot^Solis cu eo citius reuertif.Med^etmot^cumfcficptriu hog: aggregat*
?
motui ei* i fuo epicyclo aeqlis m:dio motui folisi gradib‘ fle rnlutis exiftit.
CAux atmedia epicycli p linea a cetro £quatispcet£ epicycli |>trada c ften/
dit.Sed aux vera p linea a centro mundi p ccnr$ epicycli inter has fcdm lon/
)<* ?9i
gitiidincepicydi nihil mediat cUm centrum epicydi in aftge deferetis vdop
pofito fucrit.Maximc vero differut eu fuerit ppe logitudines medias deferen
tis:q per linea a cerro eccentrici dfecrets fup 1 ineam augis orthogonafr edu/
de rerminanf.Aux planetae infecunda (ignificatione eft arcus zodiaci ab
ariete vfq» ad (meam augis.Linea medu motus planetae vel epicydi eft quae a
cerromundi ad zodiacumprrahiflmepexcuntiacetro aequantis ad cerrum
motus epicyclieft qu* exit a centro mundi
cpicycli pquidiftans. Linea veri
pcrcentrum epicydi adzodiacum. Linea veri loci vel motus planetp eft qup
Theonca axium & polorum. acentro mundi
pcrcetrumcor
ponfplaetead
zodiacupten/
dif.Medrmo/
Itvr
tusplanctp vt
cpicycli c arc 9
zodiaci ab ini/
tio anctis ftn
fucceflionevf/
cp ad linea me/
dn mot°planc
tp. Verusaute
mot 9 epicydi
vlqiadlineavc
ri motus epicy
difcdvcr‘’mo/
tus planerp vf
cp ad Unca veri
mot9 pl5erpco
putat.Centru
medium plane
tareft arcus zo
diaci alica au/
gis ad linea me
dii motus epi/
9
cych.Cetgt vege aut equarii a linea angis vfq» adlinca veri mot epicycli nu/
9
«neraf.jEquatiocetri in zodiaco eft arcuszodiaci inter linea medu mot cpi/
&
cydi linea veri motuseiufde. Haec nulla eft centro cpicycli iauge deferetis
vel oppofito exntcMaxima vero duilogitudinib mediis 9 fuent.Cu at cetrfi
tncdni minus e fex (ignis ipm mai 9 eft veros (ilr medius mot9 planetp maior
e vero motu epicydi: qre rucfubtrahif pqoo cetrii zodiacoacetro medio Oe
et a medio motu epicydi vt cer$ vcijc & vcr° mot° cpicycli rcmancat.Oppo/
fini vero cotingit du cerge medifi plus fex (ignis fuerit. iEqtio cerri i cp icyclp
E 4
c flaretis cpicycli auge media & neri cius inreriaces H*c (Ur nulla e dfi cenrgi
cpicyclu auge defereris uel oppolito fuennmaxima ac in logitudinc deferen/
tis media. Qualis vero eft .pportio gqcionis cerri i zodiaco ad totu zodiaedi
ea e aequandis cecruepicyclo ad totu epicyclfueo q? pp lineas ggdiflaccsigu
Ius vni 9 £quct angulo alterius. Igit vnaeadeiralibusacceprahabet&reluj.
Dum ac Quatio cerri in zodiaco a cerro medio minmf vc vc$ habcaf aeqcio
cerri inepicyclo argumero medio |> vero habedo lungif: &ecouerfo qn haec
adiungif altera fubcrahifcalceman-n pariter fefe cxccduc ar<j cxccduf.Argu/
metu mediu pia Thcorica linearum & motuum,
netae e arcus epi
cycliabaugeme
diafm morum
ei^adccnt^cor
porjplanet^nu
merat’? . Argum
tfiat vc^abau/
ge veracoputaf
jEquatio argu/
meti e arcus zo/
diacilicasui !o/
ci planetae &ve
rilociepicyclil/
tenaces ha:c fic
llunanullaedu \
cennj: corporis
planera: i auge
uaepicyclivlbp
pofito fuerit ma
xima uo du cor/
pusplanetffue
ric I Ilea a cetro
mundi ad circii
ferentia epicydi
cotingcter cdufta cerro cpicycli I oppofico augis defereris exiftentc.Ci» vero
argumecu cqru minus c lex (ignis linea veri morus planerae linea veri morus
cpicycli pcedic. Ideo runc aquario argumen ad veru motu epicydi mngif vt
verus mot9planctae euemanecouerfo cdcmgir du plus fex (ign is fuerit. Acci/
dic 5c aquationes argumcci m
iftis ficuc in luna
pp accdTum cerri epicydi ad
cenr^mudidiuerfificari.Vndemaioresfunr^tjtionesfinguloqcargumeroqe
centro epicydi enftcte in oppofico augis defereris ejua eo exifterei logirudi/
mb° mediis erafde. lllicet maiores qui eo exiftenrei auge defereris; relariuas
fcmp fuis rcUcmis coparado.Exccflus igif gquationu argumcto$ q fiunt der
37
tro epicycli exnce in logicudine media deferetis fup^qtionrscotingetesdu i
auge fucrindiuerficates diametri logiorcs fiue ad logitudinc logiore appcllaf.
Sed cxceffus ea $ q huc cetro epicydi exnte i oppofito augis cohi tuto fup coti
geres 1 Iogitudie mcdia:di uerficarcsdiamerri ppiores fiue ad logitudinc pro/
piorenucupanf.Quiauo linea a cerro mfidi ad auge deferet isptefa logiore
q; linea ab code cetro ad logitudine media dfemisedu<itaExccmis at ifti* fu
P lfta i.Ix pt iculasaqlcs d m ifus;m in u ta pportionalia Iogiora fiue ad logi tu/
dine logiore dr. Linea itaq» veri morus epicydi du i auge deferetis fuerit het
Xheorica minutorum proportionalium. oeseasirra dfere
Liies.; tispifend: fedi
media Iogitudie
nulla itra:oesta
me extra i locis
at iter mediis ali
quot intra & ali
quotextra:&de
tato plures irra
q;to fuerit cet^
cpicycli dferetis
augivicin 9filrli
nea a cetro mu/
di ad logitudine
dfererif media ex
tefa logiore qua
linea q ab code
cerro ad oppofi/
tu augis dtfere/
tis ducif. Fxccf/
fusathui^fup ii
Ia in^qs.lx.ptes
diuifuhmiurap
portioaliaad 15 /
gitudme ppio/
1 refiue propiora
mediafueritnulla
vocaf. Linea itaqueven motus epicyclidumi logitudine
pcrifenaifed augis oppofito oes. I n locisat iter medi/
ca £ het extra deferetis i
nefpcculfi &me
furp regulam ec
motibus llloru;
Huiuf autem oc
bis epicydfi de/
ferctis motus fit
fuperaxeimagi/
nario cu dextre/
mitates ficut ap
paruiti Venere
propter motum
alium quem ha/
beti latitudine^
fimilitcraccedfit
ad polos zodia/
ci & ab eis recedunt axis tn lfte Pra fc totu mobilis cft Pm motfi centri deferen
tis in circulo paruo.Patct itacp ficut in Luna:cenr$ epicydi b is i roenfe luna
n deferentis augemecccntrici ptranfinita in Mercurio centrum epicydi bis
in anno deferentes augeracpicyclfi deferentis pagrare:non tneft in auge
de/
circula
feriis nififemel.Auxenimdeferctis Mcrcum no circularitcrmouet
tes rcuolutiones cdplcndo ficut in Lunp contingir.Sed propter motum cen
deferentis in paruo circulo nunc fecundu fucccflionem figno$t nuc
cotra
cn
;pecdit.Habet naqi limites cerros quos egredi ab
auge^qu&is reccdedo non
valenfed continue fub arcu zodiaci a duabus lineiscirculfi paruum coringc
tibus a centro mundi ad zodiacum duAis coprehenfo:afandendo &dcfce/
dendo voluiruracqi rcuoluit.Quoricnfcucp enim centru epicycli fuerit i au/
ge deferentis ipfum et motuum fimilitudine erit in auge ^quantis 6c centrfi
deferentis in auge fui parui circuli.Quare tunc centrum epicydi in maxima
remotione a centro mundi fiet ; & antrum deferentis in duplo plusdiftabic
a antro fquan
tisquacetru^ Theorica axium 6c polorum. j.'
quantis a cerro
mundi. Deinde
vero cu cerrum
deferetis p mo/
tuorbiuduoru
fccundoru mo/
ucbit ab auge
fui circli verfus
occidentem ce/
tru epicycli per
motum deferen
tis mouebifab
orietem. Vnde
cenet u deferetis
ad centru mudi
tcipir accedere:
Seaux deferetis
abaugeacquan
tis verfus occi/
dentem recedit
edrinue donec
centru def*. retis
fuerit linea c6/
i
!'.r -’i< i
epicydi pportionafr dcfccdcnalrcramcdietate verfusoppofiruaugis sequi
Cis- Vn
magis remoueb lf a cetro mudunccpucniet ad oppofirfi augis detere
tis mfi cu ip 3 fuerit i oppofito augis gquat is. I d it fictcu ccap deferetis pueni
ct i cetru ^quitis : & tuc aux defieretis erit et cu auge ^quatis & ti deferes qua
^quascxquo^|lesiquatitatecoftiruunf;erutcirculusvn 9;&;plusdi(labita
cetro mudi cergc cpicycli tdqua diftabat cu erat i (itu ab auge £quatis p (igna
JJtuor.Hic it cu ccr^c dferctis recedet a cetro £q3tis i fuo circlo afcedeao;ccn§c
cpicycli recedet ab oppofito augis fquatis&dcferetis & cotinue magis cetro
mfldi {>pinqbir.S3 aux defereris remoueb i£ ab auge aequatis lifus orictccoti
nuedoneepueniat cct^ deferetis ad linea cotfgete circulu puu a pte orictistg
pudt9 corad9 et ab augepui circli ufusoricrcqrtuortignisdiftat.Tficn.aux
deferetis fieti maria remotide ab aequitis auge tifus oriete;& cetK epicydi ite
9
rfl erit I maxia ei ad tertia acceflioe qua hre folct no tn erit i oppofito augis de
feretis. Ab hoc vero loco afcedete cerro deferetis lifus augepui circuli aux de
feretis cotinue reuertef ad auge gquiris; & cet$ cpicycli magis elogabif a ce
tro mudi ufusaugcarquitisaTcededo vfcpdu cetip deferetis ad auge puicir/
culi pue n let.Na tuc aux deferetis en t,cu auge acquatis:& cer§c epicycti lifr ta i
auge defereris qui equitis. Vh ite$ erit i maxfa remotide a cetro.mudi fic pri
tno rurfiifcpdeide filis vt iadida e mutatio redibir.Exhisprio videf iano tm
fcmel cergt deferetis ce ide cu cetro aequitis: alias adt fp deferetis cetgc a cctro
mudi diftarius ee qui aequatis cergc Quare fequif cotrarifi ei qd( fupiorib*
.
cetro mudi vicin iflimfi efle cdtingir.Ni duccnnj epicydi fuerit in auge defie
rentis talis dl hirudo deferetis vt oppofitti augiserlit centro mundi ita vici
nuq?iqaacuqi alia deferetis quah^hitudincnulluspudusei 9 vicinior aut
civicin 9centro mudi reperiaf! In tali itpundo que viciniflimuec cotingic
ccntgccp icydi no eft eo tpc quo |>pinqflim6 eu efle cotingit:f3 ei 9 oppofito
Scxtoexdidisapparctmanifeftecentgtrpicycli Mercurii pp motus fupradi
dos no( vt in aliis planetis fiQcircuferena deferetis circulare fcd poti 9hgure
hricis fifinidmcm cum plana oualipifcnam dcfcribcrcepi cyclus vero i logi/
rudi ne mofteflicepi
cyd9 veneri sircuolu
cionem rn vnai.iiii.
men(ib 9 folaribus Fex
refup centro fuo pfi
cif. Termini ac tabu/
laru hic ficut ifupio
fibus
tiones.n.arguimnto
rum mercurii qux I
tabulis fcribunflut
q comunguntduce
tru epicycli fuerit in
mediocri ei 9 a terra
remotioe.H£caucac Thcorica minutog: proportionalium.
cidir centro epicydi ab
augeatis p duo figna
iiii.grad 9 &xxx.minuta
diftare-.f3 i aliis plaetis ce
tro epicy dii logitudme
media deferens einre fie
bat. I te mima cetri epicy
di mercurii a cerro mu/
di remotio fitdu ccrqce/
picydi ab auge djjnf c/
9qtuor lignis
i dimterit.
Ii at i aliis cerro epicycli
Coppolico augis arq^ris
exnee cotingebanraiuta mundi
igr .pportioalia logiora
fuc exceflus remotoi s ce
maxime fup
tri epicycli
mediocre ci9remotione
ix.ptes £qles diu ifus; fj
rohitapport loali a ppio
ra dnr exceffiif remorSis
cetri epicydi mediocris — . . -
ide t5 to magiseucit <j to plaera maiore epicyclu & motu argumti tardiorShj
3
vn 8c tpa diredionfiaut retrogradationu i itotitanb^fuis variafiexit.n.tps ta
fjfBtradaflatdcpnaa
retrogradatois hebifcq li d toto ccfo dnuf:mactarc9dtredi 6 is-Luae_tn q 3q 3 «/
9
picydii hcatfic aliis.v.llatio fiue retrogradandnacdt pp velocitate mot ce/
tn epicycli a 9rfp.n.ceti}t epicycli maiore arcu zodiaci quol 3 die £3 fucccfiione
defcribitq 3 fit arc 92odiacicorrndesarcuiepicycli quccctiy corpislunpquo
c»g» die#m fucceflionci fupion pte cpicydi pambulantncadu m
fupiori mc
dictare epicydi fuerit tardi: nferiori veloce curia fieri nece c.Tardi dnr plane
9
tf 5c mrnci curfu cu lieaveri raot^eoqc rardi qua Ilea medii mot^autcotra fac
ceflione icedit. Veloces do & auCti curfu qn velocium fuccefiione raoucnf:
Au&i nuero qn^dno addiffupmedifi motfi.Minuti uo qn miuif.AuCti Iu
tmnecu recedut a fole vel Sol ab eis.M inuri uo lumie cu accedfit ad folc vffol
ad eos.Oriccales & matutini cu oriuf an fole.Occidetales vero & vefptim cu
occidut poft fole.Orieres ortu matutino fut q de fubradiis exeutes pp remo
tionc eo$ a fole vel folis ab eis mane an ortu folis apparere icipifir. Orientes
ortu vefptino fur q de fub radiis exeutes pp remotione cogt a folc vefpi poft
folis occafum apparere icipiur.Occidctesoccafu matutino funr
q radios fo
lis ingrediunf & Thconca coniundionisfl* oppofitionisluminarium*
PP accdTu 3 eogc
ad fole mane oc
cultariicipiunt
Occideres at oc
cafuvefpcrtino
fut q for radios
igrediunf &pp
acccffu3 eorc ad
Sole aut for' ad
eos vefpi poftfo
lis occafum ici/
piunr occultari i
Tresfuperiores
n occidut occa/
fu marurio nec
orififortu vefp
tmoifed Venuf
& Mcrcuri 9ar<p
luna. Tnplexat
ero curlua poft
comtfionefuaj
cum fole qn^ci
tiusqncp tardi*
appareat. Vnadedinatio fine obliqtas:oiiaci & horizdtis.N3 fi fit coniaa
ad fine Gcminoru; tuccu fo
ftio fub cc’ iptica i medietate tn a fine Sagittarii
occidedo i horizdre fuerinplurcs gradus miti circulo reuolutidis Lunf a la
na ad horizotc q de zodiaco a luna adfole. Vni dimatib*feptctrionalib*citi
us videri potentquififuifletialterai^odiaci medietate. Scaaelatirudolun* >
fietnullaqidiuer/
fitasafped^Ilogi
tudiecoriget.No I
*
nagdim°nacpgra /
dus ecliptice ab/ /
fcedetefpefHcir/
tulo p zenith 8c
polos zodiaci p/
dedente: latitudo
lu£uifaearc 9 cir
culi magni ppo/
los zodiaci lo/ &
cfilu£ ue^autui
fum trafeuris Iter
ecliptica Stcircu/
Ififibi arqdiftatc i
cedete plocu ut/
fum interceptus.
C Digiti ecliptici diefif duodecim? diametri corpis Solarisaut Lunaris edi
pfatar. Minuta cafust eclipfi lunari fut minuta zodiaciqiuna pambulat-So
9
l€ fuperado a pricipio edipfis vfqt ad mediri ei ;fi particularis fuerit:aur vni/
uerfalis line mora: vel a pricipio vf<p ad imtifi rotalis obfcurandis (i vniuer/
!
—
'
Thcoricacclipfis lunaris.
7 4* '
xniiii.Iptaracnq
cft ppomo.v. ad.
Ixvi.ea eft moros
lolisihora ad dia
metro fua vifuale
lunp vero in auge
ecccntrici fierpicy
di. xxix. nuura fcd
inaugecccenrrici
fcoppofitoaugis
cpicydi.xxxvilem
perramcqeppor
tio.xlviii.ad.dvn.
motus luna:
^eacft
inhoraaddiame/
erum futi vifuale.
Quare fcquirurcp
polem fit vc etiam
quadoq; Solis ecli
pfis accidat vni//
uerfalis nuquatn
nStr apparere po/
tcftrdnediuemeaf
afpedus torus fol
. Thcorica cclipfTs folaris. rori terrp vir edi/
pfcC.Du fo! in au/
: cccerrici fuerlr
§lametervmbre
loco ttafi tus lung
(c habet ad diamc
crura lunp vifuale
ficutxii. ad. v*Ex/
ccffus autem eiua
dufolefHaugefu
per diametru eius
1
au folalibifueric
i eccen trico decu
plus eft addriam
moruu Solis i ho
raqbusdum eft I
JC
auge atq; illo loco
pM iH -;j:2 : aliomoucrur.
4 1
F i
r >rlT
-
(TDc declinatione ^latitudine:
taetafr vt qncuqi cetqt epicydi fuerit! nodo capi tis.f.i Ircrfedtidc an auge de/
feretis cocra fucceflionelignogc gradibus xc.nulla (icdid£ diametri reflexio»
44 *>!
iusoglii vbitciregcmaxi/
/in sij 4 -i
tmfiet.Hicatmi
j
ao ilii» onptb nuet fuccrifiuevf
q> du cet^c epicy/
di adnodficapi/
tisrcrintjvbinul
Ia fiet reflexio Se
rurfus hirudo p/
orfdibitmanifie/
ftueigr ilocodfc
retis vbi nllaoti/
git epicycli dclia/
tio maximacrire
flcxioc3 accidef d
uiatocsita&abe
dipticaidcllatdef
St&reflexdesade
copntaf Se
ferete
a fcribfit irabu?
(tqorigutdu ma
xk fiunt cfi arma
xiacSrigitrflexio
.f; i auge deferetis
—
Crau£ verofphprp ad cuius morti: vt larpcdidhl erorbes deferetcsau
MI
gcs plancrag: muranf: triplex incft mot9 Venus gdea prio mobili.f.
.
4> ZlO
pricorni nonp pagere ncccflecft. VndeA qn<$ pcedenr earqnq? vero fcquen t
qncp 5t coiuguntiCoiungunf.n.caput cieri o daue & cap ut cacri non£ du
caput arietis odaup fuerit I maria latirudieab ecliptica nonasqd accidit in
circulo magno p polos zodiaci none & cetra circulo 5 rraleure.Poli arecfi/
:
>nce odau£ ipropriedidi poli qnqp acceddr ad polos eclipricp none: qncp
vero ab eildc remouenfcralis rn accellus & rcccflus femp eft
fiint fub eisrqnq»
fup circulo magno per polos zodiaci none & cetra circuloyparuo^euntc.
Theoncaalia. CCot'
Cotlgit itaqt
vt ecliptica ofta
uejjph^rpfubdi
ueru t\ 9 hltudle
fucccfliueidiufif
fuis ptib 9eqno/
dialeprimi mo/
bilis iccrfcccrat/
fpiccrfrdtio talis
nunciipfo capi
tc* Amns primi
mobilis accidat
nticcitrainuc vl
tnuitavt intpc
quo cetru parui
circuli reuolutio
nem vnapficitq
mxhx.milib9 an
nopeotingit Io/
quedo naturair
vno^ )i quilibet pfidus
itniiqov 1 ecliptice odtaug
vi;» 011133 fp here equino/
vxnflximjior/.ili diale ppe caput
Arietis atqi et p/
v pccaputlibre p/
mi mobilis fecuerir 3 quide fedioes i arqnodiali accedere qnq? adeapira arie
poftea fccuru^ef/
le:fcilicctcumfue
ritinfeftioneprg
dida.Exquonaq»
ficutfupradidtuj
auge fo
eft orbes
fupcr
lis dcfcretes
axeecliptic^odta
upfphacracadrao
tum einfde Iphae/
ra: mouenrur : Se
orbis folcmdefe/
rens fupcr axe pr^
dido axi arquidi/
ftanti : neccftario
fcqucf; vt centri!
corporis folans
fempcr infuperficie edipticaeoftaOpfph^feperiatHfc aut fuperficiesff/
pe imrao frequeter eft extra caput Arietis primi mobilis:quare (equitur illa/
tum. Similis de variatione folftitiorif eft ratio. Ex quibus quideprirao con/
cluditurnoelTencccflariucxiftcrcm.Solemin capite Arietis velLibr^ prjmi
mobilis nulla habere declinatione ab arqumodiah.Secundo fimiliter ndef/
fit necdlarium i capite Cancri vel Capricorni primi mobilisSolcmexiften/
z/cjiifrjxrj) tirr/
£y Medi 9
liceret.
' 1* iraqimot 9 ac/
dlatii-dom mair
&o ao ceflus Oc reccf/
F.ii < .
r
ifJom ri
fibS fusoftaur fpc
Dt , jji j -* i» 1 . rpcft arcus cir
culiparuiapfi
Cto lupino \t/
t£ fm fuccef/
fionem ligno/
ruravfqiadca
put anetis oc
rause fpharrae
sputat9 f qua
tioaure$odta
uaefphatraccft
arcufechpticc
l
P
nonf Sphfrp
centri^ parui
circuli ftcircu
Ium magnua
polis ecliptice
nonp perca/
put Arietis oftauaerranfeunteiteriacens.Gum igif medius motus accefTus
& recefliis nihil fuerit aut fcraicirculus: nulla
fit dida arquano fed fi nonagt/
lia taliter circfifcrri vtcum caput anetis mobilis fucrinfrdione parui circa
Ii Bc arqtoris ipm mouebif in medietate parui circuli 4 ab aratote
occidentali
fepcetnonaliscft; caputat Librg mobilismoueftuc per medietate fui parui
circuli q meridiana'eft ab £qtore*Er cum caput Anetis mobilis fuerit I tedio
ne proris Bc fui parui circuli orientali : mouebif ! medietatem parui circuli
q ab aequatote cft raer idiana.Cap u t it Libr^ mobilis voluef tuc per medicta
tem fui parui circuli feptentrionale ab fqtore. At cum caput arietis mobilis
fuerit in alterutro duo? pun do? fedion is eclipticae fixf cum paruo circulo
ftatuef ecliptica mobilis diredei fuperficic eclipticae fixae qd 1 vna reuolutoc
capitis Anctis mobilis in fuo circulo paruo bis accidet In oib% aliis locis
capite Anetis mobilis ipenferia fui parui circuli locato:ccliptica mobilis fc
cabitecltptica fixa in pundis qdem capitum cieri Bc capncorni mobilifini
hfcduo puncta eclipticae mobilis femper circufercntie eclipticae fix£ hoc m
motu coh^rent vt nufqua ab ea recedit. A capitib*th Cicn Bc capncorni fi/
xoru per quiritate qctuor graduum.xvui.minuro?.xlni.fecundoru elogari
verfus oriente aut occidentem cocingiLVbicunqictiifcdio ha?ediptica|t
fiat ipfamnecelTeeft a pricipiis arietis fielibr^ mobiliupcr quarracirculi ma
gm di flaret. Licet vero I vna rcuolutione capitis arietismobilis I fuo circulo
paruo bis accidat vt capita Cancri Bc capncorni mobilium ftatuanf fub ca
pitib Vacn Bc Capncorni fixo?;nuquitn capita anctis Bc Librf mobiliti fub
capita anctis Bc Librae fixo? peruemct.Na du ecliptica mobilis cdtingetcir/
cui u paruu a parte feptenrnonis in pundo arietis mobilisjcapita cacn & ca
pncorni mobilia mnda funt cum capitib*fixo?.Sil'r accidit in edtadume
ridiauoefed capita anetis Bc libr£ fp a capitib^fixo? quiritate q dida eidifiit.
Ecliptica et lixa fempfecateqtoremmcapinb 9 anetis & Libra: fixo? ad an/
gulum femper eundem puta.xxiii,gradadxxxii].minuto?:&.&Kfecundorti
ied ediptica mobilis ^qrorem fuccctfiuefecat in (ingulispundiscopreheiis
m duob^arcub* quos ediptica mobilis in duob 9 (itibus cotaduum ab aeq/
torefcparatScquarirascuiufq>,ecircitcr.xxi.gradus&:.xxx.minura.Eft.n.maxi
ma diltana capitis Anetis mobilis a (edioe ediptic^ cu aeqtore p gradus de/
cem &.xlv.minuta.Vn maxima dedinano eclipticae mobilisab fqtore varia
nabilis e maior qncp declinatione edipticf fixc:quadoqi minor eadcqnqi (i/
bifq)ts.Tunc eiuequaliseft illi cum mobilis fubfixf fuperficic fuerit: ma/
lor vero in fitib^cocjduum.VnciPtolfmeus.xxxiii.graduum.li.minuro?.
xx fecundo? reperir. Minor afitdu caput Arietis mobilis Ifedionc eqtoris
Bc parui circuli fuer ir.Ni tunc interfedio ediptica? erit in pundo ccliptic*
mobilis maxime declinate q min 9declinatqui caput Cicn Bc Capncorni fi
_
Aquatio itatpodattgfph^rf eft arcus edipricp mobilis Inter caput Arietis
llL 47
mobilis Se inter fe&ionemeiufdem ecliptica: cum argnoCtiali ltcrccprus.Scd
motus accdTus & recclTus eft arcus circuli parui iter caput Anetis mobilis de
interlectionem equatoris Se circuli parui per medietate circuli feprerrionalc
progrediendo Hoc motu contingit vt ftellae fixa: videantur nunc moueri
.
cdfioncmfignoril. Sed fuppolito hoc motu tempore fuo l rei ventare moue/
bantur contra fuccefiionemfignorum ccliptyc£fix£. Verum cftramcn q> jy
prer aquationem oCtauc fphfrg tunc decrefcentem mo ucri v ifc fun t ad uc I